September/ Oktober 2003 Arcam Verhuist Naar Nieuw

SEPTEMBER/ OKTOBER 2003

BOEYINGA IN DE PNIËLKERK 2 Een overzicht van het werk van de Amsterdamse School-architect Boeyinga is te zien in ‘het theelichtje’, een van zijn laatste bouwwerken.

ZWARTS EN CONCRETE 2 De lezingenreeks ‘ARCAM in de Brakke Grond’ begint weer in september met een optreden van Moshé Zwarts en in oktober van Gilian Schrofer en Rob Wagemans (Concrete).

75 JAAR BOUWEN 3 De dienst Ruimtelijke Ordening pakt uit met een grote jubileumtentoonstelling over ARCAM VERHUIST NAAR NIEUW GEBOUW vijfenzeventig jaar bouwen aan Amsterdam.

In september 2003 verhuist ARCAM van het Waterlooplein naar de Prins LOKAAL EN WERELDWIJD 3 Hendrikkade. Met het nieuwe gebouw - een ontwerp van René van Zuuk - heeft De Balie brengt lezingen over de nieuwe ARCAM na 17 jaar een eigen gezicht in de stad gekregen. Vanaf 24 oktober kan ruimten die ontstaan op het raakvlak van het publiek op de nieuwe locatie terecht. wereldwijde en plaatsgebonden factoren. Met onder meer Rem Koolhaas en Stephen De zoektocht naar nieuwe huisvesting begon Intern zijn voorzieningen als trappen, lift en Graham. eind 1998 vanuit het verlangen om een toe- receptie samengebracht in een compacte komstgericht instituut als ARCAM ook fysiek kern waaromheen vrije ruimtes zijn ontstaan KALENDER / CALENDER 4/5 een meer eigentijds gezicht te geven, terwijl voor exposities, kantoren en vergaderruimten. tegelijk de geringe omvang van de galerie De verschillende lagen staan via vides met WESTERGASFABRIEKTERREIN 6 aan het Waterlooplein in toenemende mate elkaar in verbinding en zijn zodoende voel- Op 7 september wordt het door Kathryn als een beperking werd ervaren. Bewust is baar onderdeel van het grote geheel. Gustafson ontworpen park op het gekozen voor het oostelijk deel van de Een huid van met zink gecoat aluminium Westergasfabriekterrein geopend. binnenstad, in de nabijheid van de Academie (Kalzip) is zo over het gebouw gevouwen dat van Bouwkunst, het Stadhuis, gemeentelijke de entree aan de stadszijde een spectaculaire NIET TE FILMEN? 7 diensten als DRO en OGA en andere culturele vorm heeft gekregen. Vanaf 24 oktober is De absurde blik op architectuur en stede- instituten. De smalle, laagliggende kade was iedereen welkom om het nieuwe gebouw bouw krijgt de ruimte in een retrospectief het uitgangspunt voor de vorm van het nieu- te komen bekijken. Zie voor informatie over van Jacques Tati en een film van Maurice we gebouw. De kolommen en de vloeren van de eerste expositie: ‘Wegens verbouwing Pialat uit 1961. het NEMO-paviljoen dat hier stond, zijn in het geopend’, p. 2. ontwerp van Van Zuuk geïntegreerd en heb- ARCAM, Prins Hendrikkade 600, v.a. ben nog één verdieping boven zich gekregen. 24/10, di.-za. 13-17 u., T 020 6204878 WWW.ARCAM.NL

REDACTIONEEL een tram overreden. Hij stierf, naar verluidt Het enige dat Koolhaas, ook in zijn eigen ogen, In het pas verschenen jaarverslag van het met alleen een exemplaar van het Nieuwe recht zal doen, is de ultieme hoofdprijs - een Nederlands Architectuurinstituut citeert directeur Testament op zak. zaligverklaring. En die blijkt nu binnen handbe- Aaron Betsky Rem Koolhaas. ‘Wat doen jullie Aan het meer dan duizend pagina’s tellende reik te liggen. Het werk van Koolhaas is immers over tien jaar’, vraagt deze, ‘als Nederland niet dossier dat het idee om Gaudí zalig te verklaren net zo mystiek en hemelgericht als dat van meer bestaat?’ De volgende vraag, nu van onze ondersteunt, is drie jaar gewerkt en de congre- Gaudí en hoopgevend is ook dat het Vaticaan kant, ligt voor de hand: ‘Wat doen wij over enige gatie die over de verzamelde documenten en meer ‘lekenheiligen’ wil gaan aanwijzen. tijd, als Koolhaas - al bijna 60 - er niet meer is?’ getuigenissen moet oordelen, zal daar nog Voorwaarde is wel dat Koolhaas zich tot het Geen paniek. Het antwoord is eerder deze zomer geruime tijd voor nodig hebben. Maar nu reeds katholicisme bekeert en dat vanaf nu vooral aangedragen, want op 9 juli jl. is in Rome de is duidelijk dat een en ander interessante per- rooms-katholieke opdrachtgevers hem in de procedure gestart die moet leiden tot de zalig- spectieven biedt, bijvoorbeeld voor Koolhaas. armen sluiten. Hier ligt een belangrijke taak voor verklaring van Antoni Gaudí. Deze Spanjaard, Bij zijn leven zal hij ongetwijfeld alle voorhanden de internationale rooms-katholieke gemeen- Catalaan, gelovig rooms-katholiek en architect zijnde prijzen krijgen en na zijn dood kan er een schap. Omdat Nederland al over tien jaar niet van onder andere de grootste openluchtkathe- Koolhaas Foundation komen die zijn nalaten- meer bestaat. draal ter wereld, werd in 1852 geboren en in schap beheert. Maar wat er op dat front ook 1926 na een vroom en deugdzaam leven door zal gebeuren, het is natuurlijk nooit genoeg. Maarten Kloos WEGENS VERBOUWING GEOPEND

‘Wegens verbouwing geopend’, de eerste tentoonstelling die ARCAM op de nieuwe locatie aan de Prins Hendrikkade presenteert, is een zoektocht naar omvang, achtergrond en betekenis van de nooit aflatende verbouwing van de landschappen, steden, gebouwen en woningen waarin zich ons bestaan voltrekt. Een zoektocht naar de bronnen van deze weergaloze verbouwingsijver, die tot gevolg heeft dat onze omgeving binnen de tijdsspan- ne van een mensenleven - en vaak nog veel sneller - onherkenbaar verandert. De expositie toont recente verbouwingen op alle mogelijke schaalniveaus en plaatst deze op een onge- bruikelijke manier naast elkaar. Zo worden verbanden gelegd tussen het verbouwen thuis (van de keuken tot de badkamer) en verbouwen van de stad (de aanleg van de Noord/Zuidlijn, de vernieuwing van de Renaultgarage gestript. Foto: augustus 2003 Westelijke Tuinsteden) en worden de motiva- ties achter deze processen vergeleken. In een begeleidend boekje wordt het De expositie is te zien van 24 oktober tot en Ook wordt het spanningsveld onderzocht fenomeen verbouwen beschouwd vanuit met 13 december. tussen de passie en de ergernis die horen maatschappelijk, sociologisch, psychologisch ARCAM, Prins Hendrikkade 600, bij het continue veranderingsproces. en architectuurhistorisch gezichtspunt. di.-za. 13-17 u., T 020 6204878

