44-203 Rybnik, Strzelecka 78 Tel: 502773557 Geologic email: [email protected]
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY JEJKOWICE W GRANICACH ADMINISTRACYJNYCH
Zleceniodawca: Pracownia Urbanistyczna w Rybniku sp. z o.o. ul. Wodzisławska 30 44-200 Rybnik
Autorzy: Sylwia Miłowska Tomasz Miłowski
Data wykonania: kwiecień 2014 r.
Geologic Tomasz Miłowski - ochrona środowiska, doradztwo prawne, konsulting; ul. Strzelecka 78, 44-203 Rybnik; tel: 502773557, email: [email protected]; nip: 642-283-41-91, REGON: 241759860
Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie ...... 1.1 Cel, zakres pracy, powiązania z innymi dokumentami ...... 4 1.2 Metody zastosowane przy sporządzaniu prognozy ...... 5 1.3 Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu ...... 6 1.4 Ustalenia i główne cele miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego ...... 10 2. Charakterystyka środowiska ...... 2.1 Położenie fizyczno-geograficzne ...... 13 2.2 Budowa geologiczna ...... 13 2.3 Wody powierzchniowe ...... 14 2.4 Wody podziemne ...... 14 2.5 Klimat ...... 16 2.6 Powierzchnia ziemi ...... 16 2.6.1 Ukształtowanie terenu, zagrożenie osuwiskowe...... 16 2.6.2 Gleby ...... 18 2.7 Zasoby naturalne ...... 21 2.8 Środowisko przyrodnicze ...... 22 2.9 Obszary chronione na podstawie ustawy z 16.04.2004 r...... 24 2.9.1 Park krajobrazowy...... 24 2.9.2 Proponowane formy ochrony przyrody ...... 25 2.10 Krajobraz ...... 25 2.11 Korytarze ekologiczne ...... 26 2.12 Zabytki i obiekty o wartościach kulturowych ...... 26 3. Ocena potencjalnych zmian stanu środowiska przy braku realizacji ustaleń planu ...... 26 4. Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody ...... 27 5. Skutki dla środowiska wynikające z realizacji ustaleń planu ...... 28 5.1 Wpływ na wody powierzchniowe ...... 28 5.2 Wpływ na wody podziemne ...... 28 5.3 Wpływ na klimat ...... 28 5.4 Powierzchnia ziemi ...... 28 5.4.1 Wpływ na ukształtowanie terenu ...... 28 5.4.2 Wpływ na gleby ...... 29 5.5 Wpływ na zasoby naturalne ...... 29 5.6 Wpływ na środowisko przyrodnicze ...... 29 5.7 Wpływ na obszary chronione na podstawie ustawy z 16.04.2004 r...... 30 5.8 Wpływ na krajobraz ...... 30 5.9 Wpływ na zabytki i obiekty o wartościach kulturowych ...... 30 5.10 Wpływ na warunki i jakość życia mieszkańców ...... 30 5.10.1 Jakość powietrza atmosferycznego ...... 30
2 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
5.10.2 Klimat akustyczny...... 31 5.10.3 Pole elektromagnetyczne …………………………………………… 31 5.10.4 Gospodarka odpadami ...... 32 5.10.5 Zagrożenie powodziowe ...... 32 5.10.6 Zagrożenie osuwiskowe ...... 33 6. Przewidywane możliwości transgranicznego oddziaływania na środowisko...... 33 7. Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacje przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko ...... 33 8. Możliwości rozwiązań alternatywnych dla obszaru Natura 2000 ...... 34 9. Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego planu oraz częstotliwości jej przeprowadzania ...... 34 10. Streszczenie w języku niespecjalistycznym ...... 35 11. Literatura ...... 37
Spis rysunków Rys. 1 Wskazanie terenów przeznaczonych pod urbanizację
3 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
1. WPROWADZENIE 1.1 CEL, ZAKRES PRACY, POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI Przedmiotem opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w jej granicach administracyjnych, który to plan został sporządzony w Pracowni Urbanistycznej w Rybniku we kwietniu 2014 r. Prognoza została wykonana na zlecenie Pracowni Urbanistycznej w Rybniku sp. z o.o. Obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wynika z przepisu art. 51 ust 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 1235). Podstawowym celem prognozy jest wykazanie, jak określone w planie kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy wpłyną na środowisko i czy, a jeśli tak to w jakim stopniu naruszą zasady prawidłowej gospodarki zasobami naturalnymi. Ze względu na dużą złożoność zjawisk przyrodniczych, ograniczony zakres rozpoznania środowiska oraz ogólny charakter dokumentów planistycznych, ocena potencjalnych przekształceń środowiska wynikających z projektowanego przeznaczenia terenu ma formę prognozy. Do pozostałych celów realizacji prognozy zalicza się: a) wyeliminowanie jeszcze na etapie sporządzania planu, ustaleń sprzecznych z zasadami zrównoważonego rozwoju analizowanego obszaru i jego otoczenia, b) ocenę skutków oddziaływania przyjętych kierunków zagospodarowania gminy na środowisko, a co za tym idzie określenie wpływu nowego przeznaczenia terenów na poszczególne rodzaje użytkowania oraz określenie warunków zagospodarowania tych obszarów, c) wprowadzenie ustaleń umożliwiających działalność gospodarczą na analizowanym terenie i zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnej przy równoczesnym zachowaniu równowagi przyrodniczej i trwałości procesów przyrodniczych, d) ocenę na ile ustalenia planu pozwolą na zachowanie istniejących wartości zasobów środowiska, na ile wzbogacą lub odtworzą obniżone, czy też zdegradowane wartości oraz w jakim stopniu spotęgują lub osłabią istniejące zagrożenia, a także na ile stwarzają możliwość pojawienia się nowych szans dla ukształtowania wyższej jakości środowiska. Reasumując prognoza nie jest dokumentem rozstrzygającym o słuszności realizacji zamierzeń inwestycyjnych przewidzianych nowymi ustaleniami planu, a jedynie przedstawia prawdopodobne skutki jakie niesie za sobą realizacja ustaleń planu na poszczególne komponenty środowiska w ich wzajemnym powiązaniu, w szczególności na ekosystemy, krajobraz, a także na ludzi, dobra materialne oraz dobra kultury. Niniejsza prognoza została sporządzona w oparciu o wymogi wynikające z przepisu art. 51 ust 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie , udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 1235).
4 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
Zgodnie z wyżej wymienionym artykułem sporządzana prognoza: a) zawiera - ustalenia i główne cele projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice oraz jego powiązania z innymi dokumentami, - informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, - informacje na temat przewidywanych możliwości transgranicznego oddziaływania na środowisko, - propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego planu oraz częstotliwości jej przeprowadzania, - streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym, b) określa, analizuje i ocenia - istniejący stan środowiska, - potencjalne zmiany stanu środowiska przy braku realizacji postanowień projektowanego dokumentu, - przewidywane znaczące oddziaływania na środowisko przy realizacji postanowień projektowanego dokumentu, - istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, - cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu oraz sposoby w jakich te cele zostały uwzględnione, c) przedstawia - rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, - możliwości rozwiązań alternatywnych w odniesieniu do obszaru Natura 2000. Zakres niniejszej prognozy został również uzgodniony z Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym w Rybniku pismem znak ONS/ZNS/522/14/13 z dnia 25 listopada 2013 r. oraz z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Katowicach pismem znak WOOŚ.411.204.2013.RK1 z dnia 26 listopada 2013 r. Projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice powiązany jest z następującymi dokumentami: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego z 2004 r. ze zm; tekst i rysunek Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy Jejkowice z 2013 r. z ze zm.; Obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego przyjęte uchwałami Rady Gminy Jejkowice z 2001 r. i 2002 r.; Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Jejkowice, Geologic, Rybnik, listopad 2012 r.; 1.2 METODY ZASTOSOWANE PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY W celu sporządzenia prognozy przeprowadzono następujące prace:
5 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
zaznajomiono się z projektem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w tym z wnioskami do planu, zaznajomiono się z danymi fizjograficznymi oraz innymi dostępnymi opracowaniami sozologicznymi obejmującymi obszar objęty prognozą, dokonano oceny projektu MPZP w odniesieniu do obowiązujących aktów prawnych, w tym przepisów gminnych, przeprowadzono wizję obszaru objętego prognozą, dokonano analizy czynników potencjalnie mogących przynieść negatywne skutki dla środowiska, 1.3 CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, ORAZ SPOSOBY, W JAKICH TE CELE I INNE PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU Podstawy prawne do przeprowadzenia postępowania w sprawie tzw. strategicznych ocen oddziaływania na środowisko zostały precyzyjnie określone w prawodawstwie Unii Europejskiej, jak i w prawie polskim. Uwarunkowania prawne projektowanego dokumentu dotyczące celów i zasad ochrony środowiska wynikają z zapisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, prawa ochrony środowiska, ustaw pokrewnych, rozporządzeń oraz dyrektyw. Obecnie polskie przepisy prawne pozostają w zasadniczej zgodności z postanowieniami unijnej Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 roku w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz. Urz. WE L 197 z 21.07.2001), tzw. Dyrektywa SEA. Polskie prawo uwzględnia również przepisy dyrektyw dotyczących sieci obszarów NATURA 2000, tj. dyrektywy Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979 z późn. zm.) tzw. Dyrektywa Ptasia oraz dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. Urz. WE L 206 z 22.07.1992, z późn. zm.) tzw. Dyrektywa Siedliskowa. Ustawa prawo ochrony środowiska oraz ustawa z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia następujących dyrektyw Wspólnot Europejskich: dyrektywy Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 roku w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne (Dz. Urz. WE L 175 z 05.07.198 z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne) oraz dyrektywy Rady 97/11/WE z dnia 3 marca 1997 roku zmieniająca dyrektywę 85/337/EWG w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne; dyrektywy wodnej ( Dz. U. UE L z 2000r. Nr 327, poz.1.) Dyrektywa 2000/60/We Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej,
6 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/4/WE z dnia 28 stycznia 2003 roku w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylającej dyrektywę Rady 90/313/EWG (Dz. Urz. WE L 41 z 14.02.2003; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne); dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 roku przewidującej udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniającej w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE (Dz. Urz. UE L 156 z 25.06.2003; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne); dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 roku w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz. Urz. WE L 197 z 21.07.2001, Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne); dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim. Dyrektywa weszła w życie 26 listopada 2007r., a jej głównym celem jest ustanowienie ram dla oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, w celu ograniczenia negatywnych konsekwencji dla zdrowia ludzkiego, środowiska , dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, związanych z podwoziami na terytorium Wspólnoty; dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008 roku dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (Dz. Urz. UE L 24 z 29.01.2008). Ponadto polskie prawodawstwo uwzględnia ustalenia: dyrektywy 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 roku w sprawie odpowiedzialności za zapobieganie i naprawę szkód w środowisku (Dz. U. WE L 143/56 z 30.04.2004); dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008 roku dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (Dz. Urz. UE L 24 z 29.01.2008); dyrektywy Rady 75/442/EWG z dnia 15 lipca 1975 roku w sprawie odpadów (Dz. Urz. WE L 194 z 25.07.1975, L 78 z 26.03.1991 i L 377 z 23.12.1991); dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/49/WE z dnia 25 czerwca 2002 roku odnoszącej się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku (Dz. Urz. WE L 189 z 18.07.2002). Wymieniono powyżej tylko niektóre z Dyrektyw obowiązujących w polskim prawodawstwie, najistotniejszych z punktu widzenia sporządzanego dokumentu. Ponadto Polska od szeregu lat aktywnie uczestniczy na forum międzynarodowym w pracach organizacji, instytucji i konwencji, które mają na celu rozwiązanie globalnych i
7 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych regionalnych problemów ochrony środowiska oraz trwałego i zrównoważonego rozwoju. Jedną z form tej działalności jest przyjmowanie i realizacja zobowiązań określonych w międzynarodowych porozumieniach i konwencjach. Polska jest obecnie stroną następujących konwencji i protokołów z dziedziny ochrony środowiska (istotnych w sposób większy lub mniejszy z punktu widzenia niniejszej prognozy): Tabela 1 Konwencje i porozumienia ratyfikowane przez Polskę lub planowane do ratyfikowania Data Data ratyfikacji i/lub wejścia NAZWA KONWENCJI podpisania w życie dla Polski, podstawa prawna
Konwencje i Porozumienia ratyfikowane przez Polskę 1 Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie 22.11.1972 22.03. 1978 r. międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa Dz.U. nr 7 poz. 24 i 25 z 1978 r. wodnego z 1971 r. (Konwencja Ramsarska) 2 Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i 12. 12. 1990 r. roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (Konwencja Dz.U. nr 27, poz.112 i 113 z 1991 r. Waszyngtońska -CITES) z 1973 3 Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza 13.11.1979 17.10.1985 r. na dalekie odległości z 1979 r. (Konwencja Genewska) Dz.U. z 1985 r., nr 60 4 Protokół do konwencji Genewskiej w sprawie transgranicznego 14.09. 1988 r. zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczący Dz.U. nr 40 z 27.12.1988 r. długofalowego finansowania wspólnego programu monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń na dalekie odległości w Europie z 1984 r. (EMEP) 5 Konwencja Wiedeńska w sprawie ochrony warstwy ozonowej z 1985 11.10.1990 r., r. Dz.U. 98, poz.488 z 1992 r. 6 Protokół Montrealski w sprawie substancji zubożających warstwę 11.10.1990 r., ozonową z 1987 r. Dz.U. 98, poz.490, z 1992 r. Poprawki londyńskie z 1990r. 02.10. 1996 r. Poprawki kopenhaskie z 1992r. 02.10.1996 r. Poprawki montrealskie z 1997r. 06.12. 1999 r. Poprawki pekińskie z 1999r. nie ratyfikowane 7 Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza 22.03.1974 8.11.1979 r. Bałtyckiego z 1974 r. (Konwencja Helsińska - HELCOM) Dz.U. nr 18, poz.64 z 1980r 8 Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian 05.06.1992 26.10.1994 r., klimatu (UN FCCC) z 1992 r. Dz.U. 53, poz. 239 z 1996 r. 9 Konwencja o ochronie dzikiej fauny i flory europejskiej oraz ich 24.03.1995 01.01.1996 r. siedlisk naturalnych (Konwencja Berneńska) Dz.U. 58 poz.263 i 264 z 1996 r. 10 Konwencja o różnorodności biologicznej z 1992r. 05.06. 992 1996 r. Tekst nie publikowany 11 Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt z 01.05.1996 r. 1979 r. (Konwencja Bońska) Tekst nie opublikowany w Dz.U. 12 Porozumienie o ochronie małych waleni Morza Północnego i Bałtyku 1996 r. z 17.03.1992r. (ASCOBANS) Dz.U. nr 96 poz. 1108 z 1999r.
