AUTODEFENTSA DIGITALA

# 254 Pribatutasunaren aldeko bataila

EGILEA I Lander Arbelaitz Mitxelena Azala I joseba larratxe josevisky

elefono mugikorra bilakatu da mun- rru bilakatu da. Eta galdera da: telefonoa beti duarekin harremanetan jartzeko gure gainean eramateari uzteaz gain, zer egin deza- bitartekaria. Behinola deiak egiteko ke masiboki zelatatutako gizarte batean bizi erabiltzen zen aparailuarekin ia dene- dela konturatu den herritarrak? Segurtasun Ttik egiten dugu orain. Ez da txantxetako kontua: digitaleko adituen ikuspegia eta aholku zen- telefono hauek beren jabeen informazio anda- bait eskaintzen saiatuko gara Larrun hone- na gordetzen doaz barnean, izan kontaktuen tan, aparteko koadroetan, erabilgarriak diren zerrendak, argazkiak, elkarrizketak, e-mai- aplikazio, zerbitzu eta lotura interesgarriekin lak, sarean bilatu dituen hitzak, ikusi dituen batera. Batez ere telefonoa aztertuko dugu gai- lu gisa, gure bizitzetan duen garrantziagatik, - ordenagailu eramangarrien, tableten eta bes- maziobideoak, oso fisikoki sentibera, bisitatu hirugarren dituen pertsona lekuak, batek sare telako asmakizunen aurretik. (baimeniksozialetako gabe) profilak, eskuratuz oharrak, gero, agendak... jabearen infor erre- Criptica-ko kideek Resistencia Digital libu- tratu zehatza egiteko moduko bilduma. Pertso- ruan dioten bezala, segurtasuna beti izan da na bat bere bizitzako azken hiru hilabeteetan non egon den baldin badakizu, adituen arabera, eta inbasiboagoa zaigun ingurune digitalean, %93ko eraginkortasunarekin aurreikus deza- arduragabekeriadirdira handirik handiagabeko litzateke ofizioa, antolatubaina geroz du- kezu non egongo den hurrengo hiruetan. Au- ten egitura zertan ari den jakingo ez bagenu rreikus dezakezu nora joango den, guk geuk ere bezala jokatzea. Gainera, segurtasunaren kul- tura garatzea erronka kolektiboa da, bestela, Pribatutasunaren defentsa, honenbestez, alferrikakoa da. Azken batean, kontua hau ere, gizaidentifikatu eskubideen gabeko aldeko patroien beste bidez. borroka espa- erabat politikoa da.

LARRUN hilabetekari monografikoa · Argiaren 2.696 zenbakiarekin banatua. Jabea: Komunikazio Biziagoa S.A.L. Helbidea: Zirkuitu ibilbidea, 15. pabiloia 20160 Lasarte-Oria Telefonoa: (00 34) 943 37 15 45 Posta elektronikoa: [email protected] Inprimategia: Antza Komunikazio Grafikoa DISEINUA: MAITANE GARTZIANDIA 2020ko uztailaren 26a

2020ko uztaila ERREPORTAJEA AUTODEFENTSA DIGITALA І 3

eitu norbaiek telefono ho- sotzeko aukera izateak esan nahi du Txina, Turkia eta Espainia, hego eus- netara eta baiezta dezagun gailu hori etengabe inguruko antena kalerritarrentzat zoritxarrez. tonoa ematen duela”, hasi batera dagoela konektatua. Norma- Tailerra ematera joandako gaz- da hacktibista segurta- lean altueran egoten dira, mendi edo teak errieta egin die gainontzeko Dsun digitalari buruzko ikastaroan, eraikinen gainean. Konexiorik gabe, ekintzaile sozialei, aurpegiratuz ea protesta sozialen astean Donostian ezin deirik egin edo jaso. Pertsona zergatik eramaten duten mugiko- okupatutako eraikinean. Bai, bada- bat leku batetik bestera mugitzen rra etengabe leku guztietara poltsi- bil, telefonoan deia sartu da, doi- denean, automatikoki antena batetik koan, baita legea haustea dakarten nu bizia horren froga. “Orain hartu bestera konektatzen doa, telekomu- ekimen politikoak egitean ere. Zein aluminiozko papera eta ikus deza- nikazio enpresen datu-baseetan ko- da kontua? Engantxatuta gaude? gun zer gertatzen den mugikorra kalekuaren arrastoa utziz. Enpresa Gehienek baietz ttiki bat egin dute inguratzen badugu, ogitartekoa bai- hauek guztiek, Europar Batasunean buruarekin, begirada desbideratzen litzan. Ea ba, hots egin berriro me- behintzat, legez bi urtez gorde behar dutela. Zilarrezko paperez ingura- sedez”. Aho zabalik geratzear dira dituzte erabiltzaileen geoposizio tuta telefonoaren seinalea etetean, eszenari begira dauden 20 parte erregistroak, eta zenbait estatutan behintzat, arrastoa desagertarazten hartzaileak. Telefono hau itzalita gobernuak bere buruari aitortua dio da; nahiz eta arrastorik gabe gera- edo seinalerik gabe dago. eskumena azpiegitura hauek esku tzea bera edo telefonoa etxean uz- Telefono mugikorretik egunaren hartzeko inolako agindu judizialik tea ere, susmagarri bilakatzen ari edozein unetan dei bat egin edo ja- gabe. Estatu horien artean daude den mundu orwelldar honetan.

