Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych W Gminie Dębowa Kłoda Na Lata 2008-2020 SPIS TREŚCI

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Dębowa Kłoda na lata 2008-2020 SPIS TREŚCI

1.1. Przesłanki i podstawy prawne opracowania strategii ...... 3 2.3 System pomocy społecznej w Gminie Dębowa Kłoda ...... 21 Stowarzyszenie na rzecz rozwoju i integracji ...... 55 Stowarzyszenie miłośników Białki ...... 56 Stowarzyszenie sportowe „Dąb” ...... 56 3. Kierunki rozwoju gminy ...... 62 3.1. Wizja rozwoju społecznego Gminy Dębowa Kłoda ...... 62 3.2 Cele strategiczne ...... 65 3.3. Monitoring i wdrażanie strategii ...... 71 3.3.1. Monitoring i ewaluacja ...... 71 3.3.2. Cechy programów i projektów ...... 72 1. WSTĘP

Wstąpienie Polski w struktury Unii Europejskiej spowodowało, że przed władzami samorządowymi postawiono nowe zadania wynikające z prowadzenia polityki regionalnej. Również sfera społeczna należy do zadań lokalnych samorządów. Od dnia 1 maja 2004 roku w Polsce obowiązuje nowa ustawa o pomocy społecznej – ustawa z dnia 12 marca 2004 r. ( Dz. U. Nr 64, poz. 593), która reguluje sprawy związane z realizacją zadań z zakresu pomocy społecznej. Przy realizacji strategii może zachodzić potrzeba odwołania się również do innych aktów prawnych (m.in. z zakresu ochrony zdrowia, oświaty i edukacji publicznej, budownictwa socjalnego i inne) ze względu na różnorodność problemów społecznych występujących w gminie. Opracowanie Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych pozwoli na racjonalizację lokalnej polityki społecznej oraz wskaże obszary, które w najbliższym czasie powinny stać się przedmiotem szczególnej troski ze strony władz lokalnych i instytucji opieki społecznej dla poprawy jakości życia. Celem strategii jest określenie celów w zakresie polityki społecznej w gminie Dębowa Kłoda, a także ustalenie jakie są priorytety w tym zakresie. Można to zrealizować poprzez przeprowadzenie diagnozy i analizy problemów społecznych występujących na terenie gminy w oparciu o dane będące w dyspozycji Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej (uzyskane w toku bieżącej jego działalności), Urzędu Gminy, Powiatowego Urzędu Pracy oraz instytucji i organizacji współpracujących z GOPS. Strategia ma określać także kierunki strategicznych działań odniesionych do rzeczywistych problemów społeczności lokalnej (m.in. bezrobocia i problemów z zatrudnieniem, pomocy na rzecz osób dotkniętych problemem alkoholowym, osób niepełnosprawnych, starszych, rodzin i dzieci z problemami opiekuńczo wychowawczymi itd.), wskazanie skutecznych kierunków działań dla ich rozwiązywania, a także ustalenie współpracy instytucjonalnej dla poszczególnych problemów społecznych. Kolejnym etapem jest stworzenie optymalnego programu działania. Pomoc ma opierać się nie tylko na wsparciu materialnym, ale i pomocy psychologicznej (wsparciu w umacnianiu postaw aktywnych), ścisłej współpracy instytucji i organizacji społecznych. Opracowując gminną Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych, uwzględniono dokumenty programowe unijne, krajowe, wojewódzkie i lokalne, w których akcentuje się konieczność zapewnienia dialogu i partnerskiej współpracy instytucji rządowych, samorządowych, organizacji pozarządowych oraz środowisk lokalnych i społeczności lokalnej. Strategia jest wieloletnim dokumentem programowym, który ma istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa społecznego mieszkańców gminy. Nie jest to jednak dokument sztywny. Wyznacza on kierunki i ramy dla planowanych zmian. W miarę zmieniającej się sytuacji społecznej strategia może być uzupełniana o nowe działania i cele. W trakcie realizacji będzie ona poddawana stałej kontroli, czy przyjęte cele i zadania są nadal aktualne oraz czy nie zmieniły swojej hierarchii.

1.1. Przesłanki i podstawy prawne opracowania strategii

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Dębowa Kłoda ma stanowić podstawę do realizacji względnie trwałych wzorów interwencji społecznych, podejmowanych w celu zmiany (poprawy) tych stanów rzeczy (zjawisk) występujących w obrębie danej społeczności, które oceniane są negatywnie. Dokument charakteryzuje w szczególności działania publicznych i prywatnych instytucji rozwiązujących kwestie społeczne, podejmowane dla poprawy warunków zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie osób i rodzin. Obowiązek opracowania Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych wynika wprost z art. 17.1 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. Różnorodność problemów społecznych występujących w gminie powoduje konieczność wzięcia pod uwagę także innych aktów prawnych, które mają istotny

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 3 wpływ na konstrukcję dokumentu i rozwiązywanie zadań społecznych w przyszłości. Są to m.in.: • ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.), • ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2003 r. Nr 122, poz. 1143 z późn. zm.), • ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr 99, poz. 1001), • ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231 z późn. zm.), • ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997 r. Nr 123, poz. 776 z późn. zm.), • ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2003 r. Nr 228 poz. 2255 z późn. zm.), • ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2005 r. Nr 179, poz. 1485), • ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U z 2005 r. Nr 180 poz. 1493). Oprócz wspomnianych aktów prawnych przy realizacji strategii może zachodzić potrzeba odwołania się również do ustaw i aktów wykonawczych z zakresu ochrony zdrowia, oświaty i edukacji publicznej, budownictwa socjalnego. Europejska polityka społeczna została określona w głównej mierze podczas Szczytu Lizbońskiego w 2000 roku, na którym kraje członkowskie Unii Europejskiej uznały, że zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego będzie centralnym elementem w procesie modernizacji europejskiego modelu społecznego. W roku 2001 uzgodniony został przez Radę, Parlament i Komisję Europejską „Wspólnotowy program na rzecz walki z wykluczeniem społecznym na lata 2002-2006”. Jego celem jest wsparcie współpracy pomiędzy krajami Unii Europejskiej i zwiększenie skuteczności przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Polska zgłosiła gotowość przystąpienia do programu, w efekcie, czego podjęła prace nad przygotowaniem Memorandum w sprawie Integracji Społecznej (Joint

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 4 Inclusion Memorandum – JIM), Narodowej Strategii Integracji Społecznej oraz Krajowego Planu Działania na rzecz Integracji Społecznej. Powołany przez Prezesa Rady Ministrów w roku 2003 Zespół Zadaniowy do spraw Reintegracji Społecznej opracował dokument pt.: „Narodowa Strategia Integracji Społecznej dla Polski”. Autorzy tego dokumentu podjęli próbę dokonania całościowej analizy sytuacji społecznej w Polsce, wskazania priorytetowych problemów oraz dobrych praktyk na rzecz inkluzji osób i grup. Opracowując Gminną Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych, uwzględniono dokumenty programowe, w których akcentuje się konieczność zapewnienia dialogu i partnerskiej współpracy instytucji rządowych, samorządowych, organizacji pozarządowych oraz biznesu. Uznaje się także za niezbędną partnerską współpracę z osobami podlegającymi wykluczeniu społecznemu. Wspomniane dokumenty to przede wszystkim: • Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego, • Program Operacyjny Kapitał Ludzki.

1.2. Ramy czasowe konstruowania strategii, uczestnicy warsztatów Prace nad konstruowaniem gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych zaczęły się od badań ankietowych. Formularz wyników konsultacji społecznych w zakresie problemów społecznych, oczekiwań i sposobów ich rozwiązywania, przeprowadzonych w dniach 01.07.2008-08.09.2008, w Gminie Dębowa Kłoda , dotyczących trzech grup społecznych : osób starszych, rodzin oraz dzieci i młodzieży został wypełniony przez 280 mieszkańców gminy Dębowa Kłoda.

Kolejnym etapem prac nad dokumentem były warsztaty, które odbywały się od 28 sierpnia do 4 listopada 2008 roku. Prace nad dokumentem miały charakter uspołeczniony w ramach, których odbyło się sześć spotkań w siedzibie Urzędu Gminy Dębowa Kłoda. Do prac nad budową Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych zgłosiło się około 18 osób z terenu Gminy, które wyraziły zainteresowanie w procesie planowania strategicznego. Wśród nich znalazły się osoby będące członkami Rady

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 5 Gminy, jak również osoby z szeroko pojętej lokalnej społeczności niezwiązane bezpośrednio ze strukturami zarządzania w gminie. Prace nad Strategią były prowadzone przez koordynatora. Poszczególne etapy planowania przeprowadzone zostały na spotkaniach, które odbyły się: - 28 sierpnia 2008r .(uczestniczyło 19 osób załącznik nr 2 do Strategii), - 25 września 2008r. (uczestniczyło 17 osób załącznik nr 2 do Strategii) - 06 października 2008 r. (uczestniczyło 10 osób załącznik nr 2 do Strategii) - 13 października 2008 r. (uczestniczyło 10 osób załącznik nr 2 do Strategii) - 23 października 2008 r. (uczestniczyło 11 osób załącznik nr 2 do Strategii) - 04 listopada 2008 r. (uczestniczyło 22 osoby załącznik nr 2 do Strategii)

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Dębowa Kłoda została zatwierdzona uchwałą Rady Gminy Dębowa Kłoda. Spotkania pełniły funkcję działań mających na celu analizę potrzeb społecznych. Należy podkreślić, że społeczność uczestniczyła w spotkaniach bardzo aktywnie. Podczas kilkunastu godzin warsztatowych przeprowadzono diagnozę obszaru objętego strategią, analizę potrzeb społeczności w kontekście możliwości realizowania działań w latach następnych m.in. w ramach Poakcesyjnego Programu Wspierania Obszarów Wiejskich. Po dogłębnej analizie i dyskusjach wyłoniono główne problemy Gminy Dębowa Kłoda oraz cele rozwoju. Wspólne wypracowane i uświadomione problemy zostały przełożone na wizję, jej cele i zadania na przyszłość. Efektem konsultacji społecznych wspólnych spotkań, debat i pracy jest opracowana Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych. Dokonano przy tym sprawdzenia komplementarności tych założeń z zapisami zawartymi w innych dokumentach programowych. Informacje o przygotowywaniu strategii były na bieżąco umieszczane w Internecie na stronie Urzędu Gminy Dębowa Kłoda. Cele Strategii powinny być wyrazem dążeń i aspiracji społeczności lokalnej zmierzających do rozwiązania zidentyfikowanych problemów, likwidacji barier i zagrożeń oraz do wykorzystania wszelkich szans tkwiących w potencjale ludzkim i materialnym dla przyszłej integracji. Strategia jest więc instrumentem umożliwiającym podejmowanie decyzji zarówno w najbliższym okresie, jak i w odległej perspektywie czasu. Zasady realizacji polityki długofalowej określają cele strategiczne i zadania związane z ich realizacją, działania i decyzje

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 6 zarówno w najbliższym okresie, jak i decyzje w dalszym okresie powinny być podejmowane na podstawie niniejszej strategii. Jako element żywy Strategia będzie podlegać ciągłym zmianom, będą pojawiać się nowe, ważne cele, a część z przedstawionych w dokumencie straci swoją aktualność. Ten ciągły proces zmian jest jak najbardziej pożądany, ponieważ będzie on miernikiem działań i dążeń społeczności lokalnej. Strategia jest ciągle „otwarta” na społeczną dyskusję oraz wszelkie konstruktywne uwagi i wnioski. Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych służyć będzie jako podstawa określająca kierunki zamierzeń rozwojowych w sektorze pomocy społecznej na terenie Gminy Dębowa Kłoda w latach 2008 – 2020. Zakres wypracowanych materiałów na spotkaniach warsztatowych obrazuje poniższy rysunek.

Rysunek 1 Tematy opracowane podczas Warsztatów aktualizujących GSRPS Warsztat A Warsztat B Warsztat C Warsztat D Formułowanie założeń strategii Analiza problemów rozwiązywania Budowa koncepcji społecznych oraz problemów projektów Diagnoza sytuacji zasobów społecznych w stymulujących społecznej w gminie społecznych w oparciu o zrównoważony gminie partycypację rozwój społeczny społeczną i zasady rozwoju społecznego  Analiza sytuacji  Identyfikacja i  Analiza zasad  Budowanie zarysu społecznej w kategoryzacja rozwoju projektów gminie w oparciu problemów społecznego społecznych o dane społecznych w  Formułowanie określających statystyczne oraz gminie misji rozwoju sposoby działania opinie środowisk  Analiza przyczyn społecznego w zapewniające społecznych i zjawisk korelacji z wizją rozwój lokalny przedstawicieli społecznych, rozwoju gminy  Publiczna debata instytucji wzajemnych  Formułowanie na temat społecznych korelacji celów zaproponowanych  Analiza  Określanie strategicznych rozwiązań doświadczeń w zasobów  Określanie celów  Ranking projektów rozwiązywaniu społecznych oraz kierunków zasady rozwoju problemów gminy działań w gminie społecznego społecznych  Badanie potrzeb  Określanie  Wybór projektów  Dotychczasowa społecznych oraz sposobu  Powołanie współpraca zakresu ich zarządzania zespołów instytucji i zaspokojenia realizacją roboczych w organizacji  Ocena poziomu strategii zdefiniowanych społecznych na integracji obszarach rzecz społecznej

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 7 społeczności lokalnej  Formułowanie wizji rozwoju społecznego gminy (SWOT) Źródło: Opracowanie własne na podstawie Podręcznika Uczestnika Warsztatów PIS.

1.3 Podstawowe etapy budowania strategii, struktura dokumentu

Gminna strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy Dębowa Kłoda wytycza kierunek działań na rzecz niwelowania zjawisk społecznie niepożądanych, wskazuje na kluczowe kwestie społeczne, z jakimi borykają się mieszkańcy gminy, wskazuje na ich niezaspokojone potrzeby, zajmuje się też tworzeniem mechanizmów wzmacniających efektywność dokonywanych zmian. Strategia uwzględnia w szczególności programy pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, które maja na celu wspieranie grup szczególnego ryzyka prowadząc do ich integracji. W oparciu o uzyskane informacje i materiały oraz warsztaty prowadzone przez moderatorów, został przygotowany dokument, który pozwoli na racjonalizację lokalnej polityki społecznej oraz wskaże obszary, które w najbliższym czasie powinny stać się przedmiotem szczególnej troski władz lokalnych. Metodyka opracowania dokumentu pozwoliła zaangażować środowisko lokalne w budowę strategii na najważniejszych etapach, od diagnozy do wdrożenia i realizacji. Przedłożony materiał został opracowany w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej przy merytorycznym wsparciu moderatora i konsultanta regionalnego. Pomoc zewnętrzna polegała głównie na prowadzeniu warsztatów ze społecznością lokalną, doradztwie i systematyzacji układu głównych elementów wypracowanego dokumentu. Perspektywa czasowa obowiązywania niniejszego dokumentu została zaproponowana przez uczestników warsztatów do końca 2020 roku. Poszczególne etapy opracowywania Strategii przedstawia rysunek zamieszczony poniżej.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 8 Rysunek 2 ETAPY OPRACOWANIA STRATEGII

P PODSTAWY PRWNE OPRACOWANIA STRATEGII R PROGRAM O INTEGRACJI DOKUMENTY SPOŁECZNEJ STRATEGIA L OGÓLNOKRAJOWE WOJEWÓDZKA O G analiza dokumentów i ich wpływ na lokalną społeczność

O DANE ZASTANE DANE WYWOŁANE ANALIZA ZASOBÓW C • Dane Statystyczne, • Spotkania • Dane Ośrodka informacyjne • Instytucje E Pomocy • identyfikacja samorządowe, • Społecznej, problemów Organizacje • pozarządowe N Dane Powiatowego społecznych oraz Urzędu Pracy, koncepcji ich • A Dane Policji, rozwiązania poprzez • Inne zajęcia warsztatowe • badania ankietowe

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 9 MISJA

P CEL CEL CEL L STRATEGICZNY STRATEGICZNY STRATEGICZNY A N O CELE W SZCZEGÓŁOWE A N I KIERUNKI DZIAŁAŃ E PROGRAMY I PROJEKTY

2. Charakterystyka gminy Dębowa Kłoda

2.1 Podstawowe informacje o gminie

2.1.1 Położenie geograficzne Pod względem administracyjnym od 1 stycznia 1999 roku gmina Dębowa Kłoda należy do województwa lubelskiego. Wchodzi w skład powiatu parczewskiego. Sąsiaduje od północy z gminą Jabłoń i Podedwórze, od wschodu z gminą Wyryki i Stary Brus (powiat włodawski) od południowego-wschodu z gminą Sosnowica, od południa z gminą Stary Uścimów (powiat lubartowski), od zachodu z gminą Parczew. Powierzchnia gminy Dębowa Kłoda wynosi 188,29 km2, zamieszkuje ją 4 337 osób. Gęstość zaludnienia 23 osoby/km2 (średnia dla gmin wiejskich w woj. lubelskim 49 os./km2). Obszar gminy jest podzielony na 20 sołectw. Do gminy należą wsie: Dębowa Kłoda, Bednarzówka, Białka, Chmielów, Hanów, Kodeniec, Korona, Kol. Krzywowierzba, Leitnie, Lubiczyn, Makoszka, Marianówka, Nietiahy, Pachole, Plebania Wola, Stępków, Uhnin, Wyhalew, Zadębie, Żmiarki. Dębową Kłodę od Lublina dzieli odległość 70 km, zaś od Parczewa - 10 km. Dębowa Kłoda jest gminą typowo rolniczą. Północną część gminy położonej na Równinie Parczewskiej stanowią głównie pola uprawne. Natomiast część południowa należąca do Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, gdzie przepływają

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 10 Tyśmienica i Piwonia, jest zalesiona. Użytki rolne zajmują 11 108 ha, co stanowi 59,0 % powierzchni gminy, zaś lasy i zadrzewienia 6143 ha, stanowiące 32,6 % powierzchni gminy. Najczęściej odwiedzanym miejscem w gminie jest Jezioro Bialskie oraz rezerwat leśny "Królowa Droga".