13 Porozumienie o ochronie nietoperzy w Europie z 4.12.1991r. 10.05. 1996 r. (EUROBAT) Dz.U. nr 96 poz. 1112 z 1999 r. 14 Konwencja o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście 26.02.1991 10.09. 1997 r. transgranicznym z 25.02.1991r. (Konwencja z Espoo) Dz.U. nr 96 poz. 1110 z 1999r. 15 Konwencja o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania 22.03.1990 20.03.1992 r. odpadów niebezpiecznych (Konwencja Bazylejska) Dz.U. nr 19, poz. 88 z 1995 r. 16 Umowa o Międzynarodowej Komisji Ochrony Odry przed 11.04.1996 07.01.1999 r. Zanieczyszczeniem Dz.U.nr 99 poz.629 z 1998 r. 17 Nowa Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza 09.04.1992 24.06. 1999 r. (ratyfikacja) Bałtyckiego z 1992 r. (Konwencja Helsińska - HELCOM) 15.02.2000 r. (wejście w życie) 18 Konwencja o ochronie i użytkowaniu cieków transgranicznych i jezior 18.03.1992 17.02.2000 r. międzynarodowych z 18.03.1992 r. 19 Konwencja ONZ w sprawie zwalczania pustynnienia w krajach 02.10.2001 (ratyfikacja) dotkniętych poważnymi suszami i/lub pustynnieniem, zwłaszcza w 12.02.2002 Afryce (wejście w życie) 20 Porozumienie o Współpracy z Europejską Organizacją Eksploatacji 15. 2. 1999, 31.10.2001 (ratyfikacja) Satelitów Meteorologicznych (EUMETSAT) 21 Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w 25.05. 1998 31.12.2001 podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach (ratyfikacja)
8 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
Data Data ratyfikacji i/lub wejścia NAZWA KONWENCJI podpisania w życie dla Polski, podstawa prawna dotyczących środowiska (Konwencja z Aarhus)
Konwencje i Porozumienia podpisane, lecz dotychczas nie ratyfikowane 1 Protokół z Kioto do Ramowej Konwencji ONZ w sprawie zmian 16.07. 1998 Ratyfikacja planowana w 2002 r. klimatu 2 Protokół do konwencji z roku 1979 w sprawie transgranicznego Nie jest planowane przystąpienie - zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczący okres obowiązywania protokołu ograniczania emisji siarki lub jej przepływów transgranicznych wygasł z dniem przynajmniej o 30% z 1985 r. 31.12.1993 r. 3 Protokół do konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego 31.10.1988 W trakcie ratyfikacji zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczący emisji tlenków azotu i/lub ich transgranicznego przemieszczania z 1988 r. 4 Protokół do konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego Planowana ratyfikacja zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczący kontroli Nie planuje się ratyfikacji emisji lotnych związków organicznych lub ich transgranicznego przemieszczania z 1991 r. 5 Protokół do konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego 24.06. 1994 Rozpoczęcie ratyfikacji planowane zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczący w 2002 r. dalszego ograniczenia emisji siarki z 1994 r. 6 Protokół do konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego 24.06. 1998 Ratyfikacja planowana w 2002 r. zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczący trwałych zanieczyszczeń organicznych z czerwca 1998 r. 7 Protokół do konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego 30.05.2000 Planowana ratyfikacja zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości w sprawie przeciwdziałania zakwaszaniu, eutrofizacji i ozonowi przyziemnemu z 1.12.1999 r. 8 Protokół – „Woda i Zdrowie” do Konwencji o Ochronie i Użytkowaniu 17.06.1999 Jednostką wiodącą jest Cieków Transgranicznych i Jezior Międzynarodowych z 1992 r. Ministerstwo Zdrowia 9 Konwencja w sprawie transgranicznych skutków awarii 18.03.1992 Ratyfikacja planowana w 2002 r. przemysłowych z 1992 r. 10 Protokół w sprawie bezpieczeństwa biologicznego z 29 stycznia 24.05.2000 Planowana ratyfikacja 2000r. do konwencji o różnorodności biologicznej 11 Porozumienie pomiędzy Wspólnotą Europejską i Rządem 16.11.2000 Planowana ratyfikacja w 2002 r. Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie uczestnictwa Polski w Europejskiej Agencji Środowiska i Europejskiej Sieci Informacyjnej i Obserwacyjnej 12 Konwencja w sprawie trwałych zanieczyszczeń 23.05.2001 Planowana ratyfikacja organicznych(Konwencja Sztokholmska) 13 Europejska Konwencja Krajobrazowa 21.12.2001 Planowana ratyfikacja w 2002 r. 14 Protokół w sprawie metali ciężkich (Czwarta Konferencja Czerwiec 1998 Ministerialna "Środowisko dla Europy" 1998 r. w Aarhus). r.
Konwencje i porozumienia w stosunku do których planowane jest przystąpienie
lub ich podpisanie 1 Poprawka III do Konwencji Bazylejskiej, dotycząca zakazu eksportu odpadów do W trakcie procesu ratyfikacji krajów innych niż określone w Załączniku VII do Konwencji 2 Protokół do Konwencji Bazylejskiej w sprawie odpowiedzialności i rekompensat za Planowane podpisanie szkody wynikłe z transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych 3 Porozumienie o ochronie afrykańsko-euroazjatyckich wędrownych ptaków wodnych Planowane jest podpisanie, a następnie ratyfikacja 4 Porozumienie w sprawie ochrony środkowo-europejskiej populacji dropia (Otis tarda) Planowane podpisanie (nie podlega ratyfikacji) Poszczególne dyrektywy, międzynarodowe akty prawne zostały wdrożone do polskiego prawodawstwa i tym samym znalazły swoje odzwierciedlenie w projektowanym dokumencie. Projekt analizowanego dokumentu uwzględnia wytyczne i cele ochrony środowiska przyjęte w wyżej wymienionych dyrektywach i konwencjach, poprzez zamieszczenie zapisów dotyczących różnych aspektów środowiska, zwłaszcza w zakresie jego ochrony. Uzyskano w ten sposób wysoką zgodność z dokumentami planistycznymi różnego szczebla, co pozwala wnioskować, że związane z nimi cele będą osiągane również
9 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych przez ustalenia funkcjonalne wynikające z projektu planu. Zostało utrzymane założenie strategiczne dokumentów wszystkich poziomów, że celem generalnym rozwoju jest rozwój zrównoważony, przez który należy rozumieć zrównoważony udział wszystkich istotnych czynników ekologicznych, gospodarczych i społecznych. 1.4 USTALENIA I GŁÓWNE CELE PROJEKTU MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Obecnie cały teren gminy Jejkowice objęty jest miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego z roku 2001 i 2002 (obszary: A i B uchwalone przez Radę Gminy Jejkowice uchwałą Nr XXXVI/174/2001z dnia 10 grudnia 2001 r., oraz obszary C, D, E, F uchwalone przez Radę Gminy Jejkowice uchwałą XXXVIII/183/2002 z dnia 28 stycznia 2002 r.). Zmiana tych planów związana była z koniecznością dostosowania tych uchwał do obecnego stanu prawnego (plany te wykonane były na podstawie ustawy o planowaniu z 1994 r.) oraz z wnioskami mieszkańców o nowe tereny budowlane. W projekcie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego znalazły się następujące przeznaczenia podstawowe terenów: 1) MN1 – tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej dla uzupełnienia istniejącej zabudowy, 2) MN2 – tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej dla lokalizacji nowej zabudowy, 3) U – tereny zabudowy usługowej, 4) US1 – tereny sportu i rekreacji z zabudową kubaturową, 5) US2 – tereny sportu i rekreacji z budowlami i urządzeniami sportowo- rekreacyjnymi, 6) P – tereny obiektów produkcyjnych, składów i magazynów, 7) R – tereny rolnicze, 8) ZL – tereny lasów, 9) ZŁ – tereny zieleni niskiej w dolinach rzek i potoków 10) ZC – tereny cmentarza, 11) ZR – tereny zalesień i zadrzewień, 12) WS – tereny wód powierzchniowych, 13) IT – tereny infrastruktury technicznej, w tym ITK – kanalizacja, 14) KDS – tereny obsługi komunikacji, 15) KK – tereny komunikacji kolejowej, 16) KD – tereny komunikacji drogowej, w tym: 17) KDZ – tereny dróg publicznych klasy „zbiorcza”, 18) KDL – tereny dróg publicznych klasy „lokalna”, 19) KDD – tereny dróg publicznych klasy „dojazdowa”,
10 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
20) KDX – tereny dróg pieszo-jezdnych, 21) KDW – tereny dróg wewnętrznych. Celem wykonania planu była odpowiedź na wnioski mieszkańców o nowe tereny budowlane oraz dostosowanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego do wymogów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 r., gdyż plan z 2001 r. w tej materii już dość znacznie się zdezaktualizował. W stosunku do planu obowiązującego z 2001 r. i 2002 r. nie zmienia się w sposób znaczący układ urbanistyczny, a wykonanie planu ogranicza się do uzupełnienia istniejącej już tkanki lub nieznacznej zmiany funkcji niektórych terenów. Zdecydowana większość nowych terenów to uzupełnienie istniejącej struktury. Projekt planu nie wskazuje nowych terenów na których kształtowałyby się nowe centra rozwoju. Wizja rozwoju gminy oparta jest o istniejąca strukturę, która została już nakreślona w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z 1999 r. oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego z 2001 i 2002 r., a następnie ustalona w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania z 2013 r. W przypadku realizacji ustaleń projektu planu całkowitej urbanizacji będzie podlegało centrum gminy, które już dziś jest mocno zabudowane. Zupełnie nowym elementem byłyby tereny sportowo-rekreacyjne w południowej części gminy w dolinie cieku bez nazwy (na południe od ul. Gajowej). Projekt planu nie wprowadza nowych, znaczących rozwiązań komunikacyjnych, za wyjątkiem jednej drogi klasy lokalna łączącej ul. Pustki z ul. Niedobczycką oraz kilkunastu niewielkich dróg klasy dojazdowa umożliwiających dojazdy do zaplanowanej zabudowy (po terenach rolnych). Dolinę potoku Gzel, z wyjątkiem wyżej wymienionej drogi klasy lokalna pozostawia się wolną od zabudowy. Na terenie objętym planem znajduje się cmentarz na terenie o symbolu 1ZC. Cmentarz ten jest obiektem już istniejącym i nie przewiduje się jego poszerzenia. Zasady lokalizowania cmentarzy określone zostały w ustawie z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (tekst jedn. Dz. U. z 2011 r nr 118 poz. 687) oraz rozporządzeniu Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 25 sierpnia 1959 r. w sprawie określenia jakie tereny pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze (Dz. U. nr 52 poz. 315). Zgodnie z § 7 w/w rozporządzenia jego przepisów nie stosuje się do cmentarzy już istniejących, jeżeli ich zastosowanie uniemożliwiałoby korzystanie z cmentarza, a właściwy powiatowy inspektor sanitarny nie sprzeciwia się dalszemu korzystaniu z cmentarza. Zabudowa zlokalizowana wokół cmentarza posiada wodę doprowadzoną z wodociągu i nie wykorzystuje się tu jakichkolwiek ujęć do zaopatrzenia ludności w wodę pitną. Należy również zauważyć, że w odległości 500 metrów od granic cmentarza nie znajdują się ujęcia wody o charakterze zbiorników wodnych, służące jako źródło zaopatrzenia sieci wodociągowej w wodę do picia i potrzeb gospodarczych. Na terenie o symbolu ZC projekt planu ustala zakaz lokalizacji obiektów handlu artykułami żywnościowymi. Jednocześnie projekt planu ustala, że na terenach o symbolach F4MN1÷F11MN1 oraz F1MN2÷F5MN2 przy lokalizacji nowych budynków należy uwzględnić zgodnie z przepisami odrębnymi 50 metrową strefę ochronną od cmentarza pokazaną orientacyjnie na rysunku planu, poprzez wykluczenie w granicach tej strefy możliwości lokalizacji budynków mieszkalnych, zakładów produkujących artykuły żywności, zakładów żywienia zbiorowego bądź zakładów przechowujących artykuły żywności.
