Documentnaam 05 watersnoodkrant vp

CYAAN MAGENTA YELLOW BLACK

WOENSDAG 29 JANUARI 2003, JAARGANG 42 Nr. 5

Een gezamenlijke uitgave van alle gemeenten in de Hoeksche Waard, Waterschap De Groote Waard en Het Kompas

‘daar, waar die dijken lopen, daar heb ik eens gestaan’ (Uit: ‘Nederland’, Mies Bouhuys) Documentnaam 05 watersnoodkrant bp1

CYAAN MAGENTA YELLOW BLACK

HET KOMPAS WATERSNOODKRANT WOENSDAG 29 JANUARI 2003 Watersnoodramp 1953: De Ramp die men vreesde, maar niet voor mogelijk hield HOEKSCHE WAARD – Op 29 Maar meer ongunstige factoren denis in de strijd tegen het water. In de weldadigheid ervan. Overal januari 1953, vandaag precies 50 pakten samen. Die nacht was het de vroege ochtenduren van die eer- waar leed is, is zegen nabij…’. jaar geleden, ontwikkelde zich op volle maan. Zon en maan stonden ste februari voltrok zich een ramp In totaal kwamen er 1835 mensen de Atlantische Oceaan ten westen op één lijn en zogen het water nog in het zuidwesten van Nederland om. In de Hoeksche Waard vielen van Schotland een kleine depres- hoger op tot een extra hoge vloed, die velen misschien vreesden, 141 mensenlevens te betreuren. sie. Het ging zoals het vaak gaat springvloed genaamd. maar slechts weinigen voor moge- Inmiddels is er veel gebeurd om met de oerkrachten in de natuur: In De storm stuwde het zeewater pal lijk hielden. Vrijwel direct kwam de een ramp van deze omvang nooit twee dagen tijd ontwikkelde de tegen de Zeeuwse en Hollandse hulpverlening uit binnen- en bui- meer plaats te laten vinden. De onbeduidende depressie zich tot kust. Toen in de middag van zater- tenland op gang. Of, zoals voltooiing van de Deltawerken een orkaan met windsnelheden bij dag 31 januari bij eb het water niet Koningin Juliana het een week na heeft de veiligheid vergroot. Maar de Schotse kust tot wel 180 kilome- of nauwelijks zakte werd de ernst de ramp in een radiotoespraak zei: juist in deze dagen zullen bij velen voorbij. Op tal van plaatsen en Deze speciale herdenkingsbijlage Hoeksche Waard trof. De verhalen veelal voor het eerst gepubliceerd ter per uur. van de situatie langzaamaan dui- ‘De doorbraak van de dijken riep de herinneringen aan destijds manieren zal de herdenking van de bij Het Kompas staat 50 jaar na zijn opgetekend uit de mond van wordt. Vanaf deze plaats bedanken Het water van de Noordzee werd delijk. een springvloed van medeleven weer boven komen. Voor hen die Watersnoodramp de komende dato nog eens stil bij deze tragische vele ooggetuigen en nabestaanden, wij iedereen die aan deze bijlage opgezwiept tot een stormvloed. Nederland heeft een lange geschie- met elkander op. Wij voelen allen geliefden verloren is de ramp nooit dagen plaats vinden. gebeurtenis die ook het eiland de aangevuld met fotomateriaal dat heeft meegewerkt.

leven in gebieden waar veel cijfers worden teruggebracht tot ‘Waakzaam zijn en waakzaam blijven’ aardbevingen, orkanen of vulka- herkenbare proporties beginnen nen voorkomen zich dat afvra- we iets van de Ramp te begrij- gen. Waarom? We zijn er gebo- pen. Als bijna hele gezinnen en ren en getogen. We hebben het buurtschappen verdrinken zoals zelf op de zee veroverd en her- in ’s-Gravendeel of in Numans- Dijkgraaf Provoost: ‘We overd en zijn daar trots op. We dorp bij de Schuringsekade en kunnen er, juist door de ligging op het Hogezand begint er een in die delta, goed ons brood ver- menselijke proportie bij deze ge- dienen met handel, industrie, tallen te komen: het verdriet en vruchtbare grond, visvangst en de uitzichtloosheid die er voor zijn nooit absoluut veilig toerisme. We wanen ons er veilig veel families moet zijn geweest,” achter hoge, sterke dijken: zijn zegt de dijkgraaf, “het is goed wij niet de waterbouwers van de om 50 jaar na dato al deze wereld? Antwoorden zoeken op slachtoffers te herdenken en stil die vraag van die buitenlander is te staan bij de reddeloosheid van voor ons verder niet relevant, wat ze achterlieten. Het is óók Het leegpompen van de Molenpolder in tegen het water’ omdat de vraag zelf voor ons niet goed om stil te staan bij de toe- relevant is. komst: dat nooit weer.” kans in het gebied van water- “Nederland is nooit veilig, als Toch betalen wij af en toe een schap De Groote Waard 1 keer het om watersnoden gaat,” zegt hoge prijs door hier te wonen. Na Tussen 1750 en 1800 kende het per 2000 jaar is. Dat sluit vol- Provoost stellig, “laat met het het gereedkomen van de Delta- rivierengebied maar liefst 152 gens Provoost niet alle risico’s herdenken van de slachtoffers werken – de reactie op de Ramp dijkdoorbraken. Sinds 1780 ge- uit. “We vergeten daarbij dat van de Ramp óók het bewust- van 1953- voelden we ons veilig beurde dat nog maar 6 keer, die ene keer dat het water hoger zijn aanwezig blijven dat het tegen watersnood. Historisch ge- omdat na de oprichting van het komt, morgen kan zijn. Door water een voortdurende bedrei- zien is dit absoluut misplaatst. "Bureau voor den waterstaat" betere hoogwaterbescherming ging vormt. De waterstanden in “In de afgelopen 750 jaar, de tijd (het huidige Rijkswaterstaat) de en minder rampen beseffen we rivieren en zeeën zullen in deze waarin sprake was van enige dijkzorg snel verbeterde. “Juist de voortdurende dreiging van eeuw stijgen. Dat rechtvaardigt zorg tegen hoogwaterbescher- vanwege die lange lijst van het water niet meer.” op geen enkele manier dat we ming, zijn er ongeveer 50 grote overstromingen en rampen Ook de regering lijkt hiervan ons veilig kunnen wanen tegen of kleinere watersnoden geweest, werd er in Nederland voor ge- niet voldoende doordrongen. het water.” waarvan we een aantal gerust kozen het hele land te ‘bedek- “Het woord water kwam in de een ramp mogen noemen. De ken’ met waterschappen die laatste regeringsverklaring niet De komende decennia blijven Sint-Aechtenvloed (1288), de geen andere taken hebben dan voor, ondanks de extreem hoge maatregelen voor de veiligheid Sint-Elizabethvloed (1421), de de zorg voor de dijken, de wa- rivierstanden in 1993 en 1995 dus noodzakelijk. “Ik hoop dat Sint-Felixvloed (1530), de Aller- terhuishouding en hier en daar en de pessimistische vooruit- die maatregelen op een stevig heiligenvloed (1570) en de ramp de wegen.” Landen met veel zichten voor wat betreft de stij- draagvlak in de samenleving