Kwartalnik Gminy Biłgoraj Nr (12) Październik - Grudzień 2014 R

KULTURA Kwartalnik Gminy Biłgoraj nr (12) październik - grudzień 2014 r. ISSN 2299 – 047X

Najserdeczniejsze życzenia radosnych, szczęśliwych i spokojnych Świąt Bożego Narodzenia spędzonych w gronie rodziny i najbliższych. Obfitości łask płynących z Narodzenia Chrystusa, spełnienia zawodowego i osobistego oraz wszelkiej pomyślności w nadchodzącym Nowym Roku życzą

Jan Majewski Wiesław Różyński Przewodniczący Rady Wójt Gminy Biłgoraj Gminy Biłgoraj

Celina Skromak Dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury w Biłgoraju Mijający rok 2014 w Gminie Biłgoraj obfitował w szereg zrealizo- wanych inwestycji. W marcu 2014 roku zakończono projekt „Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Dąbrowica”. Wykonano ponad 9 km sieci kanalizacji sanitarnej, zbudowano 5 pompowni sieciowych oraz zakupiono specjalistyczny samochód do obsługi sieci kanaliza- cyjnej. Wartość zadania wyniosła prawie 4 mln zł netto, z czego do- tacja z POIiŚ to ponad połowę tej kwoty. Trwa budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Dereźnia Zagrody, Dereźnia Solska, Dereź- nia Majdańska, Gromada. Sieci główne kanalizacji sanitarnej są już wykonane. Rozbudowana została sieć wodociągowa i kanalizacyjna w miejscowości Sól (II linia zabudowy) – zadanie obejmowało wykonanie ok. 1,5 km kanalizacji sanitarnej wraz z pompownia sieciową i ok. 1,3 km sieci wodociągowej. Ukończono również budowę kanalizacji sanitarnej w miejscowości Zagrody Dąbrowickie. Zakończona została budowa sieci wodociągowej Teodorówka - Wolaniny - Brodziaki. Zadanie obejmowało wykonanie ok. 3,2 km sieci wodociągowej wraz z dodatkową studnią na ujęciu wody w Hedwiżynie i pompownią wody w Teodorówce za około 1 mln zł netto. Ukończono również rozbudowę wodociągu w miejscowości Korytków Duży. Zakończono budowę studni głębinowej na istniejącym ujęciu wody dla stacji uzdatniania wody w Majdanie Gromadzkim. Studnia zaopatrywać będzie w wodę Gromadę, Nadrzecze i Majdan Gromadzki. Na ukończeniu jest budowa chodnika przy drodze powiatowej w Starym Bidaczowie na trasie pieszych szlaków turystycznych „Roztoczańskiego”, „Partyzanckiego” , „Walk Partyzanckich”. W ramach projektu Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń w Gminie Biłgoraj poprzez zastosowanie przyjaznej środowisku energii słonecznej – etap II zaprojektowano i wykonaniu prawie 400 instalacji solarnych na budynkach prywatnych w Gmi- nie Biłgoraj. Wartość tego przedsięwzięcia wyniosła 3 367 345,88 zł brutto, z czego dofinansowanie z RPO Województwa Lubelskiego wyniosło ponad 2, 5 mln zł. Wykonana została modernizacja budynku Szko- ły Podstawowej i Gimnazjum w Korytkowie Dużym z cyklu „Samotność gwiazd” wraz z zagospodarowaniem placu szkolnego. Roboty polegały na wymianie pokrycia dachu, wykonaniu tak wiele interesów spraw elewacji szkoły i wykonaniu zagospodarowania tere- uliczek krętych naszych godzin nu przy szkole. Termomodernizacja budynku Szkoły Panie oczyść nas i spraw Podstawowej i Gimnazjum w Bukowej. Roboty pole- by zachwyt Tobą miłość rodził gały na wykonaniu wymiany pokrycia dachu, wykonaniu ocieplenia i elewacji szkoły, remoncie podda- w zmęczeniu minut w pocie dni sza oraz zagospodarowaniu terenu przy szkole. które jak chmury przemijają Ponadto w ramach budżetu na rok 2014 zlecono oczyść nas Panie i spraw by i wykonano następujące projekty budowlano-wyko- deszczem spadały w ziemię czasu nawcze: budowa kanalizacji sanitarnej w miejsco- tak wiele interesów spraw wościach Majdan, Gromadzki, Nadrzecze, Korytków i słów i słów zbyt wiele pada Duży, budowa chodnika w miejscowości Kolonia Sól, oczyść nas Panie z kłamstwa prawd budowa centrum rekreacyjno-kulturalnego w miej- miłością swoją wyspowiadaj ... scowości Hedwiżyn.

Piotr Lewkowicz Wiesław Janusz Mikulski

Redaktor naczelny: Celina Skromak Dziennikarze wydania: Celina Skromak, Irmina Ziętek, Dominik Róg, Zofia Nizio, Małgorzata Palikot, Zenon Łój, Małgorzata Małysza, Joanna Koper, Anna Bugała, Lucyna Bielak, Anna Grabias, Patrycja Łubiarz, Zofia Bielak, Piotr Lewkowicz, Maria Kawalec, Ewa Nizio Druk: Drukarnia Helvetica, ul. Włosiankarska 13, 23-400 Biłgoraj Wydawca: Gminny Ośrodek Kultury w Biłgoraju, ul. Kościuszki 88, 23 – 400 Biłgoraj www.gokbilgoraj.pl, e-mail: [email protected] str. 10 Spis treści: W niedzielę 19 paździer- nika 2014r., w godzinach popołudniowych w Bro- dziakach, przy leśniczówce Warsztaty kulinarne „Zasmakuj w tradycji” miało miejsce kolejne spotkanie pokoleń na pikniku w Ciosmach i Korytkowie Dużym ...... 4 rodzinnym pn.”Zobaczyć Pokaz Kulinarny Bożeny Dykiel ...... 5 historię, ożywić pamięć”. Warsztaty muzyczne ...... 6 XVIII Jesienny Konkurs Recytatorski „Teraz i tu” ...... 7 str. 6 Kiszenie kapusty ...... 8 XIX Jesienna Biesiada Kulturalna w Soli ...... 9 W dniach 27 i 28 paździer- nika odbyły się warsztaty „Zobaczyć historię, ożywić pamięć” ...... 10 muzyczne w ramach projektu „Baby z kopytem” re- 1918 ...... 12 alizowanego przez Gminny Ośrodek Kultury w Biłgora- „…Można wybaczyć, lecz nigdy zapomnieć…” ...... 13 ju, który został dofinanso- W partyzanckim obozie – w kotle (cz. 2) ...... 14 wany z Programu „Działaj Lokalnie VIII”. 25 listopada - Światowy Dzień Pluszowego Misia ...... 15 Pełen czarów andrzejkowy wieczór zdarza się str. 9 tylko raz w roku ...... 16 Obchody Święta Niepod- Wzbogacony księgozbiór bibliotek Gminy Biłgoraj ...... 16 ległości w Gminie Biłgoraj rozpoczęły się montażem Wiadukt kolejowy w Dąbrowicy pomalowany ...... 17 słowno - muzycznym i Andrzejki ...... 18 mszą św. w intencji Oj- czyzny w kościele p.w. Św. Mali ekolodzy ...... 18 Michała Archanioła w Soli oraz złożeniem wieńców Tajemnica Wigilijnej Nocy ...... 19 pod pomnikiem Marszałka Józefa Piłsudskiego. Warsztaty kolędnicze w Przedszkolu w Korczowie ...... 19 Projekt ekologiczno - przyrodniczy „Przyrodę poznaję, szanuję, chronię” ...... 20 str. 22 Dnia 10 grudnia 2014 r. w Mamy nową Radę Gminy ...... 21 Zespole Szkoły Podstawo- XXV Powiatowy Konkurs Wiedzy wej i Gimnazjum im. Papie- ża Jana Pawła II w Dereźni, o Ziemi Biłgorajskiej ...... 22 71 uczniów ze szkół powiatu biłgorajskiego zaprezen- Najpiękniejsze ozdoby świąteczne ...... 24 towało swoją wiedzę o historii, zabytkach, walorach Boże Narodzenie ...... 25 przyrodniczych i krajobra- zowych Ziemi Biłgorajskiej. „Współpracujemy profesjonalnie” w Gminie Biłgoraj ...... 26 str. 12 Wydarzenia ...... 27 Poniższy artykuł jest dosłow- ną kopią zapisków mojego dziadka Jana Krasowskiego (1904 – 1975). Przedstawia Jego przemyślenia i odbiór wydarzeń mających wpływ na odzyskanie przez Polskę niepodległości.

KULTURA 12/2014 3 Warsztaty kulinarne „Zasmakuj w tradycji” w Ciosmach i Korytkowie Dużym W sobotę 4 października odbyły się warsztaty kulinarne w świetlicy w Ciosmach, a w niedzielę 26 października w remizie OSP w Korytkowie Dużym. Warsztaty zostały przeprowadzone w ramach projektu „Zasmakuj w tradycji” realizowanego przez LGD Ziemia Biłgorajska, LGD Kraina Wokół Lublina i LGD Ziemi Kraśnickiej. W powiecie biłgorajskim w projekcie wzięło udział 12 gmin.

Warsztaty w Ciosmach rozpo- częły się prezentacją multimedialną na temat produktów regionalnych, a gospodynie z Ciosmów omówiły tradycyjne potrawy, które znalazły się na pięknie przygotowanym i bogato zastawionym stole regionalnym. A były na nim domowe chleby, pierogi gryczane, bułki drożdżowe, masło, smalec z ogórkiem kiszonym, krążał- ki, pierogi z kapustą i grzybami, łup- cie, krokiety. Nie mogło oczywiście zabraknąć domowych ciast i żurawi- nowej nalewki. W warsztatach kulinarnych wzięły udział cztery siedmioosobowe druży- ny. Pizzę neapolitańską, pizzę domo- wą i orzotto z kaszy pęczak przygo- Można było uczestniczyć w warszta- towywali: męska drużyna strażaków tach strugania łubów, dłubania łyżek z OSP w Bukowej, mieszana drużyna drewnianych i wykonywania kwiatów młodzieży z Korytkowa Dużego, pa- z bibuły, które poprowadzili pani Julia nie z KGW w Dąbrowicy i panie ze Małek z Ciosmów i panowie Antoni Stowarzyszenia „Dąb” w Ciosmach. Frączek i Tadeusz Małysza z Bukowej. W czasie trwających 4 godziny warsz- Gospodarze z Ciosmów stworzyli tatów kulinarnych z kucharzami doskonałą atmosferę dzięki swojej na- z firmy Don Brando z Lublina scenę turalnej gościnności i życzliwości, za- w Ciosmach wypełniły dzieci z miej- dbali o piękną oprawę scenograficzną scowej szkoły. Piękne stroje małych imprezy, a dobrego klimatu dopełniał aktorów i rozśpiewane przedstawienie płonący w kominku ogień. Oprócz „Bal u pani Jesieni” bardzo spodoba- uginającego się od lokalnych specja- ło się zgromadzonej widowni. Pełne łów regionalnego stołu gospodarze dobrego humoru widowisko „Lesie przygotowali dla wszystkich uczest- ty mój lesie” zaprezentował zespół ników pyszną kapustę z grochem śpiewaczo - obrzędowy „Jarzębina” i olejem. Ponadto można było popró- z Bukowej, biłgorajskiego muzyko- bować potraw przygotowanych przez wania można było posłuchać w wy- uczestników warsztatów. Spotkaniu konaniu kapeli ludowej „Krążałka”, kulinarnemu w Ciosmach towarzy- Gminy Biłgoraj, powstanie również a tradycyjne pieśni biłgorajskie za- szyła ekipa telewizyjna z TVP Lublin. przewodnik kulinarny po smakach śpiewały panie z KGW w Ciosmach. Trwałym efektem projektu „Zasma- biłgorajskich. Twórcy ludowi z Bukowej i Ciosmów kuj w tradycji” będzie film promują- W niedzielę 26 października zapewnili pokazy ginących zawodów. cy walory przyrodnicze i kulturowe w remizie OSP w Korytkowie Dużym

4 KULTURA 12/2014 odbyły się kolejne warsztaty kuli- kinie Chóru z Korytkowa Dużego, narne w ramach projektu „Zasmakuj Stowarzyszenie „Moje Nadrzecze” w tradycji”. Uczestnicy warsztatów i grupa z sołectwa Hedwiżyn. Każda przygotowali następujące potrawy: z drużyn przygotowywała po dwie gulasz bawarski oraz chrupiące ra- potrawy i wszystkie smakowały zna- cuszki z cukinii i jabłek z sosem komicie. Warsztaty stworzyły możli- malinowym. W warsztatach tak jak wość, by w atmosferze dobrej zabawy, poprzednio wzięły udział cztery sprawdzić swoje umiejętności kuli- siedmioosobowe drużyny: strażacy narne. z OSP w Korytkowie Dużym, człon- Celina Skromak

Pokaz Kulinarny Bożeny Dykiel 12 października w restauracji DoDo w Biłgoraju odbył się Pokaz Kulinarny Bożeny Dykiel. Został zorganizowany przez LGD Ziemia Biłgorajska w ramach realizacji projektu „Zasmakuj w tradycji”.

