Waterbeheer Veerse Meer •

ministerie van verkeer en waterstaat ri jkswaterstaat directie zeeland WATERBEHEER VEERSE MEER •

Errata bij brochure Waterbeheer Veeree Maar

blz.13 .tabel: waardering oevers vervangen door "0, D, 0/+, +, 0/+ en +"; waardering beroepsvisserij bij NAP-O ,30/NAP wijzigen in "0"; waardering scheepvaart wijzigen in "0. D, 0/+, + . + en 0/+;

blz.19.tabel: waardering "ca" bij natuur W1JZlgen i n "+1++"; i n toelichting b:ij "0+" de peilwissellng per " 1/10 en na herfstvakantie" .

MERVM06.not/06- 06-1990 Waterbeheer Veerse Meer

"Een betere waterkwaliteit en een waterstand die gunstig is voor zoveel mogelijk gebruikers en waarden".

Met deze bedoeling heeft Rijkswaterstaat Zeeland het waterbeheer van het Veerse Meer onderzocht. De studie leidt tot vier mogelijke oplossingen.

Rijkswaterstaat, directie Zeeland Koestraat 30 4331 KX Middelburg Tel. 01180-86000 Postadres: Postbus 5014 4330 KA Middelburg

". 2 Inhoud (pag)

Overzichtkaart 4

Een meer met veel funliies 5

Voorlopig beheer 7

Knelpunten 9

Welke verbeleringen zijn mogelijk 13

Vier keuze-alternat1even 19

3 • Veerse Meer

NOOADZEE

Colijnsplaat NOORD-BEVELAND OOSTER r!2> Wissenkerke SCHELDE Vrouwenpolder, ~ Kamperland

t1 Serooskerke ~ ~ 4 GaPinge

WALCHEREN ~ Wolphaartsdijk OJ Wilhelminadorp

ZUID-BEVELAND

Arnemuiden c3 S'Heer-HendrikSkinde r~ Kloeti Lewedorp ~ c;a r:.zz1 'S Heer-Arendskerke

Middelburg

_ bos r- ] open terrein evt. met gras lage begroeing e.d. I=:=J natuurterrein mI verblijfsrecreatie _ Iandbouw ("\;.....: .. recreatiecentra .a. jachthavens Een meer met veel functies

AI bijna dertig jaar blinkt tussen Walcheren, Maar het Veerse Meer is niet aileen een Noord- en Zuid-Beveland het Veerse Meer. recreatie- en natuurgebied. Beroepsvissers Een van de drukst bezochte recreatiegebieden hebben er hun fuiken opgesteld. Voor de van Zeeland. En - in de maanden waarin binnenvaart is het een schakel in de route watersporters hun boten en zeilplanken van en naar het Vlissingse havengebied. En hebben opgeborgen en dagrecreanten hun verder is het meer van grote betekenis voor de vertier binnenshuis zoeken - een belangrijke afwatering van de eromheen gelegen polders. stek waar vogels overwinteren of weer op krachten komen tijdens de voor- en Het waterbeheer is onvoldoende afgestemd op najaarstrek. al die functies. Bijvoorbeeld: de verlaging van het waterpeil in het najaar mag dan gunstig zijn voor de afwatering van de polders, het watersportseizoen wordt er wei zeer abrupt door beeindigd. Bovendien is er sprake van een onevenwichtige situatie in het milieu. Schommelingen van het zoutgehalte en de overvloed aan voedingsstoffen in het op het meer geloosde polderwater zijn er de oorzaak van dat de planten- en dierenwereld in het water eenzijdig, soortenarm en instabiel is. Een situatie die zonder maatregelen aileen maar dreigt te verergeren.

' i

5 Onderzoek Rijkswaterstaat heeft een onderzoek ingesteld De minister van verkeer en waterstaat neemt naar een duurzaam beheer van het water in vermaedelijk in de loop van 1990 een besluit het Veerse Meer waarbij de verschillende over het waterbeheer van het Veerse Meer. functies zaveel magelijk tot hun recht kamen. • Oat gebeurt na advies van de Raad van de Oat onderzoek heeft vier keuze-alternatieven Waterstaat. Voordat deze raad zijn opgeleverd: een oplossing die als het milieu aanbeveling aan de minister doet, krijgen vriendelijkst is aan te merken, een alternatief personen en organisaties die belangen waarin de belangen van de recreatie centraal hebben bij dar wa!erbeheer of die erin staan, een variant die zoveel magelijk uitgaat ge"interesseerd zijn, de gelegenheid hun van de beslaande situatie en een keuze mening !e geven. mogelijkheid waarin de belangen van milieu en recreatie samen met die van andere functies zijn gecambineerd.