Londresen zelataren aurkako murala. Herritarrak gehien kontrolatzen dituzten hirietako bat da Ingalaterrako hiriburua.

2020ko uztaila 4 І AUTODEFENTSA DIGITALA ERREPORTAJEA

Nola egin aurre zelatari? Dabid Martinez bermeotarrak ongi Dabid Martinez daki zertaz ari garen. Jakin bada- Hack.in#badakigu-ko kidea. kigu ahoskatzen den Hack.in#ba- dakigu informatika elkarte askeko kidea da, hacktibista/aktibista eta blogaria ere bai ARGIAn, besteren artean. Pribatutasunaren gaia kez- ka handiz bizi du, eta herritarren artean kontzientzia pizteko inurri lanean ari dira elkartean, hitzaldi eta tailerrak antolatuz. Taldea ha- siera batean Bermeon sortu bazen D

ere, denborarekin zabaltzen joan a b id M da, Euskal Herri mailan halako era- gile baten falta sumatu ostean. k artineze “Burujabetza teknologikoa lan- tzen duen informatika taldea gara, herritik eta herriarentzat sortua eta utzia euskaraz egiten dugu lan. Argi dugu teknologia ez dela gauza neutroa, teknologiaren parterik garrantzi- garen kontrako bidea egiten, trans- raztea pribatizazioaren logikarekin tsuena politika dela”. Urteak dara- nazionalei emanez diru publikoa”. bat datorren erabaki politikoa dela matzate software librea, Copyleft-a, Bermeotarrak argi du erakunde ikus daiteke. GAFAM plataformak hardware eta jakintza irekiak gisa- publikoetatik burujabetza tekno- sartzen ari dira [, Apple, Fa- ko gaiak lantzen. Azken aldian Pri- logikoa eta software librea bultza cebook, Amazon eta izen- batutasunaren Behatokia proiek- behar direla, hori dela bide bakarra datzeko erabiltzen den akronimoa] tuan ari dira lanean. eskoletan, ospitaleetan edo admi- “Oso arduratuta nauka, adibidez, nistrazioan erakunde publikoen la- hezkuntzan Chromebook-ekin ger- guntzarekin, Euskal Herrian eta ia tatzen ari denak. Pentsaezina da mundu osoan. eskola bateko jantokia Mc Donalds Politika beraren erakusgarri da eta Burger Kingen artean banatzea. Teknologia ez da artikulu honetan aurrera doan ira- Orduan, nola onar daiteke erakun- kurleari zuzenean eragiten dion gauza neutroa, de publikoek ikasleen informatika eta oso isilean pasa den kontu bat: Microsoft eta Googlen esku uztea? teknologiaren 2014tik Eusko Jaurlaritzak euska- Multinazionalen tresna hauek de- parterik razko hedabideak behartzen ditu pendentzia sortzen dute, zaharki- garrantzitsuena Google-i irakurleen datu guztiak tzea programatuta dakarte, ez dau- ematera, doakoa den [eta beraz pro- politika da” de euskaraz %100ean, eta gainera, duktua zu zeu zaren] Google Analy- milaka ikasleren datuak ematen Dabid Martinez tics zerbitzua ezartzeko exijituz dizkiete multinazionalei”. euskara sustatzeko diru-laguntzak Martinezek salatzen du Eusko jasotzeko baldintza gisa –eta gaine- Jaurlaritzaren aplikazio gehienak ra, Eusko Jaurlaritzari pasahitzare- ez dabiltzala software librean, eta burujabe izan nahi duen herri ba- kin sarbidea ematera derrigortuz–. berak adibidez, ezin duela bere or- tentzat. Horren ordez, neoliberalis- Honela zioen, beste baldintza ba- denagailuan errenta aitorpena egin moaren doktrina enpresa pribatuen tzuekin batera, euskara hutsezko PDF dokumentuak sinatzeko ara- alde zerbitzu publikoak murriztea egunkari eta aldizkariek diru-lagun- zoak daudelako. “Software libreak eta pribatizatzea dela ulertuz gero, tzak eskatzeko deialdiak 2013an: gure herrian duen gihar enpresa- erakunde publikoetatik interneten “Agerian edo ezkutuan egongo den rial eta sozialarekin, harrigarria da jabe diren multinazionalak oina- bisita-neurgailua eduki behar dute”. hor inbertitu beharrean, nola ari rrizko zerbitzu guztien jabe egina- Irizpidea aldatu zuten 2014an, eta

2020ko uztaila 5 Pribatutasuna errespetatzen duten aplikazioak Iturria: Resistencia digital, Criptica.

