Stanowisko Budziszów Wielki 20, Gm. Wądroże Wielkie, Pow. Jaworski, W Świetle Badań Archeologicznych Prowadzonych W Związku Z Modernizacją Autostrady A-4
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
A1A2A-4 raport 2005-2006, s. 241-273 isbn 978-83-63260-00-2 Przemysław Paruzel Stanowisko Budziszów Wielki 20, gm. Wądroże Wielkie, pow. jaworski, w świetle badań archeologicznych prowadzonych w związku z modernizacją autostrady A-4 ■ I. Wstęp (w latach 2002 i 2003) oraz mgr Przemysław Paruzel ( od Ratownicze badania archeologiczne na stanowisku 2003 do 2006 r.). Ponadto w badaniach brali udział: dr Budziszów Wielki 20 prowadzono w latach 2002- dr Tomasz Burda, Tomasz Kendelewicz, Michał Pawleta, 2006, w związku z pracami remontowo-budowlanymi mgr mgr Małgorzata Kopeć, Grzegorz Daszkiewicz, na autostradzie A-4. Prace podjęto z ramienia Zespołu Witold Waniek oraz studenci archeologii: Rafał Badań Ratowniczych, kierowanego przez prof. dr hab. Bartkowiak i Stoigniew Szczeciński. Wstępną analizę Bogusława Gedigę z Instytutu Archeologii i Etnologii pozyskanych zabytków, zmierzającą do określenia przy- PAN Oddział we Wrocławiu. Nadzorem prac arche- należności kulturowej i chronologicznej, przeprowadził ologów na stanowisku zajmowali się: dr dr Jarosław prof. dr hab. Grzegorz Domański. Analizę geomorfolo- Bronowicki, Leszek Żygadło oraz mgr Andrzej Kosicki. giczną terenu stanowiska przeprowadzili: mgr Krzysztof Kierownikami prac w terenie byli: dr Mirosław Masojć Sadowski i dr Wojciech Włodarski z Instytutu Geologii Ryc. 1. Budziszów Wielki, stan. 20, gm. Wądroże Wielkie, woj. dolnośląskie. Lokalizacja stanowiska Fig. 1. Budziszów Wielki, site 20, Wądroże Wielkie commune, dolnośląskie voivodeship. Site location 241 RAPORT 2005-2006 Ryc. 2. Budziszów Wielki, stan. 20, gm. Wądroże Wielkie, woj. dolnośląskie. Wykop I/2002 w trakcie badań. Widok od strony północno-zachodniej. Trudne warunki pracy spowodowane pyleniem maszyn wyrabiających kruszywo (fot. W. Waniek) Fig. 2. Budziszów Wielki, site 20, Wądroże Wielkie commune, dolnośląskie voivodeship. Excavation I/2002 during the study. The view from the northwest. Difficult working conditions due to the dust raised by the machines making aggregate (photo by W. Waniek) Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Sadowski, Włodarski 2004), analizę petrograficzną zabytków kamiennych: prof. dr hab. Alfred Majerowicz, dr Agnieszka Wójcik, mgr Stanisław Madej z Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego (Majerowicz, et al. 2006), analizę rozkładu izoto- pu węgla C14 wykonał prof. dr hab. Tomasz Goslar (2009) z Poznańskiego Laboratorium Radiowęglowego. Badania były finansowane ze środków Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad. Stanowisko odkryte zostało na początku września 2002 r. podczas nadzoru prac ziemnych związanych z modernizacją autostrady A-4. Zaobserwowano wów- czas na powierzchni odhumusowanego terenu, w ob- rębie tzw. węzła Budziszów Wielki, stropy obiektów wziemnych oraz liczne fragmenty ceramiki naczyniowej. W trakcie dalszego rozpoznania wstępnie określono za- sięg stanowiska, ze szczególnym uwzględnieniem odcin- ka autostrady o długości ok. 500 m na wyżej wspomnia- nym węźle. Stanowisko archeologiczne Budziszów Wielki 20 pod względem