Moralne I Niemoralne Strategie Walki. Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Moralne i niemoralne strategie walki. Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza Starter: obraz: Wojciech Kossak, Zakon krzyżacki; informacje o bohaterze bajronicznym; polecenia odwołujące się do wiedzy ucznia; Rozdział : W kręgu ważnych pojęć definicja powieści poetyckiej; definicja wallenrodyzmu; ćwiczenie otwarte; Rozdział: Konrad Wallenrod cztery ćwiczenie otwarte i jedno ćwiczenie interaktywne dotyczące pracy z tekstem pt. "Konrad Wallenrod"; Stefan Chwin "Wstęp" (fragment o tragizmie postaci Wallenroda); pięć poleceń otwartych z wiązanych z tekstem Chwina i treścią lektury; Rozdział: Pieśń Wajdeloty Adam Mickiewicz "Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich" (fragment: Pieśń Wajdeloty); trzy polecenia związane z interpretacją pieśni; Rozdział: Romantyczny kult średniowiecza definicje: osjanizm, walterskotyzm, gotycyzm; obraz: Średniowieczne miasto nad rzeką, Karl Friedrich Schinkel; obraz: Sen Osjana,Jean Auguste Ingres; trzy ćwiczenia otwarte; Rozdział: Giaur George Byron "Giaur" i ćwiczenie otwarte związane z interpretacją fragmentu; Rozdział: Zadaniowo ćwiczenie interaktywne słowa klucze, dwa ćwiczenia otwarte; Bibliografia: George Byron, Giaur, tłum. Adam Mickiewicz, Kraków [b.r.], s. 27–50. Adam Mickiewicz, Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich, [w:] tegoż, Wiersze i powieści poetyckie, Warszawa 1998, s. 291–292. Stefan Chwin, Wstęp, [w:] Adam Mickiewicz, Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich, Wrocław-Kraków 1998. Moralne i niemoralne strategie walki. Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza Zakon krzyżacki Wojciech Kossak, Zakon krzyżacki, 1909, domena publiczna Bohater bajroniczny to postać tragiczna – indywidualista, skandalista i samotnik buntujący się przeciwko konwencjonalnym normom społecznym i powszechnie akceptowanym zasadom moralnym. Próbował zgłębiać filozofię egzystencji oraz dotrzeć do istoty bytu. Bywał dumny i pełen pogardy dla świata, ale jednocześnie melancholijny, z rozdartą duszą i sprzecznymi emocjami. Już wiesz 1) W wybranym źródle poszukaj wyjaśnienia pojęcia bajronizm. 2) Opracuj materiały na temat jednego z wybranych współczesnych indywidualistów, buntowników, samotników, outsiderów. 3) Przeczytaj powieść poetycką Adama Mickiewicza Konrad Wallenrod. W kręgu ważnych pojęć Definicja: Powieść poetycka dłuższy utwór epicko‐liryczny pisany wierszem (początkowo trzynasto-, a następnie jedenastozgłoskowcem), którego dygresyjne fragmenty skonstruowano w odmiennej gatunkowo konwencji. Prekursorem gatunku był Walter Scott, autor m.in. Pani jeziora (1810), utworu opatrzonego podtytułem „poemat”. W romantyzmie ogromną popularnością cieszyły się powieści poetyckie George’a Byrona, który w ciągu dwóch lat (1813–1814) napisał cztery wybitne utwory tego rodzaju: Narzeczona z Abydos, Korsarz, Giaur i Lara. […]. Za pierwszą polską powieść poetycką badacze uznali Marię Antoniego Malczewskiego. […] Istotną cechą polskiej powieści poetyckiej jest silne akcentowanie kolorytu lokalnego danego regionu, który najczęściej w podtytule precyzowano. Narrator nawiązuje do folkloru danych okolic, wplata w