• Voorlopig beheer

Het Veerse Meer is ontstaan op 27 april 1961. werd genoegen genomen met een brak meer Die dag werden de schuiven omlaag gedraaid en een waterpeil, gericht op de afwatering in van de caissons die de weken daarvoor in het het omliggende gebied en op de ontwikkeling Veerse Gat tussen Walcheren en Noord van de recreatie op en aan het meer. Dat Seveland waren geplaatst. Een jaar eerder al kwam neer op een zomerpeil op NAP was de Zandkreek tussen Noord- en Zuid (Normaal Amsterdams Peil) en een winterpeil Seveland afgesloten. Vanaf het moment dat eb dat 70 centimeter lager ligt. en vloed niet meer door het Veerse Gat konden trekken, brak voor het water tussen de Van meet af aan is dus al rekening gehouden drie Midden-Zeeuwse eilanden een nieuwe tijd met de recreatie. Dat gaf blijk van een aan. De schorren en een deel van de slikken vooruitziende blik. Inmiddels is het Veerse en platen vielen droog. De gronden met een Meer-gebied goed voor 15 procent van de gunstige bodemsamenstelling zijn toeristisch-recreatieve bestedingen in Zeeland omgeploegd en geschikt gemaakt als en de daarmee gepaard gaande landbouwpercelen. De rest is in recreatie- en werkgelegenheid. natuurgebieden verdeeld. Integraal waterbeheer Op die manier heeft het Veerse Meer zijn Het Zeeuwse Meer is er nooit gekomen. De huidige vorm gekregen. Voor het waterbeheer Oosterschelde bleef zout en daardoor is een werd echter slechts een tijdelijke oplossing zoet Veerse Meer onmogelijk geworden. Nu gekozen. In de jaren 60 ging het Deltaplan nog de Deltawerken zijn voltooid, is het moment uit van de aanleg van een dichte dam in de aangebroken beslissingen te nemen over een monding van de Oosterschelde, zodat in 1978 definitief waterbeheer. En dat betekent dat de een zoet meer zou ontstaan : het Zeeuwse huidige gang van zaken met het wisselende Meer. Het was de bedoeling dat het Veerse peil aan een herziening toe is. Toets daarbij Meer dan 66k zoet zou worden . Voorlopig zijn de hedendaagse inzichten over het

7 lntegraal waterbeheer. Oat wil zeggen dal grondwaler niet los van elkaar worden bezien. gebruik, inrichting en beheer moeten worden Mel andere woorden: het ecologisch afgestemd op een gezond en evenwichtig functioneren van een walersysteem is planten- en dierenleven in en aan het water in uitgangspunt bij de beantwoording van de een evenzeer gezond milieu. Oaarbij mogen vraag wat er kan, mag en moel gebeuren. water, onderwaterbodem, oevers en

8 Knelpunten

Knelpunten gebleven. Maar sinds 1970 geldt, teneinde het Het ontbreken van de integrale benadering in watersportseizoen enigszins te verlengen, in het waterbeheer van het Veerse Meer heeft tot de nazomer en in het begin van de herfst een problemen geleid. Bij de inrichting en het tussenpeil van NAP -0,30 m. In 1989 is het beheer is tot nu toe beperkt rekening zomerpeil bij wijze van proet gehandhaatd tot gehouden met de gevolgen die de afsluiting het einde van de herfstvakantie. Daarna ging van het Veerse Gat en de Zandkreek op het de waterstand op het meer naar het tussenpeil totale ecosysteem heeft gehad. Doordat de om vervolgens tegen het eind van oktober op nadruk bij het peilbeheer de afgelopen jaren het winterpeil te worden gebracht. De op de afwatering van de polders is gelegd, zijn wisseling van winterpeil naar zomerpeil is knelpunten voor recreatie en natuur ontstaan. steeds omstreeks 1 april. De geringe verversingsmogelijkheden en de aanzienlijke hoeveelheden meststoffen in het Zo'n peilverloop - hoog in de zomer en laag in polderwater dat op het meer terecht komt, de winter - is onnatuurlijk. 's Zomers is het hebben gelaagdheid en overvloed aan doorgaans immers droger dan's winters. Het voedingsstoffen in het water tot gevolg, grote nadeel van het tot nu toe gevoerde waardoor in delen van het meer gebrek aan peilbeheer voor de recreatie is de beperking zuurstot optreedt. van het seizoen doordat delen van het meer die's zomers goed te bevaren zijn bij een Peilbeheer lagere waterstand te ondiep worden en Het peilbeheer is in de loop van de jaren sommige atmeerplaatsen niet te bereiken zijn. enigszins aangepast. Zomerpeil (NAP) en Daarbij komt dan nog de extra stankhinder van winterpeil (NAP -0,70 m) zijn , om de polders rottende zeesla als gevolg van de gemakkelijker te laten afwateren, onveranderd peilverlaging.