11 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
Dla prognozy oddziaływania na środowisko niezwykle istotne jest również, że w projekcie planu ustalono zakaz lokalizacji: 1) zakładów stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, 2) zakładów o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnych awarii, 3) urządzeń wytwarzających energię z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczającej 100 kW. Obiekty tego typu w niektórych przypadkach mogą znacząco oddziaływać na środowisko. Ze względu na wprowadzony zakaz ich lokalizacji ryzyko to nie wystąpi.
12 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
2. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA 2.1 POŁOŻENIE FIZYCZNO-GEOGRAFICZNE Opracowanie obejmuje teren gminy Jejkowice. Administracyjnie gmina Jejkowice położona jest w południowo-zachodniej części województwa śląskiego, w powiecie rybnickim. Teren gminy sąsiaduje od północy, wschodu i południa z miastem Rybnik, od zachodu z gminą Gaszowice, od północnego-zachodu z Lyskami. Gminę w całości stanowi jedno sołectwo - Jejkowice. Na terenie gminy wyróżnia się poszczególne tereny, które nie mają jednak szczególnego statutu. Są to: Pustki, Jejkowice Centrum i Za Koleją. Wg danych GUS za 2010 r. powierzchnia gminy wynosiła 759 ha, w gminie zamieszkiwało 3896 osób, a średnia gęstość zaludnienia wynosiła 513 osób na 1km2. Według podziału na jednostki fizyczno-geograficzne J. Kondrackiego obszar gminy Jejkowice znajduje się w dwóch podprowincjach. Niewielka, południowa część gminy położona jest w podprowincji Wyżyna Śląsko-Krakowska (341), makroregionie Wyżyna Śląska (341.1), w obrębie mezoregionu Płaskowyż Rybnicki (341.15). Natomiast pozostała część gminy położona jest w podprowincji Niziny Środkowopolskie (318), makroregionie Nizina Śląska (318.5), w obrębie mezoregionu Kotlina Raciborska (318.59). Zgodnie z podziałem geobotanicznym Polski omawiany obszar leży w Dziale Wyżyn Południowopolskich C, Krainie Górnosląskiej C.3, Okręgu Rybnicko-Kędzieżyńskim C.3.2, Podokręgu Rybnickim C.3.2.c. 2.2 BUDOWA GEOLOGICZNA Podłoże osadów czwartorzędowych stanowią osady trzeciorzędowe (miocen) wykształcone w postaci iłów plastycznych szarożółtych z warstwami piasków drobnoziarnistych Ns . Osady te zajmują praktycznie całą część gminy. Podłoże południowej części gminy pozbawione jest utworów trzeciorzędowych, odsłaniają się tu natomiast warstwy karbońskie Cn2 piaskowce, zlepieńce i węgiel kamienny warstw siodłowych. Niżej nich położone są jeszcze iłowce, mułowce, piaskowce i węgiel kamienny warstw pietrzkowickich, gruszowskich, jaklowieckich i porębskich Cn1. Wiek warstw z węglem kamiennym to Namur. Utwory trzeciorzędowe miejscami odsłaniają się na powierzchni terenu i są oznaczone na szczegółowej mapie geologicznej Polski w skali 1:50000 jako Mt3. Były one przedmiotem eksploatacji w licznych drobnych gliniankach znajdujących się w sąsiedztwie gminy, natomiast na terenie samej gminy brak jest śladów eksploatacji. Na obszarze gminy dominującymi utworami budującymi współczesną powierzchnię są utwory związane z okresem zlodowaceń (plejstocen) . Zlodowacenie Odry (środkowopolskie) pozostawiło na badanym obszarze cały zestaw litofacji powstałych w środowisku glacjalnym, fluwioglacjalnym i limnoglacjalnym. Największe powierzchnie gminy zbudowane są głównie z piasków i żwirów fluwioglacjalnych fgQp3. Ich zwarte powierzchnie rozciągają się na wysoczyznach w centrum Jejkowic oraz w rejonie Pustek, po obu stronach dopływu potoku Gzel. Piaski i żwiry tworzą na tym obszarze dwa poziomy: dolny zalegający pod glinami zwałowymi i górny pokrywający gliny zwałowe. Gliny zwałowe gQp3 posiadają na terenie gminy mniejsze rozprzestrzenienie i występują głównie w rejonie terenów leśnych w południowej części gminy.
13 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
Najmłodsze holoceńskie osady (fQh i nQh) występują głównie w dnach dolin rzecznych. Składają się one z piasków i żwirów deponowanych w obrębie koryt oraz mułów i iłów osadzonych na obszarach teras zalewowych, które tworzą tam zwarte pokrywy madowe. 2.3 WODY POWIERZCHNIOWE Pod względem hydrograficznym analizowany obszar w całości należy do prawostronnego dorzecza Odry. Głównym ciekiem odwadniającym obszar gminy Jejkowice jest potok Gzel, którego źródła znajdują się na terenie Rydułtów w odległości ok. 4 km na południowy zachód od granic gminy. Niewielkim dopływem potoku Gzel jest Dopływ z Zebrzydowic, zasilający go w rejonie ul. Gzelskiej. Kolejnym ciekiem posiadającym hydronim jest stanowiący północną granicę gminy Dopływ spod Gaszowic (dawniej spotykana była nazwa Struga Leśna). Na terenie gminy brak jest innych cieków, które posiadałyby oficjalne nazwy. W dolinie potoku Gzel i Dopływu spod Gaszowic znajduje się szereg drobnych dopływów mających charakter niewielkich strug i rowów melioracyjnych. Gzel i Dopływ spod Gaszowic posiadają szerokie płaskodenne doliny i to w nich właśnie grupują się ich dopływy. Centralna część Jejkowic właściwie pozbawiona jest cieków. Gzel stanowi niewielki ciek o charakterze potoku, jest on na znacznej powierzchni uregulowany, podobnie jak Dopływ z Zebrzydowic. Z kolei Dopływ spod Gaszowic ma charakter niewielkiego strumienia, który sączy się wśród podmokłych łąk północnej części gminy. Zbiorniki wodne Na obszarze gminy występuje 37 stawów i oczek wodnych, ale ich łączna powierzchnia to zaledwie 4 ha. Największy staw ma zaledwie 0,5 ha, przeważają natomiast zupełnie niewielkie (0,1 ha i mniej) oczka wodne. Stawy i oczka wodne usytuowane są na lokalnych niewielkich strugach bez nazwy i często tworzą ciągi. Pomimo, że stawy nie posiadają większego znaczenia gospodarczego, to jednak stanowią ważny element wzbogacający bioróżnorodność i walory krajobrazu. Należy w tym miejscu wspomnieć o stawach, które znajdują się poza północną częścią gminy, już na terenie miasta Rybnik. Są to stawy stanowiące element jednej z zatok Jeziora Rybnickiego, Gzela. Zagrożenie powodziowe Na terenie gminy Jejkowice jedynymi terenami narażonymi na zalanie wodami powodziowymi są tereny położone w dolinie potoku Gzel i Dopływu spod Gaszowic. Zostały one wyznaczone w oparciu o faktyczny zasięg wód zalewowych w 1997 r. i nie były one wskazywane w innych dokumentach (np. na mapach zagrożenia RZGW czy obecnie sporządzanych mapach KZGW). Zagrożenie falą wezbraniową terenów doliny potoku Gzel oraz jej dopływów jest niewielkie. Przy założeniu wystąpienia wezbrania o prawdopodobieństwie wystąpienia 0,1%, a więc tzw. „wody tysiącletniej”, zostałyby zalane tereny terasy zalewowej w obrębie doliny cieku. W obrębie doliny tej rzeki nie są usytuowane obiekty kubaturowe. Zlokalizowane są jedynie mosty o znaczeniu lokalnym, które mogą być zagrożone. W rejonie Za Koleją występuje zjawisko cofki od zbiornika Rybnickiego, zalewane w tym miejscu są połacie łąk, które nawet w okresie suchym są bardzo podmokłe. 2.4 WODY PODZIEMNE Według Mapy Hydrogeologicznej w skali 1:200000 ark. Gliwice obszar gminy wchodzi w skład przedkarpackiego regionu hydrogeologicznego XXII, podregion rybnicki
14 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
XXII 8, w którym główny poziom użytkowy wód podziemnych znajduje się w utworach czwartorzędowych i trzeciorzędowych. Na obszarze gminy Jejkowice w profilu hydrogeologicznym występuje piętro wodonośne w utworach czwartorzędu, związane ono jest z dolinami dopływów Rudy. W piętrze tym wydzielono użytkowy poziom wodonośny. Piętro wodonośne zajmuje niewielką, północno – wschodnią część gminy. Na pozostałym terenie gminy brak jest użytkowych poziomów wodonośnych. Piętro wodonośne czwartorzędu budują piaski i żwiry wypełniające dolinę kopalną Rudy oraz jej dopływów: potoku Gzel, Dopływu spod Gaszowic i Dopływu z Zebrzydowic. Generalnie występuje jeden poziom wodonośny, lokalnie więcej, ale o wyraźnym zróżnicowaniu jego warunków hydrogeologicznych w systemach dolinnych i na wysoczyznach. W systemach dolinnych poziom wodonośny jest odkryty lub częściowo odkryty, a ruch wody odbywa się w ośrodku porowym. Własności hydrogeologiczne kompleksu żwirowo-piaszczystego, wypełniającego formy dolinne, są korzystne do gromadzenia i przewodzenia wody. Miąższość zawodnionej warstwy wynosi 6,5 – 37 m. Zwierciadło ma charakter swobodny lub napięty: nawiercono je na głębokości od 1,5 m do 11,8 m p.p.t., a stabilizuje się na głębokości od 0,5 do 0,9 m. p.p.t. Zawodniona warstwa leży na iłach lub piaskach trzeciorzędowych i pozostaje w związku hydraulicznym z wodami powierzchniowymi i wodami trzeciorzędu. Czwartorzędowy użytkowy poziom wodonośny zasilany jest wodami atmosferycznymi bezpośrednio na całym obszarze jego występowania. Wszystkie główne cieki zaznaczają swój udział w postaci typowych wcięć drenażowych. Generalnie przepływ strumienia filtracji odbywa się ze wszystkich stron w kierunku doliny Rudy, która stanowi główną podstawę drenażu. W czwartorzędowym piętrze wodonośnym wydzielono jedną jednostkę hydrogeologiczną 4abQII. Średnia wydajność studni wierconej wynosi 10 – 30 m3/h, stopień zagrożenia tych wód jest średni, ze względu na generalny brak ognisk zanieczyszczeń, odporność poziomu, ze względu na brak izolacji jest niska. Jakość wody jest średnia (IIb), woda wymaga uzdatnienia. Tabela 1 Główne parametry jednostek hydrogeologicznych
Symbol jednostki Piętro Głębokość Miąższość Współczynnik Przewodność Moduł Moduł hydrogeologicznej wodonośne występowania [m] filtracji warstwy zasobów zasobów [m/24h] wodonośnej odnawialnych dyspozycyjnych [m2/24h] [m3/24h/km2] [m3/24h/km2]
4abQII Q <10 m Śr. 7 16,9 118 302 152
Według Mapy wstępnej waloryzacji głównych zbiorników wód podziemnych (Skrzypczak [red], 2003), materiałów Państwowej Służby Hydrogeologicznej oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy i regionów wodnych (Dz. U. 2006 nr 126 poz. 878) na obszarze gminy nie występują główne zbiorniki wód podziemnych. Według podziału Polski na jednolite części wód podziemnych teren gminy Jejkowice znajduje się w dwóch JCWPd nr 129 i 140.