2.1.2 Demografia

Gminę Dębowa Kłoda zamieszkuje 4252 mieszkańców (stan na 31.12.2007 r.). Z tabeli poniżej wynika, iż najliczniejszą grupą osób w gminie są osoby w przedziale wiekowym od 0-14 oraz 65 i więcej (odpowiednio 715 i 682 osoby) Najmniej liczną grupą osób są osoby w przedziale wiekowym od 60-64 roku życia co świadczy o zmniejszającym się udziale osób w wieku poprodukcyjnym w stosunku do ogólnej liczby mieszkańców.

Tabela 1 Struktura wieku mieszkańców w gminie Dębowa Kłoda 65 i Rok 0-14 15-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-64 więce Ogółem j

2005 621 346 750 605 497 526 163 764 4272

2006 668 343 741 584 497 520 164 726 4243

2007 715 347 737 571 498 517 185 682 4252

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z ewidencji ludności w gminie.

Tabela 2 Liczba urodzeń i zgonów w Gminie Horyniec-Zdrój w latach 2005-2007 ROK URODZENIA ZGONY Przyrost naturalny

2005 44 50 -6

2006 56 50 6

2007 47 55 -8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z ewidencji ludności w gminie.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 11 Z powyższej tabeli wynika, że tylko w roku 2006 na przestrzeni badanych lat przyrost naturalny był dodatni. W pozostałych badanych latach współczynnik ten kształtował się na poziomie ujemnym.

Tabela 3 Migracje wewnętrzne-napływ ludności w Gminie w latach 2005-2007 ROK MĘŻCZYŹNI KOBIETY OGÓŁEM 2005 22 34 56 2006 16 23 39 2007 24 26 50 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z ewidencji ludności w gminie.

Tabela 4 Migracje wewnętrzne-odpływ ludności w Gminie w latach 2005-2007 ROK MĘŻCZYŹNI KOBIETY OGÓŁEM 2005 18 14 32 2006 36 44 80 2007 29 39 68 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z ewidencji ludności w gminie.

Z powyższych tabel wynika, że saldo migracji w Gminie Dębowa Kłoda na przestrzeni badanych lat było ujemne ( za wyjątkiem roku 2005). Jednocześnie zauważyć można, iż w roku 2006 różnica ta była największa. Wynikać to mogło z faktu przystąpienia Polski do struktur Unii Europejskiej oraz otwarcia rynków pracy dla naszych pracowników przez inne państwa UE. Rysunek poniżej przedstawia strukturę mieszkańców gminy pod względem produkcyjności. Najliczniejszą grupę mieszkańców stanowią osoby w wieku produkcyjnym, którzy stanowią 60% ogółu mieszkańców w gminie. Procent osób w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym kształtuje się na poziomie zbliżonym do siebie i osiąga wartość bliską 20%.

Rysunek 3 Struktura wieku mieszkańców Gminy Dębowa Kłoda w roku 2007

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 12 19% 21%

60%

Osoby w wieku przedprodukcyjnym Osoby w wieku produkcyjnym Osoby w wieku poprodukcyjnym

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z ewidencji ludności w gminie.

Rysunek 4 Liczba mieszkańców Gminy Tereszpol ze względu na płeć

Lata 2005 Lata 2006 Lata 2007

4500 4272 4243 4252 4000 3500 3000 2500 21632109 21502093 21782074 2000 1500 Liczbaosób 1000 500 0 Kobiety Kobiety Kobiety Ogółem Ogółem Ogółem Mężczyźni Mężczyźni Mężczyźni

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z ewidencji ludności w gminie.

Gminę Dębowa Kłoda cechuje przewaga kobiet nad mężczyznami. Największą różnicę pomiędzy liczbą mężczyzn i kobiet zaobserwować możemy w roku 2007 gdzie różnica ta wynosiła 104 osoby. Na przestrzeni badanych lat zauważyć możemy tendencje rosnącą w przewadze liczby kobiet nad mężczyznami.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 13 2.1.3 Dominująca aktywność gospodarcza

Działalność gospodarcza małych i średnich przedsiębiorstw Analizując sytuację ekonomiczną gminy Dębowa Kłoda można stwierdzić, że jest to gmina o dominującej funkcji rolniczej i turystycznej. Produkcja przemysłowa jest znikoma i jest funkcją uzupełniającą. Produkcja rolna dominuje jako miejsce zatrudnienia i źródło dochodów. Poziom rozwoju ekonomicznego jest dość niski. W 2006 roku zarejestrowanych było 197 jednostek zarejestrowanych w systemie REGON prowadzących działalność gospodarczą. Najbardziej rozwinięta jest działalność w zakresie handlu, związane jest to z małym nakładem środków finansowych na jej prowadzenie. Brakuje średniej wielkości zakładów przemysłowych, powoduje to wysoki stopień bezrobocia i mały dynamizm rozwojowy.

Tabela 5 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sektorów własności w latach 2003 i 2006 na terenie gminy Gmina na Gmina Powiat tle powiatu Własność [%] udział w Sektor Liczba Liczba [%] gminie 2003 2006 2003 2006 2003 2006 2003 2006

Państwowa 8 7 4,32 3,55 10 15 80 46 Publiczny Prywatna 1 1 0,54 0,51 76 109 0,1 0,1 Krajowa 175 188 94,59 95,43 2040 1819 8 10 Prywatny Zagraniczna 1 1 0,54 0,51 10 10 10 10 Ogółem 185 197 100 100 2136 1953 8,6 10 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z referatu organizacyjnego gminy

Tabela 6 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg wybranych sekcji w latach 2003 i 2006 na terenie gminy Gmina na tle Gmina Powiat powiatu Sekcja [%] udział w Liczba Liczba [%] gminie 2003 2006 2003 2006 2003 2006 2003 2006

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 14 Przemysł 25 22 14,37 16,67 197 195 12,7 11,3 Budownictwo 14 17 8,05 12,88 198 168 7,1 10,1 Handel i naprawy 54 60 31,03 45,45 759 676 7,1 8,9 Transport 9 9 5,17 6,82 120 94 7,5 9,4 Obsługa 14 14 8,05 10,61 172 167 8,1 8,4 nieruchomości Edukacja 30 6 17,24 4,55 154 78 19,5 7,7 Ochrona zdrowia 28 4 16,09 3,03 160 99 17,5 4,1 i opieka soc. Ogółem: 174 132 100 100 1760 1477 9,9 8,9 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z referatu organizacyjnego gminy

Ważniejsze firmy na terenie gminy: § Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Kodeńcu, § Zakład Rolny Sp. z o.o. w Wyhalewie i Uhninie (byłe PGR), § SKR Dębowa Kłoda, § „TESTMER" Sp. z o.o. w Dębowej Kłodzie,

Rolnictwo Z racji dominacji rolnictwa w gospodarczym obrazie gminy należy uwzględnić rozwój istniejących oraz tworzenie nowych zakładów przemysłu rolno - spożywczego, umożliwiający, wielofunkcyjny rozwój i alternatywne źródła zatrudnienia i dochodów. Gmina posiada warunki dla tworzenia przedsiębiorstw zajmujących się uszlachetnieniem i przetwarzaniem płodów rolnych. Struktura użytkowania użytków rolnych przedstawia się następująco:

Rysunek 5 Struktura procentowa użytkowania gruntów w gminie Dębowa Kłoda

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 15 5% 5% 15% 5% 0%

70%

łaki sady grynty orne pastwiska lasy inne

Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z referatu organizacyjnego gminy

Znaczna jest własna produkcja rolna w podstawowych grupach artykułów (zboża, ziemniaki, ryby słodkowodne, mięso, warzywa). Nowe zakłady przemysłu spożywczego powinny zostać wybrane spośród tych, które wymagają niewielkich nakładów finansowych i rzeczowych. Głównym źródłem utrzymania ludności z terenu gminy jest emerytura i renta a na drugim miejscu plasuje się utrzymanie z działalności rolniczej co w wymowny sposób wskazuje na charakter rolniczy gminy. Szczegółowo źródła uzyskiwania dochodu przedstawia tabela poniżej.

Tabela 7 Gospodarstwa domowe wg struktury dochodów Źródło przychodu Liczba gospodarstw z działalności rolniczej 249 z działalności rolniczej i pracy najemnej 3 z pracy najemnej 218 z pracy najemnej i działalności rolniczej 21 z emerytury i renty 386 z działalności pozarolniczej 47 z niezarobkowych źródeł utrzymania 30

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 16 gospodarstwa domowe pozostałe 65 Źródło: Opracowanie własne na podstawie spisu rolnego z 2002 roku.

Turystyka i agroturystyka Jedną z możliwości wzrostu dochodów mieszkańców i rozwoju gminy jest rozwój agroturystyki i usług rekreacyjnych. Sprzyjają temu walory krajobrazowe, przyrodnicze oraz kulturowe Przyszłość gminy należy wiązać z dalszym rozwojem pozarolniczych form aktywności. Naturalne predyspozycje terenu gminy Dębowa Kłoda do rozwijania turystyki, rekreacji i wypoczynku, są oczywiste i nie wymagają przytaczania szerszej argumentacji. Przy istniejącym zainwestowaniu terenu infrastrukturą turystyczno - rekreacyjną, można jednak mówić raczej o potencjalnych niewykorzystanych możliwościach niż o znaczącym ich udziale w życiu gospodarczym gminy. Z istniejących obiektów i urządzeń, do sfery turystyki, rekreacji i wypoczynku w poszczególnych miejscowościach zakwalifikować można:

1. Całosezonowy ośrodek jeździecki „Stajnia Makoszka” w Makoszce u Pani Iwony Bednarskiej 2. Ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy „Karolinka” działający przez cału sezon dysponujący około 40 miejscami noclegowymi. 3. M.P.W.K. Sp. z o.o Białka dysponujący 10 pokojami po trzy miejsca każdy co daję łączna sumę miejsc noclegowych na poziomie trzydziestu. 4. Gospodarstwo agroturystyczne Pana Mariana Hetmana w Chmielowie - pokoje gościnne zlokalizowane są w budynku mieszkalnym położonym w niedalekiej odległości od rzeki i lasu. Obok noclegów gospodarze proponują turystom zwiedzanie okolicy pieszo lub rowerami, wieczorami zaś wspólne ogniska z pieczeniem kiełbasy. W produkty do sporządzania posiłków można zaopatrzyć się w gospodarstwie, zaś w inne artykuły spożywcze w pobliskim sklepie. 5. Gospodarstwo agroturystyczne Pani Małgorzaty Karpowskiej w Białce, gospodarstwo położone jest w czystym środowisku naturalnym, dlatego też poleca się go turystom zamierzającym poprawić stan swojego zdrowia. W

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 17 trakcie wycieczek pieszych lub rowowych można zwiedzić wiele interesujących miejsc, w jakie obfituje najbliższa okolica.

W wyniku analizy ekonomicznej gminy nasuwają się następujące wnioski: § Stan bazy ekonomicznej wykazuje średni poziom rozwoju. Na terenie gminy nie funkcjonują podmioty gospodarcze ze znaczącym kapitałem. W istniejących podmiotach przeważają jednostki małe. § Rozwój prywatnych zakładów i usług (rzemiosło, handel) nie wytworzył na tyle znaczącego potencjału by gmina stanowiła liczące się ogniwo przedsiębiorczości, oraz źródło zasilania budżetu gminy. § W sferze obsługi rolnictwa nastąpiły tendencje recesyjne, związane z upadaniem spółdzielczości rolniczej oraz likwidacją zorganizowanych form usług agrotechnicznych. § W niewystarczającym stopniu jest rozwinięty dostęp do profesjonalnego doradztwa informacji - w sytuacji zbyt słabego przygotowania potencjalnych przedsiębiorców do prowadzenia własnych firm.

2.2 Strategiczne kierunki rozwoju Gminy Dębowa Kłoda

Głównym dokumentem strategicznym w gminie Dębowa Kłoda jest Plan Rozwoju Lokalnego, zgodny z kierunkami określonymi w Zintegrowanym Planie Rozwoju Regionalnego, natomiast zasady wdrażania PRL opierają się na regulacjach dotyczących finansów publicznych i funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Dębowa Kłoda jest kompleksowym dokumentem określającym strategię społeczno-gospodarczą Gminy , a także wskazuje planowane działania do realizacji w latach 2000 – 2010. Plan Rozwoju Lokalnego określa sytuację społeczno-ekonomiczną Gminy, definiuje zadania i wskazuje strategię zmierzającą do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju. Wyznacza przebieg procesów rozwojowych, szacuje spodziewane efekty planowanych projektów i ich wpływ na

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 18 dalsze losy lokalnej społeczności. Szacuje wielkość zaangażowania środków z Funduszy Strukturalnych UE i wkład środków własnych gminy. Plan Rozwoju Lokalnego jest ściśle powiązany ze Strategią Rozwoju Powiatu Parczewskiego, główne obszary pokrywających się zadań to: • Racjonalizacja potencjału przetwórstwa rolnictwa • Modernizacja sektora przetwórstwa i organizację struktur rynkowych • Zapewnienie warunków do systematycznego kształcenia, szkoleń i doradztwa rolników i przedsiębiorstw • Zmiany w strukturze obszarowej gospodarstw rodzinnych • Zwiększenie poziomu produkcji i rentowności gospodarstw poprzez pogłębienie specjalizacji i koncentracji produkcji (utrzymanie tradycji uprawy tych gatunków, w których gospodarstwa osiągały wysoki poziom specjalizacji, rozszerzenie chowu bydła w rejonach o wysokim udziale użytków zielonych), urynkowienie produkcji rolniczej (system informacji rynkowej, giełdy towarowe) • Stymulowanie działań na rzecz poprawy infrastruktury technicznej, komunalnej oraz społecznej na wsi • Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw • Rozwój turystyki i wypoczynku na terenach wiejskich • Tworzenia systemu nowoczesnych usług w zakresie turystyki • Modernizacja i restrukturyzacji istniejących przedsiębiorstw • Wspieranie tworzenia sprawnie funkcjonującej obsługi rolnictwa • Działania wspierające rozwój lokalnych inicjatyw na wsi i w małych miasteczkach

PRL gminy Dębowa Kłoda pokrywa się również obszarem działań ze Strategią Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006-2020 przyjęta Uchwałą Sejmiku Województwa Lubelskiego Nr XXXVI/530/05 w dniu 4 lipca 2005 r. Główne obszary powiązanych działań to:

Rozwój Obszarów Wiejskich

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 19 - Poprawa struktury agrarnej, wspieranie korzystnych przemian w rolnictwie w sferze struktury obszarowej (scalanie gruntów celu uzyskania gospodarstw wielkoobszarowych) - Modernizacja gospodarstw rolnych prowadząca do wzrostu efektywności produkcji, tworzenie grup producenckich i rozwój rynków pierwotnych, wspieranie marketingu artykułów rolno-spożywczych, wspieranie produkcji ogrodniczej, upraw specjalistycznych i przemysłowych - Ułatwienia w dostępie do wiedzy, stałe podnoszenie kwalifikacji na obszarach wiejskich poprzez szkolenia, kształcenia, rozwój systemu edukacji zawodowej i aktywizacji społeczności wiejskich - Wykorzystanie walorów dziedzictwa kulturowego dla potrzeb turystyki i rekreacji na obszarach wiejskich

Przedsiębiorczość: - Powołanie ekonomicznych instrumentów wspierania przedsiębiorczości wchodzących w skład tworzonego Krajowego Systemu Usług skierowanego dla sektora Małych i średnich przedsiębiorstw

- Włączanie przedsiębiorstw na terenach wiejskich w system wspierania przedsiębiorczości, pomoc w zakładaniu nowych MŚP, organizacja rynku zabezpieczeń przed ryzykiem

- Pomoc w tworzeniu rynków wtórnych w celu ułatwienia zbytu oraz poprawę opłacalności produkcji rolnej

- Poprawa promocji w celu wzrostu konkurencyjności rynkowej województwa na arenie krajowej oraz międzynarodowej

- Podnoszenie atrakcyjności inwestycyjnej regionu przez rozbudowę odpowiedniej infrastruktury technicznej, przygotowanie ofert inwestycyjnych oraz ukształtowanie odpowiedniego klimatu dla inwestorów

Turystyka

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 20 - Polepszenie dostępności komunikacyjnej regionów atrakcyjnych turystycznie, poprawa penetracji przy zachowanie ograniczeń wynikających z wymogów ochrony środowiska - Edukacja społeczna w zakresie ochrony unikatowych walorów środowiska, ochrony zasobów, dynamizowania zmian w zakresie agroturystyki - Umacnianie regionalnego środowiska kulturowego, integracja społeczeństwa regionu przez kulturę

Edukacja - Działania na rzecz regionalnej edukacji kulturalnej

Infrastruktura - Zwiększenie dostępności komunikacyjnej regionu jako czynnik wzmocnienia atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej, modernizacja i rozbudowa istniejącego układu drogowego - Zabezpieczenia ciągłości lasów oraz jego produkcyjnych oraz poza produkcyjnych funkcji - Rozwój infrastruktury obszarów wiejskich, w tym budowę oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych, wodociągów, telefonizację, reelektryfikację, gazyfikacja oraz gospodarkę odpadami - Rozwój gospodarki ściekowej i ochrony środowiska - Rozwój gospodarki wodnej - Działania zmierzające do regulacji rzek i zbiorników wodnych w celu ochrony przeciwpowodziowej oraz racjonalizacji gospodarki wodnej.