Overzicht van het tot en met 1988 gevoerde pei/beheer

J F M A M J J A S 0 N 0

1961- NAP 1969 / \ NAP -0,70

1970- NAP 1984 NAP -0,30 / ~, NAP -0,70

1985- \ NAP 1987 -0,30 / \ -0,70

1988 NAP -0,30 / ~ -0,70

9 Bodemdieren Waterkwaliteit Voor de natuur heeft dit peilverschil nadelen. Ook de waterkwatliteit van het Veerse Meer De bodemdierengemeenschap in de zone levert problemen op. Het zoutgehalte tussen NAP en NAP -0,70 m ontwikkelt zich schommelt tussen 8 gram per liter in de winter onvolledig en instabiel. Bij een peil van NAP (dan lozen de polders veel zoet water) tot 12 ligt tussen de oever en de geulen een ondiep gram per liter in de zomer (wanneer de gebied, tot ongeveer 1,5 m beneden de polders minder water spuien en door de waterspiegel, dat over het hele meer gemeten regelmatige schuttingen in de Zandkreeksluis zo 'n 580 ha omvat. Juist deze zone is van nogal wat Oosterscheldewater binnenkomt). wezenlijk belang voor de natuur in het Veerse De verschillen in zoutgehalte vormen op Meer. Maar bij een waterpeil van NAP -0,70 m zichzelf al een wankele basis voor de valt de helft van dit gebied droog. De ontwikkeling van een stabiele planten- en onnatuurlijke peilwisseling heeft verder een dierenwereld in het water, maar ze zijn er ook verruiging van de plantengroei aan de oevers de oorzaak van dat een duidelijke scheiding als gevolg. tussen waterlagen met verschillende dichtheid optreedt. In het geval van zo 'n gelaagdheid Voor de visserij - drie beroepsvissers hebben ontstaat in de onderste laag zuurstofgebrek. fuiken staan waarin ze paling vangen - geeft Dit verschijnsel doet zich het sterkst voor in het afspuien van het meer in het najaar een het oostelijke deel van het Veerse Meer door vergrote kans op het wegtrekken van deze vis. de invloed van de Zandkreeksluis. Ter hoogte Dat zelfde geldt voor de in het meer uitgezette van de Oranjeplaat en de Goudplaat is er in forellen, waarop de sportvissers het hebben iets mindere mate sprake van . Ten westen van gemunt. Veere treedt maar zelden gelaagdheid op.

gelaagdheid

10 Het polderwater dat op het Veerse Meer wordt dat de overvoeding van het Veerse Meer gespuid en het water dat uit het kanaal door binnen afzienbare tijd zal afnemen, ook niet nu Walcheren via de sluizen bij Veere in het meer het rijksbeleid de komende jaren is gericht op terecht komt, bevat zoveel voedingsstoffen, landelijk een halvering van de stikstof- en dat ze niet goed door het ecosysteem kunnen fosfaatbelasting voor de Noordzee. worden verwerkt. Deze stoffen - stikstof vormt er een groot bestanddeel van -zijn Deze ongunstige situatie heeft zich in de loop voornamelijk uitgespoelde mestrestanten van der jaren zo ontwikkeld dat zichzelf landbouwpercelen. Het gevolg: een hoge versterkende processen zijn ontstaan. De laag produktie van plantaardig plankton en een organisch slib op de bodem in de diepere overdadige algenbloei in het voorjaar. De delen van het Veerse Meer vormt mede als afbraak hiervan leidt tot zuurstofloosheid in en gevolg van het gebrek aan zuurstof een bij de bodem. De gelaagdheid in het water en ongunstig klimaat voor filterende bodemdieren de geringe verversing versterken dat nog zoals mosselen en kokkels. En dat zijn juist de eens. Vooral in warme, windstille perioden is dieren die in belangrijke mate moeten zorgen het risico op uitbreiding van zuurstofloosheid voor de verwerking van de planktonproduktie. het grootst. Omdat het plankton niet door voldoende schelpdieren wordt gegeten, sterft het af en is Zeesla zo weer oorzaak van de toe name van De buitensporige voedselrijkdom veroorzaakt zuurstofloosheid die de bodem nog verder een overdadige groei van zeesla. Deze onaantrekkelijker maakt voor mosselen en wiersoort bezorgt zwemmers de kriebels, laat kokkels. pleziervaartuigen vastlopen en produceert in zomer en najaar een onaangename stank Vogels wanneer de planten afsterven. Voor De wisselende zoutgehalten en de overmatige plantenetende watervogels is de weelderige voedingsstoffen hebben ook tot eenzijdige, zeesla-groei overigens zeer welkom. soortenarme en onstabiele gemeenschappen van plankton, wieren, bodemdieren en vissen Een deel van de overvloed aan geleid. Aileen voor vogels speelt dit aspect voedingsstoffen zet zich als organisch slib op van de waterkwaliteit niet zo'n rol. Vooral voor de bodem af. Er is geen reden aan te nemen soorten die planten eten, maar ook voor

11 vogels die zich aan bodemdieren te goed Zandkreeksluis heeft een dubbelfunctie: plegen te doen en soorten die vis op hun afwatering en scheepvaart. Dit betekent dat de menu hebben staan, is het Veerse Meer sinds handhaving van de juiste waterstand soms het verdwijnen van het getij een belangrijker problemen geeft bij een groot voedselgebied geworden. Aileen steltlopers, scheepvaartaanbod. Omgekeerd trouwens die gewend zijn voedsel te zoeken in de zone heeft de scheepvaart wei eens te maken met tussen hoog- en laagwater, kunnen er minder vertraging door het spuien met behulp van de van hun gading vinden. sluis. Nadelig voor de afwatering is ook het hoge zomerpeil, waardoor onverwachte Ook voor de afwatering, voor een belangrijk neerslagoverschotten moeilijker dan bij het deel toch het doel van het huidige lagere winterpeil vanuit de polders op het waterbeheer, is de situatie niet ideaal. De meer kunnen worden gespuid.