van 1953 zijn daar voorbeelden waterproblemen komen deze ging van zee -en rivierniveau. kunnen rekenen. Als dijkgraaf van.” organisatievorm de laatste tijd Misschien schuilt daarin wel van het waterschap De Groote kopiëren voor hun eigen situ- het grootste gevaar voor ons al- Waard wil ik graag dat op die Nooit weer atie. lemaal: dat we zo kort van me- wijze de Ramp wordt herdacht: De frequentie van watersnood morie zijn en liever over de waakzaam zijn en waakzaam Tijdens de Sint-Aechtenvloed, als gevolg van dijkdoorbraken waan van de dag praten.” blijven!” waarbij de Zuiderzee de vorm is door de toegenomen kennis, van het IJsselmeer vóór de grote de technische hulpmiddelen en inpolderingen kreeg, moeten er de organisatie van de waters- zo’n de 40.000 en 50.000 men- taatszorg duidelijk afgenomen. sen verdronken zijn. Bij de Al- Een krachtige Rijkswaterstaat- lerheiligenvloed vielen 5.000 organisatie en zo'n 50 water- slachtoffers en een groot deel schappen die verantwoordelijk van Noord-Holland werd ver- zijn voor de regionale en lokale zwolgen. Maar ook in de eeuwen waterstaatszorg hebben de vei- daartussen gingen vele malen ligheid enorm vergroot. duizenden hectares land verloren De noodpompen bij gemaal ’t Hoofd van Benthuizen draaien op volle toeren en vielen er grote aantallen Waan van de dag slachtoffers. In de vorige eeuw HOEKSCHE WAARD - zetting van Walcheren tij- De dijkgraaf vindt het her- van ons land regelmatig onder waren er watersnoden vanuit zee “We hebben het dus goed voor Krijn Jan Provoost, dijk- dens de Tweede Wereldoor- denken van “de ramp” een water komen te staan. Buitenlan- in 1906, 1916 en 1953. Elke elkaar, maar we zijn er nog niet graaf van waterschap De log had kennelijk een grote- goede zaak. “We moeten be- ders vragen zich daarom wel ramp ging gepaard met veel per- en we zullen er ook nooit ko- Groote Waard, is geboren re impact dan de oorlog seffen dat veiligheid een be- eens af waarom we hier willen soonlijk leed. Getallen waarin men”, vindt de dijkgraaf, “want op Walcheren, een eiland zelf, of de Ramp. Op ande- trekkelijk begrip is, zelfs na wonen met die voortdurende be- we de omvang van een ramp wil- absolute veiligheid tegen na- dat in 1953 grotendeels re Zeeuwse en Zuid-Hol- de voltooiing van de Delta- dreiging vanuit zee en rivier. Wij len begrijpen schieten tekort. tuurrampen kunnen we in dit voor het water gespaard is landse eilanden ligt dat an- werken.” vragen ons dat niet af, als bewo- De watersnoodramp in 1953 tel- land van zee en rivier, ondanks gebleven. ”Ik ben van ‘na ders. Daar ben je van vóór ners van dit land. Net zomin als de 1835 doden, waarvan 141 in alle zorg, niet geven.” Na het het water’. De onderwater- of na de oorlog of van vóór Als er geen dijken en duinen andere bewoners van deltagebie- het gebied van het waterschap uitvoeren van de Deltawerken is of na de ramp.” zouden zijn zou tweederde deel den op de wereld of mensen die De Groote Waard. “Pas als de berekend dat de overstromings- De dijken kregen het zwaar te verduren Dijkwacht Cees Kooyman meldde naderend onheil via de veldtelefoon - Terwijl nacht van ’53 zag aankomen dat ming Burgerbevolking, te gaan. eens om stiekem de telefoniste, enige honderden meters de dijk het zou begeven. “Dat Maar omdat ik toch altijd in die Ineke Rongen, te bellen”, lacht verder het geluid van de was hier,” zegt hij en wijst de polder zat werd ik dijkwacht. hij. auto’s op de A 29 verwaait plek feilloos aan, “in de oorlog Die organisatie viel onder de in de januariwind, staat was hier ook nog Duits afweer- BB.” Samen met Leen van Bo- Nu, bijna vijftig jaar later, loopt Cees Kooyman bij een geschut ingegraven. Later is dat choven en de inmiddels overle- de dijkwacht van weleer heel groen, verweerd kastje aan weggehaald, maar het is een den Bram Korpel, twee andere wat rustiger terug naar de Mol- de voet van de Buitendijk, zwakke plek gebleven.” bewoners van de Mollekade, lekade. Nog even werpt Kooij- die de polder tegen het wa- Het werd de mannen snel dui- kreeg hij het dijkvak tussen het man een blik op het kastje. ter van de be- delijk dat telefoneren niet vol- Kuipersveer en on- “Toch jammer van die tele- schermt. doende was. Daarvoor stond het der zijn hoede. foon,” zegt hij spijtig. Het sleuteltje van weleer water reeds te hoog en was de Als het water gevaarlijk hoog past niet meer in het mo- golfslag te sterk. Ze zijn toen kwam, werd dat via de veldtele- derne hangslot. Hij kan teruggerend naar de Mollekade foon aan het waterschap ge- zijn nieuwsgierigheid niet om de bewoners te waarschu- meld. “Meestal belde Bram, bedwingen en gluurt door wen. “Veel mensen wilden het omdat hij oudste was,” weet de kieren naar binnen. niet geloven en dachten we hen Kooyman, “maar telefoneren “Jammer, ik had gehoopt in de maling namen.” Het te- was toen niet zo eenvoudig als dat die telefoon er nog in- gendeel werd al snel bewezen, nu. Eerst kreeg je verbinding zat,” zegt hij teleurgesteld. want met oorverdovend lawaai met de centrale in het gemeen- nam het water bezit van de pol- tehuis van en In 1953 zag Cees Kooyman op der en sloeg een bres in de daar werd je doorverbonden ongeveer dezelfde plek de ramp Blaaksedijk. Vrijwel direct gin- met degene die je wilde spre- aankomen. In het kastje zat een gen vrijwilligers met zandzak- ken.” veldtelefoon, waarmee de toen- ken het gat te lijf. Zo wist men In de jaren vijftig was de tele- malige dijkwacht aan het water- op miraculeuze wijze te voor- foon nog een bijzonderheid. schap meldde dat het Maaswa- komen dat de dijk het begaf. Behalve de burgemeester, dok- ter gevaarlijk hoog stond. ter, dominee en veldwachter We lopen verder langs de Bui- Meerdere doeleinden waren er maar weinig toestellen tendijk. Achter ons ligt de Zo- in omloop. Kooyman gebruikte merlandse polder waar Kooy- Kooyman werd dijkwacht, om- de telefoon dan ook wel eens man als jongen urenlang door- dat hij was afgekeurd voor mili- voor andere doeleinden dan heen zwierf. We komen bij de taire dienst. “Je was verplicht hoogwatermeldingen. “Ik leen- Cees Kooijman heeft veel herinneringen aan de veldtelefoon van weleer plaats waar hij in die februari- om dan bij de BB, de Bescher- de de sleutel van dit kastje wel- Documentnaam 05 watersnoodkrant bp2