15 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
Ujęcia wód powierzchniowych i podziemnych
Na terenie gminy Jejkowice znajduje się jedno czynne ujęcie wód podziemnych. Ujęcie ujmuje wody czwartorzędowe na podstawie pozwolenia wodnoprawnego wydanego przez Starostę Rybnickiego dnia 16 grudnia 2010 r. znak OŚ.6223-17/10. Wody ujmowane są z głębokości 16,5 metra. Użytkownikiem studni jest gmina Jejkowice, a woda służy jedynie do celów gospodarczych tj. podlewania murawy boiska przy ul. Krótkiej. Dla ujęcia nie została ustanowiona żadna strefa ochrony, choć w dokumentacji hydrogeologicznej wskazuje się na konieczność ustanowienia strefy ochrony bezpośredniej w promieniu 4 metrów od ujęcia. Ze względu na występowanie warstw izolujących oraz sposób użytkowania wody nie wskazywano potrzeby ustanowienia strefy ochrony pośredniej. Kwestie ustanawiania stref ochrony leżą w gestii dyrektora RZGW. Na terenie gminy nie znajdują się ujęcia wód powierzchniowych ani ich strefy ochronne. 2.5 KLIMAT Analizowany obszar gminy Jejkowice zlokalizowany jest, według regionalizacji rolniczo-klimatycznej Polski R. Gumińskiego (1948), w dzielnicy podsudeckiej (XVIII). Dzielnicę XV charakteryzują następujące warunki: średnia temperatura stycznia wynosi - 2,0°C, średnia temperatura lipca około 17,0°C, średnia temperatura roczna 7,0-8,0°C, dni z przymrozkami od 100 do 120, dni mroźnych ok. 20-40, ostatnie przymrozki wiosenne występują najczęściej w końcu kwietnia lub na początku maja, czas zalegania pokrywy śnieżnej wynosi ok. 80-90 dni, okres wegetacyjny trwa od 210 do 220 dni, opady atmosferyczne zróżnicowane, do 800 mm/rok, przeważają wiatry południowo-zachodnie i zachodnie, a bliżej doliny Odry północno-zachodnie. Średnie roczne sumy opadów atmosferycznych kształtują się w granicach od 657 mm (Ligota Tworkowska), 705 mm (Zwonowice), 740 mm (Adamowice), 781 mm (Rydułtowy) i 789 mm (Wodzisław Śl.) do 829 mm (Królówka). Maksymalne sumy miesięczne na tych posterunkach notuje się w lipcu, natomiast minimalne przypadają na styczeń (Wodzisław Śląski), luty (Adamowice, Ligota Tworkowska, Zwonowice), marzec (Rydułtowy) . Równoleżnikowe położenie Kotliny Oświęcimskiej powoduje, że docierają tu masy powietrza wilgotnego znad Atlantyku i masy suchego powietrza kontynentalnego. Ścieranie się tych mas powoduje przejściowość klimatu w regionie, wyrażającą się dużą zmiennością warunków pogodowych. W przypadku gminy szczególne znaczenie ma jej położenie w pobliżu Bramy Morawskiej, której istnienie umożliwia napływ wilgotnych i ciepłych mas powietrza z południowego zachodu. 2.6 POWIERZCHNIA ZIEMI 2.6.1 UKSZTAŁTOWANIE TERENU, ZAGROŻENIE OSUWISKOWE Ukształtowanie terenu Najniżej położone punkty znajdują się w północnej części gminy, w rejonie gdzie potok Gzel opuszcza teren gminy. Rzędne terenu wynoszą tu ok. 221 m n.p.m. Natomiast najwyżej położone punkty znajdują się w południowej części gminy w lesie Beata (270 m n.p.m.). Centralna część gminy położona jest na wysokości ok. 250 m n.p.m., doliny cieków zaś na wysokościach ok. 235 – 225 m n.p.m.
16 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
Gmina Jejkowice w ujęciu geomorfologicznym położona jest na Płaskowyżu Rybnickim. Rzeźba terenu gminy tworzona jest przez dwie główne formy geomorfologiczne: formy akumulacji i erozji rzecznej oraz formy akumulacji i erozji lodowcowej i wodnolodowcowej. Formę akumulacji rzecznej reprezentują doliny potoku Gzel i Dopływu spod Gaszowic z obecnie sztucznym przepływem wód ujętych w siec kanałów charakteryzujących się dużymi szerokościami den dolin. Dopełnieniem tych form są niewielkie poboczne wąskie dolinki (tzw. dolinki wciosowe) utworzone przez wody okresowe, obecnie często wykorzystywane pod lokowanie małych stawów i oczek wodnych. Natomiast formę akumulacji i erozji lodowcowej i wodnolodowcowej reprezentuje wysoczyzna polodowcowa wypiętrzająca się średnio do ok. 20 – 30 m ponad dna dolin. Na północnym wschodzie, przy granicy z Rybnikiem (rejon ul. Dworcowej) znajdują się wzniesienia będące pagórem morenowym wyraźnie wyodrębniającym się z otoczenia, mimo tylko 20 m przewyższenia. Podobny charakter mają wzniesienia w południowej części gminy porośnięte lasem Beata. Na terenie gminy nie występują znaczące antropogeniczne formy geomorfologiczne takie jak wysokie wały, nasypy, czy też tak charakterystyczne dla krajobrazu śląska i obecne w gminach sąsiadujących z Jejkowicami hałdy. Zjawiska osuwiskowe Warunki geologiczno – glebowe eliminują powstawanie osuwisk oraz spełzywanie warstwy glebowej ze stoków, co mogłoby zagrażać budynkom i infrastrukturze technicznej. Na terenie gminy nie stwierdzono występowania zjawisk osuwiskowych, ani występowania terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi. Osiadania terenu na skutek eksploatacji górniczej Centralna i południowa część gminy położona jest w obrębie obszaru i terenu górniczego „Rydułtowy I”. Wedle informacji zawartych w suikzp gminy Jejkowice z 1999 r. eksploatacja prowadzona do 1995 r. przez KWK Rydułtowy (obecnie KWK Anna – Rydułtowy) objęła obszar lasu Beata w południowej części gminy. Izolinie osiadań w tym rejonie ujawniły się na poziomie 0,25 do 2,25 m. W latach 60 – tych XX w. rozpoczęto budowę szybu materiałowo-zjazdowego dla KWK Ignacy na terenie obecnego składu budowlanego przy ul. Głównej. Szyb był głębiony metoda mrożeniową na głębokość ok. 180 m. W trakcie wykonywania podsypki nastąpiło wdarcie wody i zalanie szybu, wskutek czego została zaniechana jego budowa, zaniechano również planów eksploatacji tej części złoża Rydułtowy. Na etapie prac nad sporządzeniem opracowania ekofizjograficznego i studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice wystąpiono do KWK Rydułtowy – Anna z zapytaniem o aktualne uwarunkowania geologiczno – górnicze. W odpowiedzi na pismo przesłano mapę z projektu zagospodarowania złoża Rydułtowy z czerwca 2011 r. Z mapy tej wynika, że wpływy eksploatacji do 2019 r. obejmą niewielką południową część lasu Beata. Planuje się wystąpienie osiadań terenu do 50 cm i I kategorię terenu górniczego. Na mapie wskazano również zasięg płytkiej eksploatacji, która miała miejsce w XIX i na początku XX w., objęte są nią niewielkie fragmenty w południowej części lasu Beata.
17 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
Eksploatacja ta była prowadzona w kopalni „Szczęście Beaty”, która zakończyła eksploatację w 1919 r. 2.6.2 GLEBY Gmina Jejkowice posiada zdecydowanie rolniczy charakter. Według danych z mapy ewidencyjnej (patrz tabela nr 2) aż 85,33% powierzchni gminy stanowią grunty pozostające w gospodarowaniu rolnym, leśnym bądź też nieużytki. W strukturze użytkowania zdecydowanie przeważają grunty rolne, które stanowią 60,04 % powierzchni gminy. Wśród gruntów rolnych przeważają grunty orne (38,09 % powierzchni gminy). Mniejszy udział mają łąki i pastwiska (16,06 % i 3,60%). Łączny udział użytków rolnych to 462,18 ha, co stanowi 60,04% powierzchni gminy. Stawy, choć są częstym elementem krajobrazu, stanowią jednak jedynie 0,34% jej powierzchni. Łączna powierzchnia stawów to ok. 2,57 ha wg mapy ewidencyjnej, natomiast powierzchnia stawów i oczek wodnych na podstawie ortofotomapy to ok. 4 ha. Na mały udział powierzchni stawowych w strukturze użytków mają wpływ ich niewielkie rozmiary. Lasy zajmują ok. 188,88 ha, co stanowi ok. 24,78% powierzchni gminy. Niewielki jest również udział zadrzewień, które zajmują tylko 1,26 ha. Wszystkie powierzchnie leśne i zadrzewione zajmują zatem ok. 190,14 ha, co stanowi ok. 24,95% powierzchni terenu. Jest to wartość niższa niż średnia województwa (31,8%). Typy gleb na terenie gminy reprezentowane są w zdecydowanej większości przez gleby brunatne wyługowane i kwaśne. Zajmują one wszystkie większe powierzchnie rolne w gminie. Zdecydowanie mniejsze powierzchnie zajmują gleby bielicowe i pseudobielicowe – występują one w rejonie Pustek, po obu stronach potoku Gzel oraz w północno – wschodniej części gminy w rejonie ulic Gzelowskiej i Dworskiej. W dolinie potoku Gzel występują gleby mułowo – torfowe oraz mady, a w dolinie Dopływu spod Gaszowic – na terenie rozległych podmokłych łąk dodatkowo występują czarne ziemie zdegradowane i gleby szare oraz płat gleb glejowych. Centrum gminy jest już w dużym stopniu zabudowane i pokrywa glebowa została przekształcona na skutek urbanizacji. Jeśli chodzi o kompleksy przydatności rolniczej to na terenie gminy nie można mówić o dużym zróżnicowaniu. Występuje tu głównie kompleks żytni słaby (6), miejscami występują niewielkie płaty kompleksu żytniego bardzo dobrego i żytniego dobrego (4,5). Spośród pozostałych kompleksów występują rozsiane w różnych częściach gminy płaty kompleksu pszennego bardzo dobrego (2), żytniego bardzo słabego (7), zbożowo - pastewnego mocnego (8) i zbożowo pastewnego słabego (9). W dolinach cieków, a w szczególności na całej rozciągłości doliny potoku Gzel i Dopływu spod Gaszowic wyznaczono użytki zielone średnie (2z) i użytki zielone słabe i bardzo słabe (3z). Na terenie gminy przeważają grunty orne klas średniodobrych (IVa, IVb) oraz słabych (RV). Zajmują one łącznie 65,64% wszystkich gruntów pozostających w użytkowaniu rolnym. Zdecydowanie mniejszy udział prezentują łąki (27,04% użytków rolnych na terenie gminy) oraz pastwiska (6,36% wszystkich użytków rolnych na terenie gminy). Bardzo mały jest udział gleb klasy III – łącznie ok. 2 ha. Gleby klasy IV i V rozprzestrzenione są dość równomiernie w południowej części gminy, gdzie w dalszym ciągu prowadzona jest gospodarka rolna (rejon Pustek). W dolinie potoku Gzel i Dopływu spod Gaszowic występują pastwiska i łąki słabych klas IV i V. Strukturę klas glebowych przedstawiono w tabeli 3, a ich rozmieszczenie na załączniku mapowym nr 8 do opracowania ekofizjograficznego, należy tu
18 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych jednak zaznaczyć, że dane z tabeli nr 3 pochodzą ze Starostwa Powiatowego w Rybniku i są aktualne na 2012 r. Natomiast mapa nr 8 została opracowana na podstawie mapy zawartej w studium z 1999 r., gdyż na dzień dzisiejszy starostwo nie posiada graficznego opracowania klas glebowych możliwego do wykorzystania na etapie opracowania ekofizjograficznego. Jej celem jest ukazanie jedynie ogólnego zasięgu i położenia poszczególnych klas glebowych. Ten aspekt środowiska powinien zostać uzupełniony po wykonaniu elektronicznej mapy ewidencyjnej przez starostwo, na dzień dzisiejszy jednak termin jej wykonania nie jest znany. Tabela 2 Użytkowanie powierzchni gminy Jejkowice na podstawie mapy ewidencyjnej Grupa użytków Rodzaj użytku Oznaczenie Gmina Jejkowice gruntowych gruntowego ha / %
Użytki rolne Grunty orne R 290,35 38,09
Sady S 5,53 0,73
Łąki trwałe Ł 122,39 16,06
Pastwiska trwałe Ps 27,46 3,60
Użytki rolne BR 13,77 1,81 zabudowane
Grunty pod Wsr 2,57 0,34 stawami
Rowy W 0,11 0,01
Użytki rolne razem 462,18 60,04
Grunty leśne oraz Lasy Ls 188,88 24,78 zadrzewione i zakrzewione Grunty Lz 1,26 0,17 zadrzewione i zakrzewione
Grunty leśne oraz zadrzewione i 190,14 24,95 zakrzewione razem
Grunty zabudowane Tereny B 60,07 7,88 i zurbanizowane mieszkaniowe
Tereny Ba 0,51 0,07 przemysłowe
19 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
Inne tereny Bi 1,22 0,16 zabudowane
Zurbanizowane Bp 0,39 0,05 tereny niezabudowane
Tereny rekreacyjno Bz 3,60 0,47 – wypoczynkowe
Użytki kopalne K Brak
Tereny komunikacji
Drogi Dr 24,53 3,22
Tereny kolejowe Tk 11,01 1,44
Inne tereny Ti 0,02 0,00 komunikacyjne
Grunty zabudowane i 101,35 13,29 zurbanizowane razem
Użytki ekologiczne Użytki ekologiczne E Brak
Nieużytki Nieużytki N 0,50 0,07
Grunty pod wodami Grunty pod Wm Brak morskimi wodami wewnętrznymi
Grunty pod wodami Wp 2,54 0,33 powierzchniowymi płynącymi
Grunty pod wodami Ws 0,08 0,01 powierzchniowymi stojącymi
Grunty pod wodami razem 2,62 0,34
Tereny różne Tereny różne Tr 5,40 0,71
20 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
Razem 762,20 100%
Tabela 2 Klasy gleb gminy Jejkowice na podstawie mapy ewidencyjnej1 Klasa Gleby RIIIb RIVa RIVb RV RVI ŁIII ŁIV ŁV PsIII PsIV PsV PsVI
Gmina 2,4221 22,2484 90,8125 190,5023 2,0151 4,6366 73,1880 47,2147 3,5845 20,0393 4,8995 0,8885
Jejkowice
ok.452 ha
100% 0,52 4,81 19,64 41,19 0,44 1,00 15,83 10,21 0,78 4,33 1,06 0,19
2.7 ZASOBY NATURALNE Na terenie gminy występują jedynie dwa udokumentowane złoża węgla kamiennego występujące pod całym terenem gminy. Poza złożami węgla kamiennego brak jest złóż innych surowców, choć specyfika budowy geologicznej Płaskowyżu Rybnickiego wskazuje na możliwość występowania złóż surowców ilastych czy piasków i żwirów. Złoża tych surowców są stosunkowo częste na terenie gmin sąsiednich, natomiast na terenie Jejkowic nie zostały one udokumentowane, nie stwierdzono również śladów historycznej eksploatacji tych surowców. W poniższym zestawieniu zebrano istotne informacje dotyczące udokumentowanych złóż występujących na terenie gminy.