W pokazie wzięło udział ponad 200 osób z poszczególnych gmin powiatu Biłgorajskiego, a byli to głównie uczestnicy poprzedzają- cych pokaz warsztatów kulinarnych. Bożena Dykiel znana i popularna aktorka teatralna i filmowa, jedno- cześnie mistrzyni sztuki kulinar- nej poprowadziła pokaz kulinarny w trzech odsłonach. Na oczach pu- bliczności wyczarowywała pachnące czosnkiem i ziołami potrawy. Moż- na było popróbować przygotowanej przez panią Bożenę sałatki ziemnia- czanej, żurku i indyka po chińsku, a później otrzymać autograf i zrobić sobie zdjęcie z panią Bożeną. W ramach pokazu został przeprowadzony konkurs na tradycyjne potrawy biłgorajskie, wykonane przez panie z Kół Gospodyń Wiejskich, Sto- towany barszcz szczawiowy a trzecią warzyszeń czy zespołów śpiewaczych. wygrała potrawa z Ciosmów, a były Komisja w składzie: Emilia Borowy to gołąbki z kaszą gryczaną i grzyba- - Restauracja Sitarska w Biłgoraju, mi. Wyróżnienie komisja przyznała Maria Kaziuk - Roztoczańskie Cen- za placuszki cudaczki z Rokitowa. trum Konferencyjne „Perła Tanwi” Nagrody laureatkom wręczała pani w Pisklakach i Marzena Mroczkow- Bożena Dykiel. Oprócz potraw kon- ska - prezes LGD Ziemia Biłgorajska kursowych można było popróbować miała bardzo trudne zadanie, żeby przeróżnych lokalnych specjałów, z tych regionalnych pyszności wy- które znalazły się na stole regional- brać te najsmaczniejsze. W konse- nym. Muzycznie spotkanie ubarwiła kwencji I nagrodę przyznała autorce Kapela Ludowa „Krążałka” z Gmin- aleksandrowskiej kapusty uwarzanej, nego Ośrodka Kultury w Biłgoraju. druga nagroda przypadła za przygo- Celina Skromak

KULTURA 12/2014 5 Warsztaty muzyczne W dniach 27 i 28 października odbyły się warsztaty muzyczne w ramach projektu „Baby z kopytem” realizowanego przez Gminny Ośrodek Kultury w Biłgoraju, który został dofinansowany z Programu „Działaj Lokalnie VIII” przez Fundację Fundusz Lokalny Ziemi Biłgorajskiej.

Dzięki pozyskanemu grantowi w trzech gminnych szkołach zostały przeprowadzone warsztaty tradycyjnego muzykowania i białego śpiewu. Warsztaty zostały przeprowadzone przez muzyków ze Szkoły Suki Biłgo- rajskiej, rodzinę państwa Butrynów z Janowa Lubelskiego. Gościliśmy w naszych szkołach pana Zbigniewa Butryna, Krzysztofa Butryna i panią Martę Butryn. Młodzież miała okazję zapoznać się z tradycyjnymi instru- mentami ludowymi, takimi jak suka biłgorajska, oktawki, basetla, skrzyp- ce i bębenek sitkowy. Pan Zbigniew, artysta, muzyk i lutnik, założyciel Pracowni Instrumentów Ludowych, przybliżył młodzieży proces wykonywania tych instrumentów. Warsztaty były też doskonałą okazją, by posłu- chać tradycyjnego muzykowania na tych instrumentach i sztuki białego śpiewu. Młodzież dowiedziała się także o wielu zwyczajach dorocznych oraz pieśniach i muzyce, która im towa- rzyszyła. Wiele radości uczestnikom warsztatów sprawiło przypomnienie zapomnianych już zabaw dziecię- cych. Zarówno dzieci, jak i młodzież gimnazjalna z radością pobawili się Dlatego też w ramach tego projek- w „przepióreczkę”, „mietlarza”, w za- tu, dzięki współpracy tych dwóch bawę z kapeluszami, czy „w dwa kije”. gminnych zespołów, tego najdłużej Warsztaty zostały przeprowadzone działającego i najbardziej utytułowa- w Szkole Podstawowej i Gimnazjum nego oraz tego najmłodszego, została w Bukowej, w ZSPiG w Korytko- wydana płyta Zespołu Śpiewaczego wie Dużym i w Szkole Podstawowej z Rudy Solskiej i zespołu folkowego w Woli Dereźniańskiej. „Podkowa”. Płyta „Baby z kopytem” W Gminie Biłgoraj zespół, który to tradycyjne pieśni biłgorajskie z re- kultywuje tradycje białego śpiewu, pertuaru Zespołu Śpiewaczego z Rudy to Zespół Śpiewaczy z Rudy Solskiej. Solskiej w nowych aranżacjach i od- Natomiast utworzony w 2013r. zespół mienionych brzmieniach. folkowy „Podkowa” czerpie inspiracje muzyczne od Pań z zespołu z Rudy. Celina Skromak

6 KULTURA 12/2014 XVIII Jesienny Konkurs Recytatorski „Teraz i tu” 29 października w sali konferencyjnej Urzędu Gminy w Biłgoraju odbyły się Eliminacje Gmin- ne Jesiennego Konkursu Recytatorskiego. Do udziału w konkursie zgłosiło się 26 uczestników z siedmiu szkół.

Komisja w składzie pani Halina i Klaudię Paluch z Gimnazjum w Dą- Ewa Olszewska i Ewa Bordzań po browicy. Wszyscy uczestnicy otrzy- przesłuchaniu wszystkich recytatorów mali nagrody książkowe i dyplomy za do etapu powiatowego konkursu za- udział w konkursie. Nagrody recyta- kwalifikowała troje recytatorów: Wik- torom wręczył Wójt Gminy Biłgoraj torię Poznańską z Gimnazjum w Gro- Wiesław Różyński. madzie oraz Karolinę Kaczor i Kamila 8 listopada b.r. w Biłgorajskim Mazurka z Gimnazjum w Dąbrowicy. Centrum Kultury odbył się XVIII Fi- Wyróżnienia specjalne otrzymali: Ka- nał Turnieju Powiatowego Jesiennego tarzyna Siembida ze Szkoły Podstawo- Konkursu Recytatorskiego. Przystą- wej w Dąbrowicy, Maja Sokołowska piło do niego czternastu recytatorów, z Gimnazjum w Gromadzie i Amelia którzy deklamowali poezję autorów Grab ze Szkoły Podstawowej w Cio- debiutujących po 1989 roku. Do Tur- smach. Ponadto komisja wyróżniła: nieju Wojewódzkiego nominowano Klaudię Markiewicz i Angelikę Ser- pięcioro recytatorów, w tym Kamila win ze Szkoły Podstawowej w Hedwi- Mazurka z Gimnazjum w Dąbrowicy, żynie, Aleksandrę Marczak ze Szkoły instruktor Joanna Kurkowska – Siko- Podstawowej w Korytkowie Dużym, ra, który został laureatem Finału Wo- Antoniego Myszaka ze Szkoły Podsta- jewódzkiego JKR w Lublinie. wowej w Bukowej, Zuzannę Nalepa ze Szkoły Podstawowej w Ciosmach Celina Skromak

KULTURA 12/2014 7 Kiszenie kapusty Dawniej kapusta obok ziemniaków była podstawowym produktem żywnościowym na wsi przez cały czas zimowy. Więc nic dziwnego, że bardzo pieczołowicie przygotowywano jej ogromne zapasy na zimę, a nawet i wiosnę.

Już od połowy października zaczy- się siekanie: dwóch mężczyzn mając siły nalewkami, które gospodarz sam nał się zbiór kapusty z pola. W danym po dwa tasaki stawało naprzeciw sie- przygotował. Po skończonej pracy dniu wszyscy domownicy szli w pole bie nad drewnianym naczyniem (ce- następował poczęstunek, najczęściej z tasakiem, a gospodarz wyjeżdżał brem) napełnionym głowami kapusty znajdował się też jakiś grajek i obo- wozem drabiniastym, na który ła- i obaj równocześnie siekali. wiązkowo odbywała się potańcówka. dowano wyrąbane głowy kapusty. Potem posiekaną kapustę najczę- Kapustę w beczce trzeba było Śpieszono się, aby zdążyć przed połu- ściej gospodarz przyprawiał szarą solą, jeszcze doglądać przez kilka dni dniem, a było tej kapusty często kilka mieszał i wsypywał do dużej beczki. np. przebijać tzn. przekłuć zaostrzo- wozów. Po wyrąbaniu i zwiezieniu ka- Beczki były naprawdę duże, miały co nym drągiem od góry aż do dna, pusty do domu gospodarze przygoto- najmniej 1,5 m wysokości i ponad zbierać pleśń, która pojawiała się na wywali się do jej kiszenia: uszczelniali metr szerokości. Kapustę w beczce wierzchu, myć krążek i kamienie, któ- beczki, ostrzyli noże i tasaki, przyno- początkowo udeptywano. Najczęściej rymi była przyciśnięta. Na przecho- sili potrzebne naczynia. Wczesnym robiła to kobieta. Po wcześniejszym wywanie kapusty wybierało się zimne wieczorem schodzili się zawiado- „uroczystym” umyciu nóg wsadzano pomieszczenie np. komorę lub zrąb. mieni wcześniej sąsiedzi (mężczyźni ją do beczki i pozostawała tam aż do Wszystkie prace związane z kisze- i kobiety) i zaczynały się obieraczki. jej napełnienia, cały czas udeptując niem kapusty trzeba było zrobić przed Kobiety siedząc na stołkach i ławach, wciąż dosypywaną kapustę. dniem Wszystkich Świętych gdyż obierały kapustę z wierzchnich liści Przez cały wieczór umilano so- w tygodniu zadusznym nie można i głąbów, a mężczyźni przynosili świe- bie czas dowcipkowaniem, psikusa- było robić, żeby się nie zepsuła. żą kapustę, wynosili obcięte liście i mi, ploteczkami, kobiety śpiewały, siekali obrane głowy. I tak odbywało a mężczyźni „podbudowywali” swoje Anna Grabias Patrycja Łubiarz

8 KULTURA 12/2014 XIX Jesienna Biesiada Kulturalna w Soli Obchody Święta Niepodległości w Gminie Biłgoraj rozpoczęły się montażem słowno - muzycznym w wykonaniu uczniów z Zespołu Szkół w Soli i mszą św. w intencji Ojczyzny w kościele p.w. Św. Michała Archanioła w Soli oraz złożeniem wieńców pod pomnikiem Marszałka Józefa Piłsudskiego.