CYAAN MAGENTA YELLOW BLACK

HET KOMPAS WATERSNOODKRANT woensdag 29 januari 2003

NUMANSDORP - Een dijk lagen, was 44% van het op- noordnoordwester storm, ‘Als kind had je nog nooit een helikopter gezien, en toen vlogen ze af en aan’ pervlak ondergelopen en nog ontstaan op de Atlantische eens 32% heeft dras gestaan. Oceaan, raast zaterdag 31 Ook alle buiten de ringdijk gele- januari 1953 met orkaan- gen polders, die veelal van een kracht via Schotland, waar eigen hoogwaterkering waren hij en passant eenderde van Stormvloed over eiste voorzien, waren compleet onder- het bomenbestand omver gelopen. Op één na: de Westerse blaast, over de Noordzee Polder. naar Nederland, waar hij tegen middernacht de kust Pro Juventute bereikt. De wind stuwt het grootste aantal slachtoffers water op, zodat de zee als Het duurde drie weken voor de het ware 'scheef' komt te naar schatting 250 miljoen kubie- staan, met de hoogste stan- ke meter water uit de polders was den voor de kust van Zuid- gepompt, geheveld en gemalen. Holland en Zeeland. De rest In de derde week van februari is geschiedenis. konden de Numansdorpers De Numansdorpers Piet zachtjesaan weer naar huis. Voor Kruithof en Kor van Prooijen, maakten het mee. zover ze dat nog hadden, want In Numansdorp verdronken zo'n 125 huizen waren ofwel to- 56 mensen. Daarmee vielen taal verwoest, of onherstelbaar er in die gemeente de mees- beschadigd. En het water was te slachtoffers van alle dan wel weg, maar wat men aan- Hoeksche Waardse gemeen- trof was vaak één grote ravage. ten. Kor: ‘Iedereen hier kent het woord ebbeslik. Alles, maar dan ook alles wat onder water had ge- Piet, nog net geen tien jaar oud, staan, was bedekt met een centi- woonde in een dijkhuis aan de metersdikke laag slib.’ Molenpolderzijde van de Ha- Toen alle polders ontwaterd wa- venkade, de dijk langs de haven ren, kon worden begonnen met van Numansdorp. ‘De hele dag het zoeken naar en bergen van de stond er al een zware storm, en verdrinkingsslachtoffers; de laat- toen het nog eb was, stond het ste drie lichamen werden pas in water in de haven al hoger dan juni gevonden. Verder waren dui- bij normaal hoogwater. Om half zenden koeien, paarden en ander vijf 's morgens werd ik door vee verdronken en dan was er na- mijn ouders gewekt met de me- Een amfibievoertuig vaart door de Burgemeester de Zeeuwstraat in Numansdorp. Het bedrijf van Houthandel Van Prooijen aan de Numansdorpse Havenkade viel ten prooi aan het water tuurlijk de kolossale materiële dedeling dat wij naar mijn oma schade. Maar de schouders gin- gingen, die aan de noordkant Molenpolder dreigde onder te ze het op vier plaatsen begaf. huis, zich onbewust van de De volgende ochtend tegen een bruggen hebben we het hout van bootjes. Mijn vader en broer gen eronder en vanuit de hele we- van de Middelsluissedijk woon- lopen doordat het water over de Het water van het ramp, die zich enkele kilome- uur of half negen bleek dat Nu- naar de tramremise van de RTM die, net als alle andere mannen reld stroomde de hulp toe. De de. Het waterpeil was inmiddels Havenkade liep. Wij zijn toen stond nu tegen de Molendijk ters oostelijk van het dorp in de mansdorp het niet droog zou bij de Rijkshaven gebracht.’ die daartoe in staat waren, als wederopbouw nam een aanvang. zo gestegen dat het over de dijk als de wiedewaai de administra- (Numanspolderse Zeedijk). Kor: Hogezandse Polder had vol- houden. De Schuringsedijk had vrijwilliger hielpen bij de werk- De kleine Piet ging weer naar de Molenpolder in liep. Bij het tie en andere spullen gaan opha- ‘Als je dan de toestand beziet, trokken. De snelle daling van het water van de Hogezandse- Tachtig gaten zaamheden, werden gehaald en school. Maar het avontuur had Schippershuis sloeg het over de len. Ik wilde ook nog een ben je toch wel ontredderd. Op het water bleek namelijk te zijn polder nog een uur weten tegen gebracht met een amfibievoer- voor hem nog een opwindend betonnen muur en bij de Fortka- vrachtwagen meenemen, maar zo'n moment ben je vooral met veroorzaakt door een omvang- te houden, maar was toen op het In de loop van zondag begon de tuig; dat zag ik ook voor het eerst staartje. In de zomer van 1954 or- de naast het Hoge Huis tegen de kreeg die in mijn zenuwen niet je eigen sores bezig. Een paar rijke dijkbreuk. De hoofdwater- oostelijk einde gebroken. De evacuatie van mensen en vee. van mijn leven. Ik kon niet naar ganiseerde Pro Juventute vakan- vloedplanken die daar waren gestart. uur denk je dat je het enige kering die de Hogezandse Pol- Numanspolder, en daarmee het Binnen zes dagen waren zo'n school, want die stond onder wa- ties voor de jeugd uit de water- aangebracht.’ Kort daarop brak aan de kant slachtoffer bent, maar als je dan der van het Hollands Diep dorp, liep onder. tienduizend mensen uit de Hoek- ter, dus voor mij was het een snoodgebieden en Piet ging een van de Rijkstramhaven de bui- later hoort wat er op andere scheidt, was doorgebroken. Kor van Prooijen: ‘Dat ging sche Waard elders onderge- soort spannende vakantie. We maand uit logeren bij een familie Ook Kor, toen 24 jaar, was in die tendijk van het Hollands Diep plaatsen is gebeurd,....’ De meeste bewoners waren ge- niet met grote kracht gepaard, bracht. Op maandag kwam de sliepen met z'n vijftienen bij in Hilversum. ‘Heel vreemd, na- nachtelijke uren in touw. Hij door en in no time stond er vier waarschuwd, maar toen de dijk het water kabbelde min of meer hulpverlening op grotere schaal mijn oma op zolder, en dat was tuurlijk, want je kon niet bepaald woonde bij zijn ouders in Nu- meter water in de polder.’ De Metershoog plotseling bezweek en het water het dorp in, en wij zijn via de op gang. Piet Kruithof: ‘Voor ook een soort feest. Je was je op zeggen dat ik onder de situatie mansdorp. Het houtbedrijf van pontons waaraan in de Rijks- zich op meer dan tien plaatsen Molendijk naar gere- een jongen van tien was het één die leeftijd nu eenmaal niet be- had geleden. Maar goed, toen zijn vader was in 1952 vanuit het tramhaven, de tegenwoordige Toen het water in de gemeente- met metershoge golven in de den, waar we bij familie onder- groot avontuur. Ik had nog nooit wust van alle ellende die was ging het ventje dat nog nooit bui- dorp verhuisd naar de Molen- jachthaven, de veerboten aan- haven even later plotseling zak- polder stortte, was er geen ont- dak vonden. Enkele dagen later een helikopter gezien, en nu vlo- veroorzaakt.’ ten de Hoeksche Waard was ge- polder. ‘Mijn neef was dijk- meerden, waren door het hoge te, leek het gevaar geweken. De snappen meer aan. Huizen wer- zijn we teruggegaan naar het gen ze af en aan. Het water stond In de hoogwaterkerende ringdijk weest dus mee uit zeilen op de wacht. Hij kwam ons om vier water en de storm losgeslagen. honderden mensen die naar de den letterlijk met de grond ge- bedrijf. Er stond toen bij laag- tot aan de Middelsluissedijk en rond de Hoeksche Waard waren Loosdrechtse Plassen en werden uur 's nachts waarschuwen dat Ze beukten tegen de dijk en wa- kade bij het Schippershuis wa- lijk gemaakt en 56 mensen in water nog ongeveer een meter op de Burgemeester de Zeeuw- meer dan tachtig gaten geslagen. er uitstapjes gemaakt naar het de situatie gevaarlijk werd; de ren er mede oorzaak van dat de- ren gekomen, gingen weer naar de polder lieten het leven. water in de polder en via loop- straat was het een komen en gaan Van de polders die binnen deze Rijksmuseum en het Muiderslot.’

Nieuw-Beijerland bleef gespaard voor grote ramp Moree: ‘We brachten de kolenkachel brandend naar boven’