BOEYINGA IN DE PNIËLKERK STRUCTUUR EN VORM dewerker bij de Shell en nadien was hij onder De Pniëlkerk in Stadsdeel Bos en Lommer, Tot en met 12 september is bij het Fonds BKVB andere hoogleraar aan zowel de TU-Delft als ook wel het Theelichtje genoemd, is een van een tentoonstelling te zien met projecten van de de TU-Eindhoven. In 1990 richtte hij met Rein de laatste bouwwerken van de Amsterdamse jonge architecten Marion Regitko (MO STUDIO) Jansma het bureau Zwarts & Jansma Architecten School-architect Berend Tobia Boeyinga. In en Paul Toornend. De architectuur van Regitko op. Projecten van dit bureau zijn de overkapping afwachting van de verbouw, de kerk zal een is gebaseerd op structuren en vormen uit de van het Feyenoord-stadion in Rotterdam en huisartsencomplex, theater en atelierruimte natuur. Getoond worden onder meer haar plan- de nieuwe kas voor de Hortus Botanicus in gaan huisvesten, heeft de stichting Boeyinga nen voor studentenwoningen te Wageningen. Amsterdam. In ontwikkeling zijn projecten een tijdelijke expositieruimte ingericht. Van 5 Van Toornend worden delen van het project op het Oosterdokseiland en woningen op september tot en met 21 november is daarin ‘Untitled Space’ getoond, een plan voor de IJburg. Enkele dagen voor de lezing wordt een tentoonstelling over het werk van ontwikkeling van een open en universele archi- de monografie Zwarts & Jansma Architecten Boeyinga te zien. Boeyinga was als opzichter tectuur, opgevat als een nieuwe collectieve ruimte. 1990-2003 gepresenteerd (NAi Uitgevers, betrokken bij de bouw van de blokken van Frits van Dongen en Kas Oosterhuis exposeren € 60,-). Michel de Klerk in de Spaarndammerbuurt en gezamenlijk van 12 oktober tot en met Op 20 oktober volgt een optreden van de ontwierp en bouwde, werkzaam bij de 23 november in het ABC in Haarlem. De ten- ontwerpers Gilian Schrofer en Rob Wagemans. Gemeentelijke Woningdienst, de tuindorpen toonstelling vindt plaats in het kader van een Schrofer (1966) zocht zijn scholing vooral in Oostzaan en Nieuwendam in Amsterdam reeks over kunst en architectuur. Van Dongen de praktijk en in de samenwerking met onder Noord. Na zijn vestiging als zelfstandig archi- en Oosterhuis tonen tegen een zwart-wit behang anderen Ronald Hooft en Peter Giele. Hij werkte tect in 1926 legde hij zich onder meer toe op van samenwerkingsprojecten uit de jaren tachtig mee aan ontwerpen voor de Supperclub en de de kerkbouw. Bij de expositie verschijnt een recenter werk. Laundry Industry. Wagemans (1973) hoopt dit boek over Boeyinga, geschreven door In het Olympiahuis is tot en met 1 december de najaar af te studeren aan de Academie van Radboud van Beekum en uitgebracht door tentoonstelling ‘Ontwerpschetsen van Jan Wils’ Bouwkunst in Amsterdam, maar vestigde zich uitgeverij Thoth. te bezichtigen. al in 1994 als zelfstandig ontwerper. Vanaf 1997 Pniëlkerk, Bos en Lommerweg 189, Fonds BKVB, Brouwersgracht 276, werken Schrofer en Wagemans samen onder ma.-zo. 11-17 u.; Stichting Boeyinga, ma.-vr. 10-17 u., T 020 5231523; ABC, de naam Concrete. Bekenheid kreeg dit bureau T 020 4622393 Groot Heiligland 47, Haarlem, di.-za. vooral door interieurs van de Coffee Company, 12-17 u., zo. 13-17u., T 023 5340584; de ijssalon Australian en de De Lairesse Olympiahuis, Stadionplein 18, vr.-zo. Apotheek. 12-17 u., T 020 4706349 De lezingen beginnen om 20.15 uur. Toegang: € 7,50. Kaarten zijn te koop vanaf een week van tevoren bij ARCAM en op de avond van de ZWARTS EN CONCRETE lezing vanaf 19.30 uur aan de zaal. Reserveren Voor de serie theatrale architectuurlezingen is niet mogelijk. Zie voor meer informatie ‘ARCAM in de Brakke Grond’ wordt eens in www.arcam.nl. de maand een ontwerper uitgenodigd om de De Brakke Grond, Nes 45, T 020 6229014; achtergronden van zijn of haar werk te verklaren. ARCAM, tot medio september: Op 15 september begint met Moshé Zwarts een Waterlooplein 213, di.-za. 13-17 u., nieuwe reeks. Zwarts (1937) studeerde aan de daarna: Prins Hendrikkade 600, Pniëlkerk,1954. TH-Delft. In de jaren zestig was hij researchme- T 020 6204878 Foto: Gemeentearchief Amsterdam