Dalsza część uroczystości odbyła się w Zajeździe na Rozdrożu w Soli, którą przepiękną pieśnią patriotyczną „Pytasz mnie” rozpoczął Jurek Od- rzywolski. Uczestników i gości XIX Jesiennej Biesiady Kulturalnej powitał Wójt Gminy Biłgoraj Wiesław Różyń- ski. Następnie głos zabrali przybyli na uroczystość goście: pan Marian Jawo- rowski - Radny Sejmiku Wojewódz- kiego i pan Jan Lelonek - kierownik Delegatury Kuratorium Oświaty w Zamościu. Wzruszający montaż słowno - muzyczny „Droga do Nie- czowa i Okrągłego. Szanowne Jury jest płyta „Baby z kopytem”, na której podległości” zaprezentowali druhowie w osobach: dr Janina Biegalska znalazło się 10 utworów z naszego re- strażacy z OSP w Korytkowie Dużym z Departamentu Kultury, Edukacji gionu. Koncert Estradowego Zespołu i Chór z Korytkowa Dużego. Prezen- i Sportu Urzędu Marszałkowskie- Pieśni Białoruskiej „Kalinka” z Białe- tacje konkursowe gminnych zespołów go w Lublinie, prof. Jan Adamowski gostoku zachwycił widownię barwny- o Nagrodę im. Ireny Potockiej rozpo- Dyrektor Instytutu Kulturoznawstwa mi strojami i tanecznymi, folkowymi czął spektaklem „Ach te wdowy” ze- UMCS w Lublinie i mgr Andrzej Sar brzmieniami pieśni białoruskich. Po spół z Bidaczowa Starego. Zwyczaje główny specjalista d/s kultury ludo- wspólnej kolacji uczestników do tań- andrzejkowe przypomniały zespoły wej w Wojewódzkim Ośrodku Kul- ca porwał, lubiany przez wszystkich „Więź” z Soli widowiskiem „Kata- tury w Lublinie prestiżową Nagrodę zespół „VOLVEREMOS”, z którym rzynki” i zespół „Lawenda” ze Smól- im. Ireny Potockiej przyznała zespo- śpiewa Aleksandra Nizio, uczestnicz- ska „Wigilią św. Andrzeja”. Zespół łowi z Bidaczowa Starego za spektakl ka popularnego telewizyjnego mu- Śpiewaczy z Rudy Solskiej opowie- „Ach te wdowy” . W uzasadnieniu zycznego show The Voice of Poland. dział wzruszającą opowieść o sierocej werdyktu usłyszeliśmy: poprawność Organizatorami spotkania w Soli doli w widowisku „Dola i niedola Jan- gwary, doskonały sceniczny humor był Wójt Gminy Biłgoraj, Gminny ki”, a zespół śpiewaczo - obrzędowy i świetna gra aktorska. Wyróżnieniem Ośrodek Kultury w Biłgoraju, Za- „Jarzębina” z Bukowej przygotował, został uhonorowany zespół śpiewa- jazd na Rozdrożu i Stowarzyszenie po „Wianczynach” z ubiegłego roku, czo-obrzędowy „Jarzębina” z Bukowej na Rzecz Rozwoju Wsi Sól i Kolonia kolejny fragment obrzędu weselnego, za przedstawienie obrzędu weselnego. Sól „Więź”. Podziękowania kierujemy czyli „Sprzedawanie wianuszków we- Widowisko cechowała wartkość akcji w stronę Państwa Halickich - Zajazd selnych”. W muzycznym repertuarze i zachowanie zgodności z tradycją. na Rozdrożu za okazaną gościnność, ludowym i patriotycznym wystąpi- We wspólnym koncercie wystąpi- Państwa Teresy i Czesława Obszyń- li: zespół KGW z Dąbrowicy, zespół li Zespół Śpiewaczy z Rudy Solskiej skich – Ciastkarnia w Biłgoraju „Stok” z Hedwiżyna, „Polne kwiaty” i zespół folkowy „Podkowa” promując i Mieszkańców Soli za wsparcie i po- z Dyl, „Czeremcha” z Gromady, „Zo- najnowsze wydawnictwo Gminnego moc w organizacji Biesiady. rza” z Dereźni i „Sąsiadeczki” z Kor- Ośrodka Kultury w Biłgoraju jakim Celina Skromak

KULTURA 12/2014 9 „Zobaczyć historię, ożywić pamięć”

„W chłodzie, deszczu, w upale, W leśnej armii oddziale, Szedł partyzant na bój i zwyciężał...” („Za nasz spokojny dom” - słowa: E.Kuryło)

W niedzielę 19 października 2014r., w godzinach popołudniowych w Brodziakach, przy leśniczówce miało miejsce kolejne spotkanie pokoleń na pikniku rodzinnym pn. ”Zobaczyć historię, ożywić pamięć”. Organizatorami wydarzenia byli: OSP w Brodziakach, Związek Młodzieży Wiejskiej – Koło w Brodziakach, Gminny Ośrodek Kultury w Biłgoraju, przy wsparciu ze strony Gminy Biłgoraj i Fundacji Fundusz Lokalny Ziemi Biłgorajskiej – piknik dofinansowany był w ramach projektu „Lubelskie Lokalnie – Mikrodotacje FIO” (współfinansowanego ze środków Programu Fundusz Ini- cjatyw Obywatelskich).

W programie pikniku znalazły się następujące punkty: niemieckimi Wermachtu i żandarmerii. Świadczą o tym - Inscenizacja walki partyzantów z oddziałem niemieckim liczne miejsca pochówku - groby poległych bohaterów - Obóz partyzancki - „Dotknij historii” i rozstrzelanej ludności cywilnej z naszych terenów, któ- - Rozstrzygnięcie konkursu plastycznego - ra szczególnie ucierpiała podczas okupacji. Mieszkańców „W partyzanckim obozie…” wsi i osad z terenów Zamojszczyzny i Biłgorajszczyzny, - Konkursy sprawnościowe dla dzieci - ciągle spotykały prześladowania i represje ze strony oku- „Ćwiczenia partyzanckie” panta, które nie były spotykane na większą skalę gdzie- - Partyzanckie melodie kolwiek indziej! O tych najtragiczniejszych czasach przypomniała historyk – dr Dorota Skakuj, dyrektor Mu- Jak zaznaczył na otwarciu spotkania jeden z organizato- zeum Ziemi Biłgorajskiej. rów pikniku - Dominik Róg (miejscowe koło ZMW), któ- ry w imieniu organizatorów przywitał gości honorowych, „A jeśli spotkasz mogiłę w lesie, spotkanie zorganizowane w Brodziakach, ponieważ nie co nad nią szumią liście drzew, jest to przypadkowe miejsce na przypominanie historii. Niech i twe słowa wiatr w dal poniesie, W lasach Puszczy Solskiej, w czasie ostatniej wojny, O partyzancie zanuć pieśń...” dochodziło do regularnych walk oddziałów i grup par- („Po partyzancie dziewczyna płacze” - słowa: J.Kłosowski) tyzanckich działających na tym terenie, z oddziałami

10 KULTURA 12/2014 Na spotkanie przybyli mieszkańcy Brodziaków i Smól- W czasie spotkania Wójt Gminy Wiesław Różyński ska ale także z wielu innych miejscowości. w obecności nauczycieli, wręczył dyplomy i upomin- Byli obecni najstarsi mieszkańcy pamiętający czasy ki dzieciom, które brały udział w konkursie plastycznym okupacji, kombatanci, było średnie i najmłodsze poko- pn. „W partyzanckim obozie…” Dla najmłodszych przy- lenie. Pojawili się przedstawiciele różnych środowisk lo- gotowano także konkursy sprawnościowe pn. „Ćwiczenia kalnych działających na terenie powiatu, w tym przedsta- partyzanckie”, w których wzięła udział bardzo liczna grupa wiciele Gminy Biłgoraj. Wśród osób które były obecne dzieci w różnym wieku. Organizatorzy zadbali o ciepłe po- na otwarciu spotkania byli m.in.: wójt Wiesław Różyński siłki dla uczestników spotkania. Nie zabrakło także, wspól- z małżonką, Magdalena Misiaszek -prezes ZW ZMW nie śpiewanych przy akordeonie pana Juliana Pawlichy, po- w Lublinie, Marianna Minkiewicz – radna, Katarzyna Li- pularnych i znanych piosenek żołnierskich i partyzanckich nert - prezes Forum Organizacji Pozarządowych w Biłgo- z tamtych odległych lat... raju, Barbara Wojciechowska - dyrektor Szkoły Podsta- wowej w Smólsku Dużym, Witold Zakościelny - leśniczy, Piotr Brodziak - sołtys wsi Brodziaki, Piotr Róg - naczelnik OSP Brodziaki, Marek Sprysak -sołtys Smólska Dużego i obecny radny i inni. Głównym punktem programu była oczywiście inscenizacja historyczna, w wykonaniu członków zaprzyjaź- nionych czterech grup rekonstrukcji historycznych: GRH „WIR” z Biłgoraja, GRH „OST HEER” z Krakowa, Toma- szowskiego Klubu Miłośników Historii i Tomaszowskiego Szwadronu im. I Pułku Kawalerii Korpusu Ochrony Po- granicza. W sposób bardzo naturalistyczny - z zachowa- niem wszelkich zasad bezpieczeństwa dla widzów - człon- kowie grup pokazali uderzenie oddziału partyzanckiego na niemiecki posterunek zlokalizowany na moście oraz uwolnienie aresztowanych partyzantów i cywilów wie- zionych na ciężarówce, w czasie kiedy ta została zatrzy- mana do kontroli. W tym scenariuszu „musieli wygrać” partyzanci, chociaż przed niemieckim posterunkiem na tablicy ostrzegał napis: „Achtung Bandengefahr! Waf- fenschutzberait haltne” – co chyba można przetłumaczyć „Lecz nie wszystkim pomógł los jako: Niebezpieczeństwo ataku ze strony band/bandytów Wrócić z leśnych dróg, gdy kwitły bzy. (tu: partyzantów)! Trzymać broń w pogotowiu. Jak zawsze, na W szczerym polu biały krzyż podkreślenie zasługuje dokładność i wierność rekonstrukcji Nie pamięta już, kto pod nim śpi. wykonywana przez GRH, zarówno w szczegółach ubiorów, („Biały krzyż” -słowa: J. Kondratowicz) uzbrojenia i zasad taktyki pozorowanej walki różnych forma- cji biorących udział w inscenizacjach. Szczególnie młodych Odpowiedzialny za prezentację obozu partyzanckiego widzów mocno „pociągała” ta wartko przebiegająca akcja, oraz inscenizację Andrzej Sokal - prezes GRH „WIR” po- połączona z odgłosami walki - wybuchami granatów i wy- dziękował wszystkim członkom zaproszonych grup z Kra- strzałów karabinowych, także druhowie z OSP mieli „pełne kowa, Tomaszowa Lub. i swoim z Biłgoraja: „Zawsze mogę ręce roboty” aby cofać dzieci i młodzież do bezpiecznej strefy liczyć na koleżanki i kolegów, którzy nigdy nie odmawiają obserwacji. I choć czasem, bardziej wtajemniczeni w arkana pomocy. Dziękuję także działaczom ZMW i strażakom żołnierskie zauważyli zacięcie zamka w jakimś karabinie, z OSP Brodziaki a specjalnie miejscowemu sołtysowi, za to wybuchy podłożonych specjalnie ładunków, które rzu- zakwaterowanie przyjezdnych kolegów i udzieloną pomoc. cały ziemią w powietrze, bardzo ten obraz walki realistycz- Organizatorom tego rodzaju spotkań należy pogratulować nie przedstawiały i potęgowały. Na pewno widzom bardzo inicjatywy. Jesteśmy zaskoczeni frekwencją widzów, po- spodobała się pokazana inscenizacja, za co wszyscy „akto- mimo że nie było dużego nagłośnienia tego wydarzenia. rzy” otrzymali głośne brawa. A bardziej „odważne” osoby, Mamy nadzieję, że w przyszłym roku także dostaniemy w tym dzieci i młodzież, mogły bliżej przyjrzeć się elemen- propozycję udziału i będziemy mogli również zaprezento- tom uzbrojenia, będącego w posiadaniu członków grup wać się w akcji.” rekonstrukcyjnych, wziąć do ręki karabin a nawet oddać strzał - oczywiście z naboju ćwiczebnego, tzw. ”ślepaka”. Oprac./fot. Zenon Łój /Klub Żołnierzy Rezerwy przy LOK Biłgoraj/

KULTURA 12/2014 11 1918 Poniższy artykuł jest dosłowną kopią zapisków mojego dziadka Jana Krasowskiego (1904 – 1975). Przedstawia Jego przemyślenia i odbiór wydarzeń mających wpływ na odzyskanie przez Polskę nie- podległości.

