Załącznik Nr 1 Do Uchwały Nr XVII/117/2016 Rady Gminy Chynów Z Dnia 26 Lipca 2016 R. CHYNÓW 2016

Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XVII/117/2016 Rady Gminy Chynów z dnia 26 lipca 2016 r.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW 2016 - 2024

CHYNÓW 2016

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

S P Ó Ł K A Z O G R A N I C Z O N Ą O D P O W I E D Z I A L N O Ś C I Ą

" A V V A " GMINA CHYNÓW SPÓŁKA Z O. O. A l. KOMISJI EDKACJI NARODOWEJ 36 LO K . 1 1 2 B 02- 797 WARSZAWA ul. Główna 67, 05-650 Chynów NIP; 5262892479

REGON: 140316022

NIP: 7971903234 KRS: 0000245021

+48 601 11 71 18

REGON: 670223570 [email protected]

tel. (48) 66 15 700

fax. (48) 66 15 733

e-mail: [email protected]

ZESPÓŁ INTERDYSCYPLINARNY

DS. PRZYGOTOWANIA I WDROŻENIA

STRATEGII ROZWOJU GMINY CHYNÓW

TADEUSZ ZAKRZEWSKI - WÓJT GMINY CHYNÓW MARIA JASKÓŁOWSKA -SEKRETARZ GMINY CHYNÓW URSZULA GÓRECKA - SKARBNIK GMINY CHYNÓW KRZYSZTOF AMBROZIAK – GŁÓWNY SPECJALISTA DS. INWESTYCJI WOJCIECH PAWELCZYK - KIEROWNIK REFERATU GOSPODARKI KOMUNALNEJ ANNA PLASKOTA – KIEROWNIK GMINNEGO ZESPOŁU PLACÓWEK OŚWIATOWYCH JUSTYNA MATYSIAK – KIEROWNIK GMINNEGO OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ ELŻBIETA DOBRZYŃSKA – INSPEKTOR DS. ROLNICTWA MARIOLA KLUCZYK – INSPEKTOR DS. PROMOCJI GMINY KATARZYNA AMBROZIAK-KOPKA – INSPEKTOR DS. ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH ARTUR MACIEJAK – INSPEKTOR DS. GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ KAROL ZIEMBIŃSKI – INSPEKTOR DS. OCHRONY ŚRODOWISKA

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

SPIS TREŚCI

1. WSTĘP ...... 7 2. METODYKA OPRACOWANIA ...... 8 2.1. Podstawy formalne i prawne opracowania...... 8 2.2. Metodologia prac nad strategią...... 9 3. DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNO- GOSPODARCZEJ GMINY CHYNÓW...... 9 3.1. Charakterystyka Gminy Chynów...... 9 3.1.1. Położenie i otoczenie...... 9 3.1.2. Układ przestrzenny i stan zagospodarowania gminy...... 10 3.2. Warunki naturalne ...... 13 3.2.1. Topografia i krajobraz ...... 13 3.2.2. Budowa geologiczna...... 15 3.2.3. Warunki klimatyczne ...... 17 3.2.4. Gleby ...... 22 3.2.5. Lasy ...... 22 3.2.6. Uwarunkowania hydrograficzne ...... 22 3.2.7. Środowisko przyrodnicze ...... 25 3.2.8. Potencjał wykorzystania odnawialnych źródeł energii...... 35 3.3. Infrastruktura techniczna ...... 37 3.3.1. Sieć komunikacyjna...... 37 3.3.2. Mieszkalnictwo ...... 39 3.3.3. Sieć energetyczna ...... 42 3.3.4. Sieć wodociągowa ...... 45 3.3.5. Sieć kanalizacyjna ...... 47 3.3.6. Sieć gazowa ...... 48 3.3.7. Gospodarka odpadami ...... 49 3.4. Sfera gospodarcza ...... 53 3.4.1. Rolnictwo ...... 53 3.4.2. Gospodarka i przedsiębiorczość ...... 56 3.5. Sfera społeczna ...... 57 3.5.1. Uwarunkowania demograficzne...... 57 3.5.2. Bezrobocie...... 62 3.5.3. Oświata...... 65 3.5.4. Opieka zdrowotna...... 69 3.5.5. Pomoc społeczna...... 70 3.5.6. Środowisko kulturowe ...... 73 3.5.7. Bezpieczeństwo publiczne ...... 78 3.5.8. Kultura i turystyka ...... 80 4. ORGANIZACJA I DZIAŁALNOŚĆ URZĘDU GMINY ...... 81 4.1. Stan środowiska na obszarze gminy...... 82 4.1.1. Charakterystyka głównych zanieczyszczeń atmosferycznych...... 82 4.1.2. Ocena stanu atmosfery na terenie gminy...... 85 4.1.3. Ocena stanu wód powierzchniowych...... 94 4.1.4. Ocena stanu klimatu akustycznego ...... 95 5. BUDŻET GMINY CHYNÓW...... 96

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

6. ANALIZA SWOT...... 98 7. PRIORYTETOWE KIERUNKI ROZWOJU GMINY CHYNÓW ...... 103 8. MISJA ROZWOJU GMINY CHYNÓW...... 105 9. WIZJA GMINY CHYNÓW...... 106 10. CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE ...... 108 10.1. Cel strategiczny 1. Rozwój infrastruktury publicznej i usług publicznej sfery społecznej...... 109 10.2. Cel strategiczny 2. Modernizacja i restrukturyzacja rolnictwa ...... 112 10.3. Cel strategiczny 3. Rozwój przedsiębiorczości ...... 114 10.4. Cel strategiczny 4. Ochrona środowiska naturalnego ...... 115 10.5. Cel strategiczny 5. Rozwój turystyki i rekreacji ...... 117 11. FINANSOWANIE DZIAŁAŃ STRATEGICZNYCH ...... 118 12. ZGODNOŚCI Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI WYŻSZEGO RZĘDU ...... 125 13. MONITORING I EWALUACJA...... 127 13.1. Zasady wdrażania i realizacji strategii ...... 127 13.2. Konsultacje społeczne ...... 127 13.3. Cel procedury...... 128 13.4. Różnice między monitoringiem a ewaluacją...... 128 13.5. Podstawowe zasady monitoringu...... 129 13.6. Narzędzia monitoringowe...... 130 13.7. Struktura organizacyjna oraz podział zadań...... 130 13.8. Terminy...... 131 13.9. Szczegółowy opis postępowania...... 132 14. ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY CHYNÓW...... 132

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

1. WSTĘP

Strategia Rozwoju jest dokumentem wyznaczający najistotniejsze kierunku rozwoju jednostki samorządu terytorialnego. Określa wizję, misję, założone obszary i cele strategiczne oraz pola i cele operacyjne, jak również wskazuje na konkretne kierunki rozwoju. W myśl rozwiązań ustawowych samorząd gminny jest samodzielnym podmiotem gospodarującym, który dysponuje określonym zakresem swobody w decydowaniu o sobie, kierunku swojego rozwoju, posiada wspólny majątek i realizuje określone zadania publiczne. Ich wykonywaniem zajmują się władze i administracja samorządowa, dysponujące własnym mieniem i finansami. Władze gminy działają na rzecz dobra publicznego, jakim jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb mieszkańców, czyli tworzenie jak najlepszego środowiska życia ludzi, wykorzystując w tym celu publiczne środki finansowe znajdujące się w ich dyspozycji. Skuteczność i efektywność zaspokajania tych potrzeb jest w dużym stopniu wyznacznikiem jakości zarządzania gminą, wpływającym w znacznym stopniu na jej atrakcyjność a także ułatwiającym dostęp do zewnętrznych środków finansowych, w tym środków pomocowych Unii Europejskiej. Zalecenia Komisji Europejskiej wskazują, że każda jednostka samorządowa swoje działania, w tym zwłaszcza inwestycje finansowane ze środków Unii Europejskiej, powinna podejmować w oparciu o jasno sformułowany plan długofalowego rozwoju, co istotne tym bardziej w okresie kolejnej perspektywy finansowej Funduszy Europejskich na lata 2014 - 2020.

Strategia jako dokument określający główne cele i kierunki rozwoju gminy, uwzględniająca potrzeby społeczności lokalnej, powinna być realizowana poprzez przygotowywanie nowych i modyfikowanie już prowadzonych działań na terenie gminy, ujmując główne cele i uwarunkowania danej jednostki samorządu terytorialnego na przestrzeni kilku lat, w zmieniających się warunkach wewnętrznych i zewnętrznych, przy czynnym uczestnictwie podmiotów publicznych i prywatnych, które pomagają w wyborze najlepszej strategii rozwoju oraz są istotnymi uczestnikami jej realizacji. Jest dokumentem, dzięki któremu władza lokalna będzie mogła racjonalnie organizować swoje przyszłe działania.

Podstawową funkcją strategii jest z jednej strony dostarczenie informacji podmiotom gospodarczym, potencjalnym inwestorom, mieszkańcom o długookresowych uwarunkowaniach rozwoju i sposobach rozwiązywania problemów, jakie w związku z nimi powstaną. Z drugiej strony jest deklaracją i zobowiązaniem władz do podjęcia określonych przedsięwzięć i działań. Strategia rozwoju to również świetne narzędzie motywujące, zarówno społeczność lokalną, jak i władze.

Strategia powinna stać się podstawą do prowadzenia właściwej polityki przez poszczególne podmioty działające na scenie lokalnej, a w szczególności przez władze publiczne. Jako podstawowy dokument planistyczny służący określeniu polityki społeczno- gospodarczej gminy tworzy koncepcję systemowego działania, polegającego na formułowaniu długookresowych celów rozwoju i ich modyfikacji w zależności od zmian zachodzących w otoczeniu, określaniu zasobów i środków niezbędnych do realizacji tych celów oraz sposobów postępowania zapewniających optymalne ich rozmieszczenie i wykorzystanie w celu elastycznego reagowania na wyzwania otoczenia i zapewnienia gminie korzystnych warunków egzystencji i rozwoju.

Strategia powinna przyczyniać się do zwiększenia konkurencyjności gminy, a w dalszej perspektywie do wzmocnienia jej strategicznej pozycji w skali powiatu, województwa i kraju. Dobra strategia powinna posiadać kilka najważniejszych cech. Pierwszą z nich jest unikalność, która oznacza, iż musi być ona specyficzna dla danego środowiska. Druga to rzetelność, czyli oparcie o opinię społeczną, aby miała realne wsparcie, jednocześnie musi też być wkomponowana w otoczenie gminy, zarówno krajowe, jak i unijne. Kolejną cechą jest użyteczność rozumiana jako przetwarzanie dalekosiężnych celów w konkretne zadania wykonywane w ramach kolejnych budżetów. Bardzo ważna jest także jej aktualność, co oznacza jej okresową weryfikację.

Strategia rozwoju gminy to programowanie przyszłego działania samorządu. Dlatego niezwykle ważne jest hierarchizowanie celów, ponieważ nigdy nie ma możliwości jednoczesnej realizacji wszystkich potrzeb. W pierwszym rzędzie należy realizować cele umożliwiające przyszły rozwój gminy.

Realizacja strategii przyczyni się do zwiększenia konkurencyjności gminy Chynów, a w dalszej perspektywie - do wzmocnienia jej strategicznej pozycji. Jak już wspomniano jest też podstawowym dokumentem wymaganym przy ubieganiu się o środki pomocowe z Unii Europejskiej na tzw. politykę regionalną. Zgodnie z zasadą programowania, tylko te inwestycje będą mogły się ubiegać o wsparcie, których zasadność i potrzeba została potwierdzona umiejscowieniem w logicznym układzie strategii rozwoju gminy.

Odpowiednie planowanie strategiczne jest jednym z podstawowych warunków sprawnego zarządzania jednostką samorządu terytorialnego. Przyczynia się ono w sposób znaczący do efektywnego gospodarowania posiadanymi

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

zasobami, pozwala na odpowiednie reagowanie na powstałe problemy rozwojowe oraz pomaga w ich przewidywaniu.

W związku z dynamicznym rozwojem, zmieniającym się otoczeniem prawnym oraz nową perspektywą finansową Unii Europejskiej na lata 2014-2020 władze Gminy Chynów zdecydowały się na wytyczenie nowych kierunków działań wraz z planem umożliwiającym dynamiczny rozwój Gminy tak, aby stanowiły one ciąg logiczny i były odpowiednio wkomponowane w nakreśloną wizję rozwoju.

Potrzeba opracowania Strategii została podyktowana:

■ chęcią dostosowania do aktualnie obowiązującej perspektywy unijnej na lata 2014-2020,

■ przemianami w strukturze demograficznej oraz sferze społecznej, a także zmianami w oczekiwaniach i aspiracjach mieszkańców Gminy,

■ aktualizacją i dostosowaniem do zmian w dokumentach krajowych i regionalnych w zakresie zagospodarowania przestrzennego i polityki regionalnej, a także rozwoju gospodarczego,

■ zróżnicowanym poziomem realizacji dotychczasowych działań inwestycyjnych,

■ zmianami w polityce lokalnej w tym także realizowanej przez inne gminy, stanowiące punkt odniesienia,

■ zmianą wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań funkcjonowania Gminy,

■ potrzebą realizacji inwestycji dotyczących wdrożenia planu gospodarki niskoemisyjnej.

Strategia została opracowana przy udziale jednostek organizacyjnych Gminy oraz zaangażowaniu społeczności lokalnej. Dokument jest wynikiem konsultacji społecznych, co w efekcie powoduje większe utożsamienie się mieszkańców ze stworzoną Strategią, ponieważ zawiera ona wspólnie wypracowaną wizję rozwoju. Właściwie przeprowadzony proces tworzenia Strategii i konsultacji społecznych ma rzeczywisty wpływ i powinien wspierać zaplanowanie i wdrożenie wspólnych inicjatyw i działań poszczególnych instytucji oraz samych mieszkańców. Zakres opracowanej Strategii nie ogranicza się więc do ustawowych obowiązków samorządu, lecz odpowiada na potrzeby całej społeczności lokalnej. Strategia jest kompleksowa, aktualna i oddaje szeroki zakres funkcjonowania Gminy Chynów jako jednostki samorządu terytorialnego.

2. METODYKA OPRACOWANIA

2.1. Podstawy formalne i prawne opracowania.

Strategie rozwoju lokalnego uzyskały usankcjonowanie prawne w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju ( tekst jednolity Dz.U. 2016, poz. 383). Ustawodawca stwierdza:  W Art. 2. Przez politykę rozwoju rozumie się zespół wzajemnie powiązanych działań podejmowanych i realizowanych w celu zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju, spójności społeczno- gospodarczej, regionalnej i przestrzennej, podnoszenia konkurencyjności gospodarki oraz tworzenia nowych miejsc pracy w skali krajowej, regionalnej lub lokalnej.  W Art. 3. Politykę rozwoju prowadzą: 1) Rada Ministrów; (w skali kraju) 2) samorząd województwa; (w skali regionu) 2a) związki metropolitalne; 3) samorząd powiatowy i gminny. (w skali lokalnej)  W Art. 4. 1. Politykę rozwoju prowadzi się na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych.  W art. 9 : „Strategiami rozwoju są: 3) inne strategie rozwoju – dokumenty określające podstawowe uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju odnoszące się do sektorów, dziedzin, regionów lub rozwoju przestrzennego, w tym obszarów metropolitalnych i obszarów funkcjonalnych. Przyjęcie Strategii odbywa się w drodze uchwały Rady Gminy, której podstawę stanowi art. 18 ust. 2 pkt 6a ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz. U. 2016, poz. 446) –

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Ustawodawca stwierdza: W Art. 18. 2. Do wyłącznej właściwości rady gminy należy: 6a) przyjmowanie programów rozwoju w trybie określonym w przepisach o zasadach prowadzenia polityki rozwoju

2.2. Metodologia prac nad strategią.

Opracowanie Strategii oparto o model partycypacyjno-ekspercki, zakładający udział przedstawicieli społeczeństwa w opracowaniu dokumentu. Metoda partycypacyjno- ekspercka jest najbardziej optymalna dla tego typu opracowań, gdyż łączy wiedzę ze społecznym zaangażowaniem i odpowiada na autentyczne potrzeby społeczności lokalnej, której rola jest niezmiernie istotna na każdym etapie konstruowania strategii rozwoju gminy od definiowania problemów, barier rozwoju, poprzez wskazywanie potencjałów rozwoju, kierunków działań, sposobów rozwiązywania problemów. W ten sposób wytwarza się integracja społeczeństwa lokalnego wokół wspólnych problemów, interesów i dalekosiężnych celów. Na opracowanie strategii rozwoju gminy składają się cztery etapy:  Decyzyjno- organizacyjny - obejmujący podjęcie decyzji o rozpoczęciu prac nad strategią rozwoju gminy, dokonanie wyboru podmiotu opracowującego dokument oraz określenie metodyki prac;  Informacyjno- diagnostyczny – obejmujący gromadzenie informacji o gminie i formułowanie raportu o jej stanie tzw. diagnozy stanu istniejącego (ma ona na celu przedstawienie w syntetyczny sposób najistotniejszych problemów funkcjonowania poszczególnych stref rozwoju gminy, stanowi podstawę dla dalszych prac nad strategią), zakończeniem tego etapu jest opracowanie uwarunkowań rozwojowych w drodze analizy SWOT, czyli syntezy istniejącego stanu rozwoju w czterech kategoriach: silnych stron, słabych stron, szans i zagrożeń;  Planistyczny - obejmujący sformułowanie wizji i misji rozwoju gminy oraz ustalenie struktury celów strategicznych, a następnie uszczegółowienie celów strategicznych poprzez przypisanie celów operacyjnych i określenie w ich ramach kierunków działań;  Uzgodnieniowy - obejmujący upublicznienie projektu strategii oraz konsultacje społeczne projektu strategii przez zebranie wniosków i opinii o projekcie od społeczności lokalnej. Po konsultacjach społecznych dokument zostaje zredagowany, uzupełniony o ewentualne wnioski, a następnie zostaje przekazany do zatwierdzenia i uchwalenia przez radę gminy. Przy opracowaniu strategii założono, że powinna być ona zgodna ze schematem „SMART". Oznacza to, że wyznaczone cele muszą być specyficzne (Specific), mierzalne (Measurable), uzgodnione (Agreed), wykonalne (Real) i określone w czasie (Timed). W Strategii Rozwoju Gminy Chynów na lata 2016-2024 zdefiniowane zostały następujące cele strategiczne:  rozwój infrastruktury publicznej i usług publicznej sfery społecznej  modernizacja i restrukturyzacja rolnictwa  rozwój przedsiębiorczości  ochrona środowiska naturalnego  rozwój turystyki i rekreacji Strategia powstała w oparciu o informacje oraz analizę danych, które dostarczyli przedstawiciele różnych środowisk gminnych oraz gminne, powiatowe i krajowe dokumenty strategiczne. Źródłami informacji, na podstawie których powstało niniejsze opracowanie były także informacje uzyskane z Urzędu Gminy w Chynowie i dane Głównego Urzędu Statystycznego (BDL).

3. DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNO- GOSPODARCZEJ GMINY CHYNÓW.

3.1. Charakterystyka Gminy Chynów.

3.1.1. Położenie i otoczenie.

Zgodnie ze Statutem Gminy Chynów przyjętym Uchwałą NR V/34/03 Rady Gminy z dnia 26 marca 2003 r.- Gmina Chynów jest podstawową, samodzielną jednostką lokalnego samorządu terytorialnego, posiadającą osobowość prawną, powołaną dla organizacji życia publicznego na swoim terytorium a jej samodzielność podlega ochronie sądowej. Wszystkie osoby, które na stałe zamieszkują na obszarze Gminy, z mocy ustawy o samorządzie gminnym, stanowią gminną wspólnotę samorządową, realizującą swoje zbiorowe cele lokalne poprzez udział w referendum oraz poprzez swe organy.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Gmina Chynów jest gminą wiejska leżącą w północno- wschodniej części powiatu grójeckiego, w środkowej części województwa mazowieckiego, w odległości około 40 km w kierunku południowym od Warszawy. Ogólna powierzchnia gminy wynosi 13707ha (137 km2), z czego większość stanowią użytki rolne.

Gmina Chynów graniczy:  - od północy z gminami . Prażmów (powiat piaseczyński) . Góra Kalwaria (powiat piaseczyński)  - od południa z gminami . Jasieniec (powiat grójecki) . Warka (powiat grójecki)  - od wschodu z gminami . Warka (powiat grójecki) . Góra Kalwaria  - od zachodu z gminą– miastem . Grójec (powiat grójecki)

RYC. 1. Położenie Gminy Chynów względem gmin sąsiednich.

3.1.2. Układ przestrzenny i stan zagospodarowania gminy.

Ogólne zasady gospodarowania przestrzenią gminy Chynów, uwarunkowania lokalne i predyspozycje poszczególnych terenów zawarte zostały w „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Chynów” – przyjętym Uchwałą Nr XIV/75/08 Rady Gminy Chynów z 29 stycznia 2008 r. z późniejszymi zmianami (uchwała IV/32/2015 z 21.04.2015). Podstawą planowania przestrzennego w gminie są Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego ustanawiające przepisy powszechnie obowiązujące na danym terenie, będące

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

podstawą wydawania decyzji administracyjnych (w przeciwieństwie do studium, które wyraża jedynie politykę przestrzenną gminy).Miejscowe Plany określają przeznaczenie, warunki zagospodarowania i zabudowy terenu, a także rozmieszczenie inwestycji celu publicznego. W Gminie Chynów tereny objęte ustaleniami MPZP stanowią ok. 35% (wg. stanu na 07.2014) ogólnej powierzchni gminy.

Tereny objęte ustaleniami Miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zestawiono w tabeli. Tabela 1. Rejestr miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w gminie Chynów

Powierzchnia Miejscowy Plan Zagospodarowania Przystąpienie do Uchwalenie L.p. objęta Publikacja Przestrzennego sporządzania MPZP opracowaniem Miejscowy plan zagospodarowania Uchwała Rady Uchwała Rady Dz. Urz. Woj. Rad. przestrzennego obejmujący Nowe Grobice 4.00 Gminy nr XIII/57/95 Gminy Chynów 1. nr 26,poz.252 dz.49 *1 z dnia 07.XII.1995r. Nr XIX/94/96 Uchwały Rady Gminy Miejscowy plan zagospodarowania 914.42 Chynów Nr Uchwała Rady przestrzennego miejscowości XV/130/2000 Gminy Chynów Budy Sułkowskie 124.64 Dz. Urz. Woj. Maz. XV/131/2000 Nr XXX/225/02 z 2. Grabina 97.42 nr 207, poz.5148 XV/129/2000 dnia 2002.07.08 Nowe Grobice 219.82 XV/122/2000 Wola Pieczyska*2 472.54 z 16 maja 2000 r. Uchwała Rady Uchwała Rady Miejscowy plan zagospodarowania Gminy Chynów Gminy Chynów Nr Dz. Urz. Woj. Maz. przestrzennego części wsi Grobice dz.109 4.77 3. Nr XVI/109/04 XXV/167/05 z nr 214, poz.6999 *3 z 15.07.2004r. 2.09.2005 r. Miejscowy plan zagospodarowania 2281.43 przestrzennego miejscowości :

Drwalew 751.10 Uchwała Rady Uchwała Rady Gminy Edwardów 116.90 Gminy Chynów Chynów Nr II/11/2002 Dz. Urz. Woj. Maz. Chynów 225.25 Nr XXXI/222/06 z 4. z 12.12.2002 r. nr 106, poz.3504 Pieczyska 256.80 dnia 2006.04.28 i VII/48/03 Sułkowice 304.35 z 11 .06. 2003 r. Wola Chynowska 561.02 fragment wsi Nowe Grobice*4 66.00 Uchwała Rady Uchwała Rady Gminy Chynów Miejscowy plan zagospodarowania Gminy Chynów Nr III/14/06 z Dz. Urz. Woj. Maz. przestrzennego fragmentu wsi Zbyszków 11.42 5. Nr XXX/205/06 dnia nr 273, poz.10751 dz.7 i 8 z 02.03.2006 r. 19.12.2006 r.

Uchwała Rady Miejscowy plan zagospodarowania Gminy Chynów Dz. Urz. Woj. Maz. przestrzennego części wsi Kukały 11.60 Nr XV/88/08 nr 100 poz. 3576 6. dz.87,88,122 z dnia 19 marca 2008 r. Miejscowy plan zagospodarowania Uchwała Nr XXXIII/227/06 Uchwała Rady przestrzennego fragmentu wsi Budziszyn i Rady Gminy Chynów Gminy Chynów Dz. Urz. Woj. Maz. Gliczyn 156,37 z dnia 8 września 2006 r. z dnia 9 września Nr 192 poz. 7. 2008 r. XX/118/08

Uchwała Rady Uchwała NR XV/98/08 Gminy Chynów Miejscowy plan zagospodarowania Dz. Urz. Woj. Maz. 158.69 Rady Gminy Chynów Nr XXXIII/212/10 z przestrzennego Hipolitów nr 120, poz.2629 8. z 19 marca 2008 r. dnia 30 kwietnia 2010 r. Uchwała Rady Uchwała NR XV/99/08 Miejscowy plan zagospodarowania Gminy Chynów Rady Gminy Dz. Urz. Woj. Maz. przestrzennego 257.50 Nr XXXIII/213/10 z 9. Chynów nr 120, poz.2630 Widok ,Węszelówka*5 dnia 30 kwietnia z 19 marca 2008 r. 2010 r. Uchwała Rady Uchwała NR XV/96/08 Gminy Chynów Miejscowy plan zagospodarowania Dz. Urz. Woj. Maz. 379.87 Rady Gminy Chynów Nr XXXIV/219/10 10. przestrzennego Barcice Drwalewskie*6 nr 176, poz.4519 z 19 marca 2008 r. z dnia 30 lipca 2010 r. Uchwała Rady Uchwała NR XV/97/08 Gminy Chynów Miejscowy plan zagospodarowania Rady Gminy Dz. Urz. Woj. Maz. 291.99 Nr XXXV/234/10 z 11. przestrzennego Grobice*7 Chynów nr 204, poz.6195 dnia 28 września z 19 marca 2008 r. 2010 r. Uchwała Rady Uchwała NR Zmiana miejscowego planu Gminy Chynów XXX/179/09 Dz. Urz. Woj. Maz. zagospodarowania przestrzennego 2.7198 Nr III/15/2011 12. Rady Gminy Chynów nr 45, poz.1494 Chynów dz.150/9 z dnia 26 stycznia z 14 grudnia 2009 r. 2011 r.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Uchwała Rady Uchwała NR Miejscowy plan zagospodarowania Gminy Chynów XXX/181/09 Dz. Urz. Woj. Maz. przestrzennego fragment wsi Martynów 6.58 Nr IX/49/11 13. Rady Gminy Chynów nr 186, poz.5704 dz.51/1,51/2,52,56,57 z dnia 30 września z 14 grudnia 2009 2011 r. Uchwała Rady Uchwała Nr Gminy Chynów Nr Miejscowy plan zagospodarowania Rady Gminy w Dz. Urz. Woj. Maz., 14. 263.53 .XIII./79/2012 z przestrzennego wsi Henryków Chynowie poz.3050 dnia 20 marca z 27stycznia 2010 r 2012 Uchwała nr VI/36/2011 Rady Gminy w Chynowie Uchwała Rady Zmiana miejscowego planu z 30 maja 2011 Gminy Chynów Nr zagospodarowania przestrzennego części Dz. Urz. Woj. Maz. 15. 42.05 sprostowaną Uch .Nr XIII/80/2012 wsi Edwardów Sułkowice, Drwalew poz.3051 VIII/46/2011 z dnia 20 marca

z 28 czerwca 2011 zm. 2012 Uch. Nr IV/26/11 z 29 marca 2011 r. Uchwała Nr XXI/156/2013 Zmiana miejscowego planu Uchwała Nr Rady Gminy Dz. Urz. Woj. Maz. zagospodarowania przestrzennego XVI/110/2012 Rady 16. Chynów z 2013 poz.7231 obejmującego obszar wsi Grobice*8 291.99 Gminy Chynów z dnia 13 czerwca z 18 września 2012 r. 2013 r.

Uchwała Nr Zmiana miejscowego planu Uchwała Nr XXI/157/2013 zagospodarowania przestrzennego XIII/78/2012 Rady Rady Gminy Dz. Urz. Woj. Maz. 17. obejmującego obszar części wsi Wola Gminy w Chynowie z 20 Chynów z 2013 poz.7232 Pieczyska ozn. 1-2-3-4-5-6 marca 2012 r. z dnia 13 czerwca 2013 r. Uchwała Nr zmiany miejscowego planu Uchwała Nr XXIV/175/2013 zagospodarowania przestrzennego dla XIII/76/2012 Rady Dz. Urz. Woj. Maz. Rady Gminy 18. obszaru części wsi Hipolitów dz.3, 4, 5 Gminy w Chynowie z 20 z 2013 r. Chynów z dn.19 gmina Chynów marca 2012 poz.12335 grudnia 2013 r. Uchwała Nr XIII/77/2012 Rady Uchwała Nr Gminy w Chynowie z 20 XXIV/176/2013 Miejscowy plan zagospodarowania marca 2012; Rady Gminy przestrzennego dla obszaru fragment wsi XVIII/128/2012 r. Dz. Urz. Woj. Maz. 19. Chynów Martynów, gmina Chynów. z 19 grudnia 2012 r. z 2013 r. z dn.19 grudnia XXI/155/2013 poz.12336 2013 r. z 13 czerwca 2013 r. Uchwała Nr Uchwałą Nr XXIV/177/2013 Plan zagospodarowania przestrzennego Dz. Urz. Woj. Maz. XV/106/2012 Rady Rady Gminy dla obszaru części wsi Widok gmina z 2013 r. 20. Gminy w Chynowie z 10 Chynów Chynów*9 poz.12337 sierpnia 2012 r. z dn.19 grudnia 2013 r. Uchwała Nr Uchwała nr Miejscowy plan zagospodarowania XIX/138/2013 Rady XXVIII/205/2014 Dz. Urz. Woj. Maz. 21. przestrzennego dla obszaru części wsi Gminy Chynów z 11 kwietnia 2014 z 2014 r. poz.4209 Barcice Drwalewskie z 19 lutego 2013 r. Zmiana miejscowego planu Uchwała Nr zagospodarowania przestrzennego Uchwała Nr XXXII/229/2014 z miejscowości : Drwalew; Edwardów; XXV/184/2013 dnia 18 września 22. Chynów ; Pieczyska; Sułkowice; Wola z 18 grudnia 2013 r. 2014 r. Chynowska; fragment wsi Nowe Grobice UWAGI:

*1) Obszar włączony do opracowania z 2002 r. *2) Sprostowanie oczywistych omyłek Uchwała Rady Gminy VII/41/07 z dnia 12.06.2007 r. (Dz. Urz. Woj. Mazowieckiego Nr 126). Zmiana części MPZP wsi Wola Pieczyska uchwała XXI/157/2013 z 13.06.2013 r. *3) Obszar włączony do opracowania z 2010 r *4) Sprostowanie oczywistych omyłek Uchwały Rady Gminy Chynów z dnia: 23.III. 2007 r. V/31/07 (Dz. Urz. Woj. mazowieckiego nr 79, poz.1816), XIV/76/08 29.I.2008r. (Dz. Urz. Woj. mazowieckiego nr 64,poz.2322), IV/25/2011 z 29.III. 2011 r. (Dz. Urz. Woj. mazowieckiego nr 60, poz.1959 ) *5) Sprostowanie oczywistych omyłek Uchwały Rady Gminy Chynów z dnia 18 kwietnia 2011r. V/32/2011(Dz. Urz. Woj. mazowieckiego nr 71, poz. 2269), 30 września 2011 r. IX/50/2011(Dz. Urz. Woj. mazowieckiego 186, poz.5705) *6) Zmiana części obszaru Uchwała nr XXVIII/205/2014 z 11 kwietnia 2014 r. poz.21 *7) Zmiana MPZP Uchwała rady Gminy Chynów Nr XXI/156/2013 z 13.06.2013 poz.16 *8) W trybie rozstrzygnięć nadzorczych Wojewoda uchylił w części dotyczącej ustaleń § 5 ust.1pkt.7 uchwały; § 5 ust.1 pkt.11 uchwały; § 6 ust.3 pkt.16 uchwały; § 9 pkt.18 uchwały; § 10 ust.1 uchwały, w zakresie sformułowania””(...) i placów publicznych”; § 81 uchwały, w zakresie sformułowania”(...)przeznaczonych dla placów publicznych (...)”; załącznik graficzny w zakresie „placów publicznych” *9) W trybie rozstrzygnięć nadzorczych Wojewoda uchylił w części dotyczącej ustaleń § 46 pkt 3

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Zagospodarowanie poszczególnych sołectw w gminie Chynów tworzy różnorodne układy przestrzenne dostosowane do istniejących uwarunkowań. Najczęściej występują układy liniowe, o zabudowie mniej lub bardziej skupionej, wzdłuż istniejących ciągów komunikacyjnych. Rozproszone osadnictwo wiejskie o jednorodnej funkcji zabudowy zagrodowej pod wieloma względami stanowi bardzo nieefektywną strukturę przestrzenną. Rozproszenie osadnictwa utrudnia dostęp do infrastruktury społecznej. Dłuższe odcinki dróg wymagają większych nakładów na budowę, remonty i utrzymanie. Budowa i eksploatacja infrastruktury wodnokanalizacyjnej i energetycznej przy małym zagęszczeniu odbiorców jest znacznie kosztowniejsza ze względu na wydłużenie niezbędnych odcinków sieci. Pod względem natężenia problemów wynikających z niekorzystnej struktury osadnictwa, sytuacja gminy Chynów nie odbiega specjalnie od sytuacji innych rejonów poza metropolitarnych Mazowsza. Istniejący model sieci osadniczej stanowić może źródło problemów społecznych oraz dodatkowego obciążenia budżetu lokalnego samorządu.

Strukturę osadniczą gminy tworzą następujące sołectwa:

1. Adamów Rososki 20. Jurandów 39. Staniszewice 2. Barcice Drwalewskie 21. Kukały 40. Sułkowice 3. Barcice Rososkie 22. Krężel 41. Sułkowice Osiedle 4. Budy Sułkowskie 23. Lasopole 42. Watraszew 5. Budziszyn 24. Ludwików 43. Węszelówka 6. Budziszynek 25. Machcin 44. Widok 7. Chynów 26. Marianów 45. Wola Kukalska 8. Dobiecin 27. Martynów 46. Wola Pieczyska 9. Dąbrowa Duża 28. Marynin 47. Wola Żyrowska 10. Drwalew 29. Mąkosin 48. Wygodne 11. Drwalewice 30. Milanów 49. Zalesie 12. Edwardów 31. Nowe Grobice 50. Zawady 13. Franciszków 32. Ostrowiec 51. Żelazna 14. Gaj Żelechowski 33. Pawłówka 55. Żelechów 15. Gliczyn 34. Pieczyska 53. Żyrów 16. Grobice 35. Piekut oraz osiedla: 17. Henryków 36. Przyłom 1. osiedle Drwalew 18. Jakubowizna 37. Rososz 2. osiedle „Biowet” 19. Janów 38. Rososzka

3.2. Warunki naturalne

3.2.1. Topografia i krajobraz

Według regionalizacji fizycznogeograficznej teren gminy Chynów znajduje się w następujących jednostkach: Megaregion: Pozaalpejska Europa Środkowa Makroregiony: Nizina Środkowomazowiecka Prowincja: Niż środkowoeuropejski Mezoregion: Równina Warszawska Podprowincja: Niziny Środkowopolskie

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

RYC. 2. Położenie Gminy Chynów w odniesieniu do regionalizacji fizycznogeograficznej. Powiat grójecki, w którego wschodniej części położona jest gmina Chynów, znajduje się w całości w strefie recesji zlodowacenia środkowopolskiego. Zasadnicze elementy rzeźby, tworzącej dzisiejszą powierzchnię terenu, zostały ukształtowane w czasie stadiału Warty, kiedy po raz ostatni rejon ten w całości przykrył lodowiec, a także podczas recesji zlodowacenia północnopolskiego, kiedy istotną rolę odgrywały procesy erozyjno-denudacyjne. Lokalne cieki powierzchniowe (Jeziorka, Kraska, Czarna, Mogielanka, Dylewka, Lubienka, Rokitna) odprowadzają wody w kierunku północno-wschodnim do Wisły, bądź południowo-wschodnim do Pilicy. Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym J. Kondrackiego, powiat grójecki położony jest w całości w granicach podprowincji Nizin Środkowopolskich, na pograniczu dwóch makroregionów Niziny Środkowomazowieckiej oraz Wzniesień Południowomazowieckich. Nizina Środkowomazowiecka to najniżej położony makroregion wśród nizin mazowiecko-podlaskich, w obrębie którego wysokości bezwzględne nie przekraczają praktycznie 140 m n.p.m. Wzniesienia Południowomazowieckie stanowią region przejściowy pomiędzy Niziną Środkowopolską a Wyżyną Małopolską. Największe wysokości, dochodzące do 250 m n.p.m., występują na zachód od omawianego terenu, w granicach gminy Mszczonów. Gmina Chynów w całości znajduje się w obrębie Niziny Środkowomazowieckiej w mezoregionie Równina Warszawska. Równina Warszawska obejmująca teren gmin Warka, Chynów, Jasieniec i Grójec rozciąga się od doliny Pilicy na południu po Warszawę na północy, wzdłuż lewego brzegu Wisły. Od zachodu przechodzi w bardziej wyniesioną i pofalowaną Wysoczyznę Rawską, na wschodzie opada w kierunku doliny Wisły stromą, ponad 20-metrową skarpą, podobnie na południu - ku dolinie Pilicy. Morfologia Równiny jest mało urozmaicona. Jest to płaska, silnie zdenudowana powierzchnia akumulacji lodowcowej, zbudowana z glin zwałowych, osadów zastoiskowych i wodnolodowcowych zlodowacenia środkowopolskiego, stadiału Warty. Występują tu pojedyncze formy takie jak: wzgórza czołowomorenowe (Warka, Grójec), tarasy i pagórki kemowe (Mięsy, Siwowska Wola - gm. Chynów, Osiny, Ignaców - gm. Jasieniec, przeważająca część gminy Warka), porośnięte lasami pola piasków przewianych z lokalnymi zespołami wydmowymi (Kośmin, Mirowce - gm. Grójec, Rytomoczydła - gm Jasieniec), czy powytopiskowe obniżenia terenu (Drwalew, Machcin, Wola Żyrowska - gm. Chynów; Olszany - gm. Jasieniec). Teren Równiny rozcinają doliny, kierujących się na północny wschód - ku Wiśle, cieków powierzchniowych - Jeziorki, Kraski, Czarnej.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Obszar Równiny łagodnie pochyla się ku północy. Rzędne terenu w obrębie powiatu wahają się w granicach od 120 do 140 m n.p.m. Jedynie w okolicach miejscowości Michałów i Palczew (gm.Warka) przekraczają 140 m n.p.m. Spadki terenu nie przekraczają zazwyczaj 5%, za wyjątkiem wałów wydmowych, gdzie mogą dochodzić do 10%. Jest to obszar rolniczy, pozbawiony jezior, charakteryzujący się małym zalesieniem. Większe kompleksy leśne występują w okolicach Michałowa i Maglerowej Woli (gm.Warka), Rytomoczydeł (gm. Jasieniec) oraz w rejonie Watraszewa i Woli Pieczyskiej (gm. Chynów). Warunki naturalne w gminie uwzględniające: gleby, klimat, warunki wodne i rzeźba terenu określa się jako średnio dobre.

3.2.2. Budowa geologiczna

Podkenozoicznymi strukturami budującymi podłoże powiatu grójeckiego są dwie duże jednostki strukturalne: Synklinorium Brzeżne i Antyklinorium Środkowopolskie. W obrębie Synklinorium Brzeżnego położony jest praktycznie cały powiat grójecki, jedynie jego południowo- zachodnia część (południowa część gminy Nowe Miasto nad Pilicą i południowy skraj gminy Mogielnica) zlokalizowane są w obszarze Antyklinorium Środkowopolskiego. Przez powiat grójecki z północnego- wschodu na południowy- zachód, wzdłuż uskoku: Nowe Miasto – Grójec przebiega granica pomiędzy dwiema nieckami: warszawską i lubelską, które wchodzą w skład Synklinorium Brzeżnego. Obie niecki wypełnione są osadami kredy górnej i najniższego trzeciorzędu, natomiast trzon wału stanowią osady jurajskie. Osady mezozoiczne (kreda i jura) Utwory mezozoiczne reprezentowane są przez różnego rodzaju wapienie, margle, gezy, iły, mułowce, piaski i piaskowce. Na obszarze antyklinorium występują one na głębokości od ok. 20 m w rejonie Nowego Miasta n/Pilicą do ok. 150 m w rejonie Mogielnicy, natomiast a na obszarze synklinorium od ok. 150 m do ok. 270 m Powierzchnia osadów mezozoicznych opada w kierunku północno-wschodnim.

RYC. 3. Położenie Gminy Chynów w odniesieniu do budowy geologicznej (bez kenozoiku).

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Osady trzeciorzędowe Na przełomie mezozoiku i kenozoiku nastąpił okres erozji, po którym w dolnym trzeciorzędzie omawiany teren stał się ponownie obszarem akumulacji. W środkowej Polsce powstała rozległa depresja nazwana Niecką Mazowiecką. Centrum tej jednostki znajduje się w rejonie Warszawy, natomiast powiat grójecki położony jest w jej południowo- zachodniej części. Nieckę wypełniają detrytyczne osady paleogenu, neogenu i czwartorzędu. Osady trzeciorzędowe w dokumentowanym rejonie w zasadzie tworzą ciągłą pokrywę skał mezozoicznych. W miarę zbliżania się do granicy niecki mazowieckiej starsze osady trzeciorzędowe (oligocen i miocen) stopniowo wyklinowują się, natomiast osady pliocenu nie tworzą ciągłej pokrywy i występują płatami. Z analizy dostępnych materiałów archiwalnych w tym map i przekrojów wynika, że miąższość trzeciorzędu wzrasta w kierunku centrum niecki. Na północ od Nowego Miasta n/Pilicą trzeciorzęd reprezentowany jest jedynie przez osady miocenu o miąższości do ok. 50 m. W rejonie Błędowa w profilu trzeciorzędu widoczne są już osady oligocenu, miocenu i pliocenu o łącznej miąższości ok. 80 m. Miąższość tych osadów wzrasta do ok. 180 m w rejonie Grójca.

Osady trzeciorzędowe reprezentowane są przez:  eoceńskie mułki i piaski pylaste  oligoceńskie piaski różno-, średnio-, drobnoziarniste, z przewarstwieniami pylastymi, często z glaukonitem, mułki, mułki piaszczyste, iły w spągu zapiaszczone  mioceńskie piaski różno-, średnio-, drobnoziarniste i pylaste, często z pyłem węglowym, mułki, mułki piaszczyste i iły z wkładkami węgla brunatnego  plioceńskie iły, mułki, mułki piaszczyste z wkładkami piasków, piaski. Deniwelacje stropu utworów trzeciorzędowych powstałe na skutek działalności erozyjnej, neotektonicznej oraz zaburzeń glacitektonicznych powodują duże zróżnicowanie miąższości utworów czwartorzędowych.

RYC. 4. Położenie Gminy Chynów w odniesieniu do budowy geologicznej. Osady czwartorzędowe

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Osady trzeciorzędowe przykryte są zwartą powłoką utworów czwartorzędowych, które na omawianym obszarze powstały przede wszystkim na skutek globalnych zmian klimatu i różnych zmiennych w czasie warunków regionalnych i lokalnych. Oziębienie klimatu spowodowało rozwój lądolodu skandynawskiego, który kilkakrotnie objął swym zasięgiem omawiany rejon, decydując o wykształceniu litologicznym skał oraz rodzaju i przebiegu procesów rzeźbotwórczych. Spośród warunków regionalnych najważniejszy wpływ na przebieg procesów geologicznych w czwartorzędzie miały m.in. cechy podłoża, takie jak: rzeźba powierzchni podczwartorzędowej, tektonika i własności litologiczne skał. Wymienione czynniki spowodowały ogromne zróżnicowanie budowy geologicznej i umożliwiły wydzielenie regionów o różnej budowie i miąższości utworów czwartorzędowych. Powiat grójecki praktycznie w całości położony jest wg J. E. Mojskiego (1984 r) w regionie południowomazowiecko- podlaskim, natomiast część południowa (południowa część gmin: Nowe Miasto n/ Pilicą i Mogielnica) w regionie kujawsko-pomorskim. Charakterystyczną cechą czwartorzędu w regionie południowomazowiecko-podlaskim jest bardzo zmienna od kilku do ponad 100 m miąższość osadów, będąca wynikiem zróżnicowanej akumulacji glacjalnej oraz rozwoju głębokiej sieci dolinnej założonej w znacznej części w rynnach subglacjalnych. Pogrzebane doliny mogą osiągać miąższość ponad 100 m w stosunku do pogrzebanych wysoczyzn. W profilu czwartorzędu przeważają plejstoceńskie, naprzemianległe, miąższe warstwy glin zwałowych i innych osadów lodowcowych (piaski, żwiry i głazy lodowcowe) i wodnolodowcowych (piaski, żwiry, iły, mułki). Duży udział w budowie podłoża mają także osady zastoiskowe. Praktycznie w całym regionie, na powierzchni terenu występują najmłodsze osady i formy rzeźby zlodowacenia środkowopolskiego. Są to między innymi: piaski wodnolodowcowe, piaski z domieszką żwirów akumulacji szczelinowej lub brzeżnej brył martwego lodu oraz kemów, piaski kemów, piaski i żwiry ozów, piaski wytopiskowe, mułki, miejscami iły wytopiskowe, iły i mułki zastoiskowe, iły warwowe i gliny zwałowe. W dolinach współczesnych rzek występują piaski i piaski z domieszką żwirów rzeczne i podstokowe tarasów erozyjnych i akumulacyjnych zlodowacenia północnopolskiego oraz holoceńskie piaski i żwiry rzeczne oraz torfy, namuły i mady rzeczne. Niewielki udział w budowie geologicznej powierzchniowych partii czwartorzędu mają piaski eoliczne i piaski eoliczne w wydmach. Podłoże osadów kenozoicznych jest do dziś aktywne i stale się podnosi. Zaznacza się to dużym udziałem w osadach czwartorzędowych, w różnym stopniu zwietrzałych skał starszych takich jak: iły zwietrzelinowe, rumosze i in. Są to porwaki skał mezozoicznych i trzeciorzędowych. W całym regionie w osadach czwartorzędowych rozwinięte są dobrze struktury glacitektoniczne. Tak jak w omawianym regionie południowomazowiecko- podlaskim, w profilu czwartorzędu przeważają plejstoceńskie naprzemianległe warstwy glin zwałowych i innych osadów lodowcowych (piaski, żwiry i głazy lodowcowe) i wodnolodowcowych (piaski, żwiry, iły, mułki), jednak ich ilość ulega redukcji. Najstarszymi osadami czwartorzędu są gliny zwałowe i piaszczyste utwory fluwioglacjalne i zastoiskowe zlodowaceń południowopolskich. Wypełniają one obniżenia w stropowych warstwach trzeciorzędu. W najniższych partiach glin zwałowych tych zlodowaceń występują liczne przewarstwienia pstrych iłów mioceńskich co wskazuje na zaburzenia, jakie spowodował wśród tych osadów lądolód. Osady zlodowaceń środkowopolskich pokrywają prawie całą powierzchnię powiatu. Miąższość tych osadów wzrasta z południowego wschodu ku północnemu zachodowi. Są to głównie osady dwóch stadiałów: mazowiecko-podlaskiego i północnomazowieckiego. Utwory stadiału mazowiecko- podlaskiego znamy tylko z wierceń, nie odsłaniają się one na powierzchni. Są to występujące powszechnie gliny zwałowe o miąższościach 20-30 m, natomiast piaski i żwiry wodnolodowcowe tego stadiału rzadko tworzą zwartą pokrywę o dużym rozprzestrzenieniu, występują przeważnie w formie mniejszych i większych soczew o miąższości od kilku do 30 m.