2 ARCHITECTUURLEZINGEN Voor meer informatie: T 020 5270600. tuur, sociale betrokkenheid en onderwijs in deze Op 18 september start de openbare Capita De Balie schenkt onder de noemer Metropole Haarlemse wijk aan de orde. In dezelfde periode Selecta-reeks ‘Directors of Space’ aan de Stad met een reeks van activiteiten aandacht aan is ‘Haarlemmers bouwen in den vreemde’ te zien Academie van Bouwkunst. Centraal thema is sociale en economische aspecten van het leven en van 7 september tot en met 5 oktober archi- de rol van de ontwerper als ruimtelijk regisseur. in de vier grote steden in Nederland. ‘Witte tectuurfotografie van Trudy Douwese. Voor meer Binnen de multidisciplinaire teams van specia- vluchten, zwarte plekken’ is de titel van de dis- informatie: www.architectuurhaarlem.nl. listen die zich buigen over hedendaagse com- cussieavond die als onderdeel van deze reeks Het Podium voor Architectuur Haarlemmermeer plexe opgaven, is behoefte aan generalisten die plaatsvindt op 24 september om 20.00 uur. organiseert op 22 september een lezing en een een ruimtelijke visie door een woud van proces- Architecten, beleidsmakers en wetenschappers excursie naar aanleiding van de bouw van een matige vereisten kunnen loodsen. In de lezing- gaan met elkaar in gesprek over de tendensen replica van de aula in Zwaanshoek van Gerrit enreeks komt een aantal van zulke generalisten van segregatie die zich voordoen in oude centra Rietveld (1888-1964). De aula wordt vanwege de aan het woord. Toegezegd hebben Floris van en nieuwere buitenwijken van de grote steden. aanleg van de vijfde startbaan van Schiphol als Alkemade van OMA uit Rotterdam (25/09), De Balie, Kleine Gartmanplantsoen 10, replica herbouwd op de nieuwe begraafplaats. Hans Kollhoff van Büro Kollhoff uit Berlijn T 020 5535100 Aanvang: 20.00 uur. Zie ook: www.podiumarchi- (02/10), Masufumi Ota van Tokyu Corporation tectuur.nl. uit Tokyo (09/10) en Riek Bakker van BVR Vanaf 12 oktober is in het Dienstbodenhuis van uit Rotterdam (23/10). De sprekers voor ARCHITECTUUR IN DE REGIO sanatorium Zonnestraal in Hilversum op zon- 18 september en 16 oktober waren bij het In het ABC in Haarlem is tot en met 5 oktober dagen tussen 12.00 en 17.00 uur een tentoon- ter perse gaan van ARCAM NIEUWS nog niet de Lustrumtentoonstelling van het Mendel colle- stelling te zien die de restauratie van Zonnestraal bekend. Alle lezingen zijn gratis en beginnen ge te zien. Bij het vijftigjarig bestaan van het tot onderwerp heeft. Rondleidingen worden ver- om 20.00 uur, reserveren is niet mogelijk. De Mendelcollege in Haarlem Noord exposeren zorgd door Jan Schriefer, T 06 51362107. voertaal is Engels. Het hoofd van de afdeling oud-leerlingen en oud-docenten die er in een ABC Architectuurcentrum, Groot Heiligland architectuur van de Academie van Bouwkunst, beeldend vak les hebben gegeven, hun beel- 47, Haarlem, di.-za. 12-17 u., zo. 13-17u., Laurens Jan ten Kate, wordt opgevolgd door dend werk in het ABC en het Spaarnestad T 023 5340584; Podium voor Architectuur Jan Peter Wingender. De formele overdracht Fotoarchief. Er is werk te zien van architecten, Haarlemmermeer, T 023 5669589; vindt plaats op 11 september om 19.30 uur en beeldend kunstenaars, fotografen en vormge- Dienstbodenhuis ‘de Koepel’, vanaf dat moment is gedurende een maand in vers. In de ‘Wijk te kijk tentoonstelling Ramp- Loosdrechtsebos 7, Hilversum, de Academie een tentoonstelling te bezoeken- laankwartier’ komen de geschiedenis, architec- T 035 6232990 die door het scheidende en het intredende afde- lingshoofd samen is ingericht. Op 7 september geeft Caroline Bos, fotohistori- cus en medeoprichter van het architectenbureau UN Studio, een lezing getiteld 'Stad in de lucht', over het ontwerp van UN Studio voor het World Trade Center in New York. De lezing vindt plaats in het Joods Historisch Museum aan het Jonas Daniel Meyerplein 2-4 en begint om 14.30 uur. Voor meer informatie: T 020 6269945. Academie van Bouwkunst, Waterlooplein 211, ma.-do. 10-22 u., vr. 10-18 u., T 020 5318218 75 JAAR BOUWEN AAN DE STAD LOKAAL EN WERELDWIJD Aanleg Oostlijn Metro. Foto: DRO Politiek-cultureel centrum De Balie is het toneel van een vijfdelige lezingenserie ‘De mondialise- In 2003 is het vijfenzeventig jaar geleden dat ten buiten Amsterdam, de Nieuwmarktrellen ring van het lokale’, over de ruimtelijke politiek de afdeling Stadsontwikkeling werd opge- ten tijde van de metro-aanleg, de bouw van van het mondiale tijdperk. Het derde optreden richt, de voorloper van de dienst Ruimtelijke de Bijlmermeer en de stadsvernieuwing in de in de reeks - die in april is gestart - wordt Ordening. In de Zuiderkerk, het gezamenlijke binnenstad. Bij de tentoonstelling verschijnt 21 september verzorgd door Rem Koolhaas. informatiecentrum van DRO en de Dienst een gelijknamige catalogus (€ 25,-). Onderwerp van zijn lezing is het gemondiali- Wonen, is vanaf 1 september een grote De Noord/Zuidlijn is een 9,5 kilometer lange seerde stadslandschap. Op 26 oktober spreekt jubileumtentoonstelling te zien, getiteld nieuw aan te leggen metrolijn die boven- Stephen Graham, te New York werkzaam als ‘Stadsplan Amsterdam, Toekomstvisies op de gronds begint in Amsterdam Noord en zijn professor in de stadsgeografie, over geografisch ruimtelijke ordening van de stad 1928-2003’. eindhalte heeft bij station Zuid/WTC. verschil in een mondiale wereld. Uitgaande van negen structuurplannen en Momenteel wordt gewerkt aan de tunnels Op 16 oktober organiseert de werkgroep drie thema’s, wordt met maquettes, kaarten, onder het Rokin en de Vijzelgracht. Op de Stedengeschiedenis in samenwerking met het foto’s en ander materiaal inzicht geboden in bouwhekken aan het Rokin is de foto-exposi- SISWO een studiemiddag met als titel ‘de driekwart eeuw ruimtelijke ontwikkeling van tie ‘Van Noord naar Zuid’ aangebracht. ruimtelijke orde’, onder leiding van Michiel Amsterdam. Het eerste van de plannen waar- Bekende beelden van Jacob Olie, George Wagenaar. Gastsprekers Jan Hein Fumée, Koos bij wordt stilgestaan is het AUP uit 1935, Breitner en Bernard Eilers worden afgewisseld Bosma en Cordula Rooijendijk bespreken respec- het laatste het structuurplan ‘Kiezen voor met recente opnamen van jonge fotografen tievelijk de standen, de stand tussen de seksen stedelijkheid’ dat in april dit jaar door de als Bernice Siewe en Misha de Ridder. en plaatsen van stedelijk vertier in het Den Haag gemeenteraad werd vastgesteld. Gaandeweg De door het Gemeentearchief geselecteerde van 1850-1890, de planoloog Jo de Casseres en passeren tal van enerverende episodes uit foto’s blijven een jaar hangen. Zie ook: de beeldvorming over ruimtelijke ordening in de ruimtelijke en sociale geschiedenis van www.noordzuidlijn.amsterdam.nl. publieke debatten in de tijdsperiode 1945-2000. de stad de revue: de planning en aanleg van Zuiderkerk, Zuiderkerkhof 72, De studiemiddag vindt plaats aan de Plantage de Westelijke Tuinsteden, de toename van ma. 11-16 u., di., wo., vr. 9-16 u., Muidergracht 4 en is gratis toegankelijk. het autogebruik en de overloop naar gemeen- do. 9-20 u., za. 13-16 u., T 020 5527977

