Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej Nr 10/2008
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
BEZPŁATNY DODATEK FILM DVD „ZAWÓD: PRYMAS POLSKI” N R 1 0 ( 9 3 ) październik 2 0 0 8 BIULETYNBIULETYN INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ Przesłanie numer indeksu 374431 nakład 15000 egz. wciąż aktualne cena 7 zł (w tym 0% VAT) ODDZIAŁY IPN ADRESY I TELEFONY BIAŁYSTOK ul. Warsztatowa 1a, 15-637 Białystok tel. (0-85) 664 57 03 GDAŃSK ul. Witomińska 19, 81-311 Gdynia tel. (0-58) 660 67 00 KATOWICE ul. Kilińskiego 9, 40-061 Katowice tel. (0-32) 609 98 40 KRAKÓW ul. Reformacka 3, 31-012 Kraków tel. (0-12) 421 11 00 LUBLIN ul. Szewska 2, 20-086 Lublin tel. (0-81) 536 34 01 ŁÓDŹ ul. Orzeszkowej 31/35, 91-479 Łódź tel. (0-42) 616 27 45 POZNAŃ ul. Rolna 45a, 61-487 Poznań tel. (0-61) 835 69 00 RZESZÓW ul. Słowackiego 18, 35-060 Rzeszów tel. (0-17) 860 60 18 SZCZECIN ul. K. Janickiego 30, 71-270 Szczecin tel. (0-91) 484 98 00 WARSZAWA ul. Chłodna 51, 00-867 Warszawa tel. (0-22) 526 19 20 WROCŁAW ul. Sołtysowicka 21a, 51-168 Wrocław tel. (0-71) 326 76 00 BIULETYN INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ Kolegium: Jan Żaryn – przewodniczący, Marek Gałęzowski, Łukasz Kamiński, Kazimierz Krajewski, Filip Musiał, Barbara Polak, Leszek Próchniak, Jan M. Ruman, Norbert Wójtowicz Redaguje zespół: Jan M. Ruman – redaktor naczelny (tel. 0-22 431-83-74), [email protected] Barbara Polak – zastępca redaktora naczelnego (tel. 0-22 431-83-75), [email protected] Piotr Życieński – fotograf (tel. 0-22 431-83-95), [email protected] sekretariat – Maria Wiśniewska (tel. 0-22 431-83-47), [email protected] Projekt graficzny: Krzysztof Findziński; redakcja techniczna: Andrzej Broniak; łamanie: Wojciech Czaplicki Adres redakcji: ul. Hrubieszowska 6a, Warszawa Adres do korespondencji: ul. Towarowa 28, 00-839 Warszawa www.ipn.gov.pl Druk: „2 K” s.c., ul. Płocka 35/43, 93-134 Łódź BIULETYN INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ NR 10 (93) PAŹDZIERNIK 2008 SPIS TREŚCI ROZMOWY BIULETYNU Przesłanie wciąż aktualne. O pielgrzymkach Jana Pawła II do Polski z abp. Kazimierzem Nyczem, Dariuszem Karłowiczem i Janem Żarynem rozmawia Jan M. Ruman ............................................ 2 KOMENTARZE HISTORYCZNE Ewa K. Czaczkowska – Nie dali się poróżnić ...................................................... 26 Andrzej Grajewski – Papież, który zmienił historię ......................................... 32 Roksana Szczęch – Skompromitować Kościół, otumanić społeczeństwo ............................................................................ 38 Ks. Józef Marecki, Filip Musiał – Krakowska opoka – kardynał Adam Sapieha......................................................................... 45 Ks. Józef Marecki – „Boga należy bardziej słuchać, aniżeli ludzi”. Bp Franciszek Jop ............................................ 53 Andrzej Sznajder – „Trzeba mieć odwagę atakowania…”. Bp Franciszek Musiel .................................................................................. 62 Grzegorz Łeszczyński – Kapłan niezłomny. Ks. Czesław Sadłowski ............... 67 Daniel Gucewicz – Gdański incydent milenij ny ............................................... 