Dziadek Krasowski urodził się w Luchowie Górnym i praktycznie całe swoje życie z wyłączeniem okresu wy- siedlenia (czerwiec 1943 - maj 1945) spędził w tej miej- scowości. Tu również skończył 4 klasy szkoły powszech- nej. Informacje zamieszczone w tym artykule czerpał z ulotek dystrybuowanych w tamtym czasie jak i z kościo- ła, gdzie ksiądz Malinowski, proboszcz parafii p.w. Prze- mienienia Pańskiego w Tarnogrodzie, podczas kazania przekazywał mieszkańcom bieżące informacje. Zapiski te powstały ok. roku 1925. „Już z początkiem wojny, prawdziwi patrioci marzyli o tym, żeby w zgiełku wojny światowej pomóc powstać zagrzebanej żywcem Ojczyźnie z grobu. Świat przecho- dził już różne koleje. I te wszystkie fakty idą do historii. Wojna sama w sobie jest złą, bo traci ludzi i sprowadza nędzę, ale wojna ma też i to w sobie, że jedne państwa się wyzwalają lub podnoszą inne zaś upadają lub zupełnie nikną. Dowodów na to wiele. Jednym dowodem może być świetne kiedyś państwo Rzymskie, które upadło, Gre- cja i inne. Ostatnim zaś dowodem to nasza Ojczyzna, któ- ra zmartwychwstała w czasie wojny. Wiadomo, że w czasie spokoju trudno jest narodowi podbitemu odzyskać wolność. Polacy kilkakrotnie robili powstania o niepodległość, jednakże nie mogli nic wskó- rać. Owszem, nieraz za karę niby zostawali pozbawie- Na zdj. Jan Krasowki z siostrą Katarzyną i Magdaleną - ni i tej odrobiny wolności, co ją posiadali. Ale w czasie 1926 r. wojny to już inna sprawa. Wtedy zaborca szamoce się na wychować, dać mu zrozumieć kim on jest i do czego wi- zewnątrz, a jeszcze jak bywa zwyciężonym, to wolność nien dążyć, jednym słowem trzeba było pracować aby ten mogą narody uciśnione zyskać nawet bez dużego wysiłku. lud dojrzał. Później gdyby cały naród zrozumiał i odczuł Polska mając siły swe rozdarte między trzech zabor- potrzebę wolności, wtedy można by już śmiało targnąć ców musiała liczyć i wyczekiwać stosownej chwili. Patrio- się nawet na silnego nieprzyjaciela. Ale na to potrzeba ci dawno przewidywali lepszy los Ojczyzny, nigdy jednak by było co najmniej kilkadziesiąt lat, bo wiadomo jest nie mogli przewidzieć tego co się stało. Myśleli, że jeśli że stare krzywe drzewo trudno sprostować, tak też jest Niemcy z Austrią zwyciężą moskali to choć moskal nie i z ludźmi. będzie już nas gnębił, Niemcy zazdrośni i chytrzy nie Tymczasem stało się inaczej. Ogromny kolos Rosji dadzą całej wolności Państwu. To samo byłoby z Rosją, był już w środku nadbutwiały i coraz gorzej zaczynał gdyby zwyciężyła. Nie można było się wiele od niej spo- w środku gnić, aż w końcu runął. Zostali na razie try- dziewać. Marzeniem patriotów było zyskać względną au- umfatorami Niemcy z Austrią. I zdawało się ludziskom tonomię od któregokolwiek z zaborców i pracować. że spełnią się barbarzyńskie życzenia Niemiec iż zawojują Najgłówniejszym zadaniem po odzyskaniu autonomii i zawładną światem. I jak niegdyś, kiedy Napoleon chciał miało być silne pchnięcie oświaty do ludu. Lud to siła, zawładnąć światem, państwa zagrożone utworzyły prze- ale ciemna i dająca swoją moc nieświadomie byle komu. ciw niemu koalicję czyli związek, tak i teraz, to jest po Otóż aby ten lud mógł kiedyś stawić czoło należałoby go upadku Rosji Francja z Anglią i inne państwa utworzyły

12 KULTURA 12/2014 takową koalicję przeciw Niemcom. całą Niemcy odwołali. Później usta- nienaruszalność mają być zagwaran- Wiadomym jest iż Niemcy są hamul- nowili Radę Regencyjną Królestwa towane przez układ międzynarodo- cem wszelkiej wolności. Nawet Rosja Polskiego, która rządziła państwem wy”. Prezydent Stanów Zjednoczo- uważana była za wyrozumialszą pod pod rządami obcymi. Długo ocze- nych Ameryki Północnej Thomas tym względem. Toteż ludzkość zro- kiwana chwila wreszcie nadeszła. Woodrow Wilson. Na podstawie tego zumiała potrzebę przeciwstawienia W czasie zawarcia pokoju prezydent orędzia Rada Regencyjna Królestwa się barbarzyńcom. Ameryka, do tej Stanów Zjednoczonych Ameryki Polskiego ogłasza Niepodległość pory nie biorąca udziału w wojnie, Północnej wydał orędzie które zwy- Państwa Polskiego. Józef Piłsudski przystaje do koalicji. Koalicja zosta- ciężone Niemcy wraz z Austrią uznać w dekrecie z dn. 14 listopada 1918 r. ła zasilona nowymi siłami. Główną musiały. Punkt 13 tego orędzia brzmi po raz pierwszy określił państwo na- figurą tej ostatniej rozprawy był fran- tak: „Powstać ma niezależne pań- sze mianem Rzeczypospolitej.” cuski marszałek Foch, zwyciężający stwo polskie, które zamknie w sobie Niemieckiego Hinderburga. obszary zamieszkałe niewątpliwie W tym to właśnie czasie i z na- przez ludność polską. Ma ono posia- Na podstawie zapisków szą Polską toczyły się różne sprawy. dać wolny dostęp do morza. Jego go- Jana Krasowskiego Nadaną wolność, choć jeszcze nie spodarcza niezawisłość i terytorialna Opracowała Irmina Ziętek „…Można wybaczyć, lecz nigdy zapomnieć…”

„Idą pancery na „Wujek” Przyszli nocą w uśpiony dom, Wyciągali nas chyłkiem, jak zbóje, Drzwi zamknięte otwierał łom…”

W atmosferze zbliżających się Świąt Bożego Na- rodzenia społeczność Zespołu Szkoły Podstawowej i Gimnazjum im. Papieża Jana Pawła II w Dereźni uczest- niczyła w otwartej lekcji współczesnej historii przygotowanej pod kierunkiem Pani Ewy Syty. Uczniowie kl. IV i II gimnazjum wierszem, piosenką i słowem przybliżyli zebranym tragiczne wydarzenia po- nurej i mrocznej nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku. Ofiary śmiertelne, tysiące osób poszkodowanych (skazanych, internowanych, aresztowanych i prześlado- wanych) i tyle samo rodzin przeżywających dramatyczne Chcę tylko domu w twoich granicach, dni, tygodnie, miesiące i lata. Bez lokatorów pukających w ściany, Tamtej grudniowej nocy zabito wolność w naszej Kiedyś ktoś trochę głośniej zaśpiewa umęczonej Ojczyźnie, a dzień 13 grudnia 1981 r. nie po- O sprawach, które tak dobrze znamy.” winien mieć miejsca w historii Polski. Za tę WOLNOŚĆ wymarzoną, „Nie pragnę wcale, byś była wielka, której sprostać nie umiemy Zbrojna po zęby, od morza do morza, – DZIĘKUJEMY!! I nie chcę także, by cię uważano Zofia Bielak Za perłę świata i wybrankę Boga.

KULTURA 12/2014 13 W partyzanckim obozie – w kotle (cz. 2)

Przedstawiamy drugą część wspomnień partyzanta z oddziału Józefa Steglińskiego „Corda” Stanisła- wa Skubisa, w których opowiada on o losach jego plutonu podczas niemieckiej akcji przeciwparty- zanckiej „Sturmwind II” (Wicher II).

W drugiej połowie czerwca 1944 roku, już jak Niemcy zabił, to i ja bym go zabił! – mówił. okrążali nasze lasy od strony Biłgoraja, to komendant Placów- Potem wycofaliśmy się w las, w stronę naszego obo- ki pod Brodziakami Józef Stegliński „Cord” powiedział, że zu. Tam czekaliśmy na Niemców, na takiej górce. Byśmy kto się boi, kto nie chce pójść w bój z nami, może złożyć broń się pewnie tam strzelali, ale przyszedł goniec od „Corda”, i pójść do domu. No i kilku poszło do domu. A my byliśmy żeby się cofać do nich. Jak myśmy wrócili do obozu, to tam uzbrojeni i czekaliśmy kiedy Niemcy ruszą na lasy. już naszych nie było. Poszli pod Margole i tam się strzelali A ja poszedłem na patrol z takim Antkiem Solakiem z Niemcami. Nie daliśmy rady dojść do naszego oddzia- „Wroną”, on już nie żyje. Poszliśmy na Różnówkę pod Bił- łu. A nas Niemcy okrążali ze wszystkich stron. Kryliśmy się goraj w nocy – a to głupota była. Jakby Niemcy byli gdzieś w krzakach, widzieliśmy Niemców. Oni nas też widzieli blisko okopani czy na podsłuchu… byśmy wpadli na nich, ale nie strzelali, tylko krzyczeli coś do nas. Jakoś nas minęli ale człowiek był młody i głupi. Poszliśmy za Ćwikłowe sta- i poszli dalej. Później wszyscy na własną rękę się ukrywali, wy i robiliśmy obserwacje Biłgoraja. Jak się rozwidnia- cześć poszła do domów. Ja też, jakoś szczęśliwie wróciłem do ło to patrzymy a tu rakiety – od Rap do kościoła w Pusz- domu. czy, były ustawione na szosie. Te rakiety biły w tą stronę aż Partyzanci z oddziału Józefa Steglińskiego „Corda” wymie- było czerwono, co znaczyło, że Niemcy mieli ruszać na nieni przez Stanisława Skubisa oraz Klementynę Brodziak: lasy. Ale myśmy nie wiedzieli co to dalej będzie. Potem pa- - z miejscowości Brodziaki: trzymy a tu straszna taka chmara z Biłgoraja idzie na lasy. 1. Brodziak Jan A przed nimi jeszcze Kałmyki jechali – mordy szerokie 2. Brodziak Józef a oczy skośne. I my na koniach, ile tylko mogły wydrzeć wra- 3. Brodziak Marcin camy w stronę Brodziaków. 4. Brodziak Roman Na gajówce pod Brodziakami był nasz pluton, 40 ludzi. 5. Paluch Stanisław „Świder” Dowodził „Pazur” – Tadeusz Piotrowski z Poznania, były pod- 6. Róg Feliks chorążak, wojskowy. Ale on taki był miły człowiek. I tam na tej 7. Róg Franciszek „Dąb” gajówce jeżyny były, jak się skręca na Tereszpol drogą. Myśmy 8. Róg Wawrzyniec zajęli w tych jeżynach obronę. Był rozkaz, że jak Niemcy tu 9. Skiba Bolesław przyjdą bliżej nas, to my ich tutaj siekniemy i wycofamy się. Byli 10. Solak Antoni „Wrona” z nami Brodziaczany, chłopy starsze, mądre. Było ich tam - z miejscowości Smólsko Duże: kilkunastu. Oni mówią tak – chłopy, my tu Niemców 1. Buczek Jan 2 czy 3 zabijemy, a jak przyjdą i wieś spalą, a ludzi wymordują? 2. Dziduch Franciszek Za to że tutaj się będziemy bić? No i nasz dowódca plutonu 3. Kapuśniak Józef posłuchał, mówi – chłopy, prawdę oni mówią. 4. Larwa Jan Ale było tak, że w tamtą stronę do Edwardowa poszło 5. Lekan Jan 4 ludzi na patrol, żeby nas Niemcy nie zaskoczyli z tyłu. I cho- 6. Maciocha Bronisław lera jak tam się stało? To śmiesznie było: stali na tej obserwa- 7. Micyk Bronisław cji i Niemiec wpadł na nich. Ten Niemiec wpadł na jednego, 8. Micyk Jan szczęście że ten nasz był wojskowy, kapral z wojska przedwo- 9. Micyk Jan jennego. I na bagnety się porwali z tym Niemcem. Raz, dwa! 10. Mróz Józef Ale Niemiec zbadał, że popadł nie na jakiegoś głupca tylko na 11. Skubis Stanisław mocnego chłopa. I tymi bagnetami – raz dwa! Raz dwa! A ten 12. Solak Stanisław durny drugi stał z boku i patrzył się! Jakby był rozumny, a nie - z miejscowości Smólsko Małe: był młody chłopak – miał 22 lata… popatrzył się tylko, szczę- 1. Adamek Jan ście, że ten Niemiec odskoczył i nie strzelał, żaden do żadnego. 2. Kurzyna Jan I zaraz przybiegli do nas i mówią: chłopy, już żeśmy są - z miejscowości Edwardów: okrążeni. To my wszyscy się pozbieraliśmy jak najprędzej 1. Brodziak Kazimierz i do lasu się wycofaliśmy. Potem pytamy się tego młokosa, cze- 2. Ostrowski Jan goś cholero nie zabił tego Niemca? On mówi – Jak on by go Opracował Dominik Róg

14 KULTURA 12/2014 25 listopada - Światowy Dzień Pluszowego Misia

Trudno sobie wyobrazić dzisiejszy świat bez Pluszowego Misia. Jest towarzyszem dzieci w świecie beztroskiej zabawy oraz przyjacielem i powiernikiem największych sekretów i tajemnic. Stało się więc już tradycją, że gminne biblioteki wraz ze szkolnymi maluchami uroczyście obchodzą Święto Misia.