3 KALENDER/CALENDER SEPTEMBER/OKTOBER 2003

TENTOONSTELLINGEN / ONTDEK HET PARK Designs for a new park MODERNE ARCHITECTUUR IN NEDERLAND EXHIBITIONS 06/09-07/09 | Florapark Amsterdam-Noord, v.a. 24/09 | Vrije Academie T 020 4350932 AMSTERDAMSE MONUMENTEN v.a. 24/09 MARION REGITKO, PAUL TOORNEND JAN VAN DE PAVERT Video 06/09-18/10 Vrije Academie t/m 12/09 | Fonds BKVB, Brouwersgracht 276, Galerie Andriesse, Prinsengracht 116, di.-vr. ONBEKEND AMSTERDAM v.a. 26/09 ma.-vr. 10-17 u., T 020 5231523 11-18 u., za. 14-18 u., 1e zo. v.d. mnd 14-18 u., Vrije Academie ORGANISCHE ARCHITECTUUR t/m 14/09 T 020 6236237 KUNSTREIS ISTANBUL 29/09-06/10 Beurs van Berlage, Beursplein 1, di.-zo. 11-17 TRUDY DOUWESE Photography 07/09-05/10 Vrije Academie u., T 020 5304141 ABC, Haarlem DE MIDDENEEUWSE WEG NAAR DE MODER- BLOBS t/m 14/09 | de Inkijk, Ruysdaelkade 2, LAURENS JAN TEN KATE, PETER WINGEN- NE BOERDERIJ 02/10-03/10 | Amsterdam dag. 24 u., T 020 6722525 DER 11/09-10/10 | Academie van Bouwkunst, Archeologisch Centrum UvA, T 020 5255830 LUSTRUM TENTOONSTELLING MENDEL Waterlooplein 211, ma.-do. 10-22 u., vr. 10-18 KUNSTREIS FLORENCE EN SIENNA COLLEGE Lustrum exhibition Mendel College t/m u. T 020 5318218 03/10-09/10 | Vrije Academie 05/10 | ABC, Groot Heiligland 47, Haarlem, DE WOONBEURS Living fair 30/09-05/10 | RAI, KUNSTREIS NEW YORK 06/10-12/10 di.-za. 12-17 u., zo 13-17 u., T 023 5340584, Europaplein, di.-vr. 10-22 u., za.-zo. 10-18 u., Vrije Academie www.architectuurhaarlem.nl T 020 5491212 19E EEUWSE BOUWKUNST 09/10 | NRC WIJK TE KIJK TENTOONSTELLING AMSTERDAM-OOST 10/10-29/02 | Amsterdams DE RUIMTELIJKE ORDE 16/10 | Werkgroep RAMPLAANKWARTIER Exhibition Quarter Historisch Museum, Nieuwezijds Voorburgwal Stedengeschiedenis, T 010 4366014 Ramplaan t/m 05/10 | ABC, Haarlem 359, ma.-vr. 10-17 u., za.-zo. 11-17 u., METSEL EN VOEGWERK 16/10-17/10 | NRC HAARLEMMERS BOUWEN IN DEN T 020 5231743 BEGELEIDING UITVOERING RESTAURATIES VREEMDE Haarlem people build abroad t/m RESTAURATIE ZONNESTRAAL The restoration v.a. 20/10 | NRC 05/10 | ABC, Haarlem of Sanatorium Zonnestraal 12/10-29/02 JONGERE MONUMENTEN 24/0 | NRC WILLEM WITSEN pictures and paintings Dienstbodenhuis ‘de Koepel’, Loosdrechtsebos t/m 26/10 | Gemeentearchief Amsterdam, 7, Hilversum, zo. 12-17 u., T 035 6232990 LEZINGEN / LECTURES Amsteldijk 67, ma.-zo. 11-17 u., FRITS VAN DONGEN EN KAS OOSTERHUIS In general lectures are held in Dutch, T 020 5720202 Art and Architecture 12/10-23-11 | ABC, Haarlem but there are exceptions (*) BENJAMIN BRUCKNELL TURNER Early English WEGENS VERBOUWING GEOPEND landscape photography and photos Open for Alterations 24/10-13/12 | ARCAM, CAROLINE BOS (UN STUDIO) STAD of Amsterdam from 1857 30/08-23/11 Prins Hendrikkade 600, di.-za. 13-17 u., IN DE LUCHT 07/09, 14.30 u. | Joods Historisch Huis Marseille, Keizersgracht 401, T 020 6204878 Museum, T 020 6269945 di.-zo. 11-17 u., T 020 5318989 MOSHÉ ZWARTS 15/09, 20.15 u. | ARCAM in VINCENT VAN GOGH OVER AMSTERDAM CURSUSSEN de Brakke Grond, T 020 6204878 Pictures of Van Gogh’s Amsterdam 12/07-12/10 All in Dutch DIRECTORS OF SPACE* 18/09, 20 u. Ons’ Lieve Heer op Solder, Oudezijds Academie van Bouwkunst, Waterlooplein 211, Voorburgwal 40, ma.-za. 10-19 u., zon- en MALLEN MAKEN EN GIETEN 02/09-30/09 T 020 5318218 feestdagen 13-19 u., T 020 6246604 Nationaal Restauratie Centrum (NRC), REM KOOLHAAS* Globalisation of the local ONTWERPSCHETSEN VAN JAN WILS Sketches T 020 6237791 21/09, 16 u. | De Balie, Kleine by Jan Wils t/m 01/12 | Olympiahuis, STADSGESCHIEDENIS BERLIJN 03/09-17/10 Gartmanplantsoen 10, T 020 553515 Stadionplein 18, vr.-zo. 12-17 u., Beliën en Van Tol stadsverkenningen, T 020 OVER DE AULA VAN RIETVELD 22/09 T 020 4706349 5285851 Podium voor Architectuur Haarlemmermeer, REVOLUTION IN THE AIR - THE SIXTIES ISTANBUL, BARCELONA, BERLIJN 15/09- T 023 5669589 t/m 31/12 | Stedelijk Museum, Paulus 22/09 | KUNSTSTAD, T 0294 481004 WITTE VLUCHTEN, ZWARTE PLEKKEN 24/09, Potterstraat 13, dag. 11-17 u.T 020 5732911 GAUDÍ’S BARCELONA 16/09-30/09 | KHC, 20 u. | De Balie, Kleine Gartmanplantsoen 10, ARSATH RO’IS Pictures of Amsterdam T 020 6265490 T 020 553515 1959-1981 30/08 t/m 23/11 | Huis Marseille, ARCHITECTUURGESCHIEDENIS 18E T/M 20E PATRICIA URQUIOLA 22/09, 14 u. | Pakhuis Keizersgracht 401, di.-zo. 11-17 u., EEUW v.a. 17/09 | KUNSTSTAD, T 0294 481004 Amsterdam, Oostelijke Handelskade 15-17, T 020 5318989 AMSTERDAMSE ARCHITECTUUR 1880-1930 T 020 4211033 STADSPLAN AMSTERDAM 75 years of 18/09-23/10 | KHC, T 020 6265490 BEELDEN EN BOUWSELS VAN DE MULTICUL- urban development in Amsterdam 01/09-01/12 OMGAAN MET MONUMENTEN v.a. 19/09 TURELE STAD 25/09, 20 u. | Felix Meritis, Zuiderkerk, Zuiderkerkhof 72, ma. 11-16 u., NRC Keizersgracht 324, T 020 6262321 di., wo. en vr. 9-16 u., do. 9-20 u., za. 13-16 u., 19E EN 20E EEUWS AMSTERDAM v.a. 21/09 FLORIS VAN ALKEMADE* 25/09 20 u. T 020 5231523 Vrije Academie, T 020 4185050 Academie van Bouwkunst B.T. BOEYINGA AMSTERDAM SCHOOL AMSTERDAMSE GRACHTEN v.a. 21/09 | Vrije HANS KOLLHOFF* 02/10, 20 u. | Academie van architect 05/09-21/11 | Pniëllkerk, Bos Academie Bouwkunst en Lommerweg 189, ma.-zo. 11-17 u., AMSTERDAM DIE GROTE STAD v.a. 22/09 MASUFUMI OTA* 09/10, 20 u. | Academie van T 020 4622393 Vrije Academie Bouwkunst ANNELYS DE VET 06/09-02/11 | Hortustunnel, ART NOUVEAU EN JUGENDSTIL v.a. 22/09 DIRECTORS OF SPACE* 16/10, 20 u. www.afk.nl/hortus2003.asp Vrije Academie Academie van Bouwkunst