75 Milena Przybysz – Początki Duszpasterstwa Akademickiego w Łodzi .......................................................................................................... 82 Norbert Wójtowicz – Widziane z „Olimpu”. Płockie Duszpasterstwa Akademickie................................................................................................. 92 Waldemar Handke – TW ps. „Kuba” czyli post scriptum do biografi i SB-eka… .............................................................................. 100 WSPOMNIENIA Monika Plutecka – Między szkołą a parafi ą ................................................... 102 WYDARZENIA............................................................................................... 106 Na okładce: str. I – Jan Paweł II w Gorzowie Wlkp.; str. IV – Jan Paweł II w Skoczowie, fot. P. Życieński 1 PRZESŁANIE WCIĄŻ AKTUALNE O PIELGRZYMKACH JANA PAWŁA II DO POLSKI Z ABP. KAZIMIERZEM NYCZEM, DARIUSZEM KARŁOWICZEM I JANEM ŻARYNEM ROZMAWIA JAN M. RUMAN Jan M. Ruman – Ojciec Święty Jan Paweł II już podczas inauguracji pontyfi katu wzywał cały świat: „Otwórzcie drzwi Chrystusowi”, nie bójcie się, otwórzcie Chrystusowi „granice państw, systemów ekonomicznych i politycz- ROZMOWY BIULETYNU nych”... A później konsekwentnie zmierzał do tego, by te drzwi zostały otwarte. Czynił to także wobec swojej Ojczyzny. Nauczanie skierowane do Polaków jest obecne w licznych wypowiedziach Jana Pawła II w czasie spotkań w Rzymie, ale jego zasadniczy zrąb Papież przekazał nam w czasie pielgrzymek do Polski. Pierwsze trzy pielgrzymki były moim zdaniem zbudo- wane wokół trzech cnót teologalnych: wiary, nadziei i miłości. Pielgrzymka w 1979 r. to było przede wszystkim budzenie wiary po latach komunizmu i ukazanie jej głębo- kich korzeni w życiu narodu... Papież wołał wtedy do młodych: „Bądźcie konsekwentni w swojej wierze!”. A wszystkich Polaków prosił: „abyście nigdy nie zwątpili i nie znużyli się, i nie zniechęcili się; abyście nie podcinali sami tych korzeni, z których wyrastamy”... Abp Kazimierz Nycz – Warto zauważyć, że rządzący wówczas Polską komuniści robili wszystko, aby ta pielgrzymka nie skojarzyła się w świadomości – a tak chciał Papież i Biskupi – wprost ze św. Stanisławem Biskupem. Pierwsza próba ustalenia terminu pielgrzymki to 8 maja. Początek maja, czyli okres w którym Kościół w Polsce przeżywa uroczystość św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Pamiętajmy, że rok 1979, to nie tylko koniec Synodu, który Papież rozpoczął, ale przede wszystkim 900-lecie męczeńskiej śmierci Pasterza Kościoła krakow- skiego – biskupa Stanisława i Patrona Polski. Wtedy wszyscy z tamtej strony – dzisiaj to wiemy i może lepiej, że wtedy nie wiedzieliśmy – robili wszystko, żeby tego skojarzenia nie było. To dotyka tematu i treści pielgrzymki, to dotyka wiary, którą budował po okresie reakcji pogańskiej na ziemiach polskich biskup Stanisław. To dotyka świadectwa, którym było życie i męczeństwo św. Stanisława. Tak patrzyłem na tę pielgrzymkę wtedy jako młody ksiądz, inaczej niż dzisiaj, że było to uwieńczeniem Jubileuszu Roku Stanisława. Przyznam, że dziś patrzę już z perspektywy tego, co przyniosła. Wtedy nie zdawaliśmy sobie z tego sprawy. W niezbadanych wyrokach boskich po dziewięciuset latach przyjechał na ziemię polską następca św. Stanisława z Krakowa, ale już jako Biskup Rzymu, po to, by budować wiarę i dawać świadectwo. Po to, by pokazywać ludziom jak można być mocnym, jeżeli się trwa przy Chrystusie. Jeżeli jest się z Nim zjednoczonym. 