STRATEGIA ROZWOJU Gminy Uchanie 2007-2015

UCHWA˛A NR XIII/70/07 RADY GMINY UCHANIE z dnia 27 grudnia 2007 r.

w sprawie przyj cia ‚Strategii Rozwoju Gminy Uchanie na lata 2007-2015“.

Na podstawie art. 18 ust.2 pkt. 6 w zw. Z art. 7 ust.1 pkt.18 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym (Dz. U. z 2001 roku Nr 142, poz. 1591, z 2002 roku Nr 23 poz. 220, Nr 62 poz. 558, Nr 113 poz. 984, Nr 214 poz. 1806, z 2003 r. Nr 80 poz.717, Nr 162 poz. 1568, z 2004 r. Nr 102 poz. 1055, Nr 116 poz. 1203) Rada Gminy w Uchaniach uchwala co nast+puje: §1 1. Przyjmuje si+ ‚Strategi+ Rozwoju Gminy Uchanie“ zwan w dalszej cz+3ci ‚Strategi“ o tre3ci stanowicej zaˇcznik do niniejszej uchwaˇy 2. Z uwagi na obszerno3ş zaˇcznika do uchwaˇy, znajduje si+ on i jest dost+pny do wgldu w siedzibie Urz+du Gminy Uchanie.

§2 ‚Strategia“ stanowi podstaw+ formuˇowania zaˇo8e9 spoˇeczno-gospodarczych do planowania i wykonywania bud8etu gminy oraz sporzdzania planów rozwojowych i strategii bran8owych

§3 Z uwagi na zmieniajc si+ w czasie sytuacj+ spoˇeczno-gospodarcz w gminie, regionie i kraju ‚Strategia“ winna byş weryfikowana przed formuˇowaniem zaˇo8e9 do bud8etu gminy na kolejny rok.

§4 Wykonanie uchwaˇy powierza si+ Wójtowi Gminy Uchanie.

§5 Traci moc uchwaˇa nr VIII/53/99 Rady Gminy z dnia 23 paAdziernika 1999 r. w sprawie zatwierdzenia ‚Strategii Rozwoju Gminy Uchanie na lata 1999-2010“.

§6 Uchwaˇa wchodzi w 8ycie z dniem podj+cia.

Przewodnicz cy Rady Gminy Stefan Brzuchala

UCHANIE, LISTOPAD 2007

Opracowanie:

Sp.z o.o. FABRYKA PROJEKTÓW Firma Marketingowa HEKTOR Sp. z o.o. Ul. Kaczkowskiego 7 33 – 100 Tarnów Firma Marketingowa www.hektor-tarnow.eu [email protected] 0 – 14 630 05 70, 0 – 14 630 05 71, 0 – 14 630 05 72, 0 – 14 630 05 73.

Zespół redakcyjny:

mgr Stanisław Lis - Prezes Zarz du, - ekspert ds. polityki regionalnej i funduszy UE i EOG mgr Olga Stadelmeyer – Dunaj - Dyrektor Fabryki Projektów, - ekspert ds. polityki regionalnej i funduszy UE i EOG mgr Józef Komarewicz - Specjalista ds. public relations, - rzecznik prasowy mgr Marta Rygiel - Specjalista ds. opracowania i obsługi projektów mgr Małgorzata Sowa - Referent ds. opracowania i obsługi projektów mgr Monika Stanek - Specjalista ds. opracowania i obsługi projektów Na zlecen ie Gminy Uchanie na podstawie umowy zawartej w dniu 10 PA DZIERNIKA 2007 r. pomidzy: Gmin Uchanie z siedzib!: 22-510 Uchanie, ul. Partyzantów 1 reprezentowan! przez Mari Gumieniak œ Wójta Gminy

zwanym dalej ‚Zamawiajcym“,

Firm Marketingow HEKTOR Sp. z o.o., wpisan do Krajowego Rejestru Sdowego Rejestru Skład i korekta: Przedsi+biorców przez Sd Rejonowy dla Krakowa- Fabryka Projektów F.M. Hektor Sp. z o.o. Cródmie3cie w Krakowie Wydziaˇ XII Gospodarczy Krajowego Rejestru Sdowego dnia 15.02.2002 r. pod numerem KRS: 0000088647 z siedzib w Tarnowie, ul. Wydruk: Kaczkowskiego 7, reprezentowan przez Stanisˇawa Lisa œ Józef Komarewicz – Kierownik Oficyny Prezesa Zarzdu, Wydawniczej WEKTORY, specjalista ds. public relations, zwan w dalszej cz+3ci umowy Wykonawc% . Oficyna Wydawnicza WEKTORY F.M. Hektor Sp. z o.o.

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

‚Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 2007-2015“ zostaˇa opracowana w celu planowego, wszechstronnego i harmonijnego rozwoju gminy, speˇniaj!cego ambicje i oczekiwania mieszka7ców. Wymóg posiadania Strategii przez gmin Uchanie wynika z ustawy z dnia 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, w której okre9lono, i: polityka rozwoju w skali lokalnej prowadzi samorz!d powiatowy i gminny [rozdziaˇ I, art. 3], a podstaw! prowadzenia tej polityki s! strategie rozwoju lokalnego, w tym strategie rozwoju gmin. Posiadanie aktualnej strategii rozwoju wraz z wynikaj!cym z niej wieloletnim planem inwestycyjnym bdzie dla jednostek samorz!du terytorialnego warunkiem formalnym ubiegania si o 9rodki z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013. Posiadanie aktualnej strategii rozwoju lokalnego wraz z wynikaj!cym z niej wieloletnim planem inwestycyjnym jest warunkiem formalnym ubiegania si o 9rodki w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013 , zatem osi!gnicie pewnego stopnia porównywalno9ci tych dokumentów jest istotne. Dlatego w procesie opracowania oraz aktualizacji strategii lokalnej zaleca si stosowanie poni:szego schematu, mimo, :e nie ma on charakteru obligatoryjnego .1

Opracowana Strategia wyznacza obszary strategiczne:

DZIEDZINA GOSPODARCZA, DZIEDZINA SPO˛ECZNA, DZIEDZINA CRODOWISKO, DZIEDZINA TECHNICZNA, które maj! olbrzymie znaczenie w rozwoju gminy Uchanie, w kontaktach z potencjalnymi inwestorami oraz przy poszukiwaniu funduszy zewntrznych, w tym UE i EOG na wspóˇfinansowanie rozwoju cywilizacyjnego gminy. Stworzona Strategia kˇadzie nacisk na unowocze9nienie gminy Uchanie, powikszenie jego potencjaˇu gospodarczego, dalsz! popraw stanu infrastruktury spoˇecznej i technicznej, a przede wszystkim na podniesienie jako9ci :ycia mieszka7ców gminy i zmniejszenie bezrobocia poprzez organizacj nowych miejsc pracy.

1 http://www.rpo.lubelskie.pl/index.php/page/id/12805/ 33

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

Opracowana Strategia powstaˇa dziki wspóˇpracy ze spoˇeczno9ci! gminy Uchanie. Przeprowadzone badania ankietowe liderów opinii publicznej oraz zˇo:one przez mieszka7ców gminy wnioski pozwoliˇy okre9liş now! wizj, misj, cele strategiczne, operacyjne, a w konsekwencji przej9ş do wytyczenia konkretnych przedsiwziş œ celów szczegóˇowych, które umo:liwiaj! dalszy rozwój gminy i pomy9lno9ş wszystkich jego mieszka7ców. Jednym z najwa:niejszych procesów implikuj!cych stworzenie Strategii jest integracja Polski z Uni! Europejsk!, przy czym nie chodzi tu wyˇ!cznie o wymogi funduszy strukturalnych, których beneficjentem zamierza byş samorz!d gminy Uchanie. Znacznie powa:niejszym wyzwaniem jest partnerstwo gospodarki i kultury gminy Uchanie w interakcjach z gospodark! i kultur! Unii, co bez kompleksowych, dˇugoterminowych i spójnych dziaˇa7, jakie niesie ze sob! zarz!dzanie strategiczne jest bardzo maˇo prawdopodobne.

Zakres merytoryczny Strategii odpowiada najnowocze9niejszym, a jednocze9nie sprawdzonym koncepcjom w planowaniu strategicznym, ze szczególnym uwzgldnieniem: nowej sytuacji i pozycji strategicznej gminy, innych koncepcji planistycznych oraz zaawansowania ich realizacji, nowoczesnej, dostosowanej do potrzeb jednostek samorz"du terytorialnego analizy strategicznej, kluczowych rozstrzygni#ş, za jakie dziaˇania zwi"zane z jej realizacj" odpowiadaj" wˇadze samorz"dowe, a za które pozostaˇe podmioty, szczegóˇowych rozwi"za' w zakresie organizacji procesu jej wdra(ania, potrzeb wynikaj"cych z rozwoju partnerstwa publiczno-prywatnego oraz lobbingu wˇadz ró(nych szczebli, nowoczesnego marketingu terytorialnego. Strategia jest zatem œ z jednej strony dokumentem okre,laj"cym kierunki rozwoju gminy Uchanie, z drugiej za, strony stanowi podstaw# do opracowania planów dziaˇania na poziomie operacyjnym, takich jak: plan rozwoju lokalnego, wieloletni plan inwestycyjny [WPI], wieloletni plan finansowy [WPF] i innych dokumentów specjalistycznych.

Zespóˇ redakcyjny

Strategia Rozwoju Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

Rozdziaˇ I Zaˇo enia ogólne i metodologiczne

1.1. Podstawowe definicje Strategia to okre9lenie sposobu postpowania i wybór drogi rozwoju spoˇeczno- gospodarczego poprzez sformuˇowanie misji i docelowej wizji jednostki, a w tym przypadku jednostki samorz!du terytorialnego œ gminy Uchanie. Strategia to wybór dˇugookresowych celów rozwojowych zapewniaj!cych urzeczywistnienie przyjtej wizji w okre9lonym okresie czasu. Cz9ci! strategii jest polityka realizacji strategicznych celów rozwojowych, okre9laj!ca zasady postpowania oraz wskazuj!ca narzdzia niezbdne do osi!gnicia przyjtych celów, w tym sposób alokacji 9rodków kapitaˇowych, zaanga:owania spoˇecznego, systemu informacji. Wa:nym elementem polityki s! wic wyodrbnione zadania wdro:eniowe ujte w ramach operacyjnych programów strategicznych. Rozwój zrównowa#ony œrozwój spoˇeczno-gospodarczy, maj!cy na celu wdro:enie zmian o charakterze cywilizacyjnym w sferze gospodarczej i spoˇecznej oraz stworzenie dobrych przyrodniczych podstaw trwaˇego rozwoju, przy poszanowaniu zasad ochrony 9rodowiska œ ekorozwoju. Na potrzeby niniejszej strategii wyró:niono trójpoziomow! hierarchi celów: CELE STRATEGICZNE œ jest to forma deklaracji ukierunkowuj!ca wszelkie dziaˇania, na ogóˇ w programach strategicznych jest uto:samiany z misj! lub stanowi gˇówny element misji. CELE OPERACYJNE œ okre9la drog osi!gnicia stanu docelowego w ramach strategicznego programu rozwojowego. CELE SZCZEGÌ˛OWE œ programy dziaˇania œ okre9laj! sposób osi!gnicia celu ogólnego (wskazuj! konkretne dziaˇania).

1.2. Zaˇoenia wyjciowe Prace nad opracowaniem strategii rozpoczto od sformuˇowania zaˇo:e7 wyj9ciowych, konsultacji ich z mieszka7cami i uzyskania akceptacji wˇadz gminy. Zgodnie z nim: a. Strategia powinna byş opracowana zgodnie z nadrzdn! zasad! rozwoju zrównowa:onego, tzw. ekorozwoju. b. Cele strategiczne rozwoju gminy powinny byş spójne z ogólnymi celami rozwoju powiatu, województwa oraz kraju. Przy okre9laniu strategicznych celów rozwojowych gminy oraz kierunków dziaˇa7 bd! brane pod uwag cele strategiczne, zalecenia oraz wskazówki zawarte w nastpuj!cych dokumentach: Strategia Rozwoju Powiatu Hrubieszowskiego, Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego do na lata 2006-2020, Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015, Narodowa Strategia Spójno9ci 2007-2013.

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

c. Strategia rozwoju powinna stanowiş dokument pragmatyczny. Strategia ta powinna okre9laş 9cie:k i zakres rozwoju gminy Uchanie. d. Strategia rozwoju gminy Uchanie powinna byş narzdziem umo:liwiaj!cym podejmowanie dziaˇa7 rozwojowych przez wˇadze gminy. Dziaˇania proponowane w strategii powinny sˇu:yş przede wszystkim: Stymulowaniu i tworzeniu warunków aktywno9ci spoˇecze7stwa i prorozwojowych zachowa7 podmiotów gospodarczych, w tym tak:e stworzeniu odpowiedniej infrastruktury, Poprawie stanu 9rodowiska przyrodniczego gminy Uchanie oraz wzbogaceniu istniej!cych walorów przyrodniczych regionu. e. Strategia rozwoju gminy Uchanie powinna byş dokumentem o charakterze planistycznym. W zwi!zku z powy:szym strategia powinna: Przedstawiaş klarowny obraz celów przyszˇego rozwoju gminy akceptowanych spoˇecznie; Umo:liwiaş podporz!dkowanie dziaˇa7 doraKnych dziaˇaniom dˇugofalowym; Zapewniaş koordynacj przemian gospodarczych i spoˇecznych, Umo:liwiş lepsze zagospodarowanie zasobów gminy, tj. ludzi, ziemi, obiektów, wiedzy, 9rodków finansowych, zasobów naturalnych i kulturowych; Wpˇywaş na stymulowanie przez wˇadze gminne zmian zgodnych z programem rozwoju; Zwikszaş szanse na uzyskanie zewntrznych Kródeˇ finansowania strategicznych dziaˇa7 rozwojowych. f. Realizacj! strategii bd! kierowaş wˇadze gminy. W dokumencie przedstawiona zostanie koncepcja systemu zarz!dzania wdra:aniem strategii oraz monitoringu i ewaluacji. Wszystkie zadania realizowane przez jednostki zale:ne od samorz!du gminnego powinny byş podporz!dkowane strategicznym celom rozwojowym i byş zgodne z programami realizacyjnymi.

1.3. Horyzont czasowy Cezura czasowa strategii rozwoju spoˇeczno-gospodarczego gminy Uchanie obejmuje lata 2007œ2015. Ten horyzont czasowy jest zgodny z zaˇo:eniami Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015 i Narodowej Strategii Spójno9ci 2007-2013. Jest podyktowany pragmatyczn! ocen! mo:liwo9ci wspóˇfinansowania poszczególnych zada7 inwestycyjnych z funduszy strukturalnych UE i EOG. Jest równie: zbie:ny z propozycj! Departamentu Strategii i Rozwoju Regionalnego Urzdu Marszaˇkowskiego Województwa Lubelskiego zawart! w publikacji ‚STRATEGIE ROZWOJU LOKALNEGO w latach 2007-2015. Vademecum dla jednostek samorz!du terytorialnego województwa lubelskiego“.

Strategia Rozwoju GGminyminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Rozdziaˇ II Ogólna charakterystyka

2.1. Poˇoenie.

Gmina Uchanie poˇo:ona jest w poˇudniowo-wschodniej cz9ci województwa lubelskiego przy szlaku handlowym Lublin, Krasnystaw, Hrubieszów, Zosin - Granica Pa7stwa. Gmina Uchanie jest jedn! z o9miu gmin powiatu hrubieszowskiego. S!siaduje z takimi gminami jak: Trzeszczany (pow. hrubieszowski), Grabowiec (pow. zamojski), oraz Wojsˇawice i Biaˇopole (pow. cheˇmski). Gmina Uchanie jest gmin! typowo rolnicz!, w skˇad której wchodzi 27 wsi. Gmin zamieszkuje 5760 osób.

Tab.2.1. Jednostki administracyjne tworzce gmin( Uchanie wg powierzchni i g(stoci zaludnienia.

Powierzchnia w G(stoş zaludnienia Jednostki administracyjne km2 (osoba/km2) 1. Soˇectwo Aurelin 3 42,3 2. Soˇectwo Biaˇowody 4 48,3 3. Soˇectwo Bokinia 4 37,0 4.Soˇectwo Chy(owice 12 35,5 5. Soˇectwo D#bina Kol. 2 20,5 6. Soˇectwo Drohiczany 7 46,3 7. Soˇectwo Feliksów Kol. 2 49,5 8. Soˇectwo Gliniska 3 48,0 9. Soˇectwo Jarosˇawiec 17 30,7 10. Soˇectwo Lemieszów 2 25,5 11. Soˇectwo ˛uszczów 2 33,5 12. Soˇectwo ˛uszczów Kol. 2 30,0 13. Soˇectwo Marysin 2 39,0 14. Soˇectwo Miedniki 3 56,3 15. Soˇectwo Mojsˇawice 3 53,3 16. Soˇectwo Mojsˇawice Kol. 2 98,5 17. Soˇectwo Odletajka 2 72,0 18. Soˇectwo Pielaki 1 117,0 19. Soˇectwo Putnowice Górne 1 77,0 20. Soˇectwo Rozkoszówka 8 56,0 21. Soˇectwo Staszic 3 79,7 22. Soˇectwo Teratyn 6 66,0 23. Soˇectwo Teratyn Kol. 3 45,7 24. Soˇectwo Uchanie 5 140,0 25. Soˇectwo Uchanie Kol. 3 6,7 26. Wola Ucha'ska 5 42,4 27. Soˇectwo Wysokie 1 87,0 Gmina Uchanie 108 49,0

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Mapa sytuujca Gmin w powiecie oraz województwie

Województwo lubelskie Powiat hrubieszowski

Strategia RozwoRozwojuju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Krótka charakterystyka soˇectw w gminie Uchanie.

LEMIESZÌW, gm. Uchanie. Wie9 poˇo:ona w 9rodkowej cz9ci gminy Uchanie, w obrbie Dziaˇów Grabowieckich. Pierwsza wzmianka o miejscowo9ci pochodzi z roku 1451. W 1564 roku Lemieszow nale:aˇ do ˇaci7skiej parafii w Hrubieszowie i powiatu cheˇmskiego. Posiadaˇ wtedy 1/2 ˇana u:ytków. W XVII wieku wie9 nale:aˇa do Komorowskich herbu Korczak. W 2 poˇ. wˇa9cicielem cz9ci wsi byˇ Jan Komorowski, a po nim w 1676 roku odziedziczyˇ Adam Komorowski, ˇowczy buski, :onaty z Katarzyn! Jarock!. W 1685 roku Aleksandra Komorowska ze swoim m:em Andrzejem M!czy7skim wziˇa w zastaw cz9ş Lemieszowa od Adama Komorowskiego, ˇowczego buskiego. Wedˇug spisu z 1840 roku wie9 obok Chy:owic i ˛uszczowa wchodziˇa w skˇad unickiej parafii w Chy:owicach. W 1845 roku wie9 nale:aˇa do gminy ˛uszczów. Istniaˇa tu karczma, która uzyskaˇa patent na dalsze prowadzenie wyszynku alkoholu. Na pocz. XIX wieku dobra ˛uszczów (wraz z Lemieszowem) nale:aˇy do Onufrego Antoniego Batowskiego herbu Trzy Zby, :onatego z Petronell! Beˇ:eck!. Prawdopodobnie odziedziczyˇ on dobra po ojcu Stanisˇawie Antonim Batowskim. Pod koniec XIX wieku wie9 wchodziˇa w skˇad dóbr ˛uszczów. Byˇo tu 14 domów wˇo9cia7skich i 285 mórg ziemi. Wˇa9cicielem tych dóbr byli zapewne Ratomscy. Wedˇug spisu z 1921 roku wie9 liczyˇa 21 domów i 137 mieszka7ców, w tym 96 Ukrai7ców. ˛USZCZÌW, gm. Uchanie. Wie9 poˇo:ona na poˇudniowym skraju gminy Uchanie, nad rzek! Biaˇk!, w obrbie Dziaˇów Grabowieckich. Po raz pierwszy miejscowo9ş wymieniana jest w 1451 roku, kiedy wystpowaˇ Wojciech z ˛uszczowa. W 1472 roku byˇo we wsi 7 ˇanów u:ytków i 2 karczmy. W latach 1527-1539 wystpowaˇ Stanisˇaw Russjan z ˛uszczowa, podsdek a póKniej sdzia beˇski. W 1535 roku notowano we wsi pust! cerkiew ‚sinagoga Dekerta“. PóKniejsze Kródˇa nie notuj! ju: cerkwi w ˛uszczowie. Rejestr poborowy z 1531 roku zanotowaˇ tu 1 i 1 4 ˇana u:ytków i mˇyn o 1 kole. W 1578 roku wie9, a w posiadaniu ˛uszczowskich, którzy mieli w ˛aszczowie 2 ˇany u:ytków, 3 zagrodników bez ziemi i 2 komorników. W 1582 roku Prokop i Stanisˇaw, synowe Pawˇa ˛uszczowskiego i Anny z Trzeszczan dopeˇnili podziaˇu ˛uszczowa. W 1594 roku Dorota Witowska, córka Jerzego ˛uszczowskiego sprzedaˇa swoj! cz9ş wsi Szewnickim, natomiast Katania Trzci7ska i Anna, za Stanisˇawem Goli7skim, tak:e córki Jerzego sprzedaˇy swoje cz9ci w 1600 Koniecpolskim. W 1609 roku Jan Komorowski, podkomorzy beˇski (zm. w 1642 r.) o:eniˇ si z Dorot! z Lipskich, l-o v. Jeremiaszowa Plichta i wszedˇ w posiadanie cz9ci ˛uszczowa. W 1638 roku córka Andrzeja ˛uszczowskiego, Marianna Granowa sprzedaˇa swoj! cz9ş wsi Komorowskiemu. W 2 poˇ. XVII wieku cz9ş wsi byˇa w posiadaniu Wacˇawa ˛uszczowskiego, którego syn Prokop w 1698 roku sprzedaˇ j! Wawrzy7cowi W!sowiczowi. Pod koniec XVII wieku wˇa9cicielem cz9ci ˛uszczowa byˇ Adam Komorowski, :onaty z Katarzyn! Jareck!. Spis z 1827 roku notowaˇ wie9 w powiecie hrubieszowskim i parafii Trzeszczany. Liczyˇa wówczas 26 domów i 154 mieszka7ców. W 1845 roku istniaˇa tu karczma, która uzyskaˇa patent na dalsze prowadzenie wyszynku alkoholu. Na pocz. XIX wieku wie9 nale:aˇa do Onufrego Antoniego Batowskiego herbu Trzy Zby, :onatego z Petronell! Beˇ:eck! (A. Boniecki, uzupeˇnienia, s. 88). Prawdopodobnie odziedziczyˇ on dobra po ojcu Stanisˇawie Antonim Batowskim.

Strategia RoRozwojuzwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Spis z 1840 roku notowaˇ wie9 w unickiej parafii w Chy:owicach i gminie Moniatycze. Pod koniec XIX wieku wie9 liczyˇa 24 domy i 384 morgi ziemi. Dobra ˛uszczów zˇo:one byˇy z folwarku ˛uszczów oraz wsi: ˛uszczów i Lemieszów i liczyˇy 760 mórg ziemi, w tym 515 mórg gruntów ornych i ogrodów, 144 morgi ˇ!k, 2 morgi wody, 50 mórg lasu, 30 mórg zaro9li, 19 mórg nieu:ytków i placów oraz 21 budynków drewnianych. Wˇa9cicielem tych dóbr byli zapewne Ratomscy, od których w 1908 roku kupiˇ je hrabia Bogdan Ronikier. W 1923 roku Ronikier sprzedaˇ wie9 prawdopodobnie Wˇadysˇawowi Kani, który jest notowany jej wˇa9cicielem w okresie midzywojennym. Wedˇug spisu z 1921 roku byˇo we wsi 36 domów i 192 mieszka7ców, w tym 170 Ukrai7ców, natomiast kolonia liczyˇa 12 domów i 75 mieszka7ców, w tym 3 Ukrai7ców. MIEDNIKI, gm. Uchanie. Wie9 poˇo:ona we wschodniej cz9ci gminy Uchanie, w obrbie Dziaˇów Grabowieckich. Pierwsza wzmianka o miejscowo9ci pochodzi z roku 1462, kiedy król Kazimierz Jagiello7czyk nadaˇ miasto Teratyn z 7 wsiami Jakubowi i Mikoˇajowi Koniecpolskim za ich zasˇugi w wojnie pruskiej. Zapewne w9ród tych wsi znalazˇy si tak:e Miedniki. W roku 1539 wˇa9cicielem wsi byˇ Stanisˇaw Przedbór Koniecpolski herbu Pobóg (zm. 1588), kasztelan sieradzki, o:eniony z El:biet! Ligenz!. Posiadaˇ on tu w 1564 roku 1 i 3/4 ˇana u:ytków, 3 zagrodników z ziemi! i 2 komorników. W 1595 roku Teratyn przejli po nim synowie: Aleksander, wojewoda sieradzki, o:eniony z Ann! Sroczyck! i Samuel. W 1651 roku wie9 nale:aˇa do Jana Przedbór z Konic Koniecpolskiego. W 2 poˇ. XVII wieku dobra Teratyn otrzymaˇ Stanisˇaw Koniecpolski (1643-1682), kasztelan krakowski, :onaty z Joann! Barbar! Zamoysk!. Nie pozostawiˇ on jednak potomka, a caˇy swój olbrzymi maj!tek zapisaˇ stryjowi Janowi Aleksandrowi Koniecpolskiemu (zm. 1719), wojewodzie bracˇaw-skiemu i sieradzkiemu, :onatemu z Helen! Rzewusk!. Obdarowany zmarˇ jednak bezpotomnie, a jego dobra w wikszo9ci przypadˇy Walewskim. W XVIII wieku wie9 nale:aˇa najpierw do Piotra Skotnickiego, a nastpnie jego syna Józefa. Pod koniec XIX wieku dobra te przeszˇy na Józefa Chociszewskiego, a potem na jego córk Józef, która wniosˇa je w posagu Feliksowi Doli7skiemu. Od niej w 1818 roku dobra Teratyn wraz z Miednikami kupiˇ Wincenty Poletyˇˇo. W 1823 roku po ojcu maj!tek odziedziczyˇy dzieci: Seweryn i Helena. W 1836 roku Helena, :ona Tadeusza Turkuˇˇa odkupiˇa drug! poˇow dóbr od brata Seweryna. W 1869 roku po matce odziedziczyˇa maj!tek córka Helena, która wyszˇa za m!: za hrabiego Karola Miera. W 1888 roku Helena Mier sprzedaˇa dobra za 150 tys. rubli Bogdanowi Gaˇzowskiemu. Pod koniec XIX i na pocz. XX wieku dobra te zostaˇy rozparcelowane i sprzedane. Spis z 1827 roku notowaˇ wie9 w powiecie hrubieszowskim i parafii Uchanie. Liczyˇa wów- czas 20 domów i 138 mieszka7ców. W 1845 roku istniaˇa tu karczma, która uzyskaˇa patent na dalsze prowadzenie wyszynku alkoholu. Wówczas Miedniki byˇy w gminie Teratyn. Pod koniec XIX wieku wie9 liczyˇa 25 domów i 498 mórg ziemi i wchodziˇa nadal w skˇad dóbr Teratyn . Wedˇug spisu z 1921 roku w Miednikach byˇo 37 domów i 224 mieszka7ców, w tym 184 Ukrai7ców i 5 Uydów. W okresie midzywojennym notowano we wsi wiatrak. MOJS˛AWICE, gm. Uchanie. Wie9 poˇo:ona na poˇudniowo-wschodnim skraju gminy Uchanie, w obrbie Dziaˇów Grabowieckich. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z roku 1446, kiedy ksi!: beˇski Wˇadysˇaw I nadaˇ dwa dworzyszcza nazwane Moyslawycze Janowi z Drzejowic. W roku 1463 Kródˇa notowaˇy Jana z Mojsˇawic. W 1472 roku wie9 liczyˇa 4 ˇany u:ytków. Wedˇug rejestru