F-Droid signal firefox Open KeyChain Androideko Google Play Whatsapp eta web nabigatzailea Email zifratuak bidali Store-ren alternatiba Telegramen alternatiba Mozilla fundazioak garatua, eta jasotzeko segurua Lizentzia librean eta kodea diru irabazi asmorik gabe eta PGP gakoen kudeatzailea modu publikoan erakusten Mezuak eta deiak zifratuta pribatutasunarekin eta kultura Androidentzat. K-9 Mailekin duten aplikazioak soilik egiteko aukera ematen du. librearekin konprometitua. bateragarria da. eskaintzen ditu.

Standard Notes KeePassDroid / ObscuraCam MiniKeePass Oharrak hartzeko aplikazio segurua Argazki aplikazioa Pasahitzen kudeatzailea Androidentzat Idazten diren ohar guztiak zifratu Pasahitzak datu base zifratuan gordetzeko. egiten ditu defektuz, hornitzaileak Argazkiak atera edo editatzeko aukera pasahitz ezberdinak jarri eta buruz ikasi ere ezin du zure informazioa irakurri. ematen du. Ateratako argazkiei behar ez izateko erabiltzen da. Gailu guztiak modu seguruan zuzenean ezabatzen dizkie metadatuak. sinkronizatzeko aukera ematen du.

OsmAnd K-9 Mail DAVx5 Google Maps-en alternatiba E-posta kudeatzailea Androidentzat Google-en egutegiaren Androidentzat OpenStreetMap proiektuko mapa alternatiba Edozein e-mail helbide jar daiteke, beraz, irekiak erabiliz, autoz, bizikletan eta zerbitzu etiko batekin erabiliz gero, Kode irekiko proiektua da hasieratik, oinez egiteko ibilbideen azalpenak pribatutasunean jauzi erraldoia emateko nahi duzun pertsonarekin informazioa ematen ditu. aplikazioak gure posizioa aukera. Open KeyChainekin bateragarria. partekatzeko aukera ematen du. inora bidali gabe offline egin dezake lan.

Orbot OpenVPN Tor anonimizazio sarea Tor Browser / Interneteko nabigazioa Androidentzat Onion Browser zifratzeko VPN kudeatzailea Gure telefonoko gainontzeko Tor web nabigatzailea Sinplea da. Internet hornitzaileak aplikazioak Tor sarearekin konektatzeko Firefoxen oinarritzen da eta sarean zer egiten dugun ez jakitea eta anonimizatzeko aukera izango sarean modu anonimoan ibiltzea ahalbidetzen du, eta mugikorra dugu. Konexioa mantsotzen du, ahalbidetzen du. Gure IP-a ezkutatuko piztean automatikoki konektatzeko bolondresen hainbat nodotatik barrena du, bisitatzen dituzun webguneek aukera du, IP erreala ezkutatuz. ibiltzen baita helmugara munduaren gure datuak jasotzea zailduz. Pittin bat mantsotzen du konexioa. beste punta batetik heltzeko.

2020ko uztaila 6 І AUTODEFENTSA DIGITALA ERREPORTAJEA

Zentralizatua Deszentralizatua Banatua / Federatua

Sare mota ezberdinak. horrela formulatu zuten, argi eta duen arduraduna batetik, eta neu- guztietako irakurleak nor diren, zer garbi: “Google Analytics neurgai- rri hori inolako eztabaidarik gabe kontsultatzen duten, nondik sar- lua eduki behar dute bisita eta bi- onartu duten hedabideak bestetik, tzen diren, zenbatero, zein gailure- sitariak neurtzeko. Hori izango da kontziente al dira euskal komuni- kin eta zenbat denbora egoten di- onartuko den neurgailu bakarra”. tate ia osoaren irakurketa ohiturei ren indexatzen ari dira Google-eko Ulertzen da hedabide guztiek kon- arduradunak. taketa berdin egitea bilatzen zuela Pribatutasun gaiekiko herri- administrazioak, baina jabetzen al tarron gehiengoaren muturreko gara aukera zehatz hori inposatzea- ezezagutzaren adibide garbia da ren ondorioez? sektorean harrabotsik eragin gabe Zenbait galdera plantea daitez- Euskarazko onartzea baldintza hori, nahiz eta ke: non geratzen da hedabideen hedabideetako egiari zor, hedabide gehienak au- independentzia instituzio publi- irakurleak nor diren, rretik ere zerbitzu horrekin ari zi- koek hain datu sentiberak berega- ren lanean. Ez da harritzekoa, gure zer kontsultatzen natzeko mekanismoak inposatzen pribatutasunarentzat geroz eta badituzte? Zenbat leku izango dira duten, nondik sartzen maltzurragoa den ingurunean gu- munduan herrialdeko hedabideek diren, zenbatero, txi gehiago formazio kolektiborik milaka euro gutxi batzuen trukean zein gailurekin eta gabe amaitu ostean, borrokaleku gobernuari analitika datuotara zenbat denbora zibernetikoan bakoitzak ahal duena sarbidea ematea onartzen dute- egoten diren egiten baitu. Horrek ez du kentzen, na? Kontutan hartuta gaztelaniaz- ordea, esparruz esparru pausoak kontrolatzen ko hedabideek oraindik eta diru ematen jarraitzen dutela zelataren gehiago jasotzen dutela publizitate ari da Google inperioa eraikitzen ari diren per- instituzionalaren bidez, Eusko Jaur- tsonak. Horiek oso argi dute, antza laritzako arduradunek hedabide er- denez, egin behar dutena. daldunei halako zerbait exijitzeko buruzko datu guztiak ematen ari Dabid Martinezen ustez, priba- ausardia politikoa izan al dute, ala direla euskara termino kulturale- tutasuna mantendu nahi duen he- soilik euskarazkoekin jokatzen dute tan piperrik axola ez zaion multi- rritarrak nahitaez denbora inberti- horrela? Azkenik, neurri hori hartu nazionalari? Euskarazko hedabide tu behar du gaiaz informatzen eta