4 ROB WAGEMANS & GILIAN SCHROFER VOC-VERLEDEN Voc past 26/09 halingen ma., di. en do. 23-01 u. | Kunstkanaal, (CONCRETE) 20/10, 20.15 u. | ARCAM in de Volksuniversiteit, T 020 6261626 Salto (kanaal Amsterdam 1), T 020 6271496 Brakke Grond, T 020 6204878 HOFJES Bicycle tour courtyards 27/09 AANBOUW wekelijks TV-programma, onder RIEK BAKKER* 23/10, 20 u. | Academie van Volksuniversiteit, T 020 6261626 meer over boerderijen, zwemmen in de stad Bouwkunst VLOOIENBURG, UILENBURG, RAPENBURG en ARCAM (o.v.) | AT5, T 020 5551111 STEPHEN GRAHAM* Globalisation of the 28/09 | Welgemoed op Stap, T 020 6202105 local 26/10, 16 u. | De Balie, Kleine PLANTAGEBUURT 28/09 | Volksuniversiteit, RONDLEIDINGEN OP Gartmanplantsoen 10, T 020 553515 T 020 6261626 AANVRAAG / GUIDED JAVA- EN KNSM-EILAND 03/10 TOURS ON DEMAND DISCUSSIES, SYMPOSIA / Volksuniversiteit, T 020 6261626 DISCUSSIONS, SYMPOSIA HOFJES EN ZORGINSTELLINGEN 03/10 ARTTRA T 020 6259303: Hofjes, Jordaan, In general discussions and symposia are Artifex, T 020 6208112 Noordelijke IJ-oever, Oostelijk Havengebied held in Dutch, but there are exceptions (*) KOETSHUIZEN Bicycle tour coach houses 04/10 ARTIFEX T 020 6208112: Beurs van Berlage, Volksuniversiteit, T 020 6261626 hoofdkantoor Het Oosten Woningcorporatie, CREATIVITY & THE CITY* 25/09-26/09 WESTELIJKE EILANDEN 05/10 | Welgemoed Olympisch Stadion, Westergasfabriek Westergasfabriek, Haarlemmerweg 8-10, op Stap, T 020 6202105 ARCHIVISIE T 020 6258908: ING bank, T 020 5810350 IN HET VOETSPOOR VAN JACOB OLIE Scheepvaarthuis 05/10 | Amsterdam City Walks, T 06 18257014 ARCHITECTOUR T 020 6259123: Architectuur OPEN DAGEN / OPEN DE PIJP 05/10 | Volksuniversiteit, T 020 6261626 en stedebouw PROJECTS SYNAGOGE NAAR TEMPEL Synagoge to temple BAKKER & BAKKER T 020 6836359: IJburg, 10/10 | Volksuniversiteit, T 020 6261626 Oostelijk Havengebied, Zuidelijke IJ-Oever HOF VAN HOYTEMA 29/08, 16-18 u. 18E EEUWSE GRACHTENHUIZEN Bicycle tour LN PARTNERS T 020 6736013: GWL-terrein, Derkinderenstraat/Theodoor van 18th century canal houses 11/10 IJburg, Oostelijk Havengebied Hoytemastraat, T 020 5550155 Volksuniversiteit, T 020 6261626 REDERIJ LOVERS T 020 5301090: Rondvaarten WESTERGASFABRIEKTERREIN 07/09, BOOTTOCHT OOSTELIJK HAVENGEBIED Oostelijk Havengebied 12-18 u. | Westergasfabriek, Haarlemmerweg Boat trip Eastern harbour area 12/10 | Stichting JAN SCHRIEFER T 06 51362107: Sanatorium 8-10, T 020 5810350 De Golf/Alice Roegholt, T 020 4182885 Zonnestraal, Hilversum TRANSVAALBUURT 12/10 | Welgemoed op MUSEUM HET SCHIP T 020 4182885: RONDLEIDINGEN / Stap, T 020 6202105 Amsterdamse School-architectuur GUIDED TOURS PLAN ZUID VAN BERLAGE 19/10 | Welgemoed URBAN HOME & GARDEN TOURS op Stap, T 020 6202105 T 020 6881243: Grachtenwandeling SCHEEPVAARTHUIS EN HET SCHIP 04/09 AMSTERDAM DOOR DE EEUWEN HEEN UNITED DIFFERENT VOICES T 020 7786131: Het Schip, T 020 4182885 19/10 | Amsterdam City Walks, T 06 18257014 Amsterdam-Zuidoost FIETSTOCHT NOORDELIJKE IJ-OEVER Bicycle SCHEEPVAARTHUIS 22/10 | Volksuniversiteit, WALTER ALTENA – GIDS SERVICES tour 07/09, 05/10 | ARTTRA/Archeventure, T 020 6261626 T 020 6629784: Binnenstad, Jordaan, Oostelijk T 020 6259303 OUDE WINKELS Bicycle tour old stores 25/10 Havengebied HOFJES IN DE JORDAAN 07/09 | Amsterdam Volksuniversiteit, T 020 6261626 City Walks, T 06 18257014 DUIKER IN HILVERSUM 25/10 | Artifex, VEEL VOORKOMENDE FIETSEXCURSIE AMSTERDAMSE SCHOOL IN T 020 6208112 ADRESSEN / FREQUENTLY DE BINNENSTAD Bicycle tour Amsterdam School ZEEDIJK EN WALLEN 26/10 | Welgemoed op USED ADDRESSES 28/09 | Archivisie/Caroline van Raamsdonk, Stap, T 020 6202105 T 020 4182885 ABC ARCHITECTUURCENTRUM HET SCHIP VAN MICHEL DE KLERK 19/10 DIVERSEN / Groot Heiligland 47, Haarlem, T 023 5340584, Het Schip, T 020 4182885 MISCELLANEOUS di.-za. 12-17 u., zo. 13-17 uur, VAN KLOOSTER TOT HERBERG From cloister to www.architectuurhaarlem.nl inn 13/09, 11/10 | Mieke Krijger, T 020 6244695 THE SOURCES AND FUTURE OF ORGANIC ACADEMIE VAN BOUWKUNST DE REALITEIT, ALMERE 07/09, 14/09, 21/09, ARCHITECTURE Symposium 29/08-31/08 | Iona Waterlooplein 211, T 020 5318218, ma.-do. 28/09 | Cargo, T 06 53927303 Stichting, T 020 6233353 10-22 uur, vr. 10-18 u., GROENE WANDEL EN FIETSDAG OSDORP FILMBANKTOUR Experimental films on Dutch www.academievanbouwkunst.com Walk and bicycle tour Osdorp 14/09 | Wijkorgaan cities 14/09, 14 u. | De Filmschuur, Lange ARCAM Prins Hendrikkade 600, T 020 6204878, Osdorp, T 020 6190974 Begijnestraat 9, Haarlem, T 023 5173910 di.-za. 13-17 uur, www.arcam.nl ARTIS 16/09 | Volksuniversiteit, T 020 6261626 JACQUES TATI Retrospective including Mon Oncle ZUIDERKERK Zuiderkerkhof 72, T020 5527987, PAKHUIZEN Bicycle tour warehouses 20/09 and Playtime 04/09-05/11 | Filmmuseum, ma. 11-16 u., di.-vr. 9-16 u., do. 9-20 u., Volksuniversiteit, T 020 6261626 Vondelpark 3, T 020 5891400 NATIONAAL RESTAURATIE CENTRUM OUDE KERK 20/09 | Volksuniversiteit, OPEN MONUMENTEN DAGEN Kamerlingh Onneslaan, ma. 11-16 u., di.-vr. T 020 6261626 Open Monuments day 13/09-14/09 | Bureau 9-16 u., T 020 6237791 ENTREPOT EN KADIJKEN 21/09 | De Burcht, Monumenten en Archeologie, T 020 5524879 T 020 6241166 MACHINE OOG, WINKELHART Experimental HAARLEMMERBUURT 21/09 | Volksuniversiteit, films on Dutch cities 21/09, 11-13 u., 15-17 u., T 020 6261626 21-23 u., herhalingen ma., di. en do. 23-01 u. NOORDELIJKE JORDAAN 21/09 | Welgemoed Kunstkanaal, Salto (kanaal Amsterdam 1), op Stap, T 020 6202105 T 020 6271496 FIETSTOCHT OOSTELIJK HAVENGEBIED INSIDE DESIGN AMSTERDAM Design route 25/09-26/09 | Welgemoed op Stap, 30/09-05/10 | Inside Design Amsterdam, T 020 6202105 T 020 7760018 HERGEBRUIK ARCHITECTUUR Re-use L’AMOUR EXISTE Documentary on the absurd architecture 26/09 | Volksuniversiteit, aspect of sixties urbanism made by Maurice Pialat Metrostation Strandvliet, 1980 Foto: Gemeentearchief Amsterdam T 020 6261626 in 1961 12/10, 11-13 u., 15-17 u., 21-23 u., her- Zie Amsterdamse stadsgezichten

