ministerie van verkeer en waterstaat ri jkswaterstaat directie zeeland WATERBEHEER VEERSE MEER • Errata bij brochure Waterbeheer Veeree Maar blz.13 .tabel: waardering oevers vervangen door "0, D, 0/+, +, 0/+ en +"; waardering beroepsvisserij bij NAP-O ,30/NAP wijzigen in "0"; waardering scheepvaart wijzigen in "0. D, 0/+, + . + en 0/+; blz.19.tabel: waardering "ca" bij natuur W1JZlgen i n "+1++"; i n toelichting b:ij "0+" de peilwissellng per " 1/10 en na herfstvakantie" . MERVM06.not/06- 06-1990 Waterbeheer Veerse Meer "Een betere waterkwaliteit en een waterstand die gunstig is voor zoveel mogelijk gebruikers en waarden". Met deze bedoeling heeft Rijkswaterstaat Zeeland het waterbeheer van het Veerse Meer onderzocht. De studie leidt tot vier mogelijke oplossingen. Rijkswaterstaat, directie Zeeland Koestraat 30 4331 KX Middelburg Tel. 01180-86000 Postadres: Postbus 5014 4330 KA Middelburg ". 2 Inhoud (pag) Overzichtkaart 4 Een meer met veel funliies 5 Voorlopig beheer 7 Knelpunten 9 Welke verbeleringen zijn mogelijk 13 Vier keuze-alternat1even 19 3 • Veerse Meer NOOADZEE Colijnsplaat NOORD-BEVELAND OOSTER­ r!2> Wissenkerke SCHELDE Vrouwenpolder, ~ Kamperland t1 Serooskerke ~ ~ 4 GaPinge WALCHEREN ~ Wolphaartsdijk OJ Wilhelminadorp ZUID-BEVELAND Arnemuiden c3 S'Heer-HendrikSkinde r~ Kloeti Lewedorp ~ c;a r:.zz1 'S Heer-Arendskerke Middelburg _ bos r- ] open terrein evt. met gras lage begroeing e.d. I=:=J natuurterrein mI verblijfsrecreatie _ Iandbouw ("\;.....: .. recreatiecentra .a. jachthavens Een meer met veel functies AI bijna dertig jaar blinkt tussen Walcheren, Maar het Veerse Meer is niet aileen een Noord- en Zuid-Beveland het Veerse Meer. recreatie- en natuurgebied. Beroepsvissers Een van de drukst bezochte recreatiegebieden hebben er hun fuiken opgesteld. Voor de van Zeeland. En - in de maanden waarin binnenvaart is het een schakel in de route watersporters hun boten en zeilplanken van en naar het Vlissingse havengebied. En hebben opgeborgen en dagrecreanten hun verder is het meer van grote betekenis voor de vertier binnenshuis zoeken - een belangrijke afwatering van de eromheen gelegen polders. stek waar vogels overwinteren of weer op krachten komen tijdens de voor- en Het waterbeheer is onvoldoende afgestemd op najaarstrek. al die functies. Bijvoorbeeld: de verlaging van het waterpeil in het najaar mag dan gunstig zijn voor de afwatering van de polders, het watersportseizoen wordt er wei zeer abrupt door beeindigd. Bovendien is er sprake van een onevenwichtige situatie in het milieu. Schommelingen van het zoutgehalte en de overvloed aan voedingsstoffen in het op het meer geloosde polderwater zijn er de oorzaak van dat de planten- en dierenwereld in het water eenzijdig, soortenarm en instabiel is. Een situatie die zonder maatregelen aileen maar dreigt te verergeren. ' i 5 Onderzoek Rijkswaterstaat heeft een onderzoek ingesteld De minister van verkeer en waterstaat neemt naar een duurzaam beheer van het water in vermaedelijk in de loop van 1990 een besluit het Veerse Meer waarbij de verschillende over het waterbeheer van het Veerse Meer. functies zaveel magelijk tot hun recht kamen. • Oat gebeurt na advies van de Raad van de Oat onderzoek heeft vier keuze-alternatieven Waterstaat. Voordat deze raad zijn opgeleverd: een oplossing die als het milieu­ aanbeveling aan de minister doet, krijgen vriendelijkst is aan te merken, een alternatief personen en organisaties die belangen waarin de belangen van de recreatie centraal hebben bij dar wa!erbeheer of die erin staan, een variant die zoveel magelijk uitgaat ge"interesseerd zijn, de gelegenheid hun van de beslaande situatie en een keuze­ mening !e geven. mogelijkheid waarin de belangen van milieu en recreatie samen met die van andere functies zijn gecambineerd. 