2.3 System pomocy społecznej w Gminie Dębowa Kłoda

Według ustawy o pomocy społecznej pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości (art. 2. 1). Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 21 potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka (art. 3. 1). Ustawa o pomocy społecznej stwierdza, że udziela się pomocy osobom i rodzinom w szczególności z powodu: 1) ubóstwa; 2) sieroctwa; 3) bezdomności; 4) bezrobocia; 5) niepełnosprawności; 6) długotrwałej lub ciężkiej choroby; 7) przemocy w rodzinie; 8) potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności; 9) bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych; 10) braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze; 11) trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy; 12) trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego; 13) alkoholizmu lub narkomanii; 14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej; 15) klęski żywiołowej lub ekologicznej. Zadania z zakresu pomocy społecznej na rzecz mieszkańców Gminy Dębowa Kłoda realizuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej za pośrednictwem odpowiednich działów i komórek organizacyjnych takich jak:

• Dział Pomocy Środowiskowej, Świadczeń i Usług Do zadań Działu należy: przeprowadzanie wywiadów środowiskowych, prowadzenie pracy socjalnej, kompletowanie dokumentów oraz podejmowanie innych niezbędnych czynności związanych ze świadczeniami różnych form pomocy, aktywizowanie społeczeństwa lokalnego w ramach różnych programów, inicjowanie ruchów samopomocowych i obywatelskich, promowanie działań wolontarystycznych, współpraca z lokalnymi instytucjami i organizacjami społecznymi w tym pozarządowymi oraz kościelnymi, wydawanie decyzji w sprawach przyznania bądź odmowy świadczeń, sporządzanie bilansu potrzeb oraz sprawowanie nadzoru nad prawidłowym wykorzystaniem budżetu.

• Dział Dodatków Mieszkaniowych Zadaniem, którego jest kompletowanie i opracowywanie dokumentacji oraz decyzji dot. przyznania dodatków mieszkaniowych, sporządzanie bilansu potrzeb środków finansowych na dodatki mieszkaniowe oraz analiza obciążeń mieszkaniowych na terenie Gminy Dębowa Kłoda.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 22 • Dział Świadczeń Rodzinnych Dział, ten zajmuje się przyjmowaniem wniosków, wydawaniem decyzji dotyczących świadczeń rodzinnych oraz sporządzaniem bilansu potrzeb środków finansowych na realizację zadań. Dział istnieje od 1 maja 2004 roku.

POMOC ŚRODOWISKOWA Charakterystyka klientów pomocy społecznej W 2007 r. z pomocy finansowej i pomocy w formie pracy socjalnej skorzystało 646 osób. W odniesieniu do ogólnej liczby mieszkańców, liczba osób korzystająca z pomocy społecznej stanowiła 15,2%.

Rysunek 6 Procentowy udział osób korzystających z pomocy społecznej w stosunku do ogólnej liczby mieszkańców Gminy Dębowa Kłoda w 2007 r.

84,80%

90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 15,20% 20,00% 10,00% 0,00%

Procent mieszkańców korzystających z pomocy społecznej Pozostały procent mieszkańców

Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Dębowej Kłodzie

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 23 Tabela 8 Liczba osób objętych pomocą materialną w latach 2005-2007 Liczba osób korzystających z pomocy ROK społecznej 2005 587

2006 891

2007 646 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Dębowej Kłodzie

Rysunek 7 Liczba osób objętych pomocą materialną w latach 2005-2007

891 900 800 646 700 587 600 500 400

Liczba osób 300 200 100 0 2005 2006 2007 LATA

Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Dębowej Kłodzie

Na przestrzeni badanych lat liczba osób korzystających ze świadczeń Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Dębowej Kłodzie zwiększała się przy czym największa liczba osób korzystających z pomocy była w roku 2006 i wynosiła 891 osób.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 24 Tabela 9 Typy rodzin objętych pomocą społeczną w latach 2005-2007 w Gminie Dębowa Kłoda Wyszczególnienie 2005 2006 2007

Ogółem liczba rodzin 338 340 338 Osoby samotne 48 55 56 Gospodarstwa dwuosobowe 36 33 41 Gospodarstwa trzyosobowe 66 75 87 Gospodarstwa czteroosobowe 72 81 79 Gospodarstwa pięcioosobowe 48 51 42 Gospodarstwa sześcioosobowe i 68 64 54 więcej Rodziny z dziećmi ogółem 237 263 240 Rodziny niepełne 36 46 37 Rodziny emerytów i rencistów 107 82 100 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Dębowej Kłodzie

Zauważalny jest spadek rodzin korzystających z pomocy społecznej w stosunku do ogólnej liczby osób korzystających z pomocy społecznej natomiast wzrasta liczba osób samotnych, co może świadczyć o ich ubóstwie lub ich wykluczeniu społecznym.

Tabela 10 Powody przyznania pomocy społecznej

Liczba Rodzin Powód trudnej sytuacji 2005 2006 2007

Ubóstwo - - -

Sieroctwo - 1 2

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 25 Bezdomność - - -

Potrzeba ochrony 35 33 41 macierzyństwa

Bezrobocie 180 193 171

Niepełnosprawność 78 91 85

Długotrwała lub ciężka 150 143 136 choroba

Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa 24 30 44 domowego w tym:

Rodziny niepełne 2 11 12

Rodziny wielodzietne 4 6 7

Przemoc w rodzinie 1 - -

Alkoholizm 19 17 32

Narkomania - - -

Trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu 2 1 3 zakładu karnego Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Dębowej Kłodzie

Uzupełnieniem tych różnych przyczyn przyznawania pomocy jest występowanie kilku zjawisk naraz w tym ubóstwa. W 2007 r. dominującym problemem powodującym zgłaszanie się o pomoc jest bezrobocie, które dotyczyło - 171 osób, czyli 26,5% ogółu klientów Ośrodka. Niedostateczna ilość pracy, niski poziom kwalifikacji i wykształcenia, niepełnosprawność, długotrwała choroba, uzależnienia decydują o wysokiej liczbie klientów pozostających bez pracy i one stały się problemami dominującymi. Kolejnym powodem przyznania pomocy jest długotrwała lub ciężka choroba– 136 osób (21%) oraz niepełnosprawność – 85 osób (13,2%). Bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych, ochrona macierzyństwa, alkoholizm są

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 26 problemami towarzyszącymi tym zjawiskom, które uplasowały się na czele, czyli bezrobociu, chorobie i niepełnosprawności. Często ludzie nie przyznają się do swoich uzależnień lub bezradności – nie radzenia sobie z problemami życia codziennego a co za tym idzie nie utożsamiają się z takimi problemami. Problemy w rodzinach nakładają się, a pracownicy wykazują to, co jest udokumentowane np. bezrobocie. Zwrócić należy uwagę, że jedna rodzina korzystała z pomocy nie tylko z jednego problemu. Pod pojęciem wykluczenia należy rozumieć: brak lub ograniczenie możliwości uczestnictwa, wpływania i korzystania z podstawowych instytucji publicznych i rynków, które powinny być dostępne dla wszystkich, a szczególności dla osób ubogich. Środowiska zgłaszające się o pomoc w latach 2005-2007 były objęte różnymi formami pomocy materialnej i rzeczowej. Zadania własne

Udzielono pomocy w następujących formach:

Tabela 11 Zasiłki celowe i w naturze Rok 2005 2006 2007 Liczba osób 174 222 202 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Dębowej Kłodzie

Zasiłki te zostały udzielone na zakup żywności, opału, odzieży, przyborów szkolnych, leków, na częściowe pokrycie kosztów leczenia itp. w zależności od potrzeb osób ubiegających się o pomoc.

Tabela 12 Zasiłki okresowe. Rok 2005 2006 2007 Liczba osób 174 189 155 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Dębowej Kłodzie

Tabela 13 Pomoc w postaci posiłku-dożywianie dzieci w stołówkach szkolnych Rok 2005 2006 2007

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 27 Liczba osób 336 324 320 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Dębowej Kłodzie

Zadania zlecone

W zakresie zadań zleconych udzielono pomocy w formie przyznania zasiłków stałych.

Tabela 14 Zasiłki stałe Rok 2005 2006 2007 Liczba osób 10 12 14 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Dębowej Kłodzie

Tabela 15 Koszt świadczeń pomocy społecznej w latach 2005-2007 w Gminie LATA Wyszczególnienie 2005 2006 2007 Koszty świadczeń pomocy 258 416 314 949,34 310 415,89 ogółem w tym: w ramach zadań własnych 230 921 275 107,20 265 423,48 w ramach zadań zleconych 27 495 39 842,14 44 992,41 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Dębowej Kłodzie

Z danych wynika, że w 2006 r. w porównaniu z latami 2005 i 2007r. w ramach zadań zleconych koszt świadczeń pomocy był najwyższy. Ogólny trend kosztu świadczeń pomocy społecznej jest rosnący.

Rysunek 8 Koszt świadczeń pomocy społecznej w latach 2005-2007 w Gminie

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 28 350000 314949 310415

300000 258416

250000

200000

150000

Wartość w PLN 100000

50000

0 2005 2006 2007 LATA

Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Dębowej Kłodzie

DODATKI MIESZKANIOWE W 2007 roku z pomocy materialnej w formie dodatków mieszkaniowych skorzystało 120 osób w tym: ⇒ Zasób gminny 91 - rodziny 8 756 zł ⇒ Spółdzielnie - - rodziny - zł ⇒ Zakładowe 191 - rodziny 20 384 zł ⇒ Inne (domy prywatne) 393 - rodziny 31 390 zł ⇒ Ogółem 675 - rodziny 60 530 zł

Rysunek 9 Procentowy udział lokali, do których wypłacane były dodatki mieszkaniowe w 2007

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 29 14%

58% 28%

Zasoby Gminy Zakładowe Inne

Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Dębowej Kłodzie

Z danych wynika, że największa liczba rodzin korzystała z dodatków mieszkaniowych z mieszkań prywatnych. W 2007 roku zmniejszyła się liczba rodzin korzystających z tej formy pomocy w wyniku zmian ustawowych oraz wprowadzenie przeprowadzania wywiadu środowiskowego w większości rodzin.

2.4 Źródła podstawowych problemów społecznych i ich identyfikacja

2.4.1 Kwestia mieszkaniowa

Zgodnie z ustawą o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy, przez pojęcie lokalu socjalnego należy rozumieć lokal nadający się do zamieszkania ze względu na wyposażenie i stan techniczny, którego powierzchnia pokoi przypadająca na członka gospodarstwa domowego najemcy nie może być mniejsza niż 5 m2, a w wypadku jednoosobowego gospodarstwa domowego 10 m2, przy czym

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 30 lokal ten może być o obniżonym standardzie. Na terenie Gminy Dębowa Kłoda przeważają prywatne budynki jednorodzinne, wielorodzinne w miejscowościach po byłych Państwowych Gospodarstwach Rolnych. W roku 2006 zgodnie z danymi zawartymi w Regionalnym Banku Danych na terenie gminy Dębowa Kłoda było 1404 mieszkania, w których znajdowało się 5012 izb a ich łączna powierzchnia użytkowa wynosiła 106 749 m2. W zasobie gminnym znajdowało się 13 mieszkań z 41 izbami oraz 755 m2 powierzchni użytkowej.

2.4.2 System opieki zdrowotnej

Gminę Dębowa Kłoda obsługują 2 Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej, mieszczące się w ośrodku gminnym, zapewniające pełną opiekę zdrowotną otwartą. Natomiast lecznictwem zamkniętym gmina jest objęta przez Szpital Powiatowy w Parczewie. Podobnie wygląda sprawa Pogotowia Ratunkowego, które również zlokalizowane jest w Parczewie. Ze specjalistycznych usług medycznych mieszkańcy gminy korzystają w Przychodniach w Parczewie, Chełmie oraz Lublinie. W gminie praktyki lekarskie prowadzi dwóch lekarzy, którzy w roku 2006 wydali 14 586 porad lekarskich, na terenie gminy działają również dwie apteki. Nad bezpieczeństwem zdrowotnym na terenie Gminy Dębowa Kłoda pełni nadzór Powiatowy Państwowy Inspektor Sanitarny. W ramach przeprowadzonych kontroli w latach 2000 – 2003 w zakładach pracy położonych na terenie powiatu parczewskiego stwierdzono, że najczęstsze uchybienia to: - brak lub niewystarczające zaplecze higieniczno sanitarne, - zły stan sanitarno-techniczny pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, - nieprawidłowe wyposażenie pracowników w środki ochrony osobistej i odzież ochronną, - nieodpowiednie wyposażenie pomieszczeń zaplecza higieniczno – sanitarnego, - brak wystarczającej ilości szafek i siedzisk w szatni, - nieprawidłowo zorganizowane umywalnie, - brak wentylacji w pomieszczeniach higieniczno-sanitarnych. Najczęściej występujące czynniki szkodliwe dla zdrowia występujące w tut. zakładach pracy to natężenie dźwięku, stężenia pyłu i związków toksycznych. Podczas prowadzonego nadzoru sanitarnego pracownicy Inspekcji Sanitarnej

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 31 informowali o konieczności wdrażania. Dobrej Praktyki Higienicznej, Dobrej Praktyki Produkcyjnej, będących podstawą wdrażania systemu.

2.4.3 Edukacja i opieka nad dzieckiem

Jedną z kluczowych zmian po 1989/90 roku było rozpoczęcie edukacji na szczeblu wyższym, przez coraz liczniejsze grono osób. Wykształcenie uznano za sposób na ograniczenie bezrobocia. Miejscowe władze dokładają wszelkich starań, aby kształcenie na poziomie przedszkolnym, podstawowym oraz gimnazjalnym, w najwyższym stopniu rozwijało intelektualnie uczniów: stanowiło solidną podstawę do dalszej nauki. Zależy nam, aby społeczność gminy Dębowa Kłoda była bardzo dobrze wykształcona.

Szkoły i placówki Na terenie gminy Dębowa Kłoda nie występują punkty przedszkolne. Przy trzech szkołach podstawowych znajdują się trzy oddziały zerowe skupiające 45 uczniów. W trzech szkołach podstawowych funkcjonuje 15 oddziałów skupiających 202 uczniów. Na terenie gminy funkcjonuje jedno gimnazjum posiadające 6 oddziałów i skupiające 146 uczniów. Szczegółowo zasoby ludzkie przedstawione są w tabeli poniżej.