5 AMSTERDAMSE STADSGEZICHTEN OPEN MONUMENTEN DE MULTICULTURELE STAD Bij Huis Marseille is van 30 augustus tot en Tijdens de Open Monumentendag op 13 en 14 Europees centrum voor kunsten en wetenschap- met 23 november een overzichtstentoonstelling september van 10.00 tot 17.00 uur openen zo’n pen Felix Meritis organiseert met het ISIM te zien van het werk van de Britse fotopionier 45 monumenten in Amsterdam hun deuren. Dit (Institute for the Study of Islam in the Modern Benjamin Brucknell Turner. Getoond worden jaar staat de Open Monumentendag naar aanlei- World) een serie lezingen en debatten getiteld foto’s van het Engelse landschap uit de jaren ding van het Jaar van de Boerderij in het teken ‘Beelden en bouwsels van de multiculturele 1852-54, aangevuld met enkele unieke foto’s van de landelijke bouwkunst. Daarnaast is er stad’. Tijdens acht bijeenkomsten wordt de van Amsterdam die Turner maakte in 1857. aandacht voor het vijftigjarig bestaan van weerbarstige praktijk van de multicultuur belicht De Britse kunstenaar Christopher Meigh-Andrews de Monumentenzorg in Amsterdam. als ware het een stadswandeling. De eerste bij- heeft voor deze gelegenheid een video gemaakt, In Amsterdam wordt aandacht besteed eenkomst op 25 september om 20.00 uur staat die één van Turners Amsterdamse stadsgezich- aan onder andere Sloten en de dorpen in in het teken van de architectuur. Na een inlei- ten met het heden verbindt. Amsterdam-Noord. Tevens openen monumenten dende lezing over moskeearchitectuur volgt dis- In dezelfde periode toont Huis Marseille een als de Buurtboerderij aan de Spaarndammerdijk, cussie over de vraag of de islamitische architec- selectie uit de dertigduizend foto’s die J.M. de oude polderhuizen in de Bellamybuurt, Huis tuur in Nederland vernieuwend is of teruggrijpt Arsath Ro’is tussen 1959 en 1981 maakte in Frankendael en boerderij De Vergulde Eenhoorn op traditionele ontwerpen uit de landen van her- dienst van het Gemeentearchief. Arsath Ro’is aan de Ringdijk hun deuren. komst. Namen van sprekers waren bij het ter werd wel de zandfotograaf, genoemd vanwege In het kader van het vijftigjarig jubileum van perse gaan van ARCAM NIEUWS nog niet zijn beelden van stadsdelen die nog niet waren Monumentenzorg illustreren de opengestelde bekend. Zie voor informatie over moskeearchi- geplaveid. Hij fotografeerde onder meer de monumenten verschillende visies op de restaura- tectuur ook de special ‘Moskeeën in Amsterdam’ bouw van de IJtunnel, de aanleg van de metro, tiepraktijk uit de afgelopen decennia. Tijdens de in het special-archief op de site van ARCAM, de bouw van de ringweg, en de buurten die dagen vinden diverse activiteiten plaats, waaron- www.arcam.nl. plaats moesten maken voor nieuwbouw. der een tocht met een stoomschip en een Van 10 oktober tot en met 29 februari toont het In Museum Amstelkring, Ons’ Lieve Heer op Monumentenmarkt. Op 30 augustus verschijnt Amsterdams Historisch Museum de expositie Solder zijn tot en met 12 oktober foto’s van bij uitgeverij Bas Lubberhuizen een boekje van ‘Oost’. Het stadsdeel bestaat uit vijftig woon– en fotograaf en producent Reindert Groot te zien. Astrid Aarsen, Landelijk Amsterdam, monumen- werkwijken, tezamen bewoond door zestigdui- Hij fotografeerde Amsterdamse plekken waar ten van het buitenleven. Tot 30 oktober kost het zend mensen uit alle werelddelen. De expositie Vincent Van Gogh ook geweest is. boekje € 5,-, daarna € 10,-. Meer informatie is ‘Oost’ gaat niet alleen over de bewoners maar In het Gemeentearchief is een tentoonstelling te vinden op www.bma.amsterdam.nl. ook over de toekomst; met het Woningbedrijf gewijd aan het werk van schilder en fotograaf In het kader van het Jaar van de Boerderij pre- Amsterdam wordt een panoramisch ideaalbeeld Willem Witsen. Deze is tot en met 26 oktober senteert het Amsterdam Archeologisch Centrum van de toekomst geschetst. Op een plein kun- te bezichtigen. UVA op 2 en 3 oktober het symposium ‘De nen de bezoekers naast verhalen lezen ook zelf Huis Marseille, Keizersgracht 401, middeneeuwse weg naar de Moderne Boerderij’ verhalen inbrengen of voorwerpen achterlaten di.-zo. 11-17 u., T 020 5318989; Museum aan de Nieuwe Prinsengracht 130 in Amsterdam. die hun verhalen illustreren. Amstelkring, Ons’ Lieve Heer op Solder, Zie ook: www.jaarvandeboerderij.nl. Felix Meritis, Keizersgracht 324, Oudezijds Voorburgwal 40, ma.-za. Amsterdam Archeologisch Centrum UVA, T 020 6262321; Amsterdams Historisch 10-19 u., zon- en feestdagen 13-19 u., T 020 5255830; Bureau Monumenten Museum, Kalverstraat 92 en Nieuwe T 020 6246604; Gemeentearchief, en Archeologie, Keizersgracht 123, Zijdsvoorburgwal 357, ma.-vr. 10-17 u., Amsteldijk 67, ma.-zo. 11-17 u., T 020 5524879; Stichting Jaar van za.-zo. 11-17 u., T 020 5231743, T 020 5720202 de Boerderij, T 0800 7890800 www.ahm.nl

OPENING WESTERGASFABRIEK Op 7 september wordt tijdens de jaarlijkse manifestatie ‘Kijk op de wijk’ het park rondom de Westergasfabriek weer geopend voor publiek. Het ontwerp is van de Amerikaanse landschapsarchitecte Kathryn Gustafson. Verwacht wordt dat in 2006 - wanneer ook de gebouwen gerenoveerd zijn - het gehele culturele stadspark als voltooid kan worden beschouwd. Op 7 september is er vanaf 12.00 uur muziek, AMSTERDAM PARKENSTAD dans, theater en kunst. Om 14.00 uur wordt het park officieel geopend door Burgemeester Westergasfabriekterrein Cohen. Ter afsluiting treedt De Dijk op. Westergasfabriek, Haarlemmerweg 8-10, schillende workshops aandacht besteed aan inrichten. Na een ontwerpprijsvraag zijn vijf T 020 5810350 de economie van de postindustriële stad, het bureaus geselecteerd om een ontwerp te ontwerp van de parkstad en de dynamiek van maken, te weten Bureau B+B Stedebouw en CREATIVITY & THE CITY de creatieve stad. Sprekers zijn onder meer Landschapsarchitectuur, Bureau Juurlink en Op 25 en 26 september wordt in de Alexandre Chemetoff (Parijs), Bernardo Secchi Geluk/Architectuurstudio Herman Hertzberger, Westergasfabriek een internationale conferen- (Milaan), Juan Busquets (Barcelona) en Karres en Brands Landschapsarchitecten/Blue tie georganiseerd getiteld ‘Creativity and the Caroline Bos van UN Studio (Amsterdam). Architects, Lodewijk Baljon/UN Studio/ City’. Een groot aantal stedelijke projecten Zie voor meer informatie: www.creatievestad.nl. SmitsRinsma, en West 8 urban design & land- wordt gepresenteerd waarbij het creatieve scape architecture. De inzendingen van deze proces de drijvende kracht is of was achter de EEN PARK VOOR NOORD bureaus zijn tijdens de manifestatie te zien in succesvolle ontwikkeling. Het gaat om inter- Op 6 en 7 september organiseert Stadsdeel het Florapark. In november wordt de winnaar nationale en binnenlandse projecten. Tijdens Amsterdam-Noord de manifestatie ‘Ontdek bekend gemaakt. Voor meer informatie over de twee dagen worden lezingen, discussies en het Park’. Het stadsdeel gaat het Florapark en het nieuwe park: T 020 4350932 en de web- presentaties georganiseerd en wordt in ver- het Volewijksepark samenvoegen en opnieuw site www.noord.amsterdam.nl.

6 Het Filmmuseum presenteert van 4 september tot en met 5 november een retrospectief van de Franse regisseur en acteur Jacques Tati. Vertoond worden nieuwe kopieën van onder meer ‘Mon oncle’ uit 1958 en ‘Playtime’ uit 1967, films waarin een hoofdrol is weggelegd voor de absurde kanten van moderne architectuur en vormgeving. De Amsterdamse zender AT5 vertoont het programma Aanbouw over architectuur en stedebouw, met elke week afwisselend een nieuwe uitzending en een herhaling. De uitzendtijden en de onderwerpen van de uitzen- dingen in de weken 42 en 44 waren bij het ter perse gaan van ARCAM NIEUWS nog niet ARCHITECTUUR IN FILM bekend. Het programma van week 36 gaat over boerderijen (herhaling in week 39), in Still uit Playtime, Jacques Tati, 1967 week 37 wordt een programma over nieuwe monumenten herhaald en in week 38 is het De Filmbanktour is opgezet om meer aan- Lieshout uit 2001, een registratie van de onderwerp zwemmen in de stad (herhaling in dacht te genereren voor de experimentele onderkant van de samenleving zoals door week 41). De uitzending van week 40 gaat Nederlandse film. De derde etappe strijkt Van Lieshout waargenomen tijdens een nacht- over het nieuwe gebouw van ARCAM (onder 14 september neer in De Filmschuur in elijke wandeling door Hoog Catharijne. voorbehoud; herhaling in week 43). Meer Haarlem. Vertoond worden vier films over ‘Machine Oog’ en ‘Winkelhart’, zijn 21 sep- informatie: AT5, T 020 5551111. Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht, tember ook te zien bij Kunstkanaal. Op 12 De Filmschuur, Lange Begijnestraat 9, met een totale duur van 75 minuten. Daar- oktober is op Kunstkanaal het uit 1961 date- Haarlem, T 023 5173910; Filmmuseum, onder zijn ‘Machine Oog’ van Jan Frederik rende ‘l’Amour existe’ van Maurice Pialat te Vondelpark 3, T 020 5891400; Groot en Anna Abrahams uit 2000, een zoek- zien. De documentaire registreert de absur- Kunstkanaal, T 020 6271496, Salto tocht naar het perfecte beeld van de honing- diteit van stedebouwkundige ontwerpen uit (kanaal Amsterdam 1), uitzendtijden raatflats in afbraak in de Amsterdamse de jaren zestig voor Parijse voorsteden en zondag 11-13 u., 15-17 u., 21-23 u., Bijlmermeer. ‘Winkelhart’ van Ben van buitenwijken. herhalingen ma., di. en do. 23-01 u.