slaapkamer beneden waar toen al maar nauwelijks uit, of de stal hij daar wel een beetje spijt van. ongeveer 10 centimeter water stroomde vol. Toen alles op het dorp tot rust stond. Het was het werk van en- was gekomen, moesten de mili- kele minuten om de kleren zó Zout water tairen zich weer melden op het hoog te leggen dat het water er gemeentehuis, ook Piet Moree. niet bij kon. Toen ik terugwaad- Nadat later het water weer op het Het duurde ongeveer 6 weken, de naar de schuur, liepen mijn gewone peil was gekomen, heb voordat hij weer met openbaar hoge laarzen vol. ik bij onze ouders, maar ook bij vervoer naar zijn onderdeel te- Dus het water steeg in die enkele andere mensen in het dorp ge- rugkon. minuten zo'n 60 à 70 centimeter. holpen om alles weer schoon te Op het gemeentehuis maakten de In korte tijd stond het water zo maken, muren af te spoelen en militairen zich ook nuttig. Op hoog, dat een weckfles die in de de vloeren van de modder te ont- verzoek van de toenmalige loco- vensterbank stond, vol met water doen. Het heeft dan ook een hele burgemeester, de heer Gabr. van was. Toen we in de kamer naar tijd geduurd voor alles weer Rij, verleenden ze hand- en span- het wassende water keken, zagen droog was. Jaren er na merkte je diensten voor het gemeenteper- we de eierkoeken die mijn moe- nog hoe verwoestend het zoute soneel. ”Die mensen werden der zaterdagavond bij het tafel- water had gewerkt. overladen met extra werk. In steeg het water tot ongekende hoogte, zoals hier bij een boerderij aan Mijn vader kon schadevergoe- dekken al had klaar gelegd voor het Hogedijkje in de Eendragtspolder Mijn broer Leen en ik, maar ook de zondagmorgen, in de kamer ding krijgen voor de waterschade Bas Boender, Huib den Tuinder ronddrijven. aan ons huis, maar dat wilde hij en Piet den Hartigh werden aan- Ook een ander tafereel zal ik le dorp werd trouwens gewaar- worden, maar er waren geen niet hebben. Hij zei: ‘Ik denk dat gesteld als telefoonwacht. Van ‘s nooit vergeten, hoe oud ik ook schuwd dat er gevaar dreigde. kerkdiensten in verband met het andere mensen in andere plaatsen avonds 7 uur tot de andere mor- mag worden: omdat het water in Daarna ben ik met anderen hard dreigende gevaar. Toch waren er het harder nodig hebben, want gen deden we dit bij toerbeurt. de kamer en de keuken zo hoog aan het werk gegaan om de nog twee oude mensen die, zoals die zullen nog wel zwaarder ge- Overdag werden we als koeriers- stond dat er geen doorwaden zwakke plekken in de dijk te ver- gewoonlijk, naar de kerk kwa- troffen zijn dan wij’. Later, toen dienst ingezet. Ja, we zijn deze meer mogelijk was, hadden we sterken met zandzakken. Die men. Kennelijk hadden ze niet de meubels uit elkaar vielen als periode met elkaar heel nuttig ge- een dikke balk vanaf de schuur- zwakke plekken zaten vooral begrepen wat voor gevaar er gevolg van de wateroverlast, had weest,” zegt Moree tot slot. Café Rongen kreeg het ook zwaar te verduren vloer, door de keuken, naar de naast mijn ouderlijk huis aan de dreigde. Maar al waren er dan zoldertrap gelegd. Mijn vader Spuidijk, verderop bij de molen geen openbare erediensten, toch NIEUW-BEIJERLAND – bewoners wel gewend. Anders liep je grote kans om kwam uit de schuur om over die en aan de zogenoemde 'Breejen geloven we vast en zeker dat er Het weekend van 1 februari Maar toen ik ‘s avonds naar beneden geblazen te wor- balk naar de zolder te komen. Hoek'. veel gebeden is voor ons behoud. 1953 was Piet Moree juist thuis kwam, bij mijn ver- den. Toen het water echt heel Maar, o schrik, toen viel hij van met verlof thuis, bij zijn ou- loofde vandaan, zei mijn hard ging stijgen, hadden we als de balk af in het koude water. Ik Kritieke momenten Wel is de polder achter de stee ders aan de Spuidijk in vader dat hij niet naar bed gezin handen vol werk om zo- was hem even helemaal kwijt, van de familie De Bruyne vol ge- Nieuw-Beijerland. ‘Ik stond ging. Hij verwachtte erg veel mogelijk alles naar de zol- want hij ging kopje-onder. Ik zie Gelukkig is ons dorp droog ge- lopen, doordat de dijk bij Piers- namelijk in militaire dienst hoog water. Het moet nog der van ons huis en de schuur te nog die grote schrikogen toen ik bleven, al waren er wel kritieke hil door het water werd overwel- in Bussum. Het stormde die eb zijn, maar het water brengen. Op zulke momenten is hem hielp om uit het water te ko- momenten. Dan dachten we: nú digd. De roep ging: "De dijk zaterdag al de hele dag, zakt niet. Nog een klein een mens sterker dan hijzelf men. Gelukkig had het geen breekt de dijk, maar opeens zak- breekt!" En toen kwam het water maar dat waren we als dijk- uurtje, dan is het vloed; ik weet: samen met mijn broer nadelige gevolgen voor hem. te het water wel 50 centimeter; met zó'n snelheid en kracht aan- vrees het ergste,’ zei hij. droegen we de brandende (!) ko- Toen we alles op Spuidijk 1 zo- vermoedelijk omdat er bij stormen. Met ontzetting hebben Hieronder volgt het relaas lenkachel naar de zolder van de veel mogelijk geregeld hadden, Goudswaard een polder vol met we naar het watergeweld staan van de gebeurtenissen die schuur. ben ik naar Achterweg 27 ge- water stroomde. Want niet altijd kijken, het kwam als een muur volgden. gaan, waar mijn verloofde met was er dijkdóórbraak, ook ging op ons aanstormen. Lang konden Bijna verdronken haar ouders woonde. Het was in- het water óver de dijk, omdat de we er niet naar kijken, daar was ‘De storm werd steeds heviger, middels diep nacht geworden. dijk te laag was voor zo'n hoge geen tijd voor. De stal van de fa- het stormde op een gegeven mo- Om een idee te geven hoe snel Maar mijn verloofde noch haar vloed. Dat ons dorp Nieuw-Be- milie Roos, naast De Bruyne, ment zo hard dat, als je vanaf de het water omhoog kwam, het ouders hadden iets gemerkt van ijerland gespaard is gebleven stond namelijk vol met koeien. haven naar huis wilde lopen (wij volgende: op een gegeven mo- het hoge water. Want ze lagen was voor ons een groot wonder. Ik begrijp nu nog niet hoe we zo woonden op Spuidijk nr. 1), je op ment zei mijn moeder: ‘O, nu heerlijk te slapen, dus heb ik We mochten er de beschermende vlug alle koeien uit die stal ge- je knieën over de weg moest, zo- zijn we de kleren uit de linnen- maar flink op de deur gebonsd Hand des Heeren in zien. kregen hebben. Dat was ook wel dat je achter de dijk kon blijven. kast vergeten’. Ik rende naar de om ze wakker te maken. Het he- Inmiddels was het zondag ge- nodig, want ze waren er nog Hulp uit Heemstede speelde grote rol in PUTTERSHOEK - Parallel aan grote schade op. augustus 1953 een bezoek aan net was nog geen sprake en de zijn er nog andere tastbare herin- de Maasdamsedijk in Putters- Met financiële hulp uit Heemste- Heemstede. In die dagen was rei- Hoeksche Waard behoorde in dat neringen in Puttershoek te vin- hoek loopt de Laan van Heem- de werd De Erven weer geheel zen een hele onderneming, want opzicht tot het achterland. Be- den die door Heemstede zijn ge- stede. Tot 1953 beter bekend als hersteld. Als dank droeg de weg van een Nederlands rijkswegen- halve de Laan van Heemstede schonken. De Erven. De huidige naam is voortaan de naam Laan van een eerbetoon aan de gemeente Heemstede. In juni 1954 onthul- Heemstede, die na de rampzalige de ridder Van Rappard, later bur- februarinacht van 1953 een rol gemeester van Gorinchem, het van betekenis heeft gespeeld in naambordje. de hulpverlening aan Putters- Ook op andere fronten schoot de hoek. Noord-Hollandse gemeente het Het water bereikte vanuit de pol- suikerdorp te hulp. Zo waren er der Bonaventura ook de Maas- uitwisselingsprogramma’s voor damsedijk. De erven, een vent- schoolkinderen en onderhielden weg die benedendijks in het ook de afdelingen van het Groen voorland lag, spoelde vrijwel ge- Kruis contacten met elkaar. Zes- heel weg en de woningen liepen enveertig kinderen brachten in Documentnaam 05 WATERSNOODKRANT BP3

CYAAN MAGENTA YELLOW BLACK

HET KOMPAS WATERSNOODKRANT WOENSDAG 29 JANUARI 2003 1 Februari 1953- Rien Allewijns boek ‘Een zee van route voert langs water’ opnieuw uitgegeven markante punten HOEKSCHE WAARD – In het kader van de vijftigjarige her- denking hebben gemeenten en waterschap een blijvende wa- dam. Mijn man is via tersnoodroute door de Hoeksche Waard uitgezet. Deze route naar Klaaswaal gegaan, waar voert over de buitendijken van het eiland. in het Hof van Holland door In de route zijn zes informatiepanelen opgenomen, in elke ge- het waterschap een command- meente één. Op de panelen wordt beschreven wat zich in 1953 opost was ingericht.” op die plek heeft afgespeeld. Een terugkerend element is de overzichtskaart van overstroomde gebieden in de Hoeksche Herdruk Waard. Deze kaart is afkomstig uit het boek ‘Een zee van wa- ter.’ ‘Een Zee van Water' werd oor- De route is herkenbaar aan speciale bordjes die voor dit doel spronkelijk in 1983 uitgegeven zijn vervaardigd en aan lantarenpalen zijn bevestigd. De gehe- door het waterschap De Groote le tocht is ruim 75 kilometer lang en leent zich uitstekend om Waard. Door de vele losliggen- per auto of motor te rijden. de verslagen en rapporten, per- Maar het is ook mogelijk om de route in gedeelten per fiets of soonlijke verhalen en een keu- te voet af te leggen. Het is de bedoeling dat de watersnood- ze uit het omvangrijke fotoma- route in de toekomst deel gaat uitmaken van een groter geheel teriaal in boekvorm te bunde- van ‘recreatieve routes’ door de Hoeksche Waard. len, bleven zij voor het nage- De tocht start bij het VVV-kantoor in Oud-Beijerland. Na 1 fe- slacht bewaard en werd een hi- bruari is daar tevens gratis informatie over de route verkrijg- aat in de historie van het ge- baar. bied opgevuld. Rien Allewijn, die al drie boeken over de ge- schiedenis van de Hoeksche Waard op zijn naam had staan, kreeg opdracht het boek samen te stellen. Bij de vijftigjarige herdenking van de water- snoodramp heeft de Ambachts- heerlijkheid het boek laten herdrukken. ‘Een zee van water’ is te koop bij de boekhandels in Numans- dorp, Oud-Beijerland, Putters- hoek, bij alle bibliotheken in de Hoeksche Waard en bij Het De presentatie van het eerste exemplaar in 1983 aan Prinses Juliana op Paleis Soestdijk. Helemaal links auteur Rien Allewijn, naast hem toenmalig dijkgraaf Overwater. FOTO: PRIVÉARCHIEF RIEN ALLEWIJN Kompas. Het boek, ‘Een Zee van Water’, bestaat uit 210 pa- gina's met vele foto's en illus- traties en is fraai gebonden in linnen kaft. Het boek wordt OUD-BEIJERLAND - arts Van der Bijl hem uit over mijn pyjama, mijn laarzen Mevrouw Allewijn weet nog gegeven ogenblik viel de verkocht tegen de kostprijs van Rien Allewijn, auteur van bed haalde. aangedaan en een alpinopet heel goed hoe zij met haar kin- stroom uit en ben ik nog terug- 10 euro. het befaamde boek over opgezet. deren onderdak kreeg in het gegaan naar huis. Ik heb een de watersnood ‘Een zee Allewijn: “Ik wankelde als een Drie dagen lang ben ik niet uit doktershuis op de Kaai. Daar kinderwagen vol spullen ge- van water’, was in 1953 dronkeman, maar ging toch die kleren geweest. Dag en was het een drukte van belang. haald, waaronder petroleum, dijkopzichter in ’s-Gra- mee op een inspectietocht nacht waren wij in touw. Op De paniek was groot en de cha- zodat wij weer thee konden vendeel. Hij lag met een langs de dijken. Wij reden naar woensdag ben ik ingestort. Het os navenant. Dijkwachten zet- zetten. Achteraf denk je, hoe hersenschudding op bed, Strijen Sas, naar het Hol- was een verwarrende periode, ten vloedplanken in de schot- heb je het gewaagd, het was omdat hij enkele weken landsch Diep, langs de Dordt- waarvan ik me nog slechts ten. Velen zochten hun toe- gekkenwerk. daarvoor met zijn hoofd De route wordt aangegeven aan de hand van deze bordjes sche Kil en naar Puttershoek fragmenten herinner, de details vlucht op dit hooggelegen WATERSCHAP op het ijs was gevallen. bij de Oude Maas. Ik had een kan ik niet meer scherp krij- punt. Op maandag ben ik met de kin- Vijftig jaar later weet Al- dikke overjas aangeschoten gen.” Mevrouw Allewijn: “Op een deren geëvacueerd naar Rotter- lewijn nog goed hoe huis- Documentnaam 05 watersnoodkrant bp4