2020ko uztaila ERREPORTAJEA AUTODEFENTSA DIGITALA І 7

Hong Kongeko protestariak kaleko kamerak inor kontrolatzeko gaitasunik gabe uzten.

bere gailuetan ezarpen egokiak jar- GPS posizioa atxiki nahi duela aldez zelatatzeko, kontrolatzeko eta ma- tzen. Horrez gain, barneratu behar aurretik konturatzeko. Horrez gain, nipulatzeko tresna bilakatu dela du teknologia ez dela gauza neu- eta garrantzitsuena agian, GAFAM salatzen du. Oso kritikoa da mul- troa, ingurune sozioekonomiko eta boskotearen zerbitzuak ekiditeko tinazional handiekin, gizartearen politikoa duela gauza bakoitzak gomendatzen du Martinezek. Guz- parasitoak direla eta gihar soziala –“izan internetek edo mailuak”–, tiek dute alternatiba etikoa. kontsumitzen ari direla uste du. eta beraz, herritarraren esku dago “Egunean bataz beste 150 aldiz segurtasun neurriak hartzea. Adi- Etsaiak sistema desblokeatzen dugu telefono mu- bidez, gauza berriak instalatu au- ezagutzen du gikorra, zenbait ikerketaren arabe- rretik “irakurri dut eta ados nago” Marta Peirano kazetariak (Madril, ra. Zenbat aldiz egiten dugu instin- markatzen diren testuak benetan 1975) El enemigo conoce el sistema tuz, inolako beharrik gabe? Gailua irakurtzen ohitu behar dela dio, jo liburua argitaratu du 2019an. Ha- horretarako diseinatua dago”, dio dezagun, mugikorrean instalatu siera batean informazio banaketa El Salto egunkarian Pablo Elorduy nahi dugun linternaren aplikazioak horizontalerako sortutako internet, kazetariarekin egindako elkarriz- gure kontaktuetara sarbidea edo datuen lapurretaren bidez, masak ketan.

2020ko uztaila 8 Firefox nabigatzailearentzat 1950eko hamarkadan B.F. liek ez zioten palanka saka- Skinner psikologoak hainbat tzeari uzten, jokabidea eten- gehigarriak animaliarekin zenbait esperi- gabe errepikatuz eta denboran iturria: Resistencia Digital, Criptica mentu egin zuen sariak ema- luzatuz. Palankak saririk ema- eta Hack.in#Badakigu teak beren jokabidean zer no- ten ez zuenean ere, animaliek lako eragina zuten ikertzeko. sakatzen jarraitzen zuten, ba- Skinner-en Kaxa gisa ezagu- lizko sari baten esperantzan. tzen da ezagunena. Barnean Esperimentu hori erabil- palanka bat zuen kaxa bat tzen da tabernetako makina Privacy Badger eraiki zuen, eta palanka sa- dirujaleek –hauek ere palan- Inork gu arakatzea ekiditzeko. katzean janaria erori edo sei- ka eta argitxoekin hornituak– naleren batekin saritu egiten edo teknologia berriek eragi- zuen barnean sartutako ani- ten duten adikzioa azaltzeko. uBlock Origin malia (arratoiekin, usoekin eta Aditu askoren ustetan, tres- Publizitatea eta arakatzaileak tximinoekin egin zuen esperi- na hauek dopamina sortzen blokeatzeko. mentua). dute eta herritarrak ahalik eta Hasteko, animaliak palan- denbora gehien engantxatuta ka sakatzen zuen bakoitzean edukitzeko diseinatuta daude, DuckDuckGo Plus erortzen zitzaion jana, doku- aplikazioen erabilerak meka- mentatuta utziz animaliek nizatuz. Zelatatuko ez gaituen bilatzailea erabiltzea bapo geratu arte sakatzen zu- Zenbat aldiz gertatu zaizu lehenetsiko du. tela, eta gero utzi egiten zutela. jakinarazpen bat jaso, mugi- Ondoren, ez beti, janaria eror korra desblokeatu, zer den zedin palankari sakatze kopu- begiratu eta gero karruseletik Random - pasatzea–, Instagram, maliek gehiagotan sakatzen Facebook...–, zer dagoen iku- Agent Spoofer zuten,ru zehatz baina bat funtsean, finkatu zion. asetzen Ani si eta berriro hastea, zergatik Webgune bati beste zirenean utzi egiten zuten. Az- egiten duzun jakin gabe? “Zure nabigatzaile edo sistema kenik, animaliei saria modu al- biologiaren mekanizazioa da, eragile batekin nabigatzen ari garela esateko. dakorrean eta inolako patroi zure garunaren puntu bat, eta zure bizitzaren parte garran- erabaki zuen. Emaitza: anima- tzitsu bilakatu duzu, eragiten finkorik gabe ematen hastea Cookie AutoDelete Cookieak automatikoki ezabatzeko.