StrateStrategiagia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

poborowego w 1578 roku Mojsˇawiccy posiadali tu 1/2 ˇana u:ytków, 1 zagrodnika z ziemi!, 1 zagrodnika bez ziemi i 1 komornika, natomiast Stanisˇaw Koniecpolski 1/2 ˇana u:ytków i 2 zagrodników bez ziemi. W 1595 roku Mojsˇawice otrzymali Samuel i Aleksander Koniecpolscy, wnukowie Stanisˇawa. W 1607 roku Samuel sprzedaˇ swoj! cz9ş Stanisˇawowi Koniecpolskiemu. W poˇ. XVII wieku dobra Teratyn zapewne wraz z Mojsˇawicami otrzymaˇ Stanisˇaw Koniecpolski (1643-1682), kasztelan krakowski, :onaty z Joann! Barbar! Zamoysk!. Nie pozostawiˇ jednak potomka, a caˇy swój olbrzymi maj!tek zapisaˇ stryjowi Janowi Aleksandrowi Koniecpolskiemu (zm. 1719), wojewodzie bracˇawskiemu i sieradzkiemu, :onatemu z Helen! Rzewusk!. Ten ostatni równie: zmarˇ bezpotomnie, a jego dobra w wikszo9ci przypadˇy Walewskim. Jednak Mojsˇawice prawdopodobnie wcze9niej przeszˇy w rce Rzeczyckich, bowiem w 1698 wie9 nale:aˇa do Zofii Rzeczyckiej i jej syna Piotra Skotnickiego, którzy zapisali 3000 zˇp dla zakonu karmelitanek w Lublinie i ubezpieczyli t sum na dobrach Mojsˇawice. W 1717 roku wie9 [w cz9ci] nale:aˇa do Michaˇa Potockiego. W 1751 roku Jadwiga Mogielnicka zapisaˇa 2000 zˇp na rzecz ko9cioˇa w Sawinie i ubezpieczyˇa je na dobrach Mojsˇawice. W latach 1767-1772 wˇa9cicielem wsi notowany byˇ Józef Skotnicki. W 2 poˇ. XVIII wieku dobra te przeszˇy we wˇadanie Krzysztofa Wyl:y7skiego, od którego w 1818 roku Mojsˇawice kupiˇ Wincenty Poletyˇˇo. W 1823 roku po ojcu maj!tek odziedziczyˇy dzieci: Seweryn i Helena. W 1836 roku Helena, :ona Tadeusza Turkuˇˇa odkupiˇa poˇow dóbr od brata Seweryna i staˇa si ich jedyn! wˇa9cicielk!. Spis z 1827 roku notowaˇ wie9 w powiecie hrubieszowskim i parafii Uchanie. Liczyˇa wów- czas 19 domów i 132 mieszka7ców. W 1845 roku istniaˇa tu karczma, która uzyskaˇa patent na dalsze prowadzenie wyszynku alkoholu. Wówczas wie9 byˇa w gminie Teratyn nale:!cej do Tadeusza Turkuˇˇa. Jeszcze za swego :ycia Turkuˇˇ przekazaˇ maj!tek w 1869 roku córkom; Felicji Camello i hrabinie Helenie Mier. Ta ostatnia spˇaciˇa siostr i objˇa caˇo9ş dóbr, lecz w 1888 roku sprzedaˇa Stefankowice i zapewne Mojsˇawice Ksaweremu Gaˇziowskiemu. Pod koniec XIX wieku wie9 liczyˇa 23 domy i 396 mórg ziemi i nale:aˇa do dóbr Teratyna. W 1866 roku tutejszy folwark liczyˇ 323 morgi, w tym 199 mórg ziemi ornej i ogrodów, 43 morgi ˇ!k, 49 mórg lasu i 32 morgi placów i nieu:ytków. W 1898 roku dobra te zostaˇy cz9ciowo rozparcelowane a caˇy swój olbrzymi maj!tek zapisaˇ stryjowi Janowi Aleksandrowi Koniecpolskiemu (zm. 1719), wojewodzie bracˇawskiemu i sieradzkiemu, :onatemu z Helen! Rzewusk!. Ten ostatni równie: zmarˇ bezpotomnie, a jego dobra w wikszo9ci przypadˇy Walewskim. Jednak Mojsˇawice prawdopodobnie wcze9niej przeszˇy w rce Rzeczyckich, bowiem w 1698 wie9 nale:aˇa do Zofii Rzeczyckiej i jej syna Piotra Skotnickiego, którzy zapisali 3000 zˇp dla zakonu karmelitanek w Lublinie i ubezpieczyli t sum na dobrach Mojsˇawice. W 1717 roku wie9 [w cz9ci] nale:aˇa do Michaˇa Potockiego. W 1751 roku Jadwiga Mogielnicka zapisaˇa 2000 zˇp na rzecz ko9cioˇa w Sawinie i ubezpieczyˇa je na dobrach Mojsˇawice. W latach 1767-1772 wˇa9cicielem wsi notowany byˇ Józef Skotnicki. W 2 poˇ. XVIII wieku dobra te przeszˇy we wˇadanie Krzysztofa Wyl:y7skiego, od którego w 1818 roku Mojsˇawice kupiˇ Wincenty Poletyˇˇo. W 1823 roku po ojcu maj!tek odziedziczyˇy dzieci: Seweryn i Helena. W 1836 roku Helena, :ona Tadeusza Turkuˇˇa odkupiˇa poˇow dóbr od brata Seweryna i staˇa si ich jedyn! wˇa9cicielk!. Spis z 1827 roku notowaˇ wie9 w powiecie hrubieszowskim i parafii Uchanie. Liczyˇa wów- czas 19 domów i 132 mieszka7ców. W 1845 roku istniaˇa tu karczma, która uzyskaˇa patent na dalsze prowadzenie wyszynku alkoholu. Wówczas wie9 byˇa w gminie Teratyn nale:!cej do Tadeusza Turkuˇˇa. Jeszcze za swego :ycia Turkuˇˇ przekazaˇ maj!tek w 1869 roku córkom; Felicji Camello i hrabinie Helenie Mier. Ta ostatnia spˇaciˇa siostr i objˇa caˇo9ş dóbr, lecz w 1888 roku sprzedaˇa Stefankowice i zapewne Mojsˇawice Ksaweremu Gaˇzowskiemu. Pod koniec XIX wieku wie9 liczyˇa 23 domy i 396 mórg ziemi i nale:aˇa do dóbr Teratyna. W 1866 roku tutejszy folwark liczyˇ 323 morgi, w tym 199 mórg ziemi ornej i ogrodów,

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

43 morgi ˇ!k, 49 mórg lasu i 32 morgi placów i nieu:ytków. W 1898 roku dobra te zostaˇy cz9ciowo rozparcelowane. Przed 1915 rokiem istniaˇa we wsi 2-klasowa szkoˇa cerkiewna. Wedˇug spisu z 1921 roku wie9 wraz z koloni! liczyˇa 77 domów i 496 mieszka7ców. W II şwierci XX wieku wybudowano tu drewniany mˇyn motorowy. W 1939 roku Niemcy rozstrzelali w Mojsˇawicach ok. 200 Uydów z Cheˇma. ODLETAJKA, gm. Uchanie. Wie9 poˇo:ona na póˇnocnym skraju gminy Uchanie, w obrbie Dzaˇów Grabowieckich. W latach 1884 i 1885 Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie odkupiˇo z maj!tku Teratyn nale:!cym do hrabiny Heleny Mier 1005 mórg lasu. Wkrótce na cz9ci wykarczowanego lasu powstaˇa Odletajka. Wedˇug mapy austriackiej z 1914 roku byˇo tu 7 domów. Spis z 1921 roku notowaˇ Odletajk jako koloni, która liczyˇa 31 domów i 227 mieszka7ców, w tym 55 Ukrai7ców i 4 Uydów. W 1938 roku kolonia miaˇa 226 mieszka7ców. Samodzieln! wsi! zostaˇa dopiero po II wojnie 9wiatowej. PUTNOWICE GÌRNE, gm. Uchanie . Wie9 poˇo:ona na póˇnocnym skraju gminy Uchanie, nad rzek! Weˇniank!, w obrbie Dziaˇów Grabowieckich. Pierwsza wzmianka o miejscowo9ci pochodK: z roku 1564, kiedy notowano tu 5 ˇanów u:ytków. 2 zagrodników z ziemi!, 6 zagrodników bez ziemi i 1 komornika. Od pocz. XVII wieku wie9 ta wraz z mˇynem Busieniec wchodziˇa w skˇad starostwa hrubieszowskiego. Wedˇug lustracji w 1627 roku byˇo tu 10 kmieci, 7 zagrodników, mˇyn i karczma, natomiast w latach 1661-65 roku byˇo tu 2 kmieci, 5 komorników, mˇyn zniszczony i karczma. Pierwsza wzmianka o cerkwi w Putnowicach pochodzi z roku 1492. Notuj! j! Kródˇa w XV, XVI i pocz. XVII wieku. W 1759 roku notowano tu drewnian! cerkiew parafialn! p.w. 9w. Demetriusza Mczennika, która nale:aˇa do dekanatu cheˇmskiego. Putnowice pozostaˇy cz9ci! starostwa hrubieszowskiego do 1799 roku, kiedy rz!d austriacki zamieniˇ je z Ignacym Cetnerem, wojewod! beˇskim, w zamian za jego dobra solne. W 1800 roku ks. Stanisˇaw Staszic odkupiˇ za 700 tys. zˇ od Cetnera dobra, a 11 kwietnia 1816 roku zawarˇ z chˇopami kontrakt, moc! którego uwolniˇ ich od pa7szczyzny i wydzier:awiˇ ziemi w ramach utworzonego przez siebie Towarzystwa Rolniczego Hrubie- szowskiego. W 1822 roku Stanisˇaw Staszic dokonaˇ zamiany kontraktu na wieczyst! darowizn uwˇaszczaj!c w ten sposób chˇopów w TRH. Towarzystwo skˇadaˇo si obok cz9ci Putnowic z wójtostwa hrubieszowskiego i 7 okolicznych wsi, a jego siedziba mie9ciˇa si w Dziekanowie. W roku 1822 cz9ş wsi nale:!ca do TRH (Putnowice Górne) liczyˇa 7 domów. Spis z 1827 roku notowaˇ wie9 i powiecie i parafii Hrubieszów. Liczyˇa wówczas 9 domów i 43 mieszka7ców, a w 1864 roku 22 domy i 213 mórg ziemi. Pod koniec XIX wieku Putnowice Górne nale:aˇy do gminy Jarosˇawiec i parafii w Uchaniach. Byˇa tu cerkiew filialna parafii Bu9no. W 1845 roku istniaˇa w Putnowicach karczma, która uzyskaˇa patent na dalsze prowadzenie wyszynku alkoholu. Wedˇug spisu z 1921 roku putnowice Górne liczyˇy 34 domy i 246 mieszka7ców. ROZKOSZOWKA, gm. Uchanie. Wie9 poˇo:ona w zachodniej cz9ci gminy Uchanie, w obrbie Dziaˇów Grabowieckich. Miejscowo9ş zostaˇa zaˇo:ona przez Kazimierza Ossoli7skiego w 1784 roku na gruntach Ucha7. Osadnicy zostali zwolnieni na 7 lat od wszelkich opˇat na rzecz dworu. Po tym okresie gospodarze posiadaj!cy grunta o powierzchni 4 morgi pˇacili 7 zˇ. Gospodarze posiadaj!cy zaprzgi musieli odpracowaş w folwarku 10 dni (8 dni zaprzgiem i 2 piechot!), za9 bez zaprzgu pˇacili tylko czynsz w wysoko9ci 7 zˇ oraz danin: kur i 42

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

kapˇona. Na chˇopów posiadaj!cych mniej ni: 4 morgi gruntu naˇo:ono stosunkowo mniejsze ci:ary, ale musieli braş udziaˇ w pracach przy reperacji grobli, oczyszczania stawów itp. W 1795 roku dobra Uchanie cz9ciowo nale:aˇy do Aleksandra Sieniuty- Lachowicza, a w 1798 roku do Józefa Kuszla, miecznika podlaskiego, o:enionego z córk! Kazimierza Ossoli7skiego - Teres!. W 1801 roku cz9ş dóbr byˇa nadal w posiadaniu Aleksandra Sieniuty, cz9ş Wojciecha Danaczewskiego, a nastpnie Uyda Rozenberga i od 1804 roku Antoniego Sieniuty-Bali7skiego, sdziego pokoju powiatu hrubieszowskiego. Trudno dociec, w której cz9ci znalazˇa si Rozkoszówka. Antoni Bali7ski prawdopodobnie wykupiˇ pozostaˇe cz9ci maj!tku, gdy: tylko on figuruje w dokumentach jako wˇa9ciciel Ucha7. Zmarˇ on w 1820 roku, a jego maj!tek odziedziczyˇa Marianna z Bali7skich Prodysiewiczowa i jego :ona Maˇgorzata Bali7ska. W 1833 roku dobra Ucha7skie za udziaˇ dziedzica Ucha7 Sieniuty-Bali7skiego w powstaniu listopadowym zostaˇy skonfiskowane. Obejmowaˇy one wówczas: Uchanie, Wol Ucha7sk!, Rozkoszówk, Pielaki, Bokinie i Aurelin i zajmowaˇy 2796 mórg powierzchni. Dobra te w wikszo9ci nabyˇ Jan Popˇawski, a niewielk! cz9ş tak:e Józef Chrzanowski. W 1838 roku Chrzanowski sprzedaˇ swoj! cz9ş hr. Alojzemu Poletyˇˇo za 8000 zˇp, który ponadto w 1846 roku odkupiˇ od Jana Popˇawskiego pozostaˇ! cz9ş za 531 366 zˇ i 20 gr, W 1853 roku Alojzy Poletyˇˇo przekazaˇ Uchanie swojej córce Wˇadysˇawie, zam:nej za Feliksem Szydˇowskim. W ich posiadaniu byˇy one do 1877 roku. Wówczas dobra obejmowaˇy folwarki w Uchaniach, D!browie, Wˇadzinie i Feliksowie. Folwark D!browa powstaˇ na terenie wsi Roskoszówka. Zasadnicz! cz9ş maj!tku Uchanie (wraz z folwarkiem D!brow!) kupiˇ w 1877 roku za 135 tys. rubli ksi!: Stefan Lubomirski. Spis z 1827 roku notowaˇ wie9 w powiecie hrubieszowskim i parafii Uchanie. Liczyˇa wówczas 67 domów i 293 mieszka7ców. W 1838 roku z materiaˇu rozbiórkowego drewnianego szpitala w Uchaniach zbudowano karczm w Rozkoszówce. W 1845 roku karczma ta uzyskaˇa patent na dalsze prowadzenie wyszynku alkoholu. W 1861 roku powstaˇa we wsi szkoˇa. Pod koniec XIX wieku Rozkoszówka nale:aˇa do gminy Jarosˇawiec i parafii w Uchaniach. Liczyˇa wtedy 77 domów oraz 825 mórg ziemi wˇo9cia7skiej. Byˇa tu tak:e szkoˇa pocz!tkowa. Na pocz. XIX wieku w cz9ci wsi istniaˇ folwark D!browa. Od ko7ca XIX wieku do chwili przejcia wsi na rzecz reformy rolnej wˇa9cicielami D!browy byli Mackiewicze, którzy nabyli maj!tek prawdopodobnie od Stefana Lubomirskiego. Mackiewicze wznie9li tu murowany dwór parterowy, z pitrow! facjatka na osi. W 1929 roku Wincenty Mackiewicz posiadaˇ w folwarku D!browa 208 ha, a mˇyn motorowy we wsi nale:aˇ do P. Zaj!ca. Wedˇug spisu z 1921 roku Rozkoszówka liczyˇa 108 domów (3 niezamieszkaˇe) i 730 mieszka7ców, w tym 2 Ukrai7ców i 11 Uydów. Latem 1943 roku Niemcy wysiedlili mieszka7ców wsi, a podczas tej akcji zastrzelili kilku mieszka7ców. Po II wojnie 9wiatowej dwór w D!browie u:ytkowany byˇ jako siedziba O9rodka Kultury Rolnej, póKniej umieszczono w nim Szkoˇ Podstawow!, a w ko7cu przeznaczono na mieszkanie prywatne. W 1958 roku budynek ulegˇ zawaleniu i zostaˇ rozebrany. Pod koniec lat 80-tych XX wieku istniaˇy tu jeszcze 3 budynki gospodarcze, sˇu:!ce do celów magazynowych i hodowlanych PGR-u Uchanie. STASZIC, gm. Uchanie. Wie9 poˇo:ona w 9rodkowej cz9ci gminy Uchanie, nad rzek! Biaˇka, w obrbie Dziaˇów Grabowieckich.

Strategia Rozwoju Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

W 1909 roku Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie zakupiˇo folwark i las Drohiczany o powierzchni 1375 mórg. Na zakupionym terenie zaˇo:ono wówczas koloni o nazwie Staszyc. Wedˇug spisu z 1921 roku miejscowo9ş notowana jako kolonia liczyˇa 63 domy i 390 miesza7ców, w tym 142 Ukrai7ców i 4 Uydów. W okresie midzywojennym istniaˇ w Kol. Staszyc mˇyn gazowy zatrudniaj!cy pracowników, cegielnia oraz olejarnia, zlikwidowana w 1936 roku. W 1938 roku kolonia liczyˇa 539 mieszka7ców. Samodzieln! wie9 utworzono po II wojnie 9wiatowej. TERATYN, Gm. Uchanie Wie9 poˇo:ona na póˇnocno-wschodnim skraju gminy Uchanie, nad rzek! Biaˇk!, w obrbie Grzdy Horodelskiej. Pierwsza wzmianka o miejscowo9ci pochodzi z roku 1428, kiedy wystpowaˇ ‚Stasthkone woyewode de Teratyn“. W 1439 roku Teratyn wymieniony jest jako miasto królewskie. Król Kazimierz Jagiello7czyk nadaˇ w 1462 roku miasto Teratyn z 7 wsiami Jakubowi i Mikoˇajowi Koniecpolskim za ich zasˇugi w wojnie pruskiej (J. Górak 1990, s. 88). W roku 1539 wˇa9cicielem miasta byˇ Stanisˇaw Przedbór Koniecpolski herbu Pobóg (zm. 1588), kasztelan sieradzki, o:eniony z El:biet! Ligenz!, który posiadaˇ tu w 1564 roku 8 i 1/2 ˇana u:ytków, 7 zagrodników, 1 rzemie9lnika i cerkiew. W 1595 roku Teratyn przejli po nim synowie: Aleksander, wojewoda sieradzki, o:eniony z Ann! Sroczyck! i Samuel. W 1651 roku miejscowo9ş nale:aˇa do Jana Przedbór z Konic Koniecpolskiego. Istniaˇ tu murowany dwór na planie prostok!ta, trójdzielny, dwutraktowy z sieni! na osi. Po jednej stronie sieni znajdowaˇa si izba stoˇowa i komnata, a po drugiej stronie pokoik maˇy, o 2 oknach z maˇ! komnat!. Do dworu dobudowano dwa pokoje, w ka:dym po 1 oknie oprawionym w oˇów. Kryta sˇom! rezydencja ogrzewana byˇa piecami. Pierwotnie wybudowano j! zapewne w 1 poˇ. XVI wieku, a rozbudowano w 2 poˇ. XVI wieku i ponownie przed 1651. Dwór istniaˇ jeszcze w roku 1760. Ostatni raz Teratyn jako miasto wystpowaˇ w dokumencie z 1629 roku. W 2 poˇ. XVII wieku jego wˇa9cicielem byˇ Stanisˇaw Koniecpolski (1643-1682), kasztelan krakowski, :onaty z Joann! Barbar! Zamoysk!. Nie pozostawiˇ on jednak potomka, a caˇy swój olbrzymi maj!tek zapisaˇ stryjowi Janowi Aleksandrowi Koniecpolskiemu (zm. 1719), wojewodzie bracˇawskiemu i sieradzkiemu, :onatemu z Helen! Rzewusk!. Ten jednak równie: umarˇ bezpotomnie, a jego maj!tek w wikszo9ci przypadˇ Walewskim. W XVIII wieku Teratyn nale:aˇ najpierw do Piotra Skotnickiego, a nastpnie jego syna Józefa. Tego ostatniego jako wˇa9ciciela notuj! Kródˇa w 1767 roku. Jeszcze w 2 poˇ. XVIII wieku dobra te przeszˇy we wˇadanie Józefa Chociszewskiego, a nastpnie jego córki Józefy, która wniosˇa je w posagu Feliksowi Doli7skiemu. W 1818 roku od Józefy Doli7skiej dobra Teratyn wraz z Mojsˇawicami kupiˇ Wincenty Poletyˇˇo, a w 1823 roku po ojcu maj!tek odziedziczyˇy dzieci: Seweryn i Helena. W 1836 roku Helena, :ona Tadeusza Turkuˇˇa odkupiˇa poˇow dóbr od brata i staˇa si ich jedyn! wˇa9cicielk!. W 1869 roku Teratyn po matce odziedziczyˇa córka Helena, która wyszˇa za m!: za hrabiego Karola Miera. W 1888 roku sprzedaˇa ona dobra za 150 tys. rubli Bogdanowi Gaˇzowskiemu, ten za9 pod koniec XIX i na pocz. XX wieku dobra rozparcelowaˇ i sprzedaˇ. Pierwsza wzmianka o cerkwi w Teratynie pochodzi z roku 1531, a jej istnienie potwierdzaj! Kródˇa XVI i XVII-wieczne. W 1760 roku drewniana cerkiew p.w. 9w. Mikoˇaja Biskupa nale:aˇa do dekanatu horodelskiego diecezji cheˇmskiej. W 1840 roku w skˇad unickiej parafii wchodziˇy: Teratyn, Miedniki i Mojsˇawice. Liczyˇa ona wówczas 660 parafian. W 1845 roku cerkiew zostaˇa odnowiona przez Tadeusza Turkuˇˇa (SGKP, wypisy, s. 390). W 1880 roku wzniesiono murowan! cerkiew p.w. 9w. Mikoˇaja. Od 1875 roku do II wojny 9wiatowej istniaˇa tu parafia prawosˇawna, która w okresie midzywo-

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

jennym liczyˇa 4342 parafian. W 1948 roku cerkiew zostaˇa rekoncyliowana na ko9cióˇ rzymskokatolicki p.w. 9w. Stanisˇawa Biskupa. Pierwotnie cmentarz grzebalny istniaˇ wokóˇ cerkwi, przeniesiony prawdopodobnie na pocz. XIX wieku poza zabudow wsi. Cmentarz byˇ czynny do II wojny 9wiatowej. Obecnie posiada on ksztaˇt prostok!ta o powierzchni 0,42 ha. Rzymskokatolicy po erygowaniu parafii w 1948 roku zaˇo:yli nowy cmentarz, w ksztaˇcie poˇowy trapezu o powierzchni 1 ha. Spis z 1827 roku notowaˇ Teratyn w powiecie hrubieszowskim i parafii Uchanie. Liczyˇ wówczas 59 domów i 396 mieszka7ców. W 1845 roku istniaˇa tu karczma, która uzyskaˇa patent na dalsze prowadzenie wyszynku alkoholu. Wówczas dziedzicem wsi byˇ Tadeusz Turkuˇˇ. W 2 poˇowie XIX wieku wybudowano we wsi drewnian! szkoˇ. W 1866 roku folwark Teratyn liczyˇ 1743 morgi, w tym 546 mórg ziemi ornej, 171 mórg ˇ!k, 858 mórg lasu i 168 mórg nieu:ytków. Wie9 liczyˇa 96 ddmów i 990 mórg ziemi wˇo9cia7skiej. Wedˇug spisu z 1921 roku wie9 liczyˇa 111 domów i 630 mieszka7ców, w tym 547 Ukrai7ców i 55 Uydów. WOLA UCHAASKA, gm. Uchanie Wie9 poˇo:ona w 9rodkowej cz9ci gminy L". hanie, nad rzek! Weˇniank!, w obrbie Dziaˇów Grabowieckich. W 1470 roku król Kazimierz Jagiello7czyk sprzedaˇ poˇow Ucha7 Pawˇowi Jasie7skiemu herbu Poronia, kasztelanowi sandomierskiemu, staro9cie cheˇmskiemu i beˇskiemu, :onatemu z Katarzyn! Magnuszewsk!, który posiadaˇ Wolic Ucha7sk! i Polemec. W 1489 roku po Pawˇa Jasie7skiego wie9 przeszˇa na wˇasno9ş jego syna Pawˇa i byˇa w jego posiadaniu do 1505 lub 1507 roku. Po jego 9mierci caˇo9ş dóbr otrzymali krewni: Feliks z Ole9nicy, Jan Bochornicki i bracia: Jakub, Paweˇ i Krystyn Magnuszewscy. Okoˇo 1514 roku doszˇo do podziaˇu maj!tku i Uchanie (wraz z Wol!) trafiˇy w rce Pawˇa Magnuszewskiego herbu Radwan, który od maj!tku przybraˇ nazwisko Ucha7ski. Po jego 9mierci w 1548 roku dobra przejli dwaj synowie: Arnulf i Jakub. Ten ostatni obraˇ stan duchowny i doszedˇ do godno9ci prymasa Polski. Arnulf (1503 lub 1506-1574), ˇowczy beˇski i starosta cheˇmski odbudowaˇ wraz ze swym bratem Jakubem w latach 1550-1580 ko9cióˇ w Uchaniach, zniszczony po najeKdzie tatarskim w 1549 roku. Wedˇug rejestru poborowego w 1564 roku wie9 nale:aˇa do ˇaci7skiej parafii Uchanie i li- czyˇa 3 i 1/2 ˇana u:ytków, 3 zagrodników bez ziemi i 2 rzemie9lników. Jej wˇa9cicielami byli najpierw Ucha7scy, a nastpnie Daniˇowicze, najpierw Mikoˇaj, a póKniej jego syn - Jan Mikoˇaj, a wreszcie brat tego ostatniego Mikoˇaj. Dobra Ucha7skie w XVII wieku znacznie zostaˇy poszerzone i skˇadaˇy si z Ucha7, Putnowic, Woli Ucha7skiej, Wysokiego, Bokinii i Stupnika. Mikoˇaj Daniˇowicz zmarˇ w 1676 roku, a Uchanie wraz z rk! jego córki Zofii Anny otrzymaˇ Jan Cetner (zm. w 1680 r.), starosta szczorowiecki i rotmistrz królewski. Po Janie i Zofii Cetnerach dobra Uchanie wraz z Wol! Ucha7sk! odziedziczyˇa ich najstarsza córka - Teofila Teresa (zm. w 1741 r.), która po9lubiwszy Józefa Potockiego (zm. w 1723 r.) wniosˇa mu w posagu ten maj!tek. Po nich Uchanie wraz z okolicznymi wsiami odziedziczyˇ syn - Franciszek Salezy (zm. w 1772 r.), wojewoda kijowski oraz starosta beˇski i hrubieszowski. W latach 1772-1780 dobra Uchanie byˇy w rkach Stani- sˇawa Potockiego, syna Salezego Franciszka i jego drugiej :ony Anny Potockiej, którzy maj!tek wydzier:awiali. Przed 1767 rokiem dzier:awc! byˇ Hilewski, od 1767 roku Stanisˇaw Dzba7ski, ˇowczy grabowiecki, a po nim od ok. 1774 roku Mikoˇaj Dzba7ski, chor!:y koronny. W 1780 roku Stanisˇaw Potocki sprzedaˇ Uchanie (wraz z Wiol! Franciszkowi Ossoli7skiemu, biskupowiskiemu i czernihowskiemu, a po jego 9mierci w 1784 roku odziedziczyˇ je Kazimierz Ossoli7ski. W 1795 roku dobra Uchanie cz9ciowo nale:aˇy do Aleksandra Sieniuty-Lachowicza, a w 1798 roku do Józefa Kuszla, miecznika podlaskiego, o:enionego z córk! Kazimierza Ossoli7skiego - Teres!. W 1801 roku cz9ş