powieść fragmenty stylizowane na mające długą tradycję podania przywoływane przez ludowego śpiewaka, którego postać jest często kluczowa w powieści (np. Konrad Wallenrod – Halban). Wyrazistym elementem gatunkowej konstrukcji jest postać bohatera ukazanego jako jednostka zbuntowana, będąca w konflikcie z otaczającym światem, występująca przeciw ustalonym normom moralnym, która z determinacją, nie zważając na piętrzące się przeszkody, dąży do osiągnięcia celu. By go zrealizować, gotowy jest popełnić zbrodnię. Bogata przeszłość bohaterów, powikłane losy skłaniają ich do wyboru drogi życiowej wygnańca, pustelnika, mnicha. Krzywda doznana przez bohatera […] jest źródłem zemsty, która prowadzi do zbrodni. Definicja: Wallenrodyzm pojęcie nawiązuje do losów wielkiej indywidualności – młodego Litwina, Waltera–Alfa, który inspirowany przez ludowego barda, Halbana, przybrał maskę prawowiernego rycerza, zdobył zaufanie wrogów i osiągnął najwyższe stanowisko po to, aby zniszczyć wojska krzyżackie w czasie nieudolnie prowadzonej wyprawy wojennej. Konrad wybrał sprzeczną z etosem zasadę walki podstępnej. Jego samobójcza śmierć zakończyła życie człowieka, który wyrzekł się wszystkiego, aby mścić się za napaść na swoją ojczyznę. Tego rodzaju tematyka korespondowała z romantycznym kultem średniowiecza […]. Na podstawie własnego konspiracyjnego doświadczenia poeta stworzył scenariusz walki w warunkach niewoli. Tę intencję trafnie odczytał inicjator procesu filomatów, senator Nowosilcow, protestujący przeciw edycji, oraz cenzor, który usunął słowa Halbana: „Tyś niewolnik, jedyna broń niewolników podstępy” (pieśń IV, w. 343). […] Recepcja poematu i wynikająca z niego idea wallenrodyzmu była ówcześnie dwojako interpretowana. Dla większości Polaków był to utwór zachęcający do walki o niepodległość i zgodnie z imperatywem romantycznego indywidualizmu – podkreślający rolę jednostki w tej walce. […] Z drugiej jednak strony wielu krytyków uznało, że jest to utwór zalecający dwuznaczne moralnie postępowanie, według zasady „cel uświęca środki” . […] Tak więc z jednej strony wallenrodyzm był synonimem idei patriotycznej, wezwaniem do czynu i gloryfikacją mocy jednostki, z drugiej jednak zaś miał głosić dwuznaczną moralnie ideę zemsty (obcą chrześcijańskiemu przykazaniu o miłości bliźniego) i pochwałę zdrady . Ćwiczenie 1 Wypisz z podanych definicji pojęcia, których znaczenia nie rozumiesz, i przygotuj ich alfabetyczny spis. Poszukaj znaczeń i zapisz adres źródła wykorzystanego przez ciebie. Uzupełnij Konrad Wallenrod Pracując z tekstem utworu, poszukaj w nim fragmentów, które pozwolą ci zrealizować poniższe zadania. Ćwiczenie 2 Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0. Ćwiczenie 3.1 Omów tło historyczne Konrada Wallenroda. Zwróć uwagę na skomplikowane relacje polsko - krzyżackie. Ćwiczenie 3.2 Omów relacje uczuciowe łączące Konrada Wallenroda i Aldonę. Ćwiczenie 3.3 Scharakteryzuj dylematy wewnętrzne Aldony. Ćwiczenie 3.4 Przygotuj wypowiedź na temat: „Tragizm Konrada Wallenroda to dylemat wyboru między średniowiecznym etosem rycerskim a etyką maski, a to, że Konrad musi nosić maskę, staje się powodem jego duchowej udręki”. Stefan Chwin “ Wstęp Machiavelli rozgrzeszał z dwuznacznych moralnie decyzji