Infrastruktura Łącznie we wszystkich szkołach są 4 pracownie komputerowe. Szkoły posiadają trzy sale gimnastyczne. Przy szkołach podstawowych zorganizowano sześć boisk szkolnych przystosowanych do gier zespołowych. We wszystkich placówkach oświatowych znajduje się łącznie 4 biblioteki z czego dwie wyposażone są w stanowiska komputerowe. Infrastruktura jest przedstawiona w tabeli poniżej.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 32 Tabela 16 Infrastruktura w szkołach na terenie gminy stan na 09.2008 r l L k P k L L b k L L s L L l g L K S e e o p o o i i i i i i i i a i r t u k k c c c c c c b c c o a m o m m b c a c z z z z z z z z l c ł i r i h ó y b b b r b b b b b p o p p n t o s o j n w a a a a a a a a u t e u u w n k e w i t t t t k y s b ś s b a i n k ó e e e c a y c a w a i o a i r w r r b h c h l l ó o ó i c i

l s

e Wyszczególnienie h w w i w h k o t l y

t i w e c c k

Gimnazjum w Dębowej Kłodzie BD 1 32 1 8 0 1 1 1 3 0

Szkoła Podstawowa w Dębowej Kłodzie BD 1 20 1 0 0 BD 1 0 1 1

Szkoła Podstawowa Kodeniec BD 1 27 1 0 1 1 1 0 1 1

Szkoła Podstawowa Uhnin BD 1 24 1 4 1 1 1 0 1 1

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z placówek oświatowych.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 33 Tabela 17 Struktura szkół na terenie gminy stan na 09.2008

Liczba nauczycieli wg stopnia Zatrudnieni w obsłudze Liczba nauczycieli awansu zawodowego szkół Dożywianie L L L L L w p n p n S K M D O w w O R e i i i i i i r i t e o y g g

i c c c c c e e a z p t p a ł p f n ó y ó z z z n z z p p e ż u r n r l b b b t b b m ł ł z o e l e y z o n e e r o i a a a a a e e c ś ł ł z a m m : m d n n w l l a z c k o u u u n i i a p o o c e a o c t i t c c c d c a p r e z z o n z n z w u z z j z u d a a r ł e w e i a i n a n n d a n u c t t z n n r r i o c n i i n i i z i u u i ó ó ó a n o z u u y i i d d ł w w o w a a w c

ó n n n n n t

i w e n r n d e a a i i y u o t o i l o i c a c i e e d p n n

w h t y o p t e n y y Wyszczególnienie y a

o g e ł i c c o t n e ż ł ó y h h b n e n o ł

s o e i w n e ł m s u y t

p a g c t r h i y a w n y c h

6 69 - 62 10 7,83 5 5 2,83 - 1 9 - 2 2 2 34 816 2 567 Szkoła Podstawowa Dębowa Kłoda 4 76 - 48 12 10,72 8 5 2,77 - 1 11 - 3 3 3 19 004 5970 Szkoła Podstawowa Kodeniec 5 57 - 48 11 8,33 7 4 1,94 - 1 9 1 3 3 3 18 577 9 052 Szkoła Podstawowa Uhnin 1 15 ------0 0 Oddziały zerowe 1 19 ------0 0 Oddziały zerowe 1 11 ------0 0 Oddziały zerowe 6 146 - 127 17 13 10 6 3 1 - 12 4 6 6 6 46 258 7 136 Gimnazjum Dębowa Kłoda 24 393 - 285 50 39,88 30 20 10,54 1 3 41 5 14 14 14 118655 24725 Razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z placówek oświatowych.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 34 Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 35 Wyniki w nauce W roku 2007 szkoły podstawowe z terenu gminy Dębowa Kłoda uzyskały średnio 25,78 punktów ze sprawdzianu kończącego naukę. Był to wynik o prawie pół punktu lepszy od wyniku uzyskanego w powiecie (25,37 pkt) oraz wynik minimalnie wyższy od wyników uzyskanych w województwie lubelskim (25,73). Gimnazjum w Dębowej Kłodzie uzyskało z egzaminów gimnazjalnych z części humanistycznej 26,33 pkt co było wynikiem gorszym od uzyskanego w powiecie o 1,43 pkt, natomiast wyniki uzyskane z części matematyczno-przyrodniczej były o 1,6 pkt gorsze od wyników uzyskanych w powiecie parczewskim.

Tabela 18 Porównanie wyników egzaminów końcowych w szkołach i gimnazjach na tle powiatu i województwa Rok 2007 Gmina Powiat Województwo 25,78 25,37 Szkoła Podstawowa 25,73

Gimnazjum 26,33 27,76 Cz. Humanistyczna 31,23 22,4 24,00 Cz. Matematyczno przyrodnicza 26,61 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.oke.krakow.pl

Liczba uczniów Na przestrzeni ostatnich czternastu lat liczba urodzeń na terenie gminy ma trend malejący. Największą różnicę na przestrzeni badanych lat możemy zaobserwować pomiędzy rokiem 1994 (62 urodzenia) a rokiem 2004 (tylko 31). Utrzymanie trendu malejącego w przyszłości doprowadzić może do zamknięcia części szkół na terenie gminy. Na tak słaby przyrost naturalny wpływ ma wiele czynników począwszy od czynnika ekonomicznego a kończąc na nowym modelu rodziny 2 + 1.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 36 Rysunek 10 Liczba urodzeń na terenie gminy Dębowa Kłoda w latach 1993-2007

62 60 61 61 58 54 53 53 50 51 46 47 43 42 43 42 40

30 31 Liczba Urodzeń 20

0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 LATA

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.stat.gov.pl

2.4.4 System opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi

Polska transformacja doświadczyła całe społeczeństwo. Wśród spauperyzowanych znalazła się także wielomilionowa grupa ludzi starszych, emerytów i rencistów, których z roku na rok przybywa. Prognozy demograficzne wskazują, że w kolejnych latach procent osób w starszym wieku w całej populacji będzie zwiększał się systematycznie. Ważnym wymiarem tendencji demograficznych w Polsce jest zjawisko zawężonej zastępowalności pokoleń. Według danych GUS 2007 rok jest kolejnym z rzędu, w którym wystąpił ujemny przyrost naturalny. Obniża się poziom współczynnika dzietności. Z drugiej strony na proces starzenia się populacji wpływa wydłużenie się przeciętnego trwania życia, a co za tym idzie wzrost liczby osób w wieku starszym. W powszechnej opinii starość postrzegana jest jako okres całkowitej degradacji, izolacji, samotności, braku uczucia i życzliwości, niedołęstwa, odczuwalnych dolegliwości somatycznych, postępującego uzależnienia od otoczenia, beznadziejnego i ponurego czekania na śmierć. Najczęściej sygnalizowanym przez tę kategorię osób problemem jest pogarszający się stan zdrowia, niepełnosprawność oraz trudna sytuacja materialna. Wpływ na niekorzystny stan zdrowia Polaków mają trudne warunki życia, stresy, niedociągnięcia w zakresie

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 37 opieki zdrowotnej, warunki środowiskowe a także brak dbałości o własne zdrowie. Zmieniająca się struktura i funkcje współczesnej rodziny nie sprzyjają kształtowaniu się warunków do sprawowania opieki nad sędziwym członkiem rodziny. Coraz częściej osoby starsze tworzą jednoosobowe gospodarstwa domowe, a gdy osoby te mieszkają razem z dziećmi to właśnie ich świadczenia emerytalne niejednokrotnie stanowią źródło pewnego i stałego dochodu rodzin wielopokoleniowych. Sytuacja najstarszej generacji Polaków jest znacznie gorsza niż ich rówieśników w krajach Unii Europejskiej. Mówi się o redukcji wydatków państwa, w tym także w sektorze pomocy społecznej-pomoc ludziom starszym, chociaż zapotrzebowanie na osłony socjalne rośnie i będzie rosło nadal. Ludzie starsi wymagają różnych form wsparcia społecznego, aby to się mogło stać powinna być dokładnie zdiagnozowana ich sytuacja. Potrzebna jest, zatem nowa polityka społeczna: elastyczna, kreatywna, nowatorska oparta na współpracy samorządu i organizacji pozarządowych. Dane demograficzne wskazują na szybkie starzenie się populacji naszej gminy. Według danych na dzień 31.12.2007 r. w Gminie Dębowa Kłoda było 807 osób w wieku poprodukcyjnym, co stanowi 19 % ogółu ludności.

Tabela 19 Liczebność poszczególnych grup wiekowych osób starszych w Gminie w 2007. Płeć Wiek Liczba Płeć Wiek Liczba Ogółem 60-65 131 60-65 90 221 66-70 80 66-70 57 137 71-75 93 71-75 64 157

KOBIETY 76-80 110 75-80 46 156 MĘŻCZYŹNI 81< 119 81< 53 172 RAZEM: 533 RAZEM: 310 843 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.stat.gov.pl

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 38 Rysunek 11 Osoby w wieku poprodukcyjnym w stosunku do osób w wieku produkcyjnym w Gminie Dębowa Kłoda w roku 2007

19%

81%

Osoby w wieku produkcyjnym osoby w wieku poprodukcyjnym

Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Ewidencji Ludności Urzędu Gminy

2.4.5 Rynek pracy i zatrudnienie

Liczba bezrobotnych zarejestrowanym w Powiatowym Urzędzie Pracy w Lubaczowie na koniec grudnia 2007 r. wynosiła, 308 z czego 43,2% stanowili mężczyźni tj. 133 osoby. W stosunku do analogicznego okresu roku 2006 liczba bezrobotnych pozostałą bez zmian. Charakterystyczną cechą bezrobocia w Gminie Dębowa Kłoda jest niski poziom wykształcenia osób bezrobotnych, co w zasadniczy sposób decyduje o ich szansach na znalezienie zatrudnienia. W 2007 roku najliczniejszą grupę reprezentowały osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz gimnazjalnym i poniżej stanowiąc 67,8% ogółu bezrobotnych tj. 209 osób.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 39 Tabela 20 Szczegółowa struktura wg wykształcenia z uwzględnieniem mężczyzn i kobiet. Liczba bezrobotnych

Wyszczególnienie Kobiety Mężczyźni Ogółem

2007 2007 2007

Wyższe 10 11 21 Policealne i średnie 38 12 50 zawodowe Średnie 14 14 28 ogólnokształcące Zasadnicze zawodowe 40 62 102

Gimnazjalne i poniżej 73 34 107

Razem 175 133 308 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z PUP Parczew.

Tabela 21 Szczegółowa struktura wg czasu pozostawania bez pracy z uwzględnieniem mężczyzn i kobiet Liczba bezrobotnych

Wyszczególnienie Kobiety Mężczyźni Ogółem

2007 2007 2007 Do 1 miesiąca 9 15 24 1-3 miesiące 20 25 45 3-6 miesięcy 24 17 56 6-12 miesięcy 19 10 29 12-24 miesiące 17 20 37 Pow. 24 miesiące 56 61 117 Razem 145 148 308 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z PUP Parczew.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 40 Okres pozostawania bez pracy stanowi jeden z wielu czynników, który w istotny sposób zmniejsza szanse bezrobotnego na powrót na rynek pracy. O zagrożeniu długotrwałym bezrobociem decydują różnorodne czynniki między innymi takie jak wiek, wykształcenie, kwalifikacje zawodowe czy staż pracy. Biorąc pod uwagę okres pozostawania bez pracy przez osoby bezrobotne można stwierdzić, że wciąż jest bardzo wysoki udział bezrobotnych pozostających bez pracy przez okres dłuższy niż 12 miesięcy, który na koniec 2007 r. wynosił 50% ogółu bezrobotnych tj. 154 osoby.

2.4.6 Bezpieczeństwo publiczne i patologie społeczne

Przestępczość jest jednym z tych zjawisk społecznych, które odciskają dotkliwe piętno na funkcjonowaniu lokalnej społeczności. Jest to margines życia społecznego, ale intensywność zdarzeń oraz częstotliwość, z jaką występują, mogą mieć wpływ na formowanie się postaw i zachowań ludzi tworzących społeczność gminy. Z tabeli poniżej wynika, iż ogólna tendencja w ilości różnego rodzaju wykroczeń jest malejąca, co korzystnie wpływa na bezpieczeństwo społeczeństwa w gminie. Tabela 22 Zestawienie wykroczeń w gminie w latach 2005-07

Lp. Rodzaj wykroczenia 2005 rok 2006 rok 2007 rok

Wykroczenia przeciwko 1. 17 16 19 porządkowi publicznemu Skierowanie wniosków o 2. ukaranie do Sądu 9 8 11 Grodzkiego Ukarani w postępowaniu 3. 96 107 103 mandatowym

Ujawnieni podejrzani 4. 65 54 34 nietrzeźwi Interwencje domowe, 5. gdzie stwierdzono 12 11 14 przemoc w rodzinie

6. Niebieska karta 8 7 11

Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Posterunku Policji w Dębowej Kłodzie.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 41 Tabela 23 Przestępczość wśród nieletnich w Gminie Kategorie przestępstw Lp. 2005 rok 2006 rok 2007 rok Kradzież z włamaniem 1. 20 15 13 Rozboje, wymuszenia 2. - - 1 Kradzież mienia 3. 35 21 24 Przestępstwa narkotykowe 4. 3 - 1 Fałszerstwa 5. - 1 - Inne 6. 105 85 61 Razem 163 128 100 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Posterunku Policji w Dębowej Kłodzie.

Przestępczość wśród nieletnich również wykazuje tendencje malejącą, co również wpływa korzystnie na poziom bezpieczeństwa w gminie.

2.4.7 Identyfikacja i hierarchizacja problemów społecznych w gminie

Sytuację społeczną w Gminie Dębowa Kłoda przedstawiają tabele poniżej. Diagnoza sytuacji przeprowadzona została podczas Warsztatu A aktualizującego Gminną Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych i podzielona została na cztery grupy, w ramach których przedstawiono problem i podano jego przyczynę. W drugiej części tego podrozdziału opisane zostały problemy zdefiniowane przez osoby biorące udział w badaniach ankietowych. Formularz wyników konsultacji społecznych w zakresie problemów społecznych, oczekiwań i sposobów ich rozwiązywania, przeprowadzonych w dniach 01.07.2008- 08.09.2008, w Gminie Dębowa Kłoda , dotyczących trzech grup społecznych : osób starszych, rodzin oraz dzieci i młodzieży został wypełniony przez 280 osób reprezentujących wszystkie grupy społeczne gminy Dębowa Kłoda.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 42 Rysunek 12 Najważniejsze problemy społeczne w gminie Dębowa Kłoda

Słaba współpraca Słaby przepływ samorząd- informacji mieszkańcy

Wygodnictwo i brak Słaba aktywności współpraca społecznej szkoła-rodzice Sytuacja społeczna w gminie Dębowa Kłoda

Zagrożenie wykluczeniem Brak wspólnych społecznym celów Patologie społeczne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów wypracowanych podczas Warsztatów

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 43 Tabela 24 Zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych (wyżywienie, odzież, schronienie, woda, kanalizacja. PROBLEM PRZYCZYNA

1.Wyżywienie(braki) rodziny o 1.Niskie dochody niezaradność niskich dochodach, rodziny rodziców wielodzietne, niepełne. 2.Brak pomocy, brak 2.Trudności w zaopatrzenie i zainteresowania tymi osobami przygotowanie posiłków wśród osób chorych, starczych, samotnych, 3.Niskie dochody, alkoholizm, niezaradność życiowa, patologia 3.Brak odzieży, rodziny o niskich społeczna dochodach, wielodzietne 4. Niezaradność życiowa, niskie 4.Ciężkie warunki mieszkaniowe dochody, bezrobocie, (ciasnota, rodziny wielopokoleniowe na małej powierzchni) 5. Własna decyzja w czasie zakładania wodociągów 5. Brak dostępu do bieżącej wody 6.Problem gminy 6. Brak kanalizacji dotyczy wszystkich mieszkańców 7.Niskie dochody, niezaradność życiowa 7. Zaopatrzenie w leki(brak zaopatrzenia) 8. Organizacja służby zdrowia

8.Trudny dostęp do lekarzy 9.Brak własnych środków specjalistów transportu, brak autobusów, brak dojazdy do przychodni (ośrodka zaradności w wynajęciu transportu, zdrowia , lekarzy) duża opłata za wynajęcie transportu

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów wypracowanych podczas Warsztatów

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 44 Tabela 25 Bezpieczeństwo publiczne i przestępczość Problem Przyczyna 1.Nieprzestrzeganie przepisów 1.Brak znaków na drogach ruchu drogowego, szybka jazda powiatowych i gminnych, zła jakość dróg , brak patroli policyjnych 2.Braki chodników, oświetlenia ulicznego, zła jakość dróg i 2. Brak znaków na drogach chodników powiatowych i gminnych

3.Osoby starsze i samotne 3.Lenistwo ludzi młodszych pozbawione opieki 4.Bezrobocie, niezagospodarowany 4.Agresja i nałogi(alkohol, czas narkotyki) w miejscowym społeczeństwie 5.Bieg czasu

5. Starzenie się społeczeństwa 6.Zbytnia ufność ludzi starszych wobec domokrążców, obojętność 6.Okradanie ludzi starszych wobec sąsiadów

7.Niedostateczna opieka medyczna 7.Lenistwo ludzi młodszych

8.Przemoc wśród dzieci 8.Wpływ telewizji, złe wzorce

9.Przemoc rodziców wobec dzieci 9. Alkoholizm w rodzinie

10.Przemoc młodzieży zewnętrznej 10.Chęć popisu przed kolegami wobec lokalnej 11.Głośna muzyka 11.Hałaśliwe nocki (Białka) 12.Złe wzorce 12.Wandalizm młodzieży 13.Alkoholizm 13.Przemoc domowa wobec kobiet 14.Alkoholizm 14.Przemoc dzieci wobec rodziców 15.Brak zakazu sprzedaży alkoholu 15.Fałszywi sprzedawcy młodzieży do lat 18, alkoholizm w rodzinie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów wypracowanych podczas Warsztatów