BLOBS EN ORGANISCH ROUTE LANGS DESIGN KUNST EN ARCHITECTUUR In de Inkijk worden onder de titel ‘Blobs’ tot en In het Stedelijk Museum is tot en met 31 decem- In Galerie Andriesse is van 6 september tot met 14 september ontwerpen getoond voor een ber de tentoonstelling ‘Revolution in the Air - The en met 18 oktober werk van Jan van de Pavert paviljoen voor de TU Eindhoven. De presentatie Sixties’ te zien. De expositie gaat in op de pop- te zien. Zijn werk wordt gekenmerkt door een toont de resultaten van een samenwerkingspro- cultuur en de opkomst van de moderne jongeren- interesse in architectuur en kunstgeschiedenis. ject van SKOR en de TU Eindhoven. Blobs zijn cultuur in de periode 1965-1975. Kenmerkend Er wordt een video getoond die is gemaakt ‘Binary Large Objects’, met de computer ontwor- voor de periode is de verwevenheid van maat- met behulp van de computer, waar de beschou- pen vormen van vloeibare architectuur. Arno schappelijke engagement met de verschillende wer door een driedimensionale, imaginair beton- Pronk, werkzaam in Eindhoven, ontwikkelde kunstvormen. nen huis gevoerd wordt. Tijdens deze virtuele samen met Professor Beunkers en studenten Van 30 september tot en met 5 oktober vindt in wandeling komt de bezoeker onder meer door van de faculteit Lucht-en Ruimtevaart van de de RAI de Woonbeurs plaats. Tijdens de woon- ruimtes met muurschilderingen. Deze muur- TU Delft, de ‘blowingstructure method’, een beurs toont de BNO onder de titel ‘Via Milano 03’ schilderingen zijn gebaseerd op Van de Paverts technische methode die optimale realisering een selectie uit de nieuwste en meest opvallende aquarellen, die ook op de tentoonstelling te van de zogeheten Blob-architectuur mogelijk Nederlandse meubels, lampen en textielontwer- zien zijn. Bovendien is een fragment te zien zou maken. Dat vormde de aanleiding voor de pen die eerder dit jaar in Milaan werden gepre- van de video waaraan hij op dit moment werkt. TU Eindhoven en SKOR om Jurgen Bey, Ronald senteerd tijdens de Salone del Mobile. Gelijktijdig Deze speelt in een opblaasbaar huis geïnspireerd Cornelissen en Gabriel Lester uit te nodigen om met de beurs organiseert ELLE Wonen in samen- op de opblaasbare overkappingen van bijvoor- in een workshop met studenten van de TU werking met Studio Jacob de Baan ‘Inside Design beeld tennisbanen die in de jaren zeventig Eindhoven een Blob te ontwerpen, met als Amsterdam’, waarbij op verschillende plekken in gemaakt werden. beoogd resultaat een functioneel paviljoen de stad presentaties van bekende en talentvolle De tentoonstellingsreeks ‘Transit’ in de voor uiteenlopende kunstprojecten op de jonge ontwerpers te zien zijn. Tientallen locaties Hortustunnel, is een project waarin fotografen campus van de TU Eindhoven. Het ontwerp waaronder winkels, galeries, musea en restaurants en grafisch ontwerpers werk maken dat een van Jurgen Bey is tot winnaar uitgeroepen en doen mee en worden opgenomen in de ‘Inside betekenis toevoegt aan de tunnelruimte en wordt dit najaar uitgevoerd. Design Routegids’ welke wordt bijgesloten in het een uitspraak doet over het thema ‘Transit’. Van vrijdagavond 29 tot en met zondagochtend oktobernummer van ELLE Wonen. Van 6 september tot en met 2 november is in 31 augustus vindt in de Beurs van Berlage een Pakhuis Amsterdam organiseert op 22 september de twee kunstvitrines die Lou Heldens in 1998 internationaal symposium plaats; ‘The Sources een lezing door de Spaanse designer en architect ontworpen heeft voor de Hortustunnel, werk and Future of Organic Architecture’, over de Patricia Urquiola. Aanvang: 14.00 uur. Pakhuis te zien van grafisch ontwerper Annelys de Vet. achtergronden en toekomst van de organische Amsterdam is tevens onderdeel van ‘Inside Zie voor meer informatie over haar werk: architectuur. De tentoonstelling 'Organische Amsterdam’. www.annelysdevet.nl. De Hortustunnel ligt architectuur' is tot 14 september in de Beurs te Stedelijk Museum, Paulus Potterstraat 13, onder de Weesperstraat, tussen de Nieuwe zien. Voor nadere informatie: Iona Stichting, dag. 11-17 u., T 020 5732911; RAI, Herengracht en de Hortus Botanicus. T 020 6233353 of per e-mail: [email protected] Europaplein, T 020 5491212; Pakhuis Galerie Paul Andriesse, Prinsengracht 116, De Inkijk/SKOR, Ruijsdaalkade 2, 24 u. per Amsterdam, Oostelijke Handelskade 15-17, di.-vr. 11-18 u., za. 14-18 u., 1e zo. v.d. dag, T 020 6722525 T 020 4211033 mnd 14-18 u., T 020 6236237

7 COLOFON OPEN DAG EN TIP woonwijken, waaronder het Oostelijk Haven- ARCAM NIEUWS, tweemaandelijks informatiebulletin In het kader van de herstructurering van de gebied in Amsterdam (€ 79,50 per reeks). Vanaf over architectuur, stedebouw en vormgeving in Westelijke Tuinsteden is aan de Hoytemastraat 22 september vindt in het Joods Historisch Amsterdam en omstreken, is een uitgave van de Stichting Architectuurcentrum Amsterdam, Prins Hendrikkade 600, een rood bakstenen appartementencomplex Museum de achtdelige cursus ‘Amsterdam die 1011 VX Amsterdam, T 020 6204878, F 020 6385598, naar ontwerp van Heren 5 architecten gereali- grote stad’ plaats met als onderwerp de geschie- email [email protected]. ARCAM NIEUWS verschijnt in seerd. De 55 appartementen zijn rond een beslo- denis van de stad en haar inwoners (€ 116,-). een oplage van 5500 zes maal per jaar - in de eerste ten binnentuin gesitueerd. De opdrachtgever is In het najaar biedt de Vrije Academie kunstreizen week van de maanden januari, maart, mei, juli, Woningstichting Patrimonium. Op 29 augustus naar Istanbul (29 september t/m 6 oktober, september en november. Redactie: Marlies Buurman (eindredactie), Dave Wendt, is de Hof van Hoytema voor publiek geopend. € 1089,-), New York (6 t/m 12 oktober, € 1495) Else Wissink. Ontwerp: Opera Ontwerpers, Breda;