HTTPS Everywhere Webgune gehienekin dugun komunikazioa zifratzeko.

NoScript Á l

Security Suite varo M inguito Javascript, Java eta Flash soilik konfiantzazko webguneetan baimentzeko.

Marta Peiranok aldarrikatzen du herritarrok ez diogula zertan teknologiari Mailvelope uko egin behar, multinazionalei aurre egin behar zaiela herritarrak ez ditzaten E-posta zifratzeko OpenPGP zelatatu. arakatzailea webmailentzat. 2020ko uztaila ERREPORTAJEA AUTODEFENTSA DIGITALA І 9

Kalean jarrita dauden kamerentzat aurpegiak ezagutzeko sistema garatu dute dagoeneko. baitizu askotan zuk nahi duzuna ez beste norbait? Peiranoren hitze- no, botoa desmobilizatzeko. Hillary baino arreta gutxiago eskaintzea fa- tan, sotiltasun handiz. “AEBetan, Clintonen aurka emakumeen, bel- miliari, bikotekideari, lagunei edo tzen eta latinoen botoak desmoti- seme-alabei”, dio Peiranok. batu zituzten. Nola? Esanez Clinton Bitartean, gure mugikorrek en- matxista zela, arrazista zela, eta la- tzun eta lokalizatu egiten gaituzte tinoei “animalia” deitzen ziela. Hori nahiz eta guk esan ez egiteko. He- konbinatuz gero plataforma bate- rritarren baimenik gabe eta ezku- AEB-etan hiru tik bestera jarraitzen zaituen eduki tuan, zenbait enpresa azterketa kanpaina indartsu multzo batekin osatutako hodeia- biometrikoak egin eta algoritmoak rekin –oso gauza erraza, bide batez egin zituzten esateko, ia denak enpresa berare- eta ahotsak erabiltzen ari direla ai- 2016an, botoa nak baitira–, gure bizi egiturak ma- tortufintzeko behar erabiltzaileen izan dute noiz aurpegiak edo noiz motibatzeko nipulatzen ari dira”. Zu konturatu publiko egiten diren eskandaluen baino, botoa gabe norbait etengabe belarrira zer erruz. Horrez gain, marketin politi- pentsatu behar duzun xuxurlatzen koan aritzen diren agentziek datu desmobilizatzeko ari balitzaizu bezala. horiek erabiltzen dituzte desinfor- mazio kanpainak egiteko. Ezabatu sare sozial nagusiak Eta nola konbentzitzen dute jen- hiru kanpaina indartsu egin zituz- Askori bihotzeko mina eragingo dea pertsona bat bozka dezan eta ten 2016an, botoa motibatzeko bai- dion kapitulua jarraian. Dabid Mar-

2020ko uztaila 10 Zerbitzu erabilgarriak

Prism Break VeraCrypt prism-break.org archive.codeplex.com/?p=veracrypt Erabiltzaileak zelatatzen dituzten aplikazio eta Ordenagailuaren disko gogorrean partizio zerbitzu nagusi guztien alternatiben izugarrizko zifratuak sortzeko softwarea. zerrenda: bilatzaileak, e-posta zerbitzuak, mapak, sare sozialak, fitxategiak gordetzeko edo bidaltzeko zerbitzuak... Ondorengoentzat: iOS, Android, , Mac, Windows, BSD, zerbitzariak eta routerrak. Tor torproject.org Interneten komunikazioak modu anonimoan ziurtatzeko. Surveilance Self Defence ssd.eff.org Zelataren aurkako autodefentsa digitala: aholkuak, tresnak eta gidak komunikazio seguruagoak izateko. LineageOS .org Telefonoak dakarren sistema eragilearen ordezkoa, software librean eraikia. Ezagutza tekniko altuagoa dutenentzat. Feminista Autoantolatuentzat Segurtasun Digitaleko Gida es.hackblossom.org/cybersecurity/ Have I Been Pwned Anonimoki nabigatzeko, gure kontuak babesteko, haveibeenpwned.com gure fitxategiak zifratzeko, dei eta mezuak Kontsultatu ea data filtrazio erraldoi batean gure anonimizatzeko, inork sarean engaina ez gaitzan e-posta sekula zabaldu den eta baiezkoa bada, proposamen eta azalpen zehatzak. aldatu pasahitzak berehala.