Strategia Rozwoju GGminyminy Uchanie na lata 20072007----20152015

dóbr byˇa nadal w posiadaniu Aleksandra Sieniuty, cz9ş Wojciecha Danaczewskiego, a nastpnie Uyda Rozenberga i od 1804 roku Antoniego Sieniuty-Bali7skiego, sdziego pokoju powiatu hrubieszowskiego. Trudno jednak okre9liş do kogo nale:aˇa wie9 Wola Ucha7ska. Dopiero Antoni Bali7ski wykupiˇ pozostaˇe cz9ci maj!tku, gdy: figuruje w dokumentach jako jedyny wˇa9ciciel dóbr. Zmarˇ on w 1820 roku, a jego maj!tek odziedziczyˇa córka Marianna z Bali7skich Prodysiewiczowa i jego :ona Maˇgorzata Bali7ska. W 1833 roku maj!tek obejmuj!cy: Uchanie, Wol Ucha7sk!, Rozkoszówk, Pielaki, Bokinie i Aurelin i zajmuj!ce 2796 mórg powierzchni za udziaˇ dziedzica Ucha7 Sieniuty- Bali7skiego w powstaniu listopadowym zostaˇy skonfiskowane. Dobra te w wikszo9ci (w tym zapewne Wol Ucha7sk!) nabyˇ Jan Popˇawski, a niewielk! cz9ş tak:e Józef Chrzanowski. W 1838 roku Chrzanowski sprzedaˇ swoj! cz9ş hr. Alojzemu Poletyˇˇo za 8000 zˇp, który w 1846 roku odkupiˇ od Jana Popˇawskiego pozostaˇ! cz9ş za 531 366 zˇ i 20 gr. W 1853 roku Alojzy Poletyˇˇo przekazaˇ Uchanie swojej córce Wˇadysˇawie zam:nej za Feliksem Szydˇowskim. W ich posiadaniu byˇy one do 1877 roku. Wówczas dobra obejmowaˇy folwarki w Uchaniach, D!browie, Wˇadzinie i Feliksowie. Zasadnicz! cz9ş maj!tku kupiˇ w 1877 roku za 135 tys. rubli ksi!: Stefan Lubomirski. W jego posiadaniu dobra pozostaˇy do 1918 roku. Pod koniec XIX wieku wie9 liczyˇa 26 domów i 481 mórg ziemi wˇo9cia7skiej. Wedˇug spisu z 1921 roku w Woli Ucha7skiej byˇy 53 domy i 340 mieszka7ców, w tym 80 Ukrai7ców. W 1963 roku wybuchˇ we wsi groKny po:ar, który strawiˇ 24 budynki. WYSOKIE, gm. Uchanie. Wie9 poˇo:ona w 9rodkowej cz9ci gminy Uchanie, nad rzek! Weˇniank!, w obrbie Dziaˇów Grabowieckich. Pierwsza wzmianka o miejscowo9ci pochodzi z roku 1575, kiedy stanowiˇa uposa:enie ko9cioˇa w Uchaniach. Wówczas biskup Ucha7ski, zmieniˇ uposa:enie i w zamian za Wysokie Ucha7skie nadaˇ plebanowi Wol Hajownick! i poˇow Wysokiego Hajownickiego. Od pocz!tku wie9 wchodziˇa w skˇad dóbr Uchanie, najpierw we wˇadaniu Ucha7skich, a póKniej Daniˇowiczów: Mikoˇaja, nastpnie jego syna - Jana Mikoˇaja, a wreszcie brata tego ostatniego -Mikoˇaja. Dobra te w XVII wieku znacznie zostaˇy poszerzone i skˇadaˇy si z Ucha7, Putnowic, Woli Ucha7skiej, Wysokiego, Bokinii i Stupnika. Mikoˇaj Daniˇowicz zmarˇ w 1676 roku, a Uchanie wraz z rk! jego córki Zofii Anny otrzymaˇ Jan Cetner (zm. w 1680 r.), starosta szczorowiecki i rotmistrz królewski. Po Janie i Zofii Cetnerach dobra Uchanie wraz z Wysokiem odziedziczyˇa ich najstarsza córka - Teofila Teresa (zm. w 1741 r.), która po9lubiwszy Józefa Potockiego (zm. w 1723 r.) wniosˇa mu w posagu dobra. Po nich Uchanie wraz z okolicznymi wsiami odziedziczyˇ syn - Franciszek Salezy (zm. w 1772 r.), wojewoda kijowski oraz starosta beˇski i hrubieszowski. W latach 1772-1780 dobra Uchanie byˇy w rkach Stanisˇawa Potockiego, syna Salezego Franciszka i jego drugiej :ony Anny Potockiej, którzy dobra Ucha7skie wydzier:awiali. Przed 1767 rokiem dzier:awc! byˇ Hilewski, od 1767 roku Stanisˇaw Dzba7ski, ˇowczy grabowiecki, a po nim od ok. 1774 roku Mikoˇaj Dzba7ski, chor!:y koronny. W 1780 roku Stanisˇaw Potocki sprzedaˇ maj!tek Franciszkowi Ossoli7skiemu, biskupowi kijowskiemu i czernihowskiemu, a po jego 9mierci w 1784 roku odziedziczyˇ je Kazimierz Ossoli7ski. W 1795 roku dobra Uchanie cz9ciowo nale:aˇy do Aleksandra Sieniuty-Lachowicza, a w 1798 roku do Józefa Kuszla, miecznika podlaskiego, o:enionego z córk! Kazimierza Ossoli7skiego - Teres!. W 1801 roku cz9ş dóbr byˇa nadal w posiadaniu Aleksandra Sieniuty, cz9ş Wojciecha Danaczewskiego, a nastpnie Uyda Rozenberga i od 1804 roku Antoniego Sieniuty-Baliriskiego, sdziego pokoju powiatu hrubieszowskiego. Trudno jednak okre9liş do kogo nale:aˇa wie9 Wysokie. W 1905 roku mieszkaniec wsi Marcin Wilkos wybudowaˇ w Wysokiem murowan! kaplic. Wedˇug spisu z 1921 roku wie9 nale:aˇa do gminy Jarosˇawiec i liczyˇa 17 domów oraz 107 mieszka7ców, w tym 3 Ukrai7ców i 8 Uydów. 46

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

2.2. Turystyka Jedn! z oznak o:ywienia gospodarczego na terenie Gminy Uchanie jest daj!cy si w ostatnim dziesicioleciu odnotowaş rozwój ruchu turystycznego. Walory przyrodnicze i historyczne Gminy powoduj!, :e wˇa9nie rozwijanie tej gaˇzi gospodarki ma ogromne perspektywy, aczkolwiek dotychczasowy brak mo:liwo9ci inwestycyjnych w infrastruktur turystyczn! jest trwaˇym i najwa:niejszym jej ogranicznikiem. Dla przykˇadu, Gmina Uchanie nie dysponuje :adnym hotelem. Jedynymi miejscami noclegowymi na jej terenie s! 3 kwatery agroturystyczne. Brak tak:e sieci restauracji i o9rodków rekreacyjno- wypoczynkowych. Przez Gmin Uchanie przebiega Niebieski szlak turystyczny im. Tadeusza Ko9ciuszki o dˇugo9ci 120 km. Rozpoczyna si od miejscowo9ci Ucha7ka z Kopca Ko9ciuszki przez Dubienk, Starosiele, Jastrów, Maziarni, Raciborowice, Kurmanów, Bu9no, Busieniec, Jarosˇawiec, Uchanie, Rozkoszówk, Rozicin, Majdan Nowy, Popˇawy, Olszank, Bo7cz oraz inne miejscowo9ci i ko7czy si w miejscowo9ci Krasnystaw. Zabytki wystpuj!ce na terenie gminy Uchanie: Na terenie gminy Uchanie znajduje si szereg obiektów o du:ych walorach turystycznych. Perˇ! architektury jest tu renesansowy ko9cióˇ p.w. Wniebowzicia Naj9witszej Marii Panny, rozbudowany w XVII w. na zrbie XV wiecznych murów (zabytek klasy ‚O“). We wntrzu 9wi!tyni zachwycaj! bogate dekoracje stiukowe i renesansowe nagrobki. Na uwag zasˇuguj! równie:: Kapliczka 9w. Antoniego i 9w. Jana Nepomucena, a tak:e wspomniane ju: ruiny zamku, które przyci!gaj! sw! tajemniczo9ci!. Z gmin! Uchanie zwi!zana jest postaş Stanisˇawa Staszica. Zaˇo:one przez niego Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie obejmowaˇo nastpuj!ce wsie: Drohiczany, Jarosˇawiec, Putnowice Górne, Odletajka i Kol. Staszic. Po dziaˇalno9ci Towarzystwa pozostaˇo wiele pami!tek. Najwicej mo:emy zobaczyş w miejscowo9ci Jarosˇawiec gdzie znajduje si m.in. zabytkowy zajazd pochodz!cy z 1820 roku (obecnie mie9ci si tam biblioteka, izba pamici i 9wietlica), spichlerz oraz le9niczówka. W miejscowo9ci Bokinia (dawniej Wˇadzin) znajduje si drewniany dworek i cz9ş zabudowa7 gospodarczych po rodzicach 9wiatowej sˇawy architekta - Stefana Du Chateau. Ponadto, w wielu miejscowo9ciach gminy Uchanie tj. Biaˇowody (zespóˇ dworsko parkowy, z dworem w centrum), Chy:owice (pozostaˇo9ş XIX wiecznego parku krajobrazowego), Putnowice (tzw. ‚Kaflarnia“) i ˛uszczów, do dnia dzisiejszego przetrwaˇy w dobrym stanie parki podworskie, które swa pikno9ci! zachwyciş mog! wielu znawców pikna przyrody. Na obszarze gminy znajduj! si stanowiska archeologiczne, spo9ród których wymieniş nale:y cztery: kopiec ziemny w Chy:owicach, dwa cmentarzyska kurhalne w Jarosˇawcu i zamczysko 9redniowieczne w Uchaniach, które umieszczone zostaˇy w rejestrze zabytków. Poni:sza tabela przedstawia wykaz zabytków i dóbr kultury znajduj!cych si na terenie Gminy Uchanie.

Nr w rejestrze L.p. Miejscowo$ş Opis obiektu zabytków

1. Biaˇowody Dworek z otaczajcym go parkiem Z A/206 2. Chy2owice Cmentarzysko kurhanowe 3. Dbrowa Park i trzy budynki gospodarcze A A/237 4. Jarosˇawiec Cmentarzysko kurhanowe œ stanowisko archeologiczne 83 Z Aa/80 5. Jarosˇawiec Cmentarzysko kurhanowe œ stanowisko nr 1 Z Aa/1 6. Jarosˇawiec Dawny spichlerz zbudowany po 1816 r. A/561

Strategia RozwoRozwojuju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

7. Jarosˇawiec Dawny zajazd wzniesiony po 1816 r. A/562 8. Jarosˇawiec Murowany budynek le$nictwa wzniesiony po 1816 r. z elementami A/560 pierwotnego wystroju 9. Jarosˇawiec Aleja lipowa przy le$niczówce 10. Uchanie Murowany ko$cióˇ parafialny p.w. Wniebowzicia NMP sigajcy epoki Gotyku, z wyposa2eniem wntrza w zabytki ruchome, A/64 otaczajcy drzewostan, dzwonnica, wzgórze na którym ko$cióˇ wzniesiony 11. Uchanie Park krajobrazowy oraz zamczysko $redniowieczne (A/231) wraz z Z A/287 drzewostanem 12. Uchanie Zamczysko z waˇami i fos z okresu $redniowiecza stanowice A/231 pozostaˇo$ş zamku $redniowiecznego zniszczonego w XVIII w. 13. Uchanie Budynek dawnej apteki przy ul. Partyzantów 30, wraz z otoczeniem Z A/491 14. Bokinia Dworek z pozostaˇo$ciami parku i sadu owocowego Z A/201 15. Uchanie Cmentarz Cydowski z pozostaˇo$ciami nagrobków. 16. Chy2owice Pozostaˇo$ci parku dworskiego 17. Chy2owice Cmentarz grzebalny œ prawosˇawny (nieczynny) 18. Chy2owice Wozownia (mur), stodoˇa (mur), czworak mieszkalny, obora

dworska 19. Chy2owice Kapliczka $w. Jana Nepomucena, murowana 20. Gliniska Kapliczka $w. Jana Nepomucena, drewniana 21. Drohiczany Kapliczka domkowa $w. Jana Nepomucena, drewniana 22. Jarosˇawiec Cmentarz grzebalny d. przy cerkwi 23. Jarosˇawiec Ukˇad przestrzenny wsi - okolica 24. ˛uszczów Pozostaˇo$ci parku dworskiego 25. Teratyn Ko$cióˇ parafialny (dawna cerkiew) murowany,

cmentarz przyko$cielny z drzewostanem 26. Teratyn Cmentarz grzebalny, nieczynny 27. Uchanie Krzy2 drewniany 28. Mojsˇawice Kapliczka domkowa $w. Jana i Józefa, drewniana 29. Odletajka Kapliczka drewniana 30. Odletajka Le$niczówka murowana 31. Odletajka Spichlerz drewniany 32. Putnowice Górne Zajazd murowany, ob. kaflarnia 33. Rozkoszówka Budynek szkoˇy (drewniany) 34. Staszic Kapliczka drewniana 35. Uchanie Stara plebania 36. Uchanie Kapliczka $w. Jana Nepomucena, drewniana 37. Uchanie Kapliczka $w. Antoniego na wodzie 38. Uchanie Dom cerkiewny (ul. Partyzantów) drewniany obecnie mieszkalny 39. Uchanie Zajazd (Rynek 2) obecnie mieszkania 40. Uchanie Karczma (Rynek 11) obecnie mieszkanie 41. Uchanie Dwór, murowany 42. Uchanie Oficyna dworska ob. budynek gospodarczy 43. Wola UchaIska Figura kamienna (ros.) 44. Uchanie Mˇyn drewniany motorowy 45. Staszic Mˇyn drewniany motorowy 46. Wysokie Kaplica murowana 47. Uchanie Dom drewniany Nr 9 (ul. Jurydyka) Nr 3 i 4 (ul. Ko$cielna), Nr 16 (ul. Ko$ciuszki), Nr 6 (ul. Ogrodowa),Nr 8 (ul. Staszica), Nr 2, 8, 19, 21, 27, 50, 101 (ul. Partyzantów) 48. Wola UchaIska Stanowiska archeologiczne (4) 49. Chy2owice Stanowiska archeologiczne (1) 50. Feliksów Stanowiska archeologiczne (1) 51. Gliniska Stanowiska archeologiczne (1)

Strategia RoRozwojuzwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

52. Marysin Stanowiska archeologiczne (11) 53. Odletajka Stanowiska archeologiczne (5) 54. Putnowice Górne Stanowiska archeologiczne (1) 55. Teratyn Stanowiska archeologiczne (20) 56. Uchanie Stanowiska archeologiczne (2)

Gródˇo: www.uchanie.pl

StrateStrategiagia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Na terenie gminy Uchanie rezerwaty przyrody oraz pomniki przyrody. Poni:sza tabela przedstawia ich lokalizacj:

Powierzchnia obszarów prawnie Ilo,ş w ha Liczba chronionych Wyszczególnienie pomników Obszary Ilo,ş w Parki przyrody % Rezerwaty chronionego ha krajobrazowe krajobrazu 22. Soˇectwo Teratyn 1 4. Soˇectwo Chy(owice - - - - - 2

20006 8. Soˇectwo Gliniska 34 - 34 - - -

Gmina Uchanie 34 34 3 2. Soˇectwo Biaˇowody 3. Soˇectwo Bokinia 4. Soˇectwo Chy(owice 2 8. Soˇectwo Gliniska 34 34 22. Soˇectwo Teratyn 1 1996

Gmina Uchanie 34 34 3

2.3. Dziaˇalnoş kulturalna gminy Uchanie. Na terenie Gminy Uchanie dziaˇalno9ş kulturalna prowadzona jest przez nastpuj!ce instytucje i organizacje: − Gminny O9rodek Kultury w Uchaniach, − Gminn! Bibliotek Publiczn! w Uchaniach oraz fili tej biblioteki w Jarosˇawcu, Organizacj! dziaˇalno9ci kulturalnej w Gminie Uchanie zajmuje si Gminny O9rodek Kultury utworzony 1968 r. W pocz!tkach swego istnienia miaˇ siedzib we wsi Jarosˇawiec œ miejscowo9ci o bogatych tradycjach staszicowskich. W roku 1978 Gminny O9rodek Kultury zostaje przeniesiony z Jarosˇawca do nowej siedziby , któr! byˇ budynek OSP w Uchaniach. W 1988 roku przeniesiony zostaje ponownie , tym razem do nowo wybudowanego budynku Urzdu Gminy gdzie prowadzi dziaˇalno9ş do chwili obecnej. Nowy budynek zostaˇ wyposa:ony w pracowni fotograficzn!, plastyczn! oraz sal widowiskow! wraz z zapleczem i kawiarenk!. Starania naszej placówki wychodz! naprzeciw potrzebom kulturalnym wszystkich grup wiekowych spoˇecze7stwa naszej gminy. Prowadzone s! zajcia w nastpuj!cych staˇych formach pracy: - grupa plastyczna - pracuje pod bacznym okiem instruktora p. Romana Blacharza, skupia dzieci i mˇodzie: ze Szkóˇ Podstawowych i Gimnazjum, które korzystaj!c z ró:nych form plastycznych dekoruj! swymi pracami wntrza Gminnego O9rodka kultury, bior! udziaˇ w konkursach plastycznych i wystawach. Zajcia plastyczne pozwalaj! rozwijaş uzdolnienia i zainteresowania dzieci i mˇodzie:y.

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

- grupa recytatorska i teatralna w ywym planie - prowadzi od wielu lat instruktor GOK p. Jadwiga Siedlakiewicz. Uczestnicy obu grup swoimi wystpami u9wietniaj! wszystkie lokalne uroczysto9ci organizowane przez GOK a tak:e bior! udziaˇ w przegl!dach i konkursach poza gminnych. Sw! dziaˇalno9ci! przyczyniaj! si do upowszechniania recytacji i teatru. Przedstawienia teatralne w wykonaniu grupy teatralnej bardzo o:ywiaj! i ubarwiaj! wszystkie uroczysto9ci, - mˇodzieowa grupa wokalna - pracuje pod kierunkiem instruktora muzyki p. Jarosˇaw Koˇtuna skupiaj!c utalentowan! wokalnie mˇodzie:, która swym piknym 9piewem u9wietnia wszystkie imprezy organizowane przez GOK, a jest ich wiele. Uczestniczy równie: w wielu imprezach poza gminnych, - dzieci(ca grupa wokalna - skupia dzieci mˇodsze z terenu gminy a pracuje pod kierownictwem instruktorów: Jarosˇawa Koˇtuna i Piotra Gontarza. Dzieci poprzez uczestnictwo w zajciach rozwijaj! swoje zdolno9ci, maj! mo:liwo9ş wystpów przed szerok! publiczno9ci!, podobnie jak mˇodzie:owa grupa wokalna wystpuj! na wielu imprezach organizowanych przez GOK, - zespóˇ ludowy z kapel ‚ Staszicowiacy“ - zasˇu:ony propagator ucha7skiej kultury ludowej, który w roku 2004 obchodziˇ jubileusz XX-lecia swojej pracy twórczej. My9l zorganizowania zespoˇu zrodziˇa si w 1983 roku. Tego trudnego zadania podjˇy si Panie zrzeszone w Kole Gospody7 Wiejskich w Jarosˇawcu z ówczesn! przewodnicz!c! P. Aleksandr! Kaliszuk. Obecnie Kierownikiem zespoˇu jest P. Irena Zaj!c. W chwili obecnej Zespóˇ liczy 18 osób, których ˇ!czy zamiˇowanie do muzyki i 9piewu, artystyczna pasja oraz lata trudów i wyrzecze7 a tak:e satysfakcja i duma ze wspólnego muzykowania. Niejednokrotnie swoim 9piewem i muzyk! u9wietniaˇ ró:ne uroczysto9ci kulturalne na terenie naszej gminy, powiatu i województwa. - orkiestra d(ta - dziaˇa przy GOK w Uchaniach ponad 20 lat i równie: mo:e pochwaliş si bogatym dorobkiem artystycznym. Powstaˇa w 1985 roku dziki wydatnej pomocy Urzdu Gminy w Uchaniach oraz Zarz!du Wojewódzkiego Zwi!zku Ochotniczych Stra:y Po:arnych w Zamo9ciu. Szkoleniem kandydatów do orkiestry zaj!ˇ si P. Feliks Kidaj, który prowadziˇ orkiestr do wrze9nia 1988 r. Kolejnymi dyrygentami orkiestry byli: P. Krzysztof Cwica , P. Jan Szady , P. Mateusz Franecki, P. Franciszek Goˇbiowski. Od 15 wrze9nia 1995 r. obowi!zki dyrygenta przyjmuje P. Jan Rybczy7ski, który funkcj t peˇni do chwili obecnej .Orkiestra liczy 20 osób i jest jedyn! w powiecie hrubieszowskim. W okresie swojej 20-letniej dziaˇalno9ci artystycznej daˇa wiele koncertów, nie ma uroczysto9ci w gminie oraz powiecie, której nie u9wietniaˇaby orkiestra. Orkiestra jest kilkakrotnym laureatem Przegl!du Orkiestr Dtych woj. zamojskiego w Krasnobrodzie. W roku 1999 zajˇa III miejsce, w roku 2001 œ II miejsce a w 2002 roku zajˇa równie: II miejsce. W 2002 r. jeden z czˇonków orkiestry, klarnecista P. Mariusz Narolski uznany zostaˇ za najlepszego instrumentalist Przegl!du. Orkiestra prezentowaˇa swój program artystyczny w czasie trwania ogólnopolskiej imprezy pt. ‚ Nadbu:a7skie Spotkania Artystyczne“ w Hrubieszowie, uczestniczyˇa wielokrotnie w do:ynkach wojewódzkich i powiatowych, u9wietnia corocznie Powiatowe Obchody Cwita Ludowego. Tradycj! ju: jest, :e orkiestra umila czas zawodnikom powiatowych i gminnych zawodów sportowo- po:arniczych jednostek OSP. Dokonania orkiestry doceniˇ Samorz!d Województwa Lubelskiego przyznaj!c jej z okazji jubileuszu 20-lecia dziaˇalno9ci nagrod kulturaln!. Ponadto, orkiestra otrzymywaˇa kilkakrotnie pomoc finansow! od Starostwa Powiatowego w Hrubieszowie. Jak:e smutny i maˇo uroczysty byˇby przebieg uroczysto9ci religijnych i 9wieckich bez muzyki przez ni! wykonywanej, - zespóˇ ‚Nadzieja" - dziaˇa przy Gminnym O9rodku Kultury w Uchaniach od listopada 2006 roku . Zespóˇ ‚ Nadzieja" po raz pierwszy zaprezentowaˇ si w styczniu 2007 r. - w czasie trwania Gminnych Obchodów 64 rocznicy wysiedlenia ludno9ci z terenu Gminy Uchanie. Wystp Zespoˇu spotkaˇ si z bardzo ciepˇym i serdecznym przyjciem przez