CYAAN MAGENTA YELLOW BLACK

HET KOMPAS WATERSNOODKRANT WOENSDAG 29 JANUARI 2003

S-GRAVENDEEL - De zoek de gang van zaken uit te noodklokken luidden en leggen. Hoewel hij twee nach- rond half drie in de nacht ‘Mensen gilden in doodsnood, dat geluid vergeet je nooit meer’ ten niet had geslapen, kwam hij van zaterdag 31 januari op nog vlot uit zijn woorden. zondag 1 februari 1953 Hare Majesteit wilde absoluut nam de burgemeester van niets drinken en toen ik haar ’s-Gravendeel, Van Heesen een stoel aanbood zei ze: ‘Daar (63), het besluit om het zult u meer behoefte aan heb- langs de Kildijk gelegen ben dan ik.’ Mijn dochtertje wijkje De Nest te ontrui- ’s Morgens om elf uur stond de fluisterde: ‘Mammie, is dat nu men. Het was een begrijpe- de koningin, gewoon met een lijk besluit, want de dijk hoofddoekje om.’ Zij had na- langs de Dordtse Kil sij- tuurlijk verwacht haar minstens pelde door. Tevergeefs met kroon te zien binnenwande- werd met zandzakken en len. Bij het afscheid nemen wist zeil geprobeerd om dat te- de koningin nog precies wie aan gen te gaan. Het gevaar Koningin plotseling in de kamer’ haar was voorgesteld. was dat de dijk door ver- De burgemeester leidde haar weking zou instorten. het dorp rond en toen ze weg- ging zei ze: ‘Het komt mij voor De beslissing van de burge- dat dit de meest getroffen plaats meester bleek achteraf logisch, van ons land is.’ Ik herinner mij maar tevens noodlottig. Een verder niets van wat zij zei, al- aantal inwoners van De Nest leen dat zij precies het juiste trok naar de christelijke school woord wist te vinden voor dit aan de Langestraat. Het hoofd zielige troepje uitgeputte men- van die school, Wirds, was uit sen dat wij toen waren.’ bed gebeld met de opdracht om de kachels op te stoken. Maar Herbegraven enkele tientallen mensen zoch- ten hun heil bij familie en be- De evacuatie was in 's-Graven- kenden aan de Molendijk, de deel al op zondag op gang geko- derde dijk op rij. Deze dijk men. De pont voer weer zodra het werd veilig geacht en dat gold water wat was gezakt. Veel men- zeker voor de huizen aan de sen uit de Hoeksche Waard en binnenkant. Zeeland werden ondergebracht in Op dat moment beukte het wa- de Ahoyhallen in . De ter van de Oude Maas al tegen kadaverploegen gingen aan het de Gorsdijk die op twee plaat- werk en hadden zeven weken no- sen brak, waarna het water zich dig. De pompboot Neptunes in de met een vloedgolf in de Mijl- bij 's-Gravendeel polder stortte en over de Mo- en de perszuiger Ahoy (die bij lendijk spoelde. Deze dijk beg- Puttershoek lag) hadden samen af het precies op de kruising De ravage was enorm ‘zoals hier aan de Molendijk in ‘s-Gravendeel’. met het gemaal Van Benthuizen met de provinciale weg die naar een capaciteit van 1,2 miljoen li- het veer Wieldrecht-’s-Graven- voor een deel al kapot door de waren plotsklaps verdwenen. Gas, elektriciteit en waterlei- was die kruising enkele minu- Tak. volle gang was, nog een bijzon- ter per minuut. Het duurde vijf deel leidde. In het huis op de sterke stroom van het water dat Volgens mij zijn ze door het af ding vielen uit. Ik had kaarsen ten eerder gepasseerd.’ Die mensen hadden geweigerd dere ervaring. Het was een ko- weken voor de polders droog wa- hoek bevonden zich de families over de dijk spoelde. Wij zijn brokkelen van de dijk in een gat klaargezet maar aan water had Allewijn kan zich dat nog her- mee te gaan met brandweerlie- men en gaan van mensen, want ren. Van Verk, Verdonk, Brand, Van daarom uit het raam gekropen, gevallen en weggespoeld. Mijn ik niet gedacht. We renden nog inneren: ‘Het heeft een haartje den die kwamen waarschuwen. het gemeentehuis was tijdelijk der Wulp en de kinderen van de dijk op, naar de kant van de tante Gré, die altijd erg sportief naar het onderhuis om de was- gescheeld of wij waren er ge- Wij konden er niet meer bij ko- in haar huis ondergebracht, de Op 25 maart werd het laatste het gezin De Zeeuw, in totaal Mijlpolder. Ik denk dat we met was, heeft zich zwemmend kun- machine te redden. We tilden weest. Ik heb mensen in dood- men en riepen dat wij hulp zou- politiepost had er onderdak ge- slachtoffertje gevonden, een jon- 20 mensen die allen verdron- 36 mensen waren, op een heel nen redden. Maar oma, toen 50 die samen in de wasbak, terwijl snood horen gillen. Zoiets ver- den sturen. Kort nadat wij ver- vonden, er waren radiozendsta- getje van drie. En op 2 april 1953 ken. erg kleine oppervlakte, want de jaar, en twee tantes zijn ver- het ding normaal met vier man geet je nooit meer. Het gevaar derop de kruising van de dijk tions op zolder, er logeerden zijn de doden, die in eerste in- Janneke in ’t Veld-van Twist dijk brokkelde aan weerskanten dronken. Ik hoor mijn oma nog niet was te tillen. Hierbij haal- dreigde uit het zuiden, maar met de Maasdamseweg over mensen uit het ondergelopen stantie hun rustplaats kregen in (56) zag het gebeuren, samen af. We hebben ons vastge- gillen. Er werd enorm gegild den we onze eerste natte voe- kwam uit het noorden. De angst waren, is de dijk daar gebro- gebied enzovoorts, enzovoorts. Dubbeldam, herbegraven op de met haar vader. Zij woonden klampt aan een doornstruik. die nacht. De kinderen van de ten. Het water stroomde het voor het Hollandsch Diep en de ken.’ ‘Tegen elf uur stond plotseling oude begraafplaats, waar een jaar aan de Molendijk in een onder- Overal langs de dijk braken familie Van Verk waren vriend- huis binnen en verspreidde een Dordtsche Kil was groot, maar onze koningin in de kamer. Ze later een monument werd ont- huis, maar hadden hun toe- stukken af van huizen. Ik kan jes en vriendinnetjes van me.’ afschuwelijke stank. Het kwam het water kwam van de Oude Gewoon met een was diep onder de indruk en zei huld ter nagedachtenis aan de vlucht gezocht in het bovenhuis nog het geluid oproepen van de in het onderhuis niet hoger dan Maas. Ik weet nog dat wij ’s hoofddoekje om heel weinig. Ze was, geloof ik, slachtoffers van die vreselijke van het gezin De Zeeuw. ‘Mijn piano van Joke Evera, een klein Waterval een meter. nachts uit Puttershoek kwamen, heel erg geschrokken van alles nacht. vader keek boven uit het raam, eindje verderop, die tingelend We waren ziels dankbaar dat Van der Bijl en ik. Aan de Mo- Mevrouw Van der Bijl had op wat ze zag, net zo erg als wij Vijftig jaar later krijgt het plein precies op de kruising, naar de wegdreef. Ik zat op de schou- Mevrouw Van der Bijl, de echt- het licht werd, maar wat we bui- lendijk stond het huisje van maandag, toen de evacuatie in zelf. Mijn man kreeg het ver- voor het doktershuis de naam van richting van waar het water ders van mijn vader. Het was genote van de huisarts, vertelde ten zagen was ontzettend. Al- de huisarts die zijn huis had kwam. Opeens slaakte hij een guur koud en het stormde. kort na de watersnoodramp aan leen de dijk voor ons huis was opengesteld als een ‘toevlucht in enorme kreet en wij zagen hoe Achteraf kan niemand meer de leden van de plaatselijke af- droog gebleven. Voor de rest dagen van benauwdheid', zoals het huis werd weggeslagen. Wij vertellen wat er is gebeurd, deling van de plattelandsvrou- van het een zee van water. op een gedenksteen in de gevel zagen ook de mensen in dat maar mijn oma en drie van mijn wen over die chaotische ramp- Naast ons huis stroomde een staat. Van der Bijl is in 1999 op huis en hoorden hen gillen. tantes, die vanuit De Nest naar nacht: ‘Tegen zes uur brak de waterval, die naar later bleek 85-jarige leeftijd overleden. Ons huis was aan de voorkant ons waren gekomen omdat zij Molendijk door, waarbij enkele een gat van anderhalve meter in hun huis moesten ontruimen, tientallen mensen omkwamen. de weg had geslagen. Nu het licht werd, konden de mensen die nog op de afgesloten eiland- jes van de Molendijk zaten, worden gered. Een voormalig dienstmeisje van ons had daar drie uur ge- staan en haar moeder en twee zusjes zien verdrinken. De rest van de morgen waren we druk in de weer met het behandelen van gewonden en het voor zover mogelijk verstrekken van droge kleren. Vijf minuten nadat mijn man patiënten op de Molendijk een boot had beloofd, brak de dijk op de kruising van de Mo- lendijk en de Provinciale weg door. Er zaten mensen op het dak, die verdronken. Mijn man Veldwachter Luuk Brouwer inspecteert de Molendijk in ‘s-Gravendeel Met man en macht werd gewerkt aan de herstelwerkzaamheden, zoals hier aan het Nieuwe Veer in ’s-Gravendeel Bij terugkeer dreef boek ‘Het onweer trekt voorbij’ tussen het huisraad Houten huizen uit het Hoge Boomgaard in Heinenoord jaren Noorden voor de Lage Landen later gerooid vanwege zoute water