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 45 Tabela 26 Dostęp do instytucji edukacyjnych i młodzieżowych Problem Przyczyna

1.Niewykształcenie brak pieniędzy, brak motywacji, brak szkoleń kursów, zamkniecie w 2.Zawód niedostosowany do rynku sobie problemów, niski poziom pracy motywacji

3.Izolacja społeczna

4.Brak umiejętności (przystosowawczych, organizacyjnych, niezaradność planowania)

5.Problemy bytowe, lokalowe, kształcenie dzieci, problem instytucjonalny osób dorosłych

6.Utrudniony dostęp do kształcenia, uczestnictwa w życiu klubów, brak klubów

7.Angażowanie dzieci do prac domowych

8.Brak zorganizowanego sposobu spędzania czasu wolnego(sport, kultura)

9.Brak dostępu do szkoleń doradztwa

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów wypracowanych podczas Warsztatów

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 46 Tabela 27 Zaspokojenie potrzeb w zakresie ochrony zdrowia, rekreacji i aktywności sportowej Problem Przyczyna 1.Niski poziom usług medycznych 1.Brak funduszy na zabezpieczenie

2.Mały dostęp do specjalistów, 2.Za małe fundusze NFZ, małe trudna komunikacja zaangażowanie personelu medycznego 3.Brak specjalistycznego sprzętu medycznego,(reanimacja, 3. Brak funduszy rehabilitacja) 4.Brak znajomości prawa pacjenta 4.Niska świadomość społeczeństwa 5.Brak pieniędzy, brak pomysłów 5.Brak boisk, ścieżek rowerowych, świetlic 6.Brak motywacji, lenistwo

6.Niechęć społeczeństwa 7.Całodobowa praca w gospodarstwie 7.Brak zaangażowania 8.Brak czasu wolnego 8.Mała organizacja imprez masowych i integracyjnych 9.Niska świadomość

9. Duże zróżnicowanie grup 10.Brak dostępu do Internetu, brak społecznych czytelni, świetlic

10. Społeczna dezorganizacja 11.Brak społeczników, niskie wysuniętych planów pomysłów morale, niska świadomość

11. Brak wsparcia dla instytucji, trudny dostęp do szpitali, brak grup wsparcia

Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów wypracowanych podczas Warsztatów

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 47 Badania ankietowe

Adresatem ankiet w Gminie Dębowa Kłoda były osoby starsze, rodziny oraz dzieci i młodzież, liderzy społeczni, przedstawiciele organizacji pozarządowych, sołtysi, radni, OSP, nauczyciele. Rozdanych zostało 280 ankiet. Zwrócono 240 ankiet (wzór ankiety w załączniku). Celem ankiety było zbadanie opinii mieszkańców gminy Dębowa Kłoda na temat ich sytuacji, postrzegania problemów społecznych, potrzeb i relacji w gminie.

Ankietyzację przeprowadzono w miesiącach lipiec-sierpień 2008. Badaniu poddano 240 osób, co stanowi 5,7% mieszkańców. Ankiety rozprowadzono za pośrednictwem sołtysów, radnych, na spotkaniach wiejskich, bezpośrednio wśród mieszkańców.

Respondentów dobrano w taki sposób aby zapewnić udział wszystkich grup społecznych, o czym świadczy charakterystyka osób, które odpowiedziały na pytania.

Tabela 28 Problemy Społeczne/Oczekiwania/Proponowane Sposoby rozwiązywania problemów – w odniesieniu do OSÓB STARSZYCH Zgłoszone oczekiwania oraz sposoby Nazwa Problemu Liczba zgłoszeń rozwiązania danego problemu 72 Zebrania kulturalne 1.Brak zajęć, kontaktów z ludźmi w tym samym wieku

Dowożenie do lekarzy, darmowe przejazdy 2.Problem z dojazdem do lekarzy 73 autokarem

Większy dostęp do specjalistów 3.Problemy zdrowotne 67

4.Niepełnosprawność 43 Dostęp do specjalistów, porady u psychologa

Kluby seniora, więcej spotkań przy kawie i ciastku 5.Samotność-izolacja 16

6.Ograniczona zdolność do 23 Pomoc sąsiedzka

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 48 samoobsługi

7.Niewystarczający zakres usług 31 Pomoc sąsiedzka, więcej opiekunek opiekuńczych zatrudnionych w GOPS

8.Brak zagospodarowania Więcej imprez kulturalnych 37 wolnego czasu w wieku poprodukcyjnym 9.Brak pomieszczeń dla tej grupy 11 Remont nie używanych budynków w gminie

10.Brak organizacji imprez 36 Więcej imprez kulturalnych kulturalnych 11.Niskie świadczenia 35 Większe dotacje od państwa Źródło: Opracowanie własne na podstawie zebranych badań ankietowych.

Tabela 29 Problemy Społeczne/Oczekiwania/Proponowane Sposoby rozwiązywania problemów – w odniesieniu do DZIECI i MŁODZIERŻY Nazwa Problemu Liczba Zgłoszone oczekiwania oraz sposoby zgłoszeń rozwiązania danego problemu 1.Brak miejsca spotkań np. w 91 Remont nie używanych budynków na terenie poszczególnych wioskach gminy np. stare szkoły

2.Brak opieki nad dziećmi w 48 Przedszkole z prawdziwego zdarzenia takie wieku przedszkolnym jakie są w miastach

3.Brak odpowiedniego miejsca na 90 Remont nie używanych budynków na terenie spotkania dla młodzieży gminy np. stare szkoły

4.Ograniczony dostęp do 98 Kafejki internetowe Internetu

5.Ograniczony dostęp do 73 Dom kultury z prawdziwego zdarzenia placówek kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych

6.Narkotyki, papierosy 60 Spotkania z psychologiem, terapie wyciągania młodzieży z nałogów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie zebranych badań ankietowych.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 49 Tabela 30 Problemy Społeczne/Oczekiwania/Proponowane Sposoby rozwiązywania problemów – w odniesieniu do RODZIN Nazwa Problemu Liczba Zgłoszone oczekiwania oraz sposoby zgłoszeń rozwiązania danego problemu 1.Bezrobocie 144 Atrakcyjne oferty pracy, więcej miejsc pracy

2.Alkoholizm 88 Spotkania z psychologiem, terapie, spotkania AA 3.Ubóstwa 44 Praca

4.Bezradność życiowa 31 Może jakieś szkolenia motywujące

5.Bezradność w sprawach 16 Nie wiem co tu poradzić opiekuńczo-wychowawczych

6.Przemoc w rodzinie 18 Spotkania z psychologiem

7.Niepełnosprawność 15 Dostęp do specjalistów

8.Rozbicia rodzin, wyjazdy 35 Praca w Polsce, oferty pracy zagraniczne

9.Niewydolność materialna 47 Praca rodziny

10.Brak dostępu do pomocy 28 Większy dostęp do pomocy specjalistycznej specjalistycznej

Źródło: Opracowanie własne na podstawie zebranych badań ankietowych.

Tabela 31 Proponowane tematy szkoleń. Tematy szkoleń i kursów zaproponowanych przez mieszkańców Gminy Liczba zgłoszeń 1. Szkolenia dla rolników 35

2.Szkolenia jak pozyskać pieniądze z unii Europejskiej 40

Źródło: Opracowanie własne na podstawie zebranych badań ankietowych.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 50 Zgłaszane problemy społeczne w poszczególnych grupach: (od największej liczby zgłoszeń danego problemu)

• dzieci i młodzież: 1. Ograniczony dostęp do Internetu 2. Brak odpowiedniego miejsca na spotkania dla młodzieży 3. Brak miejsca spotkań np. w poszczególnych wioskach 4. Ograniczony dostęp do placówek kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych 5. Narkotyki i papierosy

• osoby starsze: 1. Problem z dojazdem do lekarza 2. Brak zajęć, kontaktów z ludźmi w tym samym wieku 3. Problemy zdrowotne 4. Samotność-izolacja 5. Brak zagospodarowania czasu wolnego w wieku poprodukcyjnym

• rodziny: 1. Bezrobocie 2. Alkoholizm 3. Niewydolność materialna rodziny 4. Ubóstwo 5. Rozbicia rodzin, wyjazdy zagraniczne

Zgłaszane oczekiwania i potrzeby w poszczególnych grupach: (od największej liczby zgłoszeń danego problemu )

• dzieci i młodzież: 1. Zagospodarowanie czasu wolnego 2. Świetlice i kluby sportowe 3. Kafejki internetowe 4. Miejsca spotkań dla dzieci i młodzieży

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 51 5. Wyciąganie z nałogów: papierosy, narkotyki

• osoby starsze: 1. Utworzenie klubów seniora 2. Spotkania dla emerytów i rencistów 3. Opieka sąsiedzka 4. Organizacja czasu wolnego 5. Kluby seniora, więcej spotkań przy kawie i ciastku

• rodziny: 1. Więcej ofert pracy 2. Spotkania z psychologiem, terapie, spotkania AA 3. Przedszkola z prawdziwego zdarzenia 4. Brak zagospodarowania czasu wolnego 5. Praca na miejscu żeby nie trzeba było wyjeżdżać za granicę

Proponowane sposoby rozwiązywania problemów w poszczególnych grupach: (od największej liczby zgłoszeń danego problemu):

• dzieci i młodzież: 1. Remont nie używanych budynków na terenie gminy np. stare szkoły 2. Przedszkole z prawdziwego zdarzenia takie jakie są w miastach 3. Remont nie używanych budynków na terenie gminy np. stare szkoły 4. Kafejki internetowe 5. Dom Kultury z prawdziwego zdarzenia

• osoby starsze: 1. Zebrania kulturalne 2. Dowożenie do lekarzy, darmowe przejazdy autokarem 3. Większy dostęp do specjalistów 4. Dostęp do specjalistów, porady u psychologa

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 52 5. Kluby seniora, więcej spotkań przy kawie i ciastku

• rodziny: 1. Atrakcyjne oferty pracy, więcej miejsc pracy 2. Spotkania z psychologiem, terapie, spotkania AA 3. Praca 4. Może jakieś szkolenia motywujące 5. Praca w Polsce, oferty pracy

2.5 Kapitał społeczny

Kapitał społeczny jest pojęciem stosowanym zarówno w ekonomii, jak socjologii. Jego zrozumienie pozwala spojrzeć w inny sposób na zjawiska społeczno- ekonomiczne związane z istnieniem i rozwojem zarówno społeczności lokalnych, jak i całych społeczeństw. Istnieje wiele definicji kapitału społecznego. Dla działalności organizacji pozarządowych, szczególnie lokalnych, ważne jest jednak przede wszystkim określenie kapitału społecznego jako sieci powiązań i zależności pomiędzy członkami danej społeczności. Sieć ta umożliwia łatwiejszy dostęp do pewnych zasobów, informacji, współpracy. Inaczej mówiąc, kapitał społeczny to potencjalne i realne zasoby wynikające ze współpracy między jednostkami tworzącymi sieci. Głównym składnikiem kapitału społecznego jest zaufanie, które jest czynnikiem napędzającym współpracę między ludźmi. Im większe zaufanie, tym efektywniejsza jest współpraca. Z kolei przykłady udanej współpracy zwiększają globalne zaufanie w całe społeczności. Na terenie gminy działają:

Stowarzyszenie „Perły Chmielowa” zostało założone 12.VI.2008r., ilość członków: 22 Podstawowe cele stowarzyszenia to: Troska o rozwój wiedzy ogólnej, specjalistycznej i kwalifikacji zawodowych Zapoznawanie się z dorobkiem kultury narodowej i twórcze zaangażowanie się w rozwój życia kulturalnego Promocja idei zdrowego społeczeństwa Dbanie o rozwój fizyczny społeczeństwa, szczególnie młodzieży

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 53 Prowadzenie działalności turystycznej i krajoznawczej Działania mające na celu ochronę środowiska naturalnego Pomaganie osobom ubogim, bezdomnym, mającym problem z przystosowaniem się do społeczeństwa Aktywna walka z bezrobociem Wprowadzenie w zagadnienia życia gospodarczego, wychowanie do uczciwej pracy i odpowiedzialności za jej wykonanie, do sumienności, przedsiębiorczości Propagowanie idei społeczeństwa obywatelskiego Upowszechnienie znajomości problemów życia publicznego Inicjowanie aktywności publicznej Upowszechnienie wartości chrześcijańskich w życiu publicznym Organizacja współpracy zagranicznej Pomoc dla osób niepełnosprawnych, ich rehabilitacja Praca wychowawcza wśród społeczności lokalnej, ze szczególnym uwzględnieniem młodzieży mająca na celu propagowanie zdrowego trybu życia bez nałogów Podejmowanie wszelkich właściwych działań dla dobra i ochrony dzieci i młodzieży pozbawionych opieki rodzicielskiej, uzależnionych oraz krzywdzonych przez rodzinę i otoczenie Tworzenie kręgu osób życzliwych dzieciom i młodzieży

Stowarzyszenie na rzecz rozwoju wsi Korona, Chmielów i Marianówka Zostało założone 09.08.2006, liczba członków 16 Podstawowe cele stowarzyszenia to: Troska o rozwój wiedzy ogólnej, specjalistycznej i kwalifikacji zawodowych Zapoznawanie się z dorobkiem kultury narodowej i twórcze zaangażowanie się w rozwój życia kulturalnego Promocja idei zdrowego społeczeństwa Dbanie o rozwój fizyczny społeczeństwa, szczególnie młodzieży Prowadzenie działalności turystycznej i krajoznawczej Działania mające na celu ochronę środowiska naturalnego Pomaganie osobom ubogim, bezdomnym, mającym problem z przystosowaniem się do społeczeństwa

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 54 Aktywna walka z bezrobociem Wprowadzenie w zagadnienia życia gospodarczego, wychowanie do uczciwej pracy i odpowiedzialności za jej wykonanie, do sumienności, przedsiębiorczości Propagowanie idei społeczeństwa obywatelskiego Upowszechnienie znajomości problemów życia publicznego Inicjowanie aktywności publicznej Upowszechnienie wartości chrześcijańskich w życiu publicznym Organizacja współpracy zagranicznej Pomoc dla osób niepełnosprawnych, ich rehabilitacja Praca wychowawcza wśród społeczności lokalnej, ze szczególnym uwzględnieniem młodzieży mająca na celu propagowanie zdrowego trybu życia bez nałogów Podejmowanie wszelkich właściwych działań dla dobra i ochrony dzieci i młodzieży pozbawionych opieki rodzicielskiej, uzależnionych oraz krzywdzonych przez rodzinę i otoczenie Tworzenie kręgu osób życzliwych dzieciom i młodzieży

Stowarzyszenie na rzecz rozwoju i integracji Zostało założone 04.IV.2007r., liczba członków 24 osoby Podstawowe cele stowarzyszenia to: Troska o rozwój wiedzy ogólnej, specjalistycznej i kwalifikacji zawodowych Zapoznawanie się z dorobkiem kultury narodowej i twórcze zaangażowanie się w rozwój życia kulturalnego Promocja idei zdrowego społeczeństwa Dbanie o rozwój fizyczny społeczeństwa, szczególnie młodzieży Prowadzenie działalności turystycznej i krajoznawczej Działania mające na celu ochronę środowiska naturalnego Pomaganie osobom ubogim, bezdomnym, mającym problem z przystosowaniem się do społeczeństwa Aktywna walka z bezrobociem Wprowadzenie w zagadnienia życia gospodarczego, wychowanie do uczciwej pracy i odpowiedzialności za jej wykonanie, do sumienności, przedsiębiorczości Propagowanie idei społeczeństwa obywatelskiego

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 55 Upowszechnienie znajomości problemów życia publicznego Inicjowanie aktywności publicznej Upowszechnienie wartości chrześcijańskich w życiu publicznym Organizacja współpracy zagranicznej Pomoc dla osób niepełnosprawnych, ich rehabilitacja Praca wychowawcza wśród społeczności lokalnej, ze szczególnym uwzględnieniem młodzieży mająca na celu propagowanie zdrowego trybu życia bez nałogów Podejmowanie wszelkich właściwych działań dla dobra i ochrony dzieci i młodzieży pozbawionych opieki rodzicielskiej, uzależnionych oraz krzywdzonych przez rodzinę i otoczenie Tworzenie kręgu osób życzliwych dzieciom i młodzieży

Stowarzyszenie miłośników Białki Zostało założone 21.10.2005r., liczba członków ok. 150 lem stowarzyszeni jest: Ochrona jeziora Bialskiego, wsi Białka i jej okolic przed degradacją środowiska naturalnego Krzewienie właściwego stosunku do ochrony przyrody i środowiska Umacnianie więzi obywatelskich między mieszkańcami wsi Białka, osobami prowadzącymi działalność gospodarczą, użytkownikami działek rekreacyjnych oraz rozbudzenie wśród nich zainteresowania życiem, wyglądem oraz rozwojem tych terenów Współpraca w w/w zakresie z Samorządem Gminy Dębowa Kłoda i Starostwem Powiatowym w Parczewie, władzami województwa lubelskiego.