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

licznie zgromadzon! publiczno9ş i ju: po pierwszym wystpie zyskaˇ sobie wielu wielbicieli. Mieszka7cy Gminy Uchanie mogli równie: podziwiaş Zespóˇ w piknym koncercie kold i pastoraˇek, który wykonany zostaˇ w dniu 28 stycznia 2007 r. w czasie spotka7 koldowych zorganizowanych przez Gminny O9rodek Kultury w Uchaniach a tak:e w piknym koncercie piosenek biesiadnych zaprezentowanym w czasie trwania spotkania z okazji Cwita Kobiet w dniu 11 marca 2007 r. Obecnie czˇonkowie Zespoˇu pracuj! nad nowym repertuarem - bdzie to ‚ Koncert retro ‚ prezentuj!cy piosenki :oˇnierskie, które byˇy wielkimi przebojami pamitnych Festiwali Piosenki Uoˇnierskiej w Koˇobrzegu. Zespóˇ zaprasza zainteresowanych na swoje koncerty. Du:y wpˇyw na kultywowanie tradycji kulturalnych maj! miejscowi twórcy ludowi, których pikne i bardzo pracochˇonne prace sˇu:! do organizowania wystaw podczas ró:nych uroczysto9ci: - P. Roman Gajewski - rzeKba i tkactwo artystyczne œ Feliksów - P. Krzysztof Wrzeszcz œ obrazy ze sˇomy, akwarela - Uchanie - P. Andrzej Dubicki œ rzeKba œ Uchanie - P. Józef Konaszczuk œ malarstwo œ Uchanie - P. Krystyna Wilgos œ malarstwo œ Wysokie - P. Maria Ufnal œ wie7ce do:ynkowe œ Jarosˇawiec - P. Ryszard Korniak œ stolarka artystyczna œ Uchanie - P. Teresa ˛ubiarz œ robótki rczne, szydeˇkowanie - Staszic. - P. Krystyna Cmiech œ poetka ludowa, z Rozkoszówki, której wiersze znalazˇy si w tomiku wydanym przez Stowarzyszenie Twórców Ludowych w Lublinie, laureatka Przegl!du Twórczo9ci Ludowej, którego organizatorem byˇ P. Waldemar JóKwik, twórca ludowy z kielecczyzny. Trwaˇy 9lad lokalnych tradycji, zwyczajów i historii dla przyszˇych pokole7 pozostawiaj!, ludowi arty9ci, regionali9ci, spoˇeczni dziaˇacze kultury. Do takich osób na terenie naszej gminy nale:y z pewno9ci! Jan Czy:ewski, który przez 45 lat pracowaˇ jako bibliotekarz w Jarosˇawcu, inicjator wielu cennych dziaˇa7 kulturalnych i spoˇecznych na terenie gminy i rodzinnej wsi Jarosˇawiec. Jan Czy:ewski od lat peˇni funkcj przewodnicz!cego Stowarzyszenia Miˇo9ników Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego Fundacji ks. Stanisˇawa Staszica. Z jego inicjatywy powstaˇo we wsi Jarosˇawiec Koˇo PTTK oraz Klub ‚Ruchu“, organizator wielu wystaw staszicowskich, wydawca staszicowskiej serii naukowo œ regionalnej, redaktor czasopism ‚ Staszicowskie wie9ci“ i ‚ Skarbiec“, zapalony kolekcjoner pami!tek przeszˇo9ci wsi, organizator pami!tkowych zbiorów staszicowskich, które s! eksponowane na staˇej wystawie staszicowskiej mieszcz!cej si w zabytkowym spichrzu we wsi Jarosˇawiec. Dziki staraniom Jana Czy:ewskiego miejscowe Gimnazjum przyjˇo nazw im. Ks. Stanisˇawa Staszica a gimnazjalna biblioteka wzbogacona zostaˇa o ponad 2000 tomów. GOK 9ci9le wspóˇpracuje z organizacjami kombatanckimi z terenu gminy. Do kombatantów, którzy wykazuj! si szczególnym zaanga:owaniem nale:!: - P. Ryszard Salewski - prezes Koˇa Terenowego Polskiego Zwi!zku byˇych WiKniów Politycznych Hitlerowskich Wizie7 i Obozów Koncentracyjnych - Crodowisko Dzieci Zamojszczyzny - P. Mieczysˇaw Budzy7ski œ prezes Zwi!zku Kombatantów RP i byˇych WiKniów Politycznych Koˇo Gminne Uchanie

Strategia Rozwoju Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

- P. Antoni Wiech byˇy oraz P. Andrzej Jaroszy7ski obecny prezes Cwiatowego Zwi!zku Uoˇnierzy Armii Krajowej Koˇo Rejonowe Uchanie. Gmina wspóˇpracuje równie: z Koˇami Gospody7 Wiejskich, których dziaˇalno9ş koordynuje Gminna Rada Kobiet z przewodnicz!c! P. Teres! ˛ubiarz, z jednostkami OSP, ze szkoˇami, Urzdem Gminy oraz Gminn! Komisj! d/s Profilaktyki i Rozwi!zywania Problemów Alkoholowych, Gminn! Bibliotek! Publiczn!, z ksi:mi parafii, Koalicj! Gminn! nios!c! pomoc rodzinom i osobom bd!cym w sytuacjach kryzysowych ( w GOK znajduje si Punkt Konsultacyjny, w którym przyjmuje psycholog), z Gminnym O9rodkiem Doradztwa Rolniczego i Gminnym O9rodkiem Pomocy Spoˇecznej. Dobrze ukˇada si wspóˇpraca z Gminnym Ludowym Klubem Sportowym w Jarosˇawcu, Klubami Sportowymi ze wsi Staszic i Mojsˇawice, z Koˇem ˛owieckim ‚ Basior“ z Jarosˇawca oraz Koˇem Wdkarskim ‚ Szczupak“ z Ucha7. Tworzenie, przekaz i upowszechnianie kultury to zajcie bardzo trudne, wymagaj!ce niegasn!cej pasji i twórczej inicjatywy- nie byˇoby efektów naszej pracy bez przychylno9ci wˇadz samorz!dowych, dobrej wspóˇpracy z dziaˇaczami kultury oraz instytucjami i organizacjami spoˇecznymi z terenu gminy.

2.4. Rolnictwo

Gmina Uchanie jest gmin! typowo rolnicz!. ˛!czna ilo9ş gospodarstw rolnych wynosi 1550, a 9rednia ich powierzchnia to 7,79 ha. 80% gospodarstw prowadzi produkcj wielokierunkow!, 5% stanowi! gospodarstwa prowadz!ce produkcj mleka. Rolnictwu w gminie sprzyjaj! dobre gleby. W uprawach dominuje pszenica, buraki cukrowe oraz ziemniaki. StrukturE wˇasno9ci gruntów prezentuje poni:sza tabela:

Struktura wˇasno9ci gruntów [%] Wˇasnoş Wˇasnoş Wˇasnoş prywatna Wyszczególnienie paEstwowa komunalna 1. Soˇectwo Aurelin 3 4 93 2. Soˇectwo Biaˇowody 2 2 96 3. Soˇectwo Bokinia 2 2 96 4. Soˇectwo Chy(owice 1 2 97 5. Soˇectwo D#bina Kol. 4 - 96 6. Soˇectwo Drohiczany - 1 99 7. Soˇectwo Feliksów Kol. 2 1 97 8. Soˇectwo Gliniska 1 1 98 9. Soˇectwo Jarosˇawiec 1 1 98 10. Soˇectwo Lemieszów 1 1 98 11. Soˇectwo ˛uszczów 2 2 96 12. Soˇectwo ˛uszczów Kol. 1 1 98 13. Soˇectwo Marysin 1 1 98 14. Soˇectwo Miedniki - 1 99 15. Soˇectwo Mojsˇawice 1 2 97 16. Soˇectwo Mojsˇawice Kol. - 1 99 17. Soˇectwo Odletajka - - 100 18. Soˇectwo Pielaki 2 1 97 19. Soˇectwo Putnowice Górne 19 5 76 20. Soˇectwo Rozkoszówka 6 1 93 21. Soˇectwo Staszic - 1 99 22. Soˇectwo Teratyn 2 2 94 23. Soˇectwo Teratyn Kol. - 1 99 24. Soˇectwo Uchanie 3 7 90 25. Soˇectwo Uchanie Kol. 2 - 98 26. Wola Ucha'ska 3 1 97 27. Soˇectwo Wysokie 3 2 95 Gmina Uchanie 2 2 96

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Struktura u:ytków rolnych w gminie Uchanie. U(ytki rolne [ha] Lasy i grunty Wyszczególnienie Pozostaˇe grunty sady ˇ"ki pastwiska le,ne 1. Soˇectwo Aurelin 218 5 32 1 35 18 2. Soˇectwo Biaˇowody 371 - 38 2 5 27 3. Soˇectwo Bokinia 333 19 103 6 9 23 4. Soˇectwo Chy(owice 846 10 130 3 239 54 5. Soˇectwo D#bina Kol. 196 12 1 2 - 11 6. Soˇectwo Drohiczany 540 9 39 12 76 32 7. Soˇectwo Feliksów Kol. 261 - - 2 - 17 8. Soˇectwo Gliniska 189 11 15 33 58 16 9. Soˇectwo Jarosˇawiec 591 14 161 9 944 71 10. Soˇectwo Lemieszów 217 3 38 - - 17 11. Soˇectwo ˛uszczów 209 - 42 1 - 14 12. Soˇectwo ˛uszczów Kol. 160 - 55 2 - 10 13. Soˇectwo Marysin 190 1 - 5 - 8 14. Soˇectwo Miedniki 258 6 53 3 - 19 15. Soˇectwo Mojsˇawice 265 8 58 4 - 33 16. Soˇectwo Mojsˇawice Kol. 181 3 13 1 - 19 17. Soˇectwo Odletajka 148 3 8 - 100 11 18. Soˇectwo Pielaki 153 - 2 9 22 10 19. Soˇectwo Putnowice 92 2 39 1 - 10 Górne 20. Soˇectwo Rozkoszówka 603 22 - 41 124 46 21. Soˇectwo Staszic 238 18 45 - - 21 22. Soˇectwo Teratyn 541 1 69 2 - 43 23. Soˇectwo Teratyn Kol. 245 - 17 - 97 11 24. Soˇectwo Uchanie 449 39 33 5 - 69 25. Soˇectwo Uchanie Kol. 130 9 - - 160 10 26. Wola Ucha'ska 374 7 79 2 35 19 27. Soˇectwo Wysokie 82 5 11 - 9 10 Gmina Uchanie 8080 207 1081 146 1913 649

2.5. Infrastruktura spoˇeczna Opiek zdrowotn! mieszka7com Gminy Uchanie zapewniaj!: − Niepubliczny Zakˇad Opieki Zdrowotnej Przychodnia w Uchaniach, − Publiczny Zakˇad Opieki Zdrowotnej w Hrubieszowie œ Wiejski O9rodek Zdrowia w Teratynie, − Prywatny gabinet stomatologiczny w Uchaniach. Zakres 9wiadczonych przez NZOZ usˇug wynika z zawartych umów. Gminny O9rodek Pomocy Spoˇecznej w Uchaniach udziela ró:norodnych form pomocy rodzinom z bud:etu Gminy oraz z dotacji celowych bud:etu centralnego. Szczególnie ostro odczuwalny jest natomiast brak placówki, w której prowadzona byˇaby opieka nad ludKmi starymi i obˇo:nie chorymi. Na terenie Gminy Uchanie brak jest posterunku policji; najbli:sza Komenda Powiatowa znajduje si w Hrubieszowie. Na terenie Gminy Uchanie Ochotnicza Stra: Po:arna dziaˇa ju: od lat 30 dwudziestego wieku; w roku 2006 byˇo to 10 jednostek i okoˇo 265 czˇonków. Najbli:sza placówka Pa7stwowej Stra:y Po:arnej znajduje si w Hrubieszowie. Na terenie Gminy Uchanie brak jest posterunku policji; najbli:sza Komenda Powiatowa znajduje si w Hrubieszowie. Na terenie gminy Uchanie dziaˇa 10 jednostek Ochotniczych Stra:y Po:arnych w tym 1 jednostka tj. OSP Uchanie, wˇ!czona jest do krajowego systemu ratowniczo-ga9niczego. Jednostka ta jest wyposa:ona w niezbdny sprzt do prowadzenia dziaˇa7 ratowniczo œ ga9niczych tj. samochód ga9niczy GBA, oraz Ford przystosowany do ratownictwa drogowego. OSP na terenie gminy zrzesza 265 druhów stra:aków. 54

Strategia Rozwoju GGminyminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Na podstawie art. 19 ust. 4 i art. 20 ust. 2 Ustawy z dnia 26. 04. 2007 r. o zarz!dzaniu kryzysowym zostaˇ powoˇany Gminny Zespóˇ zarz!dzania kryzysowego oraz Gminne Centrum Zarz!dzania Kryzysowego. GZZK zostaˇ podzielony na grupy robocze o charakterze staˇym tj. grupa planowania cywilnego, monitorowania i analiz oraz czasowym tj. grupa operacji i organizacji dziaˇa7, grupa zabezpieczenia logistycznego, grupa opieki zdrowotnej i pomocy socjalno bytowej. Powoˇano równie: caˇodobowy dy:ur telefoniczny .

Edukacja i sport Na terenie Gminy Uchanie dziaˇaj! nastpuj!ce placówki edukacyjne. Poni:sza tabela przedstawia jednostki edukacyjne z podziaˇem na poszczególne soˇectwa oraz zakres ich ksztaˇcenia:

Szkoˇy podstawowe Gimnazja Ilo,ş Ilo,ş obiektów Wyszczególnienie Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba obiektów sportowych uczniów oddziaˇów nauczycieli uczniów oddziaˇów nauczycieli sportowych przy przy szkoˇach szkoˇach 2 1. Soˇectwo Aurelin ------0 2. Soˇectwo Biaˇowody ------0 6 3. Soˇectwo Bokinia ------4. Soˇectwo Chy(owice 15 2 3 - - - - - 5. Soˇectwo D#bina Kol. ------6. Soˇectwo Drohiczany ------7. Soˇectwo Feliksów Kol. ------8. Soˇectwo Gliniska ------9. Soˇectwo Jarosˇawiec - - - - 200 9 17 - 10. Soˇectwo Lemieszów ------11. Soˇectwo ˛uszczów ------12. Soˇectwo ˛uszczów ------Kol. 13. Soˇectwo Marysin ------14. Soˇectwo Miedniki ------15. Soˇectwo Mojsˇawice ------16. Soˇectwo Mojsˇawice ------Kol. 17. Soˇectwo Odletajka ------18. Soˇectwo Pielaki ------19. Soˇectwo Putnowice ------Górne 20. Soˇectwo Rozkoszówka ------21. Soˇectwo Staszic ------22. Soˇectwo Teratyn 121 6 17 - - - - - 23. Soˇectwo Teratyn Kol. ------24. Soˇectwo Uchanie 173 8 19 1 - - - - 25. Soˇectwo Uchanie Kol. ------26. Wola Ucha'ska ------27. Soˇectwo Wysokie ------Gmina Uchanie 309 16 39 1 - - - - 2 1. Soˇectwo Aurelin ------0 2. Soˇectwo Biaˇowody ------0 5 3. Soˇectwo Bokinia ------4. Soˇectwo Chy(owice 16 2 3 - - - - - 5. Soˇectwo D#bina Kol. ------6. Soˇectwo Drohiczany 15 1 2 - - - - - 7. Soˇectwo Feliksów Kol. ------

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Szkoˇy podstawowe Gimnazja Ilo,ş Ilo,ş obiektów Wyszczególnienie Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba obiektów sportowych uczniów oddziaˇów nauczycieli uczniów oddziaˇów nauczycieli sportowych przy przy szkoˇach szkoˇach 8. Soˇectwo Gliniska ------9. Soˇectwo Jarosˇawiec - - - - 206 9 17 - 10. Soˇectwo Lemieszów ------11. Soˇectwo ˛uszczów ------12. Soˇectwo ˛uszczów ------Kol. 13. Soˇectwo Marysin ------14. Soˇectwo Miedniki ------15. Soˇectwo Mojsˇawice 16 2 3 - - - - - 16. Soˇectwo Mojsˇawice ------Kol. 17. Soˇectwo Odletajka ------18. Soˇectwo Pielaki ------19. Soˇectwo Putnowice ------Górne 20. Soˇectwo Rozkoszówka 15 2 3 - - - - - 21. Soˇectwo Staszic ------22. Soˇectwo Teratyn 112 6 13 - - - - - 23. Soˇectwo Teratyn Kol. ------24. Soˇectwo Uchanie 184 8 22 1 - - - - 25. Soˇectwo Uchanie Kol. ------26. Wola Ucha'ska ------27. Soˇectwo Wysokie ------Gmina Uchanie 358 21 46 1 206 9 17 - 2 1. Soˇectwo Aurelin ------0 2. Soˇectwo Biaˇowody ------0 4 3. Soˇectwo Bokinia ------4. Soˇectwo Chy(owice 13 3 4 - - - - - 5. Soˇectwo D#bina Kol. ------6. Soˇectwo Drohiczany 20 3 4 - - - - - 7. Soˇectwo Feliksów Kol. ------8. Soˇectwo Gliniska ------9. Soˇectwo Jarosˇawiec - - - - 221 9 15 - 10. Soˇectwo Lemieszów ------11. Soˇectwo ˛uszczów ------12. Soˇectwo ˛uszczów ------Kol. 13. Soˇectwo Marysin ------14. Soˇectwo Miedniki ------15. Soˇectwo Mojsˇawice 24 3 5 - - - - - 16. Soˇectwo Mojsˇawice ------Kol. 17. Soˇectwo Odletajka ------18. Soˇectwo Pielaki ------19. Soˇectwo Putnowice ------Górne 20. Soˇectwo Rozkoszówka 45 6 7 - - - - - 21. Soˇectwo Staszic ------22. Soˇectwo Teratyn 107 6 14 - - - - - 23. Soˇectwo Teratyn Kol. ------24. Soˇectwo Uchanie 171 6 17 1 - - - - 25. Soˇectwo Uchanie Kol. ------26. Wola Ucha'ska ------27. Soˇectwo Wysokie ------56

Strategia RozwoRozwojuju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Szkoˇy podstawowe Gimnazja Ilo,ş Ilo,ş obiektów Wyszczególnienie Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba obiektów sportowych uczniów oddziaˇów nauczycieli uczniów oddziaˇów nauczycieli sportowych przy przy szkoˇach szkoˇach Gmina Uchanie 380 27 51 1 221 9 15 - 2 1. Soˇectwo Aurelin ------0 2. Soˇectwo Biaˇowody ------0 3 3. Soˇectwo Bokinia ------4. Soˇectwo Chy(owice 28 5 7 - - - - - 5. Soˇectwo D#bina Kol. ------6. Soˇectwo Drohiczany ------7. Soˇectwo Feliksów Kol. ------8. Soˇectwo Gliniska ------9. Soˇectwo Jarosˇawiec 9 3 4 - - - - - 10. Soˇectwo Lemieszów ------11. Soˇectwo ˛uszczów ------12. Soˇectwo ˛uszczów ------Kol. 13. Soˇectwo Marysin ------14. Soˇectwo Miedniki ------15. Soˇectwo Mojsˇawice 22 5 4 - - - - - 16. Soˇectwo Mojsˇawice ------Kol. 17. Soˇectwo Odletajka ------18. Soˇectwo Pielaki ------19. Soˇectwo Putnowice ------Górne 20. Soˇectwo Rozkoszówka 57 6 10 - - - - 21. Soˇectwo Staszic ------22. Soˇectwo Teratyn 97 6 14 - - - - 23. Soˇectwo Teratyn Kol. ------24. Soˇectwo Uchanie 173 6 15 1 223 9 18 - 25. Soˇectwo Uchanie Kol. ------26. Wola Ucha'ska ------27. Soˇectwo Wysokie ------Gmina Uchanie 380 33 54 1 223 9 18 - 2 1. Soˇectwo Aurelin ------0 2. Soˇectwo Biaˇowody ------0 2 3. Soˇectwo Bokinia ------4. Soˇectwo Chy(owice 42 6 9 - - - - - 5. Soˇectwo D#bina Kol. ------6. Soˇectwo Drohiczany 45 6 7 - - - - - 7. Soˇectwo Feliksów Kol. ------8. Soˇectwo Gliniska ------9. Soˇectwo Jarosˇawiec 36 6 8 - - - - - 10. Soˇectwo Lemieszów ------11. Soˇectwo ˛uszczów ------12. Soˇectwo ˛uszczów ------Kol. 13. Soˇectwo Marysin ------14. Soˇectwo Miedniki ------15. Soˇectwo Mojsˇawice 41 6 7 - - - - - 16. Soˇectwo Mojsˇawice ------Kol. 17. Soˇectwo Odletajka ------18. Soˇectwo Pielaki ------19. Soˇectwo Putnowice ------Górne 57

Strategia RoRozwojuzwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Szkoˇy podstawowe Gimnazja Ilo,ş Ilo,ş obiektów Wyszczególnienie Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba obiektów sportowych uczniów oddziaˇów nauczycieli uczniów oddziaˇów nauczycieli sportowych przy przy szkoˇach szkoˇach 20. Soˇectwo Rozkoszówka 56 6 9 - - - - - 21. Soˇectwo Staszic ------22. Soˇectwo Teratyn 66 6 11 - - - - - 23. Soˇectwo Teratyn Kol. ------24. Soˇectwo Uchanie 139 6 11 1 237 9 21 - 25. Soˇectwo Uchanie Kol. ------26. Wola Ucha'ska ------27. Soˇectwo Wysokie ------Gmina Uchanie 425 42 62 1 237 9 21 - 2 1. Soˇectwo Aurelin ------0 2. Soˇectwo Biaˇowody ------0 1 3. Soˇectwo Bokinia ------4. Soˇectwo Chy(owice 45 4 6 - - - - - 5. Soˇectwo D#bina Kol. ------6. Soˇectwo Drohiczany 44 3 6 - - - - 7. Soˇectwo Feliksów Kol. ------8. Soˇectwo Gliniska ------9. Soˇectwo Jarosˇawiec 42 4 5 1 - - - - 10. Soˇectwo Lemieszów ------11. Soˇectwo ˛uszczów ------12. Soˇectwo ˛uszczów ------Kol. 13. Soˇectwo Marysin ------14. Soˇectwo Miedniki ------15. Soˇectwo Mojsˇawice 41 4 6 - - - - - 16. Soˇectwo Mojsˇawice ------Kol. 17. Soˇectwo Odletajka ------18. Soˇectwo Pielaki ------19. Soˇectwo Putnowice ------Górne 20. Soˇectwo Rozkoszówka 52 5 8 - - - - - 21. Soˇectwo Staszic ------22. Soˇectwo Teratyn 70 6 10 - - - - - 23. Soˇectwo Teratyn Kol. ------24. Soˇectwo Uchanie 146 6 14 1 227 9 15 - 25. Soˇectwo Uchanie Kol. ------26. Wola Ucha'ska ------27. Soˇectwo Wysokie ------Gmina Uchanie 440 32 55 1 227 9 15 - 2 1. Soˇectwo Aurelin ------0 2. Soˇectwo Biaˇowody ------0 0 3. Soˇectwo Bokinia ------4. Soˇectwo Chy(owice 47 4 6 - - - - - 5. Soˇectwo D#bina Kol. ------6. Soˇectwo Drohiczany 54 5 7 - - - - - 7. Soˇectwo Feliksów Kol. ------8. Soˇectwo Gliniska ------9. Soˇectwo Jarosˇawiec 48 4 7 1 - - - - 10. Soˇectwo Lemieszów ------11. Soˇectwo ˛uszczów ------12. Soˇectwo ˛uszczów ------Kol. 13. Soˇectwo Marysin ------58

StrateStrategiagia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

24. Soˇectwo Uchanie 157 6 14 1 154 6 15 - 25. Soˇectwo Uchanie Kol. ------26. Wola Ucha'ska ------27. Soˇectwo Wysokie ------Gmina Uchanie 471 34 56 1 154 6 15 -

Na terenie gminy Uchanie znajduje si 2 stadiony piˇkarskie, 6 boisk szkolnych oraz 2 stowarzyszenia sportowe.

Hale Stowarz Stadiony Boiska œ sportow Lodowis Wyszczególnie Pˇywalni Pˇywalni Korty yszenia JeIdziect piˇkarski w tym e o sale ka nie e kryte e kryte tenisowe sportow wo e szkolne gimnasty sztuczne e czne 9. Soˇectwo ------Jarosˇawiec 1 1 1 22. Soˇectwo - 1 ------Teratyn 24. Soˇectwo - 1 ------Uchanie Gmina Uchanie 1 3 - - - - - 1 -

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

Rozdziaˇ III Analiza uwarunkowa rozwojowych

3.1. Analiza SWOT Analiza SWOT to jedna z najpopularniejszych tzw. ‚heurystycznych technik analitycznych“. Jej podstawowym zadaniem jest uporz!dkowanie informacji. Analiza SWOT jest stosowana we wszystkich niemal obszarach planowania strategicznego, jako narzdzie uniwersalne, niezbdne w analizach strategicznych, stanowi!cych baz dla planowania strategicznego. Analiza SWOT jest efektywn! metod! identyfikacji kategorii sˇabych i silnych stron oraz szans i zagro:e7: S ( Strengths ) œ mocne strony, W ( Weaknesses ) œ sˇabe strony, O ( Opportunities ) œ szanse, T ( Threats ) œ zagro:enia. Gˇównym celem analizy SWOT jest okre9lenie aktualnej i perspektywicznej pozycji gminy Uchanie. Zakres rodzajowy czynników, które maj! wpˇyw na przedmiot analizy SWOT jest bardzo szeroki. Skuteczna identyfikacja czynników jest podstaw! analizy SWOT. Pomocnym w celu identyfikacji tych czynników jest schemat dziel!cy czynniki analizy SWOT na cztery kategorie: • Zewntrzne, pozytywne (szanse lub okazje). Nale:y znaleKş w otoczeniu kluczowe czynniki, które pozwol! na utrzymanie pozycji lub jej ekspansj, a jednocze9nie osˇabi! zagro:enia. Szanse maj! pozytywny wpˇyw na rozwój i pokonywanie barier pˇyn!cych z otoczenia. • Zewntrzne, negatywne (zagro:enia). Nale:y zidentyfikowaş w otoczeniu kluczowe czynniki, które s! przeszkod! dla utrzymania pozycji, rozwoju lub ekspansji. Zagro:enia maj! negatywny wpˇyw przede wszystkim na utrzymanie pozycji, jak równie: na perspektywy rozwoju. Skuteczna ich identyfikacja jest podstaw! opracowania prawidˇowej strategii. Czynniki zewntrzne mog! w jednym przypadku byş szans!, a w innych s! zagro:eniem. Typowymi przykˇadami jest polityka gospodarcza prowadzona przez pa7stwo, tendencje rynkowe, koncesjonowanie dziaˇalno9ci gospodarczej. • Wewntrzne, pozytywne (mocne strony). Identyfikacja mocnych stron wynika ze znajomo9ci przedmiotu analizy. Im ta znajomo9ş jest gˇbsza, tym wynik analizy jest bardziej efektywny. Mocne strony zale:! od rodzaju przedmiotu analizy. Caˇkowicie inaczej bdzie prowadzona ich identyfikacja w przypadku przedsibiorstwa, a inaczej w przypadku analizy jednostki samorz!du terytorialnego, w ramach której przedsiwzicia o charakterze gospodarczym musz! byş 9ci9le powi!zane z zadaniami spoˇecznymi. Praktycznie w ka:dym przypadku mocne strony s! wynikiem wszelkiego rodzaju zasobów i kwalifikacji przedmiotu analizy.