Tails Pasahitzak tails.boum.org/install/ keepassx.org Batetik bestera eraman daitekeen sistema eragilea Debekatuta pasahitzak 16 karaktere baino gutxiago da, pribatutasun pertsonalerako zehazki diseinatua. izatea eta pasahitz bera bi lekutan jartzea. Pasahitz USB batean gorde eta edozein ordenagailutan kudeatzailea erabiltzen ikasi eta jarri oso sendoa den abiarazi daiteke, izan Windows, Apple edo Linux. Ez pasahitz bat horri, izan daiteke gogoratuko dugun du sesioei buruzko informaziorik gordetzen eta Tor esaldi bat, eta horren babesean gogoratuko ez ditugun sarearen bidez konektatzen da. beste pasahitz ezberdin guztiak gordetzen joango gara.

2020ko uztaila ERREPORTAJEA AUTODEFENTSA DIGITALA І 11

Azken urteetan polizia itsutu, droneak oztopatu eta aurpegiak ezagutzen dituzten kameren aurka laserrak erabiltzen hasi dira manifestariak mundu osoko protestetan.

tinezek oso garbi ditu ideiak sare argitaratu eta halakorik ez denean denbora gehiago dut eta denbora sozialen inguruan: “Ezabatu Fa- lortzen zerbait txarto egin dugu- hori askoz modu produktiboagoan cebook, Instagram, Whatsapp eta la, edo ahaztu egin gaituztela, edo erabiltzen dut”. Twitter gure mugikorretatik. Horixe esandakoak besteentzat ez duela in- da gure pribatutasuna bermatzeko teresik pentsatzen dugula dio. Kon- Algoritmoen inbasioa egin beharreko lehen gauza”. Dioe- tua itxi eta Mastodon alternatiba “Sistema diseinatu, kontrolatu eta nez, Twitter ere sartu behar da mul- irekira pasa zen. “Azken 2 urteetan kudeatzen duten sei enpresaren eta tzo horretan, nahiz eta ekintzaileek Mastodon.eus-ek erakutsi dit sare gure artean dagoen botere asime- tresna hori lagun gisa ikusi. “Etsaia sozialak beste modu batean bizitze- tria oraintxe bertan basakeria hutsa da ordea, Facebooken antzeko gau- ko aukera badagoela, hausnarketa da. Beraiek dena dakite guri buruz zak egiten ditu, gure datuak biltzen gehiagorekin, modu eraikitzailea- eta guk ez dakigu ezer ere beraiei doaz, kontuak ezabatzen dituzte goan, eta batez ere, denbora gehia- buruz. Beraiek inpunitate osoz joka- arrazoirik eman gabe...”. Aitortzen gorekin”. tzen dute eta guk ezezagutza osoa- du berak ere urte askoz erabili eta Eredu komertziala duten zerbi- rekin”, dio Marta Peiranok. zuritu duela plataforma hau, baina tzuetatik atera eta komunitateak “Ez gara kontziente zer dakiten dagoeneko ez duela egiten. bermatzen dituen proiektuetara gutaz, ezin dugu ulertu ere egin”, Martinezen arabera, Twitter gi- jotzeko aholkatzen du. “Whatsapp, diosku Dabid Martinezek. Azaldu sako aplikazioek psikologikoki eta Facebook eta Twitter kenduta zer- du Android bat pizten den bakoi- emozionalki “min handia” eragiten bait ikasi badut, hori da sare horie- tzean, erabat piztu denerako, Goo- dute. Bertxioak eta Atsegiteak lor- tatik ateratzea ez dela doakoa, baina glen zerbitzarietara erabat konek- tzearekin obsesionatuta, mezu bat bai oso onuragarria. Orain askoz ere tatu dela gailua; nahiz eta jabeak