W związku z tym niezwykłym dniem dzieci 3 - 4 letnie z oddziału przedszkolnego w Dereźni również postanowiły świętować ze swoimi pluszakami. 28 listopada w Gminnej Bibliotece Publicznej w Dereźni zorganizowany został Dzień Pluszowego Misia. Dzieci 3- 4 letnie wraz ze swoimi maskot- kami bawiły się doskonale. Były tańce z misiami, wybrano największego i najmniejszego misia, najbardziej puszyste- go i tego najbardziej wytartego od przytulania. Było bardzo wesoło. Dzieci opowiadały o różnych przygodach ze swoimi ulubieńcami. Nie zabrakło również głośnego czytania frag- mentów ciekawych książek z „Misiowej biblioteczki”, których bohaterami są sympatyczne misie, ponieważ rozbudzanie Organizatorem imprezy była Biblioteka Publiczna oraz zainteresowań czytelniczych stanowi jeden z głównych celów przedszkole i kl. I-III ZSPiG w Dąbrowicy. Lizaki ufundowa- wizyt dzieci w bibliotece. Na zakończenie zabawy nie zabrakło ła GBP w Biłgoraju z/s w Soli. także piernikowych misiaczków jakie dzieci otrzymały w po- Lucyna Bielak dziękowaniu za wspólną zabawę. Po powrocie do przedszkola dzieci 3-4 letnie z oddziału przedszkolnego w Dereźni w pełni 27 listopada w Szkole Podstawowej w Bukowej miały pochłonęła praca plastyczna – wyklejanie kolorową włóczką miejsce trzy bardzo ważne wydarzenia, a mianowicie Dzień pluszowego misia. Pluszowego Misia, Pasowanie na Przedszkolaka i andrzejki. 28 listopada był dniem bardzo miłym, wesołym i na pew- Pierwszy m punktem tej uroczystości były obchody Świa- no na długo zagości w pamięci dzieci z przedszkola w Dereź- towego Dnia Pluszowego Misia, podczas którego pani biblio- ni. tekarka – Dorota Malec opowiedziała historię tej pluszowej Ewa Nizio maskotki. Mogliśmy także podziwiać występ przedszkolaków Maria Kawalec w okolicznościowej inscenizacji. Uczniowie klas I-III pokazali swoje zdolności taneczne wykonując „kaczuszki” i „zumbę”. Biblioteka w Dąbrowicy jak co roku i tym razem zapro- Następnie pani dyrektor Teresa Kowal dokonała pasowa- siła swoich najmłodszych czytelników do świętowania. Dy- nia naszych milusińskich symbolicznym ołówkiem. Zapro- rektor szkoły w Dąbrowicy Tadeusz Rak przeczytał dzieciom szeni goście: Kierownik Referatu Oświaty – J. Gabryszewska, bajkę ,,Misie w lunaparku”, były też wiersze i piosenki o misiu pani dyrektor i serduszka ofiarowane swoim ulubieńcom. Dla dzieci były GOKu - C. Skromak i pani dyrektor bibliotek publicz- lizaki, czyli „małe co nieco”, bo to święto musi łączyć się ze nych – Z. Nizio wręczyły przedszkolakom słodkie upominki. słodkościami. Kolejnym punktem tej uroczystości było słodkie „co nie- W tym dniu też zawsze organizujemy ,,Pasowanie na co”. Wszyscy uczestnicy zostali też zaproszeni na poczęstunek czytelnika” uczniów klas pierwszych, którzy składają przy- przygotowany przez rodziców przedszkolaków. rzeczenie o poszanowaniu książek. Nowi czytelnicy dosta- Wreszcie nadszedł czas wróżb andrzejkowych i zabaw ta- li zakładki do książek oraz mieli okazję wysłuchać krótkiej necznych przygotowanych przez samorząd uczniowski. Pod- inscenizacji w wykonaniu uczniów kl. II. Przy okazji tego czas tej imprezy ogromną popularnością cieszyły się chińskie święta uczennicy Oliwi Maciejewskiej z Dyskusyjnego Klubu ciasteczka z zabawną wróżbą. Książki w Dąbrowicy wręczono nagrodę Instytutu Książki w Warszawie za recenzję rysowaną do książki ,,Złota rybka,, Małgorzata Małysza

KULTURA 12/2014 15 Pełen czarów andrzejkowy wieczór zdarza się tylko raz w roku Co przyniesie przyszłość? Może majątek wygrany na loterii? Może księcia z bajki za męża? A może dalekie podróże? Tradycją od wielu lat jest, że wszyscy wróżą w andrzejki dalszą i bliższą przyszłość.

Podążając śladami pradawnych zwyczajów, również Gminna Biblioteka Publiczna w Biłgoraju z/s w Soli, 28 listopada 2014 r. zorganizowała Wieczór Magii i Wróżb dla dzieci. Na początek uczestnicy poznali zwyczaje i tradycje ludowe związane z tym dniem, dowiedzieli się jak andrzejki obchodzili ich pradziadkowie, dziadkowie i rodzice. Potem brali udział w przygotowanych zabawach i wróż- bach. Dziewczynki przekłuwały duże serca, na których były imiona chłopców, natomiast chłopcy losowali karteczkę z imieniem, na którym miała być ich przyszła „żona”. Dzie- ciaki wybierały kubeczek przyszłości , pod którym ukryty był tajemniczy przedmiot, rzucały kości do gry, wyrzu- ufundowaną przez Pizzernię Safari w Soli. cając sobie tym samym magiczną liczbę, której znaczenie Spotkanie andrzejkowe upłynęło w bardzo miłej i we- odczytywaliśmy. Były także karteczki z marzeniami, które sołej atmosferze, czego dowodem były uśmiechnięte bu- po wrzuceniu do miski zalewaliśmy wodą aby to marzenie, zie wszystkich uczestników. Ponieważ nasze wróżby miały które wypłynie jako pierwsze spełniło się najszybciej, były pozytywne znaczenie dzieci bardzo dobrze się bawiły. Pa- wróżby z butelką i z kwiatami. Dzieci dowiedziały się kto miętały także, że należy je traktować z przymrużeniem oka będzie kim w przyszłości i czego nie robić, aby los się od bo najważniejsza jest dobra zabawa bez względu na to czy niego nie odwrócił. Dla urozmaicenia wróżb zapropono- wywróżyliśmy sobie bogactwo, spełnienie marzeń czy od- waliśmy zabawy z krzesłem, taniec na gazecie, przechodze- krycie tajemniczego skarbu. nie pod poprzeczką. Na zakończenie dzieciaki zjadły pizzę Zofia Nizio

Wzbogacony księgozbiór bibliotek Gminy Biłgoraj

Biblioteki Gminy Biłgoraj wzbo- bibliotek publicznych i bibliotek szkol- dzieci i młodzieży oraz poprawy ob- gaciły swoje księgozbiory o nowe nych dostępu do nowości wydawni- sługi czytelniczych tych grup. Całko- książki, dzięki realizacji projek- czych uczniów szkół podstawowych wita wartość projektu to 8000,00 zł, tu „Zakup nowości wydawniczych i gimnazjów oraz kształtowania postaw kwota dofinansowana to 6000,000 zł dla bibliotek publicznych zgodnie nawyków korzystania z wiedzy i infor- a wkład własny 2000,00 zł. Za pozy- z potrzebami partnerskich bibliotek macji pozyskanych z szeroko rozumia- skane pieniądze zostało zakupionych szkolnych”- Priorytet 2. nej literatury. Program jest nowym ele- 503 publikacji, były to lektury szkolne mentem polityki bibliotecznej Ministra oraz literatura dziecięco młodzieżowa, W maju bieżącego roku Gmin- Kultury i Dziedzictwa Narodowego, ponieważ jest to głównym założeniem na Biblioteka Publiczna w Biłgoraju realizowanego w ramach Narodowego tego projektu. W ramach promocji z/s w Soli podpisała porozumienia Programu Rozwoju Czytelnictwa na zakupionego księgozbioru biblioteki o współpracy ze szkołami w Soli, Buko- lata 2014-2020 w zakresie wzmocnie- realizowały wspólnie wiele ciekawych wej, Dąbrowicy, Dereźni, Hedwiżynie nia potencjału bibliotek publicznych działań między innymi lekcje biblio- i Korytkowie Dużym, a następnie zło- i szkolnych. Jego założeniem jest wy- teczne, konkursy czytelnicze, spotka- żyła wniosek, który został rozpatrzony pracowanie partnerstwa i modelu nia autorskie, imprezy biblioteczne, pozytywnie, jego punktacja wyniosła współpracy bibliotek publicznych wystawy itp. 96,76. Kluczowym celem priorytetu i szkolnych w celu zwiększenia po- jest wspieranie w formie partnerstwa ziomu zasięgu czytelnictwa wśród Zofia Nizio

16 KULTURA 12/2014 Wiadukt kolejowy w Dąbrowicy pomalowany

,,Zmalujmy coś razem ,, to tytuł projektu zrealizowanego w Dąbrowicy, celem którego było poma- lowanie wiaduktu kolejowego, mieszczącego się w centrum miejscowości: przy szkole i kościele. Mieszkańcy codziennie mijali straszący obiekt na którym widniały wulgaryzmy i nieciekawe rysunki.

Inspiracją do pomalowania wiaduktu była uliczna sztuka tzw. murale, czyli rodzaj malatury, dzieła dekora- cyjnego malarstwa ściennego, najczę- ściej monumentalnego. Malowidła takie, w zależności od intencji twórcy, mogą mieć na celu impresję odbiorcy, reklamę jakiegoś produktu lub pro- mocję akcji charytatywnej. Murale można zdefiniować jako wielkoforma- tową grafikę na ścianach budynków. Najpierw cały wiadukt odnowi- ła, malując na jeden kolor, Ochotni- cza Straż Pożarna (prezes Stanisław Szmit). Następnie rozpoczęły się prace nad jego upiększaniem. Nasze malo- widło miało na celu poprawę wize- runku wiaduktu oraz reklamę naszej miejscowości. W tym celu zostało za- projektowane i namalowane logo Dą- browicy : dąb – ponieważ nazwa miej- scowości pochodzi od dębów ; runo leśne – tym Dąbrowica słynie ; rower – jest tu kilka ścieżek rowerowych. Na drugiej stronie wiaduktu swoją wizję malowała młodzież. Tam wykonano napis DĄBROWICA i obraz kobiety z rozwianymi włosami słuchającej muzyki. Tak powstały dwa różne ob- którzy zaangażowali się w stworzenie Straż Pożarna w Dąbrowicy, pomysło- razy: jeden tchnie regionalizmem i realizację tego projektu a w szcze- dawcą i koordynatorem- Lucyna Bie- drugi natomiast młodością. Wyko- gólności dla Urzędu Gminy w Biłgo- lak, bibliotekarka. nawcami tych pięknych malunków raju i pani J. Szkutnik, która pomogła Projekt dofinansowano z progra- jest społeczność Dąbrowicy – lokalna przy tworzeniu projektu oraz FLZB za mu Polsko-Amerykańskiej Fundacji plastyczka (O. Sędłak) oraz młodzież przyznanie grantu i wsparcie w osią- Wolności realizowany przez Aka- (E. i M. Rękas, E. Wąsiewicz, E. Szu- ganiu celu. Wsparcie w wykonywaniu demię Rozwoju Filantropii w Polsce ba). Wyrazy uznania dla wszystkich prac otrzymaliśmy również od rad- i Fundacji Fundusz Lokalny Ziemi za wykonanie tych prac, bo wizeru- nego G. Małysza i sołtysa W. Macio- Biłgorajskiej ,,Działaj Lokalnie VIII”. nek Dąbrowicy zmienił się na korzyść. cha. Realizatorem tego projektu była Podziękowania należą się wszystkim, Biblioteka Publiczna oraz Ochotnicza Lucyna Bielak

KULTURA 12/2014 17 Andrzejki Jest taka jedna noc w roku, kiedy świat realny łączy się ze światem magii, czarów,…wróżb. Od wie- ków w noc św. Andrzeja młode panny zbierały się, aby dowiedzieć się, jaka będzie ich przyszłość. Panowie, ciekawi co ich spotka, zbierali się kilka dni wcześniej – w wigilię św. Katarzyny.