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

• Wewntrzne, negatywne (sˇabe strony). Identyfikacja sˇabych stron przebiega podobnie jak identyfikacja mocnych stron przedmiotu analizy i jest wynikiem znajomo9ci przedmiotu analizy. Praktycznie jednak w ka:dym przypadku sˇabe strony s! wynikiem wszelkiego rodzaju braku zasobów i braku kwalifikacji przedmiotu analizy. Sporz!dzaj!c analiz wzito pod uwag uwarunkowania charakterystyczne dla gminy Uchanie, jako potencjaˇu cywilizacyjnego, a tak:e dotychczasowe wyniki bada7 ankietowych liderów opinii publicznej i konsultacji spoˇecznych. Przy ich ocenie zadano sobie nastpuj!ce pytania: Czy te skˇadniki diagnozy stanu i potencjaˇu rozwoju gminy Uchanie s! nadal aktualne i opisuj! stan faktyczny? Czy maj! one zwi!zek z problemami rozwoju gminy, które trzeba rozwi!zaş? Je:eli trzeba co9 zmieniş, to co, jak i dlaczego? Analiz SWOT najlepiej przeprowadziş strukturalnie, wyznaczaj!c obszary analizy gminy. Takimi wspólnymi obszarami na potrzeby analizy SWOT dla gminy Uchanie s! nastpuj!ce dziedziny: - gospodarcza, - spoˇeczna, - 9rodowisko, - techniczna. DZIEDZINA GOSPODARCZA Mocne strony Sˇabe strony 1. Dobrze rozwini#te rolnictwo. 1. Bardzo ograniczone mo(liwo,ci zbytu pˇodów rolnych. 2. Korzystne warunki naturalne do produkcji rolniczej. 2. Sˇabo rozwini#te usˇugi turystyczne. 3. Dost#pno,ş do istniej"cej infrastruktury. 3. Niewystarczaj"ca ilo,ş uzbrojonych terenów do aktywizacji gospodarczej. 4. Doskonaˇe warunki przyrodnicze. 4. Brak wysoko wykwalifikowanych 5. Dobre walory przyrodnicze i terenowe pracowników. do promocji gminy. 5. Nierównomierny rozwój soˇectw tzw. ‚wsie daleko od szosy“. 6. Sˇabo wykorzystane walory turystyczne. 7. Sˇabo wykorzystywane walory przyrodnicze gminy w jej promocji. Szanse Zagroenia 1. Rozwój przetwórstwa rolno œ 1. Import towarów i surowców. spo(ywczego i zakˇadów produkcyjnych. 2. Konkurencyjne dziaˇania innych gmin 2. Rozwój turystyki i agroturystyki. regionu w sferze turystyki i rekreacji. 3. Pozyskiwanie inwestorów spoza gminy. 3. Nieuzbrojone tereny przeznaczone dla inwestorów. 4. Powi#kszenie i unowocze,nienie gospodarstw rolnych. 4. Brak systemu zach#t dla wysoko wykwalifikowanych kadr. 5. Peˇne uzbrojenie terenów budowlanych w infrastruktur# techniczn". 5. Spadek opˇacalno,ci w rolnictwie.

Strategia Rozwoju Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

6. Rozwój bazy turystycznej. 6. Pogarszaj"cy si# stan dróg dojazdowych. 7. Profesjonalna, konsekwentna promocja 7. Przyci"ganie turystów przez inne gminy. soˇectwa i gminy posiadaj"ce odpowiedni" infrastruktur# turystyczn".

8. Aktywna promocja innych gmin stanowi"cych ‚konkurencj#“ dla gminy Uchanie.

DZIEDZINA SPO˛ECZNA Mocne strony Sˇabe strony 1. Istniej"ca infrastruktura o,wiatowej i 1. Zˇy stan techniczny infrastruktury spoˇeczna (budynki, nieruchomo,ci). o,wiatowej oraz spoˇecznej (budynki, nieruchomo,ci). 2. Istniej"ca baza edukacyjna [nieruchomo,ci, obiekty]. 2. Sˇaba wspóˇpraca samorz"du gospodarczego ze sfer" szkolnictwa, 3. Stosunkowo wysoki procent dzieci instytucjami o,wiatowymi, w tym sˇabe kontynuuj"cych nauk# w szkoˇach dostosowanie szkolnictwa do rynku pracy. ponadgimnazjalnych. 3. Brak wspóˇpracy mi#dzy pracodawcami, a 4. Dobrze dziaˇaj"ca opieka spoˇeczna. szkoˇami w zakresie promocji szkolnictwa 5. Istniej"ce podmioty gospodarcze na z oraz zauwa(alny w ,rodowisku terenie gminy. spoˇeczno,ci mniej zamo(nej obni(aj"cy si# poziom wyksztaˇcenia.

4. Ograniczone ,rodki na dziaˇalno,ş instytucji kulturalnych, niewystarczaj"ca promocja dziaˇalno,ci kulturalnej oraz niedostosowana baza infrastrukturalna i wyposa(enie instytucji kultury. 5. Ograniczone ,rodki finansowe przeznaczone dla opieki spoˇecznej. 6. Sˇabo rozwini#te specjalistyczne usˇugi medyczne. 7. Wysoki poziom bezrobocia. Szanse Zagroenia 1. Pozyskiwanie funduszy na rozbudow# 1. Brak ,rodków na modernizacj# infrastruktury o,wiatowej i spoˇecznej budynków, nieruchomo,ci o,wiatowych i spoˇecznych 2. Mo(liwo,ş dostosowania ksztaˇcenia do rynku pracy. 2. Rosn"ce koszty edukacji 3. Mo(liwo,ş rozbudowy szkolnictwa 3. Ograniczone mo(liwo,ci pozyskania ponadgimnazjalnego na terenie gminy. nauczycieli œ zwˇaszcza nauczycieli j#zyków obcych do szkóˇ. 4. Bogate tradycje kulturalne w gminie oraz zachowanie zwyczajów i tradycji 4. Niewystarczaj"ca wspóˇpraca z regionu, pozwalaj"ce na organizowanie przedsi#biorcami w zakresie sponsoringu i imprez kulturalnych. mecenatu kultury i sportu oraz wspierania rozwoju gminy. 5. Zmniejszenie liczby osób zagro(onych wykluczaniem spoˇecznym. 5. Ograniczony dost#p do sportu z uwagi na ubo(enie spoˇecze'stwa. 6. Rozwój usˇug medycznych na terenie gminy 6. Post#puj"ce ubo(enie spoˇecze'stwa. 7. Rozwój przedsi#biorczo,ci na terenie 7. Brak dost#pu ludno,ci do

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

gminy, zwi#kszenie miejsc pracy. specjalistycznych usˇug medycznych. 8. Emigracj# z gminy osób mˇodych i dobrze wyksztaˇconych.

DZIEDZINA JRODOWISKO Mocne strony Sˇabe strony 1. Istniej"ca infrastruktura ochrony 1. Brak zakˇadów przetwórstwa i utylizacji ,rodowiska. odpadów, w tym tak(e systemu recyklingu oraz niewystarczaj"cy system 2. Dobre warunki przyrodnicze w postaci segregacji odpadów. du(ych kompleksów le,nych. 2. Niewystarczaj"ca liczba zalesie' na 3. Brak przemysˇu silnie gruntach klas marginalnych, zanieczyszczaj"cego ,rodowisko. niewystarczaj"ca liczba wytyczonych tras 4. Niezanieczyszczone ,rodowisko rowerowych i turystycznych. naturalne. 3. Du(a ilo,ş Pródeˇ niskiej emisji w obszarach wiejskich. 4. Sˇaba edukacja ekologiczna spoˇecze'stwa. 5. Niewystarczaj"ca aktywno,ş w dziedzinie ochrony ,rodowiska. 6. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych. Szanse Zagroenia 1. Budowa i rozbudowa systemów 1. Brak podmiotów zainteresowanych kanalizacji w gminie. zagospodarowaniem odpadów. 2. Wytyczenie tras i szlaków 2. Dewastacja ,rodowiska przez pseudo turystycznych, budowa ,cie(ek turystów. rowerowych oraz rozwój zaplecza dla 3. Dalsza dewastacja ,rodowiska. rekreacji i turystyki (kontenery na ,mieci, ubikacje, wydzielone pola 4. Brak wystarczaj"cych ,rodków biwakowe, wydzielone ˇowiska, parkingi finansowych na aktywn" ochron# itp.). ,rodowiska. 3. Dbaˇo,ş ogóˇu mieszka'ców gminy. 5. Post#puj"ce zanieczyszczenie wód, oraz o ,rodowisko i estetyk#. zabudowa dolin rzecznych i terenów zalewowych. 4. Edukacja ekologiczna spoˇecze'stwa.

5. Pozyskanie ,rodków na likwidacje Pródeˇ niskiej emisji, budow# urz"dze' sˇu("cych wykorzystaniu odnawialnych Pródeˇ energii i ochron# ,rodowiska. 6. Zagospodarowanie wód powierzchniowych pod turystyk# i rekreacj#.

DZIEDZINA TECHNICZNA Mocne strony Sˇabe strony 1. Dost#p do internetu szerokopasmowego. 1. Maˇo terenów uzbrojonych przeznaczonych na aktywizacj# 2. Istniej"ca infrastruktura ochrony gospodarcz" oraz brak uzbrojonej bazy ,rodowiska. turystyczno œ wypoczynkowej.

Strategia Rozwoju GGminyminy Uchanie na lata 20072007----20152015

2. Niezadowalaj"cy stan techniczny dróg na terenie gminy. 3. Zbyt wysoki koszt podˇ"czenia do Internetu oraz brak bezpˇatnego dost#pu do Internetu. 4. Niewystarczaj"ce skanalizowanie gminy, oraz niewystarczaj"ce ,rodki na likwidacj# miejsc niebezpiecznych i wˇa,ciw" organizacj# ruchu. Szanse Zagroenia 1. Lokowanie inwestycji gospodarczych w 1. Rosn"ce koszty inwestycji w zakresie gminie. infrastruktury technicznej, niewystarczaj"ca ilo,ş ,rodków 2. Rozwój informatyzacji na terenie gminy. finansowych na rozwój infrastruktury 3. Pozyskiwanie ,rodków finansowych z UE technicznej. I EOG. 2. Brak ,rodków finansowych na dalsz" popraw# stanu dróg na terenie gminy. 3. Du(a liczba osób zagro(onych wykluczaniem cyfrowym. 4. Brak ,rodków finansowych na rozbudow# infrastruktury ochrony ,rodowiska.

3.2. Identyfikacja problemów 1. DZIEDZINA GOSPODARCZA - Brak zacht i wyznaczonych obszarów dla nowych inwestorów - Bardzo ograniczone mo:liwo9ci zbytu pˇodów rolnych. - Sˇabo rozwinite usˇugi turystyczne. - Niewystarczaj!ca ilo9ş uzbrojonych terenów do aktywizacji gospodarczej. - Brak wysoko wykwalifikowanych pracowników. - Sˇabo wykorzystane walory turystyczne i przyrodnicze gminy w jej promocji. 2. DZIEDZINA SPO˛ECZNA - Niewystarczaj!ca oferta dla mieszka7ców i turystów w zakresie kultury, sportu i rekreacji. - Niezadowalaj!cy system edukacji i niewystarczaj!ca oferta edukacyjna i wychowawcza w gminie. - Niewystarczaj!ce wspieranie rozwoju gminy poprzez dziaˇania informacyjne, promocyjne, szkoleniowe i doradcze. 3. DZIEDZINA JRODOWISKO - Brak zakˇadów przetwórstwa i utylizacji odpadów, w tym tak:e systemu recyklingu oraz niewystarczaj!cy system segregacji odpadów. - Niewystarczaj!ca liczba zalesie7 na gruntach klas marginalnych, niewystarczaj!ca liczba wytyczonych tras rowerowych i turystycznych. - Sˇaba edukacja ekologiczna spoˇecze7stwa. 64

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

- Niewystarczaj!ca aktywno9ş w dziedzinie ochrony 9rodowiska. - Zanieczyszczenie wód powierzchniowych. 4. DZIEDZINA TECHNICZNA - Modernizacja i rozbudowa dróg. - Zwikszenie infrastruktury przeznaczonej pod inwestycje dla przyszˇych inwestorów.

3.3. Badania ankietowa 1. Ankieta do konsultacji wizji, misji, celów strategicznych i operacyjnych. WIZJA Uchanie gmin atrakcyjn turystycznie, aktywn przedsi(biorczoci swoich mieszkaEców, zaangaowanych w rozwój we wszystkich aspektach ycia spoˇeczno œ gospodarczego. AKCEPTUJY 96,88% odpowiedzi NIE AKCEPTUJY 3,12% odpowiedzi

MISJA Wszechstronny i zrównowaony rozwój gminy, stwarzajcy korzystne warunki ycia i wypoczynku dla mieszkaEców i przyjezdnych, rozwoju przedsi(biorczoci AKCEPTUJY 93,75% odpowiedzi NIE AKCEPTUJY 6,25% odpowiedzi

CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE CS1. Wspieranie wszelkich form aktywnoci gospodarczej na terenie gminy oraz promocja przedsi(biorczoci CO.1.1. Wspieranie sektora MSP. CO.1.2. Kompleksowy rozwój bazy i usˇug turystycznych, zwˇaszcza agroturystycznych oraz szersze wykorzystanie walorów turystycznych gminy. CO.1.3. Budowa nowoczesnego rynku pracy. CO.1.4. Aktywizacja promocji gminy.

AKCEPTUJY 93,94% odpowiedzi NIE AKCEPTUJY 6,06% odpowiedzi

Zdecydowana wikszo9ş akceptuje ten cel strategiczny i zwi!zane z nim cele operacyjne strategii rozwoju spoˇeczno œ gospodarczego gminy Uchanie. Ankietowani, którzy nie zaakceptowali tego celu, nie zaproponowali alternatywnego rozwi!zania.

Strategia RozwoRozwojuju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

CS.2. Poprawa ycia spoˇecznego w gminie poprzez rozbudow( infrastruktury spoˇecznej CO.2.1. Wzmacnianie systemu edukacyjnego gminy, poprzez zwikszenie nakˇadów na o9wiat. CO.2.2. Poprawa stanu infrastruktury spoˇecznej oraz jej wyposa:enia. CO.2.3. Wzmacnianie zaplecza sportowo œ rekreacyjnego oraz kulturalnego gminy. CO.2.4. Poprawa stanu zdrowia mieszka7ców, poprzez zapewnienie im ˇatwiejszego dostpu do infrastruktury medycznej. CO.2.5. Przeciwdziaˇanie patologiom spoˇecznym oraz zapobieganie wykluczeniu spoˇecznemu i marginalizacji osób.

AKCEPTUJY 94,94% odpowiedzi NIE AKCEPTUJY 5,06% odpowiedzi

Prawie wszyscy ankietowani akceptuj! ten cel strategiczny i zwi!zane z nimi cele operacyjne. Tylko 5,06% osób udzieliˇo odpowiedzi negatywnej.

CS.3. Rozwój i unowoczenienie infrastruktury ochrony rodowiskowej. CO.3.1. Rozwój infrastruktury sanitarno œ 9ciekowej. CO.3.2. Wprowadzenie edukacji ekologicznej do szkóˇ. CO.3.3. Proponowanie wykorzystania odnawialnych Kródeˇ energii.

AKCEPTUJY 100% odpowiedzi

Strategia RoRozwojuzwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

2. Badania ankietowa liderów opinii publicznej.

Badania ankietowe œ gdzie jestemy i dokd zmierzamy? W dniu 31 paKdziernika 2007 r. w budynku Urzdu Gminy Uchanie zostaˇo przeprowadzone anonimowe badanie ankietowe. Próba zostaˇa dokonana na 37 osobach wybranych spo9ród mieszka7ców Uchania, jako liderów opinii publicznej. Byli w9ród nich midzy innymi radni, soˇtysi, mieszka7cy gminy, przedstawiciele instytucji u:yteczno9ci publicznej, pracownicy UG. Celem badania byˇo poznanie opinii mieszka7ców gminy Uchanie na temat strategii rozwoju spoˇeczno œ gospodarczego oraz problemów wystpuj!cych w gminie.

I. Czy Pana(i) zdaniem gminie Uchanie potrzebny jest program oywienia gospodarczego, spoˇecznego i przestrzenno-rodowiskowego w postaci strategii rozwoju spoˇeczno-gospodarczego?

TAK 100% odpowiedzi. NIE 0% odpowiedzi.

II. Prosz( wskazaş, Pana(i) zdaniem, 6 najwaniejszych problemów do rozwizania na terenie gminy:

Problemy zwi!zane ze zˇym stanem dróg i chodników 91,9% odpowiedzi. Problemy zwi!zane z infrastruktur! sanitarno-9ciekow! 48,6% odpowiedzi. Problemy zwi!zane z o9wietleniem 35,1% odpowiedzi. Problemy zwi!zane z budow! wodoci!gów 35,1% odpowiedzi. Problemy zwi!zane z bezrobociem 32,4% odpowiedzi. Problemy zwi!zane z infrastruktur! medyczn! 29,7% odpowiedzi.

Ankietowani uznali, :e najwa:niejszymi problemami do rozwi!zania s!: modernizacja infrastruktury technicznej, a w szczególno9ci modernizacja dróg, sieci sanitarno œ 9ciekowej, rozbudowa o9wietlenia oraz modernizacja obiektów infrastruktury medycznej. Istotn! kwesti!, jak wynika z odpowiedzi ankietowanych, jest równie: walka z bezrobociem i stworzenie nowoczesnego rynku pracy.

III. Prosz( podaş jeden problem [teren, zadanie w uj(ciu przestrzennym], który Pana(i) zdaniem powinien byş rozwizany/zrealizowany w pierwszej kolejnoci. Odpowiedzi na to pytanie w du:ej cz9ci s! odzwierciedleniem pytania 2. Respondenci podobnie uznali modernizacj dróg za problem, który powinien byş rozwi!zany w pierwszej kolejno9ci. Poprawa jako9ci dróg i chodników 35,1% odpowiedzi. Kanalizacja 10,8% odpowiedzi. 67

StrateStrategiagia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Wodoci!gi 10,8% odpowiedzi. Zwikszenie rynku zbytu produktów rolnych 8,1% odpowiedzi.

IV. Prosz( oceniş poziom samoorganizacji spoˇecznej i poziom wspóˇpracy mi(dzy mieszkaEcami, a wˇadzami gminy.

2,7% 24,3%

niski $redni wysoki

64,9%

Ankietowani w wikszo9ci (64,9%) uznali, :e poziom samoorganizacji spoˇecznej oraz wspóˇpracy z mieszka7cami jest 9redni. 24,3% badanych ocenia poziom jako niski, natomiast 2,7% uwa:a, :e wspóˇpraca wˇadz gminy i mieszka7ców jest na wysokim poziomie.

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

V. Jakie PROBLEMY Pana(i) zdaniem wyst(puj na terenie gminy? VI. Prosz( oceniş POZIOM DZIA˛ANIA PODMIOTÌW odpowiedzialnych za rozwizywanie problemów wyst(pujcych na terenie gminy. BezpieczeEstwo publiczne

0,0% 10,0% 14,0% 11,0%

45,0%

75,0%

Brak problemu Niskie zagro2enie problemem Jrednie zagro2enie problemem Wysokie zagro2enie problemem Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Przest(pczoş

0,0% 9,0% 14,0% 35,0%

65,0%

77,0%

Brak problemu Niskie zagro2enie problemem Jrednie zagro2enie problemem Wysokie zagro2enie problemem Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Przest(pczoş mˇodocianych

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

V. Jakie PROBLEMY Pana(i) zdaniem wyst(puj na terenie gminy? VI. Prosz( oceniş POZIOM DZIA˛ANIA PODMIOTÌW odpowiedzialnych za rozwizywanie problemów wyst(pujcych na terenie gminy.

3,3% 8,9% 8,1% 8,1%

45,6% 42,2%

83,8%

Brak problemu Niskie zagro2enie problemem Jrednie zagro2enie problemem Wysokie zagro2enie problemem Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Bezrobocie

0,0% 8,0% 6,0%

42,0%

51,0% 43,0% 50,0%

Brak problemu Niskie zagro2enie problemem Jrednie zagro2enie problemem Wysokie zagro2enie problemem Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Strategia Rozwoju Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

V. Jakie PROBLEMY Pana(i) zdaniem wyst(puj na terenie gminy? VI. Prosz( oceniş POZIOM DZIA˛ANIA PODMIOTÌW odpowiedzialnych za rozwizywanie problemów wyst(pujcych na terenie gminy. Bieda

0,0% 11,0% 5%

38,0% 41%

54% 51,0%

Brak problemu Niskie zagro2enie problemem Jrednie zagro2enie problemem Wysokie zagro2enie problemem Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Alkoholizm

3,2% 5,1% 20,0% 24,2% 28,4%

48,4% 70,7%

Brak problemu Niskie zagro2enie problemem Jrednie zagro2enie problemem Wysokie zagro2enie problemem Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

0,0% 9,0% 3,0% 29,0% 26,0%

62,0% 71,0%

Brak problemu Niskie zagro2enie problemem Jrednie zagro2enie problemem Wysokie zagro2enie problemem Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Narkomania

0,0% 15,5% 21,6% 17,0% 13,0%

62,9% 70,0%

Brak problemu Niskie zagro2enie problemem Jrednie zagro2enie problemem Wysokie zagro2enie problemem Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Strategia Rozwoju GGminyminy Uchanie na lata 20072007----20152015

12,0% 18,0% 5,9% 28,7%

26,0% 44,0% 65,3%

Brak problemu Niskie zagro2enie problemem Jrednie zagro2enie problemem Wysokie zagro2enie problemem Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Brak dost(pu do nowoczesnej technologii (komputer, Internet)

3,0% 6,0% 16,0% 11,0%

44,0% 47,0%

73,0%

Brak problemu Niskie zagro2enie problemem Jrednie zagro2enie problemem Wysokie zagro2enie problemem Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

18% 13,0% 10,0% 28%

29% 25% 77,0%

Brak problemu Niskie zagro2enie problemem Bardzo dobra Poprawna Zˇa Jrednie zagro2enie problemem Wysokie zagro2enie problemem

Zanieczyszczenie rodowiska

0% 8,0% 12% 24,0% 32%

56% 68,0%

Brak problemu Niskie zagro2enie problemem Jrednie zagro2enie problemem Wysokie zagro2enie problemem Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Strategia RozwoRozwojuju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

6,0% 0% 3%

36% 33,0%

61% 61,0%

Brak problemu Niskie zagro2enie problemem Bardzo dobra Poprawna Zˇa Jrednie zagro2enie problemem Wysokie zagro2enie problemem

Niedobór organizacji pomagajcych w zmianie pracy (przekwalifikowania, szkolenia)

0% 14% 0,0% 32% 41,0%

59,0% 54%

Brak problemu Niskie zagro2enie problemem Jrednie zagro2enie problemem Wysokie zagro2enie problemem Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Strategia RoRozwojuzwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

VII. Prosz( oceniş JAKOJŞ podanych dziedzin. VIII. Prosz( oceniş POZIOM DZIA˛ANIA PODMIOTÌW w podanych dziedzinach. Oferta inwestycyjna

0,0% 0,0% 24,0% 32,0% 43,0%

57,0%

44,0%

Bardzo dobra Dobra Jrednia Zˇa Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Oferta kulturalna

9,0% 9,0% 20,0% 9,0%

31,0%

51,0% 71,0%

Bardzo dobra Dobra Jrednia Zˇa Bardzo dobra Poprawna Zˇa

StrateStrategiagia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

VII. Prosz( oceniş JAKOJŞ podanych dziedzin. VIII. Prosz( oceniş POZIOM DZIA˛ANIA PODMIOTÌW w podanych dziedzinach. Baza gastronomiczna

0,0% 17,0% 0,0% 38,0%

23,0% 60,0% 62,0%

Bardzo dobra Dobra Jrednia Zˇa Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Baza hotelowa

0,0% 9,0% 0,0% 3,0%

91,0% 97,0%

Bardzo dobra Dobra Jrednia Zˇa Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

VII. Prosz( oceniş JAKOJŞ podanych dziedzin. VIII. Prosz( oceniş POZIOM DZIA˛ANIA PODMIOTÌW w podanych dziedzinach. Turystyka i agroturystyka

0,0% 8,0% 3,0% 23,8%

36,0% 56,0% 73,3%

Bardzo dobra Dobra Jrednia Zˇa Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Promocja gminy

0,0% 9,0% 22,0% 28,0% 36,0%

55,0% 50,0%

Bardzo dobra Dobra Jrednia Zˇa Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

VII. Prosz( oceniş JAKOJŞ podanych dziedzin. VIII. Prosz( oceniş POZIOM DZIA˛ANIA PODMIOTÌW w podanych dziedzinach. Sport i kultura fizyczna

0,0% 0,0% 16,0% 34,0% 43,0%

66,0% 41,0%

Bardzo dobra Dobra Jrednia Zˇa Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Handel

0,0% 3,0% 3,0% 9,0% 25,0%

72,0% 88,0%

Bardzo dobra Dobra Jrednia Zˇa Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Strategia Rozwoju Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

VII. Prosz( oceniş JAKOJŞ podanych dziedzin. VIII. Prosz( oceniş POZIOM DZIA˛ANIA PODMIOTÌW w podanych dziedzinach. Usługi

17,8% 8,9% 0,0% 14,9% 37,6%

62,4%

58,4%

Bardzo dobra Dobra Jrednia Zˇa Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Telekomunikacja

3,0% 13,9% 11,0% 22,0% 34,7%

48,5% 67,0%

Bardzo dobra Dobra Jrednia Zˇa Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

VII. Prosz( oceniş JAKOJŞ podanych dziedzin. VIII. Prosz( oceniş POZIOM DZIA˛ANIA PODMIOTÌW w podanych dziedzinach. Stan dróg, chodników, parkingów

0,0% 0,0%

46,0% 47,0% 54,0% 53,0%

Bardzo dobra Dobra Jrednia Zˇa Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Poł:czenia komunikacyjne, ilo;ć dróg

0,0% 14,0% 3,0% 26,0% 43,0%

54,0%

60,0%

Bardzo dobra Dobra Jrednia Zˇa Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Strategia Rozwoju GGminyminy Uchanie na lata 20072007----20152015

VII. Prosz( oceniş JAKOJŞ podanych dziedzin. VIII. Prosz( oceniş POZIOM DZIA˛ANIA PODMIOTÌW w podanych dziedzinach. Stan zabytków

0,0% 15,0% 0,0% 32,0% 42,0%

58,0%

53,0%

Bardzo dobra Dobra Jrednia Zˇa Bardzo dobra Poprawna Zˇa

Strategia RozwojRozwojuu Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

IX. Czy problem rozwoju spoˇczeno-gospodarczego jest dla Pana(i) wany?

Badana grupa liderów opinii publicznej w 100% odpowiedziaˇa na to pytanie pozytywnie.

Metryczka

X. Dane osób udzielajcych odpowiedzi

Pˇeş

W,ród badanej grupy liderów opinii publicznej zanotowano przewag# m#(czyzn.

Kobiety 43%

M2czyLni 57%

Wiek

Qrednia wieku badanej grupy liderów opinii publicznej wyniosˇa 44 lat.

Wyksztaˇcenie

25% badanej grupy stanowiˇy osoby z wy(szym wyksztaˇceniem, 53%% to osoby z wyksztaˇceniem ,rednim, a 22% z wyksztaˇceniem zawodowym.

Zawodowe Wy2sze 22% 25%

Jrednie 53%

64 Rozdziaˇ V

Strategia RozwojRozwojuu Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

Zatrudnienie

Najwi#ksza grupa badanych zatrudniona jest w organach samorz"du terytorialnego œ 37%. 18% ankietowanych to renci,ci, natomiast 24% to osoby prowadz"ce gospodarstwo rolne Szczegóˇow" statystyk# dotycz"c" zatrudnienia badanej grupy ilustruje poni(szy wykres:

24% 18% 3%

9% 37% Renta Przedsibiorstwa prywatne

Organy samorzdu terytorialnego Bezrobocie

Gospodarstwo rolne

Wynagrodzenie Miesi#czne wynagrodzenie brutto zdecydowanej wi#kszo,ci badanych jest wy(sze ni( 1000 zˇ. Ankietowani w grupie 21,43% zarabiaj" powy(ej 2000 zˇ. Szczegóˇowe dane zostaˇy przedstawione na poni(szym wykresie.