Tabela 4 Udokumentowane złoża na terenie gminy Jejkowice ID Midas Kopalina Złoże/ Obszar Górniczy/ Stan zagospodarowania Powierzchnia Teren górniczy/ [ha]/Zasoby Powierzchnia [ha} geologiczne bilansowe
378 Węgiel kamienny Rydułtowy/ Rydułtowy I Złoże zagospodarowane 2038,4 ha/ Koncesja: 216/93 1035199 tys. Ton Data wydania: 1994-01-26 Termin ważności: 2019-01-31 Użytkownik: KWK "Rydułtowy-Anna" Kompania Węglowa S.A.
9525 Węgiel kamienny Jejkowice / Złoże rozpoznane szczegółowo 2722,91ha/ 335266 tys. Ton
Złoża węgla występują w utworach górnego karbonu (namur i westfal) i obejmują serię paraliczną, górnośląską serię piaskowcową i serię mułowcową. Węgle są dobrej jakości, należą do koksujących i energetycznych. Średnia wartość opałowa waha się od 26 414 – 30 221 kJ/kg, zawartość popiołu 9,73 – 22,51 %, a zawartość siarki całkowitej 0,48 – 1,28%. Węgle mogą być wykorzystywane w koksownictwie i energetyce. Złoże „Jejkowice” położone jest na obszarze 5850 ha. Miąższość serii złożowej wynosi od 1031 do 1255 m, a grubość pokładów nie przekracza 1,9 m. Średnie parametry
1 Informacja pisemna Starostwa Rybnickiego na 2012 r.
21 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych kopaliny kształtują się następująco: wartość opałowa 26997 kJ/kg, zawartość popiołu 15,65%, zawartość siarki całkowitej 1,06%. Złoże „Rydułtowy” zajmuje obszar 4 520 ha. Grubość pokładów węgla zmienia się w granicach od 1,0 do 3,30 m, wartość opałowa wynosi średnio 26491 kJ/kg, zawartość popiołu 18,82%, a zawartość siarki całkowitej 0,99%. Złoże jest eksploatowane przez kopalnie KWK Rydułtowy - Anna, dla potrzeb eksploatacji utworzono obszar i teren górniczy Rydułtowy I. 2.8 ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE Gmina Jejkowice dość wyraźnie dzieli się na trzy główne jednostki przyrodnicze: las Beata w południowej części gminy wraz z luźną zabudową i terenami rolniczymi Pustek, tereny zurbanizowane w centralnej części gminy oraz tereny łąk i upraw z niewielkimi powierzchniami leśnymi na obszarze Za Koleją. Oś przyrodniczą gminy stanowi dolina potoku Gzel, która niejako oddziela zurbanizowane tereny centrum od mniej zurbanizowanych terenów na południu, wschodzie i północy gminy. Las Beata, którego powierzchnia na terenie gminy to ok. 135 ha posiada charakter zdecydowanie gospodarczy. W drzewostanie przeważają sosna i dąb w średnim wieku ok. 60 – 80 lat, las ma charakter mieszany, bez zdecydowanej przewagi czynnika liściastego lub iglastego. Według mapy urządzania lasu głównym siedliskiem na tym terenie jest las mieszany świeży. W lesie Beata brak jest bardziej wartościowych przyrodniczo i naturalnych siedlisk. Pomiędzy lasem Beata, a doliną potoku Gzel znajdują się Pustki, teren na którym dominuje luźna zabudowa mieszkaniowa wraz z niewielkimi terenami upraw polowych. Na terenie Pustek występuje kilkanaście niewielkich terenów zadrzewionych. W zdecydowanej większości mają one niską wartość przyrodniczą, stanowiąc zadrzewienia brzozowe, sosnowe czy dębowe o charakterze stricte gospodarczym. Ciekawsze z zadrzewień opisano w dalszej części tekstu, przy opisie doliny potoku Gzel. W miejscu tym należy wymienić dwa większe tereny zadrzewione. Pierwszy z nich to właściwe przedłużenie lasu Beata. Znajduje się on pomiędzy ul. Brzozową i ul. Gajową, powierzchnie tego terenu wynosi ok. 2,1 ha. Drugi z terenów to niewielki lasek położony u zbiegu ul. Niewiadomskiej i ul. Gajowej o powierzchni ok. 1 ha. Oba zadrzewienia maja charakter mieszanego lasu gospodarczego z dominacją dębów, natomiast w pierwszym z nich zaznaczają się pewne cechy lasu łęgowego (olcha w drzewostanie w części zachodniej), w drugim zaś pewne nawiązania do klimaksowej na tym terenie buczyny (w drzewostanie buk). Centralna część gminy jest mocno zurbanizowana. Środowisko przyrodnicze budują tu głównie przydomowe ogrody oraz niewielkie powierzchnie gruntów ornych w lukach budowlanych. Na tym terenie brak jest bardziej naturalnych elementów środowiska. W północno – zachodniej części tego terenu występują niewielkie powierzchnie leśne w postaci monokulturowych nasadzeń sosny. Tereny Za Koleją począwszy od linii kolejowej mają charakter podobny do terenów w centrum gminy. Występuje tu zabudowa mieszkaniowa, przy czym grunty orne zajmują większe powierzchnie. Na tym terenie duża część gruntów ornych jest odłogowana i porasta roślinnością ruderalną. Także tu występują niewielkie powierzchnie leśne mające charakter małowartościowych monokultur sosnowych. Większość tych małowartościowych nasadzeń leśnych stanowi las prywatny w ewidencji gruntów, został dla nich sporządzony uproszczony
22 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych plan urządzania lasu. Zdecydowanie najciekawszym elementem przyrodniczym gminy jest dolina Dopływu spod Gaszowic, która zaznacza się w morfologii terenu dość stromą skarpą przebiegającą równoleżnikowo. W dolinie Dopływu spod Gaszowic występują niezwykle cenne podmokłe łąki. Niestety ze względu na późną porę prowadzenia obserwacji (październik 2012) nie dało się wyszczególnić wszystkich występujących tu zbiorowisk. Stwierdzono jednak występowanie: szuwarów właściwych Phragmition (udało wyróżnić się szuwar trzcinowy Phragmitetum australis, zaznaczają się również szuwar tatarakowy Acoretum calami oraz szuwar szerokopałkowy Typhetum latifoliae), szuwarów wielkoturzycowych (udało się wyróżnić szuwar mozgowy Phalaridetum arundinaceae i szuwar kosaćcowy Iridetum pseudacori, występują również inne zbiorowiska szuwarów wielkoturzycowych, trudne jednak do identyfikacji), łąk kaczeńcowych ze związku Calthion palustris (zbiorowiska sitowia leśnego Scirpetum silvatici, nawiązania do zbiorowiska Cirsietum rivularis poprzez obecność pojedynczych sztuk ostrożenia łąkowego (Cirsium rivulare). Dokładne badanie fitosocjologiczne należałoby przeprowadzić w okresie wiosennym. Teren tych niezwykle cennych łąk kontynuuje się na terenie stawów w mieście Rybnik, na których przedłużeniu znajduje się zatoka Jeziora Rybnickiego Gzel. Mniej cennym terenem pod względem przyrodniczym, ale i tak zdecydowanie wyróżniającym się spośród mało wartościowych okolicznych terenów rolniczych Jejkowic jest dolina potoku Gzel. Rozciąga się ona na całej długości gminy i szczególnie w rejonie Pustek charakteryzuje się obecnością krótkich bocznych dolinek, tzw. dolinek wciosowych. Formacja roślinną która przeważa na obszarze doliny potoku Gzel są pastwiska ze związku Cynosurion – Lolio-Cynosuretum, a więc zbiorowiska z panującą życica trwałą Lolium perene i grzebienicą pospolitą Cynosurus cristatus oraz z obfitym udziałem koniczyny Trifolium sp. Siedliskiem potencjalnym tej doliny winny być lasy łęgowe, niestety występują one sporadycznie i w formie mocno kadłubowej. Niekiedy wśród olch pojawia się również dąb, który jest wskaźnikiem lasów grądowych. Z bardziej naturalnych zadrzewień należy wymienić: zadrzewienie dębowe po obu stronach ul. Górskiej wzdłuż bocznej doliny potoku Gzel, niewielkie zadrzewienie dębowe położone pomiędzy ul. Niewiadomską i ul. Łąkową (ok. 300 m na północny – wschód od opisanego uprzednio), kilka odosobnionych zadrzewień łęgowych po wschodniej stronie cieku bez nazwy stanowiącego główny dopływ potoku Gzel w Pustkach (ciek ten wcześniej zasila stawy Malinioki) – teren pomiędzy ul. Pustki i ul. Gajową. Najciekawszym spośród wszystkich zadrzewień jest natomiast zadrzewienie o charakterze łęgowym znajdujące się w północno – wschodniej części gminy, w dolinie potoku Gzel, na południe od ul. Dworskiej. Potok Gzel ma tu charakter nieuregulowany i płynie w niewielkim wąwozie. W drzewostanie występują olchy, a w najbliższym sąsiedztwie potoku dęby. Naturalne siedliska, które występowały na terenie gminy Jejkowice to2: niżowe łęgi olszowe i jesionowo-olszowe Fraxino-Alnetum (w dolinach cieków); grądy subkontynentalne dębowo-lipowo-grabowe Tilio-Carpinetum (w północno – wschodniej części gminy, rejon ul. Chwałęcickiej i ul. Dworskiej);
2 Matuszkiewicz W. [red], Potencjalna roślinność naturalna Polski – Mapa przeglądowa 1:300000 ark. 11, PAN, Warszawa , 1995
23 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
niżowa dąbrowa acydofilna typu środkowoeuropejskiego Calamagrostio- Quercetum petraeae (teren centrum gminy oraz jej część wschodni i północna); żyzna buczyna niżowa Melico-Fagetum, południowa część gminy (obecnie las Beata); Spośród wyżej wymienionych zbiorowisk obecnie występują jedynie łęgi olszowe w dolinach cieków choć te zbiorowiska mają charakter silnie kadłubowy. Pozostałe naturalne zbiorowiska uwidaczniają się jedynie jako niewielkie płaty w lasach gospodarczych. Należy się spodziewać, w przypadku pozostawienia bez użytkowania łąk znajdujących się w dolinie potoku Gzel i Dopływu spod Gaszowic szybkiego wzrostu lasów łęgowych. Pozostałe siedliska zostały silnie przekształcone przez rolnictwo i leśnictwo, powrót do stanu zgodnego z siedliskiem naturalnym wymagałby specjalnych działań 2.9 OBSZARY CHRONIONE NA PODSTAWIE USTAWY Z 16 KWIETNIA 2004 W myśl ustawy o ochronie przyrody na terenie gminy Jejkowice występuje tylko otulina parku krajobrazowego. Nie występują tu jakiekolwiek inne formy ochrony przyrody. 2.9.1 PARK KRAJOBRAZOWY Gmina Jejkowice położona jest w otulinie Parku Krajobrazowego Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich. Park Krajobrazowy „Cysterskie Kompozycje Rud Wielkich” utworzono na drodze Rozporządzenia Wojewody Katowickiego Nr 181/93 z dnia 23 XI 1993 r. (Dz. U. Woj. Katowickiego z 1993 r. Nr 15, poz. 130). W roku 2000 na wniosek Elektrociepłowni Rybnik nastąpiła zmiana granic parku na podstawie Rozporządzenia Wojewody Śląskiego Nr 37/2000 z dnia 28 września 2000 ( Dz. Urz. Woj. Śląskiego z 2000r nr 35, poz. 548). Wyłączone zostały: obszar elektrowni Rybnik, Zbiornik Rybnicki oraz przyległe tereny zurbanizowane. Park o powierzchni 50 470 ha obejmuje gminy: Nędza, Kuźnia Raciborska oraz częściowo gminy: Knurów, Czerwionka – Leszczyny, Orzesze, Żory, Suszec, Rybnik, Lyski, Racibórz, Sośnicowice i Pilchowice województwa śląskiego – są to tereny Nadleśnictw: Rudy, Rudziniec i Rybnik. Celem utworzenia Parku obejmującego tereny leśne, obszary rzek i stawów, upraw polnych i zabudowań było zachowanie i ochrona dóbr i walorów przyrodniczych, przyrodniczo – kulturowych, kulturowych i rekreacyjnych. W granicach Parku znalazł się obszar łączący doliny największych polskich rzek Odry i Wisły z centralnie przepływającą rzeką Rudą, pokryty na znacznych powierzchniach kompleksami leśnymi i rolniczymi. Teren Parku charakteryzuje się atrakcyjnością przyrodniczą związaną z zachowaną szatą roślinną i ukształtowaniem terenu oraz dużymi wartościami kulturowymi zapoczątkowanymi przez leśno – rybacką gospodarkę cystersów. Na terenie gminy Jejkowice granica parku krajobrazowego przebiega wzdłuż jej północnej granicy. Na południe od tego terenu ustanowiona została otulina parku krajobrazowego. Tak więc poza terenem parku, a w jego otulinie znajduje się cała gmina. Fakt ten nie ma właściwie żadnego znaczenia, gdyż zgodnie z wyżej wymienionym rozporządzeniem zarówno na terenie otuliny jak i parku obowiązują te same zasady.