księcia, którego okoliczności zmusiły do zdrady, kłamstwa i podstępu. Mickiewicz nie tworzy bohatera przyjmującego taką perspektywę. Problematykę poematu skupia wokół zagadnienia niemożności pełnej asymilacji makiawelizmu przez osobowość uformowaną w duchowej atmosferze kultury rycerskiej. Wallenrod to rycerz chrześcijański zmuszony do wyboru metod walki niezgodnych z etosem rycerskim. Przeżywany przezeń konflikt norm moralnych ma charakter doświadczenia tragicznego i współtworzy bardziej złożoną sytuację duchową bohatera, w której tragizm przejawia się także i na innych płaszczyznach. Decyzja o przedsięwzięciu tajnej misji pociąga za sobą doświadczenie tragiczności w sferze życia prywatnego. Aby ocalić ojczyznę, Wallenrod musi zniszczyć własne szczęście, musi też zniszczyć szczęście kobiety, którą kocha […]; […] musi popełnić czyny w jego odczuciu niemoralne […], musi wybrać sposób walki, który splami jego honor rycerski: musi dopuścić się kłamstwa i zbrodni. Wybiera sposób działania nie mieszczący się w granicach chrześcijańskiego etosu rycerskiego – niczym zamaskowany skrytobójca zadaje wrogowi „cios w plecy”. […] Wallenrod staje przed koniecznością zabijania z ukrycia, działa z „zasłoniętą” twarzą – co jest dla niego tym bardziej bolesne, że – jak się dowiadujemy – swój prestiż zdobył przecież walcząc otwarcie w turniejach na dworach Europy. Konrad musi też swoje prawdziwe oblicze ukrywać zarówno przed wrogiem, jak i przed własnymi rodakami; o jego misji wiedzą właściwie jedynie trzy osoby: Aldona, Kiejstut i Halban, naród litewski żywi z pewnością nienawiść do swego faktycznego obrońcy, widzi w nim bowiem tylko wielkiego mistrza, swego śmiertelnego wroga […]. Ćwiczenie 4.1 Zinterpretuj stwierdzenia badacza Stefana Chwina: „W swoim poemacie Mickiewicz zobrazował kolizję między pragmatycznym nakazem podstępu a niezwykle silnie przeżywanym imperatywem jawności, który wciąż popycha bohatera do zrzucenia «maski»”. Ćwiczenie 4.2 Tragizm Konrada – „porwanego za młodu” – to także bycie obcym i związany z tym tzw. uraz oddzielenia. Czy z tego wyrasta jego pragnienie zemsty? Odszukaj w tekście scenę, która ukazuje uprowadzenie małego Waltera – Alfa przez rycerzy zakonnych. Ćwiczenie 4.3 Scharakteryzuj uczucia i emocje Konrada Wallenroda, który po latach wraca nad brzegi Niemna. Wypowiedź wzmocnij cytatami z utworu. Wykorzystaj również uwagi Stefana Chwina. „[Wallenrod] zanurza się w zapachu roślin ojczystych, „dziecinnieje”, staje się na powrót dzieckiem, powraca do swojej tożsamości prawdziwej. Nie jest to tylko proste przypomnienie miejsc, w których niegdyś żył. Dla Mickiewicza określenie „chmiel litewski” nie oznacza tylko rośliny rosnącej na terenie Litwy, litewskość nie jest tylko prostą kategorią geograficzną. Oznacza „ducha miejsca” – spełnia się tak w ludziach, jak i w naturze […]. Dlatego zetknięcie się z ojczystą roślinnością ożywia ukrytą tożsamość narodową w tym, kto został od ojczyzny oderwany. Jest to kontakt mistyczny i ekstatyczny […]. Wallenrod obcuje z ojczyzną idealną, estetycznie uformowaną w pieśniach. Obcuje z obrazem Litwy w szczególny sposób jednostronnym: z wizją szczęśliwej przeszłości narodu, szczęśliwej przyszłości oraz wizją udręczonych zniewolonych.”