Wynagrodzenie

60% 50,00% 50% 40% 30% 21,43% 20% 14,29% 10,71% 10% 0,00% 3,57% 0,00% 0% do zˇ zˇ zˇ zˇ zˇ 1200zˇ 2000zˇ do1000 do1400 do1600 do1800 do2000 powyej

65 Rozdziaˇ V

Strategia RozwojRozwojuu Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

3.4. Wizja lokalna.

Gródˇo: www.uchanie.pl

66 Rozdziaˇ V

Strategia RozwojRozwojuu Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Gródˇo: www.uchanie.pl

67 Rozdziaˇ V

Strategia RozwojRozwojuu Gu GminyG miny Uchanie na lata 20072007----20152015

Gródˇo: www.uchanie.pl

68 Rozdziaˇ V

Strategia RozwojRozwojuu Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Rozdziaˇ IV

4.1. Wizja gminy Uchanie Wizja to obraz przyszˇo,ci, który samorz"d terytorialny i inni beneficjenci z terenu gminy Uchanie chc" wykreowaş w okre,lonym horyzoncie czasowym np. do 2015 roku.

WIZJA

Uchanie gmin atrakcyjn truistycznie, aktywn przedsi(biorczoci swoich mieszkaEców, zaangaowan w rozwój we wszystkich aspektach ycia spoˇeczno œ gospodarczego.

OBSZARY Wizje Gmina Uchanie b#dzie gmin%: ROZWOJOWE szczegóˇowe o rozwini#tej bazie turystyczno œ wypoczynkowej, zwˇaszcza agroturystycznej, o dobrze DZIEDZINA wykreowanym wizerunku, stosuj"cym W1 nowoczesne techniki marketingu terytorialnego w GOSPODARCZA dziaˇa lno,ci promocyjnej, w peˇni wykorzystuj"cej istniej"ce walory przyrodnicze i lokalizacyjne. zapewniaj"c" swoim mieszka'com dogodne warunki (ycia poprzez dobrze rozwini#t" DZIEDZINA infrastruktur# spoˇeczn", ochron# zdrowia i W2 dost#p do nowocz esnej opieki medycznej, SPO˛ECZNA promuj"c" nowoczesne metody nauczania oraz równy dost#p do wszelkich placówek edukacyjnych. propaguj"c" ochron# ,rodowiska, wprowadzaj"c" zasady ekorozwoju we wszystkich dziedzinach DZIEDZINA rozwoju spoˇeczno œ gospo darczego oraz JRODOWISKO W3 promuj"c" odnawialne Pródˇa energii, a tak(e propaguj"c" nowoczesne rolnictwo, w tym tak(e rolnictwo ekologiczne. posiadaj"c" dobrze rozwini#t" nowoczesn" DZIEDZINA infrastruktur# techniczn", wspieraj"c" rozwój TECHNICZNA W4 obszarów wiejsk ich, zapewniaj"c" bezpiecze'stwo publiczne mieszka'com i przyjezdnym.

69 Rozdziaˇ V

Strategia RozwoRozwojjjjuu Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

4.2. Misja gminy Uchanie Misja, to syntetyczne okre,lenie intencji tego, co gmina Uchanie, liczne instytucje publiczne i prywatne oraz wszyscy mieszka'cy zamierzaj" osi"gn"ş w okre,lonym czasie, aby zapewniş optymalny rozwój swojej gminy. Deklaracja misji jest zwi"zana z czasem okre,lonym do osi"gni#cia wizji. Nale(y j" traktowaş jako proces rozwojowy, przyczyniaj"cy si# do wzrostu konkurencyjno,ci i rangi gminy w otoczeniu regionalnym, krajowym i mi#dzynarodowym. Inaczej - misja gminy jest ‚drog"“ do osi"gni#cia w okre,lonym horyzoncie czasowym œ wizji.

MISJA Wszechstronny i zrónicowany rozwój gminy Uchanie, stwarzajcy korzystne warunki ycia i wypoczynku dla mieszkaEców i przyjezdnych oraz rozwój przedsi(biorczoci.

4.3. Cele rozwoju gminy Uchanie Cele strategiczne w odró(nieniu od deklaracji misji, która mówi ludziom jaka jest droga do wizji, cele strategiczne s" konkretnymi, okre,lonymi punktami, czy stacjami ko'cowymi. Peˇni" funkcj# ‚kamieni milowych“. Cele strategiczne odzwierciedlaj" konkretne warunki zewn#trzne i wewn#trzne mo(liwo,ci rozwojowych gminy. Cele strategiczne, to najwaniejszy element planowania rozwoju lokalnego. To one wyznaczaj drog( do pokonania, mówi, co jest najistotniejsze i œ co najwaniejsze œ wyraaj wol( do wzrastania. Cel strategiczny powinien byş: prosty (S) œ zrozumiaˇy dla wszystkich, czytelny. A. Einstein mawiaˇ, i( wszystko trzeba przedstawiş jak najpro,ciej si# da, ale ju( nie bardziej. Tak samo jest z celem. Wszyscy pod jednym sformuˇowaniem musz" rozumieş to samo. Cel nie mo(e byş dwuznaczny, bowiem wtedy drogi osób d"("cych do jego osi"gni#cia mog" si# rozmin"ş; mierzalny (M) œ taki, którego zrealizowanie jeste,my w stanie oceniş, zarówno na koniec, jak i w trakcie jego realizacji; ambitny (A) œ stanowi"cy wyzwanie i wyzwalaj"cy determinacj# do jego zrealizowania; realny (R) œ mo(liwy do zrealizowania; okre,lony w czasie (T) œ nie za krótkim, bo cel przestanie byş realny i nie za dˇugim, aby nie utraciş dynamiki realizacji.

Cele operacyjne to cele, do których d"(y si# za po,rednictwem rzeczywistych programów dziaˇa', projektów i procedur. Okre,laj" kierunek dziaˇa' wymagany od poszczególnych jednostek organizacyjnych i osób. Mog" sˇu(yş tak(e jako kryteria oceny wydajno,ci, czy skuteczno,ci podejmowanych dziaˇa' w ró(nych dziedzinach. Cele operacyjne musz" byş powi"zane bezpo,rednio z celami szczegóˇowymi. Cele szczegóˇowe: to konkretne zadania przeznaczone do realizacji w ramach Strategii.

70 Rozdziaˇ V

Strategia RoRozwojzwojzwojuu Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

CS1. Wspieranie wszelkich form aktywnoci gospodarczej na terenie gminy oraz promocja przedsi(biorczoci CO.1.1. Wspieranie sektora MSP. CO.1.2. Kompleksowy rozwój bazy i usˇug turystycznych, zwˇaszcza agroturystycznych oraz szersze wykorzystanie walorów turystycznych gminy. CO.1.3. Budowa nowoczesnego rynku pracy. CO.1.4. Aktywizacja promocji gminy.

CS.2. Poprawa ycia spoˇecznego w gminie poprzez rozbudow( infrastruktury spoˇecznej. CO.2.1. Wzmacnianie systemu edukacyjnego gminy, poprzez zwi#kszenie nakˇadów na o,wiat#. CO.2.2. Poprawa stanu infrastruktury spoˇecznej oraz jej wyposa(enia. CO.2.3. Wzmacnianie zaplecza sportowo œ rekreacyjnego oraz kulturalnego gminy. CO.2.4. Poprawa stanu zdrowia mieszka'ców, poprzez zapewnienie im ˇatwiejszego dost#pu do infrastruktury medycznej. CO.2.5. Przeciwdziaˇanie patologiom spoˇecznym oraz zapobieganie wykluczeniu spoˇecznemu i marginalizacji osób.

CS.3. Rozwój i unowoczenienie infrastruktury ochrony rodowiskowej. CO.3.1. Rozwój infrastruktury sanitarno œ ,ciekowej. CO.3.2. Wprowadzenie edukacji ekologicznej do szkóˇ. CO.3.3. Proponowanie wykorzystania odnawialnych Pródeˇ energii.

CS.4. Lepsze uksztaˇtowanie ˇadu urbanistycznego przestrzennego gminy Uchanie poprzez rozwój i unowoczenienie infrastruktury technicznej. CO.4.1. Poprawa stanu infrastruktury drogowej. CO.4.2. Poprawa uzbrojenia terenu. CO.4.3. Poprawa zagospodarowania i estetyki gminy. -

71 Rozdziaˇ V

StrateStrategiagia RozwojRozwojuu Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Rozdziaˇ V Powi*zanie celów i obszarów rozwojowych strategii z celami i kierunkami rozwoju dokumentów strategicznych na poziomie kraju, województwa, powiatu.

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 2007-2015“ jest powi"zana z nast#puj"cymi dokumentami okre,laj"cymi warunki rozwoju Polski i województwa lubelskiego:

A. P O Z I O M K R A J O W Y

5.1. Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007-2015 5.2. Narodowa Strategia Spójno,ci 2007-2013 5.3. Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego na lata 2007-2013 5.4. Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 5.5. PO Infrastruktura i Qrodowisko 5.6. PO Kapitaˇ Ludzki 5.7. PO Innowacyjna Gospodarka 5.8. PO Europejskiej Wspóˇpracy Terytorialnej 5.9. Strategia Dˇugofalowego Rozwoju Sektora Mieszkaniowego 2005- 2025 5.10. Strategia Wdra(ania w Polsce Zintegrowanej Polityki Produktowej 5.11. Krajowy Program Oczyszczania Qcieków Komunalnych 2003-2010 5.12. Polityka Ekologiczna Pa'stwa 2007-2010 5.13. Polityka Le,na Pa'stwa 5.14. Polityka Energetyczna Polski do 2025 5.15. Strategia Rozwoju Edukacji Narodowej 2007-2013 5.16. Strategia Gospodarki Wodnej (do 2020r.) 5.17. Krajowa Strategia Ochrony i Umiarkowanego U(ytkowania Ró(norodno,ci Biologicznej 5.18. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury 2004- 2020 5.19. Strategia Rozwoju Sportu (do 2016 r.) 5.20. Strategia Rozwoju Transportu (do 2013 r.) 5.21. Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013

B. P O Z I O M R EG I O N AL N Y

5.22. Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013 5.23. Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006-2020 5.24. Strategia Rozwoju Powiatu Hrubieszowskiego na lata 1999-2015

72 Rozdziaˇ V

Strategia RozwojRozwojuu Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

C. P O Z I O M L O K A L N Y

5.25 Strategia Rozwoju Gminy Uchanie

5.1. Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007-2015

Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 jest podstawowym dokumentem strategicznym okre,laj"cym cele i priorytety w obszarze rozwoju spoˇeczno œ gospodarczego Polski oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewniş. Strategia wyznacza cele i identyfikuje obszary uznane za najwa(niejsze z punktu widzenia osi"gni#cia tych celów, na których koncentrowane b#d" dziaˇania pa'stwa. Uwzgl#dnia jednocze,nie najwa(niejsze trendy rozwoju ,wiatowej gospodarki oraz cele, jakie stawia Unia Europejska w odnowionej Strategii Lizbo'skiej. Strategia Rozwoju Kraju jest nadrz#dnym, wieloletnim dokumentem strategicznym rozwoju spoˇeczno œ gospodarczego kraju, stanowi"cym odniesienie dla innych strategii i programów rz"dowych. Horyzont czasowy Strategii pokrywa si# z okresem nowej perspektywy finansowej UE na lata 2007- 2013 wraz z zastosowaniem reguˇy wydatkowania n+2 (tj. w ci"gu dwóch kolejnych lat). Strategia spaja wszelkie dziaˇania rozwojowe podejmowane na rzecz poprawy warunków spoˇeczno œ gospodarczych. Jej zadaniem jest odwa(ne, ale jednocze,nie realistyczne zaprogramowanie rozwoju i modernizacji kraju, ze szczególnym uwzgl#dnieniem mo(liwo,ci wykorzystania obecno,ci Polski w UE, a tak(e wszystkich zasobów i atutów, które nasz kraj posiada, na rzecz rozwoju i poprawy poziomu i jako,ci (ycia. Strategia Rozwoju Kraju stanowi podstaw# dla efektywnego wykorzystania przez Polsk# ,rodków rozwojowych, zarówno krajowych, jak i z Unii Europejskiej, na realizacj# celów spoˇeczno œ gospodarczych, a zarazem podstaw# do pomna(ania ilo,ci ,rodków przez szybszy i efektywniejszy wzrost gospodarczy. Istotn" rol" Strategii Rozwoju Kraju jest koordynowanie reform instytucjonalno œ regulacyjnych z dziaˇaniami finansowanymi ze ,rodków UE, tak aby poprzez efekt synergii te dwa obszary polityki gospodarczej przynosiˇy mo(liwie najwi#kszy rezultat prorozwojowy.

Gˇówny cel strategii: PODNIESIENIE POZIOMU I JAKOJCI UYCIA MIESZKAACÌW POLSKI - POSZCZEGÌLNYCH OBYWATELI I RODZIN. Przez podniesienie poziomu (ycia rozumie si# wzrost siˇy nabywczej dochodów w sektorze gospodarstw domowych, uˇatwienie dost#pu do edukacji i szkolenia, wzrost zatrudnienia i wydajno,ci pracy oraz popraw# zdrowotno,ci mieszka'ców Polski. Przez podniesienie jako,ci (ycia rozumie si# istotn" popraw# stanu i wzrost poczucia bezpiecze'stwa w,ród obywateli, mo(liwo,ş korzystania z funkcjonalnej i ˇatwo dost#pnej infrastruktury technicznej i spoˇecznej, (ycie w czystym, zdrowym i sprzyjaj"cym ,rodowisku przyrodniczym, uczestnictwo w kulturze i turystyce, przynale(no,ş do zintegrowanej, pomocnej wspólnoty lokalnej, umo(liwiaj"cej lepsz" harmonizacj# (ycia rodzinnego i zawodowego oraz aktywno,ş w ramach spoˇecze'stwa obywatelskiego. Cel gˇówny oraz problemy spoˇeczno-gospodarcze wynikajce z zapóInieE rozwojowych oraz niedoinwestowania polskiej gospodarki pozwalaj wyodr(bniş priorytety, okrelajce gˇówne obszary dziaˇaE, dzi(ki którym moliwe b(dzie osigni(cie celów Strategii Rozwoju Kraju. Priorytetami s": wzrost konkurencyjno,ci i innowacyjno,ci gospodarki, poprawa stanu infrastruktury podstawowej: technicznej i spoˇecznej, wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jako,ci, budowa zintegrowanej wspólnoty, systemu bezpiecze'stwa i zasad wspóˇpracy, rozwój regionalny i podniesienie spójno,ci terytorialnej kraju.

Finansowanie Realizacja Strategii Rozwoju Kraju finansowana b#dzie zarówno ze ,rodków krajowych, jak i zagranicznych. Qrodki krajowe pochodziş b#d" ze Pródeˇ publicznych i prywatnych. 73 Rozdziaˇ V

Strategia RozwojRozwojuu Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

Spo,ród publicznych ,rodków krajowych najistotniejszym Pródˇem finansowania realizacji Strategii b#dzie bud(et pa'stwa, bud(ety jednostek samorz"du terytorialnego oraz innych podmiotów sektora finansów publicznych. Rosn"c" rol# w finansowaniu szeroko rozumianego rozwoju kraju, poprzez inwestycje wˇasne, powinny odgrywaş prywatne podmioty gospodarcze. Coraz wi#ksze znaczenie powinno mieş tak(e upowszechnienie mechanizmów i form partnerstwa publiczno œ prywatnego. Mo(liwo,ci inwestycyjne kraju zdecydowanie powi#ksz" ,rodki pozyskiwane z Unii Europejskiej oraz innych Pródeˇ zagranicznych. ˛"czna kwota ,rodków bud(etowych UE, mo(liwa do wykorzystania na realizacj# Strategii Rozwoju Kraju wyniesie blisko 86 mld EUR, a wraz z publicznymi i prywatnymi ,rodkami na wspóˇfinansowanie - okoˇo 108 mln EUR.

5.2. Narodowa Strategia Spójnoci 2007-2013

Zakˇadanym efektem strategii proponowanej w Narodowej Strategii Spójno,ci jest znacz"ce podniesienie jako,ci (ycia mieszka'ców Polski i osi"gni#cie spójno,ci gospodarczej z innymi krajami UE. Do 2013 roku Polska i jej regiony powinny staş si# miejscem atrakcyjnym dla inwestowania, (ycia i pracy. Oznacza to znacz"c" popraw# jako,ci i dost#pno,ci drogowej infrastruktury transportowej oraz infrastruktury ,rodowiska. Polska gospodarka dzi#ki zwi#kszaniu przez przedsi#biorstwa przemysˇowe nakˇadów na dziaˇalno,ş innowacyjn" stanie si# gospodark" nowoczesn". Celem strategicznym Narodowej Strategii Spójno,ci jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjno,ci gospodarki opartej na wiedzy i przedsi#biorczo,ci zapewniaj"cej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójno,ci spoˇecznej, gospodarczej i przestrzennej. Realizacja celu strategicznego b#dzie odbywaş si# poprzez horyzontalne cele szczegóˇowe. Zdefiniowane one zostaˇy w odpowiedzi na wyzwania odnowionej Strategii Lizbo'skiej oraz na podstawie wniosków wynikaj"cych z analizy sˇabych i mocnych stron polskiej gospodarki, tak(e szans i zagro(e' przed ni" stoj"cych. W ,wietle tych zaˇo(e' przyj#to nast#puj"ce cele szczegóˇowe: poprawa jako,ci funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa poprawa jako,ci kapitaˇu ludzkiego i zwi#kszenie spójno,ci spoˇecznej budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i spoˇecznej maj"cej na celu podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjno,ci Polski podniesienie konkurencyjno,ci i innowacyjno,ci przedsi#biorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej warto,ci dodanej oraz rozwój sektora usˇug wzrost konkurencyjno,ci polskich regionów i przeciwdziaˇanie ich marginalizacji spoˇecznej, gospodarczej i przestrzennej wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich. NSS b#d" realizowane przy pomocy Programów Operacyjnych (PO), zarz"dzanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego oraz Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO), zarz"dzanych przez samorz"dy poszczególnych województw. Na szczeblu centralnym realizowane b#dzie siedem gˇównych programów, co zapewni koordynacj# dziaˇa' wewn"trz programów i ograniczenie administracji niezb#dnej do zarz"dzania programami. 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO), Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej, Program Operacyjny Infrastruktura i Qrodowisko, Program Operacyjny Kapitaˇ Ludzki, Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, Program Operacyjny Pomoc Techniczna.

74 Rozdziaˇ V

Strategia RozwojRozwojuu Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

5.3. Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego na lata 2007 œ 2013

Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego (NSRR) jest dokumentem okrelajcym uwarunkowania, cele i kierunki wspierania rozwoju regionalnego przez paEstwo oraz koordynacji polityki sektorowej w województwach. Dokument okre,la priorytety i kryteria wyodr#bniania obszarów wsparcia, zasady i kryteria wsparcia finansowego programów wojewódzkich z punktu widzenia polityki pa'stwa. Stanowi punkt odniesienia dla preliminowania wysoko,ci i kierunków wydatkowania ,rodków z bud(etu pa'stwa, w tym ,rodków zagranicznych, na realizacj# kontraktów wojewódzkich oraz innych zada' (m. in. programów doradczych, informacyjnych oraz dziaˇa' o charakterze pilota(owym) z zakresu rozwoju regionalnego. NSRR okre,la tak(e sposób koordynacji dziaˇa' wszystkich ministrów oraz funduszy celowych, które s" zgodne z celami i zasadami polityki rozwoju regionalnego pa'stwa, s" terytorialnie ukierunkowane i przewidziane do wdro(enia w ramach kontraktów. Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego na lata 2001-2006 i jej zaˇo(enia przygotowane na lata 2007-2013 okre,laj" zasady prowadzenia polityki regionalnej pa'stwa, cele kierunkowe tej polityki oraz instrumenty finansowania poszczególnych zada' z tym zwi"zanych, zarówno na poziomie regionu, jak i caˇego kraju. Wa(nym elementem tej polityki jest wzrost konkurencyjno,ci polskich regionów, poprzez wsparcie obszarów wymagaj"cych aktywizacji i zagro(onych marginalizacj". Sˇu(" temu programy operacyjne rozwoju regionalnego opracowane dla poszczególnych województw w tym równie( dla województwa podkarpackiego. W programach tych bardzo wa(ne miejsce zajmuj" programy strategii gmin szczególnie tych, które ze wzgl#du na swój potencjaˇ cywilizacyjny mog" podnie,ş swój potencjaˇ gospodarki i rozwoju, a w konsekwencji wpˇyn"ş na podniesienie konkurencyjno,ci caˇego regionu.

5.4. Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju (zwana dalej Koncepcj") jest podstawowym dokumentem okre,laj"cym polityk# pa'stwa w dziedzinie przestrzennego zagospodarowania kraju w perspektywie najbli(szych dwudziestu lat (w horyzoncie 2025 r). Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym okre,la zadania, jakie ma do speˇnienia Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju. 1. Stworzenie ram dla ró(nych innych dokumentów i dziaˇa'. 2. Okre,lenie konkretnych elementów struktury przestrzennej. Ponadto Koncepcja okre,la wymagania z zakresu ochrony ,rodowiska i zabytków, z uwzgl#dnieniem obszarów podlegaj"cych ochronie. Koncepcja ma tak(e znaczenie informacyjno-edukacyjne oraz postulatywne. W warstwie postulatywnej Koncepcja formuˇuje zalecenia pod adresem ukˇadu instytucjonalnego gospodarki przestrzennej oraz sugestie zmian w systemie prawa okre,laj"cego zagospodarowanie przestrzenne i planowanie przestrzenne. Z zada' Koncepcji okre,lonych w ustawie wynika, (e powinna ona ograniczaş si# do zagadnie' przestrzennych i nie dublowaş si# z innymi dokumentami strategicznymi opracowywanymi na szczeblu ogólnokrajowym, jak narodowe strategie rozwoju regionalnego (dˇugofalowa i ,redniookresowa) czy Narodowy Plan Rozwoju. Koncepcja powinna byş zgodna z tymi dokumentami, a jej cele i zaˇo(enia powinny byş wspóˇbie(ne z rozstrzygni#ciami tam zawartymi œ powinna jednak selektywnie ograniczaş si# do problematyki przestrzennej, szczególnie w warstwie pozytywnej, wskazuj"cej na przyszˇe dziaˇania pa'stwa.

5.5. PO Infrastruktura i Jrodowisko

Gˇównym celem Programu jest podniesienie atrakcyjno,ci inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu ,rodowiska, zdrowia, zachowaniu to(samo,ci kulturowej i rozwijaniu spójno,ci terytorialnej. Cele szczegóˇowe Programu: - Budowa infrastruktury zapewniajcej, e rozwój gospodarczy Polski b"dzie dokonywaˇ si" przy równoczesnym zachowaniu i poprawie stanu rodowiska naturalnego. - Zwi"kszenie dost"pnoci gˇównych orodków gospodarczych w Polsce poprzez powizanie ich sieci autostrad i dróg ekspresowych oraz alternatywnych wobec transportu drogowego rodków transportu. 75 Rozdziaˇ V

Strategia RozwojRozwojuu Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

- Zapewnienie dˇugookresowego bezpiecze'stwa energetycznego Polski poprzez dywersyfikacj" dostaw, zmniejszenie energochˇonnoci gospodarki i rozwój odnawialnych (ródeˇ energii. - Wykorzystanie potencjaˇu kultury i dziedzictwa kulturowego o znaczeniu wiatowym i europejskim dla zwi"kszenia atrakcyjnoci Polski. - Wspieranie utrzymania dobrego poziomu zdrowia siˇy roboczej. W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Qrodowisko realizowanych b#dzie 15 priorytetów : I. Gospodarka wodno - ,ciekowa II. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi III. Bezpiecze'stwo ekologiczne. IV. Przedsi#wzi#cia dostosowuj"ce przedsi#biorstwa do wymogów ochrony ,rodowiska V. Ochrona przyrody i ksztaˇtowanie postaw ekologicznych VI. Drogowa i lotnicza sieş TEN-T VII. Transport przyjazny ,rodowisku VIII. Bezpiecze'stwo transportu i krajowe sieci transportowe IX. Infrastruktura drogowa w Polsce Wschodniej X. Infrastruktura energetyczna przyjazna ,rodowisku XI. Bezpiecze'stwo energetyczne XII. Kultura i dziedzictwo kulturowe XIII. Bezpiecze'stwo zdrowotne i poprawa efektywno,ci systemu ochrony zdrowia XIV. Pomoc techniczna dla wsparcia procesu zarz"dzania Programem oraz upowszechnienia wiedzy na temat wsparcia ze ,rodków Unii Europejskiej XV: Pomoc techniczna dla wsparcia zdolno,ci instytucjonalnych w instytucjach uczestnicz"cych we wdra(aniu priorytetów wspóˇfinansowanych z Funduszu Spójno,ci

Finansowanie PO Infrastruktura i Jrodowisko ˛"czna wielko,ş ,rodków finansowych zaanga(owanych w realizacj# Programu na lata 2007-2015 wyniesie 36 385 320 777 euro, z czego 34 464 497 836 euro stanowiş b#dzie wkˇad publiczny.

5.6. PO Kapitaˇ Ludzki

Celem Programu Operacyjnego Kapitaˇ Ludzki jest umoliwienie peˇnego wykorzystania potencjaˇu zasobów ludzkich, poprzez wzrost zatrudnienia i potencjaˇu adaptacyjnego przedsi(biorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wyksztaˇcenia spoˇeczeEstwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia spoˇecznego oraz wsparcie dla budowy struktur administracyjnych paEstwa. Zgodnie z projektem Narodowej Strategii Spójno,ci caˇo,ş ,rodków Europejskiego Funduszu Spoˇecznego w Polsce na lata 2007 œ 2013 (8,1 mld euro) zostanie przeznaczona na PO Kapitaˇ Ludzki. W ramach Programu wsparciem zostan" obj#te nast#puj"ce obszary: zatrudnienie, edukacja, integracja spoˇeczna, rozwój potencjaˇu adaptacyjnego pracowników i przedsi#biorstw, a tak(e zagadnienia zwi"zane z rozwojem zasobów ludzkich na terenach wiejskich, budow" sprawnej i skutecznej administracji publicznej wszystkich szczebli oraz promocj" zdrowia zasobów pracy. Program Operacyjny Kapitaˇ Ludzki stanowi odpowiedP na wyzwania, jakie przed pa'stwami czˇonkowskimi stawia odnowiona Strategia Lizbo'ska. Wyzwania te to: uczynienie z Europy bardziej atrakcyjnego miejsca do lokowania inwestycji i podejmowania pracy, rozwijanie wiedzy i innowacji dla wzrostu oraz tworzenie wi#kszej liczby trwaˇych miejsc pracy. Program Operacyjny Kapitaˇ Ludzki skˇada si# z 10 Priorytetów, realizowanych równolegle na poziomie centralnym i regionalnym. Priorytety realizowane centralnie to:

• Zatrudnienie i integracja spoˇeczna • Rozwój zasobów ludzkich i potencjaˇu adaptacyjnego przedsi#biorstw • Wysoka jako,ş edukacji odpowiadaj"ca wymogom rynku pracy • Dobre pa'stwo • Profilaktyka, promocja i poprawa stanu zdrowia spoˇecze'stwa 76 Rozdziaˇ V

Strategia RozwojRozwojuu Gu GminyG miny Uchanie na lata 20072007----20152015

Priorytety realizowane na szczeblu regionalnym to:

• Rynek pracy otwarty dla wszystkich oraz promocja integracji spoˇecznej • Regionalne kadry gospodarki • Rozwój wyksztaˇcenia i kompetencji w regionach • Aktywizacja obszarów wiejskich • Pomoc techniczna

Finansowanie Programu Operacyjnego Kapitaˇ Ludzki ˛"czna wielko,ş ,rodków finansowych zaanga(owanych w realizacj# tego Programu w latach 2007- 2015 wyniesie 9 559 882 352 euro.