12 Welke verbeteringen zijn mogelijk Peilalternatieven Uiteindelijk zijn zes mogelijkheden bekeken. Andere waterstanden in het Veerse Meer en Mogelijkheid I is de voortzetting van de gang maatregelen om de waterkwaliteit te van zaken tot 1988: verlaging van de verbeteren kunnen een deel van de waterstand in de winter. Mogelijkheid II komt knelpunten oplossen. Het onderzoek naar een neer op het beheer dat de laatste twee jaar nieuw peilbeheer is toegespitst op de wordt toegepast. Het zomerpeil blijft tot 1 mogelijkheden die tussen NAP en NAP -0,30 oktober en tot na de herfstvakantie een liggen. De ligging van de buitendijkse tussenpeil van NAP -0,30 m. Oit komt gronden, de drempeldiepte van de sluizen en tegemoet aan de wensen van de recreatie, de gemiddelde diepte van het meer zijn maar het nadeel van een onaantrekkelijk meer enkele van de factoren waarom peilen boven in de winter blijft. In het onderzoek is deze NAP en beneden NAP -0,70 buiten variant als de O+-optie aangeduid. beschouwing zijn gebleven. Snel werd ook al duidelijk dat waterstanden tussen NAP -0,30 Versterking problemen en NAP -0,70 geen soelaas bieden. Een vast peil, zo is uit de studie gebleken, versterkt de problemen die de aanwezigheid van zoveel voedingsstoffen in het water veroorzaakt en bevordert de gelaagdheid. Bij een peil van NAP is de oppervlakte ondiep water (tot 1,50 m) het grootst. Bij een vaste waterstand op dit niveau hebben de vooroevers het minst te leiden. Bij een winterpeil van NAP -0,70 is de kans op uitschuringen voor de Dever het grootst.

Een zo hoog mogelijk vast peil biedt de beste voorwaarden voor de recreatie : het meer is dan het best te bevaren en de steigers zijn goed te bereiken. De stankhinder van rottende

pellalternatlef zomer NAP NAP (tot 1 okt.) NAP NAP NAP ·0,30 NAP ·0,30 najaar NAP ·0,30 NAP ·0,30 NAP ·0,30 NAP winter NAP ·0,70 NAP ·0,70

ecologie - zout / gelaagdheid -/- -/-- - eutrofiering - Devers . 0 0 0 + o o functies - recreatie 0 + + ++/-* - natuur 0 0/- 0/+ +/-* - beroepsvisserij 0 0 0 ++ + 0/+ - sportvisserij 0 0 0 0/+ + 0/+ - afwatering 0 0 - scheepvaart 0 0 0 0/+ 0/+ o

o = gelijk - = slecht + = goed * ; direkt voordeel niet duurzaam gewaarborgd

13 -.

zeesla-planten zal bij deze waterstand De peilverlaging op het Veerse Meer in de geringer zijn dan bij de thans wisselende periode september oktober vergroot de kans peilen. Hoewel de waterkwaliteit bij een vast dat schieraal wegtrekt. Bij een wisselend peil peil in het Veerse Meer slechter word!, zal de is dit risico het grootst. Aile goede locaties norm voor zwemwaterkwaliteit waarschijnlijk voor het opstelien van fuiken kunnen bij een wei worden gehaald. Door die verslechterende vast hoog peil het best worden bereikt. Op de waterkwaliteit neemt overigens op termijn het intrek van glasaal en rode aal is het peilbeheer risico op grotere overlast door waterplanten en nauwelijks van invloed. Het compromis tussen stank toe. minimale wegtrek en maximale bevisbaarheid ligt voor de sportvisserij bij een vast peil op Bodemflora en -fauna NAP -0,30 m. Ook bekeken vanuit de belangen van de natuur komt het Veerse Meer het best tot zijn Afwatering recht wanneer er een vast hoog peil is . Vooral De afwatering van de polders kan bij aile in de zone tussen NAP en NAP -0,70 m zullen peilalternatieven goed worden geregeld, maar bodemflora en -fauna ervan profiteren. Net als handhaving van het huidige peilbeheer blijft de vogels die in deze gebieden hun kostje voor deze functie toch het aantrekkelijkst. Een bijeen scharrelen. Een hoog peil in de winterpeil van NAP -0,30 m maakt het wat nazomer en de herfst heeft wei het nadeel dat moeilijker het water uit de polders af te voeren de vogels door watersporters en andere en dat geldt nog sterker voor een winterpeil recreanten kunnen worden verstoord. Om dit van NAP. Overigens kan hieraan goeddeels te voorkomen zal misschien een aantal worden tegemoet gekomen door enige gebieden moeten worden afgebakend. De aanpassingen in de afwatering. Verhoging van verslechtering van de waterkwaliteit bij een het winterpeil zal op de buitendijkse gronden vast peil heeft vooral gevolgen voor de aan het Veerse Meer kunnen leiden tot bodemdieren in de diepere delen van het verdrassing. Verlaging van het zomerpeil tot meer. Dit kan het soms toch al wankele NAP -0 ,30 m kan iets lagere opbrengsten voor evenwicht tussen planten en dieren in het de landbouw tot gevolg hebben. Veerse Meer in gevaar brengen.

