Tarehe 19 Mei, 2016
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
NAKALA YA MTANDAO (ONLINE DOCUMENT) BUNGE LA TANZANIA ____________ MAJADILIANO YA BUNGE ______________ MKUTANO WA TATU Kikao cha Ishirini na Tatu - Tarehe 19 Mei, 2016 (Bunge Lilianza Saa Tatu Asubuhi) D U A Spika (Mhe. Job Y. Ndugai) Alisoma Dua SPIKA: Waheshimiwa Wabunge, tunaendelea na shughuli za leo na Mkutano wetu wa Tatu Kikao cha Ishirini na Tatu. Katibu. NDG. JOHN N. JOEL - KATIBU MEZANI: HATI ZILIZOWASILISHWA MEZANI Hati zifuatazo ziliwasilishwa Mezani na:- NAIBU WAZIRI WA NISHATI NA MADINI: Naomba kuweka mezani hotuba ya bajeti ya Wizara ya Nishati na Madini kwa mwaka wa fedha 2016/2017. SPIKA: Ahsante sana Mheshimiwa Dkt. Kalemani, Naibu Waziri. Sasa namuita Mwenyekiti wa Kamati ya Nishati na Madini, Mheshimiwa Catherine Magige. MHE. CATHERINE V. MAGIGE (K.n.y MWENYEKITI WA KAMATI YA NISHATI NA MADINI): Taarifa ya Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Nishati na Madini kuhusu utekelezaji wa majukumu ya Wizara ya Nishati na Madini kwa mwaka wa fedha 2015/2016 pamoja na maoni ya Kamati kuhusu Makadirio ya Mapato na Matumizi ya Wizara hiyo kwa mwaka wa fedha 2016/2017. 1 NAKALA YA MTANDAO (ONLINE DOCUMENT) SPIKA: Ahsante sana Mheshimiwa Catherine Magige kwa niaba ya Kamati, sasa naomba nimuite Msemaji Mkuu wa Kambi Rasmi ya Upinzani kuhusu Wizara ya Nishati na Madini. MHE. JOHN W. HECHE - NAIBU MSEMAJI MKUU WA KAMBI RASMI YA UPINZANI JUU YA WIZARA YA NISHATI NA MADINI: Taarifa ya Msemaji Mkuu wa Kambi Rasmi ya Upinzani juu ya Wizara ya Nishati na Madini kuhusu Makadario ya Mapato na Matumizi ya Wizara hiyo kwa mwaka wa fedha 2016/2017. MASWALI KWA WAZIRI MKUU SPIKA: Maswali kwa Waziri Mkuu, tunakuomba Mheshimiwa Waziri Mkuu usoge hapa mbele. Waheshimiwa Wabunge ninawakumbusha kuhusu maswali kuwa mafupi, yaliyonyooka, yasiyohitaji takwimu, ya kisera ili watu wengi zaidi waweze kupata nafasi ya kuuliza maswali. Leo Kiongozi wa Upinzani Bungeni yupo. Karibu sana Kiongozi wa Upinzani Bungeni kwa swali la kwanza. (Makofi) MHE. FREEMAN A. MBOWE: Mheshimiwa Spika, nakushukuru kunipa nafasi ya kumuuliza Mheshimiwa Waziri Mkuu maswali. Mheshimiwa Waziri Mkuu unatambua kwamba sasa hivi nchi ina uhaba mkubwa wa sukari. uhaba huu wa sukari umesababishwa na amri iliyotolewa na Mheshimiwa Rais mwezi Februari mwaka huu ya kuzuia uagizaji wa sukari bila kufuata utaratibu ama kufanya utafiti wa kutosha kuhusiana na tatizo zima ama biashara nzima ya uagizaji na usambazaji wa sukari katika Taifa. (Makofi) Mheshimiwa Waziri Mkuu, tunatambua kwamba nchi yetu inazalisha takribani wastani wa tani milioni 300 na zaidi ya tani 180 hivi zinaagizwa kutoka nchi za nje na sasa hivi wewe mwenyewe umetoa kauli kwamba Serikali imeagiza sukari. Sasa swali langu ni hili; maadam sukari ina utaratibu maalum wa uagizaji ambao unasimamiwa na Sheria ya Sukari ya mwaka nafikiri Sugar Industry Act ya mwaka 2001 na kwamba Bodi ya Sukari inatoa utaratibu maalum wa uagizaji wa sukari hii na biashara ya uagizaji sukari sio tu uagizaji kwa sababu ya fedha ni pamoja na muda maalum, circle maalum wakati gani agizo hili isingane na uzalishaji katika viwanda vya ndani ambavyo Mheshimiwa Rais alidai alikuwa na nia ya kuvilinda