3.2.3. Warunki klimatyczne

Gmina Chynów znajduje się na pograniczu 2 regionów klimatycznych:  mazowiecko-podlaskiego (teren całej gminy poza fragmentem wzdłuż zachodniej granicy administracyjnej gminy),  wielkopolsko-mazowieckiego. Klimat w rejonie gminy należy do grupy umiarkowanie ciepłych i kształtowany jest przez ścierające się masy suchego powietrza kontynentalnego i wilgotnego powietrza atlantyckiego. Efektem tego jest zmienność stanów pogody w ciągu roku i w okresach wieloletnich. Poza warunkami ogólnocyrkulacyjnymi klimat kształtowany jest przez czynniki lokalne takie jak: ukształtowanie powierzchni, wysokość bezwzględna, pokrycie terenu, stopień zurbanizowania itp. Korzystne warunki klimatyczne tego regionu sprzyjają rozwojowi rolnictwa-głównie sadownictwa.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Ryc. 5. Położenie gminy Chynów na tle regionów klimatycznych

Termiczne lato trwa 90-100 dni (ostatnia dekada maja - pierwszych dekada września). Zima trwa ok. 90 dni (pierwsza dekada grudnia- pierwsza dekada marca). Okres wegetacyjny z temperaturą > 5C - trwa 200-210 dni. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi ok. 7,5C. Średnia temperatura najzimniejszego miesiąca (luty) wynosi ok. -3,4C. Średnia temperatura najcieplejszego miesiąca (lipiec) wynosi ok. 18,2C. Liczba dni gorących, z temperaturą >25C wynosi ok. 35-40. Liczba dni z przymrozkami, z temperaturą <0C wynosi ok. 40 Liczba dni pochmurnych - od 140 do 150, (związane ze ścieraniem się mas powietrza o różnej wilgotności). Średnie roczne zachmurzenie 6,6-6,8 stopnia w skali pokrycia nieba (największe listopad-luty). Liczba dni słonecznych wynosi ok. 40-50. Najmniej słonecznym miesiącem w roku grudzień - 29 godzin ze słońcem. jest, zaś Najbardziej słoneczne miesiące maj, lipiec i sierpień - usłonecznienie ponad 300 h. Średnie roczne usłonecznienie wynosi 1600 h. Średnie dzienne usłonecznienie w przedziale 4,0-4,5 h, (dla grudnia ok. 1h, dla czerwca ok.7,5 h). Średnia roczna suma opadów atmosferycznych < 550 mm (niższa niż średnia dla Polski - 600 mm) . Średnie sumy opadów w półroczu zimowym wynoszą > 65 mm. Średnie sumy opadów w półroczu letnim ok. 350 mm. Najwyższe opady (czerwiec) 26 % sumy rocznej. Najniższe opady ( grudzień, styczeń) - ok. 9 % sumy rocznej. Liczba dni w roku z opadem >1 mm wynosi ok. 100. Liczba dni w roku z burzami ok. 20. Średnia roczna wilgotność względna powietrza granicach 65-85 %. Średnie roczne parowanie terenowe wynosi ok. 400-450 mm. Okresem zalegania pokrywy śnieżnej wynosi ok. 70-75 dni, ( w okresie 25 - 30 XI do ok. 30 III). Liczba potencjalnych dni z opadem śnieżnym ok. 135. 18

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Warunki meteorologiczne w regionie powiatu grójeckiego kształtowane są przez masy morskiego powietrza, napływające głównie z sektora zachodniego, tj. z kierunków: północno-zachodniego, zachodniego oraz południowo - zachodniego (ok. 66%). Znaczny udział mają również wiatry z południowego wschodu i wschodu (ok. 30 %), niosące masy powietrza kontynentalnego. Najrzadziej, bo przez ok. 15 dni w roku (4 %) napływa powietrze arktyczne z północy oraz powietrze zwrotnikowe z południa (ok. 2%). Przy takim rozkładzie wiatrów na omawianym obszarze zaznacza się sezonowa zmienność. Latem i jesienią dominują wiatry zachodnie z maksimum w czerwcu (60%), wiosną wzrasta udział wiatrów z sektora północnego (północne i północno-zachodnie), w zimie natomiast przeważają wiatry z kierunków południowo-wschodnich w lutym, marcu (ok. 35%). Średnia prędkość wiatru w roku wynosi ok. 4,1 m/s. Przeważają wiatry słabe, o prędkości < 5 m/s (ok. 45%). Ok. 90 dni w roku występują wiatry bardzo słabe i cisze tj. < 2 m/s. Wiatry bardzo silne > 10 m/s, zdarzają się przeciętnie 35 razy w roku. Uwarunkowania meteorologiczne - Województwo mazowieckie leży w strefie klimatu umiarkowanego. Ze względu na położenie w środkowej części Europy klimat tego obszaru podlega wpływom morskim i kontynentalnym. Rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń w przyziemnych warstwach atmosfery uwarunkowane jest czynnikami meteorologicznymi, do których należy: prędkość i kierunek wiatru, opad atmosferyczny, temperatura powietrza oraz pionowa struktura dynamiczna warstwy granicznej atmosfery. Wiatr - Wiatr jest elementem wektorowym określonym przez kierunek i prędkość przepływu powietrza. Prędkość wiatru analizuje się poprzez podanie wartości średnich w analizowanym okresie. Wiatr jest czynnikiem wpływającym na rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń w dolnych warstwach atmosfery. Prędkość wiatru wpływa na tempo rozprzestrzeniania, natomiast kierunek wiatru decyduje o trasie ich transportu. Mapa 2 przedstawia średnie prędkości wiatru w roku 2014 dla obszaru województwa mazowieckiego na wysokości 10 m. Na większości obszaru średnia prędkość wiatru zmienia się nieznacznie i przyjmuje wartości w zakresie od 3,8 do 4,0 m/s.

Mapa 1. Średnia prędkość wiatru w województwie mazowieckim w 2014 r.

Cisza, za którą uznaje się prędkość wiatru nie przekraczającą 1,5 m/s, jest zjawiskiem niekorzystnym, powoduje zatrzymywanie się zanieczyszczeń i pogarsza wentylację powietrza. Częstość występowania ciszy atmosferycznej w roku 2014 dla województwa mazowieckiego przedstawia Mapa 3. Tereny, na których zanotowano największą częstość występowania ciszy obejmują środkowo – zachodnią i południową część województwa.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Mapa 2. Częstość występowania ciszy atmosferycznej w województwie mazowieckim w 2014 r.

Temperatura powietrza - Temperatura powietrza wpływa pośrednio na jakość powietrza. W sezonie zimowym przy niskich temperaturach zwiększa się m.in. niska emisja z systemów ogrzewania. A podczas letnich upałów, na skutek zmniejszenia pionowego gradientu, może sprzyjać powstawaniu sytuacji smogowych. Struktura termiczna warstwy granicznej atmosfery (konwekcyjna, inwersyjna) determinuje stan równowagi atmosfery. Chwiejna równowaga, związana ze strukturą konwekcyjną, intensyfikuje procesy pionowego mieszania sprzyjając rozpraszaniu zanieczyszczeń. Równowaga stała, towarzysząca strukturze inwersji termicznej, hamuje ruchy pionowe w warstwie granicznej atmosfery i powoduje stagnację zanieczyszczeń w warstwie przygruntowej. Obojętną równowagę, występującą przy zerowym pionowym gradiencie temperatury, m.in. przy silnym wietrze lub opadzie, traktuje się jako stan pośredni między równowagą chwiejną i stałą. Średnia roczna temperatura powietrza w roku 2014 dla obszaru województwa mazowieckiego wahała się od około 8,5°C w północnej części województwa do około 9,5°C w części południowej i zachodniej.

Mapa 3. Rozkład średniej rocznej wartości temperatury powietrza [°C] w województwie mazowieckim w 2014 r. 20

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Opad atmosferyczny - Opady atmosferyczne wymywają zanieczyszczenia z atmosfery, stopień oczyszczenia powietrza zależy od czasu trwania i intensywności opadu. Przestrzenny rozkład sum opadów wskazuje, że najniższe sumy opadów występują w północnej części województwa (500 mm), a najwyższe w południowej części (ok. 900 mm). Opady atmosferyczne oraz wilgotność powietrza stanowią dodatkowy element decydujący o przemieszczaniu się i zasięgu zanieczyszczeń. Opady, głównie deszcze, powodują zmniejszenie stężenia zanieczyszczeń powietrza, w wyniku rozpuszczania ich w wodzie, absorpcji zanieczyszczeń na powierzchni kropel i mechanicznego działania opadów. Przestrzenny rozkład średniej rocznej wartości wilgotności względnej powietrza na obszarze województwa mazowieckiego w 2014 roku wskazuje na zmienność parametru w przedziale od 73% w centralnej części województwa do ok. 78% w części północnej i zachodniej. Przebieg średnich miesięcznych wartości wilgotności względnej dla województwa wskazuje na występowanie zdecydowanie niższych wartości wilgotności w okresie wiosennym i letnim, a najwyższych w miesiącach zimowych (styczeń, luty, listopad i grudzień).

Mapa 4. Rozkład rocznej sumy opadów atmosferycznych w województwie mazowieckim w 2014r.

Mapa 5. Przestrzenny rozkład średniej rocznej wartości wilgotności względnej powietrza w województwie mazowieckim w 2014r.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

3.2.4. Gleby

W gminie Chynów dominują gleby bielicoziemne - rdzawe, bielicowe i bielice oraz pseudobielicowe, wytworzone z piasków luźnych oraz słabogliniastych i gliniastych. Gleby te odznaczają się mniejszą zasobnością w składniki odżywcze i niską zawartością minerałów ilastych. Lokalnie spotykane są też gleby z rzędu brunatnoziemnych - brunatne właściwe i wyługowane oraz gleby płowe rozwinięte na glinach lekkich, piaskach słabogliniastych i gliniastych oraz żwirach. Miejscami występują czarne ziemie, wytworzone na utworach gliniastych, pyłowych i iłach, rzadziej na piaskach. Rozwinięte w obniżeniach terenu oraz na zboczach wzniesień, powstały w mineralnych utworach glebowych, zasobnych w węglan wapnia i części ilaste. W dolinach rzecznych oraz w licznych zagłębieniach bezodpływowych występują gleby bagienne, cechujące się czynnym procesem gromadzenia osadów organicznych, a także pobagienne, w których nad akumulacją substancji organicznej przeważa proces jej ubywania wskutek mineralizacji. Gleby te powstały z osadów mineralnych i organicznych, przekształconych pod wpływem warunków wodnych środowiska. Obecnie, z uwagi na trwałą lub okresową podmokłość tych obszarów, stanowią głównie użytki zielone. Obszar gminy cechuje równorzędny udział gleb o dużej i małej wartości do produkcji rolniczej. Udział poszczególnych klas bonitacyjnych wynosi odpowiednio:  gleby klasy I – III – 17%,  gleby klasy IV – 32%,  gleby klasy V–VI – 51%.

3.2.5. Lasy

Lasy zajmują na terenie gminy powierzchnię 1886,97 ha. co stanowi 13,9 % powierzchni ogólnej gminy. W strukturze własnościowej dominują lasy prywatne o powierzchni łącznej 1597,58 ha co stanowi 84,7 % powierzchni lasów w gminie. Występuje tu kilka zwartych kompleksów o pow. powyżej 200 ha, znajdują się one praktycznie w każdej części gminy: północnej- związany z doliną rzeki Czarnej, we wschodniej i w południowo-wschodniej oraz centralnej- w rejonie Woli Chynowskiej. Ponad to na terenie gminy występuje szereg mniejszych rozproszonych kompleksów leśnych. Według informacji otrzymanych ze Starostwa Powiatowego w Grójcu na terenie gminy w latach 2004-2020 planowane jest zalesianie ok. 167 ha słabych gruntów. Należy dodać, że powierzchnia gleb klasy V i VI wynosi około 1200 ha, co stanowi znaczny potencjał do zwiększenia lesistości gminy. Zalesienie gruntów ww. klasy pozwoliłoby na zwiększenie lesistości gminy do 21 %. Na terenie gminy występują też grunty zadrzewione, około 187 ha. Są one własnością Skarbu Państwa jak i prywatną. Ponad to występujące na terenie gminy trwałe użytki zielone stanowią dodatkowe 17 % powierzchni. Część z nich stanowi zwarte kompleksy w dolinach rzek i terenach podmokłych lub bezodpływowych tworząc ważny element funkcjonowania przyrodniczego gminy.

3.2.6. Uwarunkowania hydrograficzne

Wody powierzchniowe - Gmina Chynów położona jest na lewym brzegu Wisły, w zlewni II rzędu rzeki Czarnej (część centralna i wschodnia gminy), będącej najważniejszym ciekiem przepływającymi przez teren gminy oraz zlewni III rzędu rzeki Kraski (część zachodnia gminy). Rzeka Czarna, lewostronny dopływ Wisły, odwadnia wschodnią część powiatu grójeckiego (gminy Chynów, Jasieniec, Warka). Swój początek bierze w rejonie miejscowości Wierzchowina, na wysokości ok. 145 m n.p.m. i płynie w kierunku północno-wschodnim. W 1973 roku przekopano kanał, łączący ją z Jeziorką, co spowodowało zasadnicze zmiany w dorzeczu. Część wód Czarnej odcięto i przerzucono do Jeziorki, część natomiast płynie bezpośrednio do Wisły, do której wpada w rejonie Królewskiego Lasu. Czarna jest rzeką II rzędu, o szerokości koryta ok. 5-15 m, odwadniającą obszar 230 km2. w granicach powiatu grójeckiego płynie na odcinku 32,5 km (z czego około połowa przypada na gminę Chynów), gdzie jest całkowicie uregulowana. Geneza jej doliny związana jest z wytopiskami po bryłach martwego lodu. Różnice stanów wody w rzece dochodzą do 1,3 m. Najwyższe stany w rzece notowane są wiosną w kwietniu (okres roztopów), najniższe natomiast w lipcu. Rzeka Kraska, prawostronny dopływ Jeziorki, odwadnia centralną część powiatu grójeckiego (gminy Grójec, Belsk Duży, Jasieniec, Warka, Chynów). Swój początek bierze w rejonie Belska Dużego, skąd płynie w kierunku wschodnim, aby w okolicy Nowej Wsi (gm. Warka) skręcić na północ. Górny odcinek rzeki jest spiętrzony (kilka zbiorników), a szerokość jej koryta wynosi ok. 5 - 10 m. Kraska jest rzeką III rzędu, odwadniającą obszar 136,9 km2. Poprzez rów w Boglewicach, o długości 2,6 km, wody Kraski zasilane są wodami Czarnej. W granicach powiatu grójeckiego rzeka płynie na odcinku 29 km, z czego 25,8 km jest uregulowane.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Ryc. 6 - Mapa hydrograficzna. Stan wód rzecznych na terenie powiatu grójeckiego jest stosunkowo dobrze rozpoznany. Systematycznej kontroli podlega większość dużych rzek - Wisła, Pilica oraz ich dopływy: Czarna, Kraska, Molnica, Jeziorka, Mogielnica i Dylewka. Ocena jakości wód dokonywana jest na podstawie wskazań parametrów fizykochemicznych, hydrobiologicznych i sanitarnych, które składają się na ocenę ogólną. Stan czystości wód rz. Czarnej i rz.Kraski nie mieści się w przyjętych normach, za wyjątkiem niewielkich odcinków, gdzie ich wody reprezentują III klasę jakości.

Dla większości badanych rzek największy problem stanowią niebezpiecznie wysokie wartości BZT5, chlorofil, zawiesiny ogólnej, a także ich stan sanitarny. Gmina Chynów znajduje się poza obszarami ryzyka wystąpienia zagrożenia powodziowego. Występuje natomiast ryzyko lokalnych podtopień, których przyczyną mogą być gwałtowne wysokie opady skutkujące niewydolnością systemu kanalizacyjnego i melioracyjnego.

Ryc. 7 - Mapa zagrożenia powodziowego. 23

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Wody podziemne - Pod względem hydrogeologicznym, obszar gminy Chynów położony jest w prowincji nizinnej, w paśmie równinnym zbiorników czwartorzędowych, rozciągającym się ze wschodu na zachód na całej szerokości Polski w jej centralnym rejonie. Na terenie gminy występują dwa poziomy wód podziemnych, są to w obrębie trzeciorzędu Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr 215 A „Subniecka Warszawska” i czwartorzędowy Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr 222 „Dolina Środkowej Wisły”. Poziom GZWP Nr 222 „Dolina Środkowej Wisły” eksploatowany jest przez większość studni wierconych, których wydajność wynosi od 8m3/h do 50m3/h. Zbiornik ten jest bardzo zasobny, a wody zalegają stosunkowo płytko. Jednak położenie gminy w strefie peryferyjnej zbiornika (obejmuje on jedynie północno-wschodnią część gminy) powoduje mniej dogodne warunki ujmowania wody. GZWP Nr 222 zajmuje powierzchnię 2 674 km2. Jego szacunkowe zasoby na podstawie dokumentacji GZWP wynoszą 616 680 m3/dobę. Zdecydowana większość powierzchni gminy znajduje się w zasięgu trzeciorzędowego GZWP Nr 215 A „Subniecka Warszawska” - część centralna. Spośród dziewiętnastu głównych zbiorników wód podziemnych leżących w paśmie równinnym zbiorników czwartorzędowych, GZWP Nr 215 Subniecka Warszawska jest zdecydowanie największym pod względem powierzchni. Obejmuje on 51,0 tys. km2 i jest jednym z dwóch subzbiorników w tym regionie, zbudowanym z trzeciorzędowych osadów miocenu i oligocenu. Jest to zbiornik o charakterze porowym. W jego obrębie, ze względu na znacznie lepsze rozpoznanie, wydzielono centralną część jako GZWP Nr 215 A. Zbiornik ten rozciąga się od linii Płock – Ostrów Mazowiecka na północy, po Białobrzegi i dolinę Pilicy na południu. Całkowita jego powierzchnia to 17,5 tys. km2. Zarówno cała Subniecka Warszawska jak i jej część centralna to struktury dość ubogie pod względem zasobów. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne GZWP Nr 215 A to 145,0 tys. m3/d, co przy jego dużej powierzchni daje niski moduł zasobowy równy 0,10 l/s/km2. Teren przeznaczony pod planowaną inwestycję znajduje się w obrębie GZPW 215A, a zbiornik Nr 222 "Dolina Środkowej Wisły " położony jest na wschód w odległości ok. 3,5 km.

Ryc. 8 - Zbiorniki wód podziemnych.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

3.2.7. Środowisko przyrodnicze

Roślinność rzeczywista na terenie Gminy Chynów różni się od potencjalnej, którą na tym terenie stanowią lasy. Wg mapy geobotanicznej (Matuszewski ) na terenie Gminy Chynów występują grupy zbiorowisk Borów Sosnowych (Querco-Pinetum), Ols typowy (Carici elongatae-Alnetum) oraz Grąd subkontynentalny, odmiana środkowopolska, seria żyzna (Tilio-Carpinetum). Pod pojęciem potencjalnej roślinności naturalnej rozumie się hipotetyczny stan roślinności, opisany fitosocjologicznymi jednostkami zbiorowisk roślinnych, jaki mógłby być osiągnięty na drodze naturalnej sukcesji pierwotnej lub wtórnej, gdyby oddziaływania człowieka zostały wyeliminowane, a właściwa dla danego regionu roślinność mogła w pełni wykorzystać możliwości stwarzane przez zróżnicowane siedliska. Zakłada się przy tym, że stan ten rozpoznaje się dla aktualnego zróżnicowania siedlisk, uwzględniając zmiany w siedliskach, jakie spowodowała dotychczasowa działalność człowieka. Skutkiem tego pojęcie "potencjalnej roślinności naturalnej" nie jest tożsame z pojęciem "roślinności pierwotnej". Zakłada się także pominięcie czynnika czasu, koniecznego dla realizacji procesów sukcesyjnych w warunkach realnych. Z tych powodów "potencjalna roślinność naturalna" nie jest prognozowanym stanem roślinności w przyszłości, lecz opisuje aktualny potencjał biologiczny siedlisk. Potencjalną roślinność naturalną określa się na podstawie rozpoznania rzeczywistych zbiorowisk roślinnych tworzących tzw. "dynamiczne kręgi zbiorowisk roślinnych" oraz bezpośredniej i pośredniej analizy siedliska abiotycznego. Na tej drodze dedukuje się najbardziej prawdopodobny stan zbiorowiska finalnego naturalnej sukcesji, określany jako "zbiorowisko potencjalne". Zbiorowiska potencjalne identyfikowane są z jednostkami podziału typologicznego (najczęściej z zespołami czyli asocjacjami) rozpoznanymi fitosocjologicznie w danym regionie.

Ryc. 9 - Potencjalna roślinność naturalna Polski / fragment Arkusza C3 – JM Matuszkiewicz - IGiPZ PAN 2008/

Carici elongatae-Alnetum (Ols typowy) - W przeciwieństwie do zarośli łozowych ols typowy jest już zbiorowiskiem leśnym. Przedstawia on typ lasu wysokopiennego, w którym drzewa osiągają znaczne zwarcie (50—80%). Dno lasu kształtuje się niejednolicie. U nasady krzewów i pni drzew występują kępy powstałe przez nagromadzenie się humusu i namułów wokół korzeni przybyszowych, które z powodu wahania poziomu wody gruntowej wyrastają na różnej wysokości. Kępy osiągają nieraz znaczne rozmiary, 60 cm wysokości i do 2 m średnicy, toteż olsy mają więcej miejsc suchych niż zbiorowiska łozowe. Zagłębienia pomiędzy kępami są stale wilgotne i grząskie, a przez długi okres w ciągu roku zatopione wodą. W związku z powyższym w olsach panuje specjalnie wilgotny mikroklimat oraz swoiste warunki dla przebiegu procesów glebowych i rozwoju roślinności. Warstwę drzew z reguły stanowi olsza czarna (Alnus glutinosa), niekiedy towarzyszą jej jesion (Fraxinus excelsior), brzoza omszona (Betula pubescens) i świerk (Picea abies), zwłaszcza w północnej części jego zasięgu. W warstwie krzewów, niekiedy silnie rozwiniętej, występują wierzby, zazwyczaj te same, które spotykamy w zaroślach

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

łozowych, a więc wierzba szara (Salix cinerea), uszata (S. auriata) i inne. Można tu również spotkać kruszynę (Frangula alnus), jarzębinę (Sorbus aucuparia), kalinę (Viburnum opulus) oraz chmiel (Humulus lupulus). Runo rozwija się bujnie i często pokrywa 80—90% powierzchni. W związku z kępiastą budową lasu układa się ono w mozaikę. W dolinkach grupują się gatunki bagienne, właściwe zespołom z rzędu Phragmitetalia i związku Magnocaricion, takie jak: kosaciec żółty (Iris pseudacorus), trzcina pospolita (Phragmites australis = Ph. communis), szczaw lancetowaty (Rumex hydrolapathum), turzyce: zaostrzona (Carex gracilis), błotna (C. acutiformis) i brzegowa (C. riparia). Na kępach występuje roślinność lasów suchych i uboższych, np. z rzędu Vaccinio-Piceetalia. Gatunki charakterystyczne zajmują zwykle miejsce pośrednie. Za gatunki charakterystyczne dla zespołu uważane są: turzyca długokłosa (Carex elongata), czermień błotna (Calla palustris) i porzeczka czarna (Ribes nigrum). Dużą rolę odgrywają również gatunki charakterystyczne związku Alnion i rzędu Alnetalia glutinosae, np. zachylnik błotny (Thelypteris palustris = Dryopteris thelypteris), narecznica grzebieniasta (Dryopteris cristata), psianka słodkogórz (Solanum dulcamara), karbieniec pospolity (Lycopus europaeus) oraz długosz królewski (Osmunda regalis), występujący u nas przeważnie w tym zbiorowisku. Ols typowy wykazuje bardzo szeroką amplitudę pod względem troficznym: od silnie kwaśnych dystroficznych torfów przejściowych do obojętnych lub lekko zasadowych, bardzo żyznych torfów niskich. Ze względu na to silne zróżnicowanie siedliskowe wyodrębniono dwa zespoły różniące się składem gatunkowym i potencjalnymi tendencjami rozwojowymi. Querco pinetum - W drzewostanie obszarów Querco pinetum współpanują sosna i dęby, z przewagą dębu szypułkowego. W domieszce występują: brzoza brodawkowata, osika, rzadziej świerk i modrzew. Warstwa krzewów obficie rozwinięta, złożona głównie z leszczyny (Corylus avellana), kruszyny (Frangula alnus), jarzębiny (Sorbus aucuparia), jałowca (Juniperus communis) i z podrostów gatunków drzewiastych. Orlica pospolita (Pteridium aquilinurri) często tworzy górną warstwę runa, w którym przeważają elementy borowe, jak: borówka czarna (Vaccinium myrtillus) i brusznica (V. vitis-idaea), nawłoć pospolita (Solidago virga aurea), siódmaczek leśny (Trientalis europaea), wrzos pospolity (Calluna vulgaris), pszeniec zwyczajny (Melampyrum pratense) i trawy — kostrzewa owcza (Festuca ovina), trzcinnik leśny (Calamagrostis arundinacea), śmiałek pogięty (Deschampsia flexuosa). Z mchów występują takie gatunki, jak: rokietnik pospolity (Entodon schreberi), widłoząb miotłowy (Dicranum scoparium), widłoząb falisty (D. rugosum = D. undulatum), gajnik lśniący (Hylocomium splendens) i płonnik strojny (Polytrichum attenuatum). Do Querco-Pinetum przechodzi grupa gatunków z klasy Querco-Fagetea, o szerszej amplitudzie ekologicznej, jak: fiołek leśny (Viola reichenbachiana), prosownica rozpierzchła (Milium effusum), turzyca palczasta (Carex digitata), perłówka zwisła (Melica nutans), zawilec gajowy (Anemone nemorosa). Często spotyka się konwalię. Tilio-Carpinetum - grąd subkontynentalny jest zespołem bardzo zmiennym, zarówno pod względem geograficznym, jak i glebowosiedliskowym. Zróżnicowany jest na pięć odmian regionalnych, trzy formy wysokościowe oraz na liczne podzespoły i warianty. Siedliska na terenach nizinnych są szeroko rozpowszechnione na wysoczyznach i równinach morenowych oraz na równinach peryglacjalnych, w warunkach podłoża zbudowanego z glin zwałowych, piasków akumulacji lodowcowej oraz z piasków rzecznych terasów akumulacyjnych i niektórych utworów sandrowych oraz aluwialnych. Ogromnej różnorodności podłoża geologicznego oraz właściwości hydrologicznych siedlisk grądowych odpowiada bardzo szeroka skala zmienności gleb. Obejmuje ona następujące typy i podtypy pedologiczne: gleby rdzawe – brunatne i bielicowane, gleby płowe – właściwe, zbrunatniałe i opadowo-glejowe, gleby brunatne – właściwe, wyługowane i szarobrunatne, pararędziny brunatne, czarne ziemie, gleby opadowoglejowe – właściwe, bielicowane i stagnoglejowe właściwe oraz gleby gruntowoglejowe, mady brunatne, a także gleby deluwialne brunatne. W typologicznej klasyfikacji siedlisk leśnych odpowiednikami grądu subkontynentalnego są: las mieszany świeży, las mieszany wilgotny, las świeży, las wilgotny oraz las mieszany wyżynny i las wyżynny. Grąd subkontynentalny jest zbiorowiskiem o złożonej, wielopoziomowej strukturze, w którym drzewostan składa się zwykle z 3 lub 4 warstw i zbudowany jest najczęściej z dębu szypułkowego (Quercus robur), graba (Carpinus betulus), lipy drobnolistnej (Tilia cordata) i klonu pospolitego (Acer platanoides). Ponadto w drzewostanie występują: dąb bezszypułkowy (Quercus petraea), klon jawor (Acer pseudoplatanus), brzozy – brodawkowata (Betula pendula) i omszona (B. pubescens), osika (Populus tremula) i jabłoń dzika (Malus sylvestris) oraz modrzew polski (Larix decidua subsp. polonica) a na siedliskach wilgotnych również jesion wyniosły (Fraxinus excelsior), olsza czarna (Alnus glutinosa) oraz wiązy – górski (Ulmus glabra), polny (U. minor) i szypułkowy (U. laevis). W lasach zagospodarowanych skład gatunkowy drzewostanów jest często zubożony albo mniej lub bardziej przekształcony. Dość powszechne na siedliskach grądów są monokultury sosny pospolitej (Pinus sylvestris), reprezentujące różne fazy i formy degeneracji fitocenoz. Część z takich zbiorowisk zastępczych wykazuje skłonność do regeneracji, czego świadectwem jest między innymi spontaniczne wkraczanie gatunków drzew właściwych lasom dębowo-grabowym. Warstwa krzewów może być w różnym stopniu rozwinięta, zazwyczaj jest lepiej wykształcona na siedliskach żyźniejszych i wilgotniejszych. Oprócz podrostu drzew w jej skład wchodzą: leszczyna pospolita (Corylus avellana), trzmieliny– pospolita (Euonymus europaea) i brodawkowata (E. verrucosa), 26

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

kruszyna pospolita (Frangula alnus), czeremcha zwyczajna (Padus avium), głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna), suchodrzew pospolity (Lonicera xylosteum), kalina koralowa (Viburnum opulus) i jarząb pospolity (Sorbus aucuparia), rzadziej inne gatunki, np. wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum). Warstwa zielna pokrywa zwykle od 40 do 100% powierzchni płatów. W czasie aspektu wczesnowiosennego wypełniają ją takie gatunki, jak: zawilce – gajowy (Anemone nemorosa) i żółty (A. ranunculoides), przylaszczka pospolita (Hepatica nobilis), groszek wiosenny (Lathyrus vernus), kokorycze – pusta (Corydalis cava) i pełna (C. solida), rutewka zdrojowata (Isopyrum thalictroides), ziarnopłon wiosenny (Ficaria verna), miodunka ćma (Pulmonaria obscura). W przeciętnych warunkach siedliskowych do najczęściej występujących gatunków rozwijających się w okresach późniejszych należą: gwiazdnica wielkokwiatowa (Stellaria holostea), gajowiec żółty (Galeobdolon luteum), podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria), prosownica rozpierzchła (Milium effusum), dąbrówka rozłogowa (Ajuga reptans), czworolist pospolity (Paris quadrifolia), przytulia wonna (Galium odoratum), czerniec gronkowy (Actaea spicata), fiołek leśny (Viola reichenbachiana), kokoryczka wielokwiatowa (Polygonatummultiflorum), jaskier kosmaty (Ranunculus lanuginosus), zerwa kłosowa (Phyteuma spicatum), nerecznice – samcza (Dryopteris filix- mas) i krótkoostna (D. carhusiana), konwalijka dwulistna (Maianthemum bifolium). Gatunkami charakterystycznymi zespołu Tilio-Carpinetum są: turzyca orzęsiona (Carex pilosa) i jaskier kaszubski (Ranunculus cassubicus), a walor gatunków regionalnie wyróżniających mają: przytulinka wiosenna (Cruciata glabra), trzmielina brodawkowata (Euonymus verrucosus) i przytulia Schultesa (Galium schultesii). W słabo wykształconej warstwie mszystej najczęściej występują: żurawiec falisty (Atrichum undulatum), gatunki z rodzaju krótkosz – (Brachthecium oedipodium), (B. rutabulum), (B. velutinum), dzióbkowiec Zetterstedta (Eurhynchium angustriete), merzyk pokrewny (Plagiomnium affine) oraz płożymerzyki – kończysty (P. cuspidatum) i fałdowany (P. undulatum).

Na obszarze Gminy Chynów (poza pomnikami przyrody) nie występują obszary , które zgodnie z zapisami art. 6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity: Dz.U. 2004 Nr 92, poz. 880, z późniejszymi zmianami), objęte są ustawową ochroną (parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe).

Ryc. 10. Obszary chronione w odniesieniu do granic Gminy Chynów.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Najbliżej położonymi obszarami chronionymi są graniczące z gminą Obszary Chronionego Krajobrazu "Warszawski" i "Dolina Rzeki Jeziorki". Obszary Chronionego Krajobrazu- Zgodnie z zapisami Ustawy o ochronie przyrody - Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Obszary chronionego krajobrazu wyznacza sejmik województwa, jednak ich likwidacja lub zmiana granic może nastąpić po zaopiniowaniu przez właściwe miejscowo rady gmin. Ponadto projekty uchwał sejmiku województwa związane z obszarami wymagają uzgodnienia z właściwym regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. Na obszarze chronionego krajobrazu może być wprowadzone 9 określonych przez ustawę zakazów. Ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów oraz zakazy właściwe dla danego obszaru chronionego krajobrazu lub jego części, wybrane spośród zakazów wynikające z potrzeb jego ochrony określa sejmik województwa. Obszary chronionego krajobrazu są formą ochrony przyrody, o niewielkich rygorach ochronności. Obszary chronionego krajobrazu są przeznaczone głównie na rekreację, a działalność gospodarcza podlega tylko niewielkim ograniczeniom (zakaz wznoszenia obiektów szkodliwych dla środowiska i niszczenia środowiska naturalnego).

Ryc. 11. Obszary Chronionego Krajobrazu w odniesieniu do granic Gminy Chynów.

OChK „Warszawski”- Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu o powierzchni 148409,1 ha graniczy z Gminą Chynów od północy, został utworzony w dniu 29 sierpnia 1997 rozporządzeniem wojewody mazowieckiego. Obszar tworzy system powiązanych przestrzennie terenów, związanych z przebiegiem przecinających aglomeracje dolin rzecznych Wisły i Narwi wraz z dopływami oraz towarzyszącymi im kompleksami lasów. Poczynając od północnego

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

wschodu są to Lasy Chotomowskie i Legionowskie na prawym brzegu Narwi oraz lasy okolic Zegrza i Rembertowa, Zielonki, Strugi oraz Nieporętu. Dalej w kierunku południowym, to Lasy Otwockie i Celestynowskie, włączone do Mazowieckiego Parku Krajobrazowego oraz po lewej stronie Wisły - Lasy Chojnowskie należące do Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. Pierścień lasów wokół Warszawy zamyka kompleks Lasów Sękocińskich, Nadarzyńskich i Młochowskich oraz największy i najcenniejszy na Mazowszu kompleks leśny Puszczy Kampinoskiej.

W Warszawskim Obszarze Chronionego Krajobrazu, w części związanej z dolina Wisły, znalazły sie dwa faunistyczne rezerwaty przyrody utworzone dla ochrony ptaków wodno-błotnych. Są to: Wyspy Zawadowskie na północy i Ławice Kiełpińskie na południu. Wyjątkowość przyrodnicza międzywala Wisły sprawiła, że obszar ten włączony został do sieci Natura 2000. Znajdujące sie w obszarze Warszawskiego Obszaru Chronionego kompleksy leśne tworzą "otulinę" dla terenów objętych wyższą forma ochrony oraz ciąg wszystkich zatwierdzonych i projektowanych rezerwatów i pomników przyrody, zabytkowych parków podworskich, a także wszystkich zorganizowanych terenów wypoczynkowych, zabudowy letniskowej i podmiejskich ogródków działkowych.

OChK „Dolina rzeki Jeziorki” - obszar graniczący z Gminą Chynów od Północnego zachodu powołany Rozporządzeniem Wojewody Mazowieckiego Nr 59 z dnia 30.05.2005 r., zajmuje powierzchnię 16 020 ha i leży na obszarze gmin: Błędów. Belsk Duży, Grójec oraz Pniewy. Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina rzeki Jeziorki” obejmuje obszar pradoliny rzeki Jeziorki, przebiegający przez malowniczy, o dużych wartościach krajobrazowych teren porośnięty resztkami lasów łęgowych, położonych w dolinie oraz sadami na wysoczyźnie. Obszar Chronionego Krajobrazu swoim zasięgiem obejmuje dolinę rzeki Jeziorki i tereny ją otaczające. W granicach tego obszaru znajduje się 15 drzew objętych ochroną prawną jako pomniki przyrody, 3 parki miejskie, 8 parków zabytkowych oraz rezerwaty przyrody "Modrzewina", "Łęgacz" i "Jeziora-0lszyny". Dolina rzeki Jeziorki jest specyficznym terenem ponieważ znajduje się na obszarze o znacznych przekształceniach środowiska naturalnego. Jest to obszar o intensywnej gospodarce sadowniczej i rolnej dlatego narażony jest na różne zagrożenia ze strony człowieka i presje z jego strony. Dolina rzeki dosyć malownicza o szerokiej dolinie, otoczona dużymi kompleksami leśnymi jest wysoko wcięta w Wysoczyznę Rawską i Kotlinę Warszawską. Jest funkcjonującym korytarzem ekologicznym wzdłuż którego poruszają się zwierzęta migrujące pomiędzy Puszczą Bolimowską a lasami Chojnowskimi a przez mniejsze dopływy i połączenia ekologiczne docierające w okolice rzeki Pilicy. Wody rzeki Jeziorki to obecnie jedno z nielicznych na terenie województwa mazowieckiego stanowisk na którym występuje Minóg ukraiński (Eudontomyzon mariae) i Minóg rzeczny (Lampetra fluviatilis) –dwa gatunki chronione. W dolinie rzeki Jeziorki jest kilka kompleksów stawów rybnych m.in. duże stawy rybne w Lesznowoli z bardzo ciekawą awifauna (kokoszka (Gallinula chloropus), zielonka (Porzana parva), kropiatka (Porzana porzana), sieweczka obrożna (Charadrius hiaticula).

Pomniki przyrody- Pomnikami przyrody, w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody są: pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami wyróżniającymi się wśród innych tworów. Pomnikami przyrody ożywionej są najczęściej pojedyncze drzewa lub krzewy, wyróżniające się sędziwym wiekiem, wielkością lub innymi wyjątkowymi cechami. Do tej kategorii zaliczane też są grupy drzew oraz zabytkowe aleje. Pomnikami przyrody nieożywionej są: dużych rozmiarów polodowcowe głazy narzutowe, skałki, groty, jaskinie, źródła, jary, wywierzyska, przełomy rzeczne oraz odsłonięcia warstw geologicznych. Rada gminy, po uzgodnieniu z właściwym regionalnym dyrektorem ochrony środowiska, w drodze uchwały ustanawia lub znosi tę formę ochrony. W stosunku do pomnika przyrody mogą zostać wprowadzone zakazy, które zostały wyszczególnione w Art. 45 ust 1 ustawy o ochronie przyrody. W granicach gminy zlokalizowane są 4 pomniki przyrody, trzy dęby szypułkowe znajdujące się w otoczeniu zespołu pałacowo- parkowego w Budziszynie oraz pomiędzy wsią Budziszyn i Edwardów oraz głaz narzutowy we okolicach wsi Pieczyska. Zestawienie pomników przyrody zestawiono w tabeli, a usytuowanie pomnikowych drzew zobrazowano na mapie.

Tabela 2. Pomniki przyrody.

POŁOŻENIE NAZWA GATUNKOWA

OBWÓD

WYSOKOŚĆ

OBIEKT OBIEKT

PODDANY OCHRONIE

miejscowość/gmina lokalizacja polska łacińska [cm] [m]

Park zabytkowy obok stawu, Budziszyn / Chynów Dąb szypułkowy Quercus robur 390 22

działka nr ew. 114

drzewo

Park zabytkowy obok stawu, Budziszyn / Chynów Dąb szypułkowy Quercus robur 330 20

działka nr ew. 115 drzewo

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Edwardów / Chynów Łąka, działka nr ew. 88 Dąb szypułkowy Quercus robur 420 18

drzewo

Obok kapliczki na północ od wsi, Pieczyska / Chynów Gnejs biotylowy - 690 0,64

dz. nr ew. 355 głaz narzutowy

Ryc. 12. Lokalizacja pomników przyrody ożywionej w Gminie Chynów.

Inne obszary chronione- W strefie najwyższego ryzyka (do 1 km) środowiskowego od granic Gminy Chynów nie występuje żadna forma objęta ustawą o ochronie przyrody na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity: Dz. U. 2004 Nr 92, poz. 880, z późniejszymi zmianami. W strefie wysokiego ryzyka (do 5 km) środowiskowego od granic gminy (w rozumieniu ww. ustawy) znajduje się, poza wymienionymi powyżej Obszarami Chronionego Krajobrazu "Warszawskim" i "Doliny Rzeki Jeziorki", sześć obszarów:  Obszar Specjalnej Ochrony „Dolina Środkowej Wisły” (OSO PLB140004)  Obszar Specjalnej Ochrony „Dolina Pilicy” (OSO PLB140003)  Specjalny Obszar Ochrony „Dolina Dolnej Pilicy” (PLH 140016)  Rezerwat "Łoś"  Rezerwat "Skarpa Jeziorki"  Chojnowski Park Krajobrazowy Lokalizację powyższych obszarów oraz innych obszarów w odniesieni do granic Gminy Chynów chronionych przedstawiono na mapach. Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, wdrażanym od 1992 r. w sposób spójny pod względem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Celem utworzenia sieci Natura 2000 było zachowanie zarówno zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy, ale też typowych, wciąż jeszcze powszechnie występujących siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla 9 regionów biogeograficznych (tj. alpejskiego, atlantyckiego, borealnego, kontynentalnego, panońskiego, makaronezyjskiego, śródziemnomorskiego, stepowego i czarnomorskiego).

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

W Polsce występują dwa z ww. regionów: kontynentalny (96% powierzchni kraju) i alpejski (4% powierzchni kraju). Dla każdego kraju określa się listę referencyjną siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których należy utworzyć obszary Natura 2000 w podziale na regiony biogeograficzne. Podstawą wyznaczania obszarów Natura 2000 są jedynie kryteria naukowe. Podstawy prawne sieci Natura 2000 stanowi dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.

Ryc. 13. Obszary Specjalnej Ochrony sieci Natura 2000 w odniesieniu do granic Gminy Chynów.

„Dolina Środkowej Wisły” (OSO PLB140004) to położony na wschód od Gminy Chynów w odległości ok. 2,5 km od granic, obszar o powierzchni 30 848 ha (w powiecie grójeckim – ok. 450 ha), obejmujący długi odcinek Wisły pomiędzy Dęblinem a Płockiem. Na terenie powiatu grójeckiego zajmuje fragment Obszaru Chronionego Krajobrazu: Doliny Rzeki Pilicy i Drzewiczki. Tereny ostoi zachowują naturalny charakter rzeki roztokowej, obfitującej w liczne wyspy, w postaci piaszczystych łach czy dobrze uformowanych wysp porośniętych roślinnością zielną. Brzegi rzeki wraz z terasą zalewową zajmowane są przez zarośla wikliny, łąki i pastwiska, a także pozostałości lasów łęgowych. Ostoję ustanowiono ze względu na występowanie w jej granicach co najmniej 22

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz 9 gat. z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Obszar ten jest bardzo ważny dla ptaków wodno-błotnych zarówno zimujących jak i migrujących (około 50 gat.).

„Dolina Pilicy” (OSO PLB140003) to położony na południe od Gminy Chynów w odległości ok. 5 km od granic, obszar o powierzchni 35 356,3 ha ( w powiecie grójeckim – ok.12 000 ha), obejmujący 80 km równoleżnikowy odcinek Pilicy, szeroki na 1-5 km, między Inowłodzem a Ostrówkiem Mniszewem. Ostoję ustanowiono ze względu na ochronę miejsc rozrodu i bytowania co najmniej 32 gatunków ptaków zawartych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej oraz 11 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Na terenie ostoi stwierdzono występowanie 56 lęgowych gatunków ptaków związanych z siedliskami bagiennymi i wodnymi.

Ryc. 14. Specjalne Obszary Ochrony sieci Natura 2000 w odniesieniu do granic Gminy Chynów.

„Dolina Dolnej Pilicy” (PLH 140016) Obszar położony na południowy wschód i południe od granic Gminy Chynów obejmujący 80-kilometrowy, równoleżnikowo biegnący odcinek doliny Pilicy, szeroki na 1-5 km, pomiędzy Inowłodzem a Ostrówkiem-Mniszewem (ujście do Wisły) oraz dolinę Drzewiczki. Dolina Dolnej Pilicy znajduje się na terenie województw łódzkiego i mazowieckiego, łącznie zajmuje powierzchnię 31821,57 ha. Z tego obszaru podawanych jest 10 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG i 9 gatunków z Załącznika II tej dyrektywy. Ostoja charakteryzuje się bogatą florą - stwierdzono tu występowanie 575 gatunków roślin naczyniowych, w tym rzadkie, zagrożone i prawnie chronione.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Ryc. 15. Parki Krajobrazowe i rezerwaty w odniesieniu do granic Gminy Chynów.

Chojnowski Park Krajobrazowy - utworzony celu ochrony cennego kompleksu Lasów Chojnowskich, doliny rzeki Jeziorki i doliny Wisły z malowniczą skarpą, parkiem oraz rezerwatami. Wraz z Mazowieckim Parkiem Krajobrazowym i Kampinoskim Parkiem Narodowym pełni ważną funkcję klimatotwórczą dla Warszawy. Te cenne, biologicznie czynne tereny stanowią przeciwwagę dla zurbanizowanej aglomeracji warszawskiej. Położony na lewym brzegu Wisły ChPK zajmuje tereny płaskie, rzadko urozmaicone niewielkimi wzniesieniami pochodzenia wydmowego. Cennymi elementami krajobrazu tego terenu jest dolina rzeki Jeziorki wraz z dopływami: rzeką Zieloną i Tarczynką. Niestety znikają bagienne jeziorka, które wzbogacały krajobraz. Większość powierzchni Parku zajmują lasy w przeważającej części są to bory mieszane, z przewagą sosny i udziałem dębu, brzozy i lipy. Na żyźniejszych glebach występują grądy, z przewaga dębu szypułkowego, z domieszką grabu i sosny, czasem lipy i osiki. W zespołach tych często spotyka się leśne drzewa owocowe takie jak: jabłoń płonka, grusza polna i czeremcha. W dolinach rzek można spotkać fragmenty lasów łęgowych. W składzie gatunkowym lasów spotkać też można pojedyncze buki prawdopodobnie wprowadzone sztucznie. W dolinach rzek rosną olchy, jesiony, wiązy szypułkowe i polne. Wśród drzew iglastych dominuje sosna uzupełniana przez świerk pospolity i modrzew europejski. Cennym elementem krajobrazu jest dolina rzeki Jeziorki, znajdujące się tam łąki i pastwiska ciągle użytkowane rolniczo stanowią dogodne miejsce dla zwierząt związanych z podmokłymi terenami. Nad Jeziorką

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

można spotkać polujące zimorodki oraz wydrę, a w jej wodach żyje około 20 gatunków ryb, wśród nich pstrąg potokowy i miętus. W Parku gnieździ się około 100 gatunków ptaków. Na szczególną uwagę zasługuje kompleks stawów w Żabieńcu, między innymi można tutaj zaobserwować: tracze nurogęsi, perkozy zauszniki i rdzawoszyje, perkozki, cyraneczki, wąsatki, remizy, bociany czarne. W pobliżu stawu znajduje się kompleks wypoczynkowy ,,Zimne Doły” dostępny dla turystów w ciągu całego roku. Rezerwat "Łoś" leżący przy szosie prowadzącej z Piskórki do Łosia leśny rezerwat przyrody o powierzchni 11,02 ha., położony w całości na terenie gminy Prażmów w Uroczysku Łoś (województwo mazowieckie). Wchodzi w skład Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. Przedmiotem ochrony jest fragment lasu o charakterze naturalnego grądu z bogatym podszytem i runem. W drzewostanie przeważa dąb szypułkowy z domieszką brzozy brodawkowatej i osiki w wieku ok. 80 lat. Bogaty podszyt tworzy kruszyna, dereń, trzmielina, wiąz polny i wiąz oraz kilka gatunków storczyków. Rezerwat "Skarpa Jeziorki", położony w całości na terenie gminy Prażmów (koło miejscowości Łoś) o powierzchni 7,13 ha., utworzony na wschodnim brzegu rzeki Jeziorki, w Uroczysku Park chroni drzewostan parkowy o charakterze leśnym. Wchodzi w skład Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. Obiektem ochrony jest położony na skarpie rzeki Jeziorki drzewostan parkowy o charakterze leśnym z zasługującymi na uwagę bukami, wiązami, modrzewiami i dębami. Układ dawnego, założonego w XIX w. parku jest już zupełnie nieczytelny. Występuje tu wiele gatunków drzew, które zasadzone zostały ręką człowieka i stanowią w tym rejonie pewną osobliwość przyrodniczą. Największą ciekawostką jest chroniony jako pomnik przyrody tulipanowiec amerykański

Ryc. 16. Korytarze ekologiczne o znaczeniu międzynarodowym i krajowym w odniesieniu do granic Gminy Chynów.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

3.2.8. Potencjał wykorzystania odnawialnych źródeł energii.

Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego poprzez dywersyfikację źródeł zaopatrzenia może być istotnym czynnikiem rozwojowym Gminy Chynów przyczyniając się jednocześnie do zmniejszenia obciążenia środowiska a także realizacji polskich zobowiązań akcesyjnych w zakresie zwiększania udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Na ternie gminy nie funkcjonują obecnie instalacje produkujące energię elektryczną ze źródeł odnawialnych istnieją natomiast potencjalnie korzystne warunki do ich rozwoju. Energia słoneczna - jest powszechnie dostępnym, całkowicie czystym i najbardziej naturalnym a także niewyczerpalnym i bardzo tanim źródłem energii. Jednym ze sposobów bezpośredniego przetwarzania energii jest kolektor produkujący energię cieplną z promieniowania. Stosowanie kolektorów słonecznych jest ekonomicznie uzasadnioną i najbardziej rozpowszechnioną formą wykorzystania energii słonecznej. Innym sposobem wykorzystaniem energii promieniowania słońca są ogniwa fotowoltaiczne. Na obszarze gminy Chynów panują korzystne warunki wykorzystywania energii słonecznej a roczna gęstość promieniowania słonecznego na płaszczyznę poziomą wynosi ok. 1150 kWh/m2.

Ryc. 17. Roczna gęstość promieniowania słonecznego.

Energia geotermalna - Bezpośrednie wykorzystanie wód geotermalnych, występujących na terenie gminy, do celów energetycznych (produkcja energii elektrycznej) wydaje się ograniczone ze względu na wysoką mineralizację jak również ograniczoną wydajność, choć przypuszczalne temperatury nie wykluczają takiej możliwości. Szczególnie atrakcyjna w balneoterapii, reakreacji jak również w ogrzewnictwie wydaje się możliwość wykorzystania wód o temperaturach poniżej 600C. Analizy dostępnych materiałów wskazują, że w rejonie gminy Chynów występuje kilka poziomów wodonośnych związanych z wodami termalnymi: poziom dewoński, karboński, permski, jurajski i kredowy. Poszczególne poziomy wykazują zróżnicowane parametry hydrogeotermalne. Najwyższe temperatury złożowe, przypuszczalnie ponad 800C związane są z poziomem dewońskim, jednak wydajności wód (kilkanaście m3/h), położenie zwierciadła swobodnego (poniżej 100 m p.p.t.), wysoka mineralizacja wód (przypuszczalnie powyżej 200 g/l) oraz zgazowanie wód złożowych ogranicza możliwości jego wykorzystania.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Poziom karboński gdzie temperatury mogą osiągać wartości około 750C, charakteryzuje się podobną wydajnością lecz zwierciadło wód znajduje się na głębokości poniżej 200 m p.p.t., a mineralizacja wód wynosi około 230 g/l. Wyższe wydajności uzyskano z poziomu permskiego (do 25 m3/h), gdzie temperatury złożowe szacuje się na około 600C, jednak zwierciadło swobodne występuje na głębokości około 500 m p.p.t., a mineralizacja wód jest rzędu 220 g/l. Najbardziej interesujący w aspekcie rekreacji jest poziom dolnej jury, gdzie uzyskanie wydajności wód rzędu 50 m3/h jest realne, przy czym nie można wykluczyć wydajności nawet powyżej 100 m3/h przy odpowiednim udostępnieniu złoża. Poziom ten zalegający na głębokości około 1700 m zawiera wody o temperaturze ponad 450C, a zwierciadło wód będzie przypuszczalnie występować na głębokości powyżej 30 m p.p.t. Wody te posiadają zmienną mineralizację (średnio powyżej 15 g/l), ale korzystny skład chemiczny umożliwia wykorzystanie ich również w balneoterapii. Szczególnie istotne jest regionalne rozprzestrzenienie zbiornika dolnej jury, którego rozległa powierzchnia gwarantuje stabilność wydajności i możliwość interpolacji parametrów zbiornikowych na znaczne odległości od analizowanych otworów. Zbiornik ten, obok poziomu kredy dolnej, jest uznawany z racji zasięgu zalegania i parametrów wód termalnych za główny horyzont hydrogeotermalny Polski i jest eksploatowany do celów energetycznych w dwóch zakładach geotermalnych (w Pyrzycach i Stargardzie Szczecińskim) oraz udostępniony w szeregu innych lokalizacjach. Występujący powyżej poziom dolnokredowy akumuluje wody o temperaturze około 350C. Wydajności wód z tego poziomu można ocenić na około 30 – 40 m3/h. Korzystną cechą tych wód jest ich niewielka mineralizacja poniżej 10 g/l. Zbiornik ten ma podobnie wysoką rangę jak wyżej opisany zbiornik jury dolnej i eksploatowany jest w Mszczonowie, Uniejowie i Poddębicach. Utwory kenozoiku, głównie czwartorzęd i pliocen stanowią zbiorniki wód słodkich dla celów konsumpcyjnych. Wydajności ujęć na terenie powiatu wynoszą około 15 m3/h z głębokości do 50 m p.p.t. W Grójcu niektóre studnie eksploatują również wody z miocenu z głębokości 170 m o wydajności do 25 m3/h.