5.7. PO Innowacyjna Gospodarka

Cel gˇówny Programu zdefiniowano jako: Rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsi #biorstwa. W ramach programu realizowane b#d" nast#puj"ce priorytety: Badania i rozwój nowoczesnych technologii: Celem osi priorytetowej 1 jest zwi#kszenie znaczenia sektora nauki w gospodarce poprzez realizacj# prac B+R w najwa(niejszych kierunkach dla rozwoju spoˇeczno-gospodarczego kraju, a tak(e zwi#kszenie zapotrzebowania gospodarki na wysokie technologie bazuj"ce na wynikach prac B+R. Infrastruktura sfery B+R: Celem osi priorytetowej 2 jest wzrost konkurencyjno,ci polskiej nauki dzi#ki konsolidacji oraz modernizacji infrastruktury naukowo-badawczej i informatycznej najlepszych jednostek naukowych dziaˇaj"cych w Polsce. Kapitaˇ dla innowacji: Celem osi priorytetowej 3 jest zwi#kszenie liczby nowopowstaˇych przedsi#biorstw innowacyjnych, a tak(e zwi#kszenie dost#pu do zewn#trznych Pródeˇ ich finansowania. Inwestycje w innowacyjne przedsi#wzi#cia: Celem osi priorytetowej 4 jest podniesienie poziomu konkurencyjno,ci przedsi#biorstw poprzez wzmocnienie popytu na nowe lub nowoczesne rozwi"zania w gospodarce. Dyfuzja innowacji: Celem osi priorytetowej 5 jest zapewnienie przedsi#biorcom wysokiej jako,ci usˇug sˇu("cych wzmocnieniu oraz wykorzystaniu ich potencjaˇu innowacyjnego oraz tworzenie korzystnych warunków wspóˇpracy, które przyczyni" si# do wzmocnienia pozycji konkurencyjnej przedsi#biorstw. Polska gospodarka na rynku mi#dzynarodowym: Celem osi priorytetowej 6 jest wzmocnienie marki ‚Polska“ przez promocj# Polski jako kraju atrakcyjnego pod wzgl#dem inwestycyjnym i turystycznym, a tak(e jako miejsca nawi"zywania warto,ciowych kontaktów gospodarczych. Budowa i rozwój spoˇecze0stwa informacyjnego: Celem osi priorytetowej 7 jest rozwój aplikacji informatycznych na potrzeby przedsi#biorców œ gˇównie z zakresu gospodarki, handlu oraz nauki - w celu zwi#kszenia innowacyjno,ci przedsi#biorstw oraz konkurencyjno,ci polskiej gospodarki.

Finansowanie Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka ˛"czna wielko,ş publicznych ,rodków finansowych zaanga(owanych w realizacj# PO Innowacyjna Gospodarka w latach 2007-2015 wyniesie okoˇo 9, 7 mld euro.

5.8. PO Europejskiej Wspóˇpracy Terytorialnej

Europejska Wspóˇpraca Terytorialna sˇu(y wspieraniu, promocji i realizacji wspólnych projektów o charakterze mi#dzynarodowym na terytorium caˇej Unii Europejskiej. Stanowi kontynuacj# programów wspóˇpracy transgranicznej, transnarodowej i mi#dzyregionalnej realizowanych w ramach Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III 2004-2006.

77 Rozdziaˇ V

Strategia RozwojRozwojuu Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Europejska Wspóˇpraca Terytorialna wdra(ana b#dzie za pomoc" 3 typów programów operacyjnych: - wspóˇpracy transgranicznej , której celem jest rozwijanie wspólnych inicjatyw lokalnych i regionalnych, - wspóˇpracy transnarodowej , ukierunkowanej na integracj# terytorialn" Unii Europejskiej poprzez wspieranie dost#pno,ci, zrównowa(onego rozwoju obszarów miejskich, innowacyjno,ş i ochron# ,rodowiska naturalnego, - wspóˇpracy mi#dzyregionalnej , umo(liwiaj"cej wymian# do,wiadcze' i najlepszych praktyk w zakresie m.in. wspierania innowacyjno,ci i gospodarki opartej na wiedzy oraz ochrony ,rodowiska. Polska b#dzie uczestniczyˇa w nast#puj"cych programach operacyjnych w ramach poszczególnych komponentów Europejskiej Wspóˇpracy Terytorialnej: Wspóˇpraca transgraniczna: - Polska (Województwo Zachodniopomorskie) œ Niemcy (Meklemburgia/Pomorze Wschodnie œ Brandenburgia) - Polska (Województwo Lubuskie) œ Niemcy (Brandenburgia) - Polska (Województwo Lubuskie i Dolno,l"skie) œ Niemcy (Saksonia) - Polska œ Republika Czeska - Polska œ Republika Sˇowacka - Polska œ Litwa - Polska œ Szwecja- Dania œ Litwa œ Niemcy (Poˇudniowy Baˇtyk)

Wspóˇpraca transnarodowa:

- Region Morza Baˇtyckiego œ oprócz Polski w programie tym uczestnicz": Dania, Estonia, Finlandia, Litwa, ˛otwa, Niemcy (wybrane regiony) ), Szwecja oraz 3 pa'stwa spoza Unii Europejskiej: Biaˇoru, (wybrane regiony), Norwegia i Rosja (wybrane regiony) - Europa Qrodkowa - oprócz Polski w tym programie uczestnicz": Austria, Czechy, Niemcy (wybrane regiony), Sˇowacja, Sˇowenia, W#gry, Wˇochy (wybrane regiony), Ukraina (wybrane regiony).

Wspóˇpraca mi(dzyregionalna : W nowym okresie programowania 2007-2013 w ramach Europejskiej Wspóˇpracy Terytorialnej b#dzie realizowany tylko jeden Program Operacyjny Wspóˇpracy Mi(dzyregionalnej - INTERREG IV C , który swoim zasi#giem obejmie caˇe terytorium Unii Europejskiej. B#d" w nim uczestniczyli partnerzy z 27 pa'stw czˇonkowskich Unii Europejskiej oraz z Norwegii i Szwajcarii. W ramach tego programu wspierane b#d" dziaˇania zmierzaj"ce do poprawy efektywno,ci polityki regionalnej poprzez promowanie innowacyjno,ci i gospodarki opartej na wiedzy oraz ochron# ,rodowiska i zapobieganie zagro(eniom. Bud(et programu wynosi 321 mln euro (wyˇ"cznie ,rodki EFRR). Ze ,rodków tych wspóˇfinansowane b#d" równie(:

• program wymiany do,wiadcze' na temat rozwoju obszarów miejskich (w oparciu o dotychczas realizowany program URBACT), • program dotycz"cy identyfikacji, transferu i rozpowszechniania ‚dobrych praktyk“ w zarz"dzaniu programami wspóˇpracy œ INTERACT II , • program z zakresu opracowywania studiów, gromadzenia danych, obserwacji i analizy trendów rozwojowych (kontynuacja programu ESPON ).

Gˇówne priorytety wspóˇpracy mi#dzyregionalnej to:

• Priorytet 1 dotyczy innowacyjno,ci oraz gospodarki opartej na wiedzy koncentruj"c si# przede wszystkim na kwestiach zwi"zanych z innwowacyjno,ci", badaniami i rozwojem technologii, przedsi#biorczo,ci" oraz MQP, spoˇecze'stwem informacyjnym, zatrudnieniem i kwalifikacjami.

78 Rozdziaˇ V

Strategia RozwoRozwojjjjuu Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

• Priorytet 2 dotyczy ,rodowiska naturalnego oraz zapobiegania ryzyku , a w szczególno,ci kwestii zwi"zanych z zagro(eniami naturalnymi i technologicznymi, gospodark" wodn", gospodark" odpadami, ró(norodno,ci" biologiczn" oraz zachowaniem dziedzictwa naturalnego, energetyk", zrównowa(onym transportem, dziedzictwem kulturowym i krajobrazem.

• Priorytet 3 dotyczy technicznego wsparcia dla programu (pomoc techniczna).

Programy operacyjne w ramach Europejskiej Wspóˇpracy Terytorialnej maj" charakter mi#dzynarodowy, w którym udziaˇ bior" co najmniej dwa pa'stwa. Ich opracowaniem zajmuj" si# mi#dzynarodowe grupy robocze, skˇadaj"ce si# z przedstawicieli pa'stw uczestnicz"cych w danym programie. Bud(et programu jest wspólny dla wszystkich pa'stw uczestnicz"cych w danym programie (pa'stwa wnosz" do bud(etu programu wkˇad EFRR+,rodki krajowe). Qrodki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego przekazywane s" beneficjentom na zasadzie refundacji poniesionych wydatków. Ponadto ka(dy program wdra(any jest przez wspólne struktury zarz"dzaj"ce.

5.9. Strategia Dˇugofalowego Rozwoju Sektora Mieszkaniowego (2005- 2025)

Strategia Dˇugofalowego Rozwoju Sektora Mieszkaniowego definiuje dˇugofalowe cele rozwoju sektora mieszkaniowego, podstawowy katalog zasad kreowania polityki mieszkaniowej na poziomach lokalnym i centralnym, priorytety operacyjne oraz kierunki i dziaˇania rozwojowe w latach 2005-2013. Celem strategicznym dˇugofalowego rozwoju mieszkalnictwa jest maksymalne zbli(enie poziomu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych obywateli do obecnego poziomu ,redniej caˇej UE w okresie do 2025 r., przy wykorzystaniu sposobno,ci tkwi"cych w perspektywie stabilizacji demograficznej, przewidywanym wzro,cie gospodarczym oraz czˇonkostwie Polski w UE. Osi"gniecie celu strategicznego b#dzie przebiegaˇo na pˇaszczyznach odpowiadaj"cych podstawowym obecnie deficytom cywilizacyjnym w mieszkalnictwie, wyznaczaj"cych tym samym trzy cele szczegóˇowe strategii: - likwidacja zjawiska niedobrowolnego wspólnego zamieszkiwania, - zbli(enie si# do europejskich standardów powierzchniowych, - likwidacja deficytów w zakresie wyposa(enia mieszka' w podstawowe instalacje i istotna poprawa stanu technicznego budynków mieszkalnych.

5.10. Strategia Wdraania w Polsce Zintegrowanej Polityki Produktowej

Zintegrowana Polityka Produktowa jest inicjatyw" Komisji Europejskiej i krajów czˇonkowskich Unii Europejskiej stanowi"c" element szerszego procesu wspólnotowego polegaj"cego na tworzeniu w ramach Strategii Lizbo'skiej najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej w ,wiecie gospodarki opartej na wiedzy. Proces ten zmierza jednocze,nie do osi"gni#cia wi#kszej spójno,ci spoˇecznej w Unii Europejskiej, stworzenia nowych miejsc pracy i wysoko wydajnej gospodarki, której rozwój nie prowadziˇby do dalszej degradacji ,rodowiska, lecz sprzyjaˇ zachowaniu jego zasobów dla przyszˇych pokole'. Pozytywna synergia mi#dzy tymi wy(ej wymienionymi elementami jest okre,lana jako rozwój zrównowa(ony i jako jedna z naczelnych wytycznych znalazˇa swe odbicie w wielu dokumentach wspólnotowych. Zintegrowana Polityka Produktowa opiera si# na instrumentach stosowanych w ramach wdra(ania systemu zarz"dzania ,rodowiskowego (np. EMAS), ekoznakowania i stosowania informacji o oddziaˇywaniu produktu na ,rodowisko. Innowacj" jest koordynacja tych instrumentów i wprowadzenie do systematycznego stosowania metod oceny cyklu (ycia produktu. Przedmiotem Zintegrowanej Polityki Produktowej s" produkty i usˇugi . Zintegrowana Polityka Produktowa ma byş realizowana na poziomie krajowym i wspólnotowym. Na poziomie krajowym zadania maj" byş realizowane we wspóˇdziaˇaniu przez przedsi#biorców, organizacje konsumenckie, ekologiczne oraz administracj# publiczn". Na poziomie wspólnotowym zadania b#dzie realizowaˇa Komisja Europejska we wspóˇpracy z Europejsk" Agencj" Qrodowiska i wymienionymi wy(ej podmiotami z krajów czˇonkowskich UE.

79 Rozdziaˇ V

Strategia RoRozwojzwojzwojuu Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Gˇówne cele ZPP : Poprawa efektywno3ci wykorzystania zasobów oraz lepsze zarzdzanie surowcami i odpadami. Ma to zapewniş, 8e o nie zostanie przekroczona odporno3ş 3rodowiska na presj+ wynikajc z konsumpcji zasobów odnawialnych i nieodnawialnych. Zintegrowana Polityka Produktowa powinna wpˇywaş na: - popraw" warunków rynkowych dla produktów przyjaznych rodowisku (greener products), - wzmocnienie pozycji konkurencyjnej przedsi"biorstw oraz caˇych gaˇ"zi przemysˇowych Unii Europejskiej poprzez udziaˇ produktów przyjaznych rodowisku w tworzeniu nowego rynku.

5.11. Krajowy Program Oczyszczania Jcieków Komunalnych 2003-2010

Krajowy program oczyszczania ,cieków komunalnych zostaˇ przygotowany w oparciu o zobowi"zania Traktatu o Akcesji Polski do Unii Europejskiej z wykorzystaniem analizy i oceny danych zawartych w przekazanych przez gminy i przedstawicieli wojewodów do Ministerstwa Qrodowiska informacjach o stanie i zamierzeniach dotycz"cych realizacji przez gmin# przedsi#wzi#ş w zakresie wyposa(enia terenów zabudowanych i przeznaczonych pod zabudow#, w zbiorcze sieci kanalizacyjne i oczyszczalnie ,cieków komunalnych (wg stanu na koniec 2002r.)". Realizacja Krajowego Programu Qcieków Komunalnych b#dzie wymagaş budowy kanalizacji w 162 aglomeracjach o wielko,ci od 2 do 15 tys. RLM (równowa(na liczba mieszka'ców) oraz rozbudowy i modernizacji kanalizacji w 1 216 aglomeracjach (ˇ"cznie w Polsce zidentyfikowano 1 378 aglomeracji). Caˇkowita dˇugo,ş sieci kanalizacyjnych, niezb#dnych do wybudowania, wynosi okoˇo 21 000 km. Koszt realizacji systemów kanalizacyjnych oszacowano na 24 mld zˇ. Zadanie ma byş wykonane etapowo do 2015 r. Do 2015 roku do budowy, rozbudowy lub modernizacji przewidzianych jest 1163 oczyszczalni ,cieków komunalnych. Koszt tego zadania wyniesie okoˇo 11,3 mld zˇ. Krajowy Program Oczyszczania Qcieków Komunalnych b#dzie wymagaş wydatkowania, do 2015 r., okoˇo 35 mld zˇ, czyli okoˇo 2717,9 mln zˇ rocznie. Obecny poziom nakˇadów szacowany jest na 3535,8 mln zˇ rocznie, co wskazuje na realno,ş zaˇo(onych w Programie celów.

5.12. Polityka Ekologiczna PaEstwa 2003-2010

‚Polityka ekologiczna pa'stwa na lata 2003-2006 z uwzgl#dnieniem perspektywy na lata 2007- 2010“ zostaˇa sporz"dzona jako realizacja ustale' ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony ,rodowiska. Podstawowym warunkiem skutecznej realizacji polityki ekologicznej pa'stwa jest respektowanie zasady zrównowa(onego rozwoju w strategiach i politykach w poszczególnych dziedzinach gospodarowania, tj. uwzgl#dnianie przy sporz"dzaniu tych strategii, polityk oraz ich programów wykonawczych, na równi z celami gospodarczymi i spoˇecznymi wˇa,ciwymi dla danego sektora, równie( celów ekologicznych. Dotyczy to energetyki, przemysˇu, transportu, gospodarki komunalnej i budownictwa, rolnictwa, le,nictwa, turystyki i innych dziedzin dziaˇalno,ci, które okazuj" presj# na ,rodowisko w formie bezpo,redniego lub po,redniego korzystania z jego zasobów oraz generowania zanieczyszcze' i/ lub szkodliwych oddziaˇywa' fizycznych. Instrumentem wspieraj"cym lub wymuszaj"cym ekologizacj# polityk sektorowych b#d" strategiczne oceny ich oddziaˇywania na ,rodowisko, wykonywane przede wszystkim dla polityk i programów wymaganych ustawowo. W,ród metod realizacji celów polityki ekologicznej pa'stwa w ramach polityk sektorowych priorytet b#dzie miaˇo stosowanie tzw. dobrych praktyk gospodarowania i systemów zarz"dzania ,rodowiskowego, które pozwalaj" kojarzyş efekty gospodarcze z efektami ekologicznymi.

5.13. Polityka Lena PaEstwa

Przedmiotem polityki le,nej Pa'stwa s" lasy wszystkich form wˇasno,ci i ich funkcje, cele i zasady prowadzenia gospodarki le,nej oraz zwi"zki le,nictwa ze spoˇecze'stwem z innymi dziaˇami gospodarki narodowej i zarz"dzania, oraz innymi jednostkami organizacyjnymi wspóˇdziaˇaj"cymi z le,nictwem.

80 Rozdziaˇ V

StrateStrategiagia RozwojRozwojuu Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Nadrz#dnym celem polityki le,nej jest wyznaczenie kompleksu dziaˇa' ksztaˇtuj"cych stosunek czˇowieka do lasu, zmierzaj"cych do zachowania w zmieniaj"cej si# rzeczywisto,ci przyrodniczej i spoˇeczno-gospodarczej warunków do trwaˇej w nieograniczonej perspektywie czasowej wielofunkcyjno,ci lasów, ich wszechstronnej u(yteczno,ci i ochrony oraz roli w ksztaˇtowaniu ,rodowiska przyrodniczego zgodnie z obecnymi i przyszˇymi oczekiwaniami spoˇecze'stwa. Zapewnienie trwaˇo,ci lasów wraz z ich wielofunkcyjno,ci" b#dzie osi"gane przez: • powi#kszanie zasobów le,nych kraju, • polepszenie stanu zasobów le,nych i ich kompleksow" ochron#, • reorientacj# zarz"dzania lasami z poprzedniej dominacji modelu surowcowego na model proekologicznej i zrównowa(onej ekonomicznie, wielofunkcyjnej gospodarki le,nej odpowiadaj"cej kryteriom sformuˇowanym dla Europy w procesie helsi'skim z uwzgl#dnieniem specyfiki le,nictwa polskiego . Partnerami w realizacji polityki le,nej pa'stwa s" tak(e administracja lokalna i samorz"dy w zakresie: bezpo,redniej wspóˇpracy z nadle,nictwami i wzajemnej partycypacji w procesach planistycznych (plany urz"dzenia lasów, plany przestrzennego zagospodarowania gmin, plany ochrony parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych), w programach podnoszenia poziomu wiedzy i ,wiadomo,ci ekologicznej spoˇeczno,ci lokalnej, doskonalenie lokalnych modeli zrównowa(onego rozwoju.

5.14. Polityka Energetyczna Polski do 2025

Polityka energetyczna Polski do 2025 roku to dokument, który zawiera pakiet dziaˇa', maj"cych na celu zapewnienie bezpiecze'stwa energetycznego, konkurencyjno,ci gospodarki, jej efektywno,ci energetycznej oraz ochrony ,rodowiska. Za najistotniejsze zasady polityki energetycznej uwa(a si# : zasad# harmonijnego gospodarowania energi" w warunkach spoˇecznej gospodarki rynkowej, peˇn" integracj# polskiej energetyki z europejsk" i ,wiatow", wypeˇnianie zobowi"za' traktatowych Polski, zasad# rynku konkurencyjnego z niezb#dn" administracyjn" regulacj" w obszarach, w których mechanizmy rynkowe nie dziaˇaj" oraz wspomaganie rozwoju Odnawialnych Gródeˇ Energii (OZE). Gˇówne cele krajowej polityki energetycznej. Zasadniczym wyzwaniem dla polskiej polityki energetycznej jest zapewnienie bezpiecze'stwa energetycznego kraju. Oznacza to: konieczno,ş podejmowania dziaˇa' gwarantuj"cych zaspokojenie potrzeb odbiorców po jak najni(szych kosztach przy równoczesnym uwzgl#dnianiu wymaga' bezpiecze'stwa energetycznego i ochrony ,rodowiska, a tak(e równowa(enie interesów wszystkich podmiotów (ycia spoˇecznego i gospodarczego. Za kluczowe elementy polskiej polityki energetycznej uznaje si#: 1) bezpiecze'stwo energetyczne co oznacza pokrycie bie("cego i perspektywicznego zapotrzebowania na paliwo i energi#, 2) odnawialne Pródˇa energii - celem strategicznym polityki pa'stwa jest wspieranie rozwoju odnawialnych Pródeˇ energii i uzyskanie 7,5 proc. udziaˇu energii, pochodz"cej z tych Pródeˇ, w bilansie energii pierwotnej do roku 2010. Planuje si# przeprowadzenie do 2008 r. systemowej analizy mechanizmów wsparcia wykorzystania odnawialnych Pródeˇ energii, a tak(e podj#cie inicjatywy dotycz"cej obj#cia nowych krajów czˇonkowskich UE systemem dopˇat ze ,rodków unijnych do wszystkich upraw energetycznych, 3) efektywno,ş energetyczna gospodarki- zwi#kszenie efektywno,ci nast"pi poprzez: zmniejszenie energochˇonno,ci wyrobów, zwi#kszenie sprawno,ci wytwarzania energii, zmniejszenie energochˇonno,ci procesów przemysˇowych, zmniejszenie strat energii w przesyle i dystrybucji oraz wdro(enie systemów zarz"dzania popytem na energi#, 4) popraw# konkurencyjno,ci krajowych podmiotów gospodarczych oraz produktów i usˇug oferowanych na rynkach mi#dzynarodowych oraz rynku wewn#trznym, 5) ochron# ,rodowiska przyrodniczego przed negatywnymi skutkami oddziaˇywania energetyki.

5.15. Strategia Rozwoju Edukacji Narodowej (2007-2013)

Celem gˇównym rozwoju edukacji w Polsce jest podniesienie poziomu wyksztaˇcenia spoˇecze'stwa (tak by wyksztaˇcenie co najmniej ,rednie staˇo si# bardziej powszechne) przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiej jako,ci ksztaˇcenia. Równocze,nie konieczne jest staˇe podnoszenie poziomu kwalifikacji osób dorosˇych, przede wszystkim kwalifikacji zawodowych oraz ogólnych kompetencji niezb#dnych do funkcjonowania we wspóˇczesnym spoˇecze'stwie. 81 Rozdziaˇ V

Strategia RozwojRozwojuu Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

Strategia systemu edukacji na lata 2007-2013 zakˇada, (e edukacja w Polsce jako integralny system ksztaˇcenia (umo(liwianie zdobycia wiedzy i umiej#tno,ci) oraz wychowania (ksztaˇtowanie i promowanie postaw) b#dzie: uˇatwiaş ka(demu realizacj# aspiracji oraz rozwój wˇasny i wykorzystanie mo(liwo,ci, przygotowywaş do aktywnego i odpowiedzialnego uczestniczenia w (yciu spoˇecznym, kulturalnym i gospodarczym - w wymiarze lokalnym, narodowym i globalnym, skutecznie przeciwdziaˇaş wykluczeniu i marginalizacji osób oraz grup spoˇecznych, reagowaş na zmiany zwi"zane z rozwojem nauki, nowoczesnych technologii i globalizacj#, szybko i elastycznie dostosowywaş si# do zmian zachodz"cych na rynku pracy.

5.16. Strategia Gospodarki Wodnej (do 2020 r.)

Ogólnym celem Strategii jest okre,lenie podstawowych kierunków rozwoju gospodarki wodnej do roku 2020 oraz sprecyzowanie dziaˇa' umo(liwiaj"cych realizacj# konstytucyjnej zasady zrównowa(onego rozwoju w gospodarowaniu wodami. Na tym tle mo(na wyodr#bniş nast#puj"ce cele kierunkowe, odnosz"ce si# do obszarów dziaˇa' zawartych w Strategii: zaspokojenie uzasadnionych potrzeb wodnych ludno,ci i gospodarki przy poszanowaniu zasad zrównowa(onego u(ytkowania wód; osi"gni#cie i utrzymanie dobrego stanu wód, a w szczególno,ci ekosystemów wodnych i od wody zale(nych; podniesienie skuteczno,ci ochrony przed powodzi" i skutkami suszy. CELE KIERUNKOWE GOSPODARKI WODNEJ : Cel I : Zaspokojenie uzasadnionych potrzeb wodnych ludno,ci i gospodarki przy poszanowaniu zasad zrównowa(onego u(ytkowania wód. Cel II : Osi"gni#cie i utrzymanie dobrego stanu wód, a w szczególno,ci ekosystemów wodnych i od wody zale(nych. Cel III : Podniesienie skuteczno,ci ochrony przed powodzi" i skutkami suszy.

