Metalexicographic Criteria for a Monolingual Descriptive Dictionary Presenting the Standard Variety of Yipunu By Fatima TOMBA MOUSSAVOU Dissertation presented for the Degree of Doctor in Literature (Lexicography) at the University of Stellenbosch Promoter: Prof. R. H. Gouws December 2007 http://scholar.sun.ac.za/ DECLARATION I, the undersigned, hereby declare that the work contained in this dissertation is my own original work and that I have not previously in its entirety or in part submitted it at any University for a degree. Signature Stellenbosch, December 2007. ii http://scholar.sun.ac.za/ SUMMARY/OPSOMMING SUMMARY English The dictionaries available in the Gabonese languages are all translation dictionaries biased towards French and compiled by missionaries and colonial administrators. No proper monolingual dictionaries exist in the Gabonese languages. There is therefore a need for monolingual dictionaries in the Gabonese languages, particularly in Yipunu, one of the Bantu languages (B 43) spoken in the South of Gabon. Yipunu is a regional vehicular language or a major or majority language. Yipunu is a domestic language i.e spoken inside Bapunu communities or a mother tongue or first language and Yipunu is also taught as subject in the national educational system. As a response to this need, this dissertation proposes metalexicographic criteria for the compilation of a standard descriptive monolingual dictionary with special reference to Yipunu. The proposed model focuses primarily on the inclusion and the treatment of the standard variety of Yipunu and to a lesser degree on the other varieties. Such a model is directed at a dictionary primarily dealing with the needs of the average, educated members of the Yipunu speech community, the mother-tongue speakers, and also designed for experienced and advanced learners of Yipunu and their teachers. This study aims to point out how important standard descriptive monolingual dictionaries are in general and specifically in the case of African Bantu languages. This study also aims to highlight the importance for Gabonese lexicographers to adopt modern lexicographical principles in dictionary compilation such as the user-driven dictionary and the corpus-based dictionary. This model, although devised for Yipunu, will eventually serve as model for the design of standard descriptive dictionaries in all Gabonese languages. This study provides information about the content and the structures of such a dictionary and is structured as follows: iii http://scholar.sun.ac.za/ Chapter 1 focuses on introducing and contextualising the research. It presents the linguistic situation in Gabon with reference to the status of Yipunu. It also shows the importance and the relevance of the research and gives the theoretical basis, methodology, hypotheses and objectives underlying the study. Chapter 2 criticises the lexicographic works in Yipunu in order to improve the quality of future Yipunu dictionaries and examines the major needs of Yipunu lexicography. Chapter 3 envisages some aspects of the standardisation of Yipunu. It targets the discussion at the level of the language analysis namely the phonology, the grammar, the dictionary and the orthography of Yipunu. Chapter 4 discusses the user perspective, which guides the dictionary compilation. It focuses on the user profile, user typologies and dictionary functions. The intended dictionary has a multifunctional character. Special attention is given to a pioneering survey of dictionary use among Gabonese students and to the discussion of the teaching of dictionary use in Gabon. Chapter 5 deals with the dictionary plan. Different aspects such as the style guide, the genuine purpose, the dictionary basis, data collection, the data collection policy, data collection methods and the corpus of the proposed dictionary are discussed Chapter 6 elaborates on the macrostructure of the proposed dictionary. The dictionary gives priority to a strict alphabetical macrostructure. Macrostructural elements, lemmatisation strategies, and types of lemmas and articles to be included in the proposed dictionary are discussed. Chapter 7 focuses on the microstructure of the proposed dictionary. The model suggests an obligatory microstructure and an extended obligatory microstructure and discusses the variety of data to be included in the articles of the proposed dictionary. Chapter 8 deals with the outer text section and the guide structures of the proposed dictionary, which includes front and back matter texts. Polyaccessibility, a system of cross-referencing, and lemmatic and non-lemmatic addressings are characteristics of the proposed dictionary. iv http://scholar.sun.ac.za/ Chapter 9 makes some concluding remarks by highlighting the focus point of each