Ryc. 18. Gęstość ziemskiego strumienia cieplnego (źródło: Szewczyk & Gientka, 2009)

Energia wiatru - Potencjał energetyki wiatrowej w Polsce wykorzystywany jest jedynie w 0,22%, biorąc pod uwagę cały potencjał rynkowy, dlatego też rozwój sektora odnawialnych źródeł energii to nie tylko szansa na pozyskanie energii w sposób przyjazny człowiekowi i środowisku, ale także możliwość realizacji naszych zobowiązań wobec Unii Europejskiej, która na rok 2020 sformułowała globalny cel wskaźnikowy w postaci 20% udziału energii 36

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

wytworzonej w OZE. Jednocześnie nie sformułowała założeń dotyczących wkładu poszczególnych sektorów energetycznych w jego osiągnięcie. Dlatego też, wsparcie Unii Europejskiej dla poszczególnych krajów, w tym Polski, wydaje się niezbędne dla osiągnięcia jej celów polityki energetycznej. Tym bardziej, że istnieje wiele barier natury prawno- administracyjnej ograniczających rozwój OZE. Wielu inwestorów wiąże z energetyką wiatrową nadzieje na powodzenie swojego przyszłego przedsięwzięcia, co stanowi idealne podłoże do wykorzystania nowych szans na rynku OZE. Energia wiatru jest jedną z najstarszych energii odnawialnych eksploatowanych przez człowieka. Siłę wiatru początkowo wykorzystywano głównie do napędzania urządzeń do mielenia ziarna, później pomp i systemów irygacyjnych. Pierwsze próby wykorzystania wiatru do produkcji energii elektrycznej podjęto w końcu XIX w. Dopiero w latach osiemdziesiątych XX w. nastąpił znaczny rozwój energetyki wiatrowej. Z inicjatywy duńskich zakładów energetycznych zdecydowano się na opracowanie konstrukcji o mocy 660 kW. Kolejne lata to zmaganie się z problemami technicznymi (konstrukcja generatora, wytrzymałości mechanicznej, dobór odpowiednich materiałów) oraz ekonomicznymi. Wreszcie w latach dziewięćdziesiątych pojawiły się urządzenia, które mogły produkować energię na skalę przemysłową po cenach możliwych do zaakceptowania. Energetyka wiatrowa to jeden z zasadniczych elementów zrównoważonego rozwoju kraju. Energia wiatru jest wprost proporcjonalna do prędkości wiatru w potędze trzeciej. Światowe zasoby energii wiatru, które nadają się do wykorzystania z technicznego punktu widzenia, to 53 tys. TWh/rok. Gmina Chynów położona jest na pograniczu korzystnej i bardzo korzystnej strefy energetycznych warunków wiatrowych. Średnioroczne prędkości wiatru zarówno na wysokości instalacji dużych turbin przemysłowych 6-7 m/s (80 m n.p.t.), jak i na wysokości instalacji przydomowych turbin wiatrowych 3,8 – 4 m/s (10 m. n.p.t.), wskazują na możliwość rozwoju energetyki wiatrowej (szczególnie siłowni o pionowej osi obrotu w małych instalacjach) na obszarze gminy.

Ryc. 19. Średnioroczne prędkości wiatru na wysokości 80.0 m n.p.t.

3.3. Infrastruktura techniczna

3.3.1. Sieć komunikacyjna.

Sieć drogowa - Osią komunikacyjną Gminy Chynów jest droga krajowa DK50, przebiegająca z zachodu na wschód i łącząca Grójec z Górą Kalwarią. Długość drogi DK50 w granicach gminy wynosi 13,2 km. Jest to jedna z najbardziej obciążonych ruchem dróg w regionie. Średni dobowy ruch wg danych GDDKiA z pomiaru przeprowadzonego w 2010 roku zestawiono w tabeli.

Tabela 3. Ruch pojazdów na odcinku drogi DK50 w granicach Gminy Chynów. Szacunkowa ilość pojazdów Średni dobowy ruch Typ pojazdu rocznie [szt.] [szt.] ogółem 11 976 4 371 240 motocykle 30 10 950 samochody osobowe 5 346 1 951 290 lekkie samochody ciężarowe 1 517 553 700 samochody ciężarowe 743 271 200 samochody ciężarowe z przyczepą 4 282 1 562 930 autobusy 52 18 980 ciągniki rolnicze 6 21 90

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Dostępność komunikacyjna jest elementem kluczowym dla rozwoju lokalnego gminy Chynów. Układ komunikacyjny, o który opiera się gmina, zapewnia dobre relacje z otoczeniem zarówno zewnętrznym jak i wewnątrz obszaru gminy. Podstawowy układ komunikacyjny gminy tworzą DK 50 oraz część dróg powiatowych. Uzupełnieniem jest sieć dróg gminnych, które bezpośrednio bądź pośrednio wiążą gminę Chynów z miejscowościami z obszaru gminy, z sąsiednimi gminami powiatu grójeckiego oraz z sąsiednimi ośrodkami powiatowymi i innymi województwami. Sieć obsługującą obszar gminy tworzą drogi powiatowe o funkcji dróg lokalnych oraz drogi gminne o funkcji dróg lokalnych i dojazdowych. Ponad połowa dróg gminnych posiada nawierzchnie nieutwardzone, z czego część stanowią drogi obsługujące tereny zainwestowane osadnictwa wiejskiego. Spośród dróg gminnych asfaltowych znaczna część wymaga remontów. Zły stan techniczny dróg obsługujących teren zabudowy zagrodowej jest problemem często zgłaszanym przez lokalną społeczność.

Tabela 4. Drogi gminne.

Lp. Numer drogi Opis przebiegu drogi 1 160332W ►(# DP 1645W); Żelechów-Marynin;◄ (# droga lokalna) 2 160333W ►(# DP 1674W); Piekut - Henryków - Watraszew;◄ (# DP 1677W) 3 160334W ►(# DG 160333W); Henryków (przez wieś);◄ (# droga lokalna) 4 160335W ►(# DG 160319W); Żelazna -Henryków ;◄ (# droga lokalna) 5 160336W ►(# DP 1677W); Janów (od torów);◄ (# droga lokalna) 6 160337W ►(# DP 1674W); Janów - Krężel;◄ (tory kolejowe) 7 160338W ►(# DP 1677W); Krężel;◄ (# DP 1672W) 8 160339W ►(# DP 1673W); Michalczew - Zawady - Budziszynek;◄ (kończy się ślepo) 9 160340W ►(# DG 160339W); Krześniaków - Piechocin - Franciszków;◄ (# DG 160323W) 10 160341W ►(# DG 160340W); Krześniaków - Budziszynek;◄ (# DP 1674W) 11 160342W ►(# DG 160304W); Przyłom;◄ (kończy się ślepo) 12 160343W ►(od wsi); Wola Kukalska - Przyłom;◄ (kończy się ślepo) 13 160344W ►(# DG 160303W); Kukały - Sikuty;◄ (granica gminy) 14 160345W ►(# DG 160307W); Pawłówka (przez wieś);◄ (kończy się ślepo) 15 160346W ►(# DP 1653W); Drwalewice - Ostrowiec - Drwalew;◄ (# dawna DK50 ) 16 160347W ►(# DG 160346W); Ostrowiec - Drwalew;◄ (# dawna DK50 ) 17 160348W ►(# dawna DK50); Drwalew;◄ (kończy się ślepo) 18 160349W ►(# DP 1650W); Pieczyska - Marianów - Słonawa;◄ (# DG 160306W) 19 160350W ►(# DP 1650W); Pieczyska_II - Marianów;◄ (#DG 160349W) 20 160351W ►(# DP 1651W); Pieczyska - Michalin;◄ (granica gminy) 21 160352W ►(# DP 1651W); Wola Pieczyska - do lasu;◄ (kończy się ślepo) 22 160353W ►(# DK50); Chynów Poduchowny;◄ (# dawna DK50) 23 160354W ►(# dawna DK50); Chynów;◄ (kończy się ślepo) 24 160355W ►(# DP 1675W); Chynów;◄ (# DP 1675W) 25 160356W ►(# dawna DK50); Chynów_II;◄ (# dawna DK50) 26 160357W ►(# dawna DK50); Chynów_III;◄ (# DP 1675W) 27 160358W ►(# DP 1668W); Chynów - Stanisławów - Milanów;◄ (# dawna DK50) 28 160359W ►(# DP 1668W); Edwardów - Drwalewice;◄ (# DG 160307W) 29 160360W ►(# DP 1675W); Gaj Żelechowski - Dąbrowa Duża;◄ (# DG 160315W) 30 160361W ►(# DG 160315W); Dąbrowa Duża - Nowe Winiary;◄ (#DP 1676W) 31 160362W ►(# DG 160368W); Wenszelówka - Dąbrowa Duża;◄ (#DG 160361W) 32 160363W ►(# DP 1675W); Wola Chynowska - Piekut;◄ (#DP 1674W) ►(# DG 160363W); Wenszelówka - Widok;◄ (#DP 1675W); 33 160364W ►(# DG 160364W); Wenszelówka - odnogi (działki nr 12 - 18);◄ (# kończą się ślepo) 34 160365W ►(# DG 160363W); Piekut - Widok;◄ (#DP 1675W) 35 160366W ►(# DP 1672W); Wola Chynowska;◄ (# DP 1672W) 36 160367W ►(# ul. Zakładowa); Drwalew (ul.Klonowa - Zakład przemysłowy) ;◄ (Zakład Przemysłowy) 37 160368W ►(# DG 160364W); Wenszelówka_III;◄ (# DG 160365W) 38 160369W ►(# DP 1676W); Jakubowizna - Nowe Grobice;◄ (# DG 160314W) 39 160370W ►(# DG 160317W); Grabina;◄ (# DG 160314W) 40 160371W ►(# DG 160328W); Adamów - Kozłów;◄ (# DG 160314W) 41 160372W ►(# DG 160314W); Staniszewice - Wincentów;◄ (granica gminy) 42 160373W ►(# DG 160372W); Staniszewice - Lininek;◄ (granica gminy) 43 160374W ►(# DP 1676W); Dobiecin - Staniszewice;◄ (# DG 160314W) 44 160375W ►(# DG 160327W); Praga Machcińska;◄ (# DG 160374W) 45 160376W ►(# DG 160310W); Palestyna;◄ (# DG 160374W) 46 160377W ►(# DP 1652W); Grobice - Nowe Grobice;◄ (# DG 160378W) 47 160378W ►(# DK 50); Grobice - granica gminy;◄ (granica gminy) 48 160379W ►(# DK 50); Grobice - Nowe Grobice_II;◄ (# DG 160377W) 49 160380W ►(# DP 1652W); Henryków;◄ (granica gminy) 50 160381W ►(# DP 1672W); Janów - Borkowizna - Krężel;◄ (# DP 1674W) 51 160382W ►(granica gminy); Budy Sułkowskie;◄ (granica gminy) 52 160383W ►(# DG 160323W); Budziszyn;◄ (# działka 105) 53 160384W ►(# DP 1668W); Budziszyn_II;◄ (zakad produkcyjny) 54 160385W ►(# DP 1668W); Gliczyn;◄ (kończy się ślepo)

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

55 160386W ►(# DP 1668W); Gliczyn - Wygodne;◄ (# DP 1674W) 56 160387W ►(# DP 1675W); Żelechów - Janina;◄ (# DG 160335W) 57 160388W ►(# DP 1668W); Edwardów - Krężel;◄ (# DP 1674W) 58 160389W ►(# DP 1650W); ul. Parkowa (Drwalew);◄ (# dawna DK50) 59 160390W ►(# DG 160310W); Bogdaniec - Dobiecin;◄ (# DG 160376W) 60 160391W ►(# DG 160398W); Watraszew;◄ (przebieg po granicy gminy) 61 160392W ►(# DP 1652W); ul. Kwiatowa (Sułkowice);◄ (# DG 160396W ul. Leśna (Sułkowice)) 62 160393W ►(# DP 1652W); ul. Lipowa (Sułkowice);◄ (# DG 160395W ul. Słoneczna (Sułkowice) 63 160394W ►(# DG 160398W ul. Wiśniowa (Sułkowice)); ul. Jabłoniowa (Sułkowice);◄ (kończy się ślepo) 64 160395W ►(# DG 160377W); ul. Słoneczna (Sułkowice);◄ (kończy się ślepo) 65 160396W ►(# DG 160377W); ul. Leśna (Sułkowice);◄ (kończy się ślepo) 66 160397W ►(# DP 1650W); Nowe Grobice (dz. Nr 209/1 i 209/2);◄ (kończy się ślepo) 67 160401W ►(# DP 1672W); Wola Chynowska;◄ (# DP 1672W) 68 160402W ►(# DG 160308W); Watraszew - Martynów;◄ (#granica gminy) 69 160403W ►(# dawna DK50); Chynów;◄ (#do rzeki) Tabela 5. Drogi powiatowe. Lokalizacja W tym długość Długość nawierzchni L.p. Nr drogi Nazwa drogi od km. do km. [km] twardej [km] 1. 1649W Barcice-Pieczyska 0.000 3.700 3,700 3,700 2. 1650W Drwalew-Pieczyska 0,000 3,800 3,800 3.800 3. 1651W Chynów-Pieczyska 0.000 5,336 5,336 5,336 4. 1652W Chynów-Sułkowice-Grobice 0,000 3,173 3,173 3.173 5. 1653W Drwalew-Kukały 0,000 2,210 2.210 2.210 6. 1655W Kociszew-Budziszynek 0,000 9,624 9,624 9,624 7. 1668W Chynów-Nowa Wieś 0,000 11,530 11,530 10,470 8. 1672W Warka-Chynów 3,370 15,400 12,030 12,030 9. 1674W Budziszynek-Zalesie 0,000 7,106 7,106 7,106 10. 1675W Chynowska-Podgórzyce 0,000 12,340 12,340 12.340 11. 1676W Chynów-Rososzka 0,000 9,950 9,950 9,950 12. 1677W Krężel-Janów - Dębnowola 0,000 9,105 9,105 7,015

Potrzeba budowy i modernizacji dróg gminnych i powiatowych w celu utworzenia sprawnej sieci komunikacyjnej a także budowa chodników i ścieżek rowerowych jest podstawowym warunkiem rozwoju przestrzennego Gminy. Władze Gminy sukcesywnie, w miarę posiadanych środków, podejmują działania polegające na przebudowie bądź modernizacji dróg, mające na celu poprawę ich jakości. W wyniku realizacji inwestycji drogowych stale poprawia się jakość oraz dostępność regionalnego układu komunikacyjnego i transportowego. Sprzyja to rozwojowi gospodarczemu i społecznemu Gminy poprzez zwiększenie spójności regionu, zredukowanie czasu i kosztów transportu oraz poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego. Może to także przyczynić się do zwiększenia atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej Gminy. Sieć kolejowa – przez teren Gminy Chynów przebiega linia kolejowa Nr 8 relacji Warszawa Zachodnia-Kraków Główny, będąca linią pierwszorzędną o znaczeniu państwowym. Nie wchodzi ona w skład korytarzy transeuropejskich, nie jest ujęta umowami AGC i AGTC oraz nie należy do sieci TEN. Odcinek Warszawa Okęcie - Radom - Kielce stanowi tzw. magistralę świętokrzyską łączącą aglomeracje tych miast. Na odcinku Warka - Radom (46,5 km) jest linią jednotorową, natomiast na pozostałych odcinkach dwutorową. W granicach gminy zlokalizowane są stacja w Chynowie oraz przystanki w Krężelu i Sułkowicach. Połączenia kolejowe powinny stanowić atrakcyjną alternatywę komunikacyjną szczególnie przy dojazdach do Warszawy niestety pogarszający się stan techniczny linii spowodował liczne ograniczenia prędkości wydłużając czas przejazdu ok. 40 km odcinka Chynów – Warszawa Zachodnia do ok.1 godziny 15 minut. Przewozy towarowe związane z gospodarką gminy, to głównie spedycja owoców wyprodukowanych w rejonie grójeckim. Obecnie udział kolei w przewozie osób i towarów nie odgrywa w systemie transportowym istotnego znaczenia. Sytuacja taka może ulec zmianie w związku z planowaną modernizację 27 km linii kolejowej (odcinek Warszawa Okęcie – Czachówek Południowy) wraz z przebudową peronów i układu torowego na szlakach i stacjach. Linia na zmodernizowanym odcinku ma zostać przystosowana do prędkości 160 km/h. W latach kolejnych planowana jest także przebudowa i rozbudowa linii na odcinku Czachówek- Radom (planowane rozpoczęcie 2018 r.)

Komunikacja publiczna (autobusowa) – na terenie gminy funkcjonuje publiczna komunikacja autobusowa obsługiwana przez PKS Grójec. Częstotliwość połączeń jest jednak na tyle niewielka, że poza relacją w kierunku Grójca i Góry Kalwarii nie stanowi alternatywy dla transportu indywidualnego.

3.3.2. Mieszkalnictwo

Gmina Chynów leży na obszarze odznaczającym się umiarkowaną dynamiką rozwoju sektora mieszkaniowego wynikającą głównie ze stabilnej struktury demograficznej. Niemniej od roku 2008 wzrost liczby mieszkań wyniósł

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

12,8%, a łączna powierzchnie użytkowa w sektorze mieszkaniowym o ponad 21%. Na terenie gminy Chynów zasoby mieszkaniowe są w posiadaniu głównie osób fizycznych z dominującym budownictwem indywidualnym. Łączna liczba mieszkań wynosiła 3512 (2014 r.), natomiast łączna liczba izb – 13 232. Średnia powierzchnia użytkowa mieszkania wynosiła 82,8 m2/ 1 mieszkanie. Na jedno mieszkanie przypadało średnio 3,76 izby, na 1 izbę przypadało 0,74 osoby, a na jedną osobę 29,7 m2 mieszkania.

Tabela 6. Zmiany struktury mieszkaniowej w Gminie Chynów.

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

LICZBA MIESZKAŃ W GMINIE CHYNÓW 3111 3147 3404 3432 3459 3487 3512

ŁĄCZNA LICZBA IZB 11145 11344 12600 12771 12928 13085 13232

ŁĄCZNA POWIERZCHNIA UŻYTKOWA MIESZKAŃ [m2] 240033 245424 275149 279246 282970 287373 290878 Wykres 1. Liczba mieszkań w gminie w latach 2008- 2014 LICZBA MIESZKAŃ W GMINIE CHYNÓW

LICZBA MIESZKAŃ W GMINIE CHYNÓW

3512 3459 3487 3404 3432

3147 3111

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Wykres 2. Liczba izb w gminie w latach 2008- 2014 ŁĄCZNA LICZBA IZB

ŁĄCZNA LICZBA IZB 13232 13085 12928 12771 12600

11344 11145

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Wykres 3. Łączna powierzchnia użytkowa mieszkań w gminie w latach 2008- 2014

ŁĄCZNA POWIERZCHNIA UŻYTKOWA MIESZKAŃ

ŁĄCZNA POWIERZCHNIA UŻYTKOWA MIESZKAŃ [m2]

290878 275149 279246 282970 287373 240033 245424

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Tabela 7. Zmiana wyposażenia mieszkań w urządzenia techniczno- sanitarne.

URZĄDZENIA TECHNICZNO- SANITARNE 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

WODOCIĄG 2501 2541 3050 3078 3105 3133 3158

USTĘP SPŁUKIWANY 2110 2146 2887 2915 2942 2970 2995

ŁAZIENKA 2113 2149 2728 2756 2783 2811 2836

CENTRALNE OGRZEWANIE 2045 2081 2373 2401 2428 2456 2481

GAZ SIECIOWY 1026 1061 1078 1078 1091 1105 1117

Wykres 4. Zmiana wyposażenia mieszkań w urządzenia techniczno- sanitarne.

LICZBA MIESZKAŃ WYPOSAŻONYCH W INSTALACJE

3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

WODOCIĄG USTĘP SPŁUKIWANY ŁAZIENKA CENTRALNE OGRZEWANIE GAZ SIECIOWY

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

3.3.3. Sieć energetyczna

Linie wysokiego napięcia- przez teren Gminy Chynów przebiega zarządzana przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne - Centrum Sp. z o.o. dwutorowa linia napowietrzna 220 kV Mory-Kozienice, Piaseczno- Kozienice - o długości 8,5 km. Stan techniczny linii jest dobry i nie przewiduje się remontów i modernizacji w najbliższym czasie. Odbiorcy z terenu gminy zasilani są z dwóch stacji elektroenergetycznych 110/SN (GPZ)  stacja 110/15 kV 2 x 16 MVA na terenie miasta Warka, zasilana linią 110 kV relacji Kozienice- Grójec - wschodnia część gminy  stacja 110/15 kV 2 x 16 MVA na terenie miasta Grójec, zasilana linią 110 kV relacji Kozienice-Grójec - zachodnia część gminy Linie średniego i niskiego napięcia- z GPZ do stacji transformatorowych 1.5/0.4kV doprowadzone jest zasilanie liniami 15 kV o łącznej długości wynoszącej 123,73 km (1,73 km linii kablowych i 122 km linii napowietrznych). Sieć niskiego napięcia zasila wszystkie miejscowości na terenie gminy (odbiorców indywidualnych oraz oświetlenie uliczne). Łączna długość linii niskiego napięcia wynosi 205,5 km (10,8 km linii kablowych i 194,7 km linii napowietrznych). Na terenie gminy Chynów znajduje się 116 stacji transformatorowych, Zestawienie stacji – lokalizację i moc przedstawia zestawienie: Nazwa Stacji Moc Nazwa Stacji Moc Adamów 1 63 Krężel 4 50 Adamów 2 50 Kukalska Wola 30 Barcice 1 63 Kukały 1 63 Barcice 2 30 Kukały 2 20 Barcice 3 63 Lasopole 100 Budziszyn 63 Ludwików 30 Budziszyn Las 160 Machcin 100 Budziszyn MBM 30 Marianów k/Pieczysk 40 Budziszynek 1 160 Martynów 1 30 Budziszynek 2 40 Martynów 2 PKP 50 Chynowska Wola 1 75 Martynów 3 Hornigi 63 Chynowska Wola 2 50 Mąkosin 63 Chynowska Wola 3 100 Milanów 1 40 Chynów 1 100 Pawłówka 1 100 Chynów 2 100 Pawłówka 2 40 Chynów 3 100 Pieczyska 1 63 Chynów 4 63 Pieczyska 2 30 Chynów 5 100 Pieczyska Wola 1 63 Chynów Hydrofornia 75 Pieczyska Wola 2 30 Chynów PKP 63 Pieczyska Wola 3 50 Chynów SO 63 Pieczyska Wola 4 250 Czaplinek Cembud 160 Piekut 1 63 Dąbrowa Duża 40 Piekut 2 63 Dobiecin 2 k/Machcina 63 Przyłom 40 Drwalew 1 100 Rososzka 50 Drwalew 2 160 Siekuty 20 Drwalew Biowet 400 Staniszewice 63 Drwalew Osiedle 400 Sułkowice 1 160 Drwalew Ostrowiec 30 Sułkowice 2 400 Drwalew Szkoła 50 Sułkowice 3 63 Drwalew T-1 630 Sułkowice Policja 1 400 Drwalew T-2 400 Sułkowice Policja 2 160 Drwalewice 63 Sułkowskie Budy 2 63

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Drwalewice MBM 30 Watraszew 1 100 Drwalewice Ostrowiec 63 Watraszew 2 63 Edwardów 1 100 Widok 63 Edwardów 2 100 Zalesie k/Chynowa 1 63 Franciszków k/Przyłomu 40 Zalesie k/Chynowa 2 100 Gaj Żelechowski 1 63 Zawady 1 63 Gai Żelechowski 2 100 Zawady 2 40 Gliczyn 63 Zbyszków 63 Grobice 1 63 Żelazna 63 Grobice 2 63 Żelechów 1 63 Grobice 3 160 Żelechów 2 Nowy 63 Grobice 4 63 Żelechów 3 40 Grobice 5 50 Żelechów Wodociąg 75 Grobice 6 100 Żyrowska Wola 1 30 Henryków 30 Żyrowska Wola 2 40 Hipolitów 20 Żyrów 1 75 Jakubowizna 1 100 Żyrów 2 63 Jakubowizna 2 100 Zyrów 3 63 Janów 1 100 Żyrów Kukały 40 Janów 2 63 Żyrów PGR 75 Jurandów 40 Żyrów Wytw. Opak. Drew. 100 Kozłów 20 Chynów "JANBET" 100 Krężel 1 63 Sułkowskie Budy 1 63 Krężel 2 PKP 40 Grobice 7 Polex 63 Krężel 3 40 Milanów 2 250 Linie wysokiego napięcia, przebiegające przez teren gminy są w dobrym stanie technicznym i nie są przewidywane prace modernizacyjne. Planuje się wyłącznie bieżącą konserwację antykorozyjną słupów oraz otoczenia linii przesyłowych. Linie średniego i niskiego napięcia oraz stacje transformatorowe na terenie gminy Chynów zostały w większości zmodernizowane. Istnieje dalsza możliwość rozbudowy sieci. W roku 2013 na ternie Gminy Chynów wykonano inwentaryzację w zakresie zainstalowanych punktów świetlnych oświetlenia ulicznego. Zdecydowaną większość opraw stanowiły oprawy o średniej mocy – 70 W (ok. 40%). Pozostałą część opraw stanowią głównie oprawy o mocy 125 i 150W. Łączna moc zainstalowanych opraw wynosi 246 kW. Przy założeniu czasu pracy na poziomie 4 000 h/rok zużycie energii elektrycznej na oświetlenie kształtuje się na poziomie 864 MWh/rok. Wyniki inwentaryzacji zestawiono w tabelach:

Tabela 9. Rodzaj i ilość lamp oświetlenia ulicznego w Gminie Chynów w 2013 r..

Rodzaj oprawy Ilość punktów świetlnych (opraw oświetleniowych)

oprawy sodowe o mocy 70W 638 szt.

oprawy sodowe o mocy 150W 390 szt.

oprawy sodowe o mocy 250W 19 szt.

oprawy sodowe o mocy 400W 2 szt.

oprawy rtęciowe 125W 495 szt.

oprawy rtęciowe 250W 76 szt.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Tabela 10. Rodzaj i ilość lamp oświetlenia ulicznego w Gminie Chynów w 2013 r..

Moce opraw oświetleniowych Rodzaj oprawy [kW]

oprawy sodowe o mocy 70W 0,083

oprawy sodowe o mocy 70W

oprawy sodowe o mocy 150W 0,175

oprawy sodowe o mocy 250W 0,288

oprawy sodowe o mocy 400W 0,460

oprawy rtęciowe 125W 0,144

oprawy rtęciowe 250W 0,288

Wyliczona moc zainstalowana opraw oświetleniowych (w układzie standardowym elektromagnetyczne stateczniki) to 216 kW. Energochłonność stanu istniejącego oświetlenia = 0,133 kW/1 punkt świetlny.

W roku 2014 przeprowadzono adaptację systemu oświetlenia polegającą na wymianie energochłonnych opraw sodowych i rtęciowych na oprawy typu LED. W procesie adaptacji systemu oświetleniowego zostały zmodernizowane także punkty sterowania oświetleniem ulicznym poprzez zainstalowanie nowoczesnych zegarów astronomicznych (załączanie i wyłączanie oświetlenia będzie się odbywało w oparciu o kalendarzowe czasy wschodów i zachodów słońca). Przeprowadzona modernizacja doprowadzi w efekcie do radykalnego obniżenia mocy zainstalowanej urządzeń oświetleniowych oraz energochłonności oświetlenia w przeliczeniu na 1 punkt świetlny, a co za tym idzie w konsekwencji do ograniczenia zużycia energii elektrycznej i zmniejszenia emisji CO2 do atmosfery. Moc po adaptacji systemu oświetleniowego wynosi 88,598 kW, a energochłonność stanu docelowego oświetlenia wyniesie 0,055 kW/ punkt świetlny.

Stan oświetlenia ulicznego zestawiono w tabeli.

Tabela 11. Czasy świecenia, stopień redukcji oraz moce opraw oświetleniowych w trakcie realizacji usługi.

Czas świecenia w ciągu roku kalendarzowego ilość od załączenia do od 21:00 do od 23:00 do od 4:00 do od 6:00 do 21:00 23:00 4:00 6:00 wyłączenia 355 Typ opraw Wyszczególnienie godz./dzienna 1822 469 873 godz./dzienna C12b 116 godz./dzienna [szt.] godz./nocna godz./nocna C12b 365 C12b C12b C12b godz./nocna C12b stopień redukcji 100% 85% 65% 85% 100% [%]

moc jednostkowa w czasie redukcji 0,035 0,030 0,023 0,030 0,035 LED 35W 677 [kW]

moc całkowita w czasie redukcji 23,695 20,141 15,402 20,141 23,695 [kW] stopień redukcji 100% 70% 50% 70% 100% [%]

LED 57W 675 moc jednostkowa w czasie redukcji 0,057 0,040 0,029 0,040 0,057 [kW]

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

moc całkowita w czasie redukcji 38,475 26,933 19,238 26,933 38,475 [kW]

stopień redukcji 100% 80% 50% 80% 100% [%]

moc jednostkowa w czasie redukcji 0,083 0,066 0,042 0,066 0,083 LED 83W 190 [kW]

moc całkowita w czasie redukcji 15,770 12,616 7,885 12.616 15,770 [kW]

pozostałe: stopień redukcji 100% 100% 100% 100% 100% parkowe 70 W, [%] 100W, 78 moc całkowita naświetlacze 10,658 10,658 10,658 10,658 10,658 150W [kW]

Moc wszystkich opraw [kW] 88,598 70,347 53,182 70,347 88,598

3.3.4. Sieć wodociągowa

Według informacji Gminnego Zakładu Gospodarki Komunalnej w Chynowie obecny stopień zwodociągowania gminy wynosi blisko 100%. Gmina pobiera wodę z 7 komunalnych ujęć wody zlokalizowanych w miejscowościach Chynów, Jakubowizna, Żelechów, Watraszew, Drwalew i Grobice. Ogólną charakterystykę istniejących ujęć zestawiono w poniższej tabeli.

Lokalizacja ujęcia Liczba studni Ujmowany poziom Chynów 2 czwartorzęd Jakubowizna 2 czwartorzęd Żelechów 2 czwartorzęd Watraszew 1 czwartorzęd Drwalew 2 czwartorzęd Grobice 2 czwartorzęd Drwalew- Biowet 2 czwartorzęd

Obecne możliwości poboru wody ze wszystkich istniejących w Gminie Chynów ujęć wynoszą średnio ok. 1500 m3/d, co w okresach suszy implikuje okresowe niedobory skutkując wydawaniem decyzji administracyjnych ograniczających swobodne korzystanie z wody do niektórych celów. W najbliższych latach (2017-2019) Gmina Chynów planuje inwestycje związane z remontem ujęć wody w Watraszewie i Drwalewie, co może doprowadzić do poprawy sytuacji nie wcześniej niż w roku 2020. Podstawowym problemem jest określenie poboru wód podziemnych na terenie gminy , co jest związane z zjawiskiem poboru w celu nawadniania sadów i upraw polowych bez wymaganych pozwoleń wodno-prawnych. Pobór wód dla celów komunalnych i przez podmioty gospodarcze jest znany. Niewiadomą pozostaje pobór wód przez rolników. Ustalenie tego poboru leży w kompetencjach RZGW. Dane dotyczące sieci wodociągowej w Gminie Chynów zestawiono w tabelach.

Tabela 13. Długość sieci wodociągowej. 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 km

DŁUGOŚĆ CZYNNEJ 902,9 913,3 971,1 1003,9 1089,6 1117,4 1229,6 1233,9 1242,3 1255,2 SIECI ROZDZIELCZEJ

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

DŁUGOŚĆ CZYNNEJ SIECI ROZDZIELCZEJ 152,5 155,7 156,7 156,7 216,0 216,0 216,0 216,0 216,0 216,0 BĘDĄCEJ W ZARZĄDZIE BĄDŹ ADMINISTRACJI GMINY DŁUGOŚĆ CZYNNEJ SIECI ROZDZIELCZEJ BĘDĄCEJ W ZARZĄDZIE BĄDŹ ADMINISTRACJI GMINY, 0,0 0,0 0,0 156,7 216,0 216,0 216,0 216,0 216,0 216,0 EKSPLOATOWANEJ PRZEZ JEDNOSTKI GOSPODARKI KOMUNALNEJ Tabela 14. Długość sieci wodociągowej. PRZYŁĄCZA PROWADZĄCE DO BUDYNKÓW MIESZKALNYCH I ZBIOROWEGO ZAMIESZKANIA 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 szt. 1597 1541 2316 2391 2416 2416 2716 2733 2763 2794 2854 2893 Tabela 15. Woda dostarczona gospodarstwom domowym. WODA DOSTARCZONA GOSPODARSTWOM DOMOWYM 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 dam3 139,6 125,8 149,9 171,9 172,6 198,3 183,0 208,0 243,1 275,9 284,8 266,8

Tabela 16. Liczba ludności korzystająca z sieci wodociągowej. LUDNOŚĆ KORZYSTAJĄCA Z SIECI WODOCIĄGOWEJ 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 osoba 4520 4555 5760 5900 5959 5978 6357 6380 6439 6495 6579 8934 Tabela 17. Zużycie wody w gospodarstwach domowych. ZUŻYCIE WODY W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH OGÓŁEM NA 1 MIESZKAŃCA 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 m3 15,0 13,5 16,0 18,2 18,2 20,7 19,0 21,7 25,2 28,5 29,3 27,3 Wykres 5. Liczba ludności korzystającej z sieci wodociągowej w odniesieniu zużycia wody.

100,0

90,0

80,0

70,0

60,0

50,0

40,0

30,0

20,0

10,0

0,0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

zużycie wody w gospodarstwach domowych ogółem na 1 mieszkańca, m3 ludność korzystająca z sieci wodociągowej, osób/100

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Wykres 6. Zużycie wody z sieci wodociągowej w odniesieniu do liczby przyłączy.

3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania zużycie wody w gospodarstwach domowych ogółem na 1 mieszkańca, m3/ 100

3.3.5. Sieć kanalizacyjna

Sieć kanalizacji sanitarnej obejmowała w gminie w 2013 roku 12,3 km (2015-12,5 km) czynnej sieci rozdzielczej będącej własnością gminy. Sieć kanalizacji sanitarnej w gminie Chynów jest znacznie gorzej rozwinięta od sieci wodociągowej. W 2013 roku tylko 13% ludności gminy korzystało z sieci rozdzielczej kanalizacyjnej. Ścieki odprowadzane są do gminnej oczyszczalni zlokalizowanej w Sułkowicach. Na terenie gminy znajduje się także Zakładowa Oczyszczalnia w Drwalewie, firmy BIOWET, która w 2013 roku została oficjalnie przejęta przez gminę. Przepustowość oczyszczalni gminnej w Sułkowicach wynosi 360 m3/d. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Czarna. Osady ściekowe przekazywane są podmiotom uprawnionym do utylizacji. Przepustowość oczyszczalni BIOWET wynosi 200 m3/d przy czym możliwa jest rozbudowa do 500 m3/d i podłączenie Drwalewa oraz kilku ościennych miejscowości, zgromadzonych głównie w zachodniej części gminy. Na najbliższe lata gmina planuje modernizację i rozbudowę oczyszczalni w Sułkowicach, modernizację oczyszczalni w Drwalewie a także rozbudowę kanalizacji sanitarnej w miejscu zabudowy nierozproszonej. Dla miejscowości, w których nie planuje się budowy kanalizacji sanitarnej gmina planuje budowę przydomowych oczyszczalni ścieków. Do roku 2015 zbudowano w gminie 175 przydomowych oczyszczalni ścieków a kolejne 140 jest w trakcie projektowania. Gmina partycypowała w kosztach budowy przydomowych oczyszczalni ścieków. W latach 2014-15 wybudowano w gminie 28,6 km sieci kanalizacyjnej (22,2 km ciśnieniowej i 6,4 km grawitacyjnej) oraz wykonano 327 przyłączy kanalizacyjnych. Dane dotyczące kanalizacji sanitarnej w Gminie Chynów zestawiono w tabelach.

Tabela 18. Długość sieci kanalizacyjnej /źródło: BDL GUS/ DŁUGOŚĆ CZYNNEJ SIECI KANALIZACYJNEJ

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

[km] DŁUGOŚĆ SIECI 13,9 14,5 14,5 14,5 13,2 13,2 13,2 12,0 12,3 12,3 12,3 12,5 KANALIZACYJNEJ

DŁUGOŚĆ SIECI KANALIZACYJNEJ W 12,4 12,4 12,4 12,4 11,1 11,1 11,1 11,1 11,1 11,1 11,1 11,3 ZARZĄDZIE BĄDŹ ADMINISTRACJI GMINY

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Tabela 19. Długość sieci kanalizacyjnej /źródło: BDL GUS/

PRZYŁĄCZA PROWADZĄCE DO BUDYNKÓW MIESZKALNYCH I ZBIOROWEGO ZAMIESZKANIA

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

szt.

215 220 220 224 240 240 245 225 265 285 310 318

Tabela 20. Długość sieci kanalizacyjnej /źródło: BDL GUS/

ŚCIEKI ODPROWADZONE

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

dam3

86,8 92,0 104,5 127,6 126,5 127,9 145,8 78 91 64 73,0 86,0

Tabela 21. Długość sieci kanalizacyjnej /źródło: BDL GUS/

LUDNOŚĆ KORZYSTAJĄCA Z SIECI KANALIZACYJNEJ

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

osoba

1022 1044 1046 1066 1116 1120 1140 1141 1254 1314 1516 1583

Wykres 7. Liczba ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej w odniesieniu do ilości odprowadzanych ścieków

350,0

300,0

250,0

200,0

150,0

100,0

50,0

0,0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

ŚCIEKI ODPROWADZONE PRZYŁĄCZA PROWADZĄCE DO BUDYNKÓW MIESZKALNYCH I ZBIOROWEGO ZAMIESZKANIA WZROST LICZBY LUDNOŚCI KORZYSTAJĄCEJ Z SIECI KANALIZACYJNEJ

3.3.6. Sieć gazowa

Przez obszar Gminy Chynów przebiega magistralny gazociąg wysokiego ciśnienia DN 200 i znajduje się stacja gazowa redukcyjno- pomiarowa I° w miejscowości Chynów - o wydajności nominalnej 9000 m3/h, która zasila sieć gazociągową w miejscowościach: Chynów, Widok, Jakubowizna, Nowe Grobice, Grobice, Sułkowice, Henryków, Adamów, Machcin, Lasopole, Drwalew, Ostrowiec, Drwalewice, Wola Żyrowska, Żyrów Dane dotyczące sieci gazowej w Gminie Chynów zestawiono w tabelach.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Tabela 22. Długość sieci gazowej

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 [m] długość czynnej sieci ogółem 86800 86851 88235 87776 88836 88870 89367 95217 95971 długość czynnej sieci przesyłowej 15000 15040 16020 15420 15420 15420 15420 15420 15420 długość czynnej sieci rozdzielczej 71800 71811 72215 72356 73416 73450 73947 79797 80551 Tabela 23. Przyłącza do budynków mieszkalnych 200 200 200 200 200 201 201 201 201 5 6 7 8 9 0 1 2 3 [szt.] czynne przyłącza do budynków mieszkalnych i 101 105 niemieszkalnych 884 890 907 917 945 959 980 8 5 Tabela 24. Odbiorcy gazu

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ludność korzystająca z sieci gazowej gosp. 918 965 1014 1028 1061 1074 1096 1140 1204 1239 odbiorcy gazu osoba 2560 2622 2709 3160 3247 3254 3299 3203 3371 3457 Tabela 25. Zużycie gazu

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 [tys.m3] zużycie gazu 1010,0 1010,40 882,90 1062,80 1074,00 1271,20 1389,50 1236,6 1220,6 1242,6 zużycie gazu 870,8 733,2 685,0 695,0 789,7 1098,0 986,4 1051,7 1172,7 1060,7 na ogrzewanie mieszkań

Sprzedaż gazu odbiorcom indywidualnym w roku 2014 wynosiła 1 242 600 m3 , w tym do celów grzewczych zużyto 1 060 700 m3. Sprzedaż gazu odbiorcom instytucjonalnym w roku 2014 wynosiła 742 600 m3 . Strukturę odbiorców instytucjonalnych i zużycie gazu w poszczególnych sektorach zestawiono w tabeli.

Tabela 26. Odbiorcy i zużycie gazu w latach 2012-2014.

Odbiorcy gazu Zużycie gazu

Przemysł i Rok Przemysł i Handel i usługi Pozostali Handel i usługi Pozostali budownictwo budownictwo [m3]

2012 3 43 1 448 300 441 400 0

2013 3 23 0 457 700 474 000 0

2014 6 35 2 381 700 351 800 91

Sieć gazociągowa znajduje się w dobrym stanie technicznym i posiada znaczne rezerwy przepustowości - istnieją techniczne warunki rozbudowy sieci na terenie sołectw nie posiadających gazu. Obecnie z dostaw gazu korzysta 1282 odbiorców w tym 1239 gospodarstw domowych, co stanowi ponad 38% gospodarstw na terenie gminy, w zgazyfikowanych miejscowościach odsetek korzystających stanowi ok. 60% gospodarstw. Zgłaszane przez mieszkańców potrzeby inwestycyjne w zakresie gazyfikacji szacowane są na 350 gospodarstw. Istnieją techniczne możliwości rozbudowy sieci na terenie gminy, ale inwestycje mogą być rozpoczęte - zgodnie z deklaracją Mazowieckiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o. w Warszawie Oddział Gazownia Warszawska - pod warunkiem spełnienia kryteriów ekonomicznej opłacalności dostaw oraz zawarcia porozumienia pomiędzy dostawcą a odbiorca.

3.3.7. Gospodarka odpadami

Głównymi źródłami odpadów na terenie gminy Chynów są:  gospodarstwa domowe, w których powstają także odpady wielkogabarytowe oraz niebezpieczne,  obiekty infrastruktury społecznej i komunalnej ,

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

 obszary ogrodów, parków, cmentarzy, targowisk ,  ulice i place ,  przedsiębiorstwa i firmy prowadzące działalność gospodarczą. W zależności od uwarunkowań lokalnych zmienia się ich ilość, wskaźnik nagromadzenia, struktura i skład. Największy wpływ na ilość i skład morfologiczny powstających odpadów komunalnych w danej społeczności mają pojedyncze decyzje zapadające w trakcie zakupów poszczególnych towarów i wyboru rodzaju opakowania. Dlatego ważna jest edukacja ekologiczna mieszkańców pod względem dokonywanych przez nich codziennych wyborów. Na terenie gminy w roku 2014 został uruchomiony nowoczesny Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych przystosowany do zbierania zarówno odpadów komunalnych jak i niebezpiecznych. Aktualnie punkt przyjmuje odpady 14 frakcji:  niebezpieczne (typu: oleje, akumulatory, baterie, lampy fluorescencyjne)  niebezpieczne (typu: rozpuszczalniki, kwasy, alkalia, leki gromadzone selektywnie w kontenerze)  budowlane  wielkogabarytowe  kontener na odpady z terenów zielonych  kontener na odpady szkło białe  kontener na odpady szkło kolorowe  kontener na odpady z papieru i tektury  kontener na odpady – opakowania z papieru i tektury  kontener na odpady tworzyw sztucznych  kontener na odpady metale żelazne  kontener na odpady metale nieżelazne  kontener na odpady tekstylne, opakowaniowe wielomateriałowe  kontener na odpady urządzeń elektrycznych i elektronicznych.

Rodzaje, kody oraz metody stosowane przy zbieraniu odpadów w PSZOK przedstawione zostały w tabeli. Tabela 27 - Metody zbierania odpadów w PSZOK w Chynowie. Kod Podgrupa i rodzaj odpadu odpadu

17 01 Zbierane w kontenerze typu mulda ustawionym na szczelnym podłożu

17 01 01 Zbierane w kontenerze typu mulda ustawionym na szczelnym podłożu

17 01 02 Zbierane w kontenerze typu mulda ustawionym na szczelnym podłożu

17 01 03 Zbierane w kontenerze typu mulda ustawionym na szczelnym podłożu

17 01 07 Zbierane w kontenerze typu mulda ustawionym na szczelnym podłożu

Zbierane do dwóch kontenerów, osobno na metale żelazne, osobno na metale nieżelazne, zabezpieczonych 17 04 przed wybieraniem odpadów przez osoby nieupoważnione

Zbierane do kontenera, ustawionego pod wiatą zabezpieczającą przed wpływem warunków atmosferycznych, w 20 01 01 tym szczególności opadami oraz wiatrem (zabezpieczenie przed zawilgoceniem i rozwiewaniem odpadów)

Zbierane w dwóch kontenerach przeznaczonych odpowiednio na szkło białe i szkło kolorowe, zabezpieczonych 20 01 02 przed wybieraniem odpadów przez osoby nieupoważnione

Zbierane do szczelnego kontenera razem z odpadami o kodzie 20 01 11, zlokalizowanego pod wiatą w celu 20 01 10 zabezpieczenia przed wpływem warunków atmosferycznych

Zbierane do szczelnego kontenera razem z odpadami o kodzie 20 01 10, zlokalizowanego pod wiatą w celu 20 01 11 zabezpieczenia przed wpływem warunków atmosferycznych

Zbierane do szczelnych dedykowanych pojemników, przeznaczonych do zbierania odpadów niebezpiecznych w kontenerze magazynowym na substancje niebezpieczne, grożące skażeniem wód gruntowych, zabezpieczającym 20 01 19* przed wpływem warunków atmosferycznych, ustawionym na szczelnym podłożu. Pojemniki będą wyposażone w wieko i oznaczone w sposób nie budzący wątpliwości odnośnie do charakteru zbieranych w nich odpadów

Zbierane do szczelnych dedykowanych pojemników, przeznaczonych do zbierania odpadów niebezpiecznych w 20 01 21* kontenerze magazynowym na substancje niebezpieczne, grożące skażeniem wód gruntowych, zabezpieczającym przed wpływem warunków atmosferycznych, ustawionym na szczelnym podłożu. Pojemniki będą oznaczone w

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

sposób nie budzący wątpliwości odnośnie do charakteru zbieranych w nich odpadów, pojemniki będą zabezpieczały odpady przed uszkodzeniem

Zbierane do szczelnych dedykowanych pojemników, przeznaczonych do zbierania odpadów niebezpiecznych w kontenerze magazynowym na substancje niebezpieczne, grożące skażeniem wód gruntowych, zabezpieczającym 20 01 27* przed wpływem warunków atmosferycznych, ustawionym na szczelnym podłożu. Pojemniki będą oznaczone w sposób nie budzący wątpliwości odnośnie do charakteru zbieranych w nich odpadów

Zbierane do szczelnych dedykowanych pojemników, przeznaczonych do zbierania odpadów niebezpiecznych w kontenerze magazynowym na substancje niebezpieczne, grożące skażeniem wód gruntowych, zabezpieczającym 20 01 29* przed wpływem warunków atmosferycznych, ustawionym na szczelnym podłożu. Pojemniki będą oznaczone w sposób nie budzący wątpliwości odnośnie do charakteru zbieranych w nich odpadów

Zbierane do szczelnych dedykowanych pojemników, przeznaczonych do zbierania odpadów niebezpiecznych w kontenerze magazynowym na substancje niebezpieczne, grożące skażeniem wód gruntowych, zabezpieczającym 20 01 31* przed wpływem warunków atmosferycznych, ustawionym na szczelnym podłożu. Pojemniki będą oznaczone w sposób nie budzący wątpliwości odnośnie do charakteru zbieranych w nich odpadów

Zbierane do szczelnych dedykowanych pojemników, przeznaczonych do zbierania odpadów niebezpiecznych w kontenerze magazynowym na substancje niebezpieczne, grożące skażeniem wód gruntowych, zabezpieczającym 20 01 32 przed wpływem warunków atmosferycznych, ustawionym na szczelnym podłożu. Pojemniki będą oznaczone w sposób nie budzący wątpliwości odnośnie do charakteru zbieranych w nich odpadów

Zbierane do szczelnych dedykowanych pojemników, przeznaczonych do zbierania odpadów niebezpiecznych w kontenerze magazynowym na substancje niebezpieczne, grożące skażeniem wód gruntowych, zabezpieczającym 20 01 33* przed wpływem warunków atmosferycznych, ustawionym na szczelnym podłożu. Pojemniki będą oznaczone w sposób nie budzący wątpliwości odnośnie do charakteru zbieranych w nich odpadów i zabezpieczone przed możliwością nieuprawnionego wyjęcia z nich zebranych baterii i akumulatorów

Zbierane do szczelnych pojemników, przeznaczonych do zbierania odpadów niebezpiecznych, ustawionych na szczelnym podłożu pod wiatą zabezpieczającą przed wpływem warunków atmosferycznych, pojemniki będą 20 01 35* wyposażone w wieko, pojemniki będą oznaczone w sposób nie budzący wątpliwości odnośnie do charakteru zbieranych w nich odpadów, pojemniki będą zabezpieczone przed możliwością nieuprawnionego wyjęcia z nich zebranych odpadów zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego

Zbierane do szczelnych pojemników, przeznaczonych do zbierania odpadów niebezpiecznych, ustawionych na szczelnym podłożu pod wiatą zabezpieczającą przed wpływem warunków atmosferycznych, pojemniki będą 20 01 36 wyposażone w wieko, pojemniki będą zabezpieczone przed możliwością nieuprawnionego wyjęcia z nich zebranych odpadów zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego

Zbierane w szczelnym kontenerze, ustawionym pod wiatą zabezpieczającą przed wpływem warunków 20 01 39 atmosferycznych zabezpieczonym przed wybieraniem odpadów przez osoby nieupoważnione

Zbierane do dwóch kontenerów, osobno na metale żelazne, osobno na metale nieżelazne, zabezpieczonych 20 01 40 przed wybieraniem odpadów przez osoby nieupoważnione

Zbierane do szczelnych dedykowanych pojemników, przeznaczonych do zbierania odpadów niebezpiecznych w kontenerze magazynowym na substancje niebezpieczne, grożące skażeniem wód gruntowych, zabezpieczającym 20 01 80 przed wpływem warunków atmosferycznych, ustawionym na szczelnym podłożu. Pojemniki będą wyposażone w wieko i oznaczone w sposób nie budzący wątpliwości odnośnie do charakteru zbieranych w nich odpadów

20 01 99 Zbierane w szczelnym kontenerze, zabezpieczonym przed wybieraniem odpadów przez osoby nieupoważnione

20 03 07 Zbierane w kontenerze przeznaczonym na odpady wielkogabarytowe

Odbiorem odpadów komunalnych zajmują się prywatne firmy wywozowe, wyłaniane w drodze przetargu, które uzyskały wpis do Rejestru działalności regulowanej prowadzonego przez Wójta Gminy Chynów zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Na terenie Gminy Chynów nie funkcjonują składowiska odpadów ani inne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych. Ilość odpadów zbieranych w Gminie zestawiono w tabelach. Tabela 28. Całkowita masa zbieranych odpadów w Gminie Chynów w latach 2010- 2014. /źródło: BDL GUS/

2010 2011 2012 2013 2014 Mg Mg Mg Mg Mg ODPADY OGÓŁEM 2134,63 1116,53 1534,73 1369,97 1268,01 ODPADY Z GOSPODARSTW 1564,39 935,55 1324,96 1194,60 1186,41 DOMOWYCH

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Wykres 8. Całkowita masa zbieranych odpadów w Gminie Chynów w latach 2010- 2014..