Stowarzyszenie sportowe „Dąb” Liczba członków : 40 Szkoli dwie sekcje, sekcja juniorów i seniorów w piłce nożnej Reaktywowane w 1997 roku Osiągnięcia: Awans z klasy A do klasy okręgowej „0” I miejsce w Halowej Piłce Nożnej LZS 2007

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 56 III miejsce w Powiatowych Igrzyskach Sportowo-Rekreacyjnych LZS Powiatu Parczewskiego I miejsce w Turnieju Piłki Halowej w 2008r II miejsce w Miejskiej Amatorskiej Lidze Halowej piłki noznej w Parczewie w sezonie 2005/2006

Stowarzyszenie karate „Kyokushin” w Dębowej Kłodzie

Koło Gospodyń Wiejskich bierze udział w dożynkach i innych spotkaniach okolicznościowych, nie ma jeszcze opracowanych celów działania

Na terenie gminy działa aktywnie 8 jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych 1. Ochotnicza Straż Pożarna w Dębowej Kłodzie 2. Ochotnicza Straż Pożarna w Uhninie 3. OSP w Plebani Woli 4. OSP Uhnin 5. OSP Kodeniec 6. Osp Wyhalew 7. OSP Pachole 8. OSP Żmiarki

Stopień integracji społecznej należy ocenić jako słaby. Występują słabe więzi między mieszkańcami, społeczność jest w małym stopniu zintegrowana, mieszkańcy identyfikują się ze społecznością. Świadczyć o tym mogą nie liczne akcje mające na celu zbiórkę darów dla najpotrzebniejszych mieszkańców czy też tych, którzy danej chwili znaleźli się w trudnej sytuacji spowodowanej wydarzeniami losowymi.

2.5.1 Analiza SWOT

Głównym narzędziem oceny uwarunkowań jest analiza SWOT. Jest to metoda służąca do badania otoczenia organizacji oraz analizy jej wnętrza.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 57 Gmina Dębowa Kłoda ma ograniczony wpływ na kształtowanie się procesów społeczno – prawnych będących w jej otoczeniu. Może jednak w sposób aktywny wykorzystywać szanse oraz unikać zagrożeń płynących z otoczenia.

Analiza SWOT oparta jest na prostym schemacie klasyfikacyjnym, w którym czynniki wpływające dzielimy na:

• wewnętrzne pozytywne – mocne strony (Strengths), • wewnętrzne negatywne – słabe strony (Weeknesses), • zewnętrzne pozytywne – szanse (Opportunities), • zewnętrzne negatywne – zagrożenia (Threats).

Ocena potencjału w aspekcie słabych i mocnych stron pozwala na określenie siły i słabości gminy w zakresie analizowanych sfer społecznych. Silny potencjał to baza umożliwiająca budowanie strategii, słabości to problemy i ograniczenia do pokonania. Zagrożenia to ostrzeżenie przed niepożądanym rozwojem warunków zewnętrznych, szanse to wsparcie i inspiracje dla lokalnej polityki społecznej. W toku dyskusji ustalono, iż analiza SWOT przeprowadzona zostanie oddzielnie dla trzech wyodrębnionych obszarów problemowych:

 RYNEK PRACY  SPORT I KULTURA FIZYCZNA  POMOC SPOŁECZNA, POLITYKA PRORODZINNA, JAKOŚĆ ZAMIESZKANIA, PROBLEMY ALKOHOLOWE, OCHRONA ZDROWIA

Wyniki analizy dla poszczególnych obszarów zebrano w tabelach: Tabela 32 Analiza SWOT - Bezpieczeństwo zdrowia, Pomoc społeczna Mocne strony Słabe strony • istnienie GOPS starzejące się społeczeństwo • świetlica caritas • Brak ośrodka pobytu stałego – • praca opiekunek społecznych ludzie starzejący się • polski komitet pomocy społecznej • Ośrodek dzienny (brak) • bezpłatny posiłek w szkołach • Nieaktywnie działający klub • możliwość korzystania z posiłków integracji społecznej przez osoby dorosłe • mała ilość opiekunek

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 58 • posterunek policji i sezon Białka środowiskowych • OSP (prawie w każdej wsi) • nieaktywizujący system pomocy • Gminna komisja rozwiązywania społecznej problemów alkoholowych • duża ilość osób korzystających z • Zwodociągowanie gminy pomocy społecznej • Współorganizacja działań • roszczeniowość osób terenów zewnętrznych korzyst. z funduszy popegierowskich europejskich (POKL,....) • słabe warunki lokalowe i • Dwa ośrodki zdrowia sprzętowe policji • Dwie apteki • mała obsada personalna policji • Wizyty domowe lekarzy • oświetlenie uliczne które kródko • Profilaktyka szkolna funkcjonuje • Opieka stomatologiczna • duża ilość wadliwych hydrantów • Zdrowe środowisko • przestarzałe wyposażenie OSP • brak chodników we wsiach, niebezpieczne chodniki • brak AA, brak wsparcia osób uzależnionych • brak lekarzy specjalistów • brak całodobowej opieki lekarskiej • mała ilość stomatologów • złe warunki lokalowe ośrodków zdrowia Kodeniec • brak pielęgniarek • brak dostosowań dla niepełnosprawnych • jazda po pijanemu szybka • powszechność drobnych kradzieży Szanse Zagrożenia • Dofinansowanie opieki społecznej • system opieki, mało motywujący z budżetu państwa • malejąca ilość środków na pomoc • Możliwość dofinansowania z społeczną funduszy europejskich • starzejące się społeczeństwo • Możliwość korzyst. z opieki z • odpływ ludzi młodych, powroty terenu naszego w innych emerytów miejscowościach • moda zachodnia, filmy, narkotyki, • Stypendia z funduszy europejskich zachowanie, reklama i budżetu państwa • brak chętnych do pracy w policji • Pomoc uczniom • nadmierny rozwój motoryzacji niepełnosprawnym • moda na szybka jazdę • PCPR, PEFRON • małe kary za drobne kradzieże • Punkt interwencji kryzysowej w • zły system ochrony zdrowia Parczewie (parafia) • drogi sprzęt medyczny i leki • Współpraca z powiat. Kom. Policji • rozwój chorób cywilizacyjnych • Współpraca z państw. Strażą • mało aktywny tryb życia pożarną • reklamowanie niezdrowej żywności • Prokuratura, sąd (bliska odległość) • chemia w żywności

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 59 • Szpital powiatowy-przychodnie specjalne • Duża ilość gabinetów stomatologicznych i aptek • Białe niedziele (specjaliści z całego województwa) • Badania profilaktyczne

Źródło: Opracowanie własne na podst. wypracowanych materiałów na Warsztatach

Tabela 33 Analiza SWOT - Kultura, sport, rekreacja Mocne strony Słabe strony • kompleks ośrodków rekreacyjnych • Nie aktywne świetlice, brak (białka) ogrzewania • „stajnia Makoszka” • Brak sali gimnastycznej szkoła • klub sportowy „Dąb” podstawowa w Dębowej Kłodzie i • sekcje karate Uhninie • zespół śpiewaczy „echo • Brak informacji turystycznej Dębowej” , „perły Chmielowa” • Słaba komputeryzacja na wsiach • zespoły taneczne –dziecięce • Brak aktywności społeczeństwa • szlak turystyczny „lasy Parczewa” • Agresja podczas zabaw • pomnik pamieci-bolesna historia • Kwestie promocji na stronach regionu internetowych • koło misyjne – adopcje na • Brak klubów dla seniora odległość • Niedostateczna współpraca • organizacje, stowarzyszenie na organizacji społecznych rzecz rozwoju wsi • Złe warunki lokalowe filii Chmielowa...... ,stowarzyszenie na bibliotecznych rzecz rozwoju Wyhalewa, • Wybiórcza współpraca gminy z stowarzyszenie Perły Chmielowa organizacjami pozarządowymi • jednostka OSP, stowarzyszenie • Niedoposażanie świetlic, brak miłośników białki opiekunów • koło gospodyń wiejskich • kombatanci • świetlica caritas • pomieszczenia świetlicowe 17 sztuk • GOKiO

Szanse Zagrożenia • dwa stowarzyszenia bardzo • Trudność w pozyskaniu aktywne środków finansowych na • aktywni trenerzy sportowi wspieranie sportu od • kompleks boisk bazy gimnazjum sponsorów • Kodeniec i Uhnin – dobrej klasy • Wady postawy oraz choroby boiska cywilizacyjne wśród młodzieży • Sala gimnastyczna w Kodeńcu i gminy

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 60 Dębowej • Słaby status materialny • Komputeryzacja szkół rodziców (środki pieniężne • Aktywne społeczeństwo przeznaczane w pierwszej Chmielowa i Dębowej Kłoda kolejności na potrzeby • Imprezy dni miejscowości, 22 wyższych rzędów niż sport) lipca, festyny sportowe, dzień • Mentalność społeczności dziecka, festiwal pieśni Maryjnej lokalnej nie sprzyjająca • Bogata, kultywowana tradycja rozwojowi zajęć sportowych i kulinarna ruchowych • Współpraca ze stowarzyszeniem w Podedwórzu • Otwartość kościoła na współpracę • Rzeźbiarze z terenu gminy • Malarstwo na szkle i na płótnie • Rękodzieło artystyczne • Zabytki kościół dzwonnica • Budownictwo wiejskie

Źródło: Opracowanie własne na podst. wypracowanych materiałów na Warsztatach

Tabela 34 Analiza SWOT - Rynek pracy Mocne strony Słabe strony młodzi ludzie • Brak pracy • Powstająca pieczarkarnia • Praca na czarno • Ośrodek wypoczynkowy Białka • Brak zainteresowania młodych • Przyroda nie skażona • Młodzi wyjeżdżają • Walory turystyczne , lasy, jeziora, • Zostają starzy natura, pejzaż • Spadek przyrostu naturalnego • Tradycyjna kuchnia • Mniej małżeństw • Bezpieczna żywność • Dużo wdów • Tradycja wsi • Zły stan zdrowia • Wykształceni ludzie • Brak miejsc pracy • Drogi • Brak stałej pracy dla kobiet • Stare wiejskie budownictwo • Brak szkoleń • Piach- wydobycie • Brak wiary w przydatność szkoleń • Teren pod borówkę • Brak dostępu i zrozumienia • Wiedza i doświadczenie rolnicze informacji szkoleniowych • Młodzież wykształcona • Brak informatyzacji systemu • Praca w lesie • Brak osób, instytucji które mogą • Zalesianie pozyskiwać środki zewnętrzne • Czyste łąki • Brak promocji • Zbiór jagód i grzybów • Niska wiedza o sobie • Osoby wracają z pracy za granicą • Mało inicjatyw wspólnych przywożą pieniądze • Niewystarczające umiejętności • Inwestują pozyskiwania środków • Trzy szkoły podstawowe zewnętrznych

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 61 • Jedno gimnazjum • Brak informacji, gazetki • Cztery sale komputerowe • Emigracja zarobkowa • Biblioteka • Rozwody • GOK • Problem rodzin • Świetlica terapeutyczna • Zazdrość • Kluby przedszkolaka • Niska wiedza o zasadach rynku i • Około 10 osób wstępnie prawach ekonomi przeszkolonych do pozyskiwania • Mała wiedza o przedsiębiorstwach środków • Trudności i koszt dojazdów do • Szkolenia dla gmin Lubelska pracy Fundacja • Trudność o pracę na cały etat • Współpraca z ODR-em • Bezradność i bierność • Szkolenia dla rolników • Tereny popeegerowskie • Hodowla krów • Brak współpracy • Fundusze strukturalne • Brak wsparcia w aktywizacji i • Fundusze pozaeuropejskie edukacji • Fundusze krajowe • Niezrozumienie problemu • Budowa tras rowerowych • Utrudnienia na granicach • Rękodzielnictwo, wiklina • Jakość dróg dojazdowych • Emerytowani nauczyciele • Odległość od dużych miast • Rolnicy z wiedzą o trudnych • Biurokracja uprawach • Trudny dostęp do funduszy • Tradycje kowalskie i małe kuźnie • Patologie społeczne • Moda na ekoturystykę, • Pazerność państwa na podatki agroturystykę • Globalny kryzys utrudnienia w • Chęć bogacenia się kredytach społeczeństwa • Utrata miejsc pracy • Program RPO e-gmina • Załamanie systemów bankowych • Współpraca z gminami zagranicznymi • Integracja – festyny • Moda na kształcenie • Bliskość szkół wyższych Źródło: Opracowanie własne na podst. wypracowanych materiałów na Warsztatach

3. Kierunki rozwoju gminy

3.1. Wizja rozwoju społecznego Gminy Dębowa Kłoda

Wizja rozwoju jest określeniem takiego obrazu gminy, jaki chcieliby osiągnąć za 15 lat mieszkańcy – uczestnicy procesu planowania. Wizja określa bardzo ogólnie

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 62 dlaczego działamy, do czego dążymy, jakie chcemy osiągnąć cele, jeśli podejmiemy działania strategiczne Podczas Warsztatów aktualizujących strategię rozwiązywania problemów społecznych, uczestnicy WIZJĘ gminy za 15 lat sformułowali jako: centra kultury i oświaty w każdej wsi, klub seniora, punkt informacyjny (prawo i poszukiwanie pracy), koła zainteresowań dla dzieci i młodzieży (muzyczne, językowe, i informatyczne), kluby sportowe, mini przedszkola, zespoły artystyczne dla dorosłych (śpiewacze, rękodzieło, malarstwo, rzeźbiarstwo), tworzenie gospodarstw agroturystycznych, wiejski place rekreacyjne, punkt medyczny, tworzenie grup do spraw przekazywania tradycji, tworzenie grup czuwających nad ekologią, chodniki w każdej wsi. Ponadto: świetlica ( pełne wyposażenie w tym komputery, stoliki, zagospodarowanie czasu dla różnych grup wiekowych, prowadzenie zajęć przez fachowców), zagospodarowanie centrum wsi (budowa placów zabaw, tworzenie boisk sportowych, kortów tenisowych, basenów), budowa ścieżek rowerowych, centrum informacji turystycznej (gazetki, strony internetowe), opieka nad seniorami (osoby samotne, schorowane-domy dziennego pobytu z lekarzem, pielęgniarką, wyżywieniem), dostęp do lekarzy różnych specjalności (dyżury w ośrodkach zdrowia), nowe miejsca pracy, praca legalna, prywatne inicjatywy, spadek bezrobocia, dom kultury z pełnym programem dla ludzi młodych, dzieci, rodzin, świetlice terapeutyczne, wiejskie na terenach popegerowskich, klub anonimowego alkoholika, poprawa jakości dróg, ścieżki rowerowe, nowe tereny rekreacyjne, place zabaw dla dzieci, sporadyczni klienci w Pomocy Społecznej, domy dziennego pobytu dla osób starszych, sala gimnastyczna w szkole podstawowej w Dębowej Kłodzie, poprawa komunikacji, ośrodek w Białce z prawdziwego zdarzenia.

Uwzględniając fakt, że misja uzasadnia sens działania w danej dziedzinie, określa kierunki i zakres zadań dla przedstawicieli lokalnej władzy, a także w sposób zwięzły deklaruje pożądany stan w zakresie polityki społecznej w perspektywie następnych kilku lub kilkunastu lat, przyjęto następującą zintegrowaną MISJĘ gminy:

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 63 Skuteczna polityka społeczna zapewnia mieszkańcom Gminy Dębowa Kłoda bezpieczeństwo socjalne, kompleksową opiekę nad rodziną, wszechstronną pomoc dla dzieci i młodzieży, rehabilitację społeczną i zawodową oraz umożliwia pełne, świadome uczestnictwo w życiu społecznym.

Główne cele strategiczne zdefiniowane zostały dla każdego z wyróżnionych obszarów strategicznych osobno. Osobno zdefiniowane zostały również szczegółowe cele strategiczne dla każdego z obszarów. Strukturę celów Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Dębowa Kłoda przedstawia rysunek poniżej:

Rysunek 13 Struktura celów Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Dębowa Kłoda

Skuteczna polityka społeczna zapewnia mieszkańcom Gminy Dębowa Kłoda bezpieczeństwo MISJA socjalne, kompleksową opiekę nad rodziną, wszechstronną pomoc dla dzieci i młodzieży, rehabilitację społeczną i zawodową oraz umożliwia pełne, świadome uczestnictwo w życiu społecznym.