ambalo ni jambo jema. 2 NAKALA YA MTANDAO (ONLINE DOCUMENT) Mheshimiwa Waziri Mkuu, sasa unaweza ukatuambia hiyo sukari uliyoagiza umeiagiza kwa utaratibu gani? Anaiagiza nani? Inategemewa kufika lini? Ni kiasi gani? Na itakapofika haitagongana na uzalishaji katika viwanda vyetu local baada ya kuisha kwa msimu wa mvua na hivyo kusababisha tatizo la sukari kwa mwaka mzima ujao? (Makofi) WAZIRI MKUU: Mheshimiwa Spika, kwanza nimshukuru Mheshimiwa Mbowe, Mbunge wa Hai na Kiongozi wetu wa Kambi ya Upinzani kwa kuuliza swali hili kwa sababu tulitaka tutumie nafasi hii kuwaondoa mashaka Watanzania. (Makofi) Mheshimiwa Spika, Mheshimiwa Rais wakati wote anapotoa tamko ni kutokana na mwelekeo na mpango wa Serikali ambao umepangwa kwa lengo maalum. Sukari nchini ni kweli kwamba inaratibiwa na Bodi ya Sukari ambayo pia imewekwa kisheria na moja kati ya majukumu yao kufanya utafiti, lakini pia kusimamia viwanda vinavyozalisha kwa lengo la kusambaza sukari nchini na iweze kutosha. Mheshimwia Spika, kwa miaka mitatu, minne ya nyuma, sukari imekuwa ikiletwa kwa utaratibu ambao baadaye tuligundua kwamba unavuruga mwenendo wa viwanda vya ndani na viwanda vya ndani havipati tija. Kwa hiyo, Serikali hii ilipoingia madarakani moja kati ya mikakati yake ni kuhahakikisha kwamba viwanda vya ndani vinalindwa, unavilindaje? Ni pale ambako sasa sukari inayoingia ndani lazima idhibitiwe lakini pia kuhamasisha viwanda hivyo kuzalisha zaidi sukari. (Makofi) Mheshimiwa Spika, mahitaji ya sukari nchini ni tani 420,000. Sukari ambayo inazalishwa nchini ni tani 320,000 na upungufu ni kama 100,000 hivi. Tani 100,000 hii kama hatuwezi kuiagiza kwa utaratibu na udhibiti mzuri kunaweza kuingia kwa sukari nyingi sana kwa sababu kwenye sukari tuna sukari za aina mbili, sukari ya mezani ile ambayo tunaitumia kwenye chai na sukari ya viwandani na haina utofauti mkubwa sana kwa kuingalia na sukari ya viwandani na ya mezani ni rahisi sana kwa mwagizaji kama hatuwezi kudhibiti vizuri unaweza kuleta sukari nyingi ya mezani halafu kukajaa sokoni. Mheshimiwa Spika, kwa hiyo kauli ya Mheshimiwa Rais ni katika mpango wa kulinda viwanda vya ndani kama ambavyo umekiri, lakini jukumu la Bodi sasa ya Sukari baada ya kauli ile inatakiwa sasa iratibu vizuri. Kwa hiyo, sukari imeratibiwa vizuri na bodi ya sukari na mahitaji ya sukari ile ya tani 100,000 na mahitaji ya sukari ambayo inatakiwa kuingia ili isivuruge uzalishaji ujao ni kazi ambayo inafanywa Bodi ya Sukari. 3 NAKALA YA MTANDAO (ONLINE DOCUMENT) Kwa hiyo, basi hata sukari ambayo imeagizwa sasa tunauhakika wa waagizaji na aliyeagiza ni Bodi ya Sukari na vibali vimetolewa na Bodi ya Sukari. Lakini pia kiwango ambacho tumekitaka kingie nchini cha tani zisizopungua 70,000 ambazo tungetaka ziingie kutoka sasa chini ya udhibiti wa Bodi na TRA kwa pamoja pale bandarini na hasa baada ya kuwa tumeweka vizuri mazingira ya bandari, tunaamini sukari itakayoingia haitavuruga uzalishaji kwa sababu viwanda vitaaza kazi mwezi Julai. (Makofi) Mheshimiwa Spika, tunao Mfungo wa Ramadhani ambao mahitaji ya sukari ni mengi kidogo. Kwa hiyo, mahitaji hasa tungeweza kuagiza tani 50,000 lakini tumeongeza 20,000 kwa sababu ulaji wa sukari utaongezeka sana hasa kipindi cha Ramadhani ambacho ni