€ ® De woningen aan de Derkinderenstraat en en Florence en Siena (3 t/m 9 oktober, 1289). druk: robstolk , Amsterdam. Theodoor van Hoytemastraat zijn te bezichtigen Meer informatie over het programma van de tussen 16.00 en 18.00 uur. Vrije Academie is te vinden op www.kunstge- ABONNEMENT ARCAM NIEUWS kan gratis afgehaald worden op een De voetgangers- en fietsbrug over de Wester- schiedenis.nl. groot aantal verspreidingspunten in Amsterdam (ARCAM, doksluis wordt in september in gebruik geno- Het Nationaal Restauratie Centrum start in het Academie van Bouwkunst, de academies voor beeldende men. De Westerdoksluisbrug is grotendeels najaar onder meer de volgende cursussen; kunst, de grote musea, gespecialiseerde boekwinkels, gemaakt van aluminium in plaats van het gang- ‘Negentiende-eeuwse bouwkunst, neo of diverse galeries). Wie het blad thuis wilt ontvangen dient € € bare staal. De uit drie delen bestaande alumi- nieuw?’ (9 oktober, € 217,-), ‘Begeleiding minimaal 15,- (voor het buitenland minimaal 25,-) over te maken op Postbankrekening 4634479 ten name niumbrug heeft een beweegbaar middengedeel- Uitvoering Restauraties’ (6 dagdelen à € 160,-, van Stichting ARCAM onder vermelding van ‘Abonnement te. Bij ‘brug open’ bereikt de brug een hoogte vanaf 20 oktober), ‘Omgaan met Monumenten’ ARCAM NIEUWS’. Men ontvangt het blad dan gedurende van 16 meter. De architecten Meyer & Van (vanaf 19 september, met excursies, € 825,-), een jaar (6 nummers). Schooten hebben nauw samengewerkt met de ‘Metsel- en Voegwerk (16 en 17 oktober, € 295) HET WERK VAN ARCAM WORDT MOGELIJK GEMAAKT aannemer, Bayards Aluminium Constructions uit en de praktijkcursus ‘Mallen maken en gieten’ DOOR: Gemeente Amsterdam: Stedelijke Woningdienst, € Nieuw Lekkerland. Ontwikkelingsbedrijf (2 t/m 30 september, 625,-). Het NRC biedt dienst Ruimtelijke Ordening, sector Ruimtelijke Gemeente Amsterdam is opdrachtgever en op 24 oktober een studiedag met als onderwerp Ontwikkeling, Infrastructuur en Beheer; dienst Welzijn Van Rossum Infra uit Almere is de constructeur. ‘Jongere Monumenten’ en een excursie naar Amsterdam, afdeling Kunst en Cultuur; Amsterdams Zonnestraal (€ 125,-). Fonds voor de Kunst; Stimuleringsfonds voor Architectuur, Rotterdam. Het KHC organiseert drie bijeenkomsten over € Gaudí’s Barcelona (16 t/m 30 september, 60,-) SPONSORS 2003 en lezingen en wandelingen over de A+D+P Architecten, Amsterdam; Amstelland Amsterdamse architectuur tussen 1880 en 1930 Ontwikkeling Wonen, Amsterdam; AMVEST, Amsterdam; De Architectengroep, Amsterdam; Thijs Asselbergs (18 september t/m 23 oktober, € 90). Architecten, Haarlem; Gerard W. Bakker Projektadviezen, Beliën en Van Tol stadsverkenningen behandelt Amsterdam; Koninklijke BAM NBM, Bunnik; Benthem in tien colleges de stadsgeschiedenis van Berlijn Crouwel Architekten, Amsterdam; Eiso Bergsma Plexiglas, (3 september t/m 17 oktober, € 185,-). Ook Amsterdam; Blauwhoed Vastgoed, Rotterdam; Boer wordt een reis georganiseerd naar Berlijn van Hartog Hooft, Amsterdam; Bouwfonds Vastgoedont- wikkeling, een onderneming met ABN AMRO Hoevelaken; Hof van Hoytema, Heren 5 Architecten 18 tot en met 25 oktober. Breevast, Utrecht; Claus en Kaan Architecten, Amsterdam; KUNSTSTAD, T 0294 481004; Werkgroep Woningbouwvereniging De Dageraad, Amsterdam; CURSUSSEN Stedengeschiedenis, Jan van den Noort, Woningstichting Patrimonium, Amsterdam; Duinker In september gaat het cursusseizoen weer van T 010 4366014; stichting Vrije Academie Van der Torre architekten, Amsterdam; Dura Bouw Amsterdam, ERA Bouw, Zoetermeer; Fortis Vastgoed start. De organisatie KUNSTSTAD biedt twee voor Kunsthistorisch Onderwijs, Ontwikkeling, Utrecht; HBG Bouw en Vastgoed, lezingenreeksen aan. Vanaf 17 september gaat T 020 4185050; NRC, T 020 6237791; Amsterdam; Heijmans IBC Vastgoedontwikkeling, Marcel Verhoeven in een cursus van zeven lezin- Volksuniversiteit, T 020 6261626; KHC, Almere; Hillen en Roosen Planontwikkeling, Amsterdam; gen en een stadswandeling in op de architec- T 020 6265490; Beliën en Van Tol ING Vastgoed Ontwikkeling, Den Haag; Jones Lang tuurgeschiedenis van de achttiende tot en met stadsverkenningen, T 020 5285851 LaSalle, Amsterdam; Woonstichting De Key, Amsterdam; Van der Leij Groep, Amsterdam; MAB Groep, Den Haag; twintigste eeuw (€ 79,-). Op 15, 22 en 29 sep- Johan Matser Projectontwikkeling, Hilversum; Moes tember behandelt Geert van Boxtel de cultuur- PUBLICATIES Bouwbedrijf, Zwolle; Woningbouwvereniging steden Istanbul, Barcelona en Berlijn (€ 33,-). Bij Electa architecture verscheen in oktober Het Oosten, Amsterdam; Rijnja-Repro, Amsterdam; De lezingen vinden plaats in Gemeentelijk expo- 2002 in Londen de Engelstalige publicatie Soeters Van Eldonk Ponec architecten, Amsterdam; SFB Vastgoed, Amsterdam; Smit's Bouwbedrijf nv, sitiecentrum Aemstelle aan de Amsterdamseweg Hendrik Petrus Berlage: Complete Works, onder Beverwijk; Vesteda Management, Maastricht; 441 in Amstelveen. redactie van Sergio Polano. Het boek bevat Woningbedrijf Amsterdam, Amsterdam; Woning- De Vrije Academie voor Kunsthistorisch essays van Giovanni Fanelli, Jan de Heer en stichting Zomers Buiten, Amsterdam. Onderwijs gaat op 22 september van start met Vincent van Rossem en een complete lijst van een cursus over de Art Nouveau en Jugendstil Berlages bouwwerken, met catalogus en biblio- (€ 153,-) en op 24 september met een cursus grafie. Het boek kost € 39,95. KOPIJ ARCAM NIEUWS 090 over Moderne Architectuur in Nederland (€ 95,-). Ter presentatie van het nieuwe bureau heeft Het volgende nummer van ARCAM NIEUWS (nummer 090) De locatie is Keizersgracht 258, de cursussen SeARCH in eigen beheer een publicatie uitgege- beslaat de maanden november en december en kan tot uiter- lopen tot half december. Tevens biedt de Vrije ven met werk dat Bjarne Mastenbroek maakte lijk 30 september bij de redactie worden ingeleverd Academie vier vijfdelige stadswandelingreeksen, bij de Architectengroep en nieuw eigen werk. met als thema Amsterdamse Monumenten (vanaf Het boekje geeft inzicht in de projecten, visies ARCAM 24 september), Onbekend Amsterdam (vanaf en fascinaties van het bureau en is te bestellen t.a.v. redactie ARCAM NIEUWS 26 september), negentiende- en twintigste- via www.architectura.nl, € 39,50. Prins Hendrikkade 600 eeuws Amsterdam (start 21 september) en de Bij uitgeverij Verloren verscheen Een Curieus 1011 VX Amsterdam Amsterdamse grachten (start 22 september). Werck. Oorlog en vrede verbeeld in een zeventien- Daarnaast zijn er vanaf 26 september vijf bijeen- de-eeuwse maquette, onder redactie van Marijke T 020 6204878 komsten, waaronder twee museumrondleidingen Carasso-Kok en Carry van Lakerveld. Het boek is F 020 6385598 en drie buurtwandelingen, die ingaan op Joods een gave studie naar een zeventiende-eeuwse e-mail: [email protected] Amsterdam en vanaf 28 september vijf excursies maquette van het tegenwoordige paleis op de naar voorbeelden van nieuwe Nederlandse Dam. De prijs van het boek is € 21,-. www.arcam.nl