2500 Mg

2000

1500

1000

500

0 2010 2011 2012 2013 2014

ODPADY OGÓŁEM ODPADY Z GOSPODARSTW DOMOWYCH

Tabela 28. Masa zbieranych odpadów na 1 mieszkańca w Gminie Chynów w latach 2010- 2014. /źródło: BDL GUS/

2010 2011 2012 2013 2014

kg kg kg kg kg

ODPADY OGÓŁEM NA MIESZKAŃCA 222,5 115,7 158,5 140,7 129,7

ODPADY Z GOSPODARSTW DOMOWYCH 163,0 96,9 136,8 122,7 121,4 PRZYPADAJĄCE NA MIESZKAŃCA

Wykres 9. Masa zbieranych odpadów na 1 mieszkańca w Gminie Chynów w latach 2010- 2014.

250 kg

200

150

100

0 2010 2011 2012 2013 2014

ODPADY OGÓŁEM NA MIESZKAŃCA ODPADY Z GOSPODARSTW DOMOWYCH PRZYPADAJĄCE NA MIESZKAŃCA

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

W roku 2013 Gmina Chynów przystąpiła do powołanego przez 8 gmin powiatu grójeckiego (Grójec, Warka, Belsk Duży, Błędów, Chynów, Goszczyn, Jasieniec) i białobrzeskiego (Promna) Związku Międzygminnego pod nazwą „Natura”. Celem priorytetowym działania powstałego Związku było uporządkowanie gospodarki odpadami w gminach. Zakres zadań powierzonych Związkowi wykonywanych dotychczas jako zadania własne gmin określa statut. Do zadań Związku należy prowadzenie na terenie gmin uczestników Związku gospodarki odpadami komunalnymi poprzez:  tworzenie warunków do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gmin lub zapewnianie wykonania tych prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych;  zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych;  objęcie wszystkich właścicieli nieruchomości na terenie gmin – uczestników Związku, systemem gospodarowania odpadami komunalnymi;  nadzór nad gospodarowaniem odpadami komunalnymi, w tym realizacja zadań powierzonych podmiotom odbierającym odpady komunalne od właścicieli nieruchomości;  ustanawianie selektywnego zbierania odpadów komunalnych obejmujące co najmniej następujące frakcje odpadów: papieru, metalu, tworzywa sztucznego, szkła i opakowań wielomateriałowych oraz odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w tym odpadów opakowaniowych ulegających biodegradacji;  tworzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gmin;  zapewnianie osiągnięcia odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania;  prowadzenie działań informacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, w szczególności w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych;  udostępnianie na stronie internetowej Związku oraz gmin – uczestników Związku, informacji o:  podmiotach odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości z terenu danej gminy;  osiągniętych przez poszczególne gminy poziomach recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania;  punktach selektywnego zbierania odpadów komunalnych,  dokonywanie corocznej analizy stanu gospodarki odpadami komunalnymi, w celu weryfikacji możliwości technicznych i organizacyjnych gmin w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym:  możliwości przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania;  potrzeb inwestycyjnych związanych z gospodarowaniem odpadami komunalnymi;  kosztów poniesionych w związku z odbieraniem, odzyskiem, recyklingiem i unieszkodliwianiem odpadów komunalnych;  liczby mieszkańców,  liczby właścicieli nieruchomości, zobowiązanych do pozbywania się zebranych na terenie ich nieruchomości odpadów komunalnych, którzy nie zawarli umowy korzystania z usług wykonywanych przez gminną jednostkę organizacyjną lub przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości;  ilości odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie gmin;  ilości zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania odbieranych z terenu Związku.

3.4. Sfera gospodarcza

3.4.1. Rolnictwo

Dominującą funkcją gospodarczą gminy jest rolnictwo, którego przestrzeń produkcyjna(wg spisu rolnego- 2010) stanowi ok. 63,98% całej powierzchni gminy. Grunty rolne zajmują powierzchnię 8769,25 ha. Warunki naturalne dla produkcji rolnej w gminie biorąc pod uwagę: klimat, warunki wodne i rzeźbę terenu określa się jako średnio dobre.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Wykres 10. Struktura użytkowania gruntów.

STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW ROLNYCH

4,8% 27,9%

18,6% 27,8%

4,5% 6,5% 6,5%

0,5% 2,6% 0,3% grunty pod zasiewami grunty ugorowane łącznie z nawozami zielonymi uprawy trwałe sady ogółem ogrody przydomowe łąki trwałe pastwiska trwałe pozostałe użytki rolne lasy i grunty leśne pozostałe grunty

Syntetyczny wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosi dla gminy - 59,9 pkt. w skali 100 pkt. – przy średnim dla podregionu radomskiego – 62,8 pkt. (ocena wg Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach). Najlepsze warunki do produkcji rolniczej występują przeważnie w środkowej części gminy, obejmując sołectwa: Chynów, Drwalew, Jakubowizna, Drwalewice oraz mniejszy obszar w południowej części gminy we wsiach Budziszyn i Budziszynek. Obszar gminy cechuje równorzędny udział gleb o dużej i małej wartości do produkcji rolniczej. Udział poszczególnych klas bonitacyjnych wynosi odpowiednio: gleby klasy I – III – 17%, gleby klasy IV – 32%, gleby klasy V–VI – 51%. Niska jakość gleb na terenie Gminy Chynów powoduje, że nie ma tu wykształconego kierunku produkcji rolniczej. Specyfiką gminy Chynów jest znaczny udział sadów, które stanowią około 19% powierzchni gminy i około 23% powierzchni użytków rolnych. Gmina Chynów wraz z pozostałymi gminami powiatu grójeckiego stanowi największy ośrodek sadowniczy w Polsce, a nawet w Europie. Intensywne sadownictwo, charakteryzuje się wysokim stopniem chemizacji (w okresie wegetacyjnym stosuje się od 15 do 20 oprysków) oraz znacznymi potrzebami w zakresie nawadniania (od 4-6 m3 /ha dziennie). Należy podkreślić, że w znacznym stopniu potrzeby w zakresie nawadniania i opryskiwania są pokrywane w sadownictwie z poboru wód podziemnych, które pozostaje poza kontrolą. Sadownictwo, a obok niego warzywnictwo są dynamicznie rozwijającymi się sektorami rolnictwa. Sady i uprawy polowe warzyw zastępują ekstensywnie użytkowane grunty rolne i trwałe użytki zielone, nawet w dolinach rzek. Świadczy o tym znaczne zróżnicowane pomiędzy powierzchnią ewidencyjną sadów a powierzchnią sadów określoną w ostatnim Spisie rolnym dla powiatu grójeckiego. Sadownictwo powoduje więc znaczne zagrożenia dla środowiska: chemizację środowiska, pogorszenie jakości wód powierzchniowych, zagrożenie dla jakości wód podziemnych a przede wszystkim zagrożenie dla zasobów wód podziemnych i zagrożenie wystąpienia deficytu wód podziemnych na terenie gminy. Ponadto, stosowane w sadownictwie opryski są wskazywane jako źródło nieprzyjemnych zapachów. Zjawisko rozwoju sadów w dolinach rzek, powoduje bezpośrednie zagrożenie dla ekosystemów wodnych, poprzez bezpośrednie wprowadzenie chemicznych środków ochrony roślin do wód powierzchniowych. Dodatkowo, praktyka sadownicza stosowana obecnie, może stanowić zagrożenie dla rozwoju pozostałych sektorów gospodarczych, dla zachowania powierzchni sadów na terenie gminy, a przede wszystkim dla zaopatrzenia ludności w wodę, ponieważ w większości w nieograniczony i niekontrolowany sposób sadownicy korzystają z dość ograniczonych na terenie powiatu zasobów wód podziemnych, co może prowadzić do deficytów wody. Już teraz część mieszkańców gminy, wskazują, że jednym z podstawowych problemów środowiskowych są przerwy w dostawach wody. W części gminy Chynów, gdzie jakość gleb jest gorsza rozwija się hodowla, szczególnie bydła mlecznego i trzody chlewnej. Zagrożenie dla środowiska związane z hodowlą ma znaczenie szczególnie lokalnie dla jakości wód powierzchniowych, co związane jest ze składowaniem obornika na gruncie.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Dane dotyczące struktury gospodarstw rolnych zestawiono w tabelach. Tabela 29. Liczba gospodarstw rolnych. /źródło: BDL GUS/

Liczba gospodarstw rolnych wg grup obszarowych użytków rolnych (PSR 2010)

Gospodarstwa ogółem < 1 ha > 1 ha 1 - 5 ha 5 - 10 ha 10 -15 ha > 15 ha rolne

ogółem 1156 47 1109 531 375 152 51

prowadzące działalność 1103 34 1069 496 370 152 51 rolniczą

Tabela 30. Powierzchnia gospodarstw rolnych. /źródło: BDL GUS/

Powierzchnia gospodarstw rolnych wg grup obszarowych użytków rolnych [ha]

Gospodarstwa ogółem < 1 ha > 1 ha 1 - 5 ha 5 - 10 ha 10 -15 ha > 15 ha rolne

ogółem 8769,25 59,46 8709,79 1894,17 3225,93 2067,06 1522,63

prowadzące działalność 8598,78 49,58 8549,20 1781,60 3177,91 2067,06 1522,63 rolniczą

Tabela 31. Rodzaje upraw i powierzchnia zasiewów. /źródło: BDL GUS/

Gospodarstwa wg rodzaju uprawy i powierzchni zasiewów

Powierzchnia zasiewów wg Gospodarstwa wg rodzaju Uprawy rodzaju gospodarstwa uprawy [ha]

ogółem 575 2263,43

zboża razem 422 1635,94

zboża podstawowe z mieszankami 417 1504,84 zbożowymi

ziemniaki 221 92,24

uprawy przemysłowe 10 87,93

buraki cukrowe 5 1,69

rzepak i rzepik razem 5 86,24

strączkowe jadalne na ziarno razem 5 3,19

warzywa gruntowe 77 68,43

Tabela 32. Hodowla w gospodarstwach rolnych. /źródło: BDL GUS/

Liczba gospodarstw utrzymujących zwierzęta gospodarskie i pogłowie zwierząt gospodarskich

Gospodarstwa utrzymujące pogłowie zwierząt w sztukach Uprawy zwierzęta gospodarskie dużych (SD)

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

ogółem 329 1034

bydło razem 155 788

bydło krowy 128 361

trzoda chlewna razem 75 883

trzoda chlewna lochy 35 65

konie 71 137

drób ogółem razem 245 7621

drób ogółem drób kurzy 238 6054

3.4.2. Gospodarka i przedsiębiorczość

Rozmieszczenie podmiotów gospodarczych, działających w gminie jest nierównomierne. Około 50% ogólnej liczby podmiotów zlokalizowane jest w: Chynowie, Sułkowicach i Drwalewie. Druga połowa rozproszona jest w pozostałych pięćdziesięciu sołectwach. Miejscowość Chynów stanowi centralny ośrodek gminy, oferujący większość funkcji obsługi ludności i rolnictwa. Liczba zarejestrowanych w systemie REGON podmiotów gospodarki narodowej na terenie gminy Chynów wg stanu na koniec grudnia 2014 roku wynosiła 691 jednostek, w tym 48 spółek prawa handlowego wpisanych do Krajowego Rejestru Sądowego. Liczba podmiotów gospodarczych w gminie poza sektorami rolnictwa, działalności związanej z zakwaterowaniem i gastronomią oraz obsługą rynku nieruchomości rośnie. Na przestrzeni ostatnich 5 lat dynamika wzrostu osiągnęła 14%. Do największych podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na terenie gminy Chynów, które posiadają dla jej gospodarki największe znaczenie i tworzą najwięcej miejsc pracy należą:  Zakład Produkcji Leków Weterynaryjnych BIOWET S.A w Drwalewie  Fabryka Farb i Lakierów MALCHEM w Sułkowicach  SOKOŁ Sp. z o.o. w Nowych Grobicach - stacja paliw, gastronomia, sklep  POLEX Sp. z o.o. w Grobicach – skup i sprzedaż owoców i warzyw  Serwis samochodów używanych – Nowe Grobice  SUN SAD - Grobice Nowe – skup sprzedaż owoców i warzyw  AGRO-SERVICE Sp. z o.o. Nowe Grobice – skup sprzedaż owoców i warzyw  MERICO – Chynów – stacja paliw, gastronomia, baza noclegowa  Jabłuszko - Pawłówka – skup sprzedaż owoców i warzyw  GGP HANDLO SAD s.c. w Chynowie - skup sprzedaż owoców i warzyw  ITM Gołębiowski –Chynów – produkcja okien  KOMERS – Chynów – produkcja palet  DREW-MET Chynów – produkcja palet  PPHU Cybulska, Borowski – Chynów – skup, sprzedaż owoców, transport  TAR PLAST Drwalew – produkcja opakowań foliowych.

Tabela 33. Liczba podmiotów gospodarczych w Gminie Chynów w latach 2009-2014

2009 2010 2011 2012 2013 2014 OGÓŁEM 553 606 593 643 689 691 ROLNICTWO, LEŚNICTWO, ŁOWIECTWO I RYBACTWO 34 42 45 32 30 16 PRZEMYSŁ I BUDOWNICTWO 107 127 119 144 139 145 POZOSTAŁA DZIAŁALNOŚĆ 412 437 429 467 520 530

Tabela 34. Liczba podmiotów gospodarczych w Gminie Chynów w podziale na sektory. SEKCJA 2010 2011 2012 2013 2014 A- ROLNICTWO, LEŚNICTWO, ŁOWIECTWO I RYBACTWO 42 45 32 30 16 C- PRZETWÓRSTWO PRZEMYSŁOWE 36 37 52 47 46

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

E- DOSTAWA WODY; GOSPODAROWANIE ŚCIEKAMI I ODPADAMI ORAZ DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z 1 1 3 2 3 REKULTYWACJĄ F- BUDOWNICTWO 89 80 88 89 95 G- HANDEL HURTOWY I DETALICZNY; NAPRAWA POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH, WŁĄCZAJĄC 217 197 218 232 240 MOTOCYKLE H- TRANSPORT I GOSPODARKA MAGAZYNOWA 42 39 41 42 48 I- DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z ZAKWATEROWANIEM I 20 16 15 21 17 USŁUGAMI GASTRONOMICZNYMI J- INFORMACJA I KOMUNIKACJA 7 5 8 12 12 K- DZIAŁALNOŚĆ FINANSOWA I UBEZPIECZENIOWA 16 18 18 22 21 L- DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z OBSŁUGĄ RYNKU 0 1 0 0 0 NIERUCHOMOŚCI M- DZIAŁALNOŚĆ PROFESJONALNA, NAUKOWA I 24 30 33 40 40 TECHNICZNA N- DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE USŁUG 11 18 25 28 28 ADMINISTROWANIA I DZIAŁALNOŚĆ WSPIERAJĄCA O- ADMINISTRACJA PUBLICZNA I OBRONA NARODOWA; 8 8 8 8 8 OBOWIĄZKOWE ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNE P- EDUKACJA 14 12 14 18 18 Q- OPIEKA ZDROWOTNA I POMOC SPOŁECZNA 11 11 11 13 11 R- DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z KULTURĄ, ROZRYWKĄ I 6 7 7 7 8 REKREACJĄ S- POZOSTAŁA DZIAŁALNOŚĆ USŁUGOWA 42 47 49 57 59

Wykres 11. Dynamika zmian liczby podmiotów gospodarczych (2009-2014)

800

700

600

500

400

300

200

100

0 2009 2010 2011 2012 2013 2014

ogółem rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo przemysł i budownictwo pozostała działalność

3.5. Sfera społeczna

3.5.1. Uwarunkowania demograficzne.

Jednym z podstawowych czynników wpływających na rozwój gmin jest sytuacja demograficzna oraz perspektywy jej zmian. Zmiana liczby ludności, to zmiana liczby konsumentów, a zatem zmiana zapotrzebowania na energię oraz jej nośniki, zarówno sieciowe jak i dostarczane na miejsce w postaci paliw stałych, czy ciekłych.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na dzień 31 grudnia 2014 Obszar gminy Chynów zamieszkuje 9789 mieszkańców, w tym 4861 kobiet (49.7 %) i 4928 (50,3 %) mężczyzn. Stanowi to ok. 9,9 % ludności powiatu grójeckiego oraz ok. 0,18% ludności województwa mazowieckiego.

TABELA 35. LUDNOŚĆ GMINY CHYNÓW W LATACH 2005-2014

LUDNOŚĆ GMINY CHYNÓW WG FAKTYCZNEGO MIEJSCA ZAMIESZKANIA [stan na 31.12]

LATA 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

LUDNOŚĆ OGÓŁEM 9414 9494 9543 9573 9627 9634 9677 9710 9752 9789

MĘŻCZYŹNI 4750 4801 4831 4857 4892 4841 4865 4879 4898 4928

KOBIETY 4664 4693 4712 4716 4735 4793 4812 4831 4854 4861

Liczba mieszkańców Gminy Chynów w ostatniej dekadzie nieznacznie rosła, od roku 2005 o niespełna 4%. Gęstość zaludnienia (73 os./km2) kształtuje się na poziomie nieznacznie niższym niż na obszarze powiatu grójeckiego(78 os./km2). W porównaniu do średniej dla województwa mazowieckiego (150 os./km2) gęstość zaludnienia jest o około połowę niższa. Wzrostowy trend wieloletni utrzymuje się na poziomie zbliżonym do średniej.

6 liczba ludności [w tyś] [w ludności liczba

4 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ROK

LICZBA KOBIET LICZBA MĘŻCZYZN LICZBA LUDNOŚCI (OGÓŁEM)

WYKRES 12. LICZBA MIESZKAŃCÓW GMINY CHYNÓW W LATACH 2005-2014

TABELA 36. Gęstość zaludnienia.

GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA W GMINIE CHYNÓW W PORÓWNANIU DO MAZOWSZA I POWIATU GRÓJECKIEGO {osób/ km2)

LATA 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

MAZOWSZE 145 145 146 146 147 148 149 149 150 150

POWIAT GRÓJECKI 76 76 76 76 76 78 78 78 78 78

GMINA CHYNÓW 69 70 71 71 71 71 72 72 72 73

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

160

140

120 2

100 osób/ km osób/ 80

40 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA- MAZOWSZE GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA- POWIAT GRÓJECKI GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA- GMINA CHYNÓW

WYKRES 13. Gęstość zaludnienia. Duży wpływ na zmiany demograficzne mają takie czynniki jak: przyrost naturalny, jako pochodna liczby zgonów i narodzin, a także migracje krajowe oraz zagraniczne, które w wyniku otwarcia zagranicznych rynków pracy przybrały na sile praktycznie w skali całego kraju. Należy zwrócić uwagę, że w analizowanym okresie nie odnotowano zjawisk mających istotny wpływ na stabilną sytuację demograficzną na terenie Gminy. Wskaźnik urodzeń żywych na 1000 mieszkańców Gminy Chynów (11,4) w roku 2014 jest wyższy od danych z lat 2012 i 2013 wykazując jednak dość znaczną zmienność w okresie ostatnich 10-ciu lat, pozostającą w zauważalnej korelacji z cyklem koniunkturalnym. Podobną zmienność wykazuje również przyrost naturalny utrzymujący się w ostatnich dwóch latach na poziomie ok. 1‰, ale wykazujący również wartości ujemne w okresie 4 z ostatnich 10-ciu lat. Mimo zmienności trend wieloletni wykazuje wartość wzrostową.

TABELA 37. Przyrost naturalny.

URODZENIA ŻYWE, ZGONY I PRZYROST NATURALNY NA 1000 LUDNOŚCI

MAZOWSZE 9,7 10,2 10,7 11,3 11,5 11,6 10,9 10,8 10,4 10,7 URODZENIA ŻYWE NA 1000 LUDNOŚCI CHYNÓW 9,2 10,0 8,9 11,2 13,1 12,4 11,7 9,9 10,3 11,4

MAZOWSZE 10,07 10,11 10,22 10,26 10,49 10,16 10,06 10,29 10,22 10,05 ZGONY NA 1000 LUDNOŚCI CHYNÓW 13,24 10,75 11,34 11,18 11,97 9,69 10,36 11,05 9,35 10,23

MAZOWSZE PRZYROST -0,3 0,1 0,4 1,1 1,0 1,4 0,8 0,5 0,2 0,7 NATURALNY NA 1000 LUDNOŚCI CHYNÓW -4,0 -0,7 -2,4 0,0 1,1 2,7 1,3 -1,1 0,9 1,1

LATA 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 15,0

10,0

5,0 os./1000

0,0

-5,0

URODZENIA NA 1000 MIESZKAŃCÓW- MAZOWSZE URODZENIA NA 1000 MIESZKAŃCÓW- CHYNÓW

PRZYROST NATURALNY NA 1000 LUDNOŚCI- MAZOWSZE PRZYROST NATURALNY NA 1000 LUDNOŚCI- CHYNÓW

Liniowy (PRZYROST NATURALNY NA 1000 LUDNOŚCI- CHYNÓW)

WYKRES 14. Przyrost, urodzenia, trend przyrostu. Saldo migracji wewnętrznej wykazuje tendencję malejącą, ale wciąż pozostaje dodatnie i osiąga wartości powyżej średniej dla powiatu grójeckiego. Saldo migracji zagranicznej pozostaje na poziomie neutralnym.

TABELA 38. Migracje MIGRACJE WEWNĘTRZNE I ZAGRANICZNE

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

pow. GRÓJEC 29 146 160 164 112 198 124 120 90 62 SALDO MIGRACJI gm. CHYNÓW 61 72 39 34 47 52 30 45 46 14

MAZOWSZE 2,9 3,0 2,9 2,2 2,4 2,5 2,7 2,5 2,5 2,5 SALDO MIGRACJI pow. GRÓJEC 0,3 1,5 1,7 1,7 1,2 2,0 1,3 1,2 0,9 0,6 NA 1000 OSÓB gm. CHYNÓW 6,5 7,6 4,1 3,6 4,9 5,4 3,1 4,6 4,7 1,4

MAZOWSZE 0,11 -0,16 0,00 0,06 0,16 0,13 0,12 0,09 0,00 -0,01 SALDO MIGRACJI ZAGRANICZNYCH pow. GRÓJEC 0,05 -0,08 -0,07 0,10 0,00 0,00 0,08 0,09 0,09 0,01 NA 1000 OSÓB gm. CHYNÓW 0,00 0,00 0,11 0,10 -0,31 0,00 0,52 0,10 0,10 -0,10

250

200

150

100

0 os./1000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

SALDO MIGRACJI- POWIAT GRÓJECKI SALDO MIGRACJI- GMINA CHYNÓW

WYKRES 15. Saldo migracji w gminie Chynów i powiecie Grójeckim

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

8,0

7,0

6,0

5,0

4,0

3,0

2,0

1,0

os./1000 0,0

-1,0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

SALDO MIGRACJI NA 1000 OSÓB SALDO MIGRACJI ZAGRANICZNYCH NA 1000 OSÓB

WYKRES 16. Saldo migracji na 1000 osób.

Analiza porównawcza struktury wiekowej mieszkańców Gminy z lat 2005 i 2014 wykazuje stopniowe przemieszczanie się najliczniejszych roczników do grupy ludności poprodukcyjnej. Liczba ludności w wieku produkcyjnym wzrosła (w porównaniu do roku 2005) o 6,6 %. Spadek liczby mieszkańców występuje w wieku przedprodukcyjnym o 6,4% ( z 2059 osób w roku 2004 do 1929. w roku 2014 ) oraz przyrost w wieku poprodukcyjnym o 7,6% (z 1521. osób do 1637 osób w roku 2014). W roku 2005 ludność w wieku przedprodukcyjnym (17 lat i mniej) stanowiła blisko 21,9% całkowitej liczby ludności gminy, natomiast w 2014 udział ten stanowił już tylko 19,7%. Sytuacja ta, jest podobna do ogólnego trendu zmian struktury wiekowej społeczeństwa w kraju i jest podstawą do niepokoju, bowiem w okresie ostatnich 10 lat liczba mieszkańców gminy w wieku poprodukcyjnym w stosunku do liczby mieszkańców w wieku poprodukcyjnym wzrosła z 72,6 w roku 2004 do 84,9 w roku 2014. W perspektywie kolejnych kilkudziesięciu lat, możliwe jest zwiększenie się grupy ludności osób w wieku poprodukcyjnym w wyniku przenoszenia się ludności z grupy produkcyjnej do poprodukcyjnej, co stanowi niepokojący objaw starzenia się społeczeństwa.

TABELA 38. Wskaźnik obciążenia demograficznego.

Wskaźnik obciążenia demograficznego

LATA 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

ludność w wieku nieprodukcyjnym 63,2 61,4 60,7 58,8 58,2 56,9 57,1 56,1 55,2 56,0 57,3 na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym 26,6 26,1 25,8 25,3 25,2 24,9 24,5 24,5 24,5 25,3 26,3 na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym 72,6 73,9 73,7 75,4 76,5 77,8 75,2 77,6 79,7 82,5 84,9 na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

90,0

80,0

70,0

60,0

50,0

osób/100 40,0

30,0

20,0

10,0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym  WYKRES 17. Wskaźnik obciążenia demograficznego.

3.5.2. Bezrobocie.

Wydłużenie się okresu pozostawania bez pracy powoduje nasilanie się zjawisk izolacji, napięć i konfliktów społecznych. Bezrobocie jest czynnikiem wpływającym na wzrost patologii społecznej oraz prowadzi do istotnego pogorszenia warunków życia całych społeczności lokalnych. Społeczne koszty bezrobocia wynikają z niepełnego wykorzystania zasobów pracy w gospodarce oraz konieczności wspierania osób pozostających bez pracy ze środków publicznych, zwłaszcza w sytuacji bezrobocia przymusowego, gdy gospodarka produkuje mniej dóbr niż wynoszą jej potencjalne zdolności.

Tabela 39. Bezrobocie rejestrowane w Gminie Chynów

Jedn. BEZROBOCIE REJESTROWANE 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 miary

ogółem osoba 188 278 301 307 346 304 270

mężczyźni osoba 104 174 154 171 183 165 151

kobiety osoba 84 104 147 136 163 139 119

Wykres 18 Bezrobocie rejestrowane w Gminie Chynów

400

350

300

250

200

150

100

0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

BEZROBOTNI OGÓŁEM BEZROBOTNI MĘŻCZYŹNI BEZROBOTNE KOBIETY

W analizowanym okresie od roku 2008 aż do roku 2012 w Gminie Chynów odnotowano znaczący (niemal 84 % w odniesieniu do roku 2008) wzrost bezrobocia. Przy czym należy zauważyć, że 2008 rok był okresem najniższego notowanego bezrobocia w gminie na przestrzeni ostatnich 12 lat. Od roku 2013 bezrobocie na poziomie gminy charakteryzowało się niewielkim utrzymującym się spadkiem do roku 2014 o 22% a do kwietnia

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

2016 r. o ok. 37 %. W dalszym ciągu pozostaje ono w odniesieniu do najniższego z roku 2008 o ponad 17% wyższe. W październiku 2015 roku bez pracy pozostawało 203 osoby i był najniższy odnotowany poziom od 2008 roku. W strukturze bezrobotnych przeważają mężczyźni stanowiący 60% pozostających bez pracy.

Tabela 40. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym

UDZIAŁ BEZROBOTNYCH ZAREJESTROWANYCH W LICZBIE Jedn. 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 LUDNOŚCI W WIEKU miary PRODUKCYJNYM

ogółem % 3,1 4,5 4,9 5,0 5,5 4,9 4,3

mężczyźni % 3,2 5,2 4,6 5,1 5,4 4,9 4,5

kobiety % 3,1 3,7 5,2 4,8 5,7 4,9 4,2

Wykres 19. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym

6,0

5,0

4,0

3,0

2,0

1,0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

OGÓŁEM MĘŻCZYŹNI KOBIETY

Dane szczegółowe dla okresu ostatniego roku potwierdzają notowaną od 2013 roku tendencję spadkową. Poza sezonowymi wahaniami w miesiącach zimowych (styczeń, luty) liczba bezrobotnych w Gminie nieznacznie spada. W strukturze bezrobotnych dominują bezrobotni bez prawa do zasiłku stanowiący ok. 81 % oraz bezrobotni bez kwalifikacji i doświadczenia zawodowego stanowiący ponad 60 % pozostających bez pracy. Tabela 41. Bezrobocie w Gminie Chynów w okresie 05.2015 - 04.2016.

2015 2016

MAJ

LUTY

LIPIEC

MARZEC

SIERPIEŃ STYCZEŃ

LISTOPAD KWIECIEŃ

GRUDZIEŃ

WRZESIEŃ

CZERWIEC

PAŻDZIERNIK

Ogółem 245 234 230 225 217 203 214 205 230 239 222 220

stan na koniec poprzedniego m-

260 245 234 230 225 217 203 214 205 230 239 222 ca

bezrobotni zarejestrowani w m-cu 23 42 37 30 35 20 32 30 30 34 23 41

bezrobotni wyrejestrowani w m- 38 53 41 36 43 34 21 39 5 26 40 43 BEZROBOTNI cu

przyrost (ubytek) bezrobotnych w -15 -11 -4 -5 -8 -14 11 -9 25 9 -17 -2

Zmiany w poziomie bezrobocia: poziomie w Zmiany stosunku do poprzedniego m-ca

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

% przyrostu (ubytku) - bezrobotnych w stosunku do -5,8 -1,7 -2,2 -3,6 -6,5 5,4 -4,2 12,2 3,9 -7,1 -0,9 0,04

poprzedniego m-ca

kobiety 97 98 99 97 99 94 100 92 102 101 87 88

mężczyźni 148 136 131 128 118 109 114 113 128 138 135 132

z prawem do zasiłku 30 35 34 36 30 28 31 34 37 39 37 40

bez kwalifikacji zawodowych 85 78 82 80 77 72 75 70 78 80 80 75

bez doświadczenia zawodowego 74 72 70 69 72 68 64 58 63 65 62 58

cudzoziemcy 0 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 2 STRUKTURA BEZROBOTNYCH STRUKTURA

Ogółem 201 190 185 179 180 173 178 175 191 199 185 177

do 30 roku życia 86 89 85 77 79 78 79 76 82 90 79 77

do 25 roku życia 42 42 45 42 43 45 44 41 42 44 41 37

długotrwale bezrobotni 115 108 106 106 101 94 98 94 104 106 103 91

powyżej 50 roku życia 55 48 52 53 55 55 54 54 59 58 59 61

posiadające co najmniej jedno 31 28 26 26 30 27 30 26 27 26 24 25 dziecko do 6 roku życia

posiadające co najmniej jedno dziecko niepełnosprawne do 18 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

NA RYNKU PRACY W TYM OSOBY: TYM W PRACY RYNKU NA roku życia OSOBY W SZCZEGÓLNEJ SYTUACJI SZCZEGÓLNEJ W OSOBY

niepełnosprawni 5 4 2 3 3 5 3 5 7 6 6 6 -

Ogółem 22 42 37 30 35 20 32 30 30 34 23 41

po raz pierwszy 3 10 10 6 13 6 7 5 8 8 4 12

W W TYM BEZROBOTNI BEZROBOTNI

po raz kolejny 19 32 27 24 22 14 25 25 22 26 19 29

ZAREJESTROWANI W W M ZAREJESTROWANI CU SPRAWOZDAWCZYM, SPRAWOZDAWCZYM, CU

Wykres 20. Struktura bezrobotnych w okresie 05.2015 - 04.2016.

160

140

120

100

kobiety mężczyźni z prawem do zasiłku bez kwalifikacji zawodowych bez doświadczenia zawodowego cudzoziemcy

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

3.5.3. Oświata.

Na terenie gminy funkcjonuje 9 placówek oświatowych, w których na uczniów czeka łącznie 1775 miejsc. W roku szkolnym 2014/2015 liczba uczniów szkół poziomu powszechnego i gimnazjalnego wynosiła łącznie 1008 uczniów. W perspektywie ostatnich lat wzrasta liczba uczniów PSP w Sułkowicach, ZSP w Chynowie oraz ZS w Drwalewie, maleje natomiast w pozostałych sześciu szkołach. Szczególnie zauważalny jest wzrost liczby uczniów w PSP w Sułkowicach o 45 % oraz w ZSP w Chynowie o 58 % z utrzymującym się stałym trendem wzrostowym. Największy spadek liczby uczniów odnotowano w PSP w Pieczyskach gdzie liczba uczniów od roku 2010 spadła o ponad 28%. Liczba wolnych miejsc w szkołach stanowiła ponad 43 % i wskaźnik ten w perspektywie ostatnich lat stale wzrasta mimo wzrostu łącznej liczby uczniów objętych obowiązkiem szkolnym. Ma to bezpośredni związek z występującym w latach 2002 -2008 (za wyjątkiem roku 2004) ujemnym przyrostem naturalnym oraz rosnącą liczbą miejsc w szkołach. Stabilizacji a następnie nieznacznej zmiany tego trendu należy oczekiwać od roku 2017. Liczba nauczycieli w przeliczeniu na etaty wynosiła w roku 2015- 115,94 i była wyższa w porównaniu do roku 2010 o 7,8 %, co odpowiada wzrostowi liczby uczniów. Na jednego nauczyciela przypadało dla wszystkich szkół 8,7 uczniów a dla gimnazjów 8,4 uczniów. Obsługę finansowo-księgową i administracyjną szkół w gminie, dla których gmina Chynów jest organem prowadzącym, realizuje Gminny Zespół Obsługi Placówek Oświatowych w Chynowie, funkcjonujący od dnia 1 stycznia 2002 r. jako samodzielna jednostka organizacyjna gminy. Zadania i organizację jednostki określa Statut a strukturę organizacyjną oraz zakres działania poszczególnych komórek określa regulamin organizacyjny. Do zadań Zespołu należy w szczególności:  gospodarowanie środkami finansowymi i składnikami majątkowymi szkół,  realizacja budżetu w zakresie oświaty zatwierdzonego dla gminy Chynów na każdy rok kalendarzowy, zgodnie z obowiązującymi przepisami w tym zakresie,  sporządzanie sprawozdawczości finansowej dla potrzeb jednostek nadrzędnych i GUS w oparciu o materiały źródłowe w terminach określonych odrębnymi przepisami,  prowadzenie scentralizowanej obsługi finansowo-księgowej, wszystkich pracowników zatrudnionych w placówkach oświatowych gminy Chynów w zakresie wynagrodzeń i innych należności wynikających z umowy o pracę,  sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem dyscypliny finansowej i budżetowej zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami,  opracowywanie projektów, planów i analiz ekonomicznych, sprawozdań i informacji, oraz projektów aktów prawnych z zakresu oświaty,  prowadzenie spraw związanych z systemem ubezpieczeń społecznych, emerytalno- rentowych oraz zadań z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa pracowników szkół gminy Chynów,  organizacja i nadzór nad przeprowadzaniem inwentaryzacji w szkołach,  organizacja sieci szkolnej umożliwiającej wszystkim dzieciom spełnianie obowiązku szkolnego,  organizacja dowożenia uczniów do szkół,  prowadzenie spraw związanych z zakładaniem i likwidacją szkół prowadzonych przez gminę,  organizowanie konkursów na stanowisko dyrektora szkoły oraz spraw związanych z powoływaniem i odwoływaniem dyrektorów szkół,  koordynacja spraw związanych z zatwierdzaniem arkuszy organizacyjnych szkół,  prowadzenie spraw związanych z postępowaniem egzaminacyjnym na stopień nauczyciela mianowanego,  prowadzenie spraw związanych z doskonaleniem zawodowym nauczycieli i kadry kierowniczej szkół,  obsługa kadrowa pracowników zatrudnionych w szkołach na stanowiskach kierowniczych,  opracowywanie projektów aktów prawnych ,  wykonywanie innych zadań zleconych przez Wójta Gminy. Szkoły obsługiwane GZOPO w Chynowie:  Publiczna Szkoła Podstawowa im. Kawalerów Orderu Uśmiechu w Budziszynku Szkoła obejmuje swoim obwodem 9 wsi: Budziszynek, Budziszyn, Glicyn, Krężel, Mąkosin, Pawłówkę, Przyłom, Wygodne, Zawady. Publiczna Szkoła Podstawowa w Budziszynku jest samodzielną szkołą sześcioklasową z oddziałem przedszkolnym, posiada 7 sal dydaktycznych oraz boisko szkolne. Szkoła dysponuje bardzo dobrze przygotowaną

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

kadrą, systematycznie doskonalącą się, wzbogacającą swój warsztat pracy. Nauczyciele posiadają wykształcenie wyższe z przygotowaniem pedagogicznym. Jest szkołą przyjazną, otwartą na współpracę ze środowiskiem lokalnym, umożliwiającą uczniom wszechstronny rozwój intelektualny, kulturalny i fizyczny. Zapewnia poczucie bezpieczeństwa, życzliwą atmosferę i indywidualne podejście do każdego ucznia oraz solidne podstawy do dalszej nauki i warunki do rozwijania indywidualnych uzdolnień. Uczy zasad humanitaryzmu, sprawiedliwości i odpowiedzialności. Oferuje naukę dwóch języków obcych (angielskiego i rosyjskiego) oraz zajęcia pozalekcyjne. W szkole działa Samorząd Uczniowski, Klub Europejski, Klub Małego Ekologa, Klub Artystyczny. Uczniowie uczestniczą w konkursach i zawodach sportowych zdobywając liczne nagrody i wyróżnienia. Szkoła bardzo dobrze funkcjonuje w środowisku współpracując ze społecznością lokalną i władzami samorządowymi. 25 października 2006r. nadano szkole imię Kawalerów Orderu Uśmiechu.  Publiczna Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Machcinie Początki Publicznej Szkoły Podstawowej w Machcinie, sięgają roku 1920, kiedy to we wsi Orzechów została założona czteroklasowa szkoła publiczna. W latach 1927–1937 kolejne siedziby placówki znajdowały się w miejscowościach Grabina oraz Staniszewice. Budynek, w którym szkoła znajduje się obecnie, został oddany do użytkowania w 1937 roku. W latach 1993 – 1994 siedziba placówki została przebudowana i przeszła gruntowny remont. Od 2005 roku szkoła posiada nowoczesną pracownię komputerową z 10 stanowiskami w systemie sieciowym ze stałym łączem internetowym, wykorzystywaną do nauki informatyki w klasach I-VI oraz podczas zajęć pozalekcyjnych. W 2010 roku oddano do użytku nową salę lekcyjną, pokój nauczycielski oraz dodatkową łazienkę i przede wszystkim salę gimnastyczną, której do tej pory placówka była pozbawiona. Zostały wymienione drzwi wejściowe oraz okna w Wyremontowano części budynku oraz zrealizowano ogródek jordanowski. 31 maja 2007 roku szkoła otrzymała imię– Jana Pawła II. Łącznie placówka posiada 6 sal dydaktycznych (w tym: bibliotekę, salę komputerową, salę gimnastyczną) 2 boiska do gier zespołowych oraz bogato wyposażony ogródek jordanowski dla najmłodszych. Obwód szkoły obejmuje miejscowości: Machcin, Dobiecin, Rososz, Rososzka, Zbyszków, Jurandów, Staniszewice, Kozłów, Orzechów, Adamów. Szkoła prowadzi zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze w systemie jednozmianowym. Ponadto uczniowie korzystają nieodpłatnie z bogatej oferty zajęć pozalekcyjnych: chóru szkolnego, kół przedmiotowych, artystycznych i sportowych oraz nauki pływania na basenie w Górze Kalwarii. W ramach zajęć wspomagających realizację programu dydaktycznego, szkoła organizuje wyjazdy na spektakle teatralne, seanse filmowe, na wystawy oraz do muzeów. Opiekę nad dziećmi sprawuje wykwalifikowany zespół 13 nauczycieli w tym, 9 w pełnym wymiarze godzin. Wszyscy nauczyciele posiadają pełne kwalifikacje do zajmowanych stanowisk pracy. Personel szkoły uzupełnia 2 pracowników obsługi.  Publiczna Szkoła Podstawowa im. M. Konopnickiej w Pieczyskach Kadra pedagogiczna liczy 14 osób, z czego 7 jest pełnozatrudnionych. Z liczby ogółem zatrudnionych 11 nauczycieli posiada wykształcenie wyższe magisterskie z przygotowaniem pedagogicznym a 3 nauczycieli posiada wykształcenie wyższe zawodowe – licencjat z przygotowaniem pedagogicznym. Do szkoły uczęszcza około 40 uczniów. Mała liczba uczniów w klasie umożliwia indywidualne podejście do każdego dziecka. W szkole funkcjonuje Oddział Przedszkolny, do którego chodzą dzieci 6 i 5 letnie. Szkoła posiada nowoczesną pracownie komputerową ze stałym dostępem do Internetu, bibliotekę z bogatym księgozbiorem.  Publiczna Szkoła Podstawowa im. Jana Brzechwy w Sułkowicach Publiczna Szkoła Podstawowa w Sułkowicach funkcjonuje od 1 września 1964 roku. W szkole funkcjonuje 6 oddziałów szkolnych i 1 oddział przedszkolny. Razem uczy się tutaj ok. 165 uczniów. Obecnie pracuje 15 nauczycieli i 3 pracowników obsługi. Wszyscy nauczyciele mają wykształcenie wyższe magisterskie, pedagogiczne. Szkoła posiada pracownię komputerową i stałe łącze internetowe. Szkoła oferuje uczniom zajęcia pozalekcyjne: SKS-y, kółko teatralne, informatyczne, przyrodnicze (LOP), gimnastykę korekcyjną, zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, wyrównawcze, logopedyczne.  Publiczna Szkoła Podstawowa im. ks. T. Stokowskiego w Watraszewie Szkoła obejmuje swym obwodem 6 wsi: Janów, Krężel, Martynów, Watraszew z gminy Chynów oraz Borowe i Michalczew z gminy Warka. Publiczna Szkoła Podstawowa w Watraszewie jest samodzielną szkołą sześcioklasową z oddziałem przedszkolnym. Szkoła posiada 8 sal dydaktycznych (w tym: bibliotekę, salę komputerową z dostępem do internetu, adaptowaną salę gimnastyczną) oraz uniwersalne boisko do gier zespołowych.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

W szkole pracuje 16 nauczycieli (w tym: 6 w pełnym i 10 w niepełnym wymiarze czasu pracy) oraz 3 pracowników obsługi (2 pełnozatrudnionych i 1 w niepełnym wymiarze czasu pracy). Działalność dydaktyczna mająca podstawę w zapleczu kadrowym i bazowym przynosi bardzo dobre efekty. Średni wynik sprawdzianu kompetencji osiągany przez uczniów klasy szóstej wynosi powyżej 30 punktów. Uczniowie uczą się języka rosyjskiego (od klasy IV do VI) oraz jako dodatkowego języka angielskiego (od klasy I do VI).  Publiczna Szkoła Podstawowa im. Poetów Polskich w Zalesiu Kadra pedagogiczna liczy 13 osób, z czego 6 osób jest pełnozatrudnionych, 11 nauczycieli posiada wykształcenie wyższe magisterskie z przygotowaniem pedagogicznym, 2 osoby posiadają wykształcenie wyższe zawodowe – licencjat z przygotowaniem pedagogicznym. Do szkoły uczęszcza w bieżącym roku szkolnym 56 dzieci. Mała liczba uczniów w klasie umożliwia indywidualne podejście do każdego dziecka. Kształcenie zintegrowane rozszerzone zostało o naukę języka angielskiego, informatykę, zajęcia korekcyjno– kompensacyjne. W szkole funkcjonuje Oddział Przedszkolny, do którego chodzą dzieci 6 i 5 letnie. Szkoła dysponuje pracownią komputerową ze stałym dostępem do Internetu oraz bogatym księgozbiorem w bibliotece.  Publiczne Gimnazjum im. Wł. St. Reymonta w Chynowie Publiczne Gimnazjum im. Wł. St. Reymonta w Chynowie to szkoła środowiskowa, w obecnej postaci funkcjonująca od 1 września 2001 r. Do tej placówki uczęszczają dzieci, które ukończyły Zespół Szkolno-Przedszkolny w Chynowie, Publiczną Szkołę Podstawową w Budziszynku, Machcinie, Pieczyskach, Sułkowicach, Watraszewie i Zalesiu. Młodzież dowożona jest na zajęcia lekcyjne z terenu całej niemal gminy Chynów, a także z kilku miejscowości leżących w obrębie gminy Warka. Budynek gimnazjum posiada 16 w pełni wyposażonych sal przedmiotowych (w tym salę informatyczną ze stałym dostępem do internetu) oraz bibliotekę z czytelnią multimedialną. Zarówno pracownia komputerowa jak i czytelnia multimedialna zostały dofinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. W szkole jest też świetlica, a także kuchnia wraz ze stołówką. Baza dydaktyczna placówki jest stale rozbudowywana. Od października 2005 r. w szkole znajduje się siłownia, której powstanie sfinansowała Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Chynowie. W kolejnym roku szkolnym dzięki funduszom przeznaczonym na ten cel z budżetu Gminy Chynów oraz dzięki dotacji ze środków Urzędu Marszałkowskiego została wybudowana hala sportowa pamięci Jana Pawła II. Obiekt ten oprócz boiska o wymiarze 36 m x 16 m, dającego możliwość gry w piłkę koszykową, siatkową, ręczną, nożną halową i tenis ziemny, posiada trybuny oraz pełne zaplecze sanitarne. W 2009 r. został oddany do użytkowania kolejny obiekt sportowy – kompleks boisk Orlik 2012. Jest on podzielony na dwie części – boisko do piłki nożnej ze sztuczną nawierzchnią oraz boisko wielofunkcyjne pokryte tartanem. Inwestycja ta była możliwa dzięki funduszom z budżetu państwa, budżetu Województwa Mazowieckiego oraz budżetu Gminy Chynów. Zarówno hala sportowa jak i kompleks boisk to obiekty dostępne dla społeczności lokalnej, która bardzo chętnie z nich korzysta. Teren Publicznego Gimnazjum im. Wł. St. Reymonta jest stale monitorowany, co znacznie zwiększa bezpieczeństwo zarówno młodzieży, jak i pracowników placówki. W szkole zatrudniona jest wysoko wykwalifikowana kadra nauczycielska. Pracujący tu pedagogowie stale podnoszą swoje kwalifikacje, realizując wymagania kolejnych stopni awansu zawodowego. Oprócz 32 nauczycieli różnych przedmiotów w gimnazjum znalazło zatrudnienie 11 pracowników niepedagogicznych. Pracownicy gimnazjum dbają o wszechstronny rozwój swoich podopiecznych, ale priorytetem dla nich jest wpojenie uczniom miłości i szacunku do ich małej ojczyzny. Tradycją szkoły stał się realizowany co roku wieloetapowy konkurs poświęcony patronowi, jego twórczości, a także zwyczajom wsi polskiej i regionu, z którego młodzież się wywodzi. Corocznie we współpracy z Wójtem Gminy Chynów organizowany jest również festyn „Dzień Chynowa” – impreza, która wpisała się już na stałe w kalendarz lokalnych uroczystości.  Zespół Szkolno-Przedszkolny w Chynowie: o Publiczna Szkoła Podstawowa im. K. Makuszyńskiego o Przedszkole Publiczne Zespół szkolno– przedszkolny w Chynowie współtworzą dwie placówki oświatowe. Od 1 stycznia 2008r. przy Publicznej Szkole Podstawowej im. Kornela Makuszyńskiego w Chynowie funkcjonuje Przedszkole Publiczne, które zostało utworzone Uchwałą Rady Gminy Nr VII/40/07 z dnia 12 czerwca 2007r. Następnie Uchwałą Nr VIII/43/07 z dnia 26 czerwca 2007r. Rada Gminy utworzyła Zespół Szkolno-Przedszkolny w Chynowie, obie placówki stanowią integralną całość.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Kadra pedagogiczna złożona z 20 nauczycieli posiada wysokie kwalifikacje zawodowe. Personel szkoły uzupełnia 10 pracowników obsługi. Szkoła dysponuje dużą salą gimnastyczną, stołówką, biblioteką, czytelnią multimedialną i gabinetem logopedycznym oraz pracownią komputerową z dostępem do sieci internet. Uczniowie korzystają na co dzień z zajęć pozalekcyjnych w ramach kół zainteresowań prowadzonych społecznie przez nauczycieli. Są to: Koło Sportowe, Koło Teatralne, Szkolny Chór. Od klasy przedszkolnej prowadzona jest nauka języka angielskiego, a od klasy czwartej języka rosyjskiego.  Zespół Szkół w Drwalewie: o Publiczna Szkoła Podstawowa o Publiczne Gimnazjum Zespół Szkół im Polskich Patriotów w Drwalewie stanowią szkoła podstawowa i gimnazjum. Przy szkole podstawowej funkcjonuje oddział przedszkolny. Placówka zatrudnia 20, posiadających wysokie klasyfikacje nauczycieli i 5-u pracowników obsługi. Zajęcia odbywają się w klasopracowniach odpowiednio wyposażonych w pomoce dydaktyczne. Szkoła posiada salę gimnastyczną, świetlicę z zapleczem kuchennym, bibliotekę, bibliotekę multimedialną, pracownię komputerową z dostępem do sieci internet, nowoczesną pracownię językową. Budynek szkolny otoczony jest dużym terenem zieleni, gdzie znajdują się boiska do piłki nożnej i siatkowej, oraz ogródek jordanowski. Ogródek jordanowski i sala językowa zostały urządzone w ramach projektu „Działaj lokalnie”. Szkoła prowadzi koła przedmiotowe: chemiczne, matematyczno-przyrodnicze, polonistyczne, informatyczne; artystyczne: chór, koło teatralne sportowe: SKS.