mwezi wa sita. Uzalishaji utakapoanza mwezi wa saba sukari haianzi kupatikana tu pale inapopatikana lazima kutachukua tu nusu mwezi mpaka mwezi mzima ili waweke kwenye stock waanze kuisambaza iwafikie walaji. Tunaamini kiwango ambacho tumekiagiza kitaendelea kulinda viwanda vya ndani. (Makofi) Mheshimiwa Spika, pia nataka Watanzania waelewe tu kwamba sasa hivi ni wakati mzuri wa kuweka mkakati wa namna ambavyo sukari hii inaweza kuzalishwa na ikatosheleza mahitaji ya ndani. Mwenyewe Nimekaa na wamiliki wa viwanda vya sukari tumekubaliana kwa miaka minne wanaweza kuongeza uzalishaji kufikia tani 420,000 ambazo zinahitajika nchini. Lakini bado tuna maeneo mengi ya uwekezaji wa sukari, tunayo mashamba matatu sasa hivi, tuna Bagamoyo, tuna Morogoro Kidunda, lakini tuna Kigoma. Liko eneo lingine pale Kilombero yanafaa kabisa kuwekwa viwanda na tayari tumepata wawekezaji ambao wameonyesha nia kwa hivi sasa tunafanya mazungumzo yao ya mwisho tuamue kuongeza viwanda ili viweze kuzalisha sukari, iweze kufikia mahitaji, tunajua idadi ya watu inaongezeka na mahitaji makubwa lakini hiyo Bodi ya Sukari inaendelea kufanya utafiti na inaendelea kuratibu, asante sana. (Makofi) SPIKA: Swali la nyongeza Kiongozi wa Upinzani Bungeni, Mheshimiwa Freeman Mbowe. MHE. FREEMAN A. MBOWE: Mheshimiwa Spika, Mheshimiwa Waziri Mkuu nakushukuru kwa majibu yako na ninaomba nikuulize maswali mengine machache ya ziada. SPIKA: Swali moja tu la nyongeza. MHE. FREEMAN A. MBOWE: Mheshimiwa Spika, ni moja tu lenye vipengele. 4 NAKALA YA MTANDAO (ONLINE DOCUMENT) Mheshimiwa Waziri Mkuu pamoja na nia njema sana ya kulinda viwanda vya ndani ni dhahiri kwamba maamuzi yote ya kiutawala lazima yafanyiwe kwanza utafiti. Na tunapozungumza ninahakika Serikali yako inatambua kwamba kuna mradi mkubwa wa uwekezaji wa kiwanda cha sukari uliokuwa umependekezwa katika eneo la Bagamoyo uliouzungumza ambao umeanza kuratibiwa tangu mwaka 2006 wenye capacity ya kuzalisha sukari tani 125,000 kwa mwaka, lakini Serikali mpaka dakika hii tunapozungumza urasimu unasababisha mradi huu haujapewa kibali cha kuanza. (Makofi) Mheshimiwa Spika, Waziri Mkuu, pamoja na kwamba ulisema kuna bei ya elekezi sukari ambayo ingehitaji soko la sukari liweze kuwa controlled na Serikali, jambo ambalo linaonekana kushindikana. Unatupa kauli gani Watanzania kuhusiana sasa na hatima ya hayo mambo niliyokuuliza? (Makofi) WAZIRI MKUU: Mheshimiwa Spika, naomba kujibu swali pana la Mheshimiwa Mbowe, Mbunge wa Hai na Kiongozi wa Kambi ya Upinzani Bungeni kama ifuatavyo:- Kwanza tuna hilo shamba la Bagamoyo ambalo umelisema ambalo umesema kumekuwa na urasimu wa muda mrefu. Nataka nijibu hili vizuri kwa sababu pia Wabunge tumeshirikiana nao sana katika kufanya maamuzi ya shamba lile. (Makofi) Mheshimiwa Spika, shamba la Bagamoyo kwa ukubwa wake na mategemeo yake kwa mipango ya kuzalisha sukari inategemea sana Mto Wami. Mpakani mwa Mto Wami tumepakana na Mbuga ya Saadani, Mbuga ya Saadani uwepo wake na sifa iliyonayo inategemea sana wanyama wale kunywa maji Mto Wami. (Makofi) Mheshimiwa Spika, uwekezaji wa shamba la sukari unahitaji maji mengi nayo yanatakiwa yatoke Mto Wami. Bado kuna mgongano kidogo wa mpaka kati ya shamba letu hilo la sukari linalotegemewa kulima