14 -.'

Waterkwaliteitsalternatieven en Zuid-Beveland moet worden gewijzigd. In De verbetering van de waterkwaliteit kan in de studie is deze oplossing vooral twee richtingen worden gezocht. Verversing meegenomen om het meest milieuvriendelijke van het water in het Veerse Meer door alternatief voor het Veerse Meer te kunnen uitwisselen of doorspoelen met ontwikkelen. Oosterschelde- of Noordzeewater is de eerste mogelijkheid. De tweede is vermindering van Uitwisselen en doorspoelen vergen de hoeveelheden water en voedingsstoffen doorlaatmiddelen in de vorm van een spuisluis die vanuit de polders in het meer komen. of een hevel. Berekeningen hebben Ook een combinatie van beide is mogelijk. aangetoond dat doorspoelen geen duidelijk betere resultaten oplevert dan uitwisselen Ook hier zijn de mogelijkheid alles bij het aileen. Omdat voor doorspoelen twee dure oude te laten en een O+-variant bekeken. Bij doorlaatmiddelen nodig zijn, is deze die laatste moet worden gedacht aan een mogelijkheid niet verder uitgewerkt. optimaal gebruik van de Zandkreeksluis, ook voor het waterkwaliteitsbeheer. De Verversing van het water in het Veerse Meer gelegenheden die zich voordoen via de sluis levert veranderingen van betekenis op in de water in- en uit te laten, dienen dan secuur te waterkwaliteit. Het zoutgehalte daalt worden benut. Dat heeft natuurlijk gevolgen gemiddeld dan niet meer onder 13 gram per voor de scheepvaart. De beste oplossing lijkt liter. Bij deze waarde kan een gezond zout de sluis 's nachts voor schepen te sluiten en meer ontstaan. Gelaagdheid en dan uitsluitend te gebruiken voor de verversing zuurstofloosheid blijven bij dit zoutgehalte van het Veerse Meer. beperkt tot ongeveer 5 procent van de oppervlakte van het meer en de Ingrijpend en kostbaar algenproduktie wordt fors teruggedrongen. Voorkomen dat nog polderwater op het Voorwaarde is wei dat het hele jaar door kan meer terecht komt is een zeer ingrijpende en worden ververst met ten minste 20 kubieke kostbare maatregel, omdat daarvoor de meter per seconde. In extreem natte jaren zou afwatering van delen van Walcheren, Noord- dat nog meer moeten zijn.

Waterkwaliteitsalternatieven

verversing polderwater kwaliteitsalternatief huidig 0+ ultwisselen of afleiden + beheer alternatief doorspoelen ultwisselen 20 m3ts 40 m3ts 25% 75% 100%+KdW 20 m3ts 5 m3ts 40m 3ts

ecologie - zout I stratificatie + +1++ +1++ +1++ ++ - eutrofiering + + + + ++

functies - recreatie 0 0 01+ 01+ 01+ 01+ + - natuur 0 01- + +1++ +1++ +1++ ++ - beroepsvisserij 0 01- - scheepvaart 0 01- + + + 01- +

andere systemen - Noordzee 0 0 0 0 0 0 0 - Oosterschelde 0 0 0 0 0 0 0 - landelijk gebied 0 0 0 0 01- 01- 01-

o = gelijk + = goed - = slecht KdW : Afleiden Kanaal door Walcheren

15 Oosterscheldewater waterkwaliteit (uitwisselen met een capaciteit Uitwisseling met de Noordzee of met de van 5 kubieke meter per seconde via de Oosterschelde maakt weinig verschil. Mede Zandkreeksluis) als risicovol naar voren omdat de bouw van een spuisluis of een hevel gekomen. Op een aantal onderdelen treedt in de Veersegatdam aanzienlijk duurder is dan vergeleken bij de bestaande situatie weliswaar in de Zandkreek, is de studie daarom een lichte verbetering van de waterkwaliteit toegespitst op uitwisseling met op, maar de kans op grootschalige Oosterscheldewater. Verversing van het water gelaagdheid en zuurstofloosheid onder in het Veerse Meer gecombineerd met ongunstige weersomstandigheden nemen bij vermindering van de polderwaterlozingen deze variant sterk toe. levert een iets gunstiger resultaat op. Dat is ook het geval met uitwisselen van grotere Kenmerken van de zee hoeveelheden water. Wanneer een De verbetering van de waterkwaliteit is gunstig doorlaatmiddel 40 kubieke meter per seconde voor het hele ecosysteem van het Veerse kan verwerken, ontstaat meer beheersvrijheid. Meer. Zo kan verhoging van het zoutgehalte Een bijkomend effect van verversen met zo'n tot een minimum van 13 gram per liter van het vermogen is een beperkt schijngetij op het meer een gebied maken dat een aantal meer met dagelijkse peilschommelingen van kenmerken van de zee draagt. Voorbeelden: ongeveer 20 cm. een soortenrijke, stabiele planktongemeen schap, gevarieerde begroeiingen van wier op Uit de studie is het O+-alternatief voor de harde ondergronden,