Liczba nauczycieli Liczba miejsc Liczba uczniów Nazwa szkoły (w etatach)

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2010 2011 2012 2013 2014 2015

PSP w Budziszynku 150 150 150 150 150 150 59 55 53 47 54 55 9,36 10,16 8,03 7,98 8,01 8,82

PSP w Machcinie 150 150 150 150 150 150 47 46 43 42 47 43 8,44 8,99 7,81 5,94 6,17 6,71

PSP w Pieczyskach 150 150 150 150 150 150 50 46 44 43 46 39 8,32 8,83 7,06 7,10 7,38 7,44

PSP w Sułkowicach 150 175 200 200 200 225 114 117 137 140 152 165 9,83 11,29 11,81 11,86 13,64 13,79

PSP w Watraszewie 150 150 150 150 150 150 67 55 52 55 53 64 9,03 8,87 7,17 9,67 10,69 10,65

PSP w Zalesiu 150 150 150 150 150 150 66 65 57 59 59 56 7,99 9,11 8,33 8,44 8,38 9,07

ZS-P w Chynowie 150 175 175 200 225 250 117 135 135 149 162 185 10,53 12,32 11,36 13,27 13,05 14,72 PSP w Chynowie

ZS w Drwalewie 225 225 225 225 225 250 166 168 169 164 164 178 17,58 20,38 15,51 15,54 16,54 18,07 PSP i PG w Drwalewie

PG w Chynowie 275 300 325 325 300 300 255 267 271 258 223 223 26,48 27,02 26,35 25,5 24,9 26,67

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Liczba Liczba oddziałów izb lekcyjnych sala gimnastyczna

Nazwa szkoły

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2010 2011 2012 2013 2014 2015

PSP w Budziszynku 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 0 0 0 0 0 0

PSP w Machcinie 6 6 6 6 6 6 5 5 5 5 5 5 1 1 1 1 1 1

PSP w Pieczyskach 6 6 6 6 6 6 5 5 5 5 5 5 0 0 0 0 0 0

PSP w Sułkowicach 6 7 8 8 8 9 6 6 6 6 6 6 1 1 1 1 1 1

PSP w Watraszewie 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 1 1 1 1 1 1

PSP w Zalesiu 6 6 6 6 6 6 7 7 7 7 7 7 1 1 1 1 1 1

ZS-P w Chynowie 6 7 7 8 9 10 6 6 6 6 6 6 1 1 1 1 1 1 PSP w Chynowie

ZS w Drwalewie 9 9 9 9 9 10 7 7 7 7 7 7 1 1 1 1 1 1 PSP i PG w Drwalewie

PG w Chynowie 11 12 13 13 12 12 16 16 16 16 16 16 1 1 1 1 1 1

Dzieci z obszaru gminy Chynów dowożone są do szkół transportem zorganizowanym. Przewoźnik wybierany jest w trybie przetargu ogłaszanego przez gminę.

3.5.4. Opieka zdrowotna.

W gminie Chynów funkcjonuje Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w skład którego wchodzą: • Ośrodek Zdrowia w Chynowie • Ośrodek Zdrowia w Drwalewie Filia

Ośrodek Zdrowia w Chynowie prowadzi następujące poradnie i gabinety  Gabinet pielęgniarki środowiskowej- rodzinnej  Gabinet położnej środowiskowej- rodzinnej  Gabinet medycyny szkolnej  Poradnia ginekologiczna- położnicza  Pracownia diagnostyki laboratoryjnej  Gabinet lekarza rodzinnego  Gabinet szczepień  Gabinet zabiegowy

W Ośrodku Zdrowia w Drwalewie funkcjonują:  Gabinet pielęgniarki środowiskowej- rodzinnej  Poradnia lekarza POZ  Gabinet zabiegowy

W ramach SP ZOZ funkcjonują ponadto:

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

o Rejestracja o Laboratorium o Dział administracyjno-gospodarczy o Dział finansowo-księgowy - kierowany przez księgową, podlegającą służbowo

W roku 2014 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej udzielił łącznie 38430 porad lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej oraz 40352 porad ambulatoryjnych. Ilość udzielonych w ostatnich latach porad utrzymuje się na zbliżonym poziomie z nieznaczną tendencją wzrostową. Obsługę specjalistyczną zapewnia mieszkańcom gminy szpital w Grójcu. Na terenie gminy prowadzą działalność dwie apteki - obie znajdują się w Chynowie.

3.5.5. Pomoc społeczna.

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Chynowie jest gminną jednostką organizacyjną utworzoną w celu realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej, które obejmują w szczególności:  Przyjmowanie i wypłacanie przewidzianych ustawą świadczeń  Praca socjalna czyli działalność zawodowa, skierowana na pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie oraz na tworzenie warunków sprzyjających temu celowi  Prowadzenie i rozwój niezbędnej infrastruktury socjalnej  Analizę i ocenę zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej  Realizację zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych  Rozwój nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb W ramach swej działalności Ośrodek Pomocy Społecznej realizuje zadania z zakresu pomocy społecznej zlecone gminie oraz zadnia własne gminy, określone w ustawie z dnia 12 marca 2004r. ( Dz.U Nr 64 poz.593 z późniejszymi zmianami). Do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy:  opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka,  sporządzanie bilansu potrzeb gminy w zakresie pomocy społecznej,  przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych,  przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych,  przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego,  przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym oraz innym osobom niemającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia,  opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem,  praca socjalna,  organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania,  prowadzenie i zapewnianie miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego lub mieszkaniach chronionych,  tworzenie gminnego systemu profilaktyki nad dzieckiem i rodziną,  dożywianie dzieci,  sprawianie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym,  kierowanie do domu pomocy społecznej i naliczanie oraz ewentualne ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu,  utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnianie środków na wynagrodzenia pracowników. Do zadań zleconych gminie należy:  przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych,  opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczniu w Narodowym Funduszu Zdrowia,

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

 realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia. Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:  ubóstwa  sieroctwa  bezdomności  bezrobocia  niepełnosprawności  długotrwałej lub ciężkiej choroby  przemocy w rodzinie  potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności  bezradności w sprawach opiekuńczo – wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych i wielodzietnych  braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo – wychowawcze  trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy  trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego  alkoholizmowi lub narkomanii  zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej  klęski żywiołowej lub ekologicznej

Prawo do świadczeń z pomocy społecznej mają osoby posiadające polskie obywatelstwo mające miejsce zamieszkania i przebywające na terytorium RP oraz cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania i przebywający na terenie RP posiadający status uchodźcy lub zgodę na pobyt tolerowany, a również obywatele państw członkowskich UE lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego przebywające na terenie RP posiadające zezwolenie na pobyt. Świadczenia pomocy społecznej są udzielane na wniosek osoby zainteresowanej, jej przedstawiciela ustawowego bądź innej osoby, za zgodą zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego. Pomoc społeczna może być również udzielana z urzędu. Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej mają osoby i rodziny, które spełniają określone kryterium dochodowe przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednej z w/w w punktach okoliczności. Kryterium dochodowe określane jest w przepisach jako dochód na osobę w rodzinie, obliczane dla każdego gospodarstwa, uzależnione od ilości osób w rodzinie. Rodzaj i rozmiar świadczenia są odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy. Pomocy udziela się w różnych formach, należą do nich w szczególności:  Usługi opiekuńcze. Osobom samotnym, które z powodu wieku choroby lub innych przyczyn wymagają pomocy innych osób, a są jej pozbawione, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania. Usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zalecaną przez lekarza pielęgnację oraz w miarę możliwości również zapewnianie kontaktów z otoczeniem, lekarzem, przygotowywanie posiłków, robienie zakupów, powierzchowne utrzymywanie czystości w pomieszczeniach mieszkalnych oraz załatwianie spraw urzędowych. Rada Gminy Chynów określa w drodze uchwały szczegółowe zasady odpłatności za usługi opiekuńcze, zwolnienia od tych opłat oraz trybu ich pobierania z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi.  Pomoc rzeczowa. Realizowana poprzez udzielanie schronienia i niezbędnego ubrania osobie tego pozbawionej. Schronienia udziela się w noclegowniach, domach dla bezdomnych i innych miejscach. Przyznawanie niezbędnego ubrania następuje przez dostarczanie osobie niezbędnej odzieży. A również w formie leków na podstawie porozumienia z pracownikami Apteki, oraz regulowania należności za energię elektryczna w wyjątkowych sytuacjach.  Pomoc finansowa. Realizowana w postaci świadczeń pieniężnych są to m.in.: zasiłki, składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.  Pomoc w postaci pracy socjalnej i poradnictwa specjalistycznego. Osobom i rodzinom udziela się ( niezależnie od sytuacji dochodowej) pomocy w postaci pracy socjalnej, poradnictwa specjalistycznego w szczególności psychologicznego. Osobom i rodzinom może zostać również udzielana pomoc w załatwieniu spraw urzędowych i innych spraw bytowych w utrzymywaniu kontaktów z otoczeniem.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Rodzaje świadczeń pieniężnych:  Zasiłek stały przysługuje osobie pełnoletniej samotnie gospodarującej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dla osoby samotnie gospodarującej. A także przysługuje osobie pozostającej w rodzinie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód na osobę nie przekracza kryterium dochodowego dla osoby w rodzinie.  Zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego. Może być przyznany osobom i rodzinom, jeżeli dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód rodziny nie przekracza kryterium dochodowego osoby lub rodziny, a dochody oraz posiadane zasoby pieniężne nie wystarczają na zaspokojenie ich niezbędnych potrzeb.  Zasiłek celowy, specjalny zasiłek celowy i zasiłek celowy zwrotny przyznawany w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej osobie i rodzinie może zostać przyznany zasiłek celowy w szczególności na pokrycie w części lub całości kosztów zakupu leków i leczenia, remontu mieszkania, opału i odzieży, pogrzebu. Może zostać przyznany osobom i rodzinom, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego, klęski żywiołowej lub ekologicznej. Świadczenie to może być przyznany w formie pieniężnej jak i rzeczowej. W szczególnie uzasadnionych przypadkach gdy kryterium dochodowe zostanie przekroczone może być przyznany zasiłek celowy specjalny lub zasiłek celowy zwrotny. Świadczenia niepieniężne to w szczególności:  Praca socjalna  Składki na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne  Pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie  Sprawienie pogrzebu  Interwencja kryzysowa  Schronienie  Posiłek  Niezbędne ubranie OPS w Chynowie realizuje także zadania mające na celu ułatwienie ludziom i rodzinom samodzielnej egzystencji m.in. poprzez :  organizowanie zbiórek odzieży, żywności zabawek dla dzieci, które następnie przekazywane są najbardziej potrzebującym mieszkańcom naszej gminy  pomoc w załatwianiu rent i zasiłków pogrzebowych ( współpraca z ZUS-em i KRUS-em)  pomoc w załatwianiu sprzętu rehabilitacyjnego ( współpraca z PCPR)  współpracy za sklepami spożywczymi i odzieżowymi, a także Apteką na terenie naszej gminy w ramach realizacji świadczeń w formie rzeczowej  kierowaniu do Zespołu ds. orzekania o stopniu niepełnosprawności w celu uzyskania grupy inwalidzkiej  w szczególnych przypadkach organizowaniu badań psychiatrycznych w miejscu zamieszkania klienta i dowóz na posiedzenia komisji lekarskich  współpracę ze szkołami z terenu gminy i spoza terenu w ramach organizowania dożywiania dzieci w szkole, zaopatrzenia w podręczniki szkolne a nawet odzież  interwencje w rodzinach gdzie występuje przemoc, alkoholizm, konflikty, zaniedbywanie starszych osób jak również i dzieci  ciągłej współpracy i kontroli rodzin patologicznych  współpracę z Prokuraturą, Sądem, Policją ( kierowanie wniosków do Sądu)  współpracę ze szpitalami – kierowanie osób do Zespołu ds. orzekania o stopniu niepełnosprawności  współpracę ze schroniskami dla osób bezdomnych,  kierowanie osób uzależnionych od alkoholu na porady do psychologa a także kierowniku wniosków do Gminnej Komisji ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych  współpracę z Powiatowym Urzędem Pracy w ramach pomocy podopiecznym  współpracę z pedagogami szkolnymi

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Tabela 42. Wydatki i liczba osób objętych pomocą społeczną

2010 2011 2012 2013 2014 2015

pomocą pomocą pomocą pomocą pomocą pomocą

baosób objętych

Wartośćłącznie Wartośćłącznie Wartośćłącznie Wartośćłącznie Wartośćłącznie Wartośćłącznie

Liczbaosób objętych Liczbaosób objętych Liczbaosób objętych Liczbaosób objętych Licz Liczbaosób objętych

Środki zł osób zł osób zł osób zł osób zł osób zł osób przeznaczane na pomoc społeczną 516679 466 485566 469 527627 464 572073 507 583163 444 610896 372

Tabela 43. Rodzaj oraz struktura udzielonej przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej pomocy.

Kwota udzielonej Liczba osób/ rodzin objętych pomocą pomocy (w zł)

Rodzaj pomocy

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Zasiłki stałe 43 41 43 44 52 50 156 400 149 834 181 571 212 000 244 569 264 372

Zasiłki okresowe 47 67 46 40 36 18 55 000 54 876 50 619 41 995 3 7433 23 682

Zasiłki celowe i w naturze 303 311 358 310 251 204 000 203 423 218 921 235 275 220 851 222 982

Usługi opiekuńcze 7 8 8 10 9 9 51 000 40 000 40 000 40 200 41 429 49 738

Dożywianie dzieci 133 157 139 125 110 91 50 179 44 400 44 189 48 987 4 2728 58 570

Dom Pomocy Społecznej 7 8 8 10 11 15 132 000 185 000 240 537 234 145 316 319 434 849

Składka zdrowotna 32 36 36 34 36 38 9 997 12 440 12 274 15 582 1 7187 19 056

3.5.6. Środowisko kulturowe

Kultura pojmowana jako dziedzictwo materialne i duchowe odgrywa ogromną role w życiu, każdego człowieka. Kształtuje wrażliwość, duchowość, wychowuje pokolenia. Kultura miejsca, w którym człowiek wzrasta, wychowuje się i kształci, formuje jego sposoby zachowań, reakcji, odczuwania piękna, mądrości, sensu i wartości. Jest, więc jednym z czynników decydujących o sposobie jego funkcjonowania w życiu zawodowym i prywatnym. Region zaś jest rzeczywistością „zakorzeniającą" człowieka w bliskiej mu kulturze i terytorium, a tym samym daje mu poczucie bycia u siebie i bycia sobą, co wpływa na zrozumienie przez niego obowiązków i zadań. Poznawanie kultury regionalnej wpływa na kształtowanie tożsamości pluralistycznej, która polega na tym, że człowiek poznając siebie, zakotwiczenie we własnej społeczności i kulturze, uczy się trafniej odczytywać i interpretować zachowanie innych, uczy się szanować ich odmienność. Na obszarze gminy nie brak obiektów o znaczących wartościach kulturowych.  Najstarszy na Mazowszu zabytkowy modrzewiowy kościół z XV w. w Chynowie. Parafia Chynów powstała w 1434 roku i została prawdopodobnie wydzielona z części parafii Drwalew. Dekret erekcyjny nosi datę 17 lipca 1434 r. Założycielem chynowskiej parafii był Piotr Pilikowicz - dziedzic dóbr Skały i wojewoda mazowiecki. On też ufundował pierwszy kościół pw. Św. Trójcy, który wybudowano w pewnym oddaleniu od wsi, przy drodze łączącej Grójec z Górą Kalwarią, już wtedy znanej jako via magna. Najstarszy kościół został zastąpiony przez nowy w 1531 r. Obecny

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

najprawdopodobniej wzniesiono w XVII w., z wykorzystaniem drewna z poprzedniej świątyni, stąd słusznie nazywany jest najstarszym modrzewiowym kościołem na Mazowszu. W świątyni zachowało się bogate, głównie barokowe, wyposażenie. Zwraca uwagę rokokowa nastawa ołtarzowa zwieńczona polichromowanymi figurami św. Józefa i św. Jana Nepomucena, piękny, późnorenesansowy ołtarz boczny z barokowym obrazem Matki Bożej (tzw. Umiłowanie, z jednym okiem zasłoniętym przez główkę Dzieciątka) i pełnymi uroku figurami: św. Zofii z trzema córkami oraz św. Marii Magdaleny. Ciekawym elementem wyposażenia jest belka tęczowa, niedawno przywrócona na swoje pierwotne miejsce, z figurami świętych i krucyfiksem. Z dawnego wystroju kościoła zachowała się jeszcze barokowa ambona, chrzcielnica oraz prospekt organowy, pochodzący najprawdopodobniej z XVIII wieku. Z zabytków malarskich zdobiących kościół najciekawszy jest barokowy obraz „Ukrzyżowanie" z wizerunkami fundatorów (prawdopodobnie rodzina Chynowskich) oraz portret trumienny na blasze, przedstawiający nieznaną z imienia i nazwiska kobietę, zmarłą w 1667 roku. Ciekawostką jest zamek z kutego żelaza w drzwiach do zakrystii, działający nieprzerwanie od XVII wieku. W obrębie muru okalającego kościół znajduje się też szesnastowieczna płyta nagrobna kanonika warszawskiego, Bartłomieja z Belska Starego (zm. 1527) z dwoma herbami i gotyckim napisem, dziś niestety nieczytelnym. Kościół pw. Św. Trójcy, malowniczo położony w cieniu drzew, cudem uniknął niszczycielskiego działania żywiołów i wojen. Dziś posiada z pewnością wartość unikatową i jest jednym z ciekawszych tego typu zabytków na ziemi mazowieckiej.  Neogotycki kościół z lat 1904-1908 w Pieczyskach Parafia Narodzenia NMP w Pieczyskach została erygowana już w 1452 r. Wtedy to trzej bracia Fryczowie: ks. Mikołaj - kanonik płocki, ks. Piotr - proboszcz sochaczewski i Adam Frycz - ówczesny dziedzic dóbr pieczyskich, wznieśli drewniany kościół i uposażyli nową parafię Do budowy świątyni skłoniła braci Fryczów ludowa tradycja o objawieniu się Matki Bożej. Maryja zdążając do Pieczysk pozostawiła odcisk swej stopy w głazie polnym. Kamień ten, tak zwana Stopka Matki Bożej, znajduje się około pół kilometra od dzisiejszej świątyni. Pierwotny kościół Fryczów prawdopodobnie spłonął pod koniec XVI w. Drugi kościół, murowany w stylu gotyckim, ufundowany został w 1603r. przez Adama Mniszewskiego, starostę i kasztelana litewskiego. Z W czasie powstania listopadowego w 1831 roku, świątynia ta została splądrowana przez oddziały rosyjskie, a księgi metryczne i dokumenty parafialne zaginęły, gdyż musiał opuścić kraj kolator, który je na swoim dworze przechowywał. W 1836 roku kościół wyposażyła rodzina Potockich po pożarze, który prawie strawił jego wnętrze. Świątynia ta trwała niezmieniona do 1904 roku, aż do czasu, gdy gwałtowne burze i powódź jaka wtedy miała miejsce, zalała kościół i podmyła jego fundamenty. Ówczesny proboszcz parafii ks. Feliks Sobolewski wraz z Teodorem Pełczyńskim, rejentem z Góry Kalwarii założył Komitet Odbudowy Kościoła. Ofiary na budowę świątyni były zbierane we wszystkich guberniach Królestwa Polskiego. Kościół przebudowano w latach 1904-1908K, nadając mu cechy neogotyckie wg projektu Wacława Zaremby z Warszawy. Jest to kościół trójnawowy, orientowany. Ze starej świątyni z 1603 r. zachowało się tylko prezbiterium wraz z rokokowymi ołtarzami, amboną i chrzcielnicą z XVIII w. Starą zakrystię od północy zamieniono na kaplicę, do której ze składek parafian ufundowano w 1910 roku ołtarz z obrazem Zesłanie Ducha Świętego pędzla K. Mastelskiego. Jest to jedyny neogotycki ołtarz w kościele. W ołtarzu głównym znajduje się wizerunek Matki Bożej zwanej Pieczyską, malowany na desce na wzór obrazu MB. Częstochowskiej. Pokrywają go srebrne XVIII wieczne sukienki oraz srebrne pozłacane korony ufundowane w 1903 roku. Obraz doznawał coraz większej czci u miejscowej i okolicznej ludności i po dziś dzień uchodzi za Cudowny. Taką nazwę nosi również w protokołach wizytacyjnych. Brak jest jednak dokumentów, zeznań, świadków oraz materiałów archiwalnych na potwierdzenie licznych cudów. Inwentarz z 1818 roku wymienia

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

55 srebrnych wotów przy obrazie Matki Bożej oprócz pereł, korali i in. Do dziś pozostało tylko 7, pozostałe pochodzą z czasów współczesnych. Podczas prac konserwatorskich przeprowadzonych przez prof. Henryka Kucharskiego w 1954 roku, okazało się, iż srebrna sukienka została przytwierdzona wprost do samego obrazu. Odkryto również, że właściwy obraz został w przeszłości przemalowany nową farbą a miejscami i samą minią. Po oczyszczeniu z przemalowań olejnych ukazało się piękne oblicze Matki Bożej w sukience z bogatą ornamentacją oraz podpis Anno Domini 1613. Jednak ta data może być tylko informacją o odnowieniu obrazu w XVII w. a samo malowidło może pochodzić z XVI wieku. Obraz po konserwacji okazał się arcydziełem - szczególnie zachwycała brokatowa sukienka Dzieciątka Jezus. Konserwatorzy nie chcieli ponownie przesłaniać obrazu sukienkami, lecz nie zgodzili się na to mieszkańcy Pieczysk. Od bardzo dawna, przy Cudownym Wizerunku MB Pieczyskiej, wisi rdzawy sierp. Według tradycji pozostawiła go tu dziewczyna, która żęła zboże w uroczystość Wniebowzięcia NMP. Bóg ukarał ją za to, sprawiając, że sierp, którym pracowała przyrósł jej do ręki. Uzdrowiła ją dopiero modlitwa przed obrazem Matki Pieczyskiej. Sam ołtarz główny z 2. poł. XVIII w. i figurami ŚŚ. Apostołów Piotra i Pawła posiada wszystkie cechy typowe dla baroku i schyłkowej jego formy – rokoka. Szczególnej figlarności dodają mu w zwieńczeniu putta trzymające złote liście akantu. Nie wiadomo jakie obrazy znajdowały się pierwotnie w ołtarzach bocznych. W 1894 roku umieszczono nowe: Chrzest w Jordanie S. Kasprzyckiego oraz Św. Maria Magdalena pędzla K. Mireckiego. W ołtarzu lewym pole zwieńczenia wypełnia obraz Św. Antoniego wraz z dwiema figurami MB Bolesnej i św. Jana Apostoła. Natomiast w zwieńczeniu ołtarza prawego św. Józef z Dzieciątkiem Jezus. Ciekawymi zabytkami w kościele pieczyskim są również: obraz św. Tekli z XVIII w. nad wejściem do kaplicy bocznej; tablica nagrobna Józefy Sędziakowskiej(†1841) za ołtarzem głównym; tablica epitafijna Faustyny z Zielińskich hrabiny Wejslowey i jej zięcia Wojciecha Odrowąża Strasza (1. poł. XIX w.); oraz na zewnątrz kościoła nagrobek ks. Jana Piaseckiego- proboszcza parafii (zm. 7 XII 1825). Niektórzy sądzą, że jest on pochowany pod krzyżem wmurowanym w parkan otaczający kościół pieczyski. Niegdyś na wieży kościelnej, znajdowały się cztery dzwony: „wielki” Leonard; Jan; „mały” z 1779 r. oraz Maria z 1936r. W czasie II wojny światowej mieszkańcy Pieczysk zdołali ukryć tylko Marię, trzy pozostałe zrabowali Niemcy i nigdy już do parafii nie powróciły.  Kościół parafialny w Drwalewie pod wezwaniem św. Apostołów Piotra i Pawła zbudowany w latach 1768- 1774, barokowy, posiadający trójprzęsłową nawę i węższe jednoprzęsłowe prezbiterium. Wnętrze kościoła wyposażone zostało w stylowe ołtarze barokowe, obrazy z XVII i XVIII w., prospekt organowy rokokowy i ambonę w kształcie łodzi. Przy kościele znajduje się dzwonnica z 1774 r. Stojąca przed kościołem figurka św. Dominika, wykonana z piaskowca, została znaleziona w Pilicy w 1916 r.  Zespół pałacowo-parkowy w Drwalewie wybudowany został z XIX w. Składa się z pałacu, oficyn i parku. Klasycystyczny piętrowy pałac posiada w elewacji frontowej portyk o czterech kolumnach joński zwieńczony trójkątnym szczytem z kartuszem i herbami, w elewacji ogrodowej ganek na planie półkola z tarasem wspartym na sześciu kolumnach toskańskich. Obecnie obiekt stanowi własność prywatną.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

 Zespół pałacowo-parkowy w Budziszynie Pierwsze wzmianki pochodzą z XIV w. W XIX w. powstał, zachowany do dziś, zespół dworsko-parkowy. Folwark miał powierzchnię ok. 1.000 mórg, były też stawy rybne oraz fabryka krochmalu. W 1825 wybudowano dwór, którego pierwszym właścicielem był Franciszek Komierowski – sędzia i prezes Towarzystwa Ziemskiego na Mazowszu. Później majątek ulegał podziałom i często zmieniał właścicieli. Dwór przebudowany został ok. 1880 w stylu klasycystycznym przez Tschirschnitzów. W bryle budowli pojawiły się też motywy neogotyckie w postaci ostrołukowych okien po obu stronach wejścia głównego. Czterokolumnowy portyk datowany jest natomiast na okres międzywojenny. W latach 80. XX w. była to własność Towarzystwa Śpiewaczego Lutnia, później kompleks popadał w ruinę. Jest to budowla murowana z cegły i otynkowana. Posadowiona na planie prostokąta, o regularnej bryle, parterowa, wysoko podpiwniczona, z mieszkalnym poddaszem nakrytym wysokim dachem naczółkowym. Połacie kryte dachówką ceramiczną. W elewacji frontowej czterokolumnowy portyk z piętrowym ryzalitem zwieńczonym trójkątnym szczytem i zaznaczoną datą budowy – 1825. Portyk z kolumnami o gładkich trzonach oraz geometrycznymi kapitelami. Wystrój elewacji ograniczony do boniowania narożnego gzymsu podokiennego przebiegającego przez całą szerokość elewacji oraz profilowanego gzymsu koronującego. Wg legend pod pałacem znajdują się lochy oraz podziemne korytarze. Nie wiadomo, dokąd prowadzą, ale przypuszcza się, że mogą łączyć dwór w Budziszynie z Wilczą Górą, pod którą jest nieznana budowla (bunkier, fabryka). Po II wojnie światowej na szczycie góry znajdował się otwór omurowany czerwonymi cegłami, dzisiaj niewidoczny. Faktem jest, że wysokość góry znacznie się od tego czasu obniżyła, być może skutkiem stopniowego zapadania się stropu ukrytej budowli. Wykaz obiektów w Gminie Chynów wpisanych do rejestru zabytków prowadzony przez Narodowy Instytut Dziedzictwa (zestawiono na podstawie decyzji wydawanych przez Wojewódzkich Konserwatorów Zabytków od 1945 roku).

Tabela 44. Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków NID.

Lp. Miejscowość Obiekt, data powstania, architekt Nr rejestru Data

168/A/58 08.12.1958 1 Budziszyn Zespół dworsko-parkowy z XIX w., w tym: dwór i park 35/A 26.04.1980

Kościół parafialny p.w. św. Trójcy, drewniany, z XVI 43/A/54 10.05.1954 2 Chynów wieku 41/A 28.04.1980

Zespół Kościoła parafialnego p.w. śś. Piotra i Pawła z 3 Drwalew XVIII w., w tym: kościół, dzwonnica, ogrodzenie z 44/A 28.04.1980 kaplicami, aleja lipowa do pałacu

350/A/62/62 02.02.1962 Zespół pałacowo-parkowy z poł. XIX w., w tym: pałac, 4 Drwalew 45/A/80 28.04.1980 oficyna, pawilon, park, 534/A/93 01.10.1993

5 Pieczyska Kościół parafialny z XVIII wieku p.w. Narodzenia NMP 107/A/81 06.04.1985

6 Żyrów Park w stylu angielskim z przełomu XIX/XX w 301/A/85 19.07.1985

W gminie Chynów znajdują się ponadto liczne obiekty wpisane do Gminnej Ewidencji Zabytków, głównie domy drewniane, murowane i kapliczki (zestawienie w tabeli poniżej).

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Tabela 45. Wykaz obiektów wpisanych do Gminnej ewidencji zabytków. Lp. Miejscowość Obiekt, czas powstania

1 Barcice Drwalewskie kapliczka, murowana, II ćw. XX w.,

2 Barcice Drwalewskie kapliczka, murowana, I poł. XX w.,

3 Budziszyn kapliczka, murowana, lata 20-30 lata XX w.,

4 Budziszyn pałac, murowany, 1825

5 Budziszyn park krajobrazowy, I ćw. XX w.

6 Budziszyn budynek gospodarczy, spichlerz, murowany, I ćw. XX w.,

7 Budziszyn obora, murowana, I poł. XX w.,

8 Budziszyn budynek administracyjny 2, murowany, I poł. XX w.,

9 Budziszynek kapliczka, murowana, 1920,

10 Budziszynek dwór, murowany, 1900

11 Chynów kościół parafialny p.w. św. Trójcy, drewniany, około 1725,

1 Chynów dzwonnica, drewniana, XIX w.,

2 Chynów dom, murowany, lata 20-30 XX w.,

13 Dobiecin kapliczka, murowana, I ćw. XX w.,

14 Drwalew ul. Grójecka 20 kościół parafialny p.w. św. Piotra i Pawła, murowany, 1768-1774

15 Drwalew ul. Grójecka 20 dzwonnica, murowana, 1768-1774

16 Drwalew ul. Grójecka 20 ogrodzenie kościoła, murowane, 1768-1774,

17 Drwalew ul. Grójecka 20 kapliczka, figura Matki Boskiej przy kościele, murowana, I ćw. XX w.,

18 Drwalew pałac, murowany, poł. XIX w., rej. zabytków

19 Drwalew park krajobrazowy, poł. XIX w., rej. zabytków

20 Drwalew oficyna pałacowa, murowana, poł. XIX w., rej. zabytków

21 Drwalew pawilon /oficyna 1/, murowana, poł. XX w., rej. zabytków

22 Drwalew kuźnia, murowana, pocz. XX w.,

23 Drwalew zabudowania gospodarcze, obora i 4 budynki o tej samej konstrukcji, murowane, pocz. XX w.,

24 Drwalew zabudowania gospodarcze, stajnie i 3 budynki o tej samej konstrukcji, murowane, pocz. XX w.,

25 Drwalewice kapliczka, murowana, 1843,

26 Pieczyska kapliczka, murowana, poł. XVIII/poł. XIX w.,

27 Pieczyska kościół parafialny, p.w. Narodzenia NMP, murowany,

28 Pieczyska dom, drewniany, pocz. XX w.,

29 Pieczyska kapliczka – figura świętego, murowana, XIX/XX w.,

30 Watraszew 24 kapliczka, murowana, pocz. XX w.,

31 Watraszew kapliczka, lata 50-te XX w.,

32 Wola Żyrowska kapliczka, murowana, pocz. XX w.,

33 Zalesie dom, murowany, 1929,

34 Zalesie budynek, murowany, szkoła podstawowa, 1966,

35 Żelechów kapliczka, murowana, II poł. XVIII w.,

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

36 Żyrów park krajobrazowy, XIX/XX w.,

37 Żyrów kapliczka, murowana, 1933,

W związku z faktem, że w Gminnej ewidencji zabytków niektóre obiekty wpisane są w kilku pozycjach a część obiektów nie istnieje (zostały rozebrane lub przeniesione) zachodzi potrzeba aktualizacji wykazu.

Utworzono również listę innych zabytków nieruchomych na terenie gminy, nie ujętych na liście gminnej ewidencji zabytków.

Tabela 44. Wykaz innych zabytków nieruchomych poza ewidencją. L.p. Miejscowość Obiekt, czas powstania

1. Barcice Drwalewskie Kapliczka przydrożna, 2 ćw. XX w.

2. Barcice Drwalewskie Kapliczka przydrożna, I poł. XX w.

3. Barcice Drwalewskie 12 Obora mur. (ruina), I ćw. XX w.

4. Budziszyn Kapliczka przydrożna, l. 20-te, l.30-te XX w.

5. Budziszyn Obora, I poł. XX w.

6. Budziszyn Budynek administracyjny 1 poł. XX w.

7. Budziszyn Budynek administracyjny 1 poł. XX w.

8. Budziszyn Kuźnia, I poł. XX w.

9. Budziszynek Bud. mur. dom mieszkalny, nieużytkowany, l.20-te, 30-te XX w.

10. Drwalew Obora – 4 budynki, pocz. XX w.

11. Drwalew Stajnia – 3 budynki, pocz. XX w.

12. Drwalewice Kapliczka przydrożna – 1843 r.

13. Pieczyska Dom drew. pocz. XX w.

14. Pieczyska Kapliczka – figura świętego na terenie kościelnym, XIX/XX w.

15. Janów 23 Dom drew. XIX/XX w.

16. Janów 24 Dom drew. XIX/XX w.

17. Watraszew Kapliczka przydrożna – l. 50-te XX w.

18. Wola Kukalska Kapliczka przydrożna, I poł. XX w.

3.5.7. Bezpieczeństwo publiczne

Straż pożarna - Na terenie gminy Chynów funkcjonuje 8 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej. Według ustawy o ochronie przeciwpożarowej Ochotnicza Straż Pożarna jest jednostką ochrony przeciwpożarowej umundurowaną, wyposażoną w specjalistyczny sprzęt, przeznaczoną w szczególności do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi lub innymi miejscowymi zagrożeniami. Ochotnicza Straż Pożarna jest stowarzyszeniem opierającym się na pracy społecznej swoich członków. Jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej funkcjonują w następujących miejscowościach: Chynów, Drwalew, Pieczyska, Machcin, Janów, Żelechów, Watraszew i Grobice. Jednostki które biorą czynny udział w działaniach ratowniczych i posiadają samochody ratowniczo-gaśnicze. Tabela 45. Wyposażenie jednostek OSP w pojazdy ratowniczo- gaśnicze L.p. Jednostka OSP Pojazdy na wyposażeniu jednostki

1. OSP Watraszew RENAULT M180

2. OSP Janów JELCZ 315

3. OSP Machcin STAR 244

4. OSP Grobice FORD Transit 2,5 D

5. OSP Chynów NISSAN TERRANO 2,7

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Mercedes-Benz 1019AF

Mercedes-Benz 1124F

Lublin III

6. OSP Pieczyska Ford Transit

Volkswagen Transporter

7. OSP Drwalew Mercedes-Benz 1017

Magirus Deutz FM 232 D 17FA

Stan wyposażenia jednostek OSP funkcjonujących na terenie gminy Chynów wymaga modernizacji i uzupełnienia. Również działań remontowych wymagają budynki zajmowane przez te jednostki. Ilość zdarzeń wymagających interwencji jednostek OSP oraz PSP, liczba poszkodowanych oraz wartość strat w wyniku zaistniałych zdarzeń na terenie gminy w kolejnych latach charakteryzuje się znaczną zmiennością. Główne źródło zagrożenia stanowią pożary , których w liczba od roku 2013 gwałtownie wzrosła. Tabela 46. Liczba zdarzeń (interwencji) na terenie gminy.

Rodzaj 2010 2011 2012 2013 2014 2015 zdarzenia PSP OSP PSP OSP PSP OSP PSP OSP PSP OSP PSP OSP

Pożary 9 45 23 70 20 155 16 62 33 99 35 158

Inne 31 200 33 265 22 57 26 73 18 60 21 70 zagrożenia

Fałszywe 1 8 7 14 5 15 9 18 2 11 5 14 alarmy

Tabela 47. Liczba poszkodowanych w wyniku zaistniałych zdarzeń 2010 2011 2012 2013 2014 2015

POSZKODOWANI 15 13 17 9 24 13

WYPADKI 2 7 1 4 0 2 ŚMIERTELNE

Tabela 48. Szacunkowa wartość strat w wyniku zaistniałych zdarzeń 2010 2011 2012 2013 2014 2015

STRATY 538 1 051 1 065 580 1 050 274 [tyś. zł] Policja - Za bezpieczeństwo mieszkańców gminy odpowiedzialni są funkcjonariusze Posterunku Policji w Chynowie zlokalizowanego w budynku Urzędu Gminy. Poziom zagrożenia przestępczością utrzymuje się na poziomie zbliżonym do notowanego na Mazowszu gdzie w roku 2014 odnotowano 1873 przestępstwa na 100 000 mieszkańców (dla gminy Chynów wyliczony wskaźnik wynosi 1879/100 000). W ostatnich latach liczba popełnianych przestępstw systematycznie maleje. Tabela 49. Liczba popełnianych przestępstw w Gminie Chynów w latach 2010- 2015 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Przestępstwa 242 253 318 213 184 152 ogółem Tabela 50. Popełniane przestępstwa i wykrywalność sprawców w Gminie Chynów w roku 2015 Postępowania Kradzieże Włamania Rozboje Gwałty Inne Ujawnione 52 26 25 1 0 48 Wykrywalność 36,92 15,30 60 100 - 64 [%]

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

3.5.8. Kultura i turystyka

Gminną placówką wykonującą zadania własne gminy Chynów w zakresie działalności kulturalnej jest Gminny Dom Kultury prowadzący działalność w zakresie upowszechniania kultury, twórczości artystycznej i ochrony dziedzictwa narodowego. Organem założycielskim GDK jest Rada Gminy w Chynowie, a bezpośredni nadzór nad działalnością Gminnego Domu Kultury sprawuje Wójt Gminy Chynów. Zadaniami postawionymi przed placówką są w szczególności:  Rozpoznawanie oraz pobudzanie zainteresowań i potrzeb kulturalnych.  Przygotowanie do tworzenia i odbioru wartości kulturalnych.  Kształtowanie aktywnego uczestnictwa w kulturze.  Tworzenie warunków dla rozwoju amatorskiego ruchu artystycznego i folkloru.  Promocja i upowszechnianie lokalnego dziedzictwa kultury.  Edukacja kulturalna oraz popularyzacja wiedzy i sztuki.  Informacja społeczna i promocja. Działalność kulturalną Gminny Dom Kultury realizuje poprzez:  Edukacja kulturalna środowiska, a w szczególności dzieci i młodzieży poprzez pracę w zespołach, kołach zainteresowań, organizowanie kursów, konkursów, przeglądów, wieczorów literackich, festiwali, rajdów, wycieczek zajęć we wszystkich dziedzinach działalności kulturalnej.  Organizacja imprez artystycznych i rozrywkowych, wydarzeń kulturowych o charakterze lokalnym, powiatowym, wojewódzkim.  Inicjowanie i pomoc zespołowym formom twórczości i uczestnictwa w kulturze.  Podejmowanie przedsięwzięć edukacyjnych.  Działalność instrukcyjna - metodyczna.  Organizacje wystaw, przeglądów i innych przedsięwzięć w zakresie popularyzacji dorobku kulturalnego.  Inspirowanie oraz promowanie działalności literackiej, artystycznej i innych form twórczości mieszkańców Gminy Chynów.  Organizacje imprez dla osób niepełnosprawnych, w tym imprez integracyjnych i charytatywnych.  Organizacje szkoleń, warsztatów, konferencji i spotkań edukacyjno- oświatowych.  Realizację projektów w ramach zadań zleconych przez inne instytucje oraz w ramach programów funduszy krajowych, unijnych i fundacji wspierających działalność kulturalną, turystyczna, informacyjna i promocyjna. Wśród instytucji kulturalnych działających w gminie istotną funkcję pełni Gminna Biblioteka Publiczna w Chynowie z filią w Drwalewie. Gminna Biblioteka Publiczna w Chynowie jest samorządową instytucją kultury, której organizatorem jest Gmina Chynów. Biblioteka zapewnia dostęp do materiałów bibliotecznych i informacji mieszkańcom gminy, służy rozwijaniu potrzeb czytelniczych i informacyjnych społeczności gminnej, upowszechnianiu wiedzy i rozwoju kultury. Do zadań Biblioteki należy w szczególności:  gromadzenie i opracowywanie materiałów bibliotecznych, ze szczególnym uwzględnieniem materiałów dotyczących własnego regionu,  popularyzacja książek i czytelnictwa,  udostępnianie zbiorów bibliotecznych w miejscu, wypożyczanie ich czytelnikom oraz prowadzenie wypożyczeń międzybibliotecznych,  organizowanie czytelnictwa, udostępnianie materiałów osobom niepełnosprawnym,  prowadzenie działalności informacyjnej, zwłaszcza informowanie o zbiorach własnych i innych bibliotek, muzeów i ośrodków informacji naukowej, a także współdziałanie z archiwami w tym zakresie,  współdziałanie z bibliotekami innych sieci, instytucjami upowszechniania kultury, organizacjami i stowarzyszeniami w rozwijaniu i zaspokajaniu potrzeb oświatowych i kulturalnych społeczeństwa,  doskonalenia form i metod pracy bibliotecznej. W okolicach Chynowa istnieją doskonałe warunki do wypoczynku oraz do rozwoju turystyki wycieczkowej, rekreacyjnej i poznawczej. Walory miejscowego krajobrazu w powiązaniu z kulturowym dziedzictwem materialnym, znalazły potwierdzenie w wytyczeniu szlaku turystyki pieszej (szlak żółty nr 15, od stacji kolejowej w Warce poprzez Gośniewice i Krężel do Chynowa), o długości 21 257 m. Jest to szlak atrakcyjny dla rekreacji i turystyki weekendowej, bazujący na walorach typowego krajobrazu Mazowsza.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Ryc. 20 Szlaki turystyki pieszej. Przez teren gminy przebiega także zgłoszony do Centralnej Kartoteki Szlaków Rowerowych Komisji Turystyki Kolarskiej Zarządu Głównego PTTK szlak „Szlak Czarnej” numer WGR-225n (Michalczew – Mąkosin – Budziszynek – Budziszyn – Edwardów – Chynów – Sułkowice – Julianów – Czarny Las – Krępa).

4. ORGANIZACJA I DZIAŁALNOŚĆ URZĘDU GMINY

Rada Gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym w gminie. Ustawowy skład rady wynosi 15 radnych. Rada Gminy rozpatruje i rozstrzyga w formie uchwał wszystkie sprawy należące do jej kompetencji, określone w art. 18 ustawy o samorządzie gminnym oraz innych ustawach i przepisach wykonawczych. Rada Gminy obraduje na sesjach zwoływanych przez jej przewodniczącego w miarę potrzeb, nie rzadziej niż raz na kwartał. Razem z zawiadomieniem o zwołaniu sesji radni otrzymują porządek obrad wraz z projektami uchwał. Przewodniczący Rady Gminy zawiadamia sołtysów, na takich samych zasadach jak radnych, o sesji Rady Gminy. Sołtysi uczestniczą w sesji bez prawa głosowania. Informacja o terminie, miejscu i porządku obrad podawana jest do publicznej wiadomości. Działalność Rady Gminy jest jawna, obywatele mają prawo wstępu na sesje. Organizowanie pracy Rady Gminy i prowadzenie jej obrad jest zadaniem Przewodniczącego Rady. Z przebiegu sesji sporządza się protokół. Rada Gminy powołuje następujące stałe komisje: 1. Rewizyjną 2. Rozwoju Gospodarczego i Budżetu 3. Oświaty i Porządku Publicznego 4. Rolnictwa 5. Zdrowia i Ochrony Środowiska Liczebność i skład osobowy komisji określa Rada Gminy. Radny może być członkiem najwyżej trzech komisji stałych. W czasie trwania kadencji rada może powołać doraźne komisje do wykonywania określonych zadań, określając ich skład i zakres działania. Jednostki organizacyjne Gminy Chynów to: ■ Gminny Zespół Obsługi Placówek Oświatowych w Chynowie ■ Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Chynowie ■ Publiczna Szkoła Podstawowa w Chynowie ■ Publiczna Szkoła Podstawowa w Machcinie ■ Publiczna Szkoła Podstawowa w Zalesiu ■ Publiczna Szkoła Podstawowa w Watraszewie ■ Publiczna Szkoła Podstawowa w Budziszynku ■ Publiczna Szkoła Podstawowa w Pieczyskach ■ Publiczna Szkoła Podstawowa w Sułkowicach ■ Publiczne Gimnazjum w Chynowie ■ Zespół Szkół w Drwalewie 81

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

■ Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej w Chynowie ■ Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Chynowie Schemat struktury organizacyjnej Urzędu Gminy w Chynowie

WÓJT GMINY

STANOWISKO ds. ROZWOJU GMINNY REFERAT GOSPODARCZEGO SKARBNIK SEKRETARZ OŚRODEK SPRAW INTEGRACJI GMINY GMINY POMOCY OBYWATELSKICH EUROPEJSKIEJ SPOŁECZNEJ I ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH

GMINNY STANOWISKO REFERAT STANOWISKO ZESPÓŁ REFERAT ds. INWESTYCJI ORGANIZACYJNO ds. GOSPODARKI OBSŁUGI FINANSOWY I INFRASTRUKTURY - ADMINISTRACYJNY NIERUCHOMOŚCIAMI PLACÓWEK TECHNICZNEJ OŚWIATOWYCH

SAMODZIELNY REFERAT OBSŁUGA STANOWISKO POBLICZNY STANOWISKO GOSPODARKI GOSPODARCZA ds. ROLNICTWA ZAKŁAD ds. INFORMATYKI KOMUNALNEJ URZĘDU I LEŚNICTWA OPIEKI ZDROWOTNEJ

STANOWISKO ds. ŚWIADCZEŃ ADMINISTRATOR STANOWISKO PUBLICZNE RODZINNYCH BEZPIECZEŃSTWA ds. WSPÓŁPRACY GIMNAZJA I FUNDUSZU INFORACJI Z ORGANIZACJAMI ALIMENTACYJNEGO

STANOWISKO PEŁNOMOCNIK STANOWISKO PUBLICZNE ds. ŚWIADCZEŃ ds. OCHRONY ds. OCHRONY SZKOŁY WYCHOWAWCZYCH INFORMACJI ŚRODOWISKA PODSTAWOWE

STANOWISKO GMINNA ds. GOSPODARKI RADCA PRAWNY BIBLIOTEKA PRZESTRZENNEJ PUBLICZNA I BUDOWNICTWA

STANOWISKO ds. OBRONNYCH GMINNY OBRONY CYWILNEJ DOM KULTURY I ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO

4.1. Stan środowiska na obszarze gminy.

4.1.1. Charakterystyka głównych zanieczyszczeń atmosferycznych.

Wraz ze wzrastającą urbanizacją oraz na skutek rozwoju przemysłu i transportu do atmosfery dostarczanych jest szereg zanieczyszczeń. Większość z nich ma istotny wpływ na zdrowie człowieka oraz oddziałuje na funkcjonowanie ekosystemów. Dlatego też monitorowanie stanu aerosanitarnego stało się jednym z priorytetowych działań podejmowanych na szczeblu zarówno krajowym, jak i regionalnym. Problem wpływu jakości powietrza na jakość życia jest zagadnieniem niezwykle złożonym i trudnym do jednoznacznej oceny. Jak wykazano w wielu dotychczasowych pracach zagadnienie to dotyczy zarówno problemów o charakterze globalnym: zmiany klimatu wywołane czynnikami antropogenicznymi (emisja gazów szklarniowych, aerozoli), jak też o znaczeniu regionalnym i lokalnym (zmiany warunków solarnych, termicznych i opadowych).Określanie stanu higienicznego powietrza możliwe jest przede wszystkim z zastosowaniem metod opartych na analizie stężeń poszczególnych zanieczyszczeń. Coraz częściej do oceny jakości lokalizacji inwestycji szczególnie związanych ze stałym zamieszkaniem ludzi poza uwarunkowaniami wynikającymi z rygorów prawa, stosowany jest współczynnik stanu aerosanitarnego środowiska. Do oceny czystości powietrza wykorzystywane są metody kompleksowe, w których badany jest, oprócz stanu zanieczyszczeń, również wpływ czynników go determinujących. Oceny dotrzymywania standardów imisyjnych dla poszczególnych zanieczyszczeń wykonuje się w oparciu o

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

wartości poziomów: dopuszczalnego, dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, docelowego i celu długoterminowego, określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031) dla stężenia w powietrzu następujących substancji:

 dwutlenku siarki - SO2,  ołowiu w pyle - Pb(PM10),

 dwutlenku azotu - NO2,  arsenu w pyle - As(PM10),  tlenku węgla - CO,  kadmu w pyle - Cd(PM10),

 benzenu - C6H6,  niklu w pyle - Ni(PM10),  pyłu zawieszonego PM10,  benzo(a)pirenu w pyle - B(a)P(PM10),

 pyłu zawieszonego PM2,5,  ozonu - O3,

Dwutlenek siarki - SO2 - Dwutlenek siarki to bezbarwny gaz o ostrym, gryzącym i duszącym zapachu, silnie drażniący drogi oddechowe. Wchłaniany jest do organizmu człowieka przez błonę śluzową nosa i górny odcinek dróg oddechowych. Jest trujący dla zwierząt i szkodliwy dla roślin. Gaz ten wchodzi w reakcję z parą wodną zawartą w powietrzu, w wyniku czego stanowi główna przyczynę powstawania kwaśnych deszczów. Stanowi także składnik smogu w wielkich aglomeracjach miejskich. Poziom dopuszczalny stężenia jednogodzinnego dla dwutlenku siarki wynosi 350 µg/m3 i może być przekraczany nie więcej niż 24 razy w ciągu roku. Poziom dopuszczalny stężenia średniodobowego wynosi 125 µg/m3 i może być przekraczany nie więcej niż 3 razy w ciągu roku. Poziom alarmowy stężenia jednogodzinnego dwutlenku siarki wynosi 500 µg/m3. Dwutlenek siarki powstaje w wyniku spalania paliw kopalnych zawierających siarkę - zarówno w zakładach przemysłowych, lokalnych kotłowniach, jak również w indywidualnych kotłach grzewczych. Dwutlenek siarki może powodować podrażnienie górnych dróg oddechowych, a także zaostrzenie schorzeń powodujących podrażnienie spojówek i skóry. Wysokie stężenia dwutlenku siarki mogą wywołać ostre choroby górnych dróg oddechowych.