24 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
Należy zwrócić uwagę, że pomimo upływu niemal 20 lat od ustanowienia parku wciąż nie ma planu jego ochrony – a więc dokumentu który winien integrować wszelkie działania na terenie parku. Taki stan rzeczy właściwe uniemożliwia prowadzenie jakiejkolwiek ochrony tego terenu. Nie dość wspomnieć, że na dzień dzisiejszy właściwie nie jest możliwe wskazanie prawidłowych granic parku, gdyż w rozporządzeniu z 1993 r. wprowadzono jedynie enigmatyczne stwierdzenie: „granica parku biegnie wzdłuż granicy lasu”. 2.9.2 PROPONOWANE FORMY OCHRONY PRZYRODY Gmina Jejkowice nie posiada zbyt dużego potencjału przyrodniczego. Jak do tej pory w literaturze przedmiotu nie wskazywano terenów proponowanych do objęcia ochroną. W niniejszym opracowaniu proponuje się do objęcia ochroną dolinę potoku Gzel oraz dolinę Dopływu spod Gaszowic. Celem ochrony winny stać się doliny cieków stanowiące korytarze ekologiczne, najcenniejsze fragmenty leśne (zadrzewienia łęgowe i grądowe) oraz niezwykle cenne podmokłe łąki w dolinie Dopływu spod Gaszowic. Proponuje się by przyjąć dla tych terenów formę ochrony w postaci obszaru chronionego krajobrazu. Zgodnie z art. 23 ustawy o ochronie przyrody „Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych”, w miejscu tym jednak należy zaznaczyć, że najważniejszą wartością chronioną powinien być nie tyle krajobraz czy funkcja korytarza ekologicznego, ale w stopniu najwyższym cenne siedliska przyrodnicze. Alternatywnie można by analizowane tereny wciągnąć w granice parku krajobrazowego „Cysterskie kompozycje krajobrazowe Rud Wielkich” lub utworzenie zespołu przyrodniczo - krajobrazowego. Nie mniej najważniejszym zadaniem jest ochrona tych terenów przed zmianą zagospodarowania w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. W związku z brakiem dokładnych, potwierdzonych badaniami naukowymi, opracowań dotyczących flory i fauny gminy Jejkowice zwraca się uwagę na konieczność przeprowadzenia inwentaryzacji przyrodniczej dla siedlisk oraz dla następujących grup systematycznych: ssaki, ptaki, gady, płazy, rośliny naczyniowe (stosownie do możliwości i potrzeb)3. Szczególnie ważne wydaje się rozpoznanie flory i fauny na terenie ustanowionego parku krajobrazowego i jego otuliny, na terenach zwartych kompleksów leśnych oraz mniejszych, rozproszonych terenów leśnych gminy oraz w rejonie łąk doliny Dopływu spod Gaszowic. Np. podmokłe łąki, w pobliżu których występują stawy stanowią potencjalne siedlisko dla gatunków ptaków wodno-błotnych (siewkowate, bekasowate, chruściele, kurowate), a jak dotąd nie notowano tu interesujących odkryć. Wydaje się, że stan ten wynika właśnie ze słabego rozpoznania potencjału przyrodniczego gminy. 2.10 KRAJOBRAZ Krajobraz gminy jest niejednorodny, generalnie charakteryzując się znacznym udziałem terenów otwartych na jej obrzeżach, zwartych kompleksów leśnych w części południowej oraz mocno zurbanizowanej centralnej części gminy. W krajobrazie gminy wyróżniają się cztery podstawowe jednostki krajobrazowe:
3 Bernacik A., Spychała M., Programowanie ochrony środowiska w gminie, Sorus, 2007
25 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
Łagodnie wznoszący się obszar centrum Jejkowic obrzeżony doliną potoku Gzel i linii kolejowej o spłaszczonej wierzchowinie z ulokowaną na niej wsią, ze spadkiem terenu w kierunku północnym, wschodnim i południowym; Tereny podobnie wyniesione jak poprzednio południowej części gminy i Pustek charakteryzujące się rozproszoną zabudową pośród użytków rolnych; Szerokie płaskodenne doliny potoku Gzel i Dopływu spod Gaszowic z pastwiskami i podmokłymi łąkami; Tereny leśne w południowej części gminy oraz w części północno – wschodniej; Cały obszar gminy cechuje krajobraz typowo rolniczy, wiejski, z dominacją zabudowy jednorodzinnej z ogrodami, a także zabudowy gospodarczej. Zabudowa ta koncentruje się głównie w centrum Jejkowic, wzdłuż głównych dróg, miejscami wkraczając w otwarte tereny rolne. Duży obszary gminy zajmuje las Beata (porastający południową część gminy) i grunty rolne. W krajobrazie zaznacza się dolina potoku Gzel. Niewielkie zróżnicowanie konfiguracji terenu oraz szczelna obudowa ul. Głównej nie dają możliwości „otwarcia” na dalekie widoki. Urodę krajobrazu gminy można docenić dopiero z miejsc mniej dostępnych. Spośród terenów gdzie występują ciekawe otwarcia widokowe należy wymienić dolinę potoku Gzel (przecięcie z ul. Niewiadomską, z linia kolejową, z ul. Dworcową i z ul. Chwałęcicką), a także niezwykle ciekawe otwarcie widokowe na dolinę Dopływu spod Gaszowic, choć brak jest tu łatwo dostępnych miejsc z możliwością dogodnej obserwacji. Przez teren gminy przebiegają interesujące szlaki rowerowe. W części południowej, przez las Beata biegnie szlak czerwony nr 320 Zalew Rybnicki – Pszowskie Doły. W części północnej zaś wzdłuż linii kolejowej przebiega szlak żółty Orzesze Jaśkowice – Racibórz oraz szlak niebieski, który stanowi łącznik tras czarnych nr 30+287 (przebiegającej wokół zalewu Rybnickiego) i 284 (Rydułtowy – Sumina). Szlak żółty i niebieski w części wzdłuż torów kolejowych biegną jednym śladem. 2.11 KORYTARZE EKOLOGICZNE Korytarze ekologiczne - Na terenie gminy Jejkowice w literaturze przedmiotu4 nie wytypowano istnienia korytarzy ekologicznych. 2.12 ZABYTKI I OBIEKTY O WARTOŚCIACH KULTUROWYCH Na analizowanym terenie występuje szereg form zabytkowych. Są to obiekty różnego typu: kościoły, zespoły zabudowy mieszkaniowej, jak i pojedyncze obiekty, zabytki techniki oraz szereg krzyży i kapliczek przydrożnych. Na terenie gminy występują również stanowiska archeologiczne. Ich pełne zestawienie znajduje się w tekście mpzp, w którym określa się również ich lokalizację na rysunku planu. 3. OCENA POTENCJALNYCH ZMIAN STANU ŚRODOWISKA PRZY BRAKU REALIZACJI USTALEŃ PLANU Na analizowanym terenie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania z 2001 r. i 2002 r. (patrz rozdział 1.4) oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z 2013 r. Zmiany, które wprowadza opisywany plan polegają w zdecydowanej większości na uzupełnieniu luk w zabudowie. Nie zmienia się w sposób znaczący istniejący
4 Parusel J. B. [red], Korytarze ekologiczne w województwie Śląskim – koncepcja do planu zagospodarowania przestrzennego województwa etap I, CDPGŚ, Katowice, 2007
26 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych układ urbanistyczny. Zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji ustaleń planu będą więc w zasadzie podobne do tych, które nastąpią w przypadku wykonania planu. W dalszym ciągu rozwijałaby się na zdecydowanej większości terenu gminy ekstensywna zabudowa mieszkaniowa. 4. ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R. O OCHRONIE PRZYRODY Z najważniejszych problemów ochrony środowiska na analizowanym terenie należy wymienić: - brak małoobszarowych form ochrony przyrody, takich jak użytki ekologiczne, obszar chronionego krajobrazu, choć szereg takich miejsc na terenie gminy wypełnia dyspozycję ustawową; - Brak dokładnej inwentaryzacji przyrodniczej terenu gminy; - Zabudowa lokalizowana jest w sposób rozproszony i nieharmoniczny, co powoduje niskie wykorzystanie powierzchni na terenach możliwych do zabudowy; - Problem tzw. niskiej emisji pochodzącej głównie z indywidualnych palenisk domowych, ale także z kotłowni lokalnych oraz zakładów produkcyjno-usługowych; - Niedostateczny stopień oczyszczania ścieków oraz istnienie dzikich zrzutów ścieków na terenach pozbawionych sieci kanalizacyjnej, sytuacja ta jednak podlega ciągłej poprawie na skutek rozbudowy systemu kanalizacji; - Na terenie gminy prowadzona jest eksploatacja węgla kamiennego, jak dotąd jednak wpływy eksploatacji ograniczały się do jej południowej, niezabudowanej części - Brak planu ochrony parku krajobrazowego Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich, co uniemożliwia skuteczną jego ochronę;
27 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
5. SKUTKI DLA ŚRODOWISKA WYNIKAJĄCE Z REALIZACJI USTALEŃ PLANU 5.1 WPŁYW NA WODY POWIERZCHNIOWE Projekt planu nie wprowadza nowych terenów i sposobów zagospodarowania, które w sposób znaczący mogłyby pogorszyć jakość wód powierzchniowych. W żadnym z miejsc tereny na których ustala się możliwość urbanizacji nie kolidują z ciekami powierzchniowymi czy ze stawami lub oczkami wodnymi – wszystkie one zostały wydzielone jako Ws - tereny wód powierzchniowych. W przeważającej większości nowa zabudowa będzie uzupełniać już istniejącą strukturę. Niewątpliwe powstanie nowej zabudowy mieszkaniowej i usługowej wpłynie na znaczące zwiększenie ilości odprowadzanych ścieków. W celu przeciwdziałania zanieczyszczeniom projekt planu ustala odprowadzanie ścieków bytowych oraz ścieków przemysłowych podczyszczonych do parametrów zgodnych z przepisami odrębnymi do kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej lub ciśnieniowej z odprowadzaniem ścieków do oczyszczalni ścieków w Rybniku. Projekt planu dopuszcza również stosowanie zbiorników bezodpływowych lub przydomowych oczyszczalni ścieków zgodnie z przepisami odrębnymi. W związku z wprowadzeniem szczegółowych zasad ochrony wód powierzchniowych oraz braku zagrożenia dla wód płynących i stojących nie przewiduje się zagrożenia dla tego komponentu środowiska. Niezwykle istotny jest fakt, że gmina niemal w całości podłączona jest do sieci kanalizacyjnej, co właściwie redukuje jakiekolwiek zagrożenia do minimum. 5.2 WPŁYW NA WODY PODZIEMNE Na analizowanym terenie występuje czwartorzędowy użytkowy poziom wodonośny w niewielkiej północno-wschodniej części gminy. Powstanie nowej zabudowy z niedostatecznie rozwiązanym systemem odprowadzania ścieków może wpłynąć na stan wód podziemnych. Dla ochrony wód podziemnych ważne będą więc ustalenia przedstawione w zakresie gospodarki ściekowej w rozdziale 5.1. Dla ochrony wód podziemnych kluczowe znaczenie mają działania, które wykraczają poza ramy planowania przestrzennego, takie jak egzekwowanie przez gminę wywozu nieczystości oraz właściwe zaprojektowanie inwestycji z uwzględnieniem wszelkich potrzebnych zabezpieczeń. 5.3 WPŁYW NA KLIMAT W szerszej skali realizacja ustaleń planu nie będzie miała wpływu na klimat oraz na znaczące zmiany występujących obecnie topoklimatów. Natomiast na pewno zmianie ulegnie mikroklimat terenów na których będzie powstawała nowa zabudowa. Zabudowanie terenów wpłynie na zwiększenie szorstkości powierzchni ziemi, a co za tym idzie na zmniejszenie warunków przewietrzania. Zagrożeniem może być problem niskiej emisji. W celu przeciwdziałania temu zjawisku projekt planu ustala nakaz stosowania do celów grzewczych, technologicznych, przygotowywania posiłków i ciepłej wody użytkowej urządzeń o dopuszczalnej zgodnie z przepisami odrębnymi emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego. 5.4 POWIERZCHNIA ZIEMI 5.4.1 WPŁYW NA UKSZTAŁTOWANIE TERENU Projekt planu zakłada nieznaczne poszerzenie funkcji mieszkaniowej, usługowej i produkcyjnej. Realizacja tych funkcji wpłynie nieznacznie na przekształcenie powierzchni