16 een grotere verscheidenheid aan bodemdieren aangepakt. Duidelijk is wei dat daarvoor de in het midden- en oostelijk deel en meer hoeveelheid voedingsstoffen zal moeten vissoorten. Voor vogels die zijn aangewezen worden verminderd. op dierlijk voedsel uit het water, wordt een zouter Veerse Meer nog aantrekkelijker. Vis aan de haal Terugdringing van gelaagdheid en Naar mate een spuisluis of een hevel vaker zuurstofloosheid bevordert onder meer de open staat en de capaciteit ervan groter is, ontwikkeling van filtrerende bodemdieren in de bestaat de kans dat vissoorten aan de haal diepere delen van het meer, zodat meer algen gaan die beroeps- en sportvissers juist graag worden opgegeten. in het meer willen houden. In goed overleg Een probleem lost verversing niet op: de met de beroepsvissers zal moeten worden ongebreidelde groei van zeesla. Er is nog bekeken of bij de verversing van het meer onvoldoende kennis beschikbaar over de rekening kan worden gehouden met de manier waarop deze plant kan worden schieraaltrek, zander dat dit de waterkwaliteit

17 nadelig be'invloedt. De mogelijkheden bouw van een doorlaatmiddel in de daarvoor zijn het grootst bij een Veersedam kost 34,2 miljoen (capaciteit 20 doorlaatmiddel met een forse capaciteit, want kubieke meter per seconde) of 40 miljoen dan is sluiting tijdens de trek van de paling gulden (met een vermogen van 40 kubieke mogelijk. De intrek van jonge glasaal zal goed meter per seconde). blijven. In een meer met een deur die voortdurend open staat, is het moeilijk een Afleiden van het polderwater is een zeer dure forellenbestand op te bouwen. En onzeker is aangelegenheid. Elke vermindering van de of zich in het Veerse Meer dankzij de hoeveelheid op het Veerse Meer geloosde verversing een platvisstand van enige water uit de polders met een kwart kost betekenis zal ontwikkelen. Aileen dichtbij het ongeveer 25 miljoen gulden. Volledige doorlaatmiddel zullen voor de sportvisserij dan afleiding van het polderwater komt dan ook op ook gunstige omstandigheden ontstaan. circa 100 miljoen gulden. Daarbij komen dan nog de kosten om te voorkomen dat water uit Mosselkwekers die percelen in de het kanaal door Walcheren in het Veerse Meer Oosterschelde even ten oosten van de komt. Afgezien van de kosten zijn ingrijpende Zandkreek hebben, zullen waarschijnlijk veranderingen in de afwatering van de profiteren van de stroom voedselrijk water die Walcherse en Bevelandse polders bezwaarlijk, na de bouw van een doorlaatmiddel uit het omdat daarmee ruilverkavelingen en Veerse Meer zal komen. De mosselen zullen landschapsplannen zouden moeten worden er extra door groeien. doorkruist. De afleiding van het polderwater is desondanks in het meest milieuvriendelijke Kosten alternatief verwerkt. Een van de hoogste kostenposten voor de verbetering van het waterbeheer in het Veerse Aanmerkelijk minder geld hoeft te worden Meer is de bouw van een doorlaatmiddel zoals uitgegeven om de Zandkreeksluis beter een spuisluis of een hevel. In de geschikt te maken voor de verversing van het Zandkreekdam is zo'n voorziening met een meer, zoals het O+-alternatief suggereert. Op capaciteit van 20 kubieke meter per seconde dit moment is een stel deuren van de sluis op 20,7 miljoen gulden becijferd. Verdubbeling uitgerust met de daarvoor noodzakelijke grote van de capaciteit vergt 6,8 miljoen extra. Ter openingen. Voor 2 miljoen gulden kunnen ook vergelijking: de buiten beschouwing gelaten de andere deuren ervan worden voorzien.