chapter of the dissertation. It gives also some recommendations for the research. v http://scholar.sun.ac.za/ OPSOMMING Afrikaans Die woordeboeke beskikbaar in die Gaboenese tale is almal vertalende woordeboeke gerig op Frans en saamgestel deur sendelinge en koloniale administrateurs. Geen werklike eentalige woordeboeke bestaan in die Gaboenese tale nie. Daar is gevolglik 'n behoefte aan eentalige woordeboeke in die Gaboenese tale, veral in Jipoenoe, een van die Bantoetale (B 43) wat in die Suide van Gaboen gepraat word. Jipoenoe is 'n streeksvoertaal of 'n hoof- of meerderheidstaal. Jipoenoe is 'n huistaal d.w.s. wat binne Bapoenoegemeenskappe gepraat word of 'n moedertaal of eerste taal en Jipoenoe word ook as vak in die nasionale opvoedingstelsel onderrig. In reaksie op hierdie behoefte stel hierdie proefskrif metaleksikografiese kriteria voor vir die samestelling van 'n standaard beskrywende eentalige woordeboek met spesiale verwysing na Jipoenoe. Die voorgestelde model fokus primêr op die insluiting en behandeling van die standaardvariëteit van Jipoenoe en in 'n mindere mate op die ander variëteite. Die model is gerig op 'n woordeboek wat primêr aandag gee aan die behoeftes van die deursnee- opgevoede lede van die Jipoenoespraakgemeenskap, die moedertaalsprekers, en wat ook ontwerp is vir kundige en gevorderde leerders van Jipoenoe en hul onderwysers. Die doel van hierdie studie is om aan te toon hoe belangrik standaard beskrywende eentalige woordeboeke in die algemeen en spesifiek in die geval van die Bantoetale van Afrika is. Die doel van hierdie studie is ook om die belangrikheid vir Gaboenese leksikograwe te belig om moderne leksikografiese beginsels toe te pas in die samestelling van woordeboeke soos die gebruikersgedrewe woordeboek en die korpusgebaseerde woordeboek. Hierdie model, alhoewel ontwerp vir Jipoenoe, sal uiteindelik dien as model vir die opstel van standaard beskrywende woordeboeke vir al die Gaboenese tale. Die studie verskaf inligting oor die inhoud en strukture van so 'n woordeboek en is soos volg gestruktureer: Hoofstuk 1 fokus op 'n inleiding tot en 'n kontekstualisering van die navorsing. Dit beskryf die taalkundige toestand in Gaboen met betrekking tot die status van Jipoenoe. Dit toon ook die vi http://scholar.sun.ac.za/ belangrikheid en relevansie van die navorsing en gee die teoretiese basis, metodologie, hipoteses en doelstellings onderliggend aan die studie. Hoofstuk 2 kritiseer die leksikografiese werk in Jipoenoe met die doel om die gehalte van die Jipoenoewoordeboeke te verbeter en die behoeftes van die Jipoenoeleksikografie te ondersoek. Hoofstuk 3 beskou 'n aantal aspekte van die standaardisering van Jipoenoe. Dit is gemik op 'n bespreking op die vlak van taalontleding, naamlik die fonologie, die grammatika, die woordeboek en die ortografie van Jipoenoe. Hoofstuk 4 bespreek die gebruikersperspektief wat die woordeboeksamestelling rig. Dit fokus op die gebruikersprofiel, gebruikerstipologieë en woordeboekfunksies. Die beplande woordeboek het 'n multifunksionele karakter. Spesiale aandag word gegee aan 'n baanbrekende ondersoek na woordeboekgebruik onder Gaboenese studente en aan 'n bespreking van die onderrig van woordeboekgebruik in Gaboen. Hoofstuk 5 handel oor die woordeboekplan. Verskillende aspekte soos die stylgids, die werklike doel, die woordeboekbasis, dataversameling, die dataversamelingsbeleid, dataversamelingsmetodes en die korpus van die voorgestelde woordeboek word bespreek. Hoofstuk 6 wei uit oor die makrostruktuur van die voorgestelde woordeboek. Die woordeboek gee voorkeur aan 'n streng alfabetiese makrostruktuur. Makrostrukturele elemente, lemmatiseringstrategieë, en soorte lemmas en artikels vir insluiting in die beplande woordeboek word bespreek. Hoofstuk 7 fokus op die mikrostruktuur van die voorgestelde woordeboek. Die model stel 'n verpligte mikrostruktuur en 'n uitgebreide verpligte mikrostruktuur voor en bespreek die verskeidenheid data wat in die artikels van die voorgestelde woordeboek ingesluit behoort te word. vii http://scholar.sun.ac.za/ Hoofstuk 8 handel oor die buiteteksgedeelte en die gidsstrukture van die voorgestelde woordeboek wat voor- en agtervoor- en agtertekste insluit. Politoeganklikheid, 'n stelsel van kruisverwysings, en lemmatiese en nielemmatiese adresserings is kenmerke van die voorgestelde woordeboek. Hoofstuk 9 maak 'n aantal slotopmerkings deur die fokuspunt van elke hoofstuk van die proefskrif te belig. Dit verskaf ook 'n aantal aanbevelings vir navorsing. viii http://scholar.sun.ac.za/ DEDICATION Ombu MUSAVU DITONG na MAJINU-MA-MUNDUNG Diboti dineni tata na mama mu botsu dumapayila. ix http://scholar.sun.ac.za/ TABLE OF CONTENTS Title Declaration Summary iii Opsomming vi Dedication ix Acknowledgments xx Abbreviations used