2 ROZ Ten wątek I pielgrzymki został przeprowadzony przez wszystkie stacje od MO Warszawy przez Często- WY BIU chowę, Gniezno, aż do Fot. P. Życieński P. Fot. fi nału, którym było kra- kowskie „bierzmowanie dziejów”. Tak to wyda- LE rzenie z Błoń nazwał TY Papież. W wymiarze reli- NU gij nym było ono wyda- rzeniem niespotykanym w ciągu 1000 lat Polski, przeżywaniem Euchary- stii sprawowanej przez Piotra naszych czasów, którym jest Polak. Będąc wtedy na Bło- niach, do dziś pamię- tam i przechodzi mnie dreszcz, jak w momen- tach wielkiej ciszy – zwłaszcza pod koniec przemówienia – czuliśmy, że w tym całym zgromadzeniu Bożym, nie ludzkim, jesteśmy mocni. Mocni nie tylko Papieżem, mocni nie tylko Jego słowami, mocni obecnością w tajemnicy Eucharystii, gdzie Jezus Chrystus składa Ojcu w Duchu Świętym, wraz nami Ofi arę. Tę samą, którą złożył kiedyś na Kalwarii. Dariusz Karłowicz – W roku Stanisławowym właściwie wybrzmieć mógł temat świadectwa – z pewnością jeden z najważniejszych w papieskim myśleniu o chrześcij aństwie i o Kościele. Papież stale przypominał świętych i męczenników, bo poprzez nich Chrystus objawia się każ- demu kolejnemu pokoleniu chrześcij an. Świętość to forma obecności Chrystusa w historii. W tym wypadku także w historii politycznej. A historia widziana oczyma wiary, to drugi – obok świade- ctwa – wątek, który wprowadzony zostaje przez odwołanie się do postaci biskupa męczennika. Wydaje się, że św. Stanisław i „bierzmowanie dziejów” miały skierować nasz wzrok na histo- riozofi czne ramy naszej historii. Czy może lepiej powiedzieć nurt – nie ramy. Nurt, który poprzez nas idzie z przeszłości w przyszłość – bo przecież wezwanie o zstąpienie Ducha to było fraza niewątpliwie prorocza. Jest to tak ważne, bo wtedy zaczyna się sekwencja wydarzeń, która prowadzi nas do wolności. Sekwencja cudowna jeśli patrzy na nią człowiek wierzący i zarazem w jakimś sensie nieprawdopodobna i niezrozumiała jeśli przyłożyć do niej miary socjologii czy politologii. Bo prze- cież najpierw na pozór nic się nie dzieje. W rok po piel- grzymce mamy wybory, z jedną – jak słyszałem – z naj- wyższych frekwencji. Komuna ma powody do radości. 3 A chwilę potem wybucha pierwsza „Solidarność”. To pokazuje, że ten nurt duchowy płynie, że oba nurty historii stykają się, i że o wielkich zwrotach decydować może właśnie ten duchowy. Przy okazji pokazuje również to, że z pomocą pewnych instrumentów tej ducho- wej historii po prostu nie widać. Prorok widzi to na co socjolog jest ślepy. Jan Żaryn – Władze komunistyczne – w odróżnieniu od ludzi Kościoła – przygotowując się po swojemu do I piel- grzymki, nie myślały tak głęboko wkraczając w nasze dziedzictwo historyczne. Władze bardziej były zainte- resowane dbałością o kontekst bieżący. Wyglądał on następująco: przyjazd Papieża naruszał jednoznaczną ROZMOWY BIULETYNU dyrektywę Moskwy, polegającą na tym, że to Polska zła- mała zasadę, iż Papieża nie wpuszczamy na teren Europy Środkowo-Wschodniej. Był to bardzo poważny dylemat dla komunistów. Drugi dylemat, łączy się z tym co