18 Vier keuze -alternatieven

Combinaties van de onderzochte peilen en moeten zijn dat NAP niet wordt overschreden. mogelijkheden om de waterkwaliteit te Door deze schommelingen ontstaan plaatselijk verbeteren, leveren de keuze-alternatieven op, kleine intergetijdegebiedjes, die het Veerse waarom het in de inspraak- en Meer weer interessanter kunnen maken voor beslisprocedure draait. Het zijn er vier: een vogels die hier hun voedsel zoeken. optie waarbij de belangen van de natuur en milieu duurzaam worden veiliggesteld, een Het mma leidt tot een Veerse Meer dat niet variant die in de eerste plaats uitgaat van de meer wordt bedreigd door gelaagdheid en recreatie, een O+-alternatief waarbij overbemesting en dat ook op lange termijn geprobeerd wordt met de bestaande middelen gezond blijft. De planten- en dierenwereld tot een beter waterbeheer te komen en een gaan meer soorten tellen dan nu en krijgen zogenaamd optimalisatie-alternatief dat een evenwichtige opbouw, zowel in het diepe uitgaand van een duurzaam ecosysteem de water als in de ondiepe oeverzone. De belangen van natuur en recreatie in zich recreatie kan onder deze omstandigheden verenigt en bovendien de knelpunten voor goed gebruik maken van de mogelijkheden die andere functies zoveel mogelijk wegneemt. het meer biedt. Plaatselijk valt nog wei overlast van zeesla te duchten. Het meest M i lieuvriendeli jk milieu-vriendelijke alternatief is ook verreweg Het meest milieuvriendelijke alternatief (mma) de duurste oplossing. is het resultaat van peilen en maatregelen voor de verbetering van de waterkwaliteit die Recreatie-alternatief het gunstigst zijn voor de ecologie van het Voor het recreatie alternatief (ra) is uitgegaan watersysteem en de natuurfunctie. Vanuit het van de belangrijkste wens in deze sector: een milieubelang geredeneerd dient te worden vast hoog -peil. Het zwaartepunt ligt op gekozen voor een zo hoog mogelijk vast peil, verbetering van de situatie voor de kleine beeindiging van de lozing van polderwater en watersport en de oeverrecreatie, vooral in het verversing van het Veerse Meer met een naseizoen. Dit alternatief houdt wei een capaciteit van 40 kubieke meter per seconde. verslechtering van de waterkwaliteit in, met het Omdat deze grate verversingscapaciteit kan risico dat uitbreiding van zuurstofloosheid en leiden tot een schijngetij met dagelijkse sterfte van bodemdieren voorkomt. Ais peilschommelingen zal het streefpeil zodanig zwemwater blijft het Veerse Meer in dit geval

Totaalscore van de keuze-alternatieven

ecologie functies effecten kosten omgevlng 2oul- eutro- cavers recre- natuur \l lSse - atwa- scheep OosterschekJe landeliJk inmiljoenen stral HAring atie rij taring vaan Noordzee gebled guldens 0 - - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 mma ++ ++ + + ++ -- 0 + 0 0/- 130 ra - - + ++/- * +/- * + 0 + 0 0 6 0+ -/-- - 0 +/- * 0/- 0/- 0 0/- 0 0 2 oa + + + ++ +++ 0 0 + 0 0 27 o huidig beheer mma meest milieuvriendelijke alternatief, uitwisselen 40 m3/s, afleiden polders 100%+KdW, NAP ra recreatie-alternatief, NAP, geen waterkwaliteitsverbeterende maatregelen O· O'-alternatief, uitwisselen via de Zandkreeksluis 5 m3/s, peilwisseling per 1/11 oa optimalisatie-alternatief, uitwisselen met minstens 20 m3/s Oosterschelde, NAP

++ = duidelijke verbetering + verbetering o gelijk verslechtering ernstige verslechtering *: directe voordelen niet duurzaam gewaarborgd

19 geschikt. Toename van de hoeveelheid zeesla recreatie heeft' enigs'zins baat bij het verlengde is bij deze keuzemogelijkheid niet uitgesloten. zomerpeil. ' Planten en dieren die leven in de ondiepe gebieden langs de oevers zijn gebaat bij het Optimalisatie-alternatief hoge vaste peil van het recreatie alternatief. Het optimalisatie alternatief (oa) wil de Maar het verwachte sterk schommelende belangen van natuur en recreatie en - voor zoutgehalte zal een rem betekenen op hun zover dat kan - ook die van de andere functies ontwikkeling. van het Veerse Meer dienen. Dat kan bij een zo hoog mogelijk vast peil (zo dicht mogelijk bij O+-alternatief NAP) en een verversing met ten minste 20 Het O+-alternatief (het huidige peilbeheer met kubieke meter per seconde. Hiermee is ook een verlengd zomerpeil en permanente gewaarborgd dat het Veerse Meer op termijn verversing van het meer via de Zandkreeksluis gezond blijft. In het optimalisatie alternatief zijn met een vermogen van 5 kubieke meter per ook suggesties opgenomen om knelpunten - seconde) levert nauwelijks verbeteringen op. bestaande en nieuwe die een neveneffect zijn Wei zijn er meer risico's op uitbreiding van van het gewijzigde waterbeheer - aan te zuurstofloosheid in de zomer. Aileen de pakken.