fizjograficznym znajduje się na Przedgórzu Sudeckim. Mezoregion ów w tej części po- Ryc. 3. Budziszów Wielki, stan. 20, gm. Wądroże Wielkie, zbawiony jest prawie w ogóle szaty leśnej i ma charakter woj. dolnośląskie. Wykop I/2003 w trakcie badań. Widok od strony północno-zachodniej (fot. W. Waniek) rolniczy. Powierzchnia terenu jest na ogół falista, miej- Fig. 3. Budziszów Wielki, site 20, Wądroże Wielkie commune, scami prawie płaska. Jej relief urozmaicają wyniesienia dolnośląskie voivodeship. Excavation I/2003 during zbudowane ze skał krystalicznych starszego paleozoiku exploration. The view from the northwest (photo by W. Waniek) i neogenu oraz plejstoceńskie kemy i ozy. Generalnie po- wierzchnia nachyla się ku północy, a amplituda wysoko- wysokości od ok. 150 m n.p.m. do 156 m n.p.m. Znajduje ści bezwzględnych sięga 55 m (150 – 205,2 m n.p.m.). się w obrębie obniżenia denudacyjnego o prawie płaskiej Interesujące nas stanowisko położone jest ok. 200 m powierzchni, porozcinanego przez dolinki niewielkich na południowy-zachód od zabudowań wsi (Ryc. 1) na strumieni, będących dopływami większego o nazwie 242 A1A2A-4 Ryc. 4. Budziszów Wielki, stan. 20, gm. Wądroże Wielkie, woj. dolnośląskie. Wykop I/2005 w trakcie badań. Widok od strony północno-zachodniej (fot. G. Daszkiewicz) Fig. 4. Budziszów Wielki, site 20, Wądroże Wielkie commune, dolnośląskie voivodeship. Excavation I/2005 during exploration. The view from the northwest (photo by G. Daszkiewicz) Cicha Woda. Obniżenie to leży na przedpolu ograni- W okresie od 2002 do 2004 r. założono siedem wy- czających go od południa wzgórz o wysokości do 205 kopów (Ryc. 2, 3) na obszarze inwestycyjnym pasa po- m n.p.m., zaś od północnego-zachodu i południowego- łudniowego, czyli na terenie południowej jezdni auto- wschodu zamykają je dwie morfologiczne elewacje (for- strady oraz drogi łączącej od południa autostradę z trasą my poprzeczne), odchodzące od wcześniej wspomnia- E345 (relacji Rawicz – Strzegom). Inwestycja obej- nego ciągu wzgórz. Od strony północno-wschodniej mowała również plac między tymi drogami (Masojć, natomiast stanowisko ograniczone jest doliną strumie- Paruzel 2004; Daszkiewicz, Paruzel 2007). W latach nia Cicha Woda, który opływa niewielki pagórek o pła- 2005 i 2006 założono trzy wykopy (Ryc. 4) na obszarze skim wierzchołku. inwestycyjnym pasa północnego A-4, czyli na obszarze W bezpośrednim otoczeniu stanowiska Budziszów północnej jezdni autostrady, drogi łączącej od półno- Wielki 20 można wyróżnić dwa główne typy gleb. cy A-4 z trasą E 345 oraz na poboczach (Daszkiewicz, Pierwszy zlokalizować można w dnie kotlinki, przez któ- Paruzel 2007). W latach 2002 – 2006 łącznie prze- rą płynie bezimienny strumyk i są to gleby mułowe, wy- badano blisko 300 arów powierzchni i odkryto 1490 kształcone na namułach rzecznych. Należą one do rzędu obiektów wziemnych. Dzięki rozległemu obszarowi in- gleb bagiennych i działu gleb hydrogenicznych. W tym westycji archeologom udało się przebadać znaczną część przypadku wydzielić trzeba dwa ich składniki, tj. poziom stanowiska. Duże zagęszczenie znalezisk na całym prze- organiczny (ok. 115 cm) oraz mineralne podłoże, na któ- badanym obszarze może wskazywać, że podobnie boga- rym on bezpośrednio zalega. Drugi typ gleb znajduje