Dwutlenek azotu (NO2) - Dwutlenek azotu to brunatny, silnie toksyczny gaz o ostrym zapachu. Jest to substancja oddziaływująca w sposób szkodliwy na roślinność i zdrowie ludzkie. Poziom dopuszczalny dla jednogodzinnego stężenia dwutlenku azotu wynosi 200 µg/m3 i może być przekraczany nie więcej niż 18 razy w ciągu roku. Poziom dopuszczalny dla stężenia średniorocznego wynosi 40 µg/m3. Poziom alarmowy dla stężenia jednogodzinnego dwutlenku azotu wynosi 400 µg/m3. Głównymi źródłami emisji dwutlenku azotu są transport drogowy, energetyka zawodowa oraz lokalne systemy grzewcze. Na terenach dużych miast dominuje wpływ spalin samochodowych, dlatego największe zanieczyszczenia najczęściej występują w sąsiedztwie ruchliwych ulic. Większą emisję tlenków azotu powodują pojazdy z silnikami Diesla. Emisja tlenków azotu w spalinach samochodowych limitowana jest w ramach norm Euro - im wyższa norma, tym emisja jest mniejsza, przy czym znaczące zmniejszenie emisji tych substancji wprowadzi norma Euro VI. Zmniejszenie emisji tlenków azotu można również uzyskać poprzez poprawne wyregulowanie silnika samochodu. Dwutlenek azotu może powodować podrażnienie dróg oddechowych oraz większą podatność na infekcje układu oddechowego. Przyczynia się do obniżenia odporności ustroju i zwiększenia ryzyka infekcji płuc, a także zaostrzenia objawów o charakterze astmatycznym oraz chorób spojówek. Tlenek węgla (CO) - Tlenek węgla powstaje w trakcie procesów spalania przy niedoborze tlenu. Naturalnymi źródłami emisji są erupcje wulkanów i pożary lasów. W ramach działalności człowieka największą emisję tlenku węgla powodują: przemysł energetyczny, hutniczy i chemiczny. Poza tym znacząca emisja tlenku węgla pochodzi od spalania paliw w pojazdach samochodowych, kotłach domowych opalanych węglem, a także ze spalania odpadów i suchych pozostałości roślinnych. Tlenek węgla może wywołać ogólne osłabienie, uczucie duszności, bóle i zawroty głowy, a także zmniejszoną sprawność psychomotoryczną organizmu. Wysokie stężenia tlenku węgla powodują przyspieszenie akcji serca i oddechu, zmniejszoną sprawność fizyczną i umysłową organizmu. Pyły zawieszone: PM10 i PM2.5 - Pył PM10 składa się z mieszaniny cząstek zawieszonych w powietrzu, będących mieszaniną substancji organicznych i nieorganicznych. Pył zawieszony może zawierać substancje toksyczne takie jak wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (np. benzo/a/piren), metale ciężkie oraz dioksyny i furany. Pył PM10 zawiera cząstki o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów, które mogą docierać do górnych dróg oddechowych i płuc. Poziom dopuszczalny dla stężenia średniodobowego wynosi 50 µg/m3 i może być przekraczany nie więcej niż 35 dni w ciągu roku. Poziom dopuszczalny dla stężenia średniorocznego wynosi 40 µg/m3, a poziom alarmowy 200 µg/m3.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Pył PM2,5 zawiera cząstki o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrometra, które mogą docierać do górnych dróg oddechowych, płuc oraz przenikać do krwi. Docelowa wartość średnioroczna dla pyłu PM2,5 wynosi 25 µg/m3, poziom dopuszczalny 25 µg/m3, a poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji dla 2012 r. 27 µg/m3. Największą emisję pyłów powoduje spalanie węgla w starych i często źle wyregulowanych kotłach i piecach domowych oraz w dużych miastach komunikacja. Spalanie odpadów w tych kotłach, które choć jest nielegalne i powoduje poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi, jest praktykowane przez niektórych mieszkańców. Emisja pyłów powodowana jest również przez przemysł, szczególnie energetyczny, chemiczny, wydobywczy i metalurgiczny, ale ze względu na wysokość emitorów oraz obowiązujące przepisy prawne regulujące dopuszczalne wartości emisji, źródła te mają zwykle dużo mniejszy wpływ na jakość powietrza. Pyły o średnicy poniżej 10 mikrometrów absorbowane są w górnych drogach oddechowych i oskrzelach. Inhalowane do płuc mogą powodować różne reakcje ze strony ustroju np. kaszel, trudności z oddychaniem i zadyszkę, szczególnie w czasie wysiłku fizycznego. Przyczyniają się do zwiększenia zagrożenia infekcjami układu oddechowego oraz występowania zaostrzeń objawów chorób alergicznych np. astmy, kataru siennego i zapalenia spojówek. Nasilenie objawów zależy w dużym stopniu od stężenia pyłu w powietrzu, czasu ekspozycji, dodatkowego narażenia na czynniki pochodzenia środowiskowego oraz zwiększonej podatności osobniczej. Drobne frakcje pyłów mogą przenikać do krwioobiegu, a dłuższe narażenie na wysokie stężenia pyłu może mieć istotny wpływ na przebieg chorób serca (nadciśnienie, zawał) lub nawet zwiększać ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe, szczególnie płuc. Nowe dane świadczą o ujemnym wpływie inhalowanego pyłu na zdrowie kobiet ciężarnych oraz rozwijającego się płodu (niski ciężar urodzeniowy, wady wrodzone, powikłania przebiegu ciąży). Pyły o średnicy poniżej 2,5 mikrometra (tzw. pyły drobne) absorbowane są w górnych i dolnych drogach oddechowych i mogą również przenikać do krwi. Podobnie jak pyły z grupy PM10 mogą powodować kaszel, trudności z oddychaniem i zadyszkę, szczególnie w czasie wysiłku fizycznego.

Benzen (C6H6) - Benzen jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych związków organicznych, otrzymywanych z ropy naftowej Jest dobrym rozpuszczalnikiem m. in. tłuszczów, wosków, naftalenu. Spala się kopcącym płomieniem. Toksyczny, rakotwórczy, wykazuje działanie narkotyczne. Otrzymywany jest na wielką skalę w czasie przeróbki węgla kamiennego (smoła węglowa) i ropy naftowej. Służy jako surowiec do syntez tworzyw sztucznych, barwników, detergentów i farmaceutyków. Benzen znajduje zastosowanie w przemyśle chemicznym jako produkt wyjściowy w syntezie organicznej. Stanowi wysokoenergetyczny składnik benzyny silnikowej. Ze względu na zawartość benzenu w benzynie i spalinach silników samochodowych oraz w dymie tytoniowym narażenie ludzi na obecność benzenu w powietrzu staje się istotnym problemem. Innym źródłem narażenia na benzen jest obecność benzenu w produktach spożywczych i w wodzie pitnej. Benzen wchłania się głównie w postaci par drogą oddechową, a ciekły benzen jest wchłaniany przez skórę. U ludzi ostre zatrucia benzenem o dużych stężeniach (od 10000 do 65200 mg/m3 przez 5÷10 min) prowadzą do śmierci, poprzedzonej objawami narkotycznymi, arytmią i zaburzeniem oddychania. Poziom dopuszczalny dla benzenu dla wartości średniorocznej wynosi 5 µg/m3.

Ozon (O3) - Ozon to odmiana tlenu o cząsteczce trójatomowej. Jest to drażniący gaz o barwie bladoniebieskiej i charakterystycznej woni. Ozon obecny w warstwie atmosfery przy powierzchni ma negatywny wpływ na zdrowie ludzkie i roślinność. Jest jednym ze składników smogu fotochemicznego, powstającego głównie latem przy wysokich temperaturach i ciśnieniu w miastach o bardzo dużym ruchu samochodowym, ale najwyższe stężenia mogą występować na obszarach pozamiejskich dokąd transportowane są prekursory ozonu z miasta. Poziom docelowy stężenia 8-godzinnego dla ozonu wynosi 120 µg/m3 i może być przekraczany nie więcej niż 25 dni w ciągu roku. Poziom informowania społeczeństwa wynosi 180 µg/m3, a poziom alarmowy 240 µg/m3. Ozon w warstwie atmosfery przy powierzchni Ziemi to zanieczyszczenie wtórne - powstaje na skutek przemian fotochemicznych w powietrzu, powodowanych między innymi przez obecność prekursorów: tlenków azotu, węglowodorów i tlenku węgla. Ozon może powodować chwilowe zaburzenia funkcji oddechowych, szybki i płytki oddech oraz bóle głowy, zwłaszcza przy większym wysiłku fizycznym. Wysokie stężenia ozonu mogą powodować podrażnienia górnego odcinka dróg oddechowych, kaszel i napady duszności. Możliwe są podrażnienia i swędzenie oczu, bóle klatki piersiowej, podrażnienia śluzówki, a także choroby dróg oddechowych (nosa, gardła i płuc).

Obowiązujące w 2014 r. wielkości poziomów dopuszczalnych stężeń substancji w powietrzu przedstawia tabela.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Tabela 51. Poziomy dopuszczalne stężenia substancji w powietrzu.

Dopuszczalna częstość Poziom dopuszczalny Okres uśredniania wyników przekraczania poziomu Substancja substancji w powietrzu pomiarów dopuszczalnego [µg/m3] w roku kalendarzowym benzen średnia roczna 5 - średnia 1-godzinna 200 18 razy NO2 średnia roczna 40 -

NOx średnia roczna 30 - średnia 1-godzinna 350 24 razy SO2 średnia 24-godzinna 125 3 razy Pb średnia roczna 0,5 -

Pył zawieszony 25 - średnia roczna PM2,5 20 -

Pył zawieszony średnia 24-godzinna 50 35 razy

PM10 średnia roczna 40 - CO średnia 8-godzinna 10000 -

4.1.2. Ocena stanu atmosfery na terenie gminy.

Uwarunkowania regionalne - Jakość powietrza w województwie mazowieckim determinuje antropogeniczna emisja substancji z obszaru województwa oraz w znacznym stopniu napływ zanieczyszczeń z pozostałej części Polski i Europy. Głównym lokalnym źródłem zanieczyszczeń są domy ogrzewane indywidualnie oraz na obszarach bezpośrednio sąsiadujących z drogami o znacznym natężeniu ruchu, komunikacja samochodowa. Przemysł zlokalizowany na obszarze województwa mazowieckiego, głównie energetyka zawodowa, ze względu na dużą wysokość emitorów, w znacznym stopniu eksportuje zanieczyszczenia poza granice województwa. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) w 2013 roku województwo mazowieckie zajmowało trzecie miejsce w kraju pod względem emisji zanieczyszczeń gazowych i drugie miejsce pod względem emisji zanieczyszczeń pyłowych z „zakładów szczególnie uciążliwych” (odpowiednio za województwem łódzkim i śląskim oraz śląskim). W latach 2010-2013 emisja substancji gazowych z zakładów „szczególnie uciążliwych” bez dwutlenku węgla zmalała o 16% a całkowita emisja pyłów zmniejszyła się o 13,5%, w tym emisja pyłów ze spalania paliw o 14%. W przypadku emisji gazów ogółem (bez dwutlenku węgla) zanotowano spadek o 16%, dwutlenku siarki o 19,7%, a tlenków azotu o 19,1%. W latach 2010-2013 w województwie mazowieckim ograniczono emisję związaną z energetyką przemysłową. Emisję dwutlenku siarki ograniczono poprzez budowę wielu instalacji odsiarczania spalin oraz poprawę parametrów stosowanych paliw, natomiast emisję pyłu zmniejszono w znaczącym stopniu poprzez zastosowanie wysokosprawnych urządzeń odpylających. Analiza struktury antropogenicznej emisji z obszaru województwa mazowieckiego w 2014 r. pokazuje zdecydowanie największy udział w całkowitej emisji pyłu zawieszonego PM10, PM2,5, metali ciężkich (As, Cd, Ni, Pb) oraz B(a)P z domów ogrzewanych indywidualnie. Całkowita emisja PM10 z domów ogrzewanych indywidualnie na obszarze województwa mazowieckiego była w 2013 r. 15 razy większa niż całkowita masa PM10 wyemitowanego w tym czasie przez przemysł. Natomiast przemysł, mimo bardzo znaczącej redukcji emisji SO2 w ostatnim dziesięcioleciu, w dalszym ciągu ma największy udział w całkowitej emisji tego zanieczyszczenia. Na tle regionu poziom substancji w powietrzu w obrębie granic gminy osiąga wartości niskie do średnich, niemniej dla wszystkich monitorowanych zanieczyszczeń znacznie poniżej poziomów dopuszczalnych zarówno dla stężeń 1-no godzinnych, dobowych jak i średniorocznych. Zanieczyszczenia pyłowe PM10 i PM2,5 oraz związane z nimi zanieczyszczenia metalami ciężkimi pozostają na poziomie najniższym w regionie.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Mapa 6. Rozkład stężeń SO2-1h na obszarze województwa mazowieckiego w 2014r.

Mapa 7. Rozkład stężeń SO2-24h (maksimum w roku) na obszarze województwa mazowieckiego w 2014r.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Mapa 8. Rozkład stężeń SO2-rok na obszarze województwa mazowieckiego w 2014r.

Mapa 9. Rozkład stężeń NO2-1h (maksimum w roku) na obszarze województwa mazowieckiego w 2014r.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Mapa 10. Rozkład stężeń NO2-rok na obszarze województwa mazowieckiego w 2014r.

Mapa 11. Rozkład stężeń CO-8h (max. średnia 8-godzinna w roku) na obszarze woj. mazowieckiego w 2014r.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Mapa 12. Rozkład stężeń PM10-24h (maksimum w roku) na obszarze województwa mazowieckiego w 2014r.

Mapa 13. Rozkład stężeń PM10-rok na obszarze województwa mazowieckiego w 2014r.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Mapa 14. Liczba dni w roku z przekroczeniem średniodobowego stężenia PM10 w 2014r.

Mapa 15. Rozkład stężeń PM2,5-rok na obszarze województwa mazowieckiego w 2014r.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Mapa 15. Rozkład stężeń benzo(a)pirenu na obszarze województwa mazowieckiego w 2014r.

Mapa 16. Rozkład liczby dni z przekroczeniem poziomu dopuszczalnego ozonu w 2014r.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Mapa 17. Rozkład stężeń ołowiu na obszarze województwa mazowieckiego w 2014r.

Mapa 18. Rozkład stężeń niklu na obszarze województwa mazowieckiego w 2014r.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Mapa 19. Rozkład stężeń kadmu na obszarze województwa mazowieckiego w 2014r.

Mapa 20. Rozkład stężeń arsenu na obszarze województwa mazowieckiego w 2014r. Warunki aerosanitarne w gminie Chynów należy uznać za korzystne. Uwarunkowania meteorologiczne wietrzność, opady, temperatury okresów letnich i zimowych nie sprzyjają stagnacji zanieczyszczeń na terenie gminy. Dla żadnej substancji z wymienionych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. poz 1031) nie odnotowuje się przekroczenia stężeń średniorocznych. Dla stężeń dobowych odnotowuje się przekroczenia stężenia ozonu 10 dni przy dopuszczalnej liczbie dni z

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

przekroczeniami 25, oraz stężenia pyłu zawieszonego PM10- do 5 dni w roku części południowo- wschodniej gminy i do 10 dni w roku w części północno- zachodniej, przy 35 dniach jako dopuszczalnych z przekroczeniami. W perspektywie najbliższych lat ( po roku 2020) należy oczekiwać dalszej poprawy jakości powietrza w związku z planowaną budową autostrady A2 na odcinku Warszawa- Mińsk Mazowiecki i zmiany obciążenia drogi krajowej DK50 stanowiącej aktualnie główny emitor zanieczyszczeń do powietrza występujący w granicach gminy. 4.1.3. Ocena stanu wód powierzchniowych.

Klasyfikacja stanu wód powierzchniowych dokonana w 2014 roku przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie wykazała, że stan czystości rzeki Czarnej jest zły. Na taki stan rzeczy składa się zarówno dopływ zanieczyszczeń spoza terenu gminy, jak i nierozwiązane problemy gospodarki ściekowej. Na stan jakości wód rzek na terenie gminy Chynów wpływają głównie takie czynniki jak:  prowadzona na dużą skalę w gminie działalność rolnicza, w tym głównie sadownictwo,  nieuregulowana gospodarka ściekowa na części terenów wiejskich,  trasy transportu drogowego oraz obiekty infrastruktury transportowej, Dużym niebezpieczeństwem dla czystości wód powierzchniowych, a także podziemnych są ścieki odprowadzane bez oczyszczania z gospodarstw indywidualnych w miejscowościach nieskanalizowanych. Zagrożenie stanowią również tzw. zanieczyszczenia obszarowe - zanieczyszczenia spływające do cieków powierzchniowych wraz z wodami opadowymi w sposób niezorganizowany z gruntów ornych, sadów, użytków zielonych, obszarów leśnych czy wysypisk nie spełniających wymagań ochrony środowiska.

Ryc. 21 Stan stanu ekologicznego JCWP rzecznych na podstawie badań WIOŚ Warszawa w latach 2010-2014

Ryc. 22 Stan ogólny JCWP rzecznych na podstawie badań WIOŚ Warszawa w latach 2010-2014

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

4.1.4. Ocena stanu klimatu akustycznego

Hałas jest czynnikiem stresogennym. Przy długotrwałej ekspozycji powoduje m. in. choroby układu krążenia, choroby psychiczne i zaburzenia snu. Terenami podlegającymi ochronie akustycznej są tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, wielorodzinnej, zagrodowej, tereny szpitali, szkół, domów opieki społecznej, uzdrowisk oraz tereny rekreacyjno- wypoczynkowe. Oceny stanu akustycznego środowiska dokonuje się na podstawie wskaźników krótkookresowych i długookresowych. Wskaźniki krótkookresowe w odniesieniu do jednej doby dla pory dnia LAeqD i dla pory nocy LAeqN mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska. Wskaźniki długookresowe dla przedziału odniesienia równemu wszystkim dobom w roku dla pory dzienno-wieczorno- nocnej LDWN i nocnej LN stosuje się do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem np. podczas sporządzania map akustycznych i programów ochrony środowiska. Najistotniejsze źródła hałasu na terenie gminy Chynów to źródła komunikacyjne. Najbardziej uciążliwym źródłem hałasu na obszarze gminy jest komunikacja drogowa. Problem ten dotyczy przede wszystkim miejscowości usytuowanych w pobliżu dróg, szczególnie DK50. Hałas drogowy jest zjawiskiem o tendencjach wzrostowych, uzależnionym od takich czynników jak: wskaźnik presji motoryzacji, gęstość sieci dróg i odległość terenów stale zamieszkiwanych od dróg o dużym natężeniu. Środki transportu są ruchomymi źródłami hałasu decydującymi o parametrach klimatu akustycznego przede wszystkim na terenach zurbanizowanych. Z uwagi na wzrastającą liczbę pojazdów i zwiększające się natężenie ich ruchu można przyjąć, że na terenie gminy utrzymywać się będzie tendencja wzrostowa natężenia hałasu związanego z ruchem kołowym. Należy jednak podkreślić, że wzrost natężenia hałasu nie jest wprost proporcjonalny do wzrostu natężenia ruchu samochodowego i rośnie wolniej. Istotną uciążliwość na terenie gminy stanowi hałas kolejowy związany z przebiegającą linią kolejową Nr 8. Brak co prawda pomiarów dla wspomnianego odcinka linii kolejowej niemniej pomiary wykonywane przez GIOŚ w roku 2014 wykazują przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w odległości 20 m od linii w 3% przypadków dla pory dziennej i prawie 90% w porze nocnej. Na terenie gminy Chynów pozakomunikacyjne uciążliwości hałasowe mają charakter lokalny. Rolniczy charakter gminy Chynów sprawia, że okresowo wzrasta emisja do środowiska hałasu pochodzącego z maszyn rolniczych.

Ryc. 23 Tereny zagrożone hałasem w ciągu całej doby.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

5. BUDŻET GMINY CHYNÓW.

Dochody budżetu Gminy Chynów w 2015 roku zrealizowano w kwocie 33 295 024,50 zł. Wzrastały one systematycznie na przestrzeni ostatnich lat za wyjątkiem roku 2014 (spadek o 0,12 %). Największy wzrost dochodów Gminy przypada na rok 2015 (o ponad 25 %) a w okresie ostatnich 10 lat dochody gminy wzrosły o blisko 82% świadczy to o dynamicznym rozwoju Gminy sprzyjającym podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Wykres 21. Dochody budżetu Gminy Chynów w latach 2011-2015 [w mln zł]

DOCHODY OGÓŁEM

35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 2011 2012 2013 2014 2015

DOCHODY OGÓŁEM

Dochody budżetu gminy składają się z:  dotacji,  subwencji,  dochodów własnych. Najważniejszym źródłem dochodów Gminy jest wysokość dochodów własnych i mimo, że subwencje i dotacje pozostają znaczącym źródłem dochodu to Gmina ma stosunkowo niewielki wpływ na ich wysokość, ponieważ służą one przede wszystkim do finansowania zadań celowych Wykres 22. Struktura dochodów budżetu Gminy Chynów w latach 2011-2014 [w mln zł]

12,00

10,00

8,00

6,00

4,00

2,00

0,00 2011 2012 2013 2014

Dochody własne Subwencja ogólna Dotacje

Do najważniejszych źródeł dochodów własnych Gminy należą:  wpływy z udziału Gminy w podatku dochodowym,  wpływy z podatku od nieruchomości. Wpływ z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych jest najważniejszym źródłem dochodów własnych Gminy Chynów. Wpływy z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych rosną systematycznie od 2011 roku. W 2014 roku wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych wyniosły 3 083 568,00 zł i były wyższe o prawie milion złotych w porównaniu do 2011 roku.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Wykres 23. Wpływy do budżetu Gminy Chynów z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych w latach 2011-2014 [w mln zł]

6,00

5,00

4,00

3,00

2,00

1,00

0,00 2011 2012 2013 2014

PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH

Dochody podatkowe z tytułu podatku od nieruchomości są najważniejszym źródłem dochodów z opłat lokalnych. W 2014 roku wpływy z podatku od nieruchomości wyniosły 3 009 547,30 zł i były wyższe o ponad pół miliona złotych w porównaniu do 2011 roku. Wykres 24. Wpływy do budżetu Gminy Chynów z tytułu podatku od nieruchomości w latach 2011-2014 [w mln zł]

3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 2011 2012 2013 2014

PODATEK OD NIERUCHOMOŚCI

Wydatki Gminy Chynów w roku 2015 ukształtowały się na poziomie 32 318 342,22 zł. Wydatki majątkowe (inwestycyjne) w 2014 roku stanowiły 21,8 % łącznych wydatków budżetu Gminy. Wykres 25. Wydatki budżetu Gminy Chynów w latach 2011-2015 [w mln zł]

35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 2011 2012 2013 2014 2015

WYDATKI OGÓŁEM

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

W strukturze wydatków Gminy Chynów zaznacza się wyraźna tendencja wzrostowa wydatków inwestycyjnych przy umiarkowanym wzroście wartości wydatków bieżących. W porównaniu do roku 2007 nastąpił wzrost wydatków inwestycyjnych o ponad 50 %. Wykres 26. Struktura wydatków Gminy Chynów w latach 2011-2014 roku [w mln zł]

35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 2011 2012 2013 2014

WYDATKI OGÓŁEM WYDATKI INWESTYCYJNE WYDATKI BIEŻĄCE

Udział wydatków inwestycyjnych w odniesieniu do wydatków bieżących strukturze łącznych wydatków w Gminie wykazuje dynamiczną tendencję wzrostową. Wykres 27. Udział wydatków bieżących i inwestycyjnych w wydatkach Gminy Chynów w latach 2011-2014

100,0

80,0

60,0

40,0

20,0

0,0 2011 2012 2013 2014

UDZIAŁ WYDATKÓW INWESTYCYJNYCH UDZIAŁ WYDATKÓW BIEŻĄCYCH

6. ANALIZA SWOT.

Analiza SWOT to jedna z najpopularniejszych technik analitycznych służąca do porządkowania informacji. To uniwersalne narzędzie pierwszego etapu analizy strategicznej. W przypadku gminy jest to analiza jej zasobów i otoczenia zewnętrznego. Nazwa techniki pochodzi od pierwszych liter angielskich słów: S (Strengths) - silne strony i atuty gminy, W (Weaknesses) - wady i słabe strony gminy, O (Opportunities) - okazje i szanse w otoczeniu gminy, T (Threats) - trudności i zagrożenia w otoczeniu gminy. Technika ta ocenia zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne czynniki, które mogą mieć wpływ na powodzenie planu strategicznego oraz stanowi użyteczną pomoc prowadzącą do dokonania analizy zasobów i otoczenia gminy, a także określenia priorytetów rozwoju. Poniższa analiza SWOT powstała na podstawie diagnozy społeczno-gospodarczej gminy Chynów oraz wyników przeprowadzonych konsultacji społecznych, które odbyły się w trakcie prac nad niniejszym dokumentem.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

ANALIZA SWOT - SFERA DEMOGRAFICZNA I SPOŁECZNA

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

 stabilna liczba mieszkańców z nieznaczną . niestabilna stopa przyrostu naturalnego tendencją wzrostową . malejące saldo migracji wewnętrznej  dodatnie saldo migracji w ruchu wewnętrznym . malejący odsetek osób w wieku  bliskość Warszawy sprzyjająca osiedlaniu się na przedprodukcyjnym terenie gminy . rosnący odsetek osób w wieku poprodukcyjnym  zaangażowanie władz samorządowych gminy w . duże obciążenie procesami starzenia się sprawy jej mieszkańców społeczeństwa  sukcesywny spadek bezrobocia . przyrost naturalny wykazujący zauważalną  wyposażenie szkół w pracownie komputerowe korelację z cyklem koniunkturalnym  organizacja imprez propagujących . brak szkół ponadgimnazjalnych współzawodnictwo sportowe wśród młodzieży . niedostateczna ilość obiektów sportowych . niewystarczająca liczba placówek kultury  tworzenie i realizowanie programów . migracje osób wykształconych do większych aktywizujących społeczność lokalną aglomeracji  istnienie dobrze rozwiniętej sieci OSP . niewystarczająca aktywność społeczności  skoordynowany i prężnie działający system lokalnej pomocy społecznej zapewniający wsparcie . niski standard życia i wyposażenia budynków osobom i rodzinom pozostającym w trudnej mieszkalnych w infrastrukturę techniczną sytuacji życiowej . niewystarczające wyposażenie sprzętowe i  poczucie bezpieczeństwa mieszkańców lokalowe OSP . niedostosowanie części budynków użyteczności publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych . duże obciążenie budżetu gminy wydatkami na pomoc społeczną oraz oświatę . obiekty publiczne wymagające remontu

SZANSE ZAGROŻENIA

. optymistyczne prognozy wzrostu liczby mieszkańców . bliskość Warszawy i Grójca jako potencjalnych miejsc pracy i nauki dla mieszkańców Gminy . konieczność zapewnienia opieki nad coraz . planowany rozwój dogodnych połączeń liczniejszą populacją osób starszych komunikacyjnych z Warszawą mogący wpłynąć . brak odpowiedniej wizji rozwoju polityki na wzrost liczby mieszkańców prorodzinnej na szczeblu ogólnopolskim . planowane komercyjne inwestycje . niepewna sytuacja gospodarcza w kraju, mieszkaniowe mogące wpłynąć na wzrost liczby sprzyjająca rozwojowi niekorzystnych trendów mieszkańców demograficznych w Gminie . zmiana charakteru funkcjonalnego gminy, . możliwość migracji osób młodych i rodzin do polegająca na przechodzeniu z funkcji rolnej na Warszawy funkcję podmiejską . ograniczone środki budżetu gminy na . możliwość pozyskiwania środków unijnych na dofinansowanie placówek oświatowych i realizację programów przeciwdziałania kulturalnych wykluczeniu społecznemu . ograniczone środki finansowe na rozwój imprez . aktywna współpraca z organizacjami kulturalnych i sportowych pozarządowymi w zakresie stworzenia . duża konkurencja przy aplikowaniu o zewnętrzne instytucjonalnych i środowiskowych form środki pomocowe na doskonalenie lokalnych pomocy mieszkańcom oraz aktywizacji osób i zasobów ludzkich oraz rozwój lokalnej rodzin wymagających wsparcia infrastruktury społecznej . działalność jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej wpływająca na bezpieczeństwo mieszkańców

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

ANALIZA SWOT - SFERA BUDŻETOWO- FINANSOWA

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

. wzrost dochodów budżetu Gminy na przestrzeni ostatnich lat . niewystarczająca ilość środków . wysoki poziom pozyskiwania finansowania budżetowych na samodzielną realizację zewnętrznego inwestycji . wzrost wpływów do budżetu z tytułu podatku . uzależnienie realizacji inwestycji od dochodowego od osób fizycznych, będącego możliwości pozyskania finansowania najważniejszym źródłem dochodów zewnętrznego własnych Gminy . niedostatecznie rozwinięta współpraca z . wzrost środków przeznaczanych na wydatki innymi samorządami gminnymi na terenie inwestycyjne Polski oraz zagranicą . odpowiednio wykwalifikowana kadra Urzędu Gminy

SZANSE ZAGROŻENIA

. niskie koszty obsługi długu na skutek utrzymywania się niskich stawek WIBOR . zwiększenie się kosztów obsługi długu na . uzyskiwanie przez Gminę środków skutek nagłego wzrostu stawek WIBOR pomocowych na zaplanowane inwestycje i . wzrost inflacji powodujący konieczność zadania ponoszenia większych wydatków . wzrost poziomu rozwoju gospodarczego . przerzucanie na gminy przez ustawodawcę kraju większej liczby zadań przy braku . współpraca z pobliskimi gminami i finansowania z budżetu państwa nadrzędnymi jednostkami samorządu . negatywne zmiany systemowe poprzez terytorialnego w zakresie realizacji zmniejszenie wpływu z tytułu podatku zaplanowanych działań dochodowego do gmin . rozwój współpracy z przedsiębiorcami w . wzrost zadłużenia państwa zakresie realizacji inwestycji na terenie Gminy . korzystne zmiany w systemie prawnym

ANALIZA SWOT – SFERA INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

. korzystne drogowe połączenia . zły stan techniczny części dróg gminnych i komunikacyjne w relacji wschód- zachód powiatowych (DK 50) . brak dogodnego połączenia drogowego w . systematyczny wzrost długości relacji południe- północ zmodernizowanych dróg gminnych . konieczność korzystania w dojazdach ze . systematyczny wzrost długości czynnej sieci znacznie obciążonej ruchem(szczególnie w wodociągowej oraz liczby mieszkańców kluczowych węzłach- Grójec, Góra Kalwaria) podłączonych do sieci DK50 lub dróg niższej klasy) . systematyczny wzrost długości czynnej sieci . brak chodników i ścieżek rowerowych o kanalizacyjnej oraz liczby mieszkańców charakterze komunikacyjnym podłączonych do sieci . brak zorganizowanego gminnego transportu . wysoki stopień zgazyfikowania gminy publicznego . posiadanie własnej oczyszczalni ścieków . brak sieci gazowej w części terenu Gminy . sprawnie funkcjonująca gospodarka . brak mieszkań komunalnych i socjalnych na odpadami komunalnymi terenie Gminy

100

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

. działalność Punktu Selektywnej Zbiórki . niewystarczające zasoby eksploatacyjne Odpadów Komunalnych wód podziemnych . zmodernizowane oświetlenie uliczne

SZANSE ZAGROŻENIA

. modernizacja linii kolejowej Nr 8, . zwiększanie zadłużenia pobliskich gmin oraz . budowa drogi ekspresowej S7 poprawiającej nadrzędnych jednostek samorządu dostępność komunikacyjną Warszawy terytorialnego, będące zagrożeniem dla . podejmowanie działań mających na celu realizacji inwestycji o charakterze przebudowę i modernizację dróg oraz ponadgminnym poprawę ich jakości . wadliwe wykonanie przez wykonawców . dalsza rozbudowa sieci kanalizacyjnej, planowanych inwestycji i w konsekwencji wodociągowej i gazowej na terenie Gminy konieczność dokonywania uciążliwych . możliwość wykorzystania innowacyjnych modernizacji technologii do budowy i modernizacji . ograniczenie finansowania inwestycji infrastruktury technicznej infrastrukturalnych ze środków pomocowych

ANALIZA SWOT - SFERA GOSPODARCZA I ROLNICTWO

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

. systematyczny wzrost liczby podmiotów . niedostatecznie rozwinięta infrastruktura gospodarczych komunikacyjna na obszarze Gminy . dostęp do dużego rynku zbytu aglomeracji niesprzyjająca rozwojowi gospodarczemu warszawskiej . brak dużych podmiotów gospodarczych . duży potencjał inwestycyjny Gminy związany (generujących znaczące wpływy do budżetu z korzystnym położeniem komunikacyjnym gminy) . polityka nastawiona na inwestycje i czynne . słabo rozwinięta sieć placówek usługowo- zaangażowanie Gminy we wzrost potencjału handlowych gospodarczego . niewystarczający rozwój przemysłu . niewielka odległość od Warszawy, bliskie przetwórczego oraz brak rynku zbytu dla sąsiedztwo miasta powiatowego – Grójca płodów rolnych oraz Warki, . słabe zainteresowanie terenami ze strony . korzystne warunki dla produkcji rolnej – długi inwestorów zewnętrznych okres wegetacyjny . brak wydzielonych terenów inwestycyjnych . warunki dla produkcji zdrowej i ekologicznej . niewielkie możliwości wsparcia inwestorów żywności przez gminę . duży udział wyspecjalizowanych gospodarstw rolnych (sadownictwo) . znaczny udział sadów i upraw trwałych w strukturze użytkowania gruntów . przeważający udział mikro- i małych przedsiębiorstw, większa konkurencyjność, szybkość reagowania na potrzeby rynku . brak ograniczeń formalno- prawnych dla realizacji inwestycji wynikających z przepisów ochrony środowiska

SZANSE ZAGROŻENIA

. zaplanowane inwestycje infrastrukturalne . konkurencja dla lokalnych rolników i mogące wpłynąć na zwiększenie spójności sadowników ze strony regionalnych i Gminy i jej rozwój gospodarczy zagranicznych producentów żywności o tym . dostępność środków unijnych dla samym profilu produkcji rolno-sadowniczej przedsiębiorców

101

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

. zmiany gospodarcze w kraju sprzyjające . niska opłacalność produkcji rolnej, rozwojowi gospodarczemu pogarszająca się sytuacja ekonomiczna . wykorzystanie potencjału wynikającego z małych gospodarstw rolnych oraz brak lokalizacji względem ważnych szlaków stabilnego rynku zbytu komunikacyjnych i dużych miast . niestabilna sytuacja w zakresie eksportu . rozwój rolnictwa ekologicznego związanego polskich owoców za granicę z zapotrzebowaniem na zdrową żywność . brak znaczących inwestycji w sektorze rolno- . rozwój spółek handlowych w sferze spożywczym i sadownictwie prowadzących sprzedaży i dystrybucji owoców do zwiększenia konkurencyjności i produkcji . rozwój organizacji zrzeszających rolników . słaby rozwój gospodarczy będący wynikiem oraz lokalnych grup producenckich braku inwestycji w promocję regionu

ANALIZA SWOT - SFERA PRZYRODNICZO- ŚRODOWISKOWA

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

. atrakcyjne tereny sprzyjające turystyce i . obciążenie środowiska naturalnego komunikacją rekreacji oraz dobry stan środowiska drogową - emisja spalin i nadmierny hałas przyrodniczego . wysoki udział wykorzystania paliwa węglowego . uregulowana gospodarka odpadami powodującego nadmierną niską emisję . występowanie licznych obiektów . niewystarczająca promocja walorów zabytkowych (m.in. pałace, parki przyrodniczych gminy przypałacowe) . wciąż niska świadomość ekologiczna społeczeństwa

SZANSE ZAGROŻENIA

. rozwojowi agroturystyki i turystyki . brak obszarowych form ochrony przyrody weekendowej zagrożeniem dla terenów cennych . rozwój infrastruktury turystycznej poprzez przyrodniczo budowę ścieżek rowerowych, edukacyjnych i . niewykorzystanie zasobów środowiska w spacerowych oraz zagospodarowanie zakresie pozyskania energii odnawialnej terenów rekreacyjnych . zagrożenie ze strony intensywnej produkcji . rozbudowa sieci gazowej na terenie gminy rolnej (stosowanie środków ochrony roślin, . prowadzenie lokalnej polityki w zakresie nawożenie) rozwoju energetyki odnawialnej, uwzględnianie w dokumentach planistycznych terenów pod OZE . wdrożenie Programu Gospodarki Niskoemisyjnej . zalesienie gruntów nieprzydatnych rolniczo . dbałość o środowisko przyrodnicze (edukacja ekologiczna) oraz promocja jego walorów

102

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

7. PRIORYTETOWE KIERUNKI ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Diagnoza stanu gminy i uwarunkowań jej rozwoju sformułowana na podstawie przeprowadzonej analizy sytuacji społeczno-gospodarczej, analizy SWOT i konsultacji z udziałem społeczności lokalnej, samorządu gminnego oraz urzędu gminy pozwalają wskazać wyróżniki decydujące o atrakcyjności i mocnych stronach Gminy Chynów. Eksponują one Gminę w jej otoczeniu i, mimo występowania różnych problemów i deficytów rozwojowych, odgrywają kluczową rolę dla kształtowania rozwoju Gminy, budowania jej pozycji oraz nawiązywania i utrzymywania relacji z podmiotami konkurencyjnymi i kooperacyjnymi. Do najważniejszych pozytywnych wyróżników Gminy Chynów należą:  bliskość Warszawy i innych ważniejszych miast w regionie,  dostępność komunikacyjna  polityka nastawiona na inwestycje i skuteczność pozyskiwania środków unijnych,  postawy prorozwojowe mieszkańców Gminy

Najważniejszymi barierami utrudniającymi rozwój Gminy Chynów są:  niekorzystne procesy demograficzne w odniesieniu do struktury wiekowej ludności,  niewielka liczba podmiotów gospodarczych i zagrożenia wynikające z przeniesienie rynku pracy do większych miast,  zły stan części dróg w obrębie Gminy,

W oparciu o bieżącą sytuację Gminy Chynów, aspekty stanowiące jej największy potencjał oraz bariery i trudności w rozwoju zdefiniowano główne kierunki rozwoju gminy stanowiące najważniejsze wyzwania, którym Gmina musi sprostać w perspektywie najbliższych lat. ■ stabilizacja procesów demograficznych - Gmina boryka się bowiem ze stale pogarszającymi się wskaźnikami obciążenia demograficznego, ■ zmiana struktury lokalnej gospodarki i rynku pracy - wyzwaniem są bowiem procesy zachodzące w gospodarce globalnej i krajowej opierające się w coraz większym stopniu na innowacyjności, a także przenoszenie lokalnego rynku pracy do Warszawy i innych większych miast w regionie, ■ nowoczesne zarządzanie procesami rozwoju - do władz Gminy należy bowiem realizacja inwestycji mających na celu poprawę warunków bytowych mieszkańców, rozwój infrastruktury i sfery społecznej oraz wykorzystywanie pojawiających się szans rozwojowych, ■ rozwój społeczeństwa obywatelskiego - podstawą rozwoju Gminy jest bowiem lokalna aktywność jej mieszkańców, zaangażowanie w różne inicjatywy oraz aktywne rozwiązywanie problemów społecznych. W wyniku przeprowadzonej analizy sformułowano diagnozę stanu gminy i uwarunkowań jej rozwoju co pozwoliło zdefiniować i opisać główne kierunki rozwoju gminy. Kierunki te są następujące: Rozwój rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego Gmina Chynów wypełnia funkcje głównie rolnicze oraz przemysłowo-usługowe i w niewielkim stopniu turystyczne. Duża część terenów gminy Chynów to tereny orne oraz sady i w niewielkim stopniu lasy. Rekompensatą niskiej lesistości są drzewa owocowe, które nadają gminie swoisty walor krajobrazowy w okresie kwitnienia. Zakłada się, że w gminie Chynów rozwijać się będzie sektor usług dla ludności, usługi w otoczeniu rolnictwa oraz drobna wytwórczość. Dla tego typu form działalności gospodarczej nie jest wymagane uzbrojenie i skomunikowanie terenu wykraczające poza zakres obsługi typowych obszarów zabudowy wiejskiej. Procesy związane z restrukturyzacją rolnictwa (wymóg poprawy efektywności produkcji rolnej, zalesienia gruntów o najniższej wartości, realizacja programów dostosowawczych UE i Banku Światowego) będą stwarzały warunki dla zwiększenia liczby podmiotów gospodarczych związanych z obsługą rolnictwa oraz przetwórstwem rolno- spożywczym. Wzmocnienie roli producentów oraz grup producenckich na rynku produktów rolnych, a także „ekologizacja" rolnictwa, zakładane w polityce krajowej również generować będą miejsca pracy związane z zakładanym przejęciem przez rolników funkcji wykonywanych do tej pory przez pośredników, związanych z konfekcjonowaniem, składowaniem i przetwórstwem lokalnych produktów w miejscu ich wyprodukowania, z zastosowaniem rygorystycznych norm i kontroli. Zakłada się, że w dziale usług dla rolnictwa oraz przetwórstwa rolno-spożywczego przeważać będą podmioty generujące niewielką liczbę miejsc pracy. Nie można jednak wykluczyć, że na bazie istniejących w gminie utrwalonych kierunków produkcji rolnej powstać mogą także większe zakłady przetwórstwa rolno-spożywczego.

103

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Rozwój małej i średniej przedsiębiorczości Istotnym wskaźnikiem koniunktury w gminach jest powstawanie nowych przedsiębiorstw, ponieważ tworzą one miejsca pracy, jak również przyczyniają się do wzrostu gospodarczego gminy i poziomu dochodów mieszkańców. Usługi i wytwórczość nie związana bezpośrednio z rolnictwem będą prawdopodobnie powstawać w oparciu o aktywizującą rozwój funkcję drogi Nr 50 (w pasie terenów usytuowanych wzdłuż tej drogi), a także w ośrodkach obsługi ludności i większych jej skupiskach (Żyrów, Drwalew, Chynów, Sułkowice, Nowe Grobice). Istotnym czynnikiem rozwoju usług będzie także nowe osadnictwo, realizowane w sołectwach objętych opracowaniem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, przewidujących scalenia i podziały terenów pod budownictwo mieszkalne i letniskowe. Oczekiwana skala tego typu przedsięwzięć, nie jest wielka - przeważać będą podmioty gospodarcze zatrudniające 1-3 pracowników. W społeczności istnieje wielka potrzeba rozbudzenia ducha przedsiębiorczości. Ze szczególną troską należy myśleć o młodym pokoleniu. Dlatego już na etapie szkoły podstawowej niezbędne są różne szkolenia stymulujące rozpoczęcie działalności gospodarczej przez młodzież. Doświadczenia rozwiniętych państw oraz niektórych rejonów naszego kraju dowodzą, że przedsiębiorczość rozwija się tam, gdzie istnieje dobrze rozwinięta infrastruktura. Wyposażenie w infrastrukturę techniczną jest ważne ze względu na poziom życia mieszkańców, jak również rozwój przedsiębiorczości (przyciągnięcie inwestorów). Wyposażenie terenów w infrastrukturę techniczną będzie atutem gminy przy podejmowaniu decyzji o lokalizacji firm przez potencjalnych przedsiębiorców. Zachętą dla tego typu przedsięwzięć winna być pro - przedsiębiorcza polityka władz gminy polegająca na stosowaniu preferencji podatkowych dla nowo powstających firm czy też zatrudniających bezrobotnych z terenu gminy. Rozwój infrastruktury publicznej i usług publicznej sfery społecznej Jednym z priorytetowych kierunków rozwoju gminy Chynów przez najbliższe lata będą zadania gminy skierowane na zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. Samorząd gminy będzie dążył do podnoszenia poziomu edukacji i rozszerzenia oferty kształcenia, podnoszenia poziomu świadczonych usług zdrowotnych oraz standardu istniejącej bazy lecznictwa. Jednocześnie będzie prowadził działania z zakresu przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy, działania związane z organizacją pomocy społecznej, wyrównywaniem szans rozwoju zawodowego i awansu materialnego środowisk zagrożonych marginalizacją, szczególnie środowisk osób niepełnosprawnych, poprawą stanu bezpieczeństwa publicznego i usuwania zagrożeń patologicznych. Działania te winny być prowadzone we współpracy z organizacjami społecznymi, stowarzyszeniami, lokalnymi przedsiębiorcami i służbami bezpieczeństwa. Istotnym kierunkiem rozwoju gminy jest poprawa infrastruktury transportowej i dostępności komunikacyjnej zmierzająca do uzyskania wewnętrznej spójności sieci drogowej, której osiągnięcie będzie wymagało budowy lub modernizacji dróg powiatowych i gminnych jak również uzupełnienia niedostatków infrastruktury drogowej w miejscowościach. Gmina tworzyć będzie warunki do rozwoju rynku mieszkaniowego wszystkich typów budownictwa. Rozwój budownictwa mieszkaniowego, dbałość o istniejące zasoby i prawidłowa gospodarka tymi zasobami to jedno z ważniejszych zadań z zakresu polityki społecznej. Realizacja priorytetowych kierunków rozwoju gminy przebiegać będzie z poszanowaniem środowiska naturalnego poprzez ograniczenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł konwencjonalnych na terenie gminy Chynów co przyczyni się do redukcji emisji gazów cieplarnianych, a tym samym do zmniejszenia presji człowieka na środowisko naturalne. Działania te poza oczywistymi pozytywnymi efektami środowiskowymi przyczynią się do realizacji polskich zobowiązań akcesyjnych w zakresie zwiększania udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Planuje się m.in. wdrożenie projektów inwestycyjnych zmierzających do podniesienia efektywności energetycznej obiektów użyteczności publicznej będących własnością lub znajdujących się w trwałym zarządzie samorządu gminnego, rozbudowę oświetlenia ulicznego na efektywne energetycznie, promowanie budownictwa niskoemisyjnego i pasywnego oraz zastosowanie rozwiązań niskoemisyjnych w sektorze mieszkalnictwa i przedsiębiorstwach a także wsparcie rozwoju rozproszonej energetyki ze źródeł odnawialnych. Niezwykle ważnym zadaniem lokalnych władz będzie poprawa komunikacji społecznej i usprawnienie funkcjonowania administracji samorządowej. Integracja i aktywizacja społeczeństwa gminy wokół wspólnych celów jest warunkiem ożywienia i poprawy sytuacji w gminie. Działania te będą zmierzały do zintegrowania różnych grup mieszkańców oraz ich aktywizacji i są niezwykle ważne, wręcz fundamentalne dla dalszego powodzenia wszelkich szeroko rozumianych działań prorozwojowych. 104

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Rozwój turystyki i rekreacji w oparciu o walory środowiskowe i kulturowe Rozwój funkcji rekreacji i wypoczynku (w tym usług z nimi związanych) opierać się będzie na lokalnych zasobach środowiska przyrodniczego i kulturowego. Dotyczy to zwłaszcza występowania na obszarze gminy terenów predysponowanych dla zagospodarowania pod funkcję budownictwa letniskowego, realizowanego w odpowiedzi na zapotrzebowanie mieszkańców metropolii warszawskiej ale także w oparciu o planowane na terenie gminy inwestycje związane z turystyką i rekreacją. Wykorzystanie tych zasobów związane będzie z prawnym udostępnieniem terenów pod zainwestowanie poprzez opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla terenów predystynowanych do rozwoju tych funkcji. Z rozwojem turystyki i rekreacji wiąże się sezonowy wzrost zapotrzebowania na różnego rodzaju usługi (handel, gastronomia, sport, rozrywka, itp.). Opracowywane plany miejscowe powinny przewidywać i umożliwiać realizację takich usług. Rozwój agroturystyki zorientowanej na rodziny z małymi dziećmi oraz turystyki ekologicznej, czyli pobyty w gospodarstwach produkujących zdrową żywność to kierunek rozwoju, który jest powszechnie akceptowany i uzasadniony ze względu na walory przyrodnicze. Należy także uatrakcyjnić gminę poprzez budowę ścieżek rowerowych, szlaków turystycznych. Szansą jest tzw. turystyka tranzytowa związana z przebiegającą przez teren gminy drogą krajową nr 50. Jest to związane z możliwością powstania obiektów takich jak: motele, stacje benzynowe, stacje napraw, centra handlowe itd. Zasadniczą przesłanką rozwoju gminy Chynów jest więc połączenie funkcji: produkcji rolnej w wybranych kierunkach z rozwinięciem usług otoczenia rolnictwa, drobnej przedsiębiorczości oraz rekreacji i agroturystyki przy poprawie stanu infrastruktury zarówno technicznej jak i społecznej.