28 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych terenu. Nie należy jednak spodziewać się znaczących przekształceń, zmiany powierzchni ziemi należy uznać za nieuniknione, towarzyszące wprowadzeniu każdego typu inwestycji, jednocześnie jednak nie powodujące znaczących przekształceń morfologii terenu. 5.4.2 WPŁYW NA GLEBY Przy powstaniu planowanej zabudowy istniejące tu gleby ulegną w większości zniszczeniu (zajętość terenu). Zdecydowana większość terenów, które obecnie nie są zabudowane, a które zmienią zagospodarowanie to uprawiane grunty rolne (zaznaczono je na mapie nr 1). Pomimo znacznej utraty gruntów rolnych za pozytywne należy uznać, że w większości znajdują się one wśród istniejącej zabudowy i obejmują niewielkie areały. Projekt planu przewiduje pozostawienie minimalnej powierzchni biologicznie czynnej dla poszczególnych terenów, pomimo to przewiduje się, że tereny poddane pod zabudowę zostaną bezpowrotnie stracone dla rolnictwa. Należy pamiętać, że w świetle obowiązującego prawa zgodnie z ustawą z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 1205) przekształcenie gleb klasy III na cele nierolnicze w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego poza obszarami miast wymaga zgody odpowiedniego organu. Gleby takie w gminie Jejkowice zajmują niewielkie powierzchnie rozproszone na całym jej terenie i zajmują one łącznie ok. 3 ha. Na skutek ustaleń projektu planu nie następuje przekształcanie gruntów leśnych na cele nieleśne. 5.5 WPŁYW NA ZASOBY NATURALNE Projekt planu nie wprowadza form zagospodarowania przestrzennego, które kolidowałyby ze złożami węgla kamiennego i uniemożliwiały w przyszłości ich eksploatację. Udokumentowane złoża kopalin zostały ujawnione w projekcie planu. Na terenie gminy nie występują złoża powierzchniowe, w związku z czym nie przewidziano również przeznaczeń terenu, które umożliwiałyby ich eksploatację. 5.6 WPŁYW NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE Na analizowanym terenie występują głównie grunty rolne oraz tereny mieszkaniowe. Projekt planu wprowadza tereny budowlane (w szczególności MN2, U) na terenach obecnie niezainwestowanych. Na zdecydowanej większości terenów, które nie są obecnie zabudowane, a które są przeznaczone w projekcie mpzp do zabudowy występują grunty rolne (w zdecydowanej większości) bądź też przydomowe place i ogrody. Wskazano je na załączniku mapowym nr 1. W kilku przypadkach urbanizacja wprowadzona jest na teren występujących zadrzewień (północno-zachodnia część gminy). Zadrzewienia te składają się głównie z sosen i mają charakter stricte gospodarczy. Tak więc zmiana ich przeznaczenia nie spowoduje utraty cennych wartości przyrodniczych. Wprowadzenie zabudowy mieszkaniowej spowoduje zmiany w środowisku roślinnym wyrażające się między innymi w zanikaniu roślinności związanej z uprawami rolnymi na rzecz gatunków obcych na terenach realizacji zabudowy. Roślinność i zwierzęta związane do tej pory z gruntami rolnymi z tych terenów zostaną wyparte. Grunty rolne przeznaczone do zabudowy występują zwykle w pobliżu terenów już zainwestowanych, stanowiąc przydomowe poletka. Za niezwykle pozytywne należy uznać, że pozostawiono dolinę potoku Gzel oraz znajdujące się w północnej części gminy łąki wolnymi od urbanizacji. Projekt planu wprowadza również nowe drogi klasy dojazdowa mające służyć obsłudze nowych rozległych terenów mieszkaniowych. Za pozytywne należy uznać, że również te nowe drogi prowadzone są poza terenami cennymi
29 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych przyrodniczo, głównie po terenach rolnych lub po istniejących już drogach polnych. Projekt planu wprowadza również jedną drogę klasy lokalna, która wkracza na teren doliny potoku Gzel. Nie przecina ona jednak cennych siedlisk przyrodniczych, przebiega bowiem po jego obrzeżach, nie przewiduje się więc zagrożenia ze strony tej drogi. Reasumując na terenach przeznaczonych w projekcie planu do urbanizacji nie występują stanowiska roślin chronionych czy cenne siedliska przyrodnicze, a projekt planu nie przyczyni się do pogorszenia stanu środowiska przyrodniczego.
5.7 WPŁYW NA OBSZARY CHRONIONE NA PODSTAWIE USTAWY Z 16 KWIETNIA 2004 Projekt planu przedstawia na rysunku granice otuliny parku krajobrazowego Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich. W celu ochrony otuliny projekt planu ustala konieczność zachowania ustaleń obowiązujących zgodnie z przepisami szczególnymi. Na dzień dzisiejszy będą to więc ustalenia nakazy i zakazy określone w Rozporządzeniu Wojewody Katowickiego Nr 181/93 z dnia 23 XI 1993 r. (Dz. U. Woj. Katowickiego Nr 15, poz. 130). W granicach otuliny znajduje się cała gmina, a więc i wszystkie założone w projekcie planu tereny do urbanizacji. Projekt studium nie wprowadza przeznaczeń, które w sposób szczególny naruszałyby walory przyrodnicze. Na dzień dzisiejszy brak planu ochrony parku krajobrazowego, co nie pozwala na uściślenie zapisów projektu mpzp. Bez planu ochrony nie sposób określić ani dokładnych granic parku, ani przedmiotu ochrony, nie sposób również określić czy wprowadzone przeznaczenia stoją w sprzeczności z celami dla których powołano park. Dopiero po powstaniu planu ochrony parku możliwe będzie oszacowanie ewentualnego wpływu na jego walory. Natomiast na pewno można stwierdzić, że na wskutek ustaleń projektu planu nie będą zagrożone cenne siedliska przyrodnicze dla których ustanowiono park krajobrazowy wraz z otuliną. 5.8 WPŁYW NA KRAJOBRAZ Ideą projektu mpzp jest uzupełnienie istniejącego układu urbanistycznego. Przyjęty w miejscowym planie kierunek rozwoju analizowanego terenu nie wpłynie znacząco na zmianę jej krajobrazu – tereny będą rozwijały się na kształt dotychczasowy. W zapisach projektu planu znalazły się wskaźniki zagospodarowania i użytkowania terenów oraz zasady kształtowania ładu przestrzennego, które powinny zabezpieczyć właściwe kształtowanie się krajobrazu. 5.9 WPŁYW NA ZABYTKI I OBIEKTY O WARTOŚCIACH KULTUROWYCH Projekt planu ustala ochronę istniejących zabytków (obiekty wpisane do gminnej ewidencji zabytków) oraz nie wprowadza funkcji, które byłyby z nimi kolizyjne. W związku z ustaleniami planu nie przewiduje się zagrożenia dla tego komponentu środowiska. 5.10 WPŁYW NA WARUNKI I JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW 5.10.1 JAKOŚĆ POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO Projekt planu nie wprowadza funkcji, które w sposób znaczący mogłyby wpłynąć na potencjalne pogorszenie jakości powietrza atmosferycznego. O ile zagrożenie ze strony obiektów usługowych lub przemysłowych jest niewielkie, ponieważ muszą one spełnić szereg norm ujętych w prawie ochrony środowiska oraz objęte są bieżącym system monitoringu,
30 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych kontroli oraz pozwoleń, o tyle poważnym zagrożeniem jest poszerzenie się funkcji mieszkaniowej (tereny MN1i MN2), która ciągle jest głównym sprawcą zanieczyszczeń w formie tzw. „niskiej emisji”. W celu przeciwdziałania temu negatywnemu zjawisku projekt planu wprowadza nakaz stosowania do celów grzewczych, technologicznych, przygotowywania posiłków i ciepłej wody użytkowej urządzeń o dopuszczalnej zgodnie z przepisami odrębnymi emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego. Należy zaznaczyć, że systemy obsługi grzewczej pozostają poza kontrolą służb ochrony środowiska, a rozwiązanie problemu niskiej emisji wymaga podjęcia działań, które wykraczają poza ramy miejscowego planu zagospodarowania. W przypadku powstania tak rozległych terenów zabudowy mieszkaniowej jakość powietrza na skutek niskiej emisji ulegnie znaczącemu pogorszeniu, oczywiście o ile nie zostaną do tego czasu wprowadzone rozwiązania takie jak np. ogrzewanie z sieci ciepłowniczej. 5.10.2 KLIMAT AKUSTYCZNY Dopuszczalne poziomy hałasu powinny odpowiadać wymaganiom rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826 ze zm). Prowadzenie działalności na terenach o funkcjach usługowych i infrastrukturalnych nie powinno powodować przekroczenia standardów jakości środowiska, o czym wyraźnie mówi art. 144 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska. W dalszej części w ust. 2 tego artykułu jest wyraźny nakaz dotyczący ewentualnego oddziaływania na środowisko i tereny sąsiednie, tj. eksploatacja instalacji powodująca wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, emisje hałasu oraz wytwarzanie pól elektromagnetycznych nie powinna powodować przekroczenia standardów jakości środowiska, do którego prowadzący instalację ma tytuł prawny. Projekt planu nie wprowadza obiektów, które mogą mieć potencjalny wpływ na pogorszenie klimatu akustycznego. Nie przewiduje się budowy nowych arterii drogowych, ani dużych terenów produkcyjnych. Zagrożenie związane z ponadnormatywnym hałasem może więc wystąpić tylko na terenach zabudowy mieszkaniowej, a jak wspomniano powyżej ponadnormatywny hałas należy ograniczyć do granic działki. Niewątpliwie jednak powstanie rozległych terenów zabudowy mieszkaniowej przyczyni się do pogorszenia jakości klimatu akustycznego. W projekcie planu, zgodnie z art. 114 ust. 1 Prawa Ochrony Środowiska wskazano, które z terenów należą do poszczególnych rodzajów terenów o których mowa w art. 113 ust. 2 pkt 1: tereny o symbolach MN1 i MN2 należy traktować, jako tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, tereny o symbolach US1 i US2 należy traktować, jako tereny rekreacyjno- wypoczynkowe, teren o symbolu B2U, należy traktować, jako tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży. 5.10.3 POLA ELEKTROMAGNETYCZNE Projekt planu nie wprowadza specjalnych obostrzeń co do lokowania anten telefonii komórkowej. Podobnie jak w przypadku emisji zanieczyszczeń i hałasu, wprowadzanie do środowiska pól elektromagnetycznych obostrzone jest szeregiem przepisów oraz systemu
31 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych kontroli, stojących poza systemem planowania przestrzennego. Należy również dodać, że zgodnie z ustawą z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego nie może ustanawiać zakazów, a przyjmowane w nim rozwiązania nie mogą uniemożliwiać rozwoju telefonii komórkowej. W projekcie planu ustalono również nakaz przestrzegania ograniczeń w zagospodarowaniu terenów położonych w strefach technicznych pokazanych na rysunku planu wzdłuż sieci i urządzeń infrastruktury technicznej, zgodnie z obowiązującymi wymogami przepisów odrębnych. 5.10.4 GOSPODARKA ODPADAMI Ze względu na przyrost zabudowy mieszkaniowej, produkcyjnej czy usługowej niewątpliwe wzrośnie też ilość powstających odpadów, choć nie będzie to przyrost znaczący. Projekt planu nie wprowadza nowych składowisk odpadów, będą one składowane zgodnie z obowiązującymi przepisami poza terenem gminy. Gospodarka odpadami obostrzona jest szeregiem przepisów oraz systemu kontroli, stojących poza systemem planowania przestrzennego. Problem ten regulują zarówno ustawy (Ustawa z 14 grudnia 2012 r. o odpadach, Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach) jak również odpowiednie uchwały Rady Gminy oraz programy gospodarki odpadami, nie ma więc potrzeby, ani delegacji ustawowej do regulowania tego zagadnienia przepisami miejscowego planu. 5.10.5 ZAGROŻENIE POWODZIOWE Na terenie gminy Jejkowice występują zagrożenia powodziowe w dolinie potoku Gzel. Tereny te wynikają z analizy powodzi, które rzeczywiście miały miejsce na terenie gminy (min. w 1997 r.). Zgodnie z nomenklaturą przyjętą w ustawie prawo wodne w brzmieniu sprzed 18 marca 2011 r. tereny zalewowe nazywane są obszarami narażonymi na niebezpieczeństwo powodzi w przypadku gdy nie obowiązywało studium ochrony przeciwpowodziowej, a taka właśnie sytuacja miała miejsce na terenie gminy Jejkowice. Na dzień sporządzania projektu studium nie były wykonane stanowiące w obecnym porządku prawnym podstawę informacji o zagrożeniach powodziowych Mapy szczególnego zagrożenia powodzią. Ocenę tę sporządza Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. Na stronie internetowej KZGW dostępne są obecnie mapy Wstępnej oceny ryzyka powodziowego. Zamieszczono tam: mapę obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, mapę znaczących powodzi historycznych, mapę obszarów na których wystąpienie powodzi jest prawdopodobne. Obecnie brak jest obowiązujących dokumentów wskazujących zasięg zagrożeń powodziowych, w przyszłości jednak, zgodnie z obowiązującymi przepisami, zostaną one stworzone, należy więc na bieżąco wprowadzać do dokumentów planistycznych wyniki nowych opracowań. Na dzień dzisiejszy tereny zagrożeń powodziowych nazywane są terenami zalewowymi, tereny takie nie są jednak w żaden sposób ujęte w systemie prawnym. W projekcie planu ustalono dla tych terenów: dopuszcza się bieżące remonty, wymianę zużytych elementów konstrukcyjnych budynków,