HEINENOORD – ‘Op za- dagavond, na een spelletje sjoe- die op de dijk woonde. Maar in terdag 31 januari was ik len, rustig naar bed. Ondanks de de avond moesten ze weer vluch- met mijn ouders naar Rot- waarschuwingen voor gevaarlijk ten. ‘Het water stroomde over de terdam gegaan, uiteraard hoog water met springvloed en dijk. Het was gewoon niet langer met de tram die toen nog zware noordwester storm namen verantwoord daar nog langer te reed. Op de terugtocht toen ze met een korreltje zout. Het zal blijven.’ Met een open vrachtwa- we over de Barendrechtse allemaal zo’n vaart niet lopen, gen, elkaar goed vasthoudend, Houten woningen zijn nog her en der te vinden in de Hoeksche Waard, zoals hier brug reden spatte het water dachten ze. Ze konden niet be- ging het richting Oud-Beijer- op de Nieuwendijk van de Oude Maas door de vroeden dat alles heel anders zou land. Uiteindelijk vonden de ARCHIEFFOTO: DICK LEEUWESTEIN harde wind al tegen de ra- verlopen. Kosters een veilig onderkomen HOEKSCHE WAARD - Overal op het eiland komen we ze tegen: klei- men van de tram, terwijl bij de familie van der Stel aan de ne wijkjes van houten huizen temidden van latere woonwijken of aan de ook het water al zo hoog ‘Die vroege zondagmorgen van Westdijk in Heinenoord. rand van een buurtschap. Ze komen uit Noorwegen of Zweden en zijn in stond dat het tegen het weg- de eerste februari, het zal een uur 1953 door de regeringen van deze landen geschonken aan de getroffen dek klotste. Ik had dat nog of zes geweest zijn, werden we Deze familie komt dan ook veel gebieden voor de opvang van de ergste woningnood. De Hoeksche niet eerder meegemaakt en ruw gewekt. Een harde stem riep lof toe. Op een gegeven moment Waard kreeg Noorse en Zweedse woningen. Vijftig jaar later zijn er nog het was daarom erg angst- luid: ruimen, ruimen, opschieten waren er die nacht ongeveer 50 velen bewoond. aanjagend.’ maak dat je wegkomt. De dijk mensen in huis, die allemaal ge- Het verschil tussen de Noorse en Zweedse woning is aan de buitenkant Aan het woord is de heer L. gaat doorbreken,’ vertelt Koster. vlucht waren voor het opkomen- gemakkelijk te zien. De kap van het Zweedse type is aan beide zijden Koster van de Mollekade ‘Snel hebben we toen nog wat de water. ‘We zijn daar ongeveer even lang. De kap van het Noorse type is asymmetrisch: de ene kant van bij de Blaaksedijk in Hei- spulletjes naar boven gebracht, 7 weken gebleven. Omdat er niet het dak is langer dan de andere nenoord. De water- maar veel tijd was er niet. We voldoende slaapplaatsen waren zijde. snoodramp in 1953 staat konden ternauwernood lopend voor iedereen gingen we in de De dorpshuizen in Strijen en nog vers in zijn geheugen. de Blaaksedijk bereiken.’ avond meestal naar de familie Zuid-Beijerland zijn ook met Die morgen zijn ze in het huis Van der Wulp, ook aan de West- Scandinavisch geld gebouwd. De familie Koster ging die zater- van hun oudste broer getrokken, dijk. En ondanks alles was het Voor het dorpshuis in Strijen stel- daar dan toch een gezellige boel. zakken aangebracht om de dijk weer trekt voorbij’. In huis was dat daar gestaan had geen goeie de de stad Stockholm 175.000 Iedere avond werden er spelletjes te versterken. Door tegels weg te het een grote bende. Van het teelt meer mogelijk maakte. ‘Ge- gulden beschikbaar. gedaan, want televisie was er halen kon het daar onder liggen- huisraad was niets meer over. De lukkig hebben we een beroep Het dorpshuis in Zuid-Beijerland toen nog niet.’ de zand hiervoor gebruikt wor- vloeren en de muren waren be- kunnen doen op het toen inge- is tegenwoordig bekend als de den. Zeker meer dan honderd dekt met modder. Dagenlang stelde zogeheten Rampenfonds Eendrachtshoeve. Beide bewijzen Rampenfonds man waren bezig met het zand- zijn we bezig geweest om het waaruit veel is vergoed.’ in de 21e eeuw nog steeds hun zakken vullen. Gelukkig leek huis weer een beetje bewoonbaar functie als ontmoetingsplaats De 3e februari werd het aan de hun werk niet voor niets te zijn te maken.’ Na enkele maanden hernam het voor de bevolking. Ze waren be- Blaaksedijk toch nog kritiek. De geweest. De dijk brak niet door. gewone leventje weer zijn gang. doeld als uiting van de broeder- dijk dreigde door te breken. Als ‘Toen het land zo langzamer- Ook van de tuinderij was niet ‘We kregen van een oom uit Per- schap en verbondenheid tussen de dat gebeurde zouden Putters- hand droog werd konden we te- veel meer over. De kassen en de nis een taart met het opschrift landen in het Hoge Noorden en de hoek, en Mijnsheeren- rug naar huis. In de kamer vond schuur waren in elkaar gestort. ”Na het zure, geeft Hij het zoet,’ Lage Landen aan de zee. land helemaal onderlopen. Met mijn vader de omslag van een De boomgaard is twee jaar later besluit Koster het verhaal over man en macht zijn er toen zand- boek met het opschrift ‘Het on- gerooid omdat het zoute water zijn belevenissen in 1953. Documentnaam 05 watersnoodkrant bp5

CYAAN MAGENTA YELLOW BLACK

HET KOMPAS WATERSNOODKRANT WOENSDAG 29 JANUARI 2003

‘Het was een donkere nacht, maar die witte schuimkoppen verlichtten de omgeving’ Het water kwam ook op Strijen aanrollen

De Oud-Bonaventurasedijk in Strijen De Mookhoek bleef niet voor het water gespaard