Andrzejki są wspaniałą okazją do dobrej zabawy, a jed- nocześnie źródłem szacunku dla tradycji i obrzędów ludowych. Wróżby pobudzają wyobraźnię dziecięcą, uczą kreatywności, pozwalają oderwać się od rzeczywistości i przenieść w świat marzeń i fantazji. Andrzejki to stara tradycja ludowa przekazywana z pokolenia na pokolenie. Według dawnych wierzeń ten dzień miał magiczną moc, gdyż uchylał wrota do nieznanej przy- szłości. W zaczarowany świat magii i wróżb przeniosły się dzieci z Ogniska Artystycznego w Gromadzie. W czwartek 28 listopada w placówce została zorganizowana tradycyjna zabawa andrzejkowa. Każde dziecko wrzuciło do magicz- nej studni pieniążek, aby tym samym zapewnić sobie dobrą Andrzejkowe zabawy dostarczyły wszystkim uczestni- zabawę i pomyślne wróżby. Dzieci poznały historię wróżb kom wielu niezwykłych przeżyć i emocji. Bardzo wesoło andrzejkowych oraz najbardziej popularne wróżby. Czas było tego dnia i wszyscy się świetnie bawili. pomiędzy wróżbami urozmaicały zabawy przy piosenkach z repertuaru dziecięcego. Anna Bugała Mali ekolodzy Ważnym elementem edukacji przedszkolnej jest kształtowanie poczucia odpowiedzialności o śro- dowisko, w którym żyjemy. Dzieci najmłodsze zapoznawane z tematyką ekologiczną będą mogły w przyszłości świadomie dbać o najbliższe otoczenie.

Dzięki uprzejmości pana Andrzeja Furmanka, preze- sa Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej w Biłgoraju w ognisku artystycznym oraz oddziale przedszkolnym w Soli odbyło się spotkanie z panią Katarzyną Psiuk, pracownikiem PGK. Pani Katarzyna opowiedziała dzieciom o procesie segregacji śmieci i odpadów różnego pochodzenia. Po raz kolejny przedszkolaki powtórzyły sobie przeznaczenie worków żółtych, zielonych, niebieskich i białych. Zapoznały się z po- jęciem „recykling”, dowiedziały się również wielu ciekawostek o powtórnym wykorzystaniu śmieci, np. że z plastikowych butelek produkuje się nowe bluzy polarowe i spody do obu- wia. Pani Katarzyna Psiuk uwrażliwiła również na wyrzucanie grupom przedszkolnym temat ekologii i ochrony środowiska. zużytych baterii i leków do przeznaczonych do tego pojem- ników. Ciekawa prezentacja, w sposób atrakcyjny, przybliżyła Joanna Koper

18 KULTURA 12/2014 Tajemnica Wigilijnej Nocy „Jaśniejące blaskiem Światło Nocy Betlejemskiej Otworzyło nam Niebo Dając świadectwo swojej miłości Wzbogacajmy się o tę miłość , Pamiętając, że każdy człowiek jest kimś jedynym, niepowtarzalnym A miarą jego wartości nie jest to kim jest, ale to, czym dzieli się z innymi’’

Jan Paweł II

Święta Bożego Narodzenia to czas niezwykły… czas się Charytatywny Kiermasz Bożonarodzeniowy koordy- magiczny… czas dobroci, refleksji nad tym, co ważne, natorem którego była Pani Anna Rębacz. Ozdoby świą- istotne, czasem niedoścignione, co jest celem naszego teczne wykonali rodzice, uczniowie oraz Młodzież Szkol- życia. To czas skupienia, spełnienia i oczekiwania. nego Koła Wolontariatu. „Tajemnica Wigilijnej Nocy” – jasełka w wykonaniu Święta te są duchowym pielgrzymowaniem do tej szcze- uczniów kl. III przygotowane wspólnie z wychowawcą gólnej Nocy Betlejemskiej, do żłóbka Narodzonego Zbaw- p. Anną Rębacz, były podziękowaniem za złożone przez cy, do czasu i miejsca, gdzie dzieje człowieka nabierają sen- mieszkańców ,,dary serca”. su. Wielkość człowieka przejawia się m.in. w podejściu do ważnych wydarzeń. Niewątpliwie takie wydarzenie miało „Może się dziwisz, że taki maleńki, miejsce 14 grudnia 2014 r. w Zespole Szkoły Podstawowej Ze mieści się w białym opłateczku chleba, i Gimnazjum im. Papieża Jana Pawła II w Dereźni. Że się narodził w żłóbeczku na sianie, Odpowiadając na zaproszenie, licznie zebrani miesz- Że przyszedł na ziemie z wysokiego nieba, kańcy Dereźni i Podlesia włączyli się w organizowaną Że się poświęcił dla twego zbawienia. przez Panią Małgorzatę Szczęśniak po raz trzeci ogólno- Otwórz mu swoje serce na znak dziękczynienia.” polską akcję charytatywną „Pomóż Dzieciom Przetrwać Zimę”. Dużym zainteresowaniem wśród przybyłych cieszył Zofia Bielak

Warsztaty kolędnicze w Przedszkolu w Korczowie Wielkimi krokami zbliżają się Święta Bożego Narodze- nia. W szkołach i przedszkolach zapanowała już przed- świąteczna atmosfera, uczniowie przygotowują jasełka, a szkolne korytarze i klasy zdobią choinki i okolicznościo- we dekoracje.

12 grudnia b.r. dla przedszkolaków w Korczowie Gmin- ny Ośrodek Kultury w Biłgoraju zorganizował warsztaty kolędnicze. Dzieci posłuchały opowieści i podzieliły się swoją wiedzą o tradycjach Świąt Bożego Narodzenia. Bożego Narodzenia i poprowadzone opowiadaną przez Wspólnie z instruktorem, przy akompaniamencie akorde- narratora historią spontanicznie wcieliły się w swoje role onowym, pośpiewały kolędy i z wielką radością nauczyły i odgrywały sceny z wydarzeń w stajence betlejemskiej. się nowej pastorałki „Dzieciątko się narodziło”. Warszta- W ten sposób powstało wzruszające widowisko jasełkowe, ty były też okazją do przeprowadzenia zajęć teatralnych. a przedszkolaki okazały się zarówno świetnymi aktorami jak Dzieci wystrojone we wcześniej przygotowane przez ro- i kolędnikami. Warsztaty przeprowadzili Celina Skromak dziców i panie przedszkolanki stroje wyglądały jak profe- i Jerzy Odrzywolski. Podobne warsztaty zostały przeprowa- sjonalna grupa kolędnicza. W przedszkolu zagościła więc dzone w Ogniskach Artystycznych w Soli i Gromadzie. święta rodzina, były urocze aniołki, pastuszkowie i majesta- tyczni trzej królowie. Dzieci wprowadzone w nastrój nocy Red.

KULTURA 12/2014 19 Projekt ekologiczno - przyrodniczy „Przyrodę poznaję, szanuję, chronię”

Edukacja ekologiczna w obecnych czasach jest jednym z najważniejszych zadań, przed jakimi staje każda placówka czy organizacja zajmująca się kształceniem młodego pokolenia. Każdy człowiek powinien nie tylko wiedzieć, jak chronić przyrodę, ale przede wszystkim postępować zgodnie z tą wiedzą.

Dlatego też, od trzech miesięcy w Zespole Szkoły Podstawowej i Gim- nazjum im. Papieża Jana Pawła II w Dereźni realizowany jest projekt ekologiczno - przyrodniczy „Przyro- dę poznaję, szanuję, chronię”. Szkoła otrzymała na realizację projektu dofinansowanie od firmy Model Opako- wania w Biłgoraju. Dzięki współpracy z Gminną Bi- blioteką Publiczną w Biłgoraju Filią Biblioteczną w Dereźni i Przedsiębior- stwem Gospodarki Komunalnej w Bił- goraju przeprowadzono wiele działań, których głównym celem było poszerzenie wiedzy w zakresie nauk przyrodniczych, podniesienie świadomości ekologicznej, kształtowanie właściwego stosunku do przyrody i nawyku jej po- szanowania. Odbyły się rajdy rowerowe i piesze szlakami Ziemi Biłgorajskiej z zajęcia- mi przyrodniczymi w terenie pod ha- słem „Poznajemy biłgorajskie uroczy- ska z daleka i bliska”. Przeprowadzony został Szkolny Turniej Ekologiczno-Przyrodniczy pod hasłem „Pomagając przyrodzie – po- magasz sobie”. Obejmował on cztery konkurencje: test wiedzy ekologiczno- -przyrodniczej, quiz „Czy znasz rośliny występujące w twojej okolicy?”, quiz „Czy znasz zwierzęta?”, krzyżówkę eko- logiczną i zawody sportowe „Tekturowy tor przeszkód”. Rywalizacja przebiegała nazjalistów uzyskała Oliwia Oleszczak. IV), II miejsce ex aequo – Maria Duer, w dwóch kategoriach: uczniowie klas Zwycięzcami w kategorii uczniów klas Alicja Niemiec i Sara Węgrzyn (kl. VI); IV-VI (16 trzyosobowych zespołów) IV-VI zostali: Kacper Wolanin (kl. IV), Martyna Brodziak, Gabriela Okoń i klas gimnazjalnych (13 trzyosobo- Szymon Łubiarz i Jakub Terejko (kl. i Szymon Łubiarz (kl. VI), III miejsce wych drużyn). Turniej miał charakter VI). ex aequo – Mirela Dziduch, Zuzanna indywidualny i zespołowy. Test wie- Wyniki drużynowe w kategorii Niemiec, Natalia Litwin (kl. V); Jakub dzy indywidualnie rozwiązywało 96 klas IV-VI: I miejsce – Kacper Macio- Węzka, Bartłomiej Chołyst i Hubert uczniów. Najwyższy wynik wśród gim- cha, Łukasz Okoń, Kacper Wolanin (kl. Palikot (kl. V).