3. Wykorzystanie kapitału 1. Tworzenie warunków 2. Podniesienie poziomu kulturowego i CELE sprzyjających powstawaniu zdrowotności i przyrodniczego do GŁÓWNEC nowych miejsc pracy, bezpieczeństwa podniesienia jakości życia E promocja przedsiębiorstw mieszkańców i poprawy integracji L E

S 1.1 Preferencyjne warunki 2.1 Zwiększenie dostępu 3.1 Tworzenie i promocja dla przedsiębiorców do lekarzy i specjalistów pozytywnego wizerunku Z oraz do rehabilitacji i gminy C profilaktyki Z E G 1.2 Wsparcie edukacji, 3. 2 Wykorzystanie i dbanie Ó stwarzanie warunków do 2.2 Zapobieganie o zasoby historyczne i Ł powrotów ludzi patologiom rodzinnym kulturowe gminy O wykształconych W E

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 64 2.3 Stwarzanie warunków 3. 3 Nawiązanie współpracy 1.3 Zwiększenie dostępności do powszechnego partnerskiej i do usług prawniczych uprawiania sportu dla międzynarodowej na różnych różnych grup płaszczyznach zainteresowań w gminie

1.4 Faktyczne wsparcie JST 3.4 Rozwijanie aktywności dla organizacji 2.4 Zapewnienie kobiet pozarządowych rehabilitacji zdrowotnej osób bezrobotnych

3.5 Organizacja czasu wolnego i tworzenie miejsc integracji 1.5 Wzrost aktywizacji zawodowej, ograniczenie 2.5 Dbałość o ochronę bezrobocia środowiska 3.6 Kultywowanie regionalnych tradycji 3.2 Cele strategiczne

Główne cele i zadania pomocy społecznej określa ustawa o pomocy społecznej, określając, że pomoc organizują organy administracji rządowej, samorządowej, współpracując w tym zakresie z organizacjami społecznymi, Kościołem Katolickim, innymi Kościołami, związkami wyznaniowymi, stowarzyszeniami, fundacjami, pracodawcami, osobami fizycznymi i prawnymi. Realizowanie strategii Gminy Dębowa Kłoda poprzez przebudowę systemu pomocy społecznej zachodzi potrzeba określenia podstawowych wartości i celów, do których chcemy zmierzać. Są to działania pomagające wesprzeć wąskie grupy osób w integracji.

CEL GŁÓWNY 1. Tworzenie warunków sprzyjających powstawaniu nowych miejsc pracy, promocja przedsiębiorstw

CELE SZCZEGÓŁOWE

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 65 1.1 Preferencyjne warunki dla przedsiębiorców 1.2 Wsparcie edukacji, stwarzanie warunków do powrotów ludzi wykształconych 1.3 Zwiększenie dostępności do usług prawniczych 1.4 Faktyczne wsparcie JST dla organizacji pozarządowych 1.5 Wzrost aktywizacji zawodowej, ograniczenie bezrobocia

Działania: • Aktywizacja osób bezrobotnych • Szkolenia i kursy kwalifikacyjne • Promocja terenu gminy • Przygotowanie to rozwoju eko i agroturystyki • Aktywizacja społeczna i zawodowa kobiet • Doradztwo zawodowe • Wsparcie edukacyjne dla rolników ( w zakresie ekonomii, marketingu, zarządzania, informatyki, dodatkowe źródła dochodów) • Podnoszenie poziomu wiedzy i umiejętności i kwalifikacji • Wspieranie talentów • Poprawa bazy lokalowej w sferze edukacji • Szkolenia dla społeczności lokalnej • Tradycje regionu • Przygotowanie kadry • Centra aktywności zawodowej i społecznej

Sposób realizacji: Realizację powierza się w głównej mierze Gminie w Dębowej Kłodzie oraz Radnym a także GOPS.

Wskaźniki produktu: - szkolenia i warsztaty specjalistyczne - usługi poradnicze i specjalistyczne - wydzielenie jednostki UG zajmującej się współpracą z organizacjami pozarządowymi - przyjęcie na terenie gminy preferencyjnych warunków dla przedsiębiorców

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 66 Wskaźniki rezultatu: - przeszkolenie w kierunkach specjalistycznych 50 osób - stworzenie jednego dnia usług prawniczych dla społeczeństwa 8h/tygodniowo - powstanie jednej komórki gminnej zajmującej się współpracą z jednostkami pozarządowymi - powstanie nowych małych przedsiębiorstw

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA Rozwiązywanie problemów społecznych z zakresu pomocy społecznej wymaga wsparcia finansowego. Środki finansowe pochodzić będą z: 1. budżetu gminy (środki własne), 2. z budżetu państwa (dotacje, środki na realizację zadań zleconych), 3. środki pozabudżetowe ( np. sponsoring, ofiarność publiczna) 4. z zewnątrz (np. środki unijne, inne fundusze zewnętrzne).

PARTNERZY Instytucje rządowe, naukowe, samorządowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzględnieniem organizacji działających w obszarze pożytku publicznego oraz biznesu.

CEL GŁÓWNY

2. Podniesienie poziomu zdrowotności i bezpieczeństwa

CELE SZCZEGÓŁOWE

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 67 2.1 Zwiększenie dostępu do lekarzy i specjalistów oraz do rehabilitacji i profilaktyki 2.2 Zapobieganie patologiom rodzinnym 2.3 Stwarzanie warunków do powszechnego uprawiania sportu dla różnych grup zainteresowań w gminie 2.4 Zapewnienie rehabilitacji zdrowotnej osób bezrobotnych 2.5 Dbałość o ochronę środowiska

Działania: • Łatwy dostęp do lekarza rodzinnego, specjalisty, stomatologa • Badania profilaktyczne • Poprawa warunków lokalowych ośrodków zdrowia • Podniesienie poziomu wiedzy dotyczy profilaktyki zdrowotnej • Zapewnienie opieki ludziom starszym i niepełnosprawnym, w domu, w dziennym ośrodku • Uaktywnienie klubu integracji społecznej • Uaktywnienie środowisk Po/PGR • Wzrost wsparcia dla osób uzależnionych • Dostosowanie obiektów użyteczności publicznej dla niepełnosprawnych • Wzrost wsparcia dla: rodzin niewydolnych wychowawczo, rodzin będących w trudnych warunkach materialnych, rodzin w których występuje przemoc, rodzin niezaradnych, dzieci mających trudności w nauce oraz dzieci zdolnych, kobiet poszukujących pracy, osób aktywnych, zespołów artystycznych • Podniesienie wiedzy osobom bezrobotnym – poszukujących pracy • Polepszenie warunków bezpieczeństwa (oświetlenie uliczne, hydranty, wyposażenie OSP, chodniki, kanalizacja) • Zachęta do aktywnego trybu życia • Przygotowanie zdrowej żywności • Podniesienie świadomości na temat ochrony środowiska naturalnego • Reaktywować organizacje, tworzenie nowych • Promowanie samopomocy i wolontariatu

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 68 Sposób realizacji: Realizację powierza się w głównej mierze Gminie w Dębowej Kłodzie oraz Radnym a także GOPS i stowarzyszeniom pożytku publicznego.

Wskaźniki produktu: - usługi opiekuńcze − badania specjalistyczne na terenie gminy − projekt likwidacji barier architektonicznych − wolontariat

Wskaźniki rezultatu: - zatrudnienie opiekunek 4 do osób starszych, opiekunki będą obsługiwały 16 osób − 300 mieszkańców skorzysta z porad lekarzy specjalistów − zlikwidowanie barier architektonicznych w Dębowej Kłodzie - 3 miejsca − aktywnie działający wolontariusze na rzecz seniorów – 5 wolontariuszy

CEL GŁÓWNY

3. Wykorzystanie kapitału kulturowego i przyrodniczego do podniesienia jakości życia mieszkańców i poprawy integracji

CELE SZCZEGÓŁOWE

3.1 Tworzenie i promocja pozytywnego wizerunku gminy 3. 2 Wykorzystanie i dbanie o zasoby historyczne i kulturowe gminy 3. 3 Nawiązanie współpracy partnerskiej i międzynarodowej na różnych płaszczyznach 3.4 Rozwijanie aktywności kobiet

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 69 3.5 Organizacja czasu wolnego i tworzenie miejsc integracji 3.6 Kultywowanie regionalnych tradycji

Działania: • Poprawa infrastruktury kulturalnej, sportowej i rekreacji (świetlice, koła zainteresowań, kluby, boiska, basen, korty tenisowe, ścieżka rowerowa, szlaki turystyczne, komputeryzacja, place zabaw, inwentaryzacja) • Baza informacji turystycznej – Gminne Centrum Inf. Regionalnej ( foldery, plakietki, mapki szlaków turystycznych, inf. Na stronach internetowych) • Podniesienie kwalifikacji, kadry lokalnej ( instruktor tańca) • Wsparcie dla twórców lokalnych • Kultywowanie i promocja tradycji regionalnej • Tworzenie i wsparcie inicjatyw społecznych (angażowanie do wspólnych działań) • Miejsca pamięci • Podniesienie poziomu aktywności uczestnictwa w kulturze • Rozwijanie różnych form współpracy (zespoły artystyczne, koła zainteresowań, stowarzyszenia, grupy producenckie, grupy samopomocowe, grupy lokalne) • Budowanie współpracy w celu pozyskiwania funduszy zewnętrznych • Rozwijanie aktywności kobiet

Sposób realizacji: Realizację powierza się w głównej mierze Gminie w Dębowej Kłodzie oraz Radnym a także GOPS i stowarzyszeniom pożytku publicznego.

Wskaźniki produktu: - oznakowane i zadbane szlaki turystyczne z dostępnymi mapami - integracja i wzmacnianie więzi poprzez zakładanie grup formalnych działających na rzecz mieszkańców gminy - lepsze informowanie osób odwiedzających gminę o jej walorach

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 70 - nowe kwalifikacje dla mieszkańców gminy

Wskaźniki rezultatu: - powstanie 2 szlaków turystycznych których korzystać będzie 5000 osób rocznie - powstanie 3 gospodarstw agroturystycznych - 4 spotkania mające na celu umacnianie i dbanie o tradycję i historię regionu- 100 osób - powstanie dwóch nowych stowarzyszeń - stworzenie punktu informacji turystyczne obsługującego 1000 osób rocznie - zorganizowanie trzech szkoleń specjalistycznych ( wyszkolenie 15 specjalistów), instruktor tańca, narciarstwa itp.

3.3. Monitoring i wdrażanie strategii

3.3.1. Monitoring i ewaluacja

Skuteczność funkcjonowania przyjętej strategii zależeć będzie od: a. monitoringu i ewaluacji, b. budowy programów celowych rozwijających przyjęte kierunki działań. Monitoring i ewaluacja zapisów strategicznych polegają na systematycznej ocenie realizowanych działań oraz modyfikacji kierunków działania w przypadku istotnych zmian społecznych, które mogą pojawić się poprzez zmianę regulacji prawnych czy też narastanie poszczególnych dolegliwości społecznych. Całościowa ocena wymaga odpowiedzi na pytania o zgodność ocenianej polityki z przyjętymi wartościami i zasadami. Ewaluacja jest działalnością z natury normatywną, gdyż z jednej strony wykorzystuje się w niej istniejące normy, z drugiej zaś w jej wyniku mogą pojawić się propozycje wprowadzenia nowych norm i procedur. Jest także działalnością instrumentalną, ponieważ jej podstawowym celem

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 71 jest dostarczenie podmiotom polityki społecznej praktycznej wiedzy potrzebnej przy podejmowaniu decyzji Elementami skutecznego monitoringu i ewaluacji będą przede wszystkim: a. Zespół wdrażający strategię. Zespół będzie powołany przez wójta odrębnym zarządzeniem, a w jego skład wejdą m.in.: zastępca wójta, sekretarz, kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej, przedstawiciel Gminnej Komisji Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, radni, przedstawiciele organizacji pozarządowych. Dla prawidłowego wdrażania Strategii Zespół wdrażający strategię opracuje własny regulamin, corocznie będzie opracowywał szczegółowy plan roczny i harmonogram wdrażania strategii wraz z ustaleniem wskaźników produktu i rezultatu na rok następny. Harmonogram będzie przedkładany Wójtowi i Radzie Gminy oraz zamieszczany na stronie internetowej gminy w ostatnim miesiącu poprzedzającym otwarcie roku kalendarzowego, na który harmonogram obowiązuje.

b. Roczna ocena wdrażania strategii. Zespół wdrażający strategię winien się zbierać raz na pół roku i ocenić poziom wdrażania poszczególnych celów i kierunków działań oraz stopień realizacji przyjętego harmonogramu. Zespół swoją ocenę powinien przekazać wójtowi i radzie oraz zamieścić ją na stronie internetowej, sugerując przyjęcie proponowanych rozwiązań, np. programów celowych, programu rozwiązywania problemów alkoholowych etc. Raz w roku zespół wdrażający strategię przeprowadza ewaluację i wyznaczą wskaźniki produktu i rezultatu na następny rok.

3.3.2. Cechy programów i projektów Strategia integracji i rozwiązywania problemów społecznych będzie skuteczna, o ile jej realizatorzy znajdą zasoby umożliwiające budowę i realizację programów celowych zgodnych z przyjętymi kierunkami działań. Programy można realizować

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 72 w okresach rocznych, dłuższych lub krótszych, w zależności od charakteru danego projektu.

W realizacji projektów znaczenie będą miały pozyskiwane środki zewnętrzne oraz te, które Rada Gminy rocznie będzie przeznaczała na ten cel. Projekty można realizować w ramach: a. własnych zasobów samorządu (np. projekty OPS), b. poprzez organizacje pozarządowe, c. poprzez inne instytucje i podmioty gminne i zewnętrzne. Projekty i programy realizowane w ramach strategii powinny być zgodne z przyjętymi kierunkami działań. Ponadto powinna je cechować: 1. Efektywność – jest to jedna z najbardziej pożądanych cech polityki społecznej i jednocześnie kryterium jej oceny. Stosowana jest w polityce społecznej w znaczeniach nadawanych jej przez ekonomię, prakseologię i socjologię. Jest to relacja między osiągniętymi bądź planowanymi celami (korzyściami) danego działania a ponoszonymi lub planowanymi nakładami. Można tego dokonać dwoma sposobami: osiągając maksymalny stopień realizacji celu przy danym nakładzie zasobów (zwiększenie wydajności) lub używając minimalnego nakładu środków, by w jak największym stopniu zbliżyć się do realizacji celu (oszczędzanie zasobów). Efektywne programy, realizowane w ramach strategii, rozwiązują jedną kwestię społeczną, nie przyczyniając się do powstania nowych. Służą zachowaniu równowagi między interesami różnych grup społecznych oraz podnoszą poziom zaspokajania potrzeb społeczeństwa, oszczędnie i wydajnie dysponując posiadanymi środkami.

2. Skuteczność – jest to zgodność między stanem rzeczy, określanym jako skutek danego działania, a zakładanym celem. Skuteczność jest stopniowalna: za skuteczne uznaje się nie tylko działania, których skutki są tożsame z celem, ale i te, które zbliżają do jego osiągnięcia. Skuteczność jest oceną, dla której punktem odniesienia jest wzorzec stanu docelowego. Ten stan docelowy w polityce społecznej może być postrzegany bardziej konkretnie – jako

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 73 pożądane i zaplanowane zmiany w jakiejś dziedzinie życia społecznego (np. ograniczanie obszarów biedy).

2. Celowość – jest to cecha oznaczająca dotarcie z danym programem do środowiska osób rzeczywiście go potrzebujących. Ocena celowości powinna się opierać na rzetelnie przeprowadzonej diagnozie problemu.

4. Zakończenie

Strategia w zakresie polityki społecznej określa misję dla instytucji działających w obszarze polityki społecznej, wyznacza cele strategiczne i działania, których realizacja powinna w znaczny sposób przyczynić się do rozwiązania wielu problemów społecznych i zminimalizować skutki kwestii społecznych. Problemy społeczne jakie stoją przed lokalnymi instytucjami realizującymi działania z zakresu polityki społecznej wymagają szerokiej współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych. Tylko współpraca między partnerami daje szansę na realizację podstawowego zadania jakim jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie ich trudnych wręcz krytycznych sytuacji życiowych.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 74 Strategia w zakresie polityki społecznej ma charakter wieloletni i wyznacza kierunki rozwoju działań pomocowych ze szczególnym uwzględnieniem tych, które mają na celu wyjście osób zagrożonych wykluczeniem społecznym z kręgu świadczeniobiorców z pomocy społecznej. Wskazuje też nowe formy pomocy oraz różnorodne formy aktywności lokalnej konieczne dla budowania spójnego systemu wsparcia społecznego. Realizacja przyjętej strategii umożliwi racjonalne wykorzystanie potencjału wszystkich partnerów w celu rozwiązania wielu problemów społecznych, w tym przeciwdziałania biedzie i wykluczeniu społecznemu. Strategia będzie podlegała ewaluacji. Kluczowe znaczenie dla strategii ma systematyczna realizacja i monitoring przyjętego harmonogramu działań. Strategia i wynikające z niej programy są otwarte i elastyczne. Podlegają okresowym weryfikacjom i niezbędnym modyfikacjom. Działania te wynikają ze zmieniającej się rzeczywistości społeczno-ekonomicznej, pogłębiania diagnozy potrzeb oraz zmieniających się wymogów prawnych.

