240 Lat Wystapienia Reytana
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
240 LAT BOHATERSKIEGO WYST ĄPIENIA POSŁA TADEUSZA REYTANA NA SEJMIE ROZBIOROWYM 21 kwietnia 1773 roku Poseł nowogródzki Tadeusz Rejtan wygłosił pełne dramatyzmu przemówienie w Sejmie Rozbiorowym dotycz ące sprzeciwu wobec I rozbioru Polski. Tadeusz Reytan Poseł Nowogródzki Na pierwszej sesji sejmowej 19 kwietnia 1773 roku wraz z Samuelem Korsakiem i Stanisławem Bohuszewiczem sprzeciwiał si ę zawi ązaniu na sejmie konfederacji pod przewodnictwem Adama Poni ńskiego, umo Ŝliwiaj ącej zatwierdzenie traktatu I rozbioru Polski. Po jego dokonaniu, miał uniemo Ŝliwi ć wyj ście sygnatariuszom rozbioru, wołaj ąc do nich: "Chyba po moim trupie!" . Stanowisko jego zgodne było z instrukcj ą, jak ą otrzymał przy wyborze na posła na swoim sejmiku w Nowogródku: broni ć cało ści Polski z nara Ŝeniem Ŝycia i mienia . Oparł si ę na tym, Ŝe uniwersały królewskie zwołały sejm wolny, a alternata laski przypadała wówczas na prowincj ę litewsk ą. Przestrzegał zasad ścisłego legalizmu, nie dąŜą c do zerwania obrad, wysuwał jako jedyne Ŝą danie wybór marszałka. Opór Reytana poparł Korsak, inni posłowie litewscy oraz niektórzy koronni (głównie ł ęczyccy). Wzi ął w ręce drug ą lask ę, przygotowan ą dla marszałka konfederacji litewskiej, i usiadł na taborecie marszałka o świadczaj ąc, Ŝe mo Ŝe by ć takim samym samozwa ńczym marszałkiem jak Poni ński, doprowadzaj ąc do ust ąpienia tego ostatniego z miejsca prezydialnego. 20 kwietnia wniesiono do grodu akt konfederacji i ustanowiono jej s ądy, przed które pozwano Reytana. W obliczu nieprzyj ęcia przez Reytana pozwu s ąd konfederacji skazał go wyrokiem zaocznym (kondemnat ą) jako wzburzyciela pokoju powszechnego i buntownika przeciw ojczy źnie na kary kryminalne i konfiskat ę dóbr. 21 kwietnia gród warszawski z rozkazu Poni ńskiego nie przyj ął manifestu Reytana i Korsaka przeciw bezprawnemu pozwaniu Reytana. Mocarstwa rozbiorcze wydały not ę, Ŝą daj ącą opró Ŝnienia sali poselskiej, jednak Reytan, Korsak i Bohuszewicz cały czas jej nie opuszczali. Usiłuj ąc zatrzyma ć na sali posłów, którzy po ogłoszeniu solwowania sesji udawali si ę do wyj ścia Reytan stan ął w drzwiach rozkrzy Ŝowawszy r ęce, zaklinaj ąc na miło ść Boga i ojczyzny, padł na ziemi ę wołaj ąc, Ŝeby deptali jego ciało. Posłowie przechodzili przez le Ŝą cego. Jan Matejko: Rejtan 22 kwietnia Reytan wyczerpany fizycznie i nerwowo po 36 godzinach przebywania bez jedzenia opu ścił sal ę sejmow ą. Uzyskał na pi śmie gwarancj ę od posłów mocarstw rozbiorczych, Ŝe nie podlega ć b ędzie represjom i Ŝe kondemnata na nim zostanie skasowana. Po sejmie rozbiorowym, Reytan wyjechał na Litw ę i według tradycji rodzinnej popadł w obł ęd, w wyniku czego 8 sierpnia 1780 roku popełnił samobójstwo. Nie zało Ŝył rodziny. Prawdopodobnie odebrał sobie Ŝycie w swojej rodzinnej Hruszówce kalecz ąc si ę szkłem. Wkrótce po śmierci rozpowszechnił si ę w Polsce kult jego postaci. Portrety Reytana pojawiały si ę na licznych rycinach jako symbol prawdziwego patrioty. Sejm Czteroletni