2020ko uztaila 12 І AUTODEFENTSA DIGITALA ERREPORTAJEA

internet ez erabili, bere izena hain- razi du. “Internet arautzen duten katzen, bereak baizik. Nire aplika- bat aldiz pasa da zerbitzarietatik, protokoloak oso ongi pentsatuta zioek eta mugikorrak ni zelatatzea daude, baina Facebooken zerbi- ez da beharrezkoa, baina enpresa demokratikoetan bizi garela supo- hauen helburuekin bat datorren profilensatuta, zelatatze datuak artxibatuz. maila hori “Estatu ez da funtzioa da”. onargarria”. Argi du funtzionalitate guztiak Martinez gehien algoritmoek dituen bat izatea posi- kezkatzen dute, urteko 365 egune- Erresuma Batuko ble dela, inongo enpresak jakin eta tan 24 orduz ari baitira datu agrega- GCHQ-ren egoitza erregistratu gabe non eta norekin tuak sortzen. Hori zer den ulertzeko AEBetako NSAren gauden. “Ez dut uste beharrezkoa adibide bat jarri du: estatistikaz ja- baliokide ingelesa denik bizitza garaikideko tresna kin dezakete zure herriko jatetxe, hauei uko egitea –neu oso teknofi- taberna edo leku konkretu batean Snowdenek filtratu loa naiz–, baina uste dut enpresa zenbat pertsona dauden oraintxe zuen Tempora izeneko hauek ez daukatela eskubiderik bertan, aurreko asteetan ordu eta programa bat garatua gu zelatatu eta manipulatzeko, eta leku horretan zenbat pertsona egon dutela eta herrialdeko beraiei hori egiteko baimen legala ziren bai baitakite, eta estatistikaz fibra optikoaren erraztuz uste dut gure eredu demo- kalkuluak egiteko gai dira. kratikoa suntsitzen ari garela”, dio kableetan, informazio Peiranoren ustez arazoa ez da aurrez aipatu dugun elkarrizketan. guztia bidean internet –“zoragarria baita”–, bai- Informazio horren existentzia bera zik eta berau menperatzen duten atzemateko gailuak da problematikoa, zaurgarri egiten - instalatuak dituztela du edonor aurreikusteko gai ez ga- koaren %80 beren zerbitzarietatik ren moduetan. pasatzenenpresak. delaMunduko eta enpresa internet hauen trafi Komeni da ez ahaztea zer gertatu negozioa herritarren datuak esku- tzarietan nabigatzen ari zarenean, zen Herbehereetan joan den men- ratzean oinarritzen dela gogora- ez dira aurreko protokoloak apli- dean. Gobernuak herritarren errol-

2020ko uztaila 13 Mezularitza zerbitzuen konparatiba

Telefono Mezuen zenbakia- Telefono Kodea E2E Negozio Aplikazioa auto- rekin zenbakia Arkitektura erabilga- zifratua eredua ezabatzea identifika- agerian rri garria

SMS Ez Ez Bai Bai Zentralizatua Bai Enpresa

Facebook inc. Zentralizatua Bai Ez Bai Bai Ez enpresaren Whatsapp jabetza

Soilik txat sekretuetan Soilik eskuz Taldeetan aktibatuta- Bai Aplikazioa Zentralizatua Partzialki Enpresa ko txatetan Telegram ez dago erabilgarri.

Bai Irabazi Nahiz asmorik Zentralizatua Bai eta eskuz Bai Bai Bai gabeko aktibatu Signal fundazioa behar den.

Ez da beharrez- koa kontua Zentralizatua Enpresa Bai Ez webgunetik Ez Bai Wire aktibatuz gero.

Bai Irabazi Ez da Nahiz eta Sistema asmorik beharrez- eskuz Ez Ez federatua Bai gabeko koa Matrix aktibatu fundazioa (Riot) behar den.

Iturria: Resistencia digital, Criptica, Hack.in#badakigu-ren ekarpen batekin.

2020ko uztaila 14 І AUTODEFENTSA DIGITALA ERREPORTAJEA

da egina zuen, datuen artean jasoz zian pribatutasuna defendatu egin poliziak, gobernuak? Aipatutako erlijioari buruzko informazioa. Zen- behar dela uste duelako: “Estatu as- guztiengandik –Dabid Martinezen bat protestante, zenbat katoliko eta kotan balore konstituzionala da eta hitzetan– eta maila ezberdinetan zenbat judu bizi ziren kalkulatuta ezin da errazkerian eskubide hori babestu behar da bakoitzetik gaine- zeukaten, besteren artean. “Leku galtzen utzi”. Azkenik, bere ustez ar- ra. Sare sozialen eta GAFAMen ara- eta une desegokian amaitzeko or- gumentu hori ez delako onargarria, zoa algoritmoa da bere ustez, eta dea, ez baituzu zertan mugitu”, dio eta adierazpen askatasunaren espa- algoritmoen aurka babestea posible Peiranok kontu hau azaltzen due- den arren, ez da erraza. “Poliziaren- nean. Gogoratzen du Hitlerren es- gandik babestu behar bagara, nahiz kuetan erori zirenean, naziek beren eta posible den, babes integrala es- asmo kriminaletarako ezin hobeto zetorkien informazio oso zehatza Labur adierazteko, telematikoari aurkitu zutela. Juduen %90 hil zu- dagokionez,katuko luke, telematikoabatez ere Tor eta teknolo fisikoa.- ten. Ez zen hala izango izen abizen Koronabirusaren gia baliatu behar da. Horrez gain, eta helbideekin lan hori egina aur- pandemia baliatu Edward Snowdenen garaietan ikasi kitu ez balute. Nork dio ezin dela dute leku askotan, genuen NSAk eta AEBetako Gober- halako beste ezer gertatu etorkizu- droneak ERABILIZ nuak euren agentzia erdi-ezkutuen nean, munduko leku askotan eskuin bidez zelatatzen zituztela mundu muturra izaten ari den berpizkun- herritarrak osoko biztanleak. Horiengandik dearekin? kontrolatzen ere babestu behar gara”. Firefoxeko saiatzeko gehigarri blokeatzaileekin konpon Herriak soilik daiteke Google Analytics gisakoek salba dezake herria ez hartzea sarean dabilen herrita- “Berdin zait ni zelatatzea, ez daukat rraren datuak, baina NSAk, Ertzain- ezkutatzeko ezer”. Dabid Martinezi rrura hitzez hitz eramanez gero gar- tzak edo Foruzaingoak bera ez zela- hortzak zorrozten zaizkio norbai- bi ikusten delako ez lukeela inork tatzea, ez. tek hori esaten dioenean. Iritzi ho- onartuko: “Berdin zait adierazpen Orain urte batzuk oso mugimen- rri aurre egin behar zaiola uste du: askatasunik ez izatea, ez daukat du sozial indartsua zen Hacklab-e- batetik, pribatutasun pertsonala eta esateko ezer”. na, ahulduta ikusten du egun, eta pribatutasun kolektiboaren alde ari “Kezka duen herritarra noren- zelata masiboari aurre egiteko ga- den jendeak ere ez duelako ezkuta- gandik ari da babesten?”, galdetu rrantzitsu ikusten du. Belaunaldi tzeko ezer ere; bestetik, demokra- diogu. GAFAM, enpresak, crackerrak, aldaketa egiten ez dutela asmatu