32 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
zakaz lokalizacji nowych podpiwniczonych budynków oraz konieczność realizacji parterów budynków na wysokości minimum 1,2 m od powierzchni terenu dla terenów przeznaczonych do zabudowy. 5.10.6 ZAGROŻENIE OSUWISKOWE Na analizowanym terenie nie stwierdzono występowanie obszarów narażonych na wystąpienie ruchów masowych ziemi. 6. PRZEWIDYWANE MOŻLIWOŚCI TRANSGRANICZNEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Projekt planu nie wprowadza funkcji, które mogłyby potencjalnie transgranicznie oddziaływać na środowisko. 7. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJE PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO W projekcie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice zaproponowano szereg rozwiązań mających na celu zapobieganie i ograniczanie negatywnych oddziaływań na środowisko. W szczególności zaproponowano: racjonalne gospodarowanie zasobami przyrody, utrzymanie równowagi przyrodniczej, ochronę walorów krajobrazowych; nakaz stosowania do celów grzewczych, technologicznych, przygotowywania posiłków i ciepłej wody użytkowej paliw niepowodujących przekroczenia aktualnych na dzień uchwalenia planu norm ochrony środowiska; W zakresie gospodarki odpadami ustala się nakaz prowadzenia gospodarki odpadami zgodnie z planami gospodarki odpadami; szczegółowe zasady ochrony ładu przestrzennego; szczegółowe zasady gospodarki ściekami, w tym odprowadzanie ścieków do sieci kanalizacyjnej; W projekcie planu, zgodnie z art. 114 ust. 1 Prawa Ochrony Środowiska wskazano, które z terenów należą do poszczególnych rodzajów terenów o których mowa w art. 113 ust. 2 pkt 1; Zasady ochrony zabytków i dóbr kultury; Szczegółowe zapisy dotyczące zasad kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenów; W projekcie mpzp nie wprowadzono zapisów dotyczących kompensacji przyrodniczej. Zakres kompensacji przyrodniczej może zostać określony, zgodnie z art. 75 ust. 4 i 5 prawa ochrony środowiska w pozwoleniu na budowę lub w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Ze względu na charakter planu oraz brak znaczących negatywnych oddziaływań na elementy środowiska w prognozie oddziaływania na środowisko nie proponuje się działań zapobiegawczych lub minimalizujących negatywne oddziaływania.
33 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
8. MOŻLIWOŚCI ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH DLA OBSZARU NATURA 2000 Na terenie gminy nie znajdują się obszary Natura 2000. Projekt planu nie wprowadza funkcji, które mogłyby oddziaływać w jakikolwiek sposób na jakikolwiek obszar Natura 2000, więc nie ma potrzeby rozpatrywania rozwiązań alternatywnych. 9. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO PLANU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA Na etapie projektu planu nie wprowadzono konkretnych rozwiązań mających na celu analizę skutków realizacji oraz częstotliwości jej przeprowadzania. Zakres planu określony w ustawie z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [t.j Dz. U. z 2012 poz. 647] oraz w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego [Dz. U. Nr 164, poz. 1587] nie przewiduje możliwości określenia monitoringu w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Wskazanie takie byłoby niezgodne z przepisami prawa i znacząco wykraczałoby poza ustawowe kompetencje Rady Gminy. Jednocześnie skutki realizacji postanowień planu będą podlegały bieżącemu monitoringowi odpowiednich służb ochrony środowiska, służb ochrony przyrody, organów administracji oraz organizacji ekologicznych. Bardzo ważna jest również postawa obywateli, którzy powinni reagować natychmiastową interwencją w przypadku stwierdzenia wystąpienia uciążliwości.
34
10. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Niniejsza prognoza oddziaływania na środowisko dotyczy projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w jej granicach administracyjnych. Prognoza ma na celu określenie prawdopodobnych skutków realizacji ustaleń planu na poszczególne elementy środowiska w ich wzajemnym powiązaniu, w szczególności na ekosystemy, krajobraz, a także na ludzi, dobra materialne i dobra kultury. Została ona wykonana zgodnie z obowiązującym przepisami. Celem planu była głównie odpowiedź na wnioski mieszkańców. Opracowanie obejmuje teren gminy Jejkowice. Administracyjnie gmina Jejkowice położona jest w południowo-zachodniej części województwa śląskiego, w powiecie rybnickim. Na obszarze gminy dominującymi utworami budującymi współczesną powierzchnię są utwory związane z okresem zlodowaceń: piaski i gliny. Oś hydrograficzną stanowi potok Gzel. Na obszarze gminy występują piętra wodonośne w utworach czwartorzędu, związane z doliną Rudy i potoku Gzel, nie zostały tu wyznaczone Główne Zbiorniki Wód Podziemnych. Główne kompleksy terenów rolnych występują w części północnej i południowej gminy. Pod całym terenem gminy występują złoża węgla kamiennego, które w części południowej są przedmiotem eksploatacji. Środowisko przyrodnicze ma głównie charakter terenów rolniczych, będących w użytkowaniu lub odłogowanych oraz terenów leśnych zgrupowanych w kilku kompleksach. Na analizowanym terenie występuje szereg form zabytkowych. Są to obiekty różnego typu: kościoły, zespoły zabudowy mieszkaniowej, jak i pojedyncze obiekty, zabytki techniki oraz szereg krzyży i kapliczek przydrożnych. Do najważniejszych problemów ochrony środowiska należy zaliczyć brak małoobszarowych form ochrony przyrody, zagrożenia powodziowe, a także eksploatację węgla kamiennego oraz niską emisję. Nie przewiduje się znaczącego negatywnego wpływu na środowisko. Projekt planu nie wprowadza funkcji, które powodowałyby znaczące negatywne oddziaływania. Projekt pozostawia niezabudowane doliny cieków, co zapewni funkcjonowanie lokalnych korytarzy ekologicznych. Zmianie przeznaczenia ulegną znaczące powierzchnie areałów rolnych, tereny zurbanizowane nie wkraczają jednak na tereny cenne przyrodniczo. W szczególności nie przewiduje się znaczącego wpływu na wody powierzchniowe, podziemne, klimat, powierzchnię ziemi, przyrodę ożywioną, zabytki, krajobraz oraz na zdrowie i jakość życia mieszkańców, choć należy zaznaczyć, że może ulec pogorszeniu jakość klimatu akustycznego i jakość powietrza na terenach poddanych urbanizacji. Projekt planu nie wprowadza funkcji, które mogłyby potencjalnie transgranicznie oddziaływać na środowisko. W projekcie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice zaproponowano szereg rozwiązań mających na celu zapobieganie i ograniczanie negatywnych oddziaływań na środowisko. Na etapie oceny projektu planu nie wprowadzono konkretnych rozwiązań mających na celu analizę skutków realizacji oraz częstotliwości jej przeprowadzania, nie ustalono również prac kompensacyjnych, gdyż ustawodawca nie przewiduje wprowadzenia takich rozwiązań w projekcie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Geologic Tomasz Miłowski - ochrona środowiska, doradztwo prawne, konsulting; ul. Strzelecka 78, 44-203 Rybnik; tel: 502773557, email: [email protected]; nip: 642-283-41-91, REGON: 241759860 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
Projekt planu nie wprowadza funkcji, które mogłyby wpłynąć na cele, przedmiot ochrony oraz integralność jakiegokolwiek obszaru Natura 2000, w związku z czym nie ma potrzeby wprowadzenia rozwiązań alternatywnych.
36 Prognoza oddziaływania na środowisko miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice w granicach administracyjnych
LITERATURA Absalon D., Jankowski A.T., Leśniok M., 2001: Mapa hydrograficzna w skali 1:50 000 ark. M-34-61-D Wodzisław Śląski. GGK, Warszawa. Absalon D., Jankowski A.T., Leśniok M., Wika S., 1995: Mapa sozologiczna w skali 1:50 000 ark. M-34-61-D Wodzisław Śląski. GGK, Warszawa. Aktualizacja planu gospodarki odpadami gminy Jejkowice, Atmoterm, Opole, marzec 2009 r., Aktualizacja programu ochrony środowiska gminy Jejkowice, Atmoterm, Opole, marzec 2009 r., Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu 31.XII.2011 r. MŚ, PIG, Warszawa 2012. Brodziński I.., Mapa Geośrodowiskowa Polski, ark. Rydułtowy, PIG, Warszawa, 2004; Centralna Baza Danych Geologicznych – strona internetowa PIG, http://baza.pgi.gov.pl/ Chmura A., Wagner J., Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50000, ark. Rydułtowy, PIG, Warszawa 2002 Informacja o stanie środowiska 2007, 2008 i 2009, 2010, 2011, WIOŚ Katowice; Infogeoskarb – strona internetowa PIG, http://baza.pgi.gov.pl/ Kondracki J., 1998: Geografia regionalna Polski. WN PWN, Warszawa. Kotliccy G. i S., Mapa geologiczna Polski w skali 1:200000, ark. Gliwice, WG, Warszawa, 1979; Kotlicka G., Wagner J., Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1:200000, ark. Gliwice, WG, Warszawa, 1986; Matuszkiewicz W. [red], Potencjalna roślinność naturalna Polski – Mapa przeglądowa 1:300000 ark. 11, PAN, Warszawa , 1995; Państwowa Służba Hydrogeologiczna – strona internetowa PIG, http://www.psh.gov.pl Sarnacka Z. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, 1 : 50 000, ark. Rydułtowy, PIG 1956 Różkowski A. [red.], 1997: Mapa warunków występowania, użytkowania, zagrożenia i ochrony zwykłych wód podziemnych Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i jego obrzeżenia; 1 : 100 000. PIG, Warszawa; Skrzypczyk L. [red], 2003: Mapa wstępnej waloryzacji Głównych Zbiorników Wód Podziemnych 1:800000, PIG, Warszawa; Stebel A., Domański R., Stebel A.M.: Godne ochrony obiekty przyrodnicze w południowej części województwa katowickiego część I i II [w] Kształtowanie środowiska geograficznego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych nr 18, Katowice- Sosnowiec, 1995 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jejkowice, 1999 r. Urbisz A., Flora naczyniowa Płaskowyżu Rybnickiego na tle antropogenicznych przemian tego obszaru [w] Scripta Rudensia nr 6, Wydawnictwo PK CKKRW, Rudy Wielkie, 1996
37