20 KULTURA 12/2014 W kategorii gimnazjum: I miejsce gorii uczniów gimnazjum I miejsce za- wykonać praktyczne, oryginalne, nie- – Oliwia Oleszczak, Daria Kyc i Natalia jęły Natalia Węgrzyn i Kinga Rarata (kl. powtarzalne i mało kosztowne kreacje, Jachimek (kl. III), II miejsce – Kornelia II), miejsce II Joanna Różańska (kl. II) które 28 października zostały zaprezen- Antosz, Kinga Rarata i Natalia Węgrzyn i Patrycja Różańska (kl. I). Trzecie miej- towane społeczności szkolnej i lokalnej. (kl. II), III miejsce – Dominik Budzyń- sce ex aequo zajęły fotografie Patrycji Warsztaty ekologiczne z konkursa- ski, Jakub Wójcik i Damian Krzeszo- Grzybowskiej z kl. I, Agnieszki Rębacz mi dla uczniów „Śmieci mniej – Zie- wiec (kl. III). z kl. II i Oliwii Oleszczak z kl. III. mi lżej” prowadziła Katarzyna Psiuk Na konkurs plastyczny „Najpięk- Celem konkursu „Ekotrendy, czy- – inspektor ds. gospodarki odpadami niejsze zakątki otaczającej nas przyro- li tekturowe przedmioty dekoracyjne w Przedsiębiorstwie Gospodarki Ko- dy” uczniowie przygotowali ponad 20 i funkcjonalne” była aktywizacja arty- munalnej w Biłgoraju. Zajęcia w dużym prac. I miejsce zajęli Amelia Mielnik styczna dzieci, młodzieży i ich rodzin stopniu przyczyniły się do poszerzenia z kl. III i Mateusz Bielak z kl. V, II miej- oraz ukazanie możliwości zastosowania świadomości ekologicznej, a w szcze- sce Amelia Hołyst i Julia Bielak (kl. III), tektury. Wszyscy uczniowie i rodzice gólnie dotyczącej segregacji odpadów Magdalena Bielak i Jarosław Zdunek wykazali się niezwykłą inwencją twór- komunalnych i ich recyklingu. (kl. V), III miejsce Natalia Litwin i Zu- czą, więc komisja konkursowa miała Uczestnicząc w ww. przedsięwzię- zanna Niemiec (kl. V). duży problem z wyłonieniem zwycięz- ciach uczniowie zapoznali się ze skut- Na konkurs fotograficzny „Naj- ców. I miejsce zajęli Damian Mojak kami niewłaściwego gospodarowania piękniejsze zakątki otaczającej nas z rodzicami i Maja Jędorowska z rodzi- człowieka na Ziemi, pogłębili wiedzę przyrody” wpłynęło 48 zdjęć. Komisja cami, natomiast II Dominik Ćwikła z zakresu edukacji ekologicznej. Nie- konkursowa najwyżej oceniła fotogra- z mamą. III miejsce zajęli: Kinga Wlaź zwykle cennym efektem podejmowa- fie Jakuba Węzki i Natalii Litwin z kl. z mamą, Klaudia Kowal z rodzicami, nych działań jest rozbudzenie wśród V, przyznając im I miejsce w katego- Jakub Brodziak z mamą, Bartłomiej najmłodszych zainteresowania przyro- rii szkoły podstawowej, prace Jakuba Węzka z mamą i Maksymilian Mróz dą oraz zwiększenie świadomości na Brodziaka (kl. IV) i Wojciecha Niemca z mamą. temat potrzeby ochrony lokalnego śro- (kl. III) zajęły miejsce II, a Pauliny Pokaz Jesiennej Mody Ekologicz- dowiska. Śmieciuch z kl. IV i Przemysława Uli- nej ,,Ekokreacje z tektury” – uczennice dowskiego z kl. V miejsce III. W kate- kl. VI udowodniły, że z tektury można Małgorzata Palikot

Mamy nową Radę Gminy 1 grudnia 2014 roku miała miejsce inauguracyjna sesja Rady Gminy Biłgoraj VII Kadencji. Nowym Przewodniczącym Rady wybrano Jana Bogdana Majewskiego, natomiast Wiceprzewodniczącymi zostali Wiesław Niemiec oraz Marek Małek.

„Mam głęboką nadzieję, że wspólnie i w zgodzie będziemy razem z Radą pracować przez następne 4 lata „ – podkreślał na sesji Przewodniczący Jan Ma- jewski. Na tejże sesji na stanowisku Wójta Gminy Biłgoraj zaprzysiężony został Wiesław Różyński, który będzie pełnił tę funkcję już po raz trzeci. Skład Rady Gminy Biłgoraj VII Kadencji: Malec Krzysztof Franciszek, Malec Krzysztof, Ligaj Wła- dysława, Majewski Jan Bogdan, Maciocha Wiesław, Małek Marek, Sprysak Marek, Kubik Stanisław, Ra- duj Maria, Krzeszowiec Wiesława, Przytuła Janusz , Mazurek Wiesława, Sitarz Andrzej, Niemiec Wiesław, Haraf Jacek Dominik Róg

KULTURA 12/2014 21 XXV Powiatowy Konkurs Wiedzy o Ziemi Biłgorajskiej

Dnia 10 grudnia 2014 r. w Zespole Szkoły Podstawowej i Gimnazjum im. Papieża Jana Pawła II w Dereźni, 71 uczniów ze szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych powiatu biłgorajskiego zaprezentowało swoją wiedzę o historii, zabytkach, walorach przyrodniczych i kra- jobrazowych Ziemi Biłgorajskiej.

Organizacja tegorocznej edycji była możliwa dzięki wsparciu finan- sowemu udzielonemu przez Wójta Gminy Biłgoraj, Starostwo Powiatowe w Biłgoraju i firmę Model Opakowa- nia w Biłgoraju. Współorganizatorzy konkursu to Oddział Polskiego Towarzystwa Tury- styczno - Krajoznawczego w Biłgoraju i Gminna Biblioteka Publiczna w Bił- goraju Filia Biblioteczna w Dereźni. W tegorocznej edycji konkursu szkoły podstawowe reprezentowały drużyny uczniów z SP nr 1 im. Sługi Bożego Stefana Kardynała Wyszyń- skiego w Biłgoraju, SP nr 3 w Biłgo- raju, SP im. św. Franciszka z Asyżu w Lipinach Dolnych, SP im. Jana Paw- ła II w Księżpolu, SP w Gromadzie cowanego przez Piotra Kiełbasę i Dereźni. – członka Polskiego Towarzystwa Tu- W kategorii gimnazjów rywalizo- rystyczno-Krajoznawczego. wali przedstawiciele Gimnazjum nr Komisja konkursowa wyłoniła 3 w Biłgoraju, Gimnazjum nr 1 im. w każdej kategorii zespoły uczniow- Świętej Królowej Jadwigi w Biłgo- skie z najwyższą liczbę punktów. raju, Gimnazjum im. Jana Pawła II Szkoły podstawowe: I miejsce – w Księżpolu, Gimnazjum w Dąbrowi- Maria Duer, Zuzanna Kimak, Mate- cy, Gromadzie i Dereźni. usz Obszański z SP w Dereźni (opie- Natomiast reprezentanci szkół po- kun Małgorzata Palikot), II miejsce nadgimnazjalnych to uczniowie: Ze- – Karolina Rak, Anna Pędziwiatr, Ad- społu Szkół Zawodowych i Ogólno- rian Stafisz z SP w Księżpolu (opiekun kształcących, Regionalnego Centrum Tomasz Żuk), III miejsce – Karolina Edukacji Zawodowej, Liceum Ogól- Kłodnicka, Natalia Kołodziej, Moni- nokształcącego im. ONZ, Katolickie- ka Dzierżanowska z SP w Gromadzie go Liceum Ogólnokształcącego im. (opiekun Agata Tworek) Papieża Jana Pawła II, Zespołu Szkół Gimnazja: I miejsce – Agnieszka Budowlanych i Ogólnokształcących, Rębacz, Kinga Rarata, Kornelia An- Zespołu Szkół Leśnych. tosz z Gimnazjum w Dereźni (opie- Konkurs składał się z dwóch eta- kun Małgorzata Palikot), II miejsce – sce – Magdalena Małysz, Katarzyna pów. W pierwszym, drużynowym Angelika Rak, Małgorzata Maciocha, Rapa, Julia Kiełbasa z Gimnazjum uczestniczyli wszyscy uczniowie. Po- Miłosz Ostasz z Gimnazjum w Księż- w Gromadzie, (opiekun Agata Two- legał on na rozwiązaniu testu opra- polu (opiekun Tomasz Żuk), III miej- rek).

22 KULTURA 12/2014 Szkoły ponadgimnazjalne: Oddziału PTTK w Biłgoraju i Dariusza goraju), II miejsce – Szymon Brodziak I miejsce – Amadeusz Świta, Marcin Pyzio członka Zarządu Oddziału PTTK (KLO w Biłgoraju), III miejsce – Alek- Stręciwilk, Szymon Brodziak z Kato- w Biłgoraju polegała na rozpoznawaniu sandra Kołpa (ZSBiO w Biłgoraju), lickiego Liceum Ogólnokształcącego miejsc o szczególnych walorach kultu- IV miejsce – Klaudia Panasik (LO im. im. Papieża Jana Pawła II w Biłgoraju rowych i przyrodniczych Ziemi Biłgo- ONZ w Biłgoraju), V miejsce – Amade- (opiekun Kinga Birut-Solak), II miej- rajskiej. usz Świta (KLO w Biłgoraju) sce – Klaudia Panasik, Katarzyna Ró- Indywidualni zwycięzcy II etapu: Nagrody książkowe zwycięzcom, żańska, Katarzyna Tworek z Liceum Szkoły podstawowe: I miejsce – pamiątkowe dyplomy i podziękowania Ogólnokształcącego im. ONZ w Bił- Karolina Kłodnicka (SP Gromadzie), dla nauczycieli wręczyły Celina Skro- goraju (opiekun Mirosław Obszań- II miejsce – Anna Pędziwiatr (SP mak, dyrektor Gminnego Ośrodka Kul- ski) i Aleksandra Kołpa, Krystian Ko- w Księżpolu), III miejsce – Zuzanna tury w Biłgoraju i Zofia Bielak, dyrektor man, Konrad Koman z Zespołu Szkół Kimak (SP w Dereźni), IV miejsce – ZSPiG im. Jana Pawła II w Dereźni. Budowlanych i Ogólnokształcących Mateusz Obszański (SP w Dereźni), Uczestnicy wykazali się ogromną w Biłgoraju (opiekun Dariusz Pyzio), III V miejsce – Maria Duer (SP w Dereźni) wiedzą na temat swojego regionu. Do- miejsce – Ewa Ćwikła, Patrycja Habza, Gimnazja: I miejsce – Małgorzata wodzi to, że wnikliwie zapoznali się Mariola Stępień z Zespołu Szkół Zawo- Maciocha (Gimnazjum w Księżpolu), z literaturą przedmiotu. Pogłębili wia- dowych i Ogólnokształcących w Biłgo- II miejsce – Kinga Rarata (Gimnazjum domości i umiejętności w zakresie raju (opiekun Beata Pieczonka) w Dereźni), III miejsce – Angelika Rak geografii, historii, przyrody, zabytków, W rywalizacji indywidualnej (Gimnazjum w Księżpolu), IV miejsce tradycji i zasłużonych postaci Ziemi Bił- uczestniczyli uczniowie, którzy uzy- – Magdalena Małysz (Gimnazjum Gro- gorajskiej. skali największą liczbą punktów madzie), Kornelia Antosz i Agnieszka w etapie pisemnym. Ta część zmagań Rębacz (Gimnazjum w Dereźni) Małgorzata Palikot konkursowych prowadzona przez An- Szkoły ponadgimnazjalne: I miej- drzeja Czacharowskiego – wiceprezesa sce – Agnieszka Okoń (RCEZ w Bił-

KULTURA 12/2014 23 Najpiękniejsze ozdoby świąteczne” Wśród ozdób zgłoszonych na konkurs bożonarodzeniowy „Na tradycyjne ozdoby świąteczne”zna- lazły się przepiękne tradycyjne słomkowe pająki, kolorowe łańcuchy z bibuły i pachnące ozdoby piernikowe. Uczestnicy wykonali też barwne choinki, bombki, anioły, stroiki świąteczne i szopki. Na konkurs wpłynęło 130 prac.