SPIS TABEL Tabela 1 Struktura wieku mieszkańców w gminie Dębowa Kłoda...... 11 Tabela 2 Liczba urodzeń i zgonów w Gminie Horyniec-Zdrój w latach 2005-2007 ...... 11 Tabela 3 Migracje wewnętrzne-napływ ludności w Gminie w latach 2005-2007 12 Tabela 4 Migracje wewnętrzne-odpływ ludności w Gminie w latach 2005-2007 12 Tabela 5 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sektorów własności w latach 2003 i 2006 na terenie gminy ...... 14 Tabela 6 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg wybranych sekcji w latach 2003 i 2006 na terenie gminy ...... 14 Tabela 7 Gospodarstwa domowe wg struktury dochodów...... 16 Tabela 8 Liczba osób objętych pomocą materialną w latach 2005-2007...... 24 Tabela 9 Typy rodzin objętych pomocą społeczną w latach 2005-2007 w Gminie Dębowa Kłoda...... 25

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 75 Tabela 10 Powody przyznania pomocy społecznej...... 25 Tabela 11 Zasiłki celowe i w naturze...... 27 Tabela 12 Zasiłki okresowe...... 27 Tabela 13 Pomoc w postaci posiłku-dożywianie dzieci w stołówkach szkolnych ...... 27 Tabela 14 Zasiłki stałe...... 28 Tabela 15 Koszt świadczeń pomocy społecznej w latach 2005-2007 w Gminie 28 Tabela 16 Infrastruktura w szkołach na terenie gminy stan na 09.2008 r...... 33 Tabela 17 Struktura szkół na terenie gminy stan na 09.2008...... 34 Tabela 18 Porównanie wyników egzaminów końcowych w szkołach i gimnazjach na tle powiatu i województwa...... 36 Tabela 19 Liczebność poszczególnych grup wiekowych osób starszych w Gminie w 2007...... 38 Tabela 20 Szczegółowa struktura wg wykształcenia z uwzględnieniem mężczyzn i kobiet...... 40 Tabela 21 Szczegółowa struktura wg czasu pozostawania bez pracy z uwzględnieniem mężczyzn i kobiet...... 40 Tabela 22 Zestawienie wykroczeń w gminie w latach 2005-07 ...... 41 Tabela 23 Przestępczość wśród nieletnich w Gminie ...... 42 Tabela 24 Zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych (wyżywienie, odzież, schronienie, woda, kanalizacja...... 44 Tabela 25 Bezpieczeństwo publiczne i przestępczość...... 45 Tabela 26 Dostęp do instytucji edukacyjnych i młodzieżowych...... 46 Tabela 27 Zaspokojenie potrzeb w zakresie ochrony zdrowia, rekreacji i aktywności sportowej...... 47 Tabela 28 Problemy Społeczne/Oczekiwania/Proponowane Sposoby rozwiązywania problemów – w odniesieniu do OSÓB STARSZYCH...... 48 Tabela 29 Problemy Społeczne/Oczekiwania/Proponowane Sposoby rozwiązywania problemów – w odniesieniu do DZIECI i MŁODZIERŻY...... 49 Tabela 30 Problemy Społeczne/Oczekiwania/Proponowane Sposoby rozwiązywania problemów – w odniesieniu do RODZIN...... 50 Tabela 31 Proponowane tematy szkoleń...... 50 Tabela 32 Analiza SWOT - Bezpieczeństwo zdrowia, Pomoc społeczna...... 58 Tabela 33 Analiza SWOT - Kultura, sport, rekreacja...... 60 Tabela 34 Analiza SWOT - Rynek pracy...... 61

SPIS RYSUNKÓW Rysunek 1 Tematy opracowane podczas Warsztatów aktualizujących GSRPS..7 Rysunek 2 Etapy opracowania STRATEGII...... 9 Rysunek 3 Struktura wieku mieszkańców Gminy Dębowa Kłoda w roku 2007..12 Rysunek 4 Liczba mieszkańców Gminy Tereszpol ze względu na płeć...... 13 Rysunek 5 Struktura procentowa użytkowania gruntów w gminie Dębowa Kłoda...... 15 Rysunek 6 Procentowy udział osób korzystających z pomocy społecznej w stosunku do ogólnej liczby mieszkańców Gminy Dębowa Kłoda w 2007 r...... 23 Rysunek 7 Liczba osób objętych pomocą materialną w latach 2005-2007...... 24

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 76 Rysunek 8 Koszt świadczeń pomocy społecznej w latach 2005-2007 w Gminie ...... 28 Rysunek 9 Procentowy udział lokali, do których wypłacane były dodatki mieszkaniowe w 2007 ...... 29 Rysunek 10 Liczba urodzeń na terenie gminy Dębowa Kłoda w latach 1993- 2007...... 37 Rysunek 11 Osoby w wieku poprodukcyjnym w stosunku do osób w wieku produkcyjnym w Gminie Dębowa Kłoda w roku 2007...... 39 Rysunek 12 Najważniejsze problemy społeczne w gminie Dębowa Kłoda...... 43 Rysunek 13 Struktura celów Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Dębowa Kłoda...... 64

Załącznik Nr 1 Wskaźniki produktu i rezultatu na rok 2009

WSKAŹNIKI PRODUKTU WSKAŹNIKI REZULTATU

1. Poradnia AA 1. Objęcie pomocą 50 osób 2. Gminne Centrum Informacji 2. 1000 osób korzystających z Centrum 3. Zajęcia wyrównujące 3. Objęcie zajęciami 50 osób wiedzę

Stworzenie wolontariatu 5 wolontariuszy

5. Doradztwo zawodowe 5. Udzielenie wsparcia 150 osobom 6. Centrum aktywności 6. Szkolenia specjalistyczne zawodowej dla 15 osób

7. Utworzenie co najmniej 2 7. Świetlica środowiskowa świetlic

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 77 Załącznik Nr 2 Listy obecności ze spotkań warsztatowych

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 78 Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 79 Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 80 Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 81 Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 82 Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 83 Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 84 Załącznik Nr 3 Formularz ankietowy

Formularz wyników konsultacji społecznych w zakresie problemów społecznych, oczekiwań i sposobów ich rozwiązywania, przeprowadzonych w dniach...... , w Gminie...... , dotyczących trzech grup społecznych : osób starszych, rodzin oraz dzieci i młodzieży.

§ Liczba rozdanych ankiet: ......

§ Proszę wymienić, kto był adresatem ankiet w Państwa Gminie:...... np: dzieci, młodzież, osoby starsze, przedstawiciele rodzin, liderzy społeczni,

przedstawiciele organizacji pozarządowych i instytucji przedsiębiorcy,

nauczyciele, lekarze, sołtysi, radni, OSP, Koła Gospodyń Wiejskich, Związki

Emerytów i Rencistów; Kombatantów, Klubów Seniorów i inni.

§ Liczba zebranych ankiet: ......

§ Sposób przeprowadzenia konsultacji np.: za pośrednictwem Sołtysów, Radnych ..... ; na spotkaniach wiejskich, bezpośrednio wśród mieszkańców, rozmowy indywidualne, inne sposoby......

§ Cechy charakterystyczne wypełnionych ankiet, w tym sposoby wypełniania ankiet przez mieszkańców: (np.: czy grupowe, czy indywidualne wypełnianie ankiet, anonimowe czy nie, i inne charakterystyczne cechy) ,......

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 85 ......

§ Zgłaszane w ankietach problemy społeczne oraz potrzeby/oczekiwania oraz sposoby ich rozwiązywania. Proszę wypełnić tabelę:

Problemy Społeczne/Oczekiwania/Proponowane Sposoby rozwiązywania problemów – w odniesieniu do OSÓB STARSZYCH Nazwa Problemu Liczba Zgłoszone oczekiwania oraz sposoby rozwiązania zgłoszeń danego problemu 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. .... Problemy Społeczne/Oczekiwania/Proponowane Sposoby rozwiązywania problemów – w odniesieniu do DZIECI i MŁODZIERŻY Nazwa Problemu Liczba Zgłoszone oczekiwania oraz sposoby rozwiązania zgłoszeń danego problemu 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. .... Problemy Społeczne/Oczekiwania/Proponowane Sposoby rozwiązywania problemów – w odniesieniu do RODZIN Nazwa Problemu Liczba Zgłoszone oczekiwania oraz sposoby rozwiązania zgłoszeń danego problemu 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 86 7. 8. 9. 10. ... INNE Problemy Społeczne/Oczekiwania/Proponowane Sposoby rozwiązywania problemów zgłaszane w ankietach Nazwa Problemu Liczba Zgłoszone oczekiwania oraz sposoby rozwiązania zgłoszeń danego problemu 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. ... Tematy szkoleń i kursów zaproponowanych przez mieszkańców Gminy Liczba zgłoszeń 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. ...

§ Wnioski – wyniki konsultacji społecznych, przeprowadzone w Gminie w odniesieniu do Dzieci i Młodzieży, Osób Starszych, Rodzin, a także pozostałe wyniki: a. zgłaszane problemy społeczne w poszczególnych grupach: (od największej liczby zgłoszeń danego problemu)

• dzieci i młodzież: 6. 7. 8.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 87 9. 10.

• osoby starsze: 1. 2. 3. 4. 5. • rodziny: 1. 2. 3. 4. 5. • inne: 1. 2. 3. 4. 5. itd. b. Zgłaszane oczekiwania i potrzeby w poszczególnych grupach: (od największej liczby zgłoszeń danego problemu )

● dzieci i młodzież: 6. 7. 8. 9. 10. • osoby starsze: 1. 2. 3. 4. 5.

● rodziny: 6. 7. 8. 9. 10. • inne:

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 88 1. 2. 3. 4. 5. c. Proponowane sposoby rozwiązywania problemów w poszczególnych grupach: (od największej liczby zgłoszeń danego problemu):

● dzieci i młodzież: 6. 7. 8. 9. 10. • osoby starsze: 1. 2. 3. 4. 5.

● rodziny: 6. 7. 8. 9. 10. • inne: 1. 2. 3. 4. 5.

8. Proszę wymienić grupy społeczne, które wypełniły ankietę: ......

9. Inne spostrzeżenia i uwagi co do przeprowadzonych konsultacji: ......

Data: Podpis osoby wypełniającej formularz

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 89 ......

Ewentualne pytania proszę kierować do Pani Ewy Sobolewskiej - Konsultanta Regionalnego

Załącznik Nr 4 Plan działania na 2008 rok PLAN DZIAŁANIA

1. Adres gminy Województwo Lubelskie Miejscowość Dębowa Kłoda Ulica - Nr domu 116A Nr lokalu - Kod pocztowy 21-211 Dębowa Kłoda

2. Osoba do kontaktów roboczych z Regionalnym Ośrodkiem Polityki Społecznej Imię Małgorzata Nazwisko Łobejko Stanowisko Starszy referent Nr telefonu (083) 355-70-11 Nr faksu (083) 355-70-44 Adres poczty [email protected] e-mail

3. Ogólny opis zaplanowanych usług społecznych (ok. 500 znaków) Zgodnie z potrzebami społecznymi, ustalonymi podczas spotkań roboczych z zespołem reprezentującym społeczność lokalną oraz zapisami „Gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych na lata 2006-2009”, planujemy w 2008 roku realizację następujących usług: I. Usługi opiekuńcze dla osób starszych. Usługi opiekuńcze o różnym zakresie i charakterze, opieka nad osobami starszymi i osobami niepełnosprawnymi. Opieka sąsiedzka .

II. Usługi dla dzieci i młodzieży. Rozszerzenie i kontynuacja oferty integracyjnej spędzania czasu wolnego dla dzieci i młodzieży . Uzupełnienie oferty zajęć sportowo-rekreacyjnych . Wsparcie talentów muzycznych poprzez zorganizowanie kółka muzycznego .

III. Usługi dla rodzin Alternatywne formy wychowania przedszkolnego w klubach przedszkolaka . Pomoc prawna dla rodzin z terenu gminy Dębowa Kłoda. Zagospodarowanie czasu wolnego lokalnej społeczności w formie festynu.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 90 IV. Wsparcie szkoleniowe Wsparcie szkoleniowe dla lokalnych liderów.

Niniejszy Plan Działania obejmuje okres 2008r.

4. Czy planowane usługi są zgodne z zapisami w planach strategicznych gminy (w tym w strategii rozwiązywania problemów społecznych, jeśli istnieje)? TAK Proszę zacytować odpowiednie zapisy:

Działanie I Planu działania na 2008 r. tj. „Usługi opiekuńcze dla osób starszych” jest zbieżne z następującymi celami strategicznymi i operacyjnymi „Gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych na lata 2006-2009” Z celem strategicznym I „Stworzenie warunków do umożliwienia osobom i rodzinom przezwyciężenia sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne możliwości i uprawnienia”. i z celem operacyjnym 3 „ Rozszerzenie oferty usług na rzecz ludzi starszych” i 4 „Pomoc osobom niepełnosprawnym (ze szczególnym uwzględnieniem osób z zaburzeniami psychicznymi)”. Działanie II Planu Działań na 2008 r. tj. „Usługi dla dzieci i młodzieży” jest zbieżne z celami strategicznymi „Gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych na lata 2006-2009” Z celem strategicznym I „Stworzenie warunków do umożliwienia osobom i rodzinom przezwyciężenia sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne możliwości i uprawnienia”. Działanie III Planu Działań na 2008 r. tj. „Usługi dla rodzin” jest zbieżne z celami strategicznymi i operacyjnymi „ Gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych na lata 2006-2009” Z celem strategicznym I „Stworzenie warunków do umożliwienia osobom i rodzinom przezwyciężenia sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne możliwości i uprawnienia”. i z celem operacyjnym II „Prowadzenie wszechstronnej pracy z rodziną i wykorzystywanie różnorodnych metod i technik ( w tym technik kontaktu)”.

NIE Jeśli NIE, proszę o wyjaśnienie rozbieżności:

Działanie II Planu Działań na 2008 r. tj. „Usługi dla dzieci i młodzieży „nie jest zawarte w celach operacyjnych, jednak po aktualizacji gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych będzie ono zawarte. Działanie IV Planu Działania na 2008r. tj. „Wsparcie szkoleniowe” nie jest zawarte w celach operacyjnych, jednak po aktualizacji gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych będzie ono zawarte. Gminna strategia rozwiązywania problemów społecznych wymaga aktualizacji zgodnie z wytycznymi zawartymi w programie poprzez jej uspołecznienie i aktualizację celów strategicznych i działań.

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 91 4. Prognozowany harmonogram realizacji Planu Działania Główne etapy ROK 2008 ROK 2009 realizacji Planu Działania Kwartały I II III IV I II III IV Przygotowanie planu X działania Upowszechnienie i X X promocja działań Ogłoszenie konkursu X Podpisywanie umów z X X wykonawcami Wdrażanie planu X X X działania Promocja X X X realizowanych projektów przez wykonawców Monitoring i ewaluacja X realizowanych x projektów i planu działania Opracowanie raportu i X sprawozdań z realizacji Planu Działania

5. Plan zapotrzebowania na środki finansowe Rodzaje usług zgodnie z Kwota (w złotych) % kwoty objętej Planem podziałem w punkcie 3, np.: Działania

I Usługi dla osób starszych 6 000,00 9,7 II Usługi dla dzieci i młodzieży 13 400,00 21,6 III Usługi dla rodzin 41 555,00 67,1 IV Wsparcie szkoleniowe 1 000,00 1,6 (szkolenia) – do 10% alokacji Razem: 61 955,00 100% kwoty objętej Planem Działania

Podział kwot Kwota zł % Kwota objęta Planem 61 955,00 30 Działania Kwota pozostająca nadal 144 564,28 70 w dyspozycji gminy RAZEM 206 519,28 100% kwoty alokowanej na

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 92 gminę

Kwota w ROK 2008 ROK 2009 RAZEM rozbiciu na kwartały* I II III IV I II III IV Kwartały Kwota (w 0 8 000,00 30 23 61 955,00 złotych) 755,,00 200,00 * - szczegółowe dane dotyczące planowanych wydatków w rozbiciu na poszczególne miesiące będą przekazywane zgodnie z rozdziałem 3 Podręcznika Realizacji PIS

6. Oświadczam, że informacje zawarte w niniejszym opisie usług społecznych są zgodne z prawdą. Wyrażam zgodę na udostępnienie niniejszego planu innym instytucjom oraz ekspertom dokonującym ewaluacji i oceny. Imię i nazwisko osoby uprawnionej Henryk Czech

Stanowisko Wójt Gminy

Miejsce i data Dębowa Kłoda, 17.03.2008r.

Podpis i pieczęć osoby uprawnionej

Henryk Czech

7. Weryfikacja planu (WYPEŁNIA ROPS / KONSULTANT REGIONALNY): Czy wszystkie pola zostały właściwie wypełnione przez gminę? TAK Czy prognozowany koszt działań jest zgodny z kwotą alokowaną na TAK daną gminę? Czy zakres planowanych usług jest zgodny z zapisami w planach NIE strategicznych gminy, w tym w szczególności w strategii rozwiązywania problemów społecznych? PODPIS: Anna Bekier DATA: 03.04.2008

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 93 Załącznik Nr 4 Przykładowe projekty

Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 94