uczcił pami ęć Tadeusza Reytana, zawieraj ąc to w nast ępuj ących słowach: „Mój król, za zgod ą skonfederowanych Rzeczypospolitej stanów, w tej porze, gdzie przywróceniem sił Rz ądu Rzeczypospolitej (...) mamy wdzi ęczn ą czuło ść długiem pami ęci tego szanownego Polaka” [ Sejm Rozbiorowy – sejm skonfederowany działaj ący w latach 1773-1775, powołany przez trzy o ścienne mocarstwa zaborcze: Rosj ę, Prusy i Austri ę, w celu zatwierdzenia cesji terytorium Rzeczypospolitej w czasie I rozbioru Polski. Sejm ten został zwołany na 19 kwietnia 1773roku, na wcze śniejsze Ŝą danie ambasadora rosyjskiego Otto Magnusa von Stackelberga, posła pruskiego Gédéona Benoît i austriackiego Karla Reviczky`ego, którzy zamierzali przeprowadzi ć legalizacj ę rozbiorów przez sejm. Jednocze śnie mocarstwa utworzyły wspólny fundusz korupcyjny, z kasy którego miano opłaca ć przychylno ść posłów i senatorów. Ju Ŝ 16 kwietnia, 60 przekupionych posłów i 9 senatorów zawi ązało konfederacj ę, by nie dopu ści ć do jego zerwania i łatwiejszego przeforsowania akceptacji traktatów podziałowych. Marszałkiem konfederacji koronnej został Adam Poni ński, całkowicie oddany Rosji. Jako marszałka konfederacji Wielkiego Ksi ęstwa Litewskiego wyznaczono Michała Hieronima Radziwiłła. Obradom sejmu przewodniczył Poni ński, który jako jurgieltnik otrzymywał z ambasady rosyjskiej stał ą roczn ą pensj ę w wysoko ści 24 000 dukatów. Obraduj ący na Zamku Królewskim w Warszawie otoczeni zostali asyst ą wojska rosyjskiego. Posłowie Tadeusz Reytan i Samuel Korsak stan ęli na czele opozycji przeciwko sejmowi pod w ęzłem konfederacji i marszałkowi Poni ńskiemu. Wsparli ich posłowie: Franciszek Jerzmanowski, Stanisław Ko Ŝuchowski, Rupert Dunin, Jan Tymowski, Józef Zaremba, Michał Radoszewski, Ignacy Suchecki, Tadeusz Wołodkowicz, Stanisław Bohuszewicz. Nikły opór ostatecznie złamały egzekucje wojskowe w domach oponentów, gro źba rozszerzenia rozbiorów o centralne ziemie Polski i spalenia Warszawy w przypadku jego kontynuacji. Sejm wyłonił ze swojego grona 99-osobow ą delegacj ę, składaj ącą si ę z całkowicie zaufanych i kontrolowanych przez pa ństwa o ścienne posłów i senatorów, której zadaniem było podpisanie traktatów cesyjnych. 18 wrze śnia 1773 roku delegacja podpisała traktaty podziałowe z przedstawicielami mocarstw. 30 wrze śnia sejm zatwierdził traktat podziałowy. Wprowadził te Ŝ zmiany ustrojowe, powołuj ąc Rad ę Nieustaj ącą przy królu, jako pierwowzór gabinetu ministrów, a tak Ŝe Komisj ę Edukacji Narodowej. Ponadto ustalił jednolity podatek, przywrócił cła generalne, ograniczył w znacznym stopniu władz ę hetmanów i unowocze śnił struktur ę wojska. Szlachta uzyskała prawo zajmowania si ę handlem, rzemiosłem i bankowo ści ą, wreszcie zapowiedziano ul Ŝenie doli chłopstwa. W marcu 1775 podpisany został bardzo niekorzystny dla Rzeczypospolitej traktat handlowy z Prusami, który na wiele lat osłabił polski handel bałtycki. 11 kwietnia 1775 roku sejm zako ńczył swoj ą działalno ść na niekorzy ść Polski. OPRACOWANIE WŁASNE: RYSZARD JA ŚKOWSKI WYKORZYSTANO: WIKIPEDIA .