8. MISJA ROZWOJU GMINY CHYNÓW.

Misja gminy określa ideę i ogólny kierunek jej rozwoju. Wskazuje na wiodące dziedziny w gospodarce gminy, które stanowią jej bazę ekonomiczną i podstawę egzystencji. Misja gminy to uzasadnienie sensu jej istnienia. Wyznaczenie misji to istotny element Strategii. Ma ona nie tylko wskazywać generalny kierunek, w którym podąża gmina, ale także w sposób ogólny określać, co gmina zamierza osiągnąć w określonym horyzoncie czasowym. Inaczej mówiąc misja rozwoju to deklaracja intencji władz samorządowych co do kierunków przyszłego rozwoju gminy. Określa ona przyszłościowy obraz gminy oraz informuje o wspólnych wartościach i przekonaniach leżących u podstaw podejmowania określonych działań. Ma istotną wartość informacyjną zarówno dla mieszkańców gminy, podmiotów gospodarczych, jak i dla jej otoczenia. Głównym zadaniem misji jest ujęcie perspektywicznego obrazu gminy w przeciągu kilku lat oraz kierunków rozwoju i priorytetów, przed jakimi staje samorząd gminy w celu zaspokojenia potrzeb swoich mieszkańców. Jest ona ideą (sentencją) ujmującą główne i planowane kierunki działania strategicznego. Formułowanie misji rozwoju wymaga sformułowania roli i funkcji, jakie gmina miałaby pełnić w przyszłym czasie wyznaczonym w strategii. Spójność procesu rozwoju i utrzymanie jego ciągłości leży w gestii władz samorządowych i to właśnie do nich misja zostaje skierowana. Misja stanowi więc punkt odniesienia dla przedstawicieli samorządu w kontekście planowania priorytetów długookresowych, a także w zakresie integrowania działań partnerów rozwoju lokalnego (wewnętrznych i zewnętrznych). Zadaniem misji jest także motywowanie i integrowanie mieszkańców oraz ugruntowanie w nich potrzeby partycypacji w rozwoju. Wreszcie misja spełnia funkcję promującą gminę, w szczególności wobec potencjalnych inwestorów oraz turystów. Przestrzeń gminy Chynów oraz jej powiązania z otoczeniem zewnętrznym zawsze kształtowały wizerunek i kulturę ziemi chynowskiej. Układ przestrzenny, tradycja, obyczaje, historia są cennym dziedzictwem kulturowo - przyrodniczym dla obecnych i przyszłych pokoleń. Z wartości tych będzie korzystać w przyszłości społeczność lokalna, będą przez nią chronione i pomnażane, aby modelować przyszły wizerunek swojego miejsca zamieszkania. Podstawowym warunkiem, który ma determinować charakter przyszłego rozwoju gminy Chynów, jest posiadanie dobrze wykształconej, aktywnej i otwartej na kontakty z otoczeniem społeczności lokalnej, która umiejętne wykorzystując potencjał dąży do zaspokojenia potrzeb i realizacji aspiracji poprzez rozbudowę infrastruktury technicznej, nowoczesnej gospodarki, wyspecjalizowanego rolnictwa czy turystyki.

105

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Bazując na powyższych założeniach misji gminy Chynów nadano następujące brzmienie:

GMINA CHYNÓW NASZA MAŁA OJCZYZNA WYKORZYSTUJĄCA ENDOGENICZNY POTENCJAŁ I

ATUTY W DĄŻENIU DO UMACNIANIA SWOJEJ POZYCJI W REGIONIE, ZASPOKAJANIA

DOSTATNIEGO I BEZPIECZNEGO FUNKCJONOWANIA SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ,

ZAPEWNIAJĄCA MIESZKAŃCOM MOŻLIWOŚĆ NIESKRĘPOWANEGO ROZWOJU OSOBISTEGO I

ZAWODOWEGO POPRZEZ STYMULOWANIE ROZWOJU LOKALNEJ GOSPODARKI,

WYSPECJALIZOWANEGO I NOWOCZESNEGO ROLNICTWA, USŁUG SFERY PUBLICZNEJ, EDUKACJI,

OPIEKI ZDROWOTNEJ I TURYSTYKI PRZY UWZGLĘDNIENIU ZASAD ZRÓWNOWAŻONEGO

ROZWOJU I POSZANOWANIU ŚRODOWISKA NATURALNEGO.

Tak zdefiniowana misja gminy Chynów ma artykułować aspiracje i dążenia społeczności lokalnej do poprawy warunków mieszkaniowych, bytowych i jakości życia. Ponadto misja przedstawia gminę jako teren najlepszy na dokonywanie nowych inwestycji i rozwój przedsiębiorczości oraz produkcji rolnej, dzięki czemu nastąpi stopniowy wzrost gospodarczy. Do zapewnienia skutecznej realizacji założeń Strategii Rozwoju Gminy Chynów na lata 2016-2024, oprócz określenia misji ważne jest także wskazanie zestawu wartości, którymi gmina będzie się kierować wykonując zadania własne oraz zlecone. Wartości te mają sprzyjać wszechstronnemu i zrównoważonemu rozwojowi oraz wyróżniać gminę na tle innych ośrodków. Powinny one przyświecać wszystkim interesariuszom rozwoju gminy Chynów. Wartościami podstawowymi leżącymi u podstaw podejmowanych przez Gminę Chynów działań strategicznych oraz realizacji polityki samorządowej są:

 ZAUFANIE - szczerość i otwartość, wzajemny szacunek i wiara w czystość intencji partnerów w działaniu  WSPÓŁPRACA - tworzenie więzi i współdziałanie we wzajemnych relacjach mieszkańców, przedstawicieli władz samorządowych i organizacji społeczno-gospodarczych  ODPOWIEDZIALNOŚĆ - dokładność i poprawność wykonywanych działań, uczciwość i sumienność w wykonywanej pracy  SZACUNEK - zrozumienie dla zróżnicowanych potrzeb i poglądów na wszystkich płaszczyznach, ukierunkowane na tworzenie pozytywnych relacji z otoczeniem  ZAANGAŻOWANIE - koncentracja na pracy, nastawienie na maksymalizację efektów pracy i osiąganie wyznaczonych celów  DOBROBYT SPOŁECZNY - ukierunkowanie na osiąganie wartości docelowych: zdrowie, bezpieczeństwo, wykształcenie, zamożność i poczucie samorealizacji każdego mieszkańca

Realizacja polityki samorządowej zgodnie z powyższymi zasadami zagwarantuje, iż podejmowane działania charakteryzować się będą wysoką wartością dodaną. Tym samym osiągnięty zostanie efekt synergii rozwoju – zwielokrotnienia osiągniętych korzyści.

9. WIZJA GMINY CHYNÓW.

Wizja rozwoju jest najbardziej pożądanym, docelowym obrazem przyszłości do którego władze lokalne oraz ich partnerzy będą dążyć, wykorzystując możliwości płynące z posiadanego potencjału własnego i szans pojawiających się w najbliższym otoczeniu. Jest to w pełni ukształtowany wizerunek, będący wynikiem dokonanej diagnozy sytuacji gminy Chynów, analizy jej silnych i słabych stron oraz potencjalnych szans i zagrożeń, a także rezultatem wielopoziomowych konsultacji – zarówno na poziomie władz samorządowych, jak i mieszkańców. Wizja stanowi odpowiedź na oczekiwania i aspiracje mieszkańców, a jednocześnie ma na celu ukształtowanie wizerunku gminy na koniec założonego horyzontu czasowego, zakładając szeroką partycypację społeczności lokalnej, przedstawicieli władz samorządowych oraz partnerów społeczno-gospodarczych.

106

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Wizja rozwoju gminy określa stan docelowy wskazując jak organizacja zamierza być postrzegana w przyszłości. Wyobrażenie zasobów, potencjału i kondycji Gminy Chynów w przyszłości, stanowi podstawę planowania działań prorozwojowych jest wyzwaniem oraz nadaje sens wszelkim działaniom podejmowanym zarówno przez władze, jak i poszczególnych mieszkańców gminy. Wizja Gminy Chynów na lata 2016-2024 została sformułowana w następujący sposób:

GMINA CHYNÓW ATRAKCYJNYM MIEJSCEM ZAMIESZKANIA, AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ I

GOSPODARCZEJ, PRZYJAZNA MIESZKAŃCOM I INWESTOROM DZIĘKI ROZWINIĘTEJ

INFRASTRUKTURZE SPOŁECZNEJ I TECHNICZNEJ, DBAŁOŚCI O ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE

ORAZ WSZECHSTRONNY I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ.

Wizja rozwoju jest pojęciem wielopłaszczyznowym, dlatego też została szerzej zdefiniowana w czterech kluczowych kategoriach:

 Społeczeństwo  Aktywne i obywatelskie - energiczne w działaniu i uczestniczące w życiu społecznym, gospodarczym i obywatelskim. Otwarte i zaangażowane w inicjatywy podejmowane przez samorząd ale także inicjujące podejmowanie działań.  Zintegrowane - podejmujące wspólne działania, dążące do kompromisu i porozumienia.  Wykształcone – posiadające dobry dostęp do oświaty i kultury umożliwiający samorozwój i samorealizację.  Zdrowe – posiadające dobry dostęp do podstawowej i specjalistycznej opieki medycznej oraz rozwiniętej infrastruktury rekreacyjno- sportowej.  Otwarte i tolerancyjne – szanujące różnorodność i odmienność poglądów, gotowe na zmiany.  Bezpieczne – pewne mechanizmów prawnych funkcjonujących w gminie eliminujących zagrożenia.

 Przestrzeń i środowisko  Racjonalnie zagospodarowana – wykorzystująca odnawialne źródła energii, nieinwazyjna dla środowiska naturalnego.  Funkcjonalna – wykorzystująca naturalne walory i bogactwa regionu, predyspozycje terenu oraz odpowiadająca wprost na oczekiwania i potrzeby.  Czysta i ekologiczna – zadbana, uwzględniająca ochronę obszarów i obiektów cennych przyrodniczo, krajobrazowo i kulturowo.  Przyjazna – uwzględniająca oczekiwania mieszkańców i turystów.  Estetyczna – kładąca nacisk na walory estetyczne otoczenia i harmonijny rozwój.  Atrakcyjna turystycznie – dostosowana do potrzeb turystyki i rekreacji, wykorzystująca naturalne walory dla ich dalszego rozwoju.

 Gospodarka i rolnictwo  Innowacyjna – wykorzystująca zdolności i motywację przedsiębiorców do wdrażania nowych lub udoskonalania istniejących rozwiązań, pomysłów i koncepcji  Konkurencyjna – gotowa do rywalizacji, a w szczególności do sprzedaży własnych produktów i usług na innych rynkach.  Dochodowa – przynosząca wymierne korzyści ekonomiczne  Dobrze rozwinięta – nowoczesna, opierająca się na stabilnych podstawach.  Zdywersyfikowana – wielobranżowa oferująca szeroką gamę produktów i usług.  Specjalistyczna – oparta na lokalnej bazie produkcyjnej wysoko rozwiniętego rolnictwa ekologicznego oraz konwencjonalnego.  Inteligentna – oparta na lokalnych zasobach i potencjale, ale korzystająca z możliwości wsparcia naukowo- technicznego i finansowego.  Kooperacyjna i prosektorowa – gotowa i otwarta na współpracę wielosektorową i klastrową 107

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

 Infrastruktura  Publiczna – dostępna dla wszystkich mieszkańców, eliminująca bariery architektoniczne  Nowoczesna – zmodernizowana i utrzymywana w dobrym stanie technicznym  Zintegrowana – tworząca spójną całość  Intermodalna – umożliwiająca optymalizację przemieszczania dzięki wykorzystaniu i integracji różnych środków transportu.  Perspektywiczna – spełniająca przyszłe oczekiwania i uwzględniająca zmiany zarówno w skali lokalnej jak i ponad lokalnej.  Stymulująca rozwój – wpływająca korzystnie na stymulację rozwoju gospodarczego.  Racjonalna – dostosowana do potrzeb, a także rozwijana z poszanowaniem środowiska naturalnego oraz wykorzystująca zasady zrównoważonego rozwoju Osiągnięcie stanu docelowego przedstawionego w formie wizji jest długoletnim procesem, na który składa się szereg działań podejmowanych na różnych szczeblach. Do uczestnictwa w nim są zobowiązani zarówno mieszkańcy, władze samorządowe, jak i wszelkie organizacje i instytucje społeczno-gospodarcze funkcjonujące na obszarze gminy. Podejmowane działania rozwojowe powinny być odpowiednio skoordynowane. Zrealizowanie założeń wizji rozwoju przełoży się na wzrost poziomu atrakcyjności gminy pod względem jakości życia przy zachowaniu walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego.

10. CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE

Priorytetowym zadaniem władz gminy Chynów jest opracowanie oraz aktualizacja niezbędnych dokumentów planistycznych umożliwiających zrównoważony rozwój gminy. Strategia jest dokumentem wiodącym, który określa kierunki rozwoju, jednakże niezbędna jest aktualizacja istniejących oraz opracowanie nowych bardziej szczegółowych programów wyznaczających konkretne zadania do wykonania oraz plany finansowe tychże zadań. Dokumentami strategicznymi których aktualizacja jest planowana w okresie realizacji strategii są m.in.: - Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Chynów na lata 2015-2020, - Wieloletni Plan Inwestycyjny Gminy Chynów na lata 2015-2024, Dokumentami strategicznymi których opracowanie jest planowane w okresie realizacji strategii są m.in.: - Lokalny Plan Rozwoju Gminy Chynów na lata 2015-2024 - Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na lata 2015-2030 - Program Zrównoważonego rozwoju gminy- ujęcia wody, wodociągi i kanalizacja sanitarna – zbiorowe i indywidualne oczyszczalnie ścieków - Program Rewitalizacji Gminy Chynów na lata 2016-2024 Podstawą realizacji głównych założeń jest hierarchizacja celów na dwóch poziomach: strategicznym i operacyjnym. Założeniem, które towarzyszyło kształtowaniu celów było ich określenie według metody SMART – w sposób prosty, mierzalny, osiągalny, istotny i określony w czasie. Skonkretyzowane wskazanie celów pozwala na odpowiednią koordynację realizacji programów operacyjnych. Cele strategiczne określają długofalowe kierunki rozwoju gminy Chynów, natomiast cele operacyjne stanowią ich uszczegółowienie i umożliwiają wyznaczenie konkretnych działań. Cele strategiczne - niezmiernie ważne w drodze realizacji strategii, są zarówno wyzwaniem, jak i sposobem pomiaru realizacji misji w konkretnej domenie strategicznej. Spinają one różnorodne elementy strategii rozwoju gminy, a poziom ich wykonania pomaga ocenić, w jakim stopniu gmina realizuje określoną strategię. Cele operacyjne - stanowią rozwinięcie celów strategicznych, obejmują krótszy horyzont czasowy. Realizacja celów operacyjnych stanowi podstawę do osiągnięcia celów strategicznych. Określenie celów strategicznych i operacyjnych służy wykorzystaniu szans i potencjału gminy Chynów oraz przezwyciężeniu słabych stron i zagrożeń dla jej zrównoważonego rozwoju. Zrównoważony rozwój to proces mający na celu zaspokojenie aspiracji rozwojowych obecnego pokolenia w sposób umożliwiający realizację tych samych dążeń następnym pokoleniom. Zrównoważony rozwój to cel nadrzędny, którego realizację mają zapewnić cele strategiczne określone na podstawie przeprowadzonej analizy diagnozy stanu gminy, konsultacji społecznych oraz przyjętej wizji oraz misji.

108

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Nadrzędnym celem strategicznym gminy Chynów jest:

ZAPEWNIENIE DYNAMICZNEGO I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWÓJU GMINY CHYNÓW POPRZEZ ZWIĘKSZENIE JEJ ATRAKCYJNOŚCI INWESTYCYJNEJ I TURYSTYCZNEJ ORAZ POPRAWĘ WARUNKÓW ŻYCIA MIESZKAŃCÓW PRZY ZACHOWANIU WALORÓW PRZYRODNICZYCH I KULTUROWYCH

Na osiągnięcie tego celu składa się wiele czynników, wśród których znajdują się takie, które należą do kompetencji gminy, i które stanowią cele strategiczne. Ustalono pięć celów strategicznych. CEL STRATEGICZNY 1. ROZWÓJ INFRASTRUKTURY PUBLICZNEJ I USŁUG PUBLICZNEJ SFERY SPOŁECZNEJ CEL STRATEGICZNY 2. MODERNIZACJA I RESTRUKTURYZACJA ROLNICTWA CEL STRATEGICZNY 3. ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI CEL STRATEGICZNY 4. OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO CEL STRATEGICZNY 5. ROZWÓJ TURYSTYKI I REKREACJI

10.1. Cel strategiczny 1. Rozwój infrastruktury publicznej i usług publicznej sfery społecznej zgodnie ze Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2020 roku Cel pośredni 4 „Aktywizacja i modernizacja obszarów pozametropolitalnych": 4.1. „Poprawa dostępności komunikacyjnej i transportu w regionie, w tym lotnictwa cywilnego” 4.2. „Wzmocnienie potencjału rozwojowego ośrodków subregionalnych i małych miast" 4.3. „ Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich" 4.4. „Budowa i rozwój infrastruktury społecznej". 4.5. „Ochrona i rewaloryzacja środowiska przyrodniczego dla zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju". zgodnie ze Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku Obszar działań: Gospodarka Cel rozwojowy: Wzrost konkurencyjności regionu poprzez rozwój działalności gospodarczej oraz transfer i wykorzystanie nowych technologii Kierunki działań: 10. Restrukturyzacja miast w celu wzmocnienia ich funkcji społeczno-gospodarczych 11. Wzmacnianie potencjału rozwojowego i absorpcyjnego obszarów wiejskich 12. Zwiększanie dostępu do szerokopasmowego Internetu i e-usług Obszar działań: Przestrzeń i transport Cel rozwojowy: Poprawa dostępności i spójności terytorialnej regionu oraz kształtowanie ładu przestrzennego Kierunki działań: 13. Zwiększenie dostępności komunikacyjnej wewnątrz regionu 14. Spójność wewnątrzregionalna – koncentracja na najbardziej zapóźnionych podregionach Obszar działań: Społeczeństwo Cel rozwojowy: Poprawa jakości życia oraz wykorzystanie kapitału ludzkiego i społecznego do tworzenia nowoczesnej gospodarki Kierunki działań: 18. Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego 19. Aktywizacja rezerw rynku pracy oraz działania na rzecz poprawy sytuacji demograficznej 22. Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego, integracja społeczna 23. Wyrównanie szans edukacyjnych 24. Podnoszenie standardów funkcjonowania infrastruktury społecznej oraz działania na rzecz ochrony zdrowia i bezpieczeństwa publicznego Obszar działań: Środowisko i energetyka Cel rozwojowy: Zapewnienie gospodarce regionu zdywersyfikowanego zaopatrzenia w energię przy zrównoważonym gospodarowaniu zasobami środowiska Kierunki działań: 28. Modernizacja i rozbudowa lokalnych sieci energetycznych oraz poprawa infrastruktury przesyłowej Obszar działań: Kultura i dziedzictwo Cel rozwojowy: Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego oraz walorów środowiska przyrodniczego dla rozwoju gospodarczego regionu i poprawy jakości życia Kierunki działań: 32. Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego do zwiększenia atrakcyjności 33. Upowszechnianie kultury i twórczości 36. Wykorzystanie dziedzictwa kulturowego w działalności gospodarczej Wysoki poziom usług publicznych uczyni gminę Chynów bardziej przyjaznym miejscem dla mieszkańców jak i dla potencjalnych inwestorów, mogąc tym samym być jednym z kół zamachowych gospodarki. Dobrze rozwinięta sieć dróg i infrastruktury technicznej powinna być priorytetem dla samorządu, ponieważ poprawa sytuacji w tej dziedzinie przybliża osiągnięcie wszystkich celów strategicznych - wpływa na standard życia mieszkańców, ułatwia rozwój nowoczesnego, ekologicznego rolnictwa, umożliwia tworzenie nowych przedsiębiorstw i podnosi zainteresowanie terenami pod budownictwo mieszkaniowe, rekreacyjne i gospodarcze. Ma również olbrzymie znaczenie dla ochrony 109

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

środowiska naturalnego. Realizacja założonego celu strategicznego możliwa będzie dzięki wdrożeniu następujących celów operacyjnych:

Cele operacyjne: 1.1 Poprawa jakości usług świadczonych przez Gminę 1.2 Wzrost bezpieczeństwa obywateli 1.3 Budowa i modernizacja budynków użyteczności publicznej 1.4 Rozwój bazy oświatowej 1.5 Rozwój pomocy społecznej 1.6 Rozwój systemu ochrony zdrowia 1.7 Dokształcanie zawodowe dorosłych 1.8 Rozwój działalności kulturalnej 1.9 Budowa i rozbudowa lokalnych sieci szerokopasmowych - rozwój społeczeństwa informacyjnego - e-usługi 1.10 Budowa i modernizacja dróg oraz infrastruktury drogowej 1.11 Budowa i modernizacja sieci wodociągowo-kanalizacyjnej i burzowej 1.12 Rozbudowa sieci gazowej w gminie 1.13 Modernizacja systemów grzewczych i elektroenergetycznych 1.14 Rozwój gminnego systemu gospodarki odpadami 1.15 Rewitalizacja terenów zdegradowanych

Cel operacyjny: 1.1. Poprawa jakości usług świadczonych przez Gminę Działania: 1.1.1. Usprawnienie procedur administracyjnych 1.1.2. Informatyzacja Urzędu Gminy i terenu gminy 1.1.3. Poprawa stanu obiektów administracji publicznej 1.1.4. Rozbudowa siedziby administracyjnej gminy 1.1.5. Zniesienie barier architektonicznych dla niepełnosprawnych Cel operacyjny: 1.2. Wzrost bezpieczeństwa obywateli Działania: 1.2.1. Stosowanie profilaktyki bezpieczeństwa 1.2.2. Doposażenie placówek OSP 1.2.3. Stworzenie Gminnego Centrum Reagowania 1.2.4. Zwiększenie bezpieczeństwa ruchu drogowego 1.2.5. Zainstalowanie monitoringu w części gminy 1.2.6. Budowa strażnicy OSP 1.2.7. Remonty strażnic OSP Cel operacyjny: 1.3. Budowa i modernizacja budynków użyteczności publicznej Działania: 1.3.1 Budowa obiektów sportowych 1.3.2 Budowa obiektów rekreacyjnych 1.3.3 Budowa i modernizacja biblioteki 1.3.4 Zagospodarowanie wolnych przestrzeni w gminie na cele użyteczności publicznej 1.3.5 Rozwój budownictwa socjalnego Cel operacyjny: 1.4. Rozwój bazy oświatowej Działania: 1.4.1. Rozbudowa i modernizacja budynków szkolnych 1.4.2. Budowa boisk szkolnych 1.4.3. Budowa basenu 1.4.4. Doposażenie szkół i placówek oświatowych: - w sprzęt komputerowy i łącza internetowe, - wzbogacenie księgozbioru bibliotek szkolnych - zakup sprzętu sportowego i dydaktycznego.

110

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

1.4.5. Udoskonalenie systemu stypendialnego dla dzieci i młodzieży z rodzin najuboższych i zagrożonych marginalizacją 1.4.6. Budowa i modernizacja budynków Domów Nauczyciela 1.4.7. Budowa placów zabaw Cel operacyjny: 1.5. Rozwój pomocy społecznej Działania: 1.5.1. Stworzenie programu zapobiegania wzrostowi patologii społecznej 1.5.2. Organizowanie dzieciom i młodzieży atrakcyjnego spędzenia czasu wolnego 1.5.3. Organizowanie świetlic dla dzieci i młodzieży 1.5.4. Dostosowanie obiektów użyteczności publicznej dla poruszania się osób niepełnosprawnych i starszych Cel operacyjny: 1.6. Rozwój systemu ochrony zdrowia Działania: 1.6.1. Polepszenie jakości świadczeń i usług medycznych 1.6.2. Ułatwienie dostępu do lekarzy specjalistów 1.6.3. Doposażenie gabinetów lekarskich w specjalistyczny sprzęt medyczny 1.6.4. Wprowadzenie w szkołach opieki pielęgniarskiej 1.6.5. Modernizacja bazy lokalowej Cel operacyjny: 1.7. Dokształcanie zawodowe dorosłych Działania: 1.7.1. Utworzenie Ośrodka Doskonalenia Zawodowego 1.7.2. Organizowanie kursów i szkoleń z praktyczną nauką zawodu 1.7.3. Szkolenia dla rolników (ekologia, agroturystyka, restrukturyzacja produkcji rolniczej, sadowniczej) 1.7.4. Szerokie upowszechnianie umiejętności korzystania z technik teleinformatycznych 1.7.5. Rozbudowa infrastruktury upowszechniania wiedzy z wykorzystaniem rozwiązań ICT Cel operacyjny: 1.8. Rozwój działalności kulturalnej Działania: 1.8.1 Utworzenie klubów dla młodzieży 1.8.2 Tworzenie bazy lokalowej dla Wiejskich Ośrodków Kultury 1.8.3 Organizowanie imprez kulturalno-oświatowych kultywujących miejscową tradycję i kulturę 1.8.4 Nawiązywanie współpracy z zagranicznymi samorządami. 1.8.5. Budowa i modernizacja obiektów zaliczanych do infrastruktury kulturalnej 1.8.6. Wspieranie oraz promowanie lokalnych inicjatyw kulturalnych 1.8.7. Popularyzacja i rozwój czytelnictwa 1.8.8. Doskonalenie bazy kulturalnej 1.8.9. Stworzenie przejrzystego sytemu informacji o istniejących zasobach kulturowych znajdujących się na terenie gminy 1.8.10. Modernizacja obiektów związanych z dziedzictwem kulturowym 1.8.11. Modernizacja obiektów sakralnych Cel operacyjny: 1.9. Budowa i rozbudowa lokalnych sieci szerokopasmowych - rozwój społeczeństwa informacyjnego - e-usługi Działania: 1.9.1. Rozbudowa przekaźników telefonii komórkowej 1.9.2. Budowa i wdrażanie platform elektronicznych dla zintegrowanego systemu wspomagania na poziomie lokalnym 1.9.3. Utworzenie Publicznych Punktów Dostępu do Internetu 1.9.4. Stworzenie oferty informacji i usług dla sektora prywatnego jak i publicznego: - e-government - usługi publiczne świadczone drogą elektroniczną - e-health - usługi medyczne świadczone na odległość - e-learning - nauczanie na odległość - e-business - handel elektroniczny

111

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Cel operacyjny: 1.10. Budowa i modernizacja dróg oraz infrastruktury drogowej Działania: 1.10.1. Budowa dróg gminnych 1.10.2. Modernizacja dróg gminnych 1.10.3. Budowa i modernizacja dróg powiatowych 1.10.4. Budowa i modernizacja chodników 1.10.5. Budowa i modernizacja oświetlenia 1.10.6. Budowa parkingów 1.10.7. Budowa tras rowerowych Cel operacyjny: 1.11. Budowa i modernizacja sieci wodociągowo- kanalizacyjnej i burzowej Działania: 1.11.1. Budowa i modernizacja sieci wodociągowej 1.11.2. Budowa i modernizacja stacji uzdatniania wody 1.11.3. Budowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej 1.11.4. Budowa systemu kanalizacji burzowej 1.11.5. Uzbrojenie terenów pod budownictwo mieszkaniowe 1.11.6. Budowa systemu przydomowych oczyszczalni ścieków w rozproszonej zabudowie 1.11.7. Budowa i rozbudowa oczyszczalni ścieków Cel operacyjny: 1.12. Rozbudowa sieci gazowej w gminie Działania: 1.12.1. Opracowanie dokumentacji dotyczącej budowy sieci gazowej 1.12.2. Budowa gazociągu i stacji redukcyjnych 1.12.3. Modernizacja istniejącej sieci gazowej Cel operacyjny: 1.13. Modernizacja systemów grzewczych i elektroenergetycznych Działania: 1.13.1. Modernizacja systemów grzewczych (w tym termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej, modernizacja kotłowni, popularyzacja termomodernizacji w budynkach prywatnych) 1.13. 2. Propagowanie wykorzystania alternatywnych źródeł energii i biopaliw 1.13. 3. Modernizacja systemów elektroenergetycznych 1.13. 4. Budowa nowoczesnych ekologicznych kotłowni Cel operacyjny: 1.14. Rozwój gminnego systemu gospodarki odpadami Działania: 1.14.1. Selektywne zbieranie odpadów 1.14.2. Inwentaryzacja i likwidacja „dzikich składowisk" oraz przeprowadzanie rekultywacji tych terenów 1.14.3. Właściwe lokalizowanie kontenerów na terenie gminy Cel operacyjny: 1.15. Rewitalizacja terenów zdegradowanych Działania: 1.15.1. Opracowanie programów rewitalizacji w Gminie Chynów 1.15.2. Rewitalizacja terenów zdegradowanych

10.2. Cel strategiczny 2. Modernizacja i restrukturyzacja rolnictwa zgodnie ze Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2020 roku Cel pośredni 4 „Aktywizacja i modernizacja obszarów pozametropolitalnych": 4.3. „ Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich" zgodnie ze Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku Obszar działań: Przemysł i produkcja Cel rozwojowy: Rozwój produkcji ukierunkowanej na eksport w przemyśle zaawansowanych i średniozaawansowanych technologii oraz w przemyśle i przetwórstwie rolno-spożywczym Kierunki działań: 4. Umiędzynarodowienie gospodarcze 5. Tworzenie warunków do zwiększenia inwestycji pozarolniczych – głównie w przemyśle rolno-spożywczym Obszar działań: Gospodarka

112

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Cel rozwojowy: Wzrost konkurencyjności regionu poprzez rozwój działalności gospodarczej oraz transfer i wykorzystanie nowych technologii Kierunki działań: 6. Wykorzystanie i wzmacnianie specjalizacji regionalnych 7. Wspieranie rozwoju nowych technologii, w szczególności biotechnologii i biomedycyny, nanotechnologii, fotoniki i optoelektroniki, technologii informacyjno- -komunikacyjnych (TIK) i kosmicznych 11. Wzmacnianie potencjału rozwojowego i absorpcyjnego obszarów wiejskich 12. Zwiększanie dostępu do szerokopasmowego Internetu i e-usług Obszar działań: Społeczeństwo Cel rozwojowy: Poprawa jakości życia oraz wykorzystanie kapitału ludzkiego i społecznego do tworzenia nowoczesnej gospodarki Kierunki działań: 21. Wzrost wykorzystania zasobów ludzkich poprzez zwiększenie mobilności zawodowej i przestrzennej Obszar działań: Środowisko i energetyka Cel rozwojowy: Zapewnienie gospodarce regionu zdywersyfikowanego zaopatrzenia w energię przy zrównoważonym gospodarowaniu zasobami środowiska Kierunki działań: 29. Przeciwdziałanie zagrożeniom naturalnym 31. Produkcja energii ze źródeł odnawialnych Obszar działań: Kultura i dziedzictwo Cel rozwojowy: Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego oraz walorów środowiska przyrodniczego dla rozwoju gospodarczego regionu i poprawy jakości życia Kierunki działań: 32. Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego do zwiększenia atrakcyjności turystycznej regionu Charakter rolniczy gminy nie pozwala na pominięcie w planowaniu rozwoju wykorzystania instrumentów wsparcia rozwoju rolnictwa i usług w tym zakresie. Aktywność gospodarcza w sferze rolniczej, samoorganizowanie producentów są niezbędne w gospodarce rynkowej. Rozwój rolnictwa zależeć będzie od samych rolników, samorządu rolników (Izb Rolniczych) oraz szeroko pojętej edukacji. Niezbędna będzie tu także pomoc organizacyjna władz samorządowych w zakresie samoorganizacji grup producenckich, marketingu i promocji. Realizacja założonego celu strategicznego możliwa będzie dzięki wdrożeniu następujących celów operacyjnych. Cele operacyjne: 2.1. Rozwój rolnictwa konwencjonalnego, ekologicznego, specjalistycznego i integrowanego 2.2. Promowanie i wspieranie inwestycji w zakresie przetwórstwa rolno- spożywczego 2.3. Rozwój i promocja agroturystyki 2.4. Przekształcenie struktury agrarnej gospodarstw rolnych 2.5. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w optymalizacji kosztów produkcji rolnej i przetwórstwa Cel operacyjny: 2.1. Rozwój rolnictwa konwencjonalnego, ekologicznego, specjalistycznego i integrowanego Działania: 2.1.1. Działania marketingowe promujące rozwój rolnictwa ekologicznego 2.1.2. Aktywna pomoc rolnikom przy wypełnianiu wniosków z zakresu po-zyskiwania funduszy na realizację inwestycji i dopłat obszarowych 2.1.3. Działania edukacyjne (szkolenia, kursy) z zakresu tematyki rolnictwa ekologicznego 2.1.4. Budowa zbiorników retencyjnych przez indywidualnych rolników 2.1.5. Budowa i modernizacja urządzeń melioracyjnych na potrzeby rolników Cel operacyjny: 2.2. Promowanie i wspieranie inwestycji w zakresie przetwórstwa rolno- spożywczego Działania: 2.2.1. Wspieranie istniejących grup producenckich i tworzenie nowych 2.2.2. Wsparcie i promocja eksportu owoców 2.2.3. Działania marketingowe promujące lokalną produkcję rolniczą 2.2.4. Opracowanie oraz upowszechnianie informacji o możliwościach wsparcia (m.in. finansowego) dla osób rozpoczynających działalność w zakresie przetwórstwa rolno-spożywczego 2.2.5. Szkolenia, doradztwo Cel operacyjny: 2.3. Rozwój i promocja agroturystyki Działania: 113

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

2.3.1. Działania marketingowe promujące agroturystykę w gminie 2.3.2. Działania zachęcające lokalną społeczność do podjęcia działalności agroturystycznej 2.3.3. Modernizacja gospodarstw rolnych na potrzeby agroturystyki 2.3.4. Opracowanie i wdrożenie systemu skutecznej pomocy (prawnej, organizacyjnej) dla gospodarstw chcących prowadzić działalność agroturystyczną. Cel operacyjny: 2.4. Przekształcenie struktury agrarnej gospodarstw rolnych Działania: 2.4.1. Scalanie gruntów 2.4.2. Przemianowanie gruntów rolnych słabej jakości i nieużytków na cele inwestycyjne i budownictwo 2.4.3. Opracowanie procedur przyspieszających regulowanie kwestii własnościowych w gospodarstwach rolnych, mających kilku właścicieli (przy wykonywaniu scaleń) Cel operacyjny: 2.5. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w optymalizacji kosztów produkcji rolnej i przetwórstwa Działania: 2.5.1. Zastosowanie w rolnictwie i przetwórstwie rolno- spożywczym odnawialnych źródeł energii 2.5.2. Promowanie i wspieranie inwestycji w odnawialne źródła energii przez rolników i przedsiębiorców sektora rolno- spożywczego

10.3. Cel strategiczny 3. Rozwój przedsiębiorczości zgodnie ze Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2020 roku Cel pośredni 4 „Aktywizacja i modernizacja obszarów pozametropolitalnych": 4.2. „ Wzmocnienie potencjału rozwojowego ośrodków subregionalnych i małych miast" 4.3. „ Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich" zgodnie ze Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku Obszar działań: Przemysł i produkcja Cel rozwojowy: Rozwój produkcji ukierunkowanej na eksport w przemyśle zaawansowanych i średniozaawansowanych technologii oraz w przemyśle i przetwórstwie rolno-spożywczym Kierunki działań: 1. Tworzenie warunków do generowania i absorpcji innowacji 2. Rozwój produkcji: tworzenie warunków przyjaznych dla inwestorów i przedsiębiorców 3. Wspieranie tworzenia i rozwoju przedsiębiorstw produkcyjnych 4. Umiędzynarodowienie gospodarcze 5. Tworzenie warunków do zwiększenia inwestycji pozarolniczych – głównie w przemyśle rolno-spożywczym Obszar działań: Gospodarka Cel rozwojowy: Wzrost konkurencyjności regionu poprzez rozwój działalności gospodarczej oraz transfer i wykorzystanie nowych technologii Kierunki działań: 6. Wykorzystanie i wzmacnianie specjalizacji regionalnych 11. Wzmacnianie potencjału rozwojowego i absorpcyjnego obszarów wiejskich 12. Zwiększanie dostępu do szerokopasmowego Internetu i e-usług Obszar działań: Społeczeństwo Cel rozwojowy: Poprawa jakości życia oraz wykorzystanie kapitału ludzkiego i społecznego do tworzenia nowoczesnej gospodarki Kierunki działań: 18. Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego 19. Aktywizacja rezerw rynku pracy oraz działania na rzecz poprawy sytuacji demograficznej 21. Wzrost wykorzystania zasobów ludzkich poprzez zwiększenie mobilności zawodowej i przestrzennej 22. Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego, integracja społeczna Obszar działań: Środowisko i energetyka Cel rozwojowy: Zapewnienie gospodarce regionu zdywersyfikowanego zaopatrzenia w energię przy zrównoważonym gospodarowaniu zasobami środowiska Kierunki działań: 25. Dywersyfikacja źródeł energii i jej efektywne wykorzystanie 26. Wspieranie rozwoju przemysłu ekologicznego i eko-innowacji Rozwój działalności gospodarczej należy traktować jako bezwzględny priorytet rozwoju gminy. Podjęcie działań w zakresie rozwoju gospodarczego przyczyni się do zmniejszenia stopy bezrobocia i tworzenia nowych miejsc pracy. Celowe jest jednak zintegrowanie działań tych instytucji z działaniami władz lokalnych - prowadzenie wspólnych przedsięwzięć może przynieść duży postęp jakościowy z uwagi na wzajemne zrozumienie potrzeb, oczekiwań i możliwości partnerów oraz pozytywne efekty. Realizacja założonego celu strategicznego możliwa będzie dzięki wdrożeniu następujących celów operacyjnych

Cele operacyjne: 3.1. Tworzenie warunków dla zrównoważonego rozwoju społeczno- gospodarczego 114

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

3.2. Tworzenie nowych miejsc pracy w sektorach pozarolniczych 3.3. Rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw 3.4. Opracowanie programu preferencji dla nowych inwestorów 3.5. Promocja samozatrudnienia osób bezrobotnych i absolwentów Cel operacyjny: 3.1. Tworzenie warunków dla zrównoważonego rozwoju społeczno- gospodarczego Działania: 3.1.1. Różnicowanie działalności gospodarczej 3.1.2. Stworzenie nowych stałych miejsc pracy dla mieszkańców wsi 3.1.3. Stworzenie potencjału turystycznego gminy Cel operacyjny: 3.2. Tworzenie nowych miejsc pracy w sektorach pozarolniczych Działania: 3.2.1. Rozwój zakładów produkcyjno-usługowych i budowlanych 3.2.2. Modernizacja i przebudowa obiektów handlowych 3.2.3. Rozwój działalności handlowej i usługowej 3.2.4. Rozwój zasobów ludzkich Cel operacyjny: 3.3. Rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw Działania: 3.3.1. Utworzenie inkubatora przedsiębiorczości 3.3.2. Nawiązanie współpracy pomiędzy instytucjami lokalnymi działającymi na rzecz MŚP 3.3.3. Określenie skutecznych sposobów dotarcia z informacją do przedsiębiorców ( internet, media, konferencje, targi) 3.3.4. Stworzenie systemu przepływu informacji pomiędzy instytucjami 3.3.5. Utworzenie bazy danych o wolnych terenach i obiektach Cel operacyjny: 3.4. Opracowanie programu preferencji dla nowych inwestorów Działania: 3.4.1. Opracowanie systemu szkoleń i doradztwa dla rozpoczynających działalność gospodarczą 3.4.2. Wyróżnianie najlepszych przedsiębiorców i producentów (promowanie firm posiadających certyfikaty jakości ISO) 3.4.3. Nawiązywanie współpracy w poszczególnych branżach między partnerami zagranicznymi Cel operacyjny: 3.5. Promocja samozatrudnienia osób bezrobotnych i absolwentów Działania: 3.5.1. Współpraca Powiatowego Urzędu Pracy z organizacjami i przedsiębiorcami w zakresie kreacji samozatrudnienia bezrobotnych i absolwentów z terenu gminy 3.5.2. Utworzenie systemu przekwalifikowania zawodowego i szkoleń na potrzeby lokalnego rynku pracy

10.4. Cel strategiczny 4. Ochrona środowiska naturalnego zgodnie ze Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2020 roku Cel pośredni 4 „Aktywizacja i modernizacja obszarów pozametropolitalnych": 4.3. „ Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich" 4.5. „Ochrona i rewaloryzacja środowiska przyrodniczego dla zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju". zgodnie ze Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku Obszar działań: Przemysł i produkcja Cel rozwojowy: Rozwój produkcji ukierunkowanej na eksport w przemyśle zaawansowanych i średniozaawansowanych technologii oraz w przemyśle i przetwórstwie rolno-spożywczym 115

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Kierunki działań: 1. Tworzenie warunków do generowania i absorpcji innowacji Obszar działań: Gospodarka Cel rozwojowy: Wzrost konkurencyjności regionu poprzez rozwój działalności gospodarczej oraz transfer i wykorzystanie nowych technologii Kierunki działań: 7. Wspieranie rozwoju nowych technologii, w szczególności biotechnologii i biomedycyny, nanotechnologii, fotoniki i optoelektroniki, technologii informacyjno- -komunikacyjnych (TIK) i kosmicznych Obszar działań: Przestrzeń i transport Cel rozwojowy: Poprawa dostępności i spójności terytorialnej regionu oraz kształtowanie ładu przestrzennego Kierunki działań: 15. Rozwój form transportu przyjaznych dla środowiska i mieszkańców Obszar działań: Środowisko i energetyka Cel rozwojowy: Zapewnienie gospodarce regionu zdywersyfikowanego zaopatrzenia w energię przy zrównoważonym gospodarowaniu zasobami środowiska Kierunki działań: 25. Dywersyfikacja źródeł energii i jej efektywne wykorzystanie 26. Wspieranie rozwoju przemysłu ekologicznego i eko-innowacji 27. Zapewnienie trwałego i zrównoważonego rozwoju oraz zachowanie wysokich walorów środowiska 28. Modernizacja i rozbudowa lokalnych sieci energetycznych oraz poprawa infrastruktury przesyłowej 29. Przeciwdziałanie zagrożeniom naturalnym 30. Poprawa jakości wód, odzysk/unieszkodliwianie odpadów, odnowa terenów skażonych oraz ograniczenie emisji zanieczyszczeń 31. Produkcja energii ze źródeł odnawialnych Obszar działań: Kultura i dziedzictwo Cel rozwojowy: Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego oraz walorów środowiska przyrodniczego dla rozwoju gospodarczego regionu i poprawy jakości życia Kierunki działań: 32. Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego do zwiększenia atrakcyjności turystycznej regionu Założeniem tego celu są inwestycje sprzyjające ochronie środowiska, dzięki którym nastąpi poprawa m.in. warunków życia, stanu zdrowia mieszkańców, możliwa będzie produkcja zdrowej żywności, nastąpi poprawa czystości wód, powietrza i gleb. Działania te mogą być zrealizowane nie tylko poprzez inwestycje proekologiczne, lecz także poprzez włączenie się całej społeczności gminy w działania ukierunkowane na ochronę środowiska naturalnego. Dlatego ważnym elementem jest kształtowanie świadomości ekologicznej wśród mieszkańców. Niezbędne jest również stałe monitorowanie czystości i porządku a także okresowe badania stanu środowiska naturalnego w gminie. Osiągnięcie założonego celu strategicznego nastąpi poprzez realizację poniższych celów operacyjnych: Cele operacyjne: 4.1. Edukacja ekologiczna mieszkańców i estetyzacja wsi 4.2. Inwestycje proekologiczne 4.3. Poprawa stanu środowiska naturalnego 4.4 Wdrożenie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Chynów Cel operacyjny: 4.1. Edukacja ekologiczna mieszkańców i estetyzacja wsi Działania: 4.1.1. Opracowanie oferty i prowadzenie programów edukacyjnych 4.1.2. Przebudowa centrów wsi w celu poprawy wizerunku gminy 4.1.3. Utworzenie Gminnego Centrum Edukacji Ekologicznej 4.1.4. Dbałość o estetykę gminy Cel operacyjny: 4.2. Inwestycje proekologiczne Działania: 4.2.1. Inwentaryzacja i likwidacja „dzikich składowisk" oraz ich rekultywacja 4.2.2. Zadania ciągłe związane z edukacją i praktyką dotyczącą selektywnej zbiórki odpadów i ich zagospodarowania 4.2.3. Budowa instalacji przetwarzania odpadów 4.2.4. Budowa oczyszczalni ścieków 4.2.5. Współpraca z sąsiednimi gminami w zakresie ochrony środowiska

116

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Cel operacyjny: 4.3. Poprawa stanu środowiska naturalnego Działania: 4.3.1. Zastępowanie ogrzewania węglowego ogrzewaniem ekologicznym 4.3.2. Rozwijanie wykorzystania alternatywnych źródeł energii i biopaliw 4.3.3. Kontynuowanie gazyfikacji terenu gminy 4.3.4. Termomodernizacja budynków 4.3.5. Utrzymanie czystości rzek i zbiorników wodnych 4.3.6. Budowa zbiorników retencyjnych na terenie gminy. 4.3.7. Ochrona terenów cennych przyrodniczo 4.3.8. Zakaz wypalania traw Cel operacyjny: 4.4 Wdrożenie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Chynów Działania: 4.3.1. Redukcja niskiej emisji w gminie poprzez zwiększenie wykorzystanie OZE w gminie. Instalacja paneli fotowoltaicznych w budynkach publicznych 4.3.2. Redukcja niskiej emisji w gminie poprzez zwiększenie wykorzystanie OZE w gminie 4.3.3. Wspieranie budowy instalacji fotowoltaicznych skierowany do mieszkańców gminy. 4.3.4. Redukcja niskiej emisji w gminie poprzez wspieranie wymiany niskosprawnych źródeł ciepła węglowych i gazowych na wysokosprawne źródła ciepła gazowe lub hybrydowe w gminie. 4.3.5. Redukcji niskiej emisji w gminie poprzez wspieranie termomodernizacji budynków mieszkalnych w gminie. 4.3.6. Termomodernizacja obiektów publicznych w gminie. 4.3.7. Wsparcie budowy instalacji fotowoltaicznych do 40kW przez podmioty gospodarcze. 4.3.8. Świadomość zagrożeń niskiej emisji. Planowanie działań w energetyce. 4.3.9. Świadomość zagrożeń niskiej emisji. System „zielonych zamówień publicznych”. 4.3.10. Budowa ścieżki rowerowej 4.3.11. Promowanie zachowań energooszczędnych w transporcie - ECODRIVING 4.3.12. Edukacja lokalnej społeczności w zakresie efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii 4.3.13. Wykorzystanie nowych technologii - budowa systemu umożliwiającego ładowanie urządzeń i pojazdów elektrycznych 4.3.14. Wymiana energochłonnego oświetlenia ulicznego z wykorzystaniem opraw sodowych i rtęciowych na energooszczędne oprawy LED wraz z modernizacją systemu sterowania 4.3.15. Wsparcie budowy instalacji fotowoltaicznych o mocy powyżej 1MW przez podmioty gospodarcze w gminie 4.3.16. Promocja budownictwa energooszczędnego 4.3.17. Wsparcie budowy siłowni wiatrowych o pionowej osi obrotu (VAWTs) przez mieszkańców i podmioty gospodarcze.

10.5. Cel strategiczny 5. Rozwój turystyki i rekreacji zgodnie ze Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2020 roku Cel pośredni 4 „Aktywizacja i modernizacja obszarów pozametropolitalnych": 4.3. „ Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich" 4.4. „Budowa i rozwój infrastruktury społecznej 4.5. „Ochrona i rewaloryzacja środowiska przyrodniczego dla zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju". zgodnie ze Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 roku Obszar działań: Przemysł i produkcja Cel rozwojowy: Rozwój produkcji ukierunkowanej na eksport w przemyśle zaawansowanych i średniozaawansowanych technologii oraz w przemyśle i przetwórstwie rolno-spożywczym Kierunki działań: 5. Tworzenie warunków do zwiększenia inwestycji pozarolniczych – głównie w przemyśle rolno-spożywczym Obszar działań: Gospodarka Cel rozwojowy: Wzrost konkurencyjności regionu poprzez rozwój działalności gospodarczej oraz transfer i wykorzystanie nowych technologii Kierunki działań: 117

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

6. Wykorzystanie i wzmacnianie specjalizacji regionalnych 11. Wzmacnianie potencjału rozwojowego i absorpcyjnego obszarów wiejskich Obszar działań: Przestrzeń i transport Cel rozwojowy: Poprawa dostępności i spójności terytorialnej regionu oraz kształtowanie ładu przestrzennego Kierunki działań: 16. Zapobieganie nadmiernej suburbanizacji i kreowanie ładu przestrzennego Obszar działań: Społeczeństwo Cel rozwojowy: Poprawa jakości życia oraz wykorzystanie kapitału ludzkiego i społecznego do tworzenia nowoczesnej gospodarki Kierunki działań: 19. Aktywizacja rezerw rynku pracy oraz działania na rzecz poprawy sytuacji demograficznej 22. Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego, integracja społeczna Obszar działań: Kultura i dziedzictwo Cel rozwojowy: Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego oraz walorów środowiska przyrodniczego dla rozwoju gospodarczego regionu i poprawy jakości życia Kierunki działań: 32. Wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego do zwiększenia atrakcyjności turystycznej regionu 33. Upowszechnianie kultury i twórczości Turystyka i rekreacja winny mieć znaczącą funkcję uzupełniającą do funkcji przemysłowo-usługowej i rolniczej. Zwłaszcza ta druga, związana z rolnictwem, a w szczególności powstawaniem gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych w połączeniu z atrakcjami turystycznymi może stanowić znaczącą gałąź rozwoju gospodarczego gminy Przyrodę i kulturę należy jednak wspomagać profesjonalną ofertą promocyjną. Realizacja założonego celu strategicznego możliwa będzie dzięki wdrożeniu następujących celów operacyjnych:

Cele operacyjne: 6.1. Rozbudowa bazy turystycznej 6.2. Tworzenie bazy rekreacyjno-sportowej 6.3. Utworzenie Centrum Informacji Inwestorskiej i Turystycznej Cel operacyjny: 6.1. Rozbudowa bazy turystycznej Działania: 6.1.1. Budowa bazy hotelarsko-gastronomicznej i miejsc obsługi podróżnych 6.1.2. Wyznaczanie i zagospodarowanie ścieżek rowerowych i pieszych 6.1.3. Promocja dywersyfikacji kierunku działalności gospodarstw rolnych o usługi agroturystyczne Cel operacyjny: 6.2. Tworzenie bazy rekreacyjno-sportowej Działania: 6.2.1. Budowa kortów tenisowych 6.2.2 Budowa Ogródków Jordanowskich i placów zabaw dla dzieci na terenie gminy 6.2.3. Propagowanie sportu jako zdrowego stylu życia 6.2.4. Budowa basenu 6.2.5. Budowa pola golfowego Cel operacyjny: 6.3. Utworzenie Centrum Informacji Inwestorskiej i Turystycznej Działania: 6.3.1. Wydawanie folderów (informatorów) na temat walorów turystycznych 6.3.2. Stworzenie strategii promowania gminy mającej na celu przyciągnięcie turystów

11. FINANSOWANIE DZIAŁAŃ STRATEGICZNYCH

Strategia Rozwoju Gminy Chynów opracowana została w ścisłej korelacji z Wieloletnim Planem Inwestycyjnym Gminy Chynów na lata 2015- 2024 oraz z uwzględnieniem Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Chynów na lata 2016-2023, zapewniając tym samym środki finansowe na samodzielną realizację lub współudział w finansowaniu działań zakładanych w strategii.