6 • Voorlopig beheer Het Veerse Meer is ontstaan op 27 april 1961. werd genoegen genomen met een brak meer Die dag werden de schuiven omlaag gedraaid en een waterpeil, gericht op de afwatering in van de caissons die de weken daarvoor in het het omliggende gebied en op de ontwikkeling Veerse Gat tussen Walcheren en Noord­ van de recreatie op en aan het meer. Dat Seveland waren geplaatst. Een jaar eerder al kwam neer op een zomerpeil op NAP was de Zandkreek tussen Noord- en Zuid­ (Normaal Amsterdams Peil) en een winterpeil Seveland afgesloten. Vanaf het moment dat eb dat 70 centimeter lager ligt. en vloed niet meer door het Veerse Gat konden trekken, brak voor het water tussen de Van meet af aan is dus al rekening gehouden drie Midden-Zeeuwse eilanden een nieuwe tijd met de recreatie. Dat gaf blijk van een aan. De schorren en een deel van de slikken vooruitziende blik. Inmiddels is het Veerse en platen vielen droog. De gronden met een Meer-gebied goed voor 15 procent van de gunstige bodemsamenstelling zijn toeristisch-recreatieve bestedingen in Zeeland omgeploegd en geschikt gemaakt als en de daarmee gepaard gaande landbouwpercelen. De rest is in recreatie- en werkgelegenheid. natuurgebieden verdeeld. Integraal waterbeheer Op die manier heeft het Veerse Meer zijn Het Zeeuwse Meer is er nooit gekomen. De huidige vorm gekregen. Voor het waterbeheer Oosterschelde bleef zout en daardoor is een werd echter slechts een tijdelijke oplossing zoet Veerse Meer onmogelijk geworden. Nu gekozen. In de jaren 60 ging het Deltaplan nog de Deltawerken zijn voltooid, is het moment uit van de aanleg van een dichte dam in de aangebroken beslissingen te nemen over een monding van de Oosterschelde, zodat in 1978 definitief waterbeheer. En dat betekent dat de een zoet meer zou ontstaan : het Zeeuwse huidige gang van zaken met het wisselende Meer. Het was de bedoeling dat het Veerse peil aan een herziening toe is. Toets daarbij Meer dan 66k zoet zou worden . Voorlopig zijn de hedendaagse inzichten over het 7 lntegraal waterbeheer. Oat wil zeggen dal grondwaler niet los van elkaar worden bezien. gebruik, inrichting en beheer moeten worden Mel andere woorden: het ecologisch afgestemd op een gezond en evenwichtig functioneren van een walersysteem is planten- en dierenleven in en aan het water in uitgangspunt bij de beantwoording van de een evenzeer gezond milieu. Oaarbij mogen vraag wat er kan, mag en moel gebeuren. water, onderwaterbodem, oevers en 8 Knelpunten Knelpunten gebleven. Maar sinds 1970 geldt, teneinde het Het ontbreken van de integrale benadering in watersportseizoen enigszins te verlengen, in het waterbeheer van het Veerse Meer heeft tot de nazomer en in het begin van de herfst een problemen geleid. Bij de inrichting en het tussenpeil van NAP -0,30 m. In 1989 is het beheer is tot nu toe beperkt rekening zomerpeil bij wijze van proet gehandhaatd tot gehouden met de gevolgen die de afsluiting het einde van de