STRIJEN - 1 februari 1953. Als een dief in de nacht kon- teren. Ze is toen gaan liggen en delijk van het vlot gehaald. Mijn digt zich De Ramp aan. Een nacht vol rampspoed veran- als een dief in de nacht heeft uren niets meer gezegd. moeder schijnt toen nog even bij dert ook het leven van dat toen 14-jarige meisje uit de St- Kletsnat en koud zijn we vervol- kennis te zijn geweest. Maar het rijense polder. Met eigen ogen zag ze het complete Hol- gens richting Sas gedreven. De ging niet goed met haar. Er was landsch Diep, zoals zij het destijds ervoer, op de boerderij kat wist ik ook nog op het vlot te ook geen arts op Sas, alleen EH- van haar familie aan komen rollen. Angstig en naïef kruipt zetten, en die is ook in leven ge- BO. Op een gegeven moment ze ondanks die onbekende dreiging haar bed in op de zol- bleven. We hebben waarschijnlijk hoorde ik dat mijn moeder was der. Het water had reeds bezit genomen van de beneden- zo’n zes of zeven uur op het vlot overleden.’ verdieping en het zolderluik klapperde reeds vervaarlijk. gezeten. We waren inmiddels naar een hoek tussen twee binnendij- Kaststel Op een herfstige dag in oktober van het Hollandsch Diep klotst ken gedreven. Alles wat los en 2002 vertelt Toos Smitshoek- van alarmerend hoog tegen de dijken. vast zat was trouwens in die hoek Via onder meer het Feyenoord- der Ree vijftig jaar na dato haar Reden voor Toos’ broer Joost om gedreven. stadion en de Ahoyhallen is het verhaal. Het verhaal van dat 14-ja- niet naar huis te komen en te blij- We zagen op een gegeven mo- gezin Van der Ree uiteindelijk op- rige meisjes uit de polder van St- ven overnachten bij zijn verloofde ment een geheel verdwaasde door gevangen in Kethel, een klein rijen. Een kind nog, dat vele ban- op de Bommelskous. Datzelfde de kou bevangen man aan de dijk, dorpje bij Schiedam. Met zijn el- ge uren meemaakte en uiteindelijk besloot de aanstaande zwager van die zich aan graspollen vasthield. ven verbleven zij een viertal we- haar moeder verloor. Ze is er vol Toos, verloofde Bouw Borel. Hij Dat bleek achteraf Harm van ken in het katholieke verenigings- van en wil meteen beginnen te overnachtte op Buitendijk 15. Soest te zijn geweest. Hij heeft gebouw van de padvinders. Het vertellen. Uit alles blijkt dat de daar waarschijnlijk uren gelegen. contact met de Kethelse koster dramatische gebeurtenis van de Waakhond Mensen van Sas die ons die zon- Henk Lansbergen is tot aan zijn nu 64-jarige oma van twee klein- dagmorgen zagen zijn hulp gaan dood jaren gebleven. ,,Ik weet nog kinderen een onuitwisbare herin- Rond 05.00 uur op de vroege zon- halen. Tussen de dijk en ons vlot goed dat er vlakbij een treinrails nering heeft achtergelaten. Alsof dagochtend werd Toos wakker ge- lag echter allerlei rotzooi zoals ba- lag. Vaak zat ik ’s nachts stijf er een film aan je voorbij trekt maakt door moeder Geertrui. len stro en zo. Met planken pro- overeind in bed van de treinen die volgt er een ooggetuigenverslag ‘Mijn moeder was altijd net een beerden men bij ons vlot te ko- voorbij denderde. Later ben ik dat een halve eeuw later nog bijna waakhond. Ze hoorde alles,’ be- men, en dat ging even goed. Ik nog regelmatig wakker geschrok- van minuut tot minuut in het gint ze haar verhaal, ‘de tijden werd als eerste van het vlot ge- ken als er buiten lawaai was,’ ver- hoofd van Toos Smitshoek rond- weet ik niet meer zo precies, maar haald. Op de rug van Joost Noten- telt Toos Smitshoek. spookt. wel hoe het allemaal gegaan is. boom. Hij viel op een gegeven Tot december 1954 logeerden zij Strijen, Buitendijk 15, anno 1953. Op een gegeven moment zag ik moment in het water en ik wist me op de zolder van de boerderij van Een klein boerderijtje ten zuiden door het raam het water woest en De Buitendijk behoorde tot één van de zwaarst getroffen gebieden aan takken vast te houden. Ik weet Klaas de Jong. Een tiental meters van Strijen in de polder Aanwas- wild komen aanrollen. Met grote niet hoe lang. Je hersens staan stil van het eigen verdronken erf. Bij- sen en Gorzen van de Landen van schuimende golven. Het was een meer mogelijk. Het water steeg zo Via een kist en een kast wisten mijn moeder toen een stuk gooiden zijn we toen naar hun vlot op zo’n moment. En dan dat gegil na dagelijks moest ze langs de ruï- Esschen. Op een klein uurtje lo- donkere nacht, maar die witte snel dat ze, om hun leven te red- mijn zus en ik op de balken onder schoorsteen op haar hoofd gekre- gekropen.’ en gekrijs vanaf het vlot. Dat vlot nes van wat ooit een vriendelijk pen van het dorp. Een hardwer- koppen zorgden ervoor dat de om- den, vlug op de hooizolder moes- het dak te klauteren. We wisten gen of zo, want ze kon op een ge- met de lantaarn die nog steeds aan boerenbedrijf aan de Buitendijk kende boer probeert met vrouw en geving gewoon verlicht werd. Ik ten kruipen. Bij ons in huis horen ook mijn moeder met haar 80 kilo geven moment niet meer. Verdwaasd was. 15 was geweest. Alleen de pulpsi- de nog thuiswonende zoon Joost had het gevoel alsof het complete we op een gegeven moment de wegend nog met zijn tweeën naar Het water bleef maar komen. Het Op een gegeven moment ben ik lo en een relatief nieuw varkens- en twee dochters, Truus en Toos, Hollandsch Diep op ons afkwam. buitendeur openslaan en het water boven te sjorren. Het water bleef dak was een soort vlot geworden, Op dat moment wordt het Toos aan de dijk gekomen. Daar werd kot stonden nog overeind. een eerlijke boterham te verdie- Van narigheid ben ik in mijn bed onder ons tekeergaan. Om het wa- maar stijgen. Totdat zowel het dat aan alle kanten snel afkalfde. Smitshoek even teveel. De woor- me verteld dat ik maar naar Sas nen. Zoon Henk was een jaar eer- gekropen. Toen mijn moeder het ter tegen te houden werd het zol- huis als de schuur in elkaar stort- Om ons heen was het één grote den stokken in haar keel en er ver- moest lopen. Naar het huis van Uit de puinhopen werd onder der naar Heinenoord verhuisd. water dichtbij hoorde pakte ze de derluik verzwaard met zakken ko- ten. Door een gat in de schoor- chaos. Balken, strobalen en voor schijnen tranen in haar ogen. Voor Overwater. meer een rood kaststel gered. On- Ook de oudste nazaat, Arie Hend- koffie- en theepot en wat brood en ren die op de zolder stonden. Dit steen zijn we verder omhoog het hun leven spartelende koeien die de zoveelste keer in haar leven be- Dat heb ik toen gedaan. Vallend danks de zichtbare barsten heeft rik, is reeds uitgevlogen en heeft kwam ook naar boven met m’n maakte echter niets uit. Het luik dak op gekropen. Het geluid van op ons vlot probeerden te kruipen. leeft ze de bijna onbeschrijflijke en klauterend over planken en het een prominent plaatsje gekre- op nummer 9 een eigen boerenbe- zus Truus die toen 18 jaar was. lag als een gek te klapperen. Ik wind en water was oorverdovend, Opeens zagen we vader en Bouw gebeurtenissen. Tijd voor koffie. strobalen ben ik gaan lopen. Pijn gen in de huidige huiskamer van drijfje en gezin gesticht. Mijn zwager en vader zijn, met probeerde te slapen, maar dat luk- chaotisch en eng. Vervolgens die het dak van de schuur als vlot ‘Wat wilt u erin?’ Ze houdt haar voelde ik niet meer door de kou. Toos Smitshoek. Het 14-jarige Op die zaterdagavond de 31e ja- een brandende lantaarn, naar de te natuurlijk niet. Toen sloeg het klommen we op het dak en wisten gebruikten. Het viel me op dat de zakdoek bij de hand, wanneer ze Eenmaal in Sas kreeg ik snel dro- meisje dat, als zovelen, in een paar nuari 1953 stormt het al flink in schuur gegaan om de koeien los te water plotseling een groot gat in we toch ook weer moeder daarop lantaarn nog steeds brandde. Over haar verhaal vervolgt. ‘Ook mijn ge kleren aan. Ook mijn zus, va- uur tijd haar moeder, huis en de Hoeksche Waard. Het water gaan snijden. Maar dat bleek niet de muur onder het raam. te krijgen. Waarschijnlijk heeft balken die mijn vader op ons vlot moeder wist nog net over te klau- der, zwager en moeder zijn uitein- haard en jeugd verloor.