2020ko uztaila ERREPORTAJEA AUTODEFENTSA DIGITALA І 15

eta hor erronka dutela uste du. “Ez behar duen, eta egin dezagun atzera eta AEBek internet kontrolatzeko gara konspiranoikoak, teknologi- 1996an bertan bilduta zeuden mun- onartu berri zuten lege aitzindari koki ulertzen ditugu pribatutasu- duko pertsona aberats eta botere- bati erantzuna izan zen. Hilabete naren arazoak eta irtenbidea ema- tsuenen aurrean John Perry Barlos gutxitan mundu osoko 40.000 web- ten saiatzen gara. Ordenagailua eta poeta eta ekintzaileak irakurri zuen gunek bere egin eta manifestua za- telefono mugikorrek gizartearen testua aldarrikatzeko. baldu zuten. Ordutik 25 urte igaro eraldaketarako aukera bikainak es- “Mundu Industrialeko gober- dira, eta sarea zentralizatu eta kon- katzen dituzte, eta nik hacktibista nuak, zuek, haragi eta altzairuzko trolatzeko neurriak hartzen aritu bezala horrela ulertzen ditut. Hala erraldoi nekagarriak, ziberespazio- dira behinola zerbitzu liluragarriak ere, kontziente izan behar dugu ho- tik nator, adimenaren etxe berritik eskaintzen hasi ziren eta egun mul- riek dituzten arazoez, eta horreta- –hasi zen Perry Barlow–. Etorkizu- tinazional erraldoi bilakatu diren rako informatu besterik ez dugu. naren izenean, iraganean eskatzen enpresak. Hacklabetan egiten den Teknologia erabiltzen dugu, baina dizuet utz gaitzazuela bakean. Ez lanaz gain, aldarrikapen haren ur- ezin diogu kapitalismoari utzi gure zarete ongi etorriak gure artean. teurrenak aukera eman dezake he- gorputzeko azken zelulak ere kon- Ez duzue inolako burujabetzarik dabideetan pribatutasunaren gaiaz kistatzen, eta gaur egun gure ga- gu biltzen garen leku honetan. Ez hitz egiteko, eta herritar asko pix- runak konkistatzen ari dira hone- dugu inolako gobernurik aukeratu, kana ahalduntzeko, zelataren kon- kin”. 80ko hamarkadan, HIESaren ez dugu halakorik nahi, eta beraz, tzientzia hartzetik harago, maila aurkako kanpaina batek zerabilen zuengana zuzentzen naiz, autori- digitalean segurtasun neurri errea- leloa bere egiten du: busti bai, bai- tate berezirik gabe, askatasunaren lak pixkanaka hartzen hasteko edo na ito ez. hitzek beti ematen dutena besterik”. bidea egiten jarraitzeko. Azken ba- Imajina dezagun, Suitzan, Davo- Horrela hasten da Ziberespazioa- tean, segurtasunarena ere, amaiera- seko foroko bilera batek nola izan ren Independentzia Aldarrikapena rik gabeko bidea da.

Gaian sakontzeko lau liburu Iturria: Dabid Martinez

Weapons of Math Des- Ten arguments for truction: How Big Data deleting your social me- El enemigo conoce Increases Inequality and dia accounts right now el sistema Resistencia digital Threatens Democracy Criptica Jaron Lainer Marta Peirano Cathy O’Neil

2020ko uztaila inprenta diseinu Diseinu Offset eta digitala grafikoa eDitoriala

Txikitik eragiten Komunitatea zaintzen Bidea eraikitzen Aurrera!

aldizkariak esku-orriak kartelak liburuak egutegiak katalogoak agendak koadernoak karpetak logotipoak

Zirkuitu Ibilbidea 2, 20160 Lasarte-Oria www. .eus Tel. 943 370 738 · [email protected]