się te w relikty kulturowe mogą być tereny pól leżące poza w obrębie elewacji zamykającej wcześniej wspomnianą inwestycją w części północno-wschodniej i południowej kotlinkę od północnego-wschodu. Wykształciły się tam stanowiska. gleby brunatne, reprezentujące typ gleb brunatnoziem- Jak dotąd, wyniki badań przedstawiono w dwóch ar- nych i dział gleb autogenicznych. Ich poziom próchniczy tykułach (Masojć, Paruzel 2006; Daszkiewicz, Paruzel (10-15 cm) zawiera poniżej 20% substancji organicznej, 2007). Tekst zamieszczony w niniejszym wydawnictwie w całości zhumifikowanej. Drugi z poziomów, tj. poziom w 2006 r. dotyczy sezonów badawczych 2002-2004. wzbogacania, znajduje się poniżej poziomu próchnicze- Z uwagi na niezaprzeczalne korzyści całościowego po- go i charakteryzuje go nagromadzenie tlenków żelaza traktowania wyników badań zdecydowano się nie ogra- i manganu. Oba poziomy tkwią na mineralnym piaszczy- niczać poniższego tekstu tylko do sezonów 2005 i 2006, sto-mułkowym, zwykle utwardzonym, podłożu. lecz włączyć również sezony wcześniejsze. 243 RAPORT 2005-2006 Ryc. 5. Budziszów Wielki, stan. 20, gm. Wądroże Wielkie, woj. dolnośląskie. Wykop I/2002. Zespół obiektów (3, 8, 9, 10, 73, 75, 78,79, 128, 129, 130, 174) będący reliktem budynku o konstrukcji słupowej – pracowni metalurgicznej (?) Fig. 5. Budziszów Wielki, site 20, Wądroże Wielkie commune, dolnośląskie voivodeship. Excavation I/2002. The group of objects: (3, 8, 9, 10, 73, 75, 78, 79, 128, 129, 130, 174) the remains of the building with post construction – the metallurgical workshop (?) ■ II. Charakterystyka obiektów zdeponowanych zabytków ruchomych. W dalszej kolej- nieruchomych i faz zasiedlenia ności wymienić należy doły posłupowe (621 – 41,7%), stanowiska paleniska (1 – 0,06%) i ogniska (3 – 0,2%), budynki W trakcie wszystkich sezonów badań, na omawianym o lekkiej konstrukcji (szałasy, 8 – 05%, Ryc. 8), budyn- stanowisku odkryto i wyeksplorowano łącznie 1490 ki nieznacznie zagłębione w podłoże (30 – 2%, Ryc. 9) obiektów nieruchomych, z czego dla 617 (48,5%) ustalo- oraz budynek naziemny (1 – 0,06%). no artefaktualnie chronologię. W północno-zachodniej W obrębie drugiej grupy zidentyfikowano pochówki części przebadanego obszaru, w miejscu, gdzie w postaci szkieletowe (27 – 94%, Ryc. 6, 7, 15, 16) i jeden ciałopalny jasnoszarego iłu występowała warstwa kulturowa, stropy popielnicowy (6%, Ryc. 17). Jamy grobów szkieletowych obiektów, bezpośrednio w niej widoczne, manifestowa- miały w rzucie poziomym kształt wydłużony owalny lub ły się ciemniejszymi barwami wypełnisk. Na pozostałym prostokątny o zaokrąglonych rogach. W przekroju były terenie stropy czytelne były na poziomie podłoża natu- nieregularne, półowalne i trapezowate. Jamy grobowe ralnego, a ich wypełniska miały różnorodne barwy. zorientowane były wzdłuż osi północ-południe, czasem Wygląd odkrytych obiektów – kształt, wymiary, z niewielkim odchyleniem (północny zachód – połu- skład i barwa wypełnisku – oraz pozyskane zabytki ru- dniowy wschód, północny wschód – południowy za- chome pozwalają wydzielić dwie grupy. Grupa pierwsza, chód). Długość w rzucie wynosiła od 85 cm do 240 cm, liczniejsza, to obiekty osadnicze (1462 – 98,1%), drugą szerokość od 44 cm do 96 cm. Głębokość grobów wy- zaś stanowią