herfstvakantie. Daarna ging van het Veerse Gat en de Zandkreek op het de waterstand op het meer naar het tussenpeil totale ecosysteem heeft gehad. Doordat de om vervolgens tegen het eind van oktober op nadruk bij het peilbeheer de afgelopen jaren het winterpeil te worden gebracht. De op de afwatering van de polders is gelegd, zijn wisseling van winterpeil naar zomerpeil is knelpunten voor recreatie en natuur ontstaan. steeds omstreeks 1 april. De geringe verversingsmogelijkheden en de aanzienlijke hoeveelheden meststoffen in het Zo'n peilverloop - hoog in de zomer en laag in polderwater dat op het meer terecht komt, de winter - is onnatuurlijk. 's Zomers is het hebben gelaagdheid en overvloed aan doorgaans immers droger dan's winters. Het voedingsstoffen in het water tot gevolg, grote nadeel van het tot nu toe gevoerde waardoor in delen van het meer gebrek aan peilbeheer voor de recreatie is de beperking zuurstot optreedt. van het seizoen doordat delen van het meer die's zomers goed te bevaren zijn bij een Peilbeheer lagere waterstand te ondiep worden en Het peilbeheer is in de loop van de jaren sommige atmeerplaatsen niet te bereiken zijn. enigszins aangepast. Zomerpeil (NAP) en Daarbij komt dan nog de extra stankhinder van winterpeil (NAP -0,70 m) zijn , om de polders rottende zeesla als gevolg van de gemakkelijker te laten afwateren, onveranderd peilverlaging. Overzicht van het tot en met 1988 gevoerde pei/beheer J F M A M J J A S 0 N 0 1961- NAP 1969 / \ NAP -0,70 1970- NAP 1984 NAP -0,30 / ~, NAP -0,70 1985- \ NAP 1987 -0,30 / \ -0,70 1988 NAP -0,30 / ~ -0,70 9 Bodemdieren Waterkwaliteit Voor de natuur heeft dit peilverschil nadelen. Ook de waterkwatliteit van het Veerse Meer De bodemdierengemeenschap in de zone levert problemen op. Het zoutgehalte tussen NAP en NAP -0,70 m ontwikkelt zich schommelt tussen 8 gram per liter in de winter onvolledig en instabiel. Bij een peil van NAP (dan lozen de polders veel zoet water) tot 12 ligt tussen de oever en de geulen een ondiep gram per liter in de zomer (wanneer de gebied, tot ongeveer 1,5 m beneden de polders minder water spuien en door de waterspiegel, dat over het hele meer gemeten regelmatige schuttingen in de Zandkreeksluis zo 'n 580 ha omvat. Juist deze zone is van nogal wat Oosterscheldewater binnenkomt). wezenlijk belang voor de natuur in het Veerse De verschillen in zoutgehalte vormen op Meer. Maar bij een waterpeil van NAP -0,70 m zichzelf al een wankele basis voor de valt de helft van dit gebied droog. De ontwikkeling van een stabiele planten- en onnatuurlijke peilwisseling heeft verder een dierenwereld in het water, maar ze zijn er ook verruiging van de plantengroei aan de oevers de oorzaak van dat een duidelijke scheiding als gevolg. tussen waterlagen met verschillende dichtheid optreedt. In het geval van zo 'n gelaagdheid Voor de visserij - drie beroepsvissers hebben ontstaat in de onderste laag zuurstofgebrek. fuiken staan waarin ze paling vangen - geeft Dit verschijnsel doet zich het sterkst voor in het afspuien van het meer in het najaar een het oostelijke deel van het Veerse Meer door vergrote kans op het wegtrekken van deze vis. de invloed van de Zandkreeksluis. Ter hoogte Dat zelfde geldt voor de in het meer uitgezette van de Oranjeplaat en de Goudplaat is er in forellen, waarop de sportvissers het hebben iets mindere mate sprake van .