Finansowanie zadań zawartych w Strategii Rozwoju Gminy Chynów będzie odbywać się z różnorodnych źródeł. Najważniejsze z nich to: 118

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

 budżet jednostki samorządu terytorialnego (środki własne Urzędu Gminy i jednostek mu podległych),  budżet powiatu i województwa,  budżet państwa (w zakresie realizacji zadań nałożonych na gminy ustawowo),  środki budżetu Unii Europejskiej (np. pochodzące z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego oraz wielu innych Programów, odpowiadających konkretnym działaniom),  środki funduszy celowych, m.in. Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,  środki pochodzące ze źródeł zagranicznych – (m. in. Norweskiego Mechanizmu Finansowego, Mechanizmu Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego),  środki własne przedsiębiorstw i osób fizycznych (także na zasadach partnerstwa publiczno-prywatnego),  środki stowarzyszeń, fundacji i organizacji pozarządowych,

Kluczowym źródłem finansowania przedsięwzięć rozwojowych Strategii Rozwoju Gminy Chynów będą środki europejskiej polityki spójności pochodzące z budżetu Unii Europejskiej na lata 2014-2020.

Zarządzanie polityką spójności realizowane jest w oparciu o dokument Umowa Partnerstwa określający strategię inwestowania środków. Wdrażanie strategii odbywa się poprzez realizację sześciu programów krajowych oraz szesnastu programów regionalnych.

Programy krajowe:

 Program Operacyjny Inteligentny Rozwój,  Program Operacyjny Polska Cyfrowa,  Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko,  Program Operacyjny Wiedza, Edukacja, Rozwój,  Program Operacyjny Polska Wschodnia,  Program Operacyjny Pomoc Techniczna.

Istotnym źródłem dofinansowania potrzeb i planów rozwojowych Gminy Chynów określonych w Strategii będzie Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020 określający obszary priorytetowe (Osi priorytetowe) i obszary wsparcia. Zakres wsparcia Programu Operacyjnego przedstawiono w tabeli. Tabela 52. Osie priorytetowe oraz główne obszary wsparcia w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2014-2020

Osie priorytetowe RPO WM 2014-2020 Główne obszary wsparcia

 wsparcie regionalnej infrastruktury badawczo-rozwojowej Oś I  wsparcie fazy badań przemysłowych oraz prac rozwojowych Wykorzystanie działalności badawczo- obejmujący proces powstania innowacji lub jego wybrane rozwojowej w gospodarce elementy, prowadzony samodzielnie przez przedsiębiorcę lub we współpracy z jednostką naukową.  rozwój technologii która nie została jeszcze skomercjalizowana i wykorzystana w działalności gospodarczej  działania wspomagające rozwój regionalnego systemu innowacji,  wzrost wykorzystania innowacyjnej działalności badawczej i rozwojowej w przedsiębiorstwach  tworzenie przyjaznych warunków dla gospodarczego wykorzystania nowych pomysłów  informatyzacja służby zdrowia, ze szczególnym naciskiem Oś II na wdrożenie elektronicznej dokumentacji medycznej Wykorzystanie e-potencjału Mazowsza  zapewnienie interoperacyjności publicznych systemów teleinformatycznych  zinformatyzowanie dostępu do informacji publicznej  udostępnienie jak najszerszego zakresu usług publicznych świadczonych elektronicznie

119

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

 rozwój e-technologii w przedsiębiorstwach  wsparcie informatyzacji celem poprawy dostępu do zasobów kultury z wykorzystaniem e-usług  wsparcie działań zmierzających do uporządkowania i Oś III przygotowania terenów inwestycyjnych w celu nadania im Rozwój potencjału innowacyjnego i nowych funkcji gospodarczych przedsiębiorczości  wsparcie rozwoju przedsiębiorczości  internacjonalizacja przedsiębiorstw poprzez wzrost eksportu towarów i usług  wsparcie wprowadzania na rynek nowych lub ulepszonych produktów lub usług  wsparcie rozwoju produktów i usług opartych na handlu elektronicznym  promocja gospodarcza regionu  zwiększenie dostępności terenów inwestycyjnych  dostosowanie ofert Instytucji Otoczenia Biznesu (IOB) do potrzeb przedsiębiorców  wsparcie inwestycji w infrastrukturę energetyczną Oś IV produkcyjną i dystrybucyjną Przejście na gospodarkę niskoemisyjną  zwiększenie udziału niekonwencjonalnych, w tym odnawialnych, źródeł energii w ogólnej produkcji energii  poprawa efektywności energetycznej i ograniczenie emisji  redukcja emisji zanieczyszczeń powietrza oraz wspieranie zrównoważonego transportu miejskiego  wsparcie rozwoju kompleksowych systemów małej retencji Oś V  zapobieganie katastrofom naturalnym i minimalizowanie ich Gospodarka przyjazna środowisku skutków  wsparcie rozbudowy i modernizacji regionalnych instalacji przetwarzania odpadów komunalnych  wsparcie rozwoju infrastruktury selektywnego systemu zbierania odpadów komunalnych  wsparcie inwestycji zmierzających do wzrostu regionalnego potencjału turystycznego  ochrona dziedzictwa kulturowego  wsparcie inwestycji w infrastrukturę związaną z ochroną i przywróceniem właściwego stanu siedlisk przyrodniczych i gatunków  poprawa systemów zarządzania i monitoringu środowiska oraz ochrona dziedzictwa przyrodniczego  zwiększenie potencjału Ochotniczych Straży Pożarnych  inwestycje w infrastrukturę ochrony zdrowia służące Oś VI poprawie jakości, zwiększeniu dostępności i zmniejszeniu Jakość życia dysproporcji terytorialnych w dostępie do specjalistycznych świadczeń opieki zdrowotnej  rewitalizacja przestrzeni miejskiej i wiejskiej ukierunkowana na rozwiązywanie zdiagnozowanych problemów społecznych

Oś VII  wsparcie inwestycji w infrastrukturę drogową Rozwój regionalnego systemu  poprawa spójności regionalnej sieci drogowej transportowego  wsparcie inwestycji w infrastrukturę kolejową

 wsparcie wykorzystania rezerw regionalnego rynku pracy Oś VIII  zwiększenie aktywności zawodowej osób pozostających Rozwój rynku pracy bez zatrudnienia na mazowieckim rynku pracy

120

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

 ułatwianie powrotu do aktywności zawodowej osób sprawujących opiekę nad dziećmi  zwiększenie roli MŚP w kreowaniu nowych miejsc pracy na regionalnym rynku pracy  zapobieganie wykluczeniu społecznemu i ubóstwu oraz Oś IX działanie na rzecz zwiększenia szans na zatrudnienie Wspieranie włączenia społecznego i  poprawa dostępu do usług opieki zdrowotnej i usług walka z ubóstwem społecznych, tworzących szansę włączenia społecznego i/ lub zatrudnienia  wsparcie tworzenia miejsc pracy w sektorze ekonomii społecznej dla osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym  wsparcie usług wspierających rozwój ekonomii społecznej  wsparcie kształcenia kompetencji kluczowych niezbędnych Oś X na rynku pracy Edukacja dla rozwoju regionu  tworzenie warunków dla nauczania opartego na metodzie eksperymentu  wsparcie korzystania z technologii informacyjno- komunikacyjnych oraz rozwijanie kompetencji informatycznych  tworzenie warunków dla indywidualizacji pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi  wsparcie kształcenia podnoszącego kompetencje cyfrowe i językowe  wsparcie doskonalenia umiejętności i kompetencji zawodowych nauczycieli zawodu i instruktorów praktycznej nauki zawodu  wsparcie działań zmierzających do podnoszenia umiejętności i kwalifikacji zawodowych przez uczniów szkół lub placówek systemu oświaty prowadzących kształcenie zawodowe  wsparcie działań zmierzających do podnoszenia umiejętności oraz uzyskiwanie kwalifikacji zawodowych przez osoby dorosłe zainteresowane z własnej inicjatywy zdobyciem, uzupełnieniem lub podnoszeniem kwalifikacji zawodowych  wzrost dostępności i jakości edukacji  wsparcie kształcenia i szkolenia osób dorosłych  wzmocnienie kształcenia zawodowego młodzieży  zapewnienie adekwatnego potencjału administracyjnego Oś XI  wsparcie realizacji procesu programowania, zarządzania, Pomoc techniczna wdrażania, ewaluacji oraz certyfikacji RPO WM 2014 – 2020  wzmocnienie kompetencji beneficjentów i potencjalnych beneficjentów programu  wsparcie procesów informacji i promocji

Z racji na jej charakter szczególnie istotnym z punktu widzenia możliwości dofinansowania planów rozwojowych Gminy Chynów będzie Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 (PROW 2014-2020), opracowywany na podstawie przepisów Unii Europejskiej, w szczególności rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 oraz aktów delegowanych i wykonawczych Komisji Europejskiej. Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej, Program jest wkomponowany w całościowy system polityki rozwoju kraju. Celem głównym PROW 2014 – 2020 jest poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i

121

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich. Zakres wsparcia Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich przedstawiono w tabeli.

Cel szczegółowy Obszary wsparcia

Priorytet: P1. Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie i leśnictwie oraz na obszarach wiejskich  wsparcie zagadnień związanych z sektorem rolnym w aspekcie jego funkcji gospodarczych i środowiskowych 1A- Wspieranie innowacyjności,  wzmocnienie mechanizmów transferu wiedzy i innowacji współpracy i rozwoju bazy wiedzy na m.in. poprzez doradztwo obszarach wiejskich  działania na rzecz rozwijania wiedzy i umiejętności służb doradczych  wspieranie tworzenia i funkcjonowania partnerstw 1B- Wzmacnianie powiązań między zrzeszających rolników, jednostki naukowe, przedsiębiorców, rolnictwem, produkcją żywności i posiadaczy lasów, organizacje pozarządowe, podmioty leśnictwem a badaniami i innowacją, w doradcze tym do celów ulepszonego zarządzania  wzmacniania powiązań pomiędzy badaniami naukowymi a środowiskiem i lepszych wyników praktycznym zapotrzebowaniem występującym w sektorze

1C- Wspieranie uczenia się przez całe  wsparcie będzie udzielane w celu zapewnienia ludności życie oraz szkolenia zawodowego w związanej z rolnictwem możliwości poprawy poziomu wiedzy sektorach rolnictwa i leśnictwa oraz wszechstronnego doskonalenia zawodowego

Priorytet: P2. Zwiększenie rentowności gospodarstw i konkurencyjności wszystkich rodzajów rolnictwa we wszystkich regionach oraz promowanie innowacyjnych technologii w gospodarstwach i zrównoważonego zarzadzania lasami

2A- Poprawa wyników gospodarczych  wzmocnienie potencjału produkcyjnego małych oraz wszystkich gospodarstw oraz ułatwianie średnich gospodarstw i dostosowania ich działalności do restrukturyzacji i modernizacji aktualnych wyzwań rynkowych gospodarstw, szczególnie z myślą o  wsparcia konkurencyjności gospodarstw rolnych zwiększeniu uczestnictwa w rynku i  wsparcie inwestycje z zakresu rozwoju usług dla rolnictwa zorientowania na rynek, a także  scalania gruntów zróżnicowania produkcji rolnej

2B- Ułatwianie wejścia rolników  wsparcie przyspieszenia wymiany pokoleniowej oraz posiadających odpowiednie umiejętności zachęcenia młodych do podjęcia pracy w sektorze produkcji do sektora rolnictwa, a w szczególności rolnej wymiany pokoleń

Priorytet: P3. Wspieranie organizacji łańcucha żywnościowego, w tym przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, dobrostanu zwierząt oraz zarządzania ryzykiem w rolnictwie  wsparcie zrzeszania się rolników w grupach producentów 3A- Poprawa konkurencyjności oraz ich udział w systemach jakości producentów rolnych poprzez lepsze ich  wsparcie sektora przetwórstwa i budowanie trwałych zintegrowanie z łańcuchem rolno- powiązań integracyjnych pomiędzy rolnikami a spożywczym poprzez systemy jakości, przetwórstwem dodawanie wartości do produktów  wsparcie innowacyjnych projektów w zakresie współpracy rolnych, promocję na rynkach lokalnych i uczestników łańcucha żywnościowego krótkie cykle dostaw, grupy producentów  wsparcie rozwoju przetwórstwa i marketingu produktów oraz organizacje międzybranżowe rolnych

3B- Wspieranie zapobiegania ryzyku i  wsparcie działań umożliwiające zabezpieczenie gospodarstw zarządzania ryzykiem w gospodarstwach przed skutkami niekorzystnych zjawisk pogodowych

122

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

 wsparcie działań nakierowanych na rozwój wiedzy rolników w zakresie możliwości i korzyści płynących z ubezpieczeń w gospodarstwach  wsparcie działań umożliwiających przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i katastrof oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych Priorytet: P4. Odtwarzanie, ochrona i wzbogacanie ekosystemów związanych z rolnictwem i leśnictwem

4A- Odtwarzanie, ochrona i wzbogacanie różnorodności biologicznej, w tym na obszarach Natura 2000 i obszarach z  promocja praktyk rolniczych zapewniających zachowanie ograniczeniami naturalnymi lub innymi cennych siedlisk oraz gatunków zwierząt i roślin szczególnymi ograniczeniami, oraz  wsparcie inwestycji proekologicznych w gospodarstwach rolnictwa o wysokiej wartości przyrodniczej, a także stanu europejskich krajobrazów

 wsparcie stosowania odpowiednich praktyk agrotechnicznych 4B- Poprawa gospodarki wodnej, w tym  wsparcie inwestycji służących dostosowaniu gospodarstw nawożenia i stosowania pestycydów rolnych do wymogów w zakresie gospodarowania nawozami naturalnymi  wsparcie inwestycji w zakresie gospodarki wodno-ściekowej  wsparcie zrównoważonych i ekologiczne metody gospodarowania  wsparcie ekstensywnego sposobu użytkowania łąk i pastwisk 4C- Zapobieganie erozji gleby i poprawa  wsparcie zachowania w sadach tradycyjnych odmian drzew gospodarowania glebą owocowych  wsparcie zachowania zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie  wsparcie zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie Priorytet: P5. Promowanie efektywnego gospodarowania zasobami i wspieranie przechodzenia w sektorach rolnym, spożywczym i leśnym na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu

5C- Ułatwianie dostaw i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii, produktów  wsparcie projektów obejmujących wytwarzanie energii ze ubocznych, odpadów i pozostałości oraz źródeł odnawialnych i rozwoju sieci dla OZE innych surowców nieżywnościowych dla celów biogospodarki

5D- Redukcja emisji gazów cieplarnianych  wsparcie inwestycji służących poprawie gospodarki i amoniaku z rolnictwa nawozowej na obszarach OSN

5E- Promowanie ochrony pochłaniaczy  wsparcie działań dążących do ograniczania emisji gazów dwutlenku węgla oraz pochłaniania cieplarnianych w rolnictwie i leśnictwie dwutlenku węgla w rolnictwie i leśnictwie  wsparcie zwiększania powierzchni leśnej poprzez zalesienia

Priorytet: P6. Promowanie włączenia społecznego, zmniejszania ubóstwa oraz rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich

123

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

6A- Ułatwianie różnicowania działalności, zakładania i rozwoju małych  wsparcie podejmowania przez ludność rolniczą działalności przedsiębiorstw, a także tworzenia miejsc pozarolniczej pracy

 wsparcie działań uwzględniających zachowanie i ochronę dziedzictwa kulturowego oraz kształtowanie przestrzeni 6B- Wspieranie lokalnego rozwoju na publicznej obszarach wiejskich  wsparcie rozwoju infrastruktury  wsparcie zakładania i rozwijania działalności gospodarczej, w tym przez podmioty ekonomii społecznej

Możliwość pozyskania środków na dofinansowanie działań rozwojowych Gminy Chynów stwarzają także inne Programy zestawione w poniższej tabeli.

Program finansujący Priorytety i działania

Program Operacyjny 1. Osoby młode na rynku pracy Wiedza Edukacja Rozwój 2. Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji 3. Szkolnictwo wyższe dla gospodarki i rozwoju 4. Innowacje społeczne i współpraca ponadnarodowa 5. Wsparcie dla obszaru zdrowia Program Operacyjny 1. Powszechny dostęp do szybkiego Internetu Polska Cyfrowa 2. E-administracja i otwarty urząd 3. Cyfrowa aktywizacja społeczeństwa 4. Pomoc techniczna Program Operacyjny 1. Utrzymanie i rozwój potencjału instytucji realizujących politykę Pomoc Techniczna spójności w Polsce w latach 2014-2020 2. Przygotowanie beneficjentów do wdrażania projektów 3. Wsparcie wymiaru miejskiego w polityce spójności 4. System informacji i promocji dla funduszy europejskich Narodowy Fundusz 1. Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi Ochrony Środowiska 1.1. Gospodarka wodno-ściekowa w aglomeracjach i Gospodarki Wodnej 2. Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi 2.1. Racjonalna gospodarka odpadami 2.2. Ochrona powierzchni ziemi 2.3. Geologia i górnictwo 3. Ochrona atmosfery 3.1. Poprawa jakości powietrza – programy ochrony powietrza, KAWKA 3.2. LEMUR – Energooszczędne Budynki Użyteczności Publicznej 3.3. Dopłaty do kredytów na budowę domów energooszczędnych 3.4. Inwestycje energooszczędne w małych i średnich przedsiębiorstwach 3.5. BOCIAN – rozproszone odnawialne źródła energii

124

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

3.6. Prosument – linia dofinansowania z przeznaczeniem na zakup i montaż mikro instalacji odnawialnych źródeł energii 4. Ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów 4.1. Ochrona i przywracanie różnorodności biologicznej 5. Międzydziedzinowe 5.1. Wsparcie Ministra Środowiska w zakresie realizacji polityki ochrony państwa 5.2. Wspieranie działalności monitoringu środowiska 5.3. Przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska z likwidacją ich skutków 5.4. Edukacja ekologiczna 5.5. Współfinansowanie LIFE 5.6. SYSTEM – Wsparcie działań ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowanych przez WFOŚiGW 5.7. E-KUMULATOR – Ekologiczny Akumulator dla Przemysłu

12. ZGODNOŚCI Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI WYŻSZEGO RZĘDU

Strategia Rozwoju Gminy Chynów na lata 2016-2024 wpisuje się w szereg dokumentów strategicznych poziomu lokalnego, regionalnego i krajowego. Zachowanie zgodności założeń Strategii z dokumentami wyższego szczebla powoduje, że zaplanowane w strategii działania służą osiągnięciu celów długoterminowych, będących jednocześnie kontynuacją jednorodnej polityki strategicznej. Z punktu widzenia realizacji Strategii zgodności z dokumentami strategicznymi opracowanymi dla nadrzędnych jednostek samorządu terytorialnego jest niezwykle istotna, jest bowiem wyrazem dążenia lokalnej społeczności gminy nie tylko do osiągnięcia założonej wizji rozwoju i realizacji celów strategicznych lecz również celów rozwoju zapisanych w dokumentach strategicznych na szczeblu krajowym i regionalnym. Zbieżność Strategii Rozwoju Gminy Chynów ze Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego oraz Strategią rozwoju lokalnego powiatu grójeckiego na lata 2004 – 2020 przedstawiono w tabelach. Tabela 54. Zbieżność celów operacyjnych sformułowanych dla Gminy Chynów ze Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2030 - Innowacyjne Mazowsze Cele strategiczne Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2030 Cele operacyjne sformułowane dla Gminy Chynów – Innowacyjne Mazowsze

2.1. Rozwój rolnictwa konwencjonalnego, ekologicznego, specjalistycznego i integrowanego Rozwój produkcji ukierunkowanej na 3.1. Tworzenie warunków dla zrównoważonego rozwoju eksport w przemyśle zaawansowanych i społeczno- gospodarczego średniozaawansowanych technologii oraz 3.2. Tworzenie nowych miejsc pracy w sektorach pozarolniczych w przemyśle i przetwórstwie Rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw rolno-spożywczym 3.3. Opracowanie programu preferencji dla nowych inwestorów 3.4. Inwestycje proekologiczne 4.2. Rozbudowa bazy turystycznej 5.1.

1.9 Budowa i rozbudowa lokalnych sieci szerokopasmowych - rozwój społeczeństwa informacyjnego - e-usługi Wzrost konkurencyjności regionu poprzez 1.11 Budowa i modernizacja sieci wodociągowo-kanalizacyjnej i rozwój działalności gospodarczej oraz burzowej transfer i wykorzystanie nowych 1.12 Rozbudowa sieci gazowej w gminie technologii 1.13 Modernizacja systemów grzewczych i elektroenergetycznych 1.14 Rozwój gminnego systemu gospodarki odpadami 1.15 Rewitalizacja terenów zdegradowanych

125

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

2.1. Rozwój rolnictwa konwencjonalnego, ekologicznego, specjalistycznego i integrowanego Promowanie i wspieranie 2.2. inwestycji w zakresie przetwórstwa rolno- spożywczego Rozwój i promocja agroturystyki 2.3. Przekształcenie struktury agrarnej gospodarstw rolnych 2.4. Inwestycje proekologiczne 4.2. Rozbudowa bazy turystycznej 5.1.

1.10 Budowa i modernizacja dróg oraz infrastruktury drogowej Poprawa dostępności i spójności 4.4 Wdrożenie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy terytorialnej regionu oraz kształtowanie Chynów ładu przestrzennego 5.1. Rozbudowa bazy turystycznej

1.1 Poprawa jakości usług świadczonych przez Gminę 1.2 Wzrost bezpieczeństwa obywateli 1.3 Budowa i modernizacja budynków użyteczności publicznej 1.4 Rozwój bazy oświatowej 1.5 Rozwój pomocy społecznej 1.6 Rozwój systemu ochrony zdrowia Poprawa jakości życia oraz wykorzystanie 1.7 Dokształcanie zawodowe dorosłych kapitału ludzkiego i społecznego do 2.1. Rozwój rolnictwa konwencjonalnego, ekologicznego, tworzenia nowoczesnej gospodarki specjalistycznego i integrowanego 3.2. Tworzenie nowych miejsc pracy w sektorach pozarolniczych Promocja samozatrudnienia osób bezrobotnych i 3.5. absolwentów Edukacja ekologiczna mieszkańców i estetyzacja wsi 4.1. Rozbudowa bazy turystycznej 5.1.

2.5. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w optymalizacji kosztów produkcji rolnej i przetwórstwa Zapewnienie gospodarce Inwestycje proekologiczne zdywersyfikowanego zaopatrzenia w 4.2. energię przy zrównoważonym Wdrożenie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy gospodarowaniu odpadami Chynów 4.4. Poprawa stanu środowiska naturalnego

4.3.

1.8. Rozwój działalności kulturalnej Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego oraz walorów 4.2. Inwestycje proekologiczne środowiska przyrodniczego dla rozwoju 5.1. Rozbudowa bazy turystycznej gospodarczego regionu i poprawy jakości 5.2. Tworzenie bazy rekreacyjno-sportowej życia 5.3. Utworzenie Centrum Informacji Inwestorskiej i Turystycznej

Tabela 55 566. Zbieżność celów operacyjnych sformułowanych dla Gminy Chynów ze Strategią rozwoju lokalnego powiatu grójeckiego na lata 2004 – 2020 Cele strategiczne Strategii rozwoju lokalnego powiatu grójeckiego Cele operacyjne sformułowane dla Gminy Chynów na lata 2004 – 2020 Cel I.a Powołanie systemu instytucjonalnego 1.1. Poprawa jakości usług świadczonych przez Gminę wsparcia dla małych i średnich 1.7. Dokształcanie zawodowe dorosłych przedsiębiorców, w szczególności — 2.1. Rozwój rolnictwa konwencjonalnego, ekologicznego, rozpoczynających działalność specjalistycznego i integrowanego

126

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

3.1. Tworzenie warunków dla zrównoważonego rozwoju społeczno- gospodarczego 3.2. Tworzenie nowych miejsc pracy w sektorach pozarolniczych Rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw 3.3. Opracowanie programu preferencji dla nowych inwestorów 3.4. Cel I.b System promocji i informacji turystycznej 5.3. Utworzenie Centrum Informacji Inwestorskiej i Turystycznej powiatu grójeckiego

Cel II.a Budowa i rozbudowa lokalnych sieci szerokopasmowych - Aktywizacja i wzmacnianie organizacyjne 1.9 rozwój społeczeństwa informacyjnego - e-usługi organizacji pozarządowych

Cel II.b Promocja samozatrudnienia osób bezrobotnych i Kształtowanie postaw przedsiębiorczych 3.5. absolwentów młodzieży

Cel II.c 1.4. Rozwój bazy oświatowej Kształcenie ustawiczne dorosłych 4.1. Edukacja ekologiczna mieszkańców i estetyzacja wsi mieszkańców powiatu

Cel III.a 1.8. Rozwój działalności kulturalnej Nowe podejście do oferty kulturalnej

1.15. Rewitalizacja terenów zdegradowanych 2.3. Rozwój i promocja agroturystyki Cel III.b 4.2. Inwestycje proekologiczne Nowa oferta sportowa i rekreacyjna 4.3. Poprawa stanu środowiska naturalnego 5.1. Rozbudowa bazy turystycznej 5.2. Tworzenie bazy rekreacyjno-sportowej

Cel III.c Nowe podejście do bezpieczeństwa 1.2 Wzrost bezpieczeństwa obywateli publicznego

Analiza powyższego porównania wskazuje wysoką zbieżność celów strategicznych zawartych w Strategiach wyższego rzędu z celami operacyjnymi sformułowanymi dla Gminy Chynów. Strategia jest zatem dokumentem spójnym z polityką regionu.

13. MONITORING I EWALUACJA.

13.1. Zasady wdrażania i realizacji strategii

Wdrożenie i realizacja Strategii nakłada na administrację samorządową obowiązek podejmowania licznych działań ukierunkowanych na wdrożenie zadań realizacyjnych. Konieczna w tym celu staje się współpraca z szeroko rozumianym „otoczeniem zewnętrznym” Gminy, w którego skład wchodzą różnorodne podmioty, w tym zaangażowane jak również bezpośrednio niezaangażowane w realizację Strategii. Strategia jest dokumentem otwartym, do którego można włączać sukcesywnie nowe projekty. Wyznaczone zadania realizacyjne powinny być bazą do podejmowania kolejnych decyzji, ale nie powinny stawać się elementem blokowania innych inwestycji również przyczyniających się do realizacji Strategii.

13.2. Konsultacje społeczne

Istotnym, z punktu widzenia skuteczności wdrażania, elementem realizacji Strategii są konsultacje społeczne. Mają one na celu zachęcenie mieszkańców do aktywnego włączenia się w proces współtworzenia i aktualizacji 127

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

dokumentu. Dla zapewnienia udziału i partycypacji społeczności lokalnej w tworzeniu i aktualizacji strategii konieczne jest na etapie jej wdrażania przekazywanie mieszkańcom informacji dotyczących celi rozwojowych Gminy, a także projektów, które Gmina zamierza zrealizować w najbliższym czasie a także w ciągu najbliższych lat oraz informować o ich realizacji. Zapewnienie skutecznej i efektywnej komunikacji z mieszkańcami wymaga przekazywania informacji poprzez: . publikację „Strategii Rozwoju Gminy Chynów na lata 2016-2024” na stronie internetowej i w Biuletynie Informacji Publicznej, . opracowanie i dystrybucję broszury informacyjnej przedstawiającej główne założenia strategii, cel w jakim została opracowana a także zakres planowanych działań, . bieżące konsultacje z mieszkańcami prowadzone zarówno bezpośrednio (spotkania, warsztaty) jak i za pośrednictwem organów przedstawicielskich (radni, sołtysi), . udostępnienie mieszkańcom dedykowanej strony internetowej oraz adresu mailowego umożliwiającego bieżące zgłaszanie oraz konsultowanie inicjatyw. . przeprowadzenie badania ankietowego umożliwiającego określenie rozpoznawalności realizowanych i planowanych działań. Wymienione działania powinny służyć wymianie poglądów i umożliwiać dostosowywanie Strategii do potrzeb, możliwości oraz zmieniającego się otoczenia społeczno-gospodarczego.

13.3. Cel procedury.

Niniejsza procedura ma na celu określenie sposobu funkcjonowania systemu monitorowania i ewaluacji SRGCH 2016-2024. Opisuje ona schemat i tryb postępowania, wskazuje narzędzia monitoringu i ewaluacji oraz sposób pozyskiwania za ich pomocą danych, wprowadza zestaw wskaźników monitorowania, a także określa strukturę organizacyjną wraz z podziałem obowiązków pomiędzy uczestników procesu i harmonogramem pracy. Dzięki tak skonstruowanej procedurze założenia uwzględnione w Strategii Rozwoju Gminy Chynów na lata 2016-2024 zostaną zrealizowane w formie procesu ciągłego i dynamicznego.

13.4. Różnice między monitoringiem a ewaluacją.

Integralną częścią Strategii Rozwoju Gminy Chynów jest monitorowanie i ewaluacja efektów jej wdrażania. Sformułowanej raz strategii nie należy traktować jako zamkniętego dokumentu, który ma obowiązywać cały czas w niezmienionym kształcie, gdyż funkcjonująca jej postać została ukształtowana w określonych warunkach społecznych, ekonomicznych oraz politycznych, które są stanami dynamicznymi. Dlatego też osiąganie założonych celów wymaga systematycznego monitorowania zmian wewnętrznych oraz zewnętrznych uwarunkowań rozwoju danej jednostki, ciągłej obserwacji oraz oceny pozytywnych i negatywnych doświadczeń przy wdrażaniu strategii i opracowywania, a także wdrażania programów korygujących odstępstwa od uprzednio przyjętych planów. Monitorowanie można zdefiniować jako proces systematycznego zbierania i analizowania ilościowych i jakościowych informacji na temat wdrażanych w ramach strategii zadań oraz samej strategii, mający na celu zapewnienie zgodności realizacji zadań i strategii z wcześniej zatwierdzonymi jej założeniami i celami. Terminem ewaluacja nazywamy natomiast ocenę realizacji strategii rozwoju pod względem skuteczności, efektywności, użyteczności i trwałości zaplanowanych oraz wdrażanych działań zgodnych z celami zapisanymi w dokumencie. Ewaluacja jest funkcjonalnie powiązana z monitoringiem, gdyż jest on podstawowym źródłem informacji (danych wtórnych) bardzo istotnych z punktu widzenia wykonujących ewaluację danej strategii. Efektywność i skuteczność funkcjonowania systemu monitoringu w dużej mierze determinuje jakość i rzetelność oraz koszt przeprowadzonych badań ewaluacyjnych. Podobieństw między monitorowaniem a ewaluacją należy dopatrywać się w tym, że jeden i drugi proces bazuje na analizie informacji, której podstawą są wskaźniki. Podstawową różnicą jest to, że monitoring jest narzucony i obowiązkowy. Ponadto jest to proces współbieżny z harmonogramem. Ewaluacja natomiast może występować punktowo, w postaci: ex ante – oceny szacunkowej przed rozpoczęciem realizacji, mid term – przeprowadzenia nie później niż w ciągu roku następującego po zakończeniu połowy okresu realizacji ex post – pełnej, przeprowadzanej najpóźniej w rok po zakończeniu realizacji. Krótkie porównanie procesu monitoringu z ewaluacją przedstawia się w następujący sposób: . monitorowanie:  rejestrowanie postępów z prowadzonych działań;  bieżące weryfikowanie zarówno tempa, jak i kierunku, w którym zmierza strategia; 128

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

. ewaluacja – szersze spojrzenie na strategię oraz sposób jej realizacji; zidentyfikowanie i ocena:  celów przedsięwzięcia;  sposobów realizacji, zamierzonych i niezamierzonych efektów wybiegających poza czas i miejsce wdrażania strategii.

Tabela 56. Różnice między monitoringiem a ewaluacją

Monitoring Ewaluacja

proces zbierania informacji - systematyczne badanie, które proces ciągły, systematyczne badanie wybranych opiera się na pytaniach: czy strategia przebiega zgodnie z elementów strategii; planem, czy udaje się osiągać zamierzone produkty i rezultaty?; odpowiada na pytanie: czy udało nam się osiągnąć monitoring wykonywany jest w trakcie realizacji strategii, bada zamierzone cele oraz w jaki sposób udało nam się je jej trzy elementy: harmonogram działań, budżet oraz osiągnąć?; zaplanowane rezultaty; ewaluacja wykonywana jest po wybranym elemencie osoby odpowiedzialne za monitoring to osoby zarządzające strategii lub po całościowej realizacji strategii; strategią. osoby odpowiedzialne za ewaluację to osoby zarządzające strategią (przy ewaluacji wewnętrznej) albo wynajęta instytucja/osoba (przy ewaluacji zewnętrznej).

pozwala ocenić postępy prowadzonych działań, zweryfikować pozwala pomóc w zaplanowaniu kolejnych działań; tempo i kierunek, w którym zmierza strategia; dostarcza konkretnej oceny strategii, analizując pozwala także na bieżącą modyfikację działań, harmonogramu poszczególne kryteria i precyzując tym samym, jakie i budżetu, aby w razie potrzeby móc dostosować strategię do elementy strategii trzeba usprawnić i jak to zrobić; zmieniających się warunków bądź do aktualnej sytuacji; dostarcza informacji niezbędnych do podjęcia decyzji; dane pochodzące z monitoringu są podstawą do ich ocenia czy i jak udało się osiągnąć zakładany cel; wykorzystania w ewaluacji. dane pochodzące z ewaluacji pomagają w planowaniu kolejnych strategii, a nie stanowią krytycznej oceny naszej pracy.

13.5. Podstawowe zasady monitoringu.

Podstawą skutecznego wdrażania założeń strategii rozwoju jest system informacji o zjawiskach i procesach społeczno-gospodarczych zachodzących na obejmowanym przez nią terenie. Inicjując działania mające na celu osiągnięcie wytyczonych w strategii pól, należy systematycznie gromadzić informacje o efektach ich realizacji i skuteczności zastosowanych instrumentów. Głównymi obszarami monitorowania i ewaluacji strategii są, zatem wyznaczone kierunki działań jej realizacji oraz wskaźniki. Istotą prowadzenia monitoringu tychże obszarów jest wyciąganie wniosków z tego, jakie zadania w określonych kierunkach zadań zostały zrealizowane. Jest nią również modyfikowanie dalszych poczynań w taki sposób, aby osiągnąć zakładane cele w przyszłości. Dlatego też kluczowym elementem monitorowania jest wypracowanie takich technik zbierania informacji, które będą jak najbardziej miarodajnie odzwierciedlały efektywność prowadzonych działań20.

Monitoring będzie, zatem skutecznym narzędziem wdrażania założeń strategicznych tylko wówczas, gdy będzie kierował się następującymi zasadami:

. zasada wiarygodności – informacja musi być wiarygodna i musi opierać się na niepodważalnych danych; niedokładne dane w systemie monitorowania oznaczają powstanie ryzyka podjęcia niewłaściwych działań korygujących; . zasada aktualności – informacje powinny być gromadzone, przekazywane i oceniane w sposób ciągły, który umożliwia podjęcie działań korygujących; . zasada obiektywności – monitorowanie prowadzone w oparciu o analizę wskaźników porównawczych daje możliwość prowadzenia obiektywnej oceny niezakłóconej subiektywnością wynikającą z przywiązania do własnych pomysłów i dążeń; . zasada koncentracji na punktach strategicznych – monitorowanie powinno skupiać się przede wszystkim na tych obszarach życia społeczno-gospodarczego, w których istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia

129

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

największych odchyleń, mogących wywoływać zahamowania w realizacji założeń strategii lub ich zatrzymanie; . zasada realizmu – monitorowanie musi być zgodne z realiami realizowanych zadań; dana jednostka wdrażając strategię, powinna dostrzegać przede wszystkim te elementy procesu, które świadczą o wydajności i jakości dostarczanych produktów; . zasada koordynacji informacji – monitorowanie musi być prowadzone w taki sposób, aby było skoordynowane z tokiem prowadzonych prac i jednocześnie nie wpływało na ich zahamowanie oraz nie przeszkadzało w realizacji podejmowanych działań; informacje płynące z prowadzonego monitoringu powinny docierać do wszystkich zainteresowanych, tak aby umożliwić im właściwe podejmowanie decyzji mających znaczenie strategiczne; . zasada elastyczności – proces monitorowania musi być bardzo elastyczny i zapewniający szybkie reagowanie na zachodzące zmiany; także w przypadku zmian i korekt należy modyfikować system oceny w sposób dostosowany do zmieniających się oczekiwań w przyszłości.

13.6. Narzędzia monitoringowe.

Dla miarodajnej oceny realizacji przyjętych założeń strategii potrzebne są konkretne dane ilościowe o charakterze statystycznym, które po przetworzeniu powinny zostać ujęte w serie wskaźników. Dzięki tym wskaźnikom można określić poziom wyjściowy oraz stopień osiągnięcia zakładanych celów. Wyniki zapisane w postaci wskaźników czy bezwzględnych informacji statystycznych mają także duże znaczenie w procesie uzyskiwania poparcia społecznego dla wprowadzanych zmian oraz świadczenia usług. Dają one czytelny i jednoznaczny obraz sytuacji, a analiza ich wartości pozwala ocenić, na ile podejmowane działania są zgodne z zakładanymi celami. Źródłem pochodzenia danych, które stanowią zobrazowanie stopnia przyjętych w strategii założeń, mogą być: jednostka własna, informacje ogólnodostępne, jak i sfera benchmarkingu. Ideą mierników opartych na danych wewnętrznych jednostki jest stworzenie narzędzi do pozyskiwania wiarygodnych i miarodajnych informacji przy minimalnym zaangażowaniu jej pracowników. W tym zakresie należy korzystać z materiałów przekazywanych obowiązkowo do GUS-u, urzędu wojewódzkiego, właściwego ministerstwa itp. Osobną grupę danych stanowią ogólnodostępne informacje publikowane w Banku Danych Lokalnych na stronach internetowych Głównego Urzędu Statystycznego. Ich pozytywną stroną jest ich zakres oraz obiektywizm, zaś negatywną ich publikacja z rocznym opóźnieniem. Mając jednakże na uwadze fakt, iż zarządzanie strategiczne jest procesem rozłożonym w czasie, należy uznać źródło GUS-u jako cenny materiał do globalnej oceny podjętych działań. Kolejnym narzędziem służącym do oceny efektów realizacji strategii może być porównanie osiąganych wyników z tymi, jakie osiągają inne jednostki. Taka sposobność może prowadzić do zidentyfikowania najlepszych wzorów, których wspólnym mianownikiem jest wydajność, gdyż benchmarking jest swojego rodzaju badaniem porównawczym polegającym na zestawianiu procesów i działań stosowanych przez własną jednostkę z tymi preferowanymi przez inne, uważane za najlepsze w danej dziedzinie, gdzie wynik niniejszej analizy służy jako podstawa doskonalenia. W oparciu o informacje własne jednostki oraz te ogólnodostępne, możliwym jest szybkie reagowanie na negatywne efekty podejmowanych działań w ramach strategii rozwoju. To, przy założeniu, iż uda się pozyskać do współpracy inne jednostki z zakresu benchmarkingu, daje szansę na dostęp do kompletu informacji zarządczej umożliwiającej nie tylko ocenę wewnętrznej zmiany, ale również zobiektywizowanie pozyskanej informacji w odniesieniu do globalnej sytuacji danej jednostki.

13.7. Struktura organizacyjna oraz podział zadań.

Dla prowadzenia kompleksowego i szczegółowego procesu monitoringu strategii wskazane jest powołanie Zespołu roboczego ds. monitorowania i ewaluacji strategii rozwoju, w którym powinni znaleźć się pracownicy (kierownicy) referatów związanych z różnymi dziedzinami życia społeczno-gospodarczego gminy Chynów. Obowiązki kierowania Zespołem roboczym powinien objąć powołany w tym celu Koordynator lub osoba znajdująca się na stanowisku, któremu instytucjonalnie powierzono kompetencje nadzorowania wdrażania i monitoringu strategii. Powołując Zespół roboczy ds. monitorowania i ewaluacji strategii rozwoju należy ustalić tryb. Najbardziej optymalnym rozwiązaniem jest, aby wszystkie czynności związane z procesem monitoringu strategicznego były wykonywane systematycznie – zgodnie ze specyfiką przyjętych w strategii założeń, a wnioski z ich przeprowadzania były zestawiane corocznie, najlepiej w formie raportu monitoringowego. Tak przygotowane analizy i raporty powinny zostać podane do publicznej wiadomości po pozytywnym zaopiniowaniu przez Wójta Gminy Chynów. Aby proces opracowywania, monitorowania i ewaluacji Strategii przebiegał bez problemów, a jego efekt był zgodny z oczekiwaniami, oprócz opracowania struktury organizacyjnej procesu niezbędne jest określenie i opisanie modelu współpracy zawierającego dokładny opis ról, funkcji i zadań poszczególnych jego członków:

130

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Zespół roboczy ds. monitorowania i ewaluacji strategii:

- prowadzi systematyczny monitoring i ewaluację zgodnie z zapisami niniejszej procedury zadań ujętych w Strategii, w tym: - gromadzi informacje o prowadzonych przez inne jednostki Urzędu Gminy oraz inne jednostki organizacyjne Gminy Chynów, działaniach strategicznych; - sporządza roczną informację o stanie realizacji Strategii i przedstawia ją Wójtowi Gminy Chynów.

Wójt Gminy Chynów:

– zatwierdza roczne Raporty o stanie realizacji Strategii Rozwoju Gminy Chynów;

– prezentuje roczne Raporty o stanie realizacji Strategii Radzie Gminy Chynów;

– przedstawia do publicznej informacji Raporty o stanie realizacji Strategii;

Rada Gminy Chynów:

– opiniuje projekt uchwały zatwierdzającej Strategię Rozwoju Gminy Chynów na lata 2016-2024;

– uchwala Strategię Rozwoju Gminy Chynów na lata 2016-2024.

Prawidłowo przeprowadzony proces monitoringu strategicznego w oparciu o wyżej wskazany schemat postępowania powinien przynieść korzyści w postaci:

. pozyskiwania danych pozwalających dokonać oceny postępu w realizacji strategii i jej wpływu na rozwój jednostki; . efektywnej realizacji zadań zapisanych w strategii; . osiągania założonych rezultatów; . identyfikacji ewentualnych opóźnień lub nieprawidłowości w realizacji zadań i działań; . podejmowania działań naprawczych; . wniosków z systematycznie prowadzonego procesu monitorowania dokumentu strategicznego; . wniosków z prowadzonego monitoringu, które mogą być również podstawą do przyjęcia założeń rozwoju strategicznego w następnym okresie. Wyniki z corocznych raportów monitoringowych powinny stanowić podstawę ewaluacji przyjętych w strategii założeń, gdyż monitorowanie to sposób mierzenia tego, co się dzieje, natomiast ewaluacja pozwala nam stwierdzić, co to oznacza

13.8. Terminy.

Terminy dotyczące przekazywania uczestnikom procesu dokumentów stanowiących narzędzia monitoringu i ewaluacji przedstawia poniższa tabela.

Tabela 57. Terminy dotyczące przekazywania dokumentów uczestnikom procesu

Podanie Uczestnicy procesu monitorowania, ewaluacji i informacji do Częstotliwość aktualizacji realizacji strategii rozwoju publicznej Dokument opracowywania wiadomości

Koordynator Wójt Rada

raport jednorazowo, każdego do kwietnia roku monitoringowy o roku obowiązywania następującego maj czerwiec czerwiec stanie realizacji strategii po okresie strategii rozwoju monitorowania

śródokresowy jednorazowo, nie później do października raport niż w ciągu roku roku ewaluacyjny o następującego po następującego listopad grudzień grudzień stanie realizacji zakończeniu połowy po okresie strategii rozwoju okresu realizacji strategii ewaluacji

końcowy raport jednorazowo, najpóźniej w do października ewaluacyjny o rok po zakończeniu roku stanie realizacji realizacji strategii następującego listopad grudzień grudzień strategii rozwoju po okresie ewaluacji

131

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

Z uwagi na prace służb statystycznych i częstotliwość ukazywania się wyników, monitoring strategii odbywa się w trybie rocznym, uwzględniającym opóźnienie wynikające z czasu publikacji danych statystycznych, gdzie ostateczny raport z jego przeprowadzenia powinien być upubliczniony w czerwcu każdego następnego roku po okresie monitoringu.

Z kolei w połowie okresu realizacji strategii powinna zostać wykonana analiza celów strategicznych oraz ewaluacja śródokresowa (mid-term), z przeprowadzenia, której ostateczny raport powinien zostać upubliczniony w grudniu następnego roku po okresie realizacji niniejszej ewaluacji. Po zakończeniu okresu trwania strategii rozwoju powinna natomiast nastąpić ewaluacja końcowa (ex-post), z przeprowadzenia, której ostateczny raport powinien zostać upubliczniony w grudniu następnego roku po okresie realizacji niniejszej ewaluacji.

13.9. Szczegółowy opis postępowania.

Szczegółowy plan przygotowywania Rocznego raportu monitoringowego o stanie realizacji SRGCH 2016-2024 powinien być przedkładany Wójtowi Gminy Chynów przy zachowaniu niżej wskazanej ścieżki postępowania.

Tabela 58. Szczegółowy plan postępowania w ramach przygotowania Rocznego raportu

Lp. Realizator Opis czynności Termin

Występuje o informacje dotyczące realizacji Koordynator zespołu ds. SRGCH 2016-2024. Niezwłocznie dostarczone luty każdego kolejnego roku 1 monitorowania i ewaluacji dane gromadzi i na ich podstawie sporządza roczny obowiązywania Strategii strategii Raport o stanie realizacji Strategii

Koordynator zespołu ds. Przedstawia roczny Raport o stanie realizacji Pierwsza połowa maja 2 monitorowania i ewaluacji każdego następnego roku Strategii Wójtowi Gminy Chynów strategii obowiązywania strategii

3 Wójt Gminy Chynów Opiniuje i zatwierdza przedłożony materiał. Po otrzymaniu Raportu.

Niezwłocznie po 4 Wójt Gminy Chynów Prezentuje materiał Radzie Gminy Chynów zatwierdzeniu raportu

Po otrzymaniu uzupełnionego Raportu – Zatwierdza roczny Raport o stanie realizacji jednak nie później niż do 5 Rada Gminy Chynów Strategii. końca maja każdego następnego roku obowiązywania Strategii.

Niezwłocznie po zatwierdzeniu przez Radę Zleca umieszczenie zatwierdzonej wersji Raportu Gminy Chynów jednak nie 6 Rada Gminy Chynów na właściwej stronie internetowej. później niż do końca czerwca każdego następnego roku obowiązywania Strategii.

14. ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY CHYNÓW.

Jednym z podstawowych instrumentów prawnych regulujących kwestie wpływu przyjętych założeń na otoczenie jest ocena oddziaływania na środowisko. Przewidywane skutki realizacji przyszłych polityk, strategii, planów lub programów reguluje postępowanie w ramach tzw. strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (SOOŚ). Podstawowym dokumentem regulującym kwestie przeprowadzenia SOOŚ jest ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz. 1235 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą ooś. Strategia Rozwoju Gminy Chynów na lata 2016- 2024 nie zalicza się do dokumentów, o których mowa w art. 46 lub 47 ustawy ooś. Zgodnie z art. 46 ustawy ooś przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wymagają projekty aktualizowanych dokumentów: 1. Koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, planów zagospodarowania przestrzennego oraz strategii rozwoju regionalnego; 132

STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHYNÓW

2. Polityk, strategii planów lub programów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu, opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji, wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko; 3. Polityk, strategii, planów lub programów innych niż wymienione w pkt. 1 i 2, których realizacja może spowodować znaczące oddziaływanie na obszar Natura 2000 jeżeli nie są one bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynikają z tej ochrony. Strategia Rozwoju Gminy Chynów nie jest dokumentem planistycznym, dotyczącym kształtowania polityki przestrzennej gminy na mocy ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 647 z późn. zm.) oraz nie stanowi strategii rozwoju regionalnego, gdyż ma zasięg lokalny (dotyczy obszaru jednej gminy). Odnosząc się do art. 46 pkt. 2 ustawy ooś, należy zauważyć, że przedmiotowy dokument nie wyznacza ram dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Działania ujęte w Strategii zostały przewidziane do realizacji poza wyznaczonymi obszarami Natura 2000, o których mowa w art. 46 pkt. 3 ustawy ooś, w zakresie niewpływającym na te obszary. Strategia Rozwoju Gminy Chynów nie spełnia więc warunków określonych w art. 46 ustawy ooś. Natomiast art. 47 ustawy ooś stanowi, że: „przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest konieczne w przypadku projektów dokumentów, innych niż wymienione w art. 46, jeżeli w uzgodnieniu z właściwym organem, o którym mowa w art. 57, organ opracowujący projekt stwierdzi, że wyznaczają one ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko lub że realizacja postanowień tych dokumentów może spowodować znaczące oddziaływanie na środowisko”. Strategia Rozwoju Gminy Chynów nie stanowi więc dokumentu, który samodzielnie wyznacza ramy dla realizacji przedsięwzięć, a więc nie spełnia przesłanek wskazanych w art. 47 ustawy ooś. W związku z powyższym, Strategia Rozwoju Gminy Chynów nie jest dokumentem, dla którego, zgodnie z art. 46 i 47 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz. 1235 ze zm.) wymagane jest przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

133