20 Aanvullende maatregelen Drainage en bemaling Winterpeilen hoger dan NAP -0,30 m hebben Bij een hoger winterpeil dan thans het geval is , tot gevolg dat een aantal polders niet meer vrij zullen de oeververdedigingen langs het meer kan lozen op het Veerse Meer. De moeten worden aangepast. Ook zullen op lozingspunten van de Onrustpolder en de sommige plaatsen de drainage en de Jacobapolder op Noord-Beveland en de onderbemaling van laaggelegen terreinen, Jacobpolder in het Noord-Sloe op Zuid zoals bouwlocaties en campings, moeten Beveland zullen daarom moeten worden worden aangepast. Dat kost bij een peil van vervangen door gemalen. Op Noord-Beveland NAP -0,30 m 1,8 miljoen gulden en wanneer zullen daarnaast nog enkele gemalen met een de keus valt op een waterstand van omstreeks onvoldoende capaciteit bij hoge waterstanden NAP moet voor dit doel 2,2 miljoen gulden moeten worden aangepast. Een en ander kost worden uitgetrokken. ongeveer 3,8 miljoen gulden. Bij de verversing van het Veerse Meer vallen Verversing van het water in het Veerse Meer schommelingen in het peil niet te vermijden . ondervangt grotendeels de problemen die het Die wisselingen beperken in ondiepe gebieden gevolg zijn van de overvoeding van het meer. de bereikbaarheid van steigers, kaden en Vermindering van de hoeveelheid jachthavens en het gebruik van voedingsstoffen die het water terecht komen, spartelplassen. Met baggerwerk va It daar wat kan een verdere verbetering bewerkstelligen. aan te doen. Kosten: 400.000 gulden. De mogelijkheden hiervoor kunnen worden gevonden in het landelijke meststotfenbeleid Verstoring door regulering van het gebruik van kunstmest Een vast hoog peil betekent verruiming van de en van de verspreiding van stikstof via dierlijke watersportmogelijkheden in de herfst. Dat mest. Verder kan worden gedacht aan een houdt het gevaar in zich van verstoring van de peilbeheer in de polderwatergangen dat mede doortrekkende en overwinterende vogels die in is gericht op een zo gering mogelijke af- en dat jaargetijde het Veerse Meer plegen op te uitspoeling van meststoffen uit de zoeken . Vooral plankzeilers zijn er - meestal landbouwpercelen. Verdere uitwerking hiervan ongewild - de oorzaak van dat rustende en valt onder de verantwoordelijkheid van fouragerende vogels op de wieken gaan. Daar provincie en waterschappen. valt wat aan te doen door ondiepe delen in de

21 buurt van Kwistenburg, de Goudplaat en de Procedure Veerse Gatdam met een draad af te sluiten . Rijkswaterstaat heeft de knelpunten, de peil Door deze zone ring het hele jaar door te en waterkwaliteitsalternatieven, de handhaven, kan de waarde van het Veerse beoordeling ervan en de uiteindelijke keuze Meer voor vogels in het zomerhalfjaar alternatieven uitgebreid beschreven in de nota eveneens toenemen. Kosten: 200.000 gulden. Waterbeheer Veerse Meer. Deze nota is opgesteld voor de minister van verkeer en De verschillende keuze-alternatieven hebben waterstaat, zodat deze een beargumenteerde slechts een gering effect hebben op de keus kan maken. Ook kunnen adviescolleges, uitbundige groei van zeesla. De overlast voor betrokken overheden en instanties, recreanten in ondiepe delen van het meer en belangengroepen en burgers aan de hand van in mindere mate de stankoverlast van rottende de nota adviezen geven en open planten zullen daardoor blijven bestaan. aanmerkingen maken. De nota geldt tevens Daarom kan worden overwogen op daarvoor als Milieu Effect Rapport. De zogenaamde in aanmerking komende plaatsen de zeesla op MER-procedure wordt gevolgd, omdat in de te ruimen, zoals spartelplassen en plekken die keuze-alternatieven peilen worden voorgesteld bij zwemmers geliefd zijn. Oat gebeurt nu die meer dan 0,15 m afwijken van het huidige soms ook al. peilregiem.

Schelpen zaaien De volledige nota over het waterbeheer in het Mosselen, kokkels en andere dieren die Veerse Meer kan voor f 25,- worden besteld voedingsstoffen uit het water filteren, spelen bij de Directie Zeeland van Rijkswaterstaat, een belangrijke rol bij de vermindering van de Postbus 5014, 4330 KA Middelburg. algenbloei. In het midden en in het oosten van het meer kan de ontwikkeling van deze Deze nota ligt daar ook ter inzage, evenals in bodemfauna zo nodig worden gestimuleerd de gemeentehuizen van Veere, Arnemuiden, door bijvoorbeeld mosselschelpen uit te Goes, Kortgene en Wissenkerke. zaaien, waardoor larven van deze dieren zich gemakkelijker kunnen vastzetten. Na een hoorzitting zal de Raad van de Waterstaat de minister van verkeer en waterstaat media 1990 adviseren. Naar verwachting neemt de minister najaar 1990 een besluit.

22 Signalement Veerse Meer lengte ca 25 km breedte 0,2 tot 1,6 km gemiddelde diepte 5 m maximale diepte ca 25 m wateroppervlakte 2030 ha bij NAP 1742 ha bij NAP -0,70 m oppervlakte eilanden en buitendijkse gebieden 1960 ha bij NAP 2248 ha bij NAP -0,70 m meervolume 102.000.000 m3 bijNAP 89.000.000 m3 bij NAP -0,70m natuurgebieden - Middelplaten 260 ha - Goudplaat 29 ha gebieden voor strand- en .oeverrecreatie, lig- en speelweiden 121 ha wandel- en bosgebieden 266 ha ligplaatsen in jachthavens, recreatiehavens, bij campings en bungalows 4500 ligplaatsen in sportvishavens 325 totale Jengte aan open bare steigers 3600 m sluispassages (in 1988) - Zandkreek 40 .274 (35.602 pleziervaart) - Veere 28 .999 (24.513 pleziervaart)

Kampeerterreinen aan of in onmiddellijke omgeving van het meer 7 zomerhuizenterreinen 7

23 1 I

Foto-verantwoording : - RWS.- REPRO - Aero-camera . Harry van Reeken . Chiel Fondse