Oud-Beijerland en de watersnood; een expositie na 50 jaar Oud-Beijerland bleef gespaard en werd een zegen voor het eiland dijkherstel over diverse noodza- kelijke voorzieningen en facilitei- ten. De wederopbouw van de ver- woeste dorpen en later, de uitvoe- ring van de Deltawerken, veran- derden het aanschijn en het karak- ter van het rampgebied. Oud-Be- ijerland zelf was dan wel voor de grote ramp gespaard, maar de uit- voering van de Deltawerken liet zich ook hier gelden. Er kwam een waterkerende sluis bij de in- gang van de haven en er werd, vlak langs het , een dijk op Bus en boot namen vervoer deltahoogte gebouwd. Foto’s vòòr, tijdens en na de ingreep laten dan ook zien, hoe het dorp aan het tijdelijk van RTM tram over Spui veranderde in het dorp achter HOEKSCHE WAARD - De enige vorm van openbaar vervoer ten tijde De toen nog buitendijks gelegen Havendam liep wel volledig onder water de dijk. “Oud-Beijerland en de van de Watersnood bestond uit een tramverbinding. De RTM onderhield Watersnood” is het kernthema van een verbinding vanuit Rotterdam met Zeeland. In de Hoeksche Waard OUD-BEIJERLAND - Een “Een tentoonstelling over Oud- fooncentrale, laten dat zien op de de expositie. Daarnaast wordt ook vertakte de hoofdverbinding zich via twee zogeheten ‘zijlijnen,’ zodat uitstekende aanvoerhaven, Beijerland en de Watersnood,“ zal expositie in “Het Oude Raadhuis” een beeld opgeroepen van de ook plaatsen als Numansdorp, Goudswaard en Strijen bereikbaar wer- in tact gebleven voorzienin- men zich afvragen, “dat is toch te Oud-Beijerland. ramp in de Hoeksche Waard en de den. De tram kwam vanaf de Barendrechtse brug de Hoeksche Waard gen zoals water en elektrici- niet getroffen door de water- In de zwaar getroffen overstroom- ramp in zijn geheel. Van de Hoek- binnen. De Boonsweg was de hoofdverbinding tussen de stad en het ach- teit, grote gebouwen die snood?” Helemaal juist is die ge- Het water stijgt, de foto is genomen op het Gedempte Spui, in de volksmond Ach- terland. de delen van de Hoeksche Waard sche Waard is onder andere een terspui, ter hoogte van de plek waar nu de ingang van het Vierwiekenplein is men benutte voor opvang, dachte overigens niet: De Beeren- leerde men de Oud-Beijerlanders grote overzichtskaart, enkele fo- Enkele dagen na de ramp was de schade aardig in beeld gebracht en opslag en organisatie, Oud- plaat, die deel uitmaakt van het van een andere kant kennen dan to’s van de zwaar getroffen dorpen bleek deze gelukkig mee te vallen. De RTM kon de schade aan de ver- Beijerland werd nauwelijks grondgebied van de gemeente, is “normaal” : In één van de inter- en een lijst met de namen van de dat elk telefoongesprek in die tijd met de berichtgeving over een schillende spoorbaanvakken vrij snel en met eigen materiaal herstellen. getroffen door het water, en wel degelijk overstroomd en alle viewfragmenten die op de exposi- slachtoffers per dorp te zien. nog aangevraagd moest worden ramp aan de orde komt, ontbreekt Toch stond er tussen de 70 en 80 centimeter water op de trambaan en kon daardoor het eiland bewoners daar moesten geëva- tie valt te lezen, wordt dat als Een kranteninterview met de au- via een telefoniste in het postkan- in 1953. ook elders, tussen Piershil en Goudswaard, waren sommige baanvakken grote steun bieden. cueerd worden. Ook de in 1953 volgt gezegd: “Oud-Beijerland teur van het standaardwerk over toor. En levend in een tijd van vol- In onze tijd zijn we gewend aan onder water verdwenen. Op de foto is te zien hoe het RTM-personeel de In de pers werd vooral vol nog buitendijks gelegen “Oude werd in de Hoeksche Waard vaak de ramp in de Hoeksche Waard strekte gelijkheid van man en schokkende foto’s, onder de foto’s schade op het baanvak Boonsweg opneemt. Vooral de kruising met het lof gesproken over de rol Tol” werd zo zwaar getroffen dat met scheve ogen bekeken: Oud- ”Een zee van water” , R. Allewijn, vrouw valt de toen nog heersende van toen zitten geen horrorbeel- Zomerland had flink te lijden gehad. van Oud-Beijerland bij de de familie die daar woonde, moest Beijerlanders zus en Oud-Beijer- mocht op deze expositie niet ont- traditionele rolverdeling tussen den. Wel geven ze een feitelijk en Al vrij snel kwam er een tijdelijke bootverbinding tot stand, die via een coördinatie van alle activi- vluchten. Op de tentoonstelling landers zo, maar de Oud-Beijer- breken. Van de vele informatie die man en vrouw op. De “Generale overtuigend beeld van de aange- nooddienstregeling het reizigersvervoer tussen Oud-Beijerland en Rot- teiten door het waterschap zijn daar beelden van te zien. landers, die hebben zich van hun zijn boek geeft kon bij de samen- Staf ” riep op 2 februari voor dijk- richte ravage en vluchtende men- terdam regelde. Vanuit Oud-Beijerland ging de tocht per bus verder naar samen met de burgemees- Maar inderdaad, Oud-Beijerland goede kant laten zien. Er werd niet stelling van de expositie dankbaar versterking en hulpverlening al- sen. De angst en de verschrikking de niet overstroomde gebieden. Kennelijk was er destijds ook al sprake ters, de zogenoemde Gene- kwam er verder met een flinke gepraat over vergoeding voor het gebruik gemaakt worden. leen de weerbare mannen op. in de ogen, de reddingsacties en van het verschijnsel ‘ramptoerisme’ getuige de volgende oproep die in rale Staf. Die samenwerking wateroverlast vanaf. En – het be- dijkwerk, nee. En voor de rest zei- De bezoeker kan een indruk van Toen na enige tijd de ondergelo- het verdriet van kinderen. de kranten verscheen. ‘De regering doet een dringend beroep op de be- verliep voorbeeldig. Het langrijkste – er vielen geen slacht- den wij, maandagmorgen 2 febru- de ramp in zijn totaliteit opdoen pen dorpen te betreden waren, Ook de radioreportages op de CD, volking zich niet onnodig naar het rampgebied te begeven. Met name dagblad “Trouw” noemde offers. ari, jongens, ze hebben mensen door bijvoorbeeld te luisteren naar kwamen de schoonmaakploegen zijn veel terughoudender van toon kijklustigen en personen, die familieleden of bekenden in het rampge- Oud-Beijerland in die tijd De expositie gaat voornamelijk nodig om te helpen aan de dijken. de prachtige CD van A. J. Koppe- in actie: deze ploegen bestonden dan tegenwoordig. De feiten en de bied willen opzoeken, kunnen de hulpverlening en de herstelwerkzaam- een zegen voor de Hoeksche over de grote rol die Oud-Beijer- We gaan. En zo waren er zo veel.” nol met de authentieke opnamen uitsluitend uit vrouwen. emoties spreken voor zich – een heden belemmeren.’ Ook de post voor de Hoeksche Waard kwam uit Waard. De Stichting “Het land in die barre februarimaand Die jongens uit dit interview wer- van allerlei radioberichten en re- Het verhaal over de watersnood nu gebruikelijke vraag als “Wat Rotterdam. Via het veer bij Nieuw-Beijerland ging er dagelijks een pos- Oude Raadhuis“ herdenkt van 1953 speelde voor het groten- den vanaf het raadhuis op vracht- portages. wordt bijna geheel weergegeven ging er door u heen? “ past daar tauto van en naar Oud-Beijerland. Van daaruit vond de verdere versprei- met een tentoonstelling de deels verdronken eiland. wagens gereden naar de Blaakse- in de beelden, de teksten en het niet bij. De woordkeus lijkt heel ding plaats. Ook de post vanuit de Hoeksche Waard naar bestemmingen Watersnood, vanuit het per- Foto’s, overzichtskaarten, kranten- dijk. Het behoud van die dijk was Andere tijden gesproken woord van die tijd. wat formeler dan die van nu en de buiten het eiland werd op het postkantoor in Oud-Beijerland verzameld. spectief van Oud-Beijer- artikelen, brieven, documenten, noodzakelijk om het nog droge Daardoor valt nog een verschil op reporter verraadt zijn eigen emo- land. interviews en enkele objecten gedeelte van de Hoeksche Waard Ook zijn enkele gedichten te lezen tussen toen en nu: het verschil in tie voornamelijk in de trilling van waaronder een ouderwetse tele- ook droog te houden. En voor de die ongetwijfeld de sfeer van die de wijze van berichtgeving. zijn stem. secretarie van Strijen verscheen tijd oproepen. De kranten ademden destijds een De Stichting “Het Oude Raad- tijdens die allereerste dagen na de De expositie vertelt over de water- sfeer van nationale eenheid. Uit huis“ herdenkt met deze tentoon- ramp zomaar ineens een bakker snood, nu vijftig jaar geleden. Kij- de krantenkoppen van de eerste stelling de Watersnood, vanuit het uit Oud-Beijerland die daar vier- kend naar de beelden en teksten of dagen na de ramp sprak alom ver- perspectief van Oud-Beijerland. honderd broden neerlegde. Dit luisterend naar de CD lijkt het bijstering. Binnen een week over- Tegelijkertijd brengt het bezoe- zijn slechts twee voorbeelden van misschien veel langer geleden. Zo heerste de toon van vastberaden kers terug in een heel andere tijd. de grote inzet van de bevolking totaal anders lijken het dorp en het strijd tegen de vijand. De vraag of De expositie “Oud-Beijerland en van het dorp. Die inzet was na- hele land van toen en nu. de ramp voorkomen had kunnen de Watersnood” is voor bezoekers tuurlijk was van wezenlijk belang, Met een mobieltje door het cen- worden, wordt slechts terloops ge- geopend van zaterdag 1 februari maar bovendien beschikte het trum van Oud-Beijerland lopend, steld. De expliciete schuldvraag, tot 30 april, elke zaterdag en dorp voor de hulpverlening en het is het nauwelijks voor te stellen die vandaag de dag gelijktijdig woensdag van 13 uur tot 16 uur. RTM-personeel op inspectietocht langs de Boonsweg