Komisja w składzie: Dorota Skakuj, dyrektor Muzeum Ziemi Biłgorajskiej, Zofia Nizio, dyrektor Gminnej Biblio- teki Publicznej w Biłgoraju z/s w Soli oceniała prace w dwóch kategoriach wiekowych z podziałem na ozdoby tradycyjne i artystyczne. W kategorii przedszkola i klasy I-III za ozdoby tradycyjne I nagrodę zdoby- ła praca Jakuba Bielaka z kl. II ZSPiG w Dąbrowicy i Wiktorii Micyk z kl. I Szkoły Podstawowej w Smólsku, II na- grodę otrzymali Anita Truba z kl. II w Dąbrowicy i Jakub Budzyński z przedszkola w Korczowie, III nagroda przypadła dla Igi Szymczyk z kl. O Szkoły Podstawowej w Woli Dereź- niańskiej. Wyróżnienia przyznano: ca zbiorowa, Kryspina Furlepy z kl. 0 Roksanie Welc, kl. I Szkoły Podsta- w Hedwiżynie, Norberta Żołnierczyka wowej w Starym Bidaczowie, Wiktorii z przedszkola w Korytkowie Dużym, Małysza z kl. III w Ciosmach, Mai Ra- Alicji Kulik z kl. I w Smólsku, Patrycji taj, kl. I w Ciosmach, Dawidowi Smo- Okoń z kl. II w Smólsku, Mikołaja Ko- ter, kl. 0 w ZSPiG w Hedwiżynie, Bar- wala z kl. III w Smólsku, Patryka To- tłomiejowi Kołodziejowi z przedszkola chowicza z kl. III w Smólsku. w Korczowie, Aleksandrze Odrzywol- W kategorii klasy IV –VI i gimna- skiej, kl. 0 i Filipowi Odrzywolskiemu zjum za ozdoby tradycyjne I nagrodę z kl. I w Korytkowie Dużym, Gabrie- zdobyła praca Zuzanny Rapa z kl. V lowi Senderek z kl. I w Smólsku i za w Gromadzie, II nagrodę przyznano pracę zbiorową dzieciom z Ogniska Aleksandrze Myszak z kl. II gimna- Artystycznego w Soli. zjum w Bukowej i Wioletcie Grabias W kategorii ozdoby artystyczne z Woli Dereźniańskiej, a III nagro- I nagrodę otrzymał Szymon Obszański dę zdobyła Martyna Okoń z kl. VI z przedszkola w Dąbrowicy, II nagro- w Smólsku. Wyróżnienia otrzyma- Lourassi z kl. V szkoły w Woli De- dę Mateusz Pińciurek z kl. I w Hedwi- ły: Izabela Małek z kl. IV w Bukowej reźniańskiej, Moniki Dziduch, kl. VI żynie, a III nagrodę zdobyli: Szymon i Wiktoria Sałaban z kl. II gimnazjum w Korczowie i Kingi Paluch, kl. V Mazurek z przedszkola w Korczowie w Hedwiżynie. w Dąbrowicy. i Róża Kapuśniak z kl. III w Smólsku. W kategorii ozdób artystycznych Wszystkim uczestnikom dziękuje- Wyróżniono prace: Barbary Piestrze- pierwszą nagrodę zdobył Szymon my za udział w konkursie świątecznym, niewicz z Bidaczowa Starego, Kamili Karp z kl. V w Bidaczowie Starym, II a laureatom serdecznie gratulujemy. Habza , kl. III w Bukowej, Anity Ob- nagrodę otrzymała Klaudia Zygmunt Ozdobami świątecznymi wykonanymi szańskiej, kl.III w Ciosmach, Bartło- z kl. VI w Bukowej, a III nagrodę otrzy- przez uczestników konkursu została mieja Węzka i Maksymiliana Mroza, mały Anna Bednarz z kl. I gimnazjum udekorowana choinka w Sali Konfe- z kl. II w Dereźni, Zuzanny Skrzypa, w Korczowie i Anna Grabek z kl. V rencyjnej Urzędu Gminy w Biłgoraju. kl. I w Gromadzie, dzieci z Ogniska w Smólsku. Wyróżnieniono pra- Artystycznego w Gromadzie - prace: Amelii Furgała z kl. VI i Manuela Celina Skromak

24 KULTURA 12/2014 Boże Narodzenie Podobnie jak przed Świętami Wielkiej Nocy wcześniej trzeba było przygotować się do „godnych świąt”. Wyrobić wędliny, napiec ciast, zrobić ozdoby na choinkę, wysprzątać chałupę i obejście.

Ważnym dniem była Wigilia. Wszyscy wstawali rano, bo w tym dniu nie wolno było się lenić. Wyko- nywano tylko niezbędne prace, które nie wymagały użycia ostrych narzędzi. Dobrą wróżbą na przyszły rok było to, że w Wigilię pierwszy do domu wszedł mężczyzna, dlatego w tym dniu kobiety nie chodzi- ły po wsi. Najważniejsza w Wigilię była kolacja nazywa- na „pośnikiem”. W sieni lub w izbie, gdzie jedzono „pośnik” stawiano snopek zboża. Najpierw na stół kładziono siano, a na nim dopiero lniany obrus. Zostawiano zawsze miejsce dla niespodziewanego gościa. Gospodarz łamał opłatek, który smarował mio- dem i podawał każdemu z domowników. Następnie dzielono się opłatkiem i składano sobie życzenia doczekania kolejnych świąt w zdrowiu i szczęściu. Wieczerzę spożywano z jednej miski. Obowią- zywały postne potrawy przygotowane na lnianym oleju , np. kapusta z grochem i suszonymi grzybami, śledzie, kluski z makiem, ryba smażona, barszcz z uszkami, kasza gryczana, racuchy i kompot z su- szu. Po posiłku gospodarz szedł do obory, aby na- karmić bydło opłatkiem na pamiątkę ich obecności przy narodzinach Jezusa. Wierzono także, że o pół- nocy zwierzęta mówią ludzkim głosem. Nikt tego jednak nie słyszał, bo wszyscy wtedy udawali się do kościoła na Pasterkę. Dzień Bożego Narodzenia spędzano w domu, odpoczywając i jedząc tłusto i bogato. W gości udawano się dopiero w Szczepana. W tym dniu w kościołach święci się owies, który wierni sypią na siebie i księdza. Kawalerowie zaś idąc do panien zabierali ze sobą owies w woreczkach, który na- stępnie rozrzucali w ich domach na dowód swoich uczciwych zamiarów. Okres od św. Szczepana do Trzech Króli był czasem kolędowania. Zajmowała się tym głównie młodzież męska. Kolędnicy chodzili od domu do domu, często byli zapraszani przez gospodarzy i so- wicie ugoszczeni. Za swoje śpiewanie i życzenia do- stawali głównie poczęstunek lub drobne pieniądze.

Anna Grabias, Patrycja Łubiarz

KULTURA 12/2014 25 „Współpracujemy profesjonalnie” w Gminie Biłgoraj

Od początku 2014 roku Gmina Biłgoraj realizuje projekt „Współpracujemy profesjonalnie!” mający na celu poszerzenie zakresu współpracy pomiędzy administracją publiczną a środowiskiem pozarządowym Gmin: Biłgoraj, Frampol, Zwierzyniec oraz Lubycza Królewska. W ramach projektu przedstawiciele gmin wraz z przedstawicielami organizacji pozarządowych opracowali samoocenę obecnej jakości współpracy JST i NGO, a także wdrażają odpowiednie Standardy, mające na celu tę współpracę poprawić.

Obecnie w Gminie Biłgoraj trwają prace nad czwartym Standardem, dotyczącym realizacji zadań publicznych z wykorzystaniem form niefinansowych. W ubiegły piątek (12 grudnia 2014 r.) odbyło się spotkanie warsztatowe, na którym przedstawiciele organizacji pozarządowych oraz samorządu dyskutowali nad ostatecznym kształtem Standardu.

Do tej pory opracowano w Gminie Biłgoraj Standardy następującej treści: - Wzajemne informowanie się JST i NGO o planach, zamierzeniach i kierunkach działań - Prowadzenie konsultacji założeń projektów i aktów normatywnych, zasad realizacji innych przedsięwzięć - Realizacja zadań publicznych z wykorzystaniem form finansowych

Projekt „Współpracujemy profesjonalnie!” zakończy się 30 czerwca 2015 roku. Do tego czasu w każdej z czterech Gmin zostanie uchwalonych po 6 Standardów. Wszystkie działania przewidziane w projekcie są bezpłatne. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Szczegółowe informacje o projekcie dostępne są na stronie www.gminabilgoraj.pl w zakładce „Organizacje pozarządowe” oraz pod numerem tel. 84 688 28 38.

UG Biłgoraj

26 KULTURA 12/2014 WYDARZENIA „Jeżeli zapomnimy o Nich...” - pokaz filmu z udziałem gminnych zespołów

11 października w kinie BCK odbył się pokaz filmu „Jeżeli zapomnimy o Nich...”, opowiadającego o rzezi wołyńskiej. Mordzie blisko tysiąca Polaków w Ostrówkach i Woli Ostrowieckiej. Była to specjalna projekcja dla osób z terenu powiatu, które brały udział w zdjęciach na planie filmowym w Smólsku. Film opowiada o historii masowej akcji przeciwko ludności polskiej przeprowadzonej przez Ukraińską Powstańczą Armię (UPA) na Wołyniu. Część zdjęć do filmu kręcona była w Smólsku, a w nagraniach wzięli udział mieszkańcy Smólska, uczniowie Szkoły Podstawowej w Smólsku, członkowie zespołów działających przy Biłgorajskim Centrum Kultury oraz nasze gminne zespoły: zespół z Bukowej, z Rudy Solskiej, z Bidaczowa, z Korczowa, z Dereźni, Soli i Hedwiżyna. Po projekcji odbyło się spotkanie z producentami i reżyserem filmu Adamem Sikorskim, a poszczególne grupy biorące udział w nagraniach otrzymały egzemplarz filmu na pamiątkę.

Koncert Chóru z Korytkowa Dużego w Goraju

Jak co roku w październiku Chóry z terenu Ziemi Biłgorajskiej spotkały się w Goraju na koncercie pt. „Królowej Anielskiej Śpiewajmy”, w którym biorą udział Chóry z terenu Ziemi Biłgorajskiej. W tym roku z repertuarem maryjnym wystąpiło 7 chórów: Chór Męski Ziemi Biłgorajskiej „Echo”, Chór Kameralny Parafii pw. św. Jerzego w Biłgoraju, Chór „Cordis” Parafii pw. Wniebowzięcia NMP w Biłgoraju, Chór Parafii pw. św. Marii Magdaleny w Biłgoraju, Chór Parafii św. Jana Nepomucena i M-GOK we Frampolu, Chór Parafii św. Bartłomieja w Goraju oraz Chór Parafii p.w. Matki Bożej Bolesnej w Korytkowie Dużym, który również działa przy Gminnym Ośrodku Kultury w Biłgoraju.

Zespół „Jarzębina” z Bukowej nagrodzony przez Starostę Biłgorajskiego

22 października w sali konferencyjnej Starostwa Powiatowego w Biłgoraju wyróżnienia z rąk Starosty Biłgorajskiego Mariana Tokarskiego odebrali twórcy kultury z poszczególnych gmin powiatu. Ludzie, którzy angażują się w działalność kulturalną na rzecz swojego środowiska lokalnego, gmin i powiatu. Z Gminy Biłgoraj takie wyróżnienie otrzymał zespół śpiewaczo- obrzędowy „Jarzębina” z Bukowej za 40 -letnią działalność na rzecz kultury Ziemi Biłgorajskiej. Utworzony w 1974 roku zachwyca wielogłosowym śpiewem oraz niezwykłym kunsztem teatralnym. Rozsławia Gminę Biłgoraj, zdobywając zaszczytne nagrody i wyróżnienia na konkursach, przeglądach i festiwalach.

Kapela Ludowa „Krążałka” w BCK

Miasto i Gmina Biłgoraj rokrocznie współpracują przy przygotowaniu uroczystości obchodów Złotych Godów. 29 października b.r. w Biłgorajskim Centrum Kultury odbyła się uroczystość Złotych Godów par małżeńskich z terenu miasta i gminy Biłgoraj. Burmistrz Biłgoraja i Wójt Gminy Biłgoraj przygotowali dla jubilatów stosowne listy gratulacyjne i wręczyli pamiątkowe upominki. Dla wszystkich gości w części artystycznej zaprezentowały się przedszkolaki i zagrała kapela ludowa „Krążałka”.

Zespół Śpiewaczy z Rudy Solskiej wystąpił w Zamościu

28 listopada b.r. Zespół Śpiewaczy z Rudy Solskiej wystąpił w Zamojskim Domu Kultury. Koncertował na zaproszenie organizatorów z okazji uroczystych obchodów Jubileuszu 50 - lecia działalności tej instytucji. Zaproszenie na uroczystość wiązało się z wcześniejszą działalnością Zamojskiego Domu Kultury w Zamościu, który w latach 1975 - 1998 pełnił rolę Wojewódzkiego Domu Kultury i czas ten zaznaczył się owocną współpracą z naszymi zespołami, a szczególnie z Zespołem Śpiewaczym z Rudy Solskiej i z zespołem śpiewaczo – obrzędowym „Jarzębina” z Bukowej.

Celina Skromak KULTURA 12/2014 27 Nadchodzące wydarzenia (styczeń –marzec 2015r.)

• 25 styczeń 2015r. – Gminny Przegląd Kolęd i Pastorałek w Hedwiżynie Organizator: Gminny Ośrodek Kultury w Biłgoraju, OSP w Hedwiżynie, ZSPiG w Hedwiżynie, Mieszkańcy Hedwiżyna

• Luty 2015r. – Ogólnopolski Konkurs Recytatorski dla uczniów Szkół Podstawowych i Gimnazjów Organizator: Gminny Ośrodek Kultury w Biłgoraju

• Marzec 2015r. – VI Międzyszkolne Konfrontacje Teatralne w Smólsku Organizator: Gminny Ośrodek Kultury w Biłgoraju

28 KULTURA 12/2014