5.17. Krajowa Strategia Ochrony i Umiarkowanego Uytkowania Rónorodnoci Biologicznej [Dz17]

Przedmiotem Strategii jest caˇa ró(norodno,ş biologiczna na wszystkich poziomach jej organizacji, a wi#c ró(norodno,ş wewn"trzgatunkowa (genetyczna), mi#dzygatunkowa i ponadgatunkowa (ekosystemów i krajobrazów). Caˇoksztaˇt dziaˇa' podejmowanych we wszystkich sferach dziaˇalno,ci czˇowieka (gospodarczej, ekonomicznej, naukowo-badawczej, prawnej i edukacyjnej) powinien sˇu(yş osi"gni#ciu celu nadrz#dnego, jakim jest zachowanie caˇego rodzimego bogactwa przyrodniczego oraz zapewnienie trwaˇo,ci i mo(liwo,ci rozwoju wszystkich poziomów jego organizacji (wewn"trzgatunkowego, mi#dzygatunkowego i ponadgatunkowego). Osi"gni#cie celu nadrz#dnego wymaga realizacji czterech zasadniczych dziaˇa' strategicznych: I. Rozpoznawanie i monitorowanie stanu ró(norodno,ci biologicznej oraz istniej"cych i potencjalnych zagro(e'; II. Usuwanie lub ograniczanie aktualnych i potencjalnych zagro(e' ró(norodno,ci biologicznej; III. Zachowanie i/lub wzbogacanie istniej"cych oraz odtwarzanie znikˇych elementów ró(norodno,ci biologicznej; IV. Integracja dziaˇa' na rzecz ochrony ró(norodno,ci biologicznej z dziaˇaniami wa(nych dla tej ochrony sektorów gospodarki oraz administracji publicznej i spoˇecze'stwa (w tym organizacji pozarz"dowych).

5.18. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury (2004-2020 )

Opracowana przez Ministerstwo Kultury Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2020, ma sˇu(yş ksztaˇtowaniu polityki kulturalnej oraz rozwojowi kultury w regionach. W ramach prac nad Narodow" Strategi" Rozwoju Kultury na lata 2004-2020 sformuˇowano nast#puj"cy cel strategiczny : ZRÌWNOWAUENIE ROZWOJU KULTURY W REGIONACH Cele czstkowe to: - Wzrost efektywno,ci zarz"dzania sfer" kultury.

82 Rozdziaˇ V

Strategia RozwojRozwojuu Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

- Wprowadzenie innowacyjnych rozwi"za' w systemie organizacji dziaˇalno,ci kulturalnej i w systemie upowszechniania kultury. - Zmniejszenie dysproporcji regionalnych w rozwoju kultury. - Wzrost uczestnictwa i wyrównanie szans w dost#pie do szkolnictwa artystycznego, dóbr i usˇug kultury. - Poprawa warunków dziaˇalno,ci artystycznej. - Efektywna promocja twórczo,ci. - Zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków. - Zmniejszenie luki cywilizacyjnej poprzez modernizacj# i rozbudow# infrastruktury kultury.

5.19. Strategia Rozwoju Sportu (2007 -2015 )

Strategia Rozwoju Sportu w Polsce do roku 2015, jest dokumentem wytyczaj"cym kierunki dziaˇa' dla kultury fizycznej i sportu, okre,la realizacj# celów i zada', które maj" doprowadziş do znacz"cej poprawy stanu polskiego sportu. Gˇówny cel strategiczny: AKTYWNE I SPRAWNE SPO˛ECZEZSTWO b#dzie realizowany poprzez zadania uj#te w 3 priorytetach : I. Priorytet: Popularyzacja sportu dla wszystkich. Zakres priorytetu obejmuje szerok" problematyk# dziaˇa' maj"cych wpˇyw na rozwój fizyczny i osobowo,ciowy czˇowieka, jego zdrowie i jako,ş (ycia. Celem strategii w realizacji tego priorytetu jest osi"gni#cie optymalnego poziomu utrwalenia zachowa' prozdrowotnych spoˇecze'stwa w ró(nych grupach wiekowych, ,rodowiskowych i zawodowych. II Priorytet: Wzrost poziomu wyników sportowych. Zagadnienia wchodz"ce w zakres tego priorytetu obejmuj" swoim zasi#giem szeroko rozumiany sport kwalifikowany, zarówno ten na najwy(szym poziomie, jak i sport mˇodzie(owy, akademicki i paraolimpijski. Sukcesy sportowców na arenach mi#dzynarodowych a w szczególno,ci w rywalizacji olimpijskiej, przyczyniaj" si# do upowszechniania sportu w ,wiadomo,ci spoˇecznej. Podnosi si# presti( pa'stwa na arenie mi#dzynarodowej. Zwi#ksza si# tym samym zainteresowanie dzieci i mˇodzie(y zorganizowanymi formami aktywno,ci fizycznej, co przyczynia si# do szybszego rozwoju poszczególnych dyscyplin sportowych. III. Priorytet: Rozwój infrastruktury sportowo œ rekreacyjnej. Bez nowoczesnej bazy sportowo-rekreacyjnej nie jest mo(liwe odniesienie peˇnego sukcesu sportowego i upowszechnienie sportu. Celem priorytetu jest zmniejszenie dystansu, jaki w tej dziedzinie dzieli Polsk# od krajów europejskich. Szczególnie problem ten dotyczy stadionów piˇkarskich, peˇnowymiarowych basenów pˇywackich i ogólnodost#pnych obiektów rekreacyjnych. Planowane obiekty musz" mieş najwy(szy standard wykonawczy, speˇniaj"cy normy mi#dzynarodowych federacji sportowych. Zakˇada si# wyrównanie wieloletnich zaniedba' w maˇych miastach i na wsi. Strategia zakˇada wzmocnienie inwestycji strategicznych likwiduj"c zaniedbania i wzmacniaj"c infrastruktur# czoˇowych dyscyplin olimpijskich.

5.20. Strategia Rozwoju Transportu (2007- 2013 )

Przyjmuje si#, (e jako,ş systemu transportowego jest jednym z czynników decyduj"cych o warunkach (ycia mieszka'ców, o rozwoju gospodarczym kraju i regionów. Bez dobrze rozwini#tej sieci transportowej nie mo(na mówiş o konkurencyjno,ci gospodarki. Transport jest równie( warunkiem koniecznym swobodnego przepˇywu towarów i usˇug. Jednocze,nie, niezb#dne jest zapewnienie równowagi w systemie transportowym mi#dzy aspektami: spoˇecznym, gospodarczym, przestrzennym i ekologicznym. Strategia podkre,la znaczenie rozbudowanej sieci transportowej na bazie wysokiej jako,ci jej infrastruktury oraz uwzgl#dniaj"c potrzeb# równowa(enia ró(nych aspektów rozwoju transportu. Strategia przyj#ˇa w dziedzinie transportu cele, które powinny zapewniaş: - popraw# bezpiecze'stwa drogowego i nadanie temu bezpiecze'stwu znaczenia priorytetowego, - zapobieganie zag#szczaniu dróg i przeniesienie obci"(e' transportowych na kolejnictwo i ,ródl"dowe drogi wodne, - przeciwdziaˇanie zag#szczeniu dróg powietrznych dzi#ki urzeczywistnieniu idei stworzenia jednego europejskiego nieba, - wspieranie praw pasa(erów poprzez umiejscowienie potrzeb u(ytkowników transportu w centrum strategii i zapewnienie skutecznego respektowania praw pasa(erów,

83 Rozdziaˇ V

Strategia RozwojRozwojuu Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

- realizacj# du(ych inwestycji infrastrukturalnych zgodnych z opracowan" Paneuropejsk" Sieci" Transportow", - podwy(szanie poziomu jako,ci usˇug transportowych, - wprowadzenie nowoczesnych metod zarz"dzania transportem. Jako podstawowy cel polityki transportowej pa'stwa przyjmuje si# zdecydowan" popraw# jako,ci systemu transportowego, jego rozbudow# zgodnie z zasadami zrównowa(onego rozwoju. Dla jego osi"gni#cia sformuˇowano sze,ş celów szczegóˇowych: Cel 1. Poprawa dost#pno,ci transportowej i jako,ci transportu, jako czynnik poprawy warunków (ycia i usuwania barier gospodarczych. Cel 2. Poprawa konkurencyjno,ci gospodarki polskiej, jako kluczowy instrument rozwoju gospodarczego. Cel 3. Poprawa efektywno,ci funkcjonowania systemu transportowego. Cel 4. Integracja systemu transportowego w ukˇadzie gaˇ#ziowym i terytorialnym. Cel 5. Poprawa bezpiecze'stwa prowadz"ca do radykalnej redukcji liczby wypadków i ograniczenia ich skutków (zabici i ranni) oraz œ w rozumieniu spoˇecznym œ do poprawy bezpiecze'stwa osobistego u(ytkowników transportu i ochrony ˇadunków. Cel 6. Ograniczenie negatywnego wpˇywu transportu na ,rodowisko warunków (ycia.

5.21. Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013

Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013 oraz perspektywiczna prognoza transformacji spoˇecze'stwa informacyjnego do roku 2020 - dokument przyj#ty przez Rad# Ministrów 29 czerwca 2005 r. Diagnoza stanu informatyzacji w Polsce wyraPnie pokazuje, (e poziom rozwoju usˇug elektronicznych ,wiadczonych przez sektor publiczny i prywatny znacz"co odbiega od wskaPników Unii Europejskiej. Niezb#dne jest podj#cie dziaˇa' wspieraj"cych i stymuluj"cych wdra(anie eUsˇug w administracji publicznej, biznesie i ochronie zdrowia. Promowane powinny by rozwi"zania nowoczesne, innowacyjne w skali europejskiej oparte w szczególno,ci o praktyczne wykorzystanie efektów programów ramowych bada' i rozwoju. Cele procesu informatyzacji Polski w perspektywie roku 2013 mo(na nakre,liş nast#puj"co: - zlikwidowanie zjawiska ‚wykluczenia cyfrowego“ w zagro(onych grupach spoˇecznych i obszarach geograficznych œ sprowadzenie do poziomu marginalnego, - wzrost penetracji wielokanaˇowego dost#pu do szerokopasmowego Internetu do poziomu ponad 90 % powierzchni kraju i co najmniej 75% populacji, - dalsze wzmocnienie infrastruktury teleinformatycznej nauki umo(liwiaj"ce aktywne uczestnictwo wszystkich jednostek naukowych w nowych formach aktywno,ci jak np. wirtualne organizacje naukowe, - stworzenie wewn#trznej, bezpiecznej sieci administracji publicznej (centralnej i samorz"dowej) docieraj"cej do wszystkich jednostek administracji w caˇym kraju, - stworzenie ogólnokrajowych, wielokanaˇowych zintegrowanych platform ,wiadczenia usˇug elektronicznych administracji wykorzystuj"cych podpis cyfrowy i identyfikator elektroniczny, w tym platform usˇug specjalizowanych (jak eTurystyka, eTransport), - wdro(enie systemu identyfikacji obywatela bazuj"cego na wielofunkcyjnych dokumentach osobistych, stworzenie warunków do uruchomienia systemów eDemokracji, - zapewnienie bezpiecznego i skutecznego dost#pu on-line do wszystkich rejestrów pa'stwowych i systemów ewidencyjnych administracji publicznej, - zwi#kszenie dost#pno,ci do systemu usˇug elektronicznych w Polsce _,wiadczonych zarówno przez sektor publiczny, jak i prywatny do poziomu co najmniej 80 % usˇug œ w przypadku administracji 100 % usˇug ,wiadczonych on-line, - osi"gniecie 95% wskaPnika dost#pno,ci i 90% wskaPnika nasycenia dla telewizji cyfrowej, - zwi#kszenie dost#pno,ci polskich zasobów cyfrowych w wersji wieloj#zycznej w Internecie œ minimum 80% zasobów dost#pnych dodatkowo w przynajmniej jednym j#zyku oficjalnym UE (obok polskiego), - stworzenie warunków dla powszechno,ci edukacji teleinformatycznej. Wzrost liczby u(ytkowników wykorzystuj"cych Internet w celach szkoleniowych i edukacyjnych do poziomu minimum 75 %, - wzrost liczby przedsi#biorstw wykorzystuj"cych aplikacje eLearning w doskonaleniu zawodowym swoich pracowników do ponad 90 %.

84 Rozdziaˇ V

Strategia RozwojRozwojuu Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

5.22. Regionalny Program Operacyjny (RPO) dla województwa lubelskiego na lata 2007- 2013 Lubelski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 œ 2013 jest podstawowym dokumentem operacyjnym sˇu("cym realizacji polityki rozwoju regionu. ˛"czy on w sobie zaˇo(enia Narodowej Strategii Spójno,ci oraz potrzeby i aspiracje mieszka'ców wynikaj"ce ze specyfiki i wewn#trznego potencjaˇu Województwa Lubelskiego. Narodowa Strategia Spójno,ci na lata 2007-2013 zawiera opis i uzasadnienie wybranych priorytetów w kontek,cie celów i kierunków okre,lonych w Strategicznych Wytycznych Wspólnoty dotycz"cych spójno,ci spoˇecznej, gospodarczej i terytorialnej. Powi"zanie Lubelskiego Regionalnego Programu Operacyjnego ze strategicznymi dokumentami zarówno na szczeblu krajowym jak równie( europejskim jest pewnego rodzaju gwarantem realizacji zawartych w nim zapisów. Podkre,liş nale(y, (e Program koncentruje si# na wybranej grupie priorytetów i dziaˇa', które s" efektem obszernie prowadzonych konsultacji oraz uzgodnie' z jednostkami i ,rodowiskami zaanga(owanymi w szeroko rozumiany rozwój regionalny i lokalny. W wyniku ponad rocznych prac nad dokumentem dokonano diagnozy i wyboru tych potrzeb, których zaspokojenie w perspektywie roku 2015 b#dzie najwa(niejsze z uwagi na konieczno,ş podniesienia konkurencyjno,ci regionu w skali krajowej i europejskiej. Zakˇada si# jednocze,nie, (e niniejszy dokument b#dzie podlegaˇ ewaluacji i zmianom. Niezb#dne stanie si# uwzgl#dnienie procesów zachodz"cych w sferze spoˇecznej i gospodarczej, których nast#pstw nie mo(na dzisiaj przewidzieş.

Nowa perspektywa finansowa przyj#ta dla Unii Europejskiej na lata 2007œ2013 b#dzie wielk" szans" i wyzwaniem szczególnie dla regionów nowych pa'stw czˇonkowskich. Zarówno zmiany zachodz"ce w polityce regionalnej jak i tendencje decentralizacyjne s" doskonaˇ" okazj" do efektywnego wykorzystania zewn#trznych ,rodków finansowych, które zasiliş maj" polskie regiony na niespotykan" dot"d skal#. Warunkiem niezb#dnym do osi"gni#cia sukcesu jest jednak szybko,ş i celowo,ş dziaˇa' podejmowanych przez wˇadze samorz"dowe przy u(yciu wˇa,ciwych narz#dzi. Lubelski Regionalny Program Operacyjnego na lata 2007œ 2013 b#dzie peˇniˇ tak" wˇa,nie rol#. Gˇówne Priorytety Programu: Priorytet 1. Przedsi#biorczo,ş i innowacje. Priorytet 2. Infrastruktura ekonomiczna. Priorytet 3. Atrakcyjno,ş obszarów miejskich i tereny inwestycyjne. Priorytet 4. Spoˇecze'stwo informacyjne. Priorytet 5. Transport. Priorytet 6. Qrodowisko i czysta energia. Priorytet 7. Kultura, turystyka i wspóˇpraca mi#dzyregionalna. Priorytet 8. Infrastruktura spoˇeczna. Priorytet 9. Pomoc techniczna.

5.23. Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006-2020 Na posiedzeniu w dniu 18 paPdziernika 2004 r. Sejmik Województwa Lubelskiego podj"ˇ Uchwaˇ# o przyst"pieniu do opracowania zaktualizowanej "Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006-2020". Konieczno,ş aktualizacji wynikaˇa z takich przesˇanek jak: - kwestie metodologiczne (ujednolicenie horyzontu czasowego i struktury wszystkich strategii wojewódzkich, uzupeˇnienie nieaktualnych danych statystycznych), - akceptacja w sprawie zast"pienia dotychczasowego Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego przez 16 Regionalnych Programów Operacyjnych w nowej edycji funduszy strukturalnych 2007-2013, dla których strategie maj" byş podstaw", - potrzeba uwzgl#dnienia w strategii obok spójno,ci gospodarczej i spoˇecznej - spójno,ci terytorialnej, - potrzeba uwzgl#dnienia zapisów Strategii Lizbo'skiej na poziomie regionalnym, - nowe przesˇanki prawne realizowania polityki regionalnej , - zwielokrotnione ,rodki finansowe na rozwój regionalny w latach 2007-2013, 85 Rozdziaˇ V

Strategia RozwojRozwojuu Gu GminyG miny Uchanie na lata 20072007----20152015

- konieczno,ş uwzgl#dnienia nowych prognoz, - konieczno,ş zintegrowania polityk sektorowych (szczególnie rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa) na poziomie regionalnym, - uwzgl#dnienie problemów mi#dzy - i ponadregionalnych, - wy(sza ranga wspóˇpracy transgranicznej.

5.24. Strategia Rozwoju Powiatu Hrubieszowskiego na lata 1999-2015

Strategia rozwoju dla Powiatu Hrubieszów opracowywana podczas warsztatów odbywaj"cych si# w Hrubieszowie w dniach 21-23 czerwca zostaˇa opracowana na lata 1999 - 2015 .

Cel strategiczny Strategiczny cel rozwoju powiatu hrubieszowskiego okre,lony jako: ‚Poprawa warunków (ycia mieszka'ców powiatu hrubieszowskiego poprzez rozwój gospodarczo- spoˇeczny" mo(liwy jest do osi"gni#cia po zrealizowaniu celów operacyjnych.

Cele operacyjne Cele operacyjne, s" to te cele które przyczyniaj" si# do zrealizowania celu gˇównego: • Lepsza infrastruktura techniczna, • Promocja powiatu, • Infrastruktura spoˇeczna, • Gospodarka, • Bezpiecze'stwo.

5.25. Strategia Rozwoju Gminy Uchanie.

Cel strategiczny Strategiczny cel rozwoju gminy Uchanie okre,lony jako: ‚Rozwini#ta gospodarka rolno-przetwórcza w oparciu o potencjaˇ ludzki oraz istniej"c" baz# surowcow" i techniczn"" mo(liwy jest do osi"gni#cia po zrealizowaniu celów operacyjnych. Cele operacyjne Cele operacyjne, s" to te cele, które przyczyniaj" si# do zrealizowania celu gˇównego:

Lepsza infrastruktura techniczna, w tym: H istnienie mo(liwo,ci zgazyfikowania gminy, H dobry stan dróg, H rozbudowana sieş kanalizacyjna gminy, H gmina zwodoci"gowania, H istnieje wysypisko ,mieci, H melioracja gruntów, H gmina wyposa(ona w obiekty sportowe, H poprawa jako,ci usˇug medycznych, H wprowadzenie nauki j#zyków obcych, H istnienie grup producenckich, H promocja gminy, H aktywno,ş mieszka'ców, H istniej" gospodarstwa agroturystyczne, 86 Rozdziaˇ V

Strategia RozwojRozwojuu Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

H wi#ksza powierzchnia gospodarstw, H scalone grunty, H lepszy dost#p do ,rodków finansowych.

87 Rozdziaˇ V

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

Matryca logiczna

CELE STRATEGICZNE NAZWA DOKUMENTU WIZJA MISJA G˛ÌWNE CELE, PRIORYTETY I II III IV

Strategia Rozwoju Kraju na Podniesienie poziomu i jako,ci (ycia mieszka'ców Polski: poszczególnych lata 2007 œ 2015 obywateli i rodzin. + + +

Narodowa Strategia Spójnoci Podj#cie i uruchomienie przedsi#wzi#ş, które zapewni" utrzymanie 2007-2013 gospodarki na ,cie(ce wysokiego wzrostu, w nast#pstwie wzmocnienia + + + konkurencyjno,ci regionów i przedsi#biorstw.

Narodowa Strategia Rozwoju Wzrost konkurencyjno,ci polskich regionów, poprzez wsparcie obszarów Regionalnego na lata 2007- wymagaj"cych aktywizacji i zagro(onych marginalizacj". + + + + 2013

Koncepcja Polityki Wykorzystanie dobrze wyksztaˇconej policentrycznej struktury Przestrzennego funkcjonalno-przestrzennej kraju do dynamizacji rozwoju Polski i

Zagospodarowania Kraju przeˇamanie w ten sposób jej zapóPnienia cywilizacyjnego. + +

PO Infrastruktura i Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i spoˇecznej, maj"cej Jrodowisko podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjno,ci Polski. + + + Umo(liwienie peˇnego wykorzystania potencjaˇu zasobów ludzkich poprzez PO Kapitaˇ Ludzki wzrost zatrudnienia i potencjaˇu adaptacyjnego przedsi#biorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wyksztaˇcenia spoˇecze'stwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia spoˇecznego. + + + PO Innowacyjna Gospodarka Rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsi#biorstwa. + + + +

PO Europejskiej Wspóˇpracy Wspieranie, promocja i realizacja wspólnych projektów o charakterze Terytorialnej mi#dzynarodowym na terytorium caˇej Unii Europejskiej. + +

88 Rozdziaˇ V

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

CELE STRATEGICZNE NAZWA DOKUMENTU WIZJA MISJA G˛ÌWNE CELE, PRIORYTETY I II III IV

Strategia Dˇugofalowego Maksymalne zbli(enie poziomu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych Rozwoju Sektora obywateli do obecnego poziomu ,redniej caˇej UE w okresie do 2025 r. Mieszkaniowego 2005- 2025 + +

Strategia Wdraania w Polsce Poprawa efektywno,ci wykorzystania zasobów oraz lepsze zarz"dzanie Zintegrowanej Polityki surowcami i odpadami. Produktowej

+ + Krajowy Program Wprowadzenie w odpowiednich aktach prawnych uproszczonych procedur Oczyszczania Jcieków podejmowania przedsi#wzi#ş inwestycyjnych w zakresie modernizacji Komunalnych 2003-2010 oczyszczalni ,cieków.

+ + Polityka Ekologiczna PaEstwa Stosowanie tzw. dobrych praktyk gospodarowania i systemów zarz"dzania 2007-2010 ,rodowiskowego, które pozwalaj" kojarzyş efekty gospodarcze z efektami ekologicznymi. + + Polityka Lena PaEstwa Wyznaczenie kompleksu dziaˇa' ksztaˇtuj"cych stosunek czˇowieka do lasu, zmierzaj"cych do zachowania w zmieniaj"cej si# rzeczywisto,ci wielofunkcyjno,ci lasów. + + Polityka Energetyczna Polski Zapewnienie bezpiecze'stwa energetycznego kraju. do 2025 roku + + Strategia Rozwoju Edukacji Podniesienie poziomu wyksztaˇcenia spoˇecze'stwa. Narodowej 2007-2013 + +

Strategia Gospodarki Wodnej Okre,lenie podstawowych kierunków rozwoju gospodarki wodnej do roku (do 2020r.) 2020 oraz sprecyzowanie dziaˇa' umo(liwiaj"cych realizacj# konstytucyjnej + +

zasady zrównowa(onego rozwoju w gospodarowaniu wodami. Krajowa Strategia Ochrony i Zachowanie caˇego rodzimego bogactwa przyrodniczego oraz zapewnienie Umiarkowanego Uytkowania trwaˇo,ci i mo(liwo,ci rozwoju wszystkich poziomów jego organizacji. Rónorodnoci Biologicznej

+ + + Narodowa Strategia Rozwoju Zrównowa(enie rozwoju kultury w regionach. Kultury 2004-2020 + + +

Strategia Rozwoju Sportu ( Aktywne i sprawne spoˇecze'stwo.

2007- 2015 r.) + + + 89 Rozdziaˇ V

Strategia Rozwoju Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

CELE STRATEGICZNE NAZWA DOKUMENTU WIZJA MISJA G˛ÌWNE CELE, PRIORYTETY I II III IV

Strategia Rozwoju Transportu Zdecydowana poprawa jako,ci systemu transportowego, jego rozbudowa (2007- 2013 ) zgodnie z zasadami zrównowa(onego rozwoju. + +

Strategia kierunkowa rozwoju Zlikwidowanie zjawiska ‚wykluczenia cyfrowego“ w zagro(onych grupach + + informatyzacji Polski do roku spoˇecznych i obszarach geograficznych. 2013

Regionalny Program Lubelski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 œ 2013 jest + + + + + + Operacyjny (RPO) dla podstawowym dokumentem operacyjnym sˇu("cym realizacji polityki województwa lubelskiego na rozwoju regionu. ˛"czy on w sobie zaˇo(enia Narodowej Strategii Spójno,ci lata 2007-2013 oraz potrzeby i aspiracje mieszka'ców wynikaj"ce ze specyfiki i wewn#trznego potencjaˇu Województwa Lubelskiego. Strategia Rozwoju Na posiedzeniu w dniu 18 paPdziernika 2004 r. Sejmik Województwa + + + + + + Województwa Lubelskiego Lubelskiego podj"ˇ Uchwaˇ# o przyst"pieniu do opracowania 2007-2020 zaktualizowanej "Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006- 2020".

Strategia Rozwoju Powiatu Cel strategiczny + + + + + + Hrubieszowskiego na lata Strategiczny cel rozwoju powiatu hrubieszowskiego okre,lony jako: 1999-2015 ‚Poprawa warunków (ycia mieszka'ców powiatu hrubieszowskiego poprzez rozwój gospodarczo-spoˇeczny" mo(liwy jest do osi"gni#cia po zrealizowaniu celów operacyjnych.

Strategia Rozwoju Gminy Cel strategiczny + + + + + + Uchanie Strategiczny cel rozwoju gminy Uchanie okre,lony jako: ‚Rozwini#ta gospodarka rolno-przetwórcza w oparciu o potencjaˇ ludzki oraz istniej"c" baz# surowcow" i techniczn"" mo(liwy jest do osi"gni#cia po zrealizowaniu celów operacyjnych.

90 Rozdziaˇ V

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

Rozdziaˇ VI

6.1. Definicja delimitacji Delimitacja (delimitation), to metoda podziaˇu obszaru rozwojowego gminy Uchanie dla realizacji zada' inwestycyjnych i spoˇecznych w latach 2007 œ 2015, przeprowadzona na podstawie analizy dokumentów strategicznych gminy Uchanie, powiatu hrubieszowskiego, województwa lubelskiego i kraju, oceny aktualnej sytuacji spoˇeczno œ gospodarczej gminy Uchanie obejmuj"cej zagospodarowanie przestrzenne, infrastruktur# techniczn", gospodark# i sfer# spoˇeczn" oraz wskazania mo(liwo,ci finansowych bud(etu gminy i dost#pnych funduszy zewn#trznych, w tym UE i EOG. Delimitacja uwzgl#dnia trzy aspekty: - aspekt przestrzenno œ urbanistyczny, - aspekt ekonomiczny, - aspekt spoˇeczny. Strategia rozwoju gminy swoim zasi#giem obejmuje obszar caˇej gminy, w jej granicach administracyjnych. W skˇad gminy wchodz" soˇectwa: Aurelin, Biaˇowody, Bokinia, Czy(owice, D#bina Kol., Drohiczany, Feliksów Kol., Gliniska, Jarosˇawiec, Lepieszów, ˛uszczów, ˛uszczów Kol., Marysin, Miedniki, Mojsˇawice, Mojsˇawice Kol., Odletajka, Pielaki, Putnowice Górne, Rozkoszówka, Staszic, Teratyn, Uchanie, Uchanie Kol., Wola Ucha'ska, Wysokie.

6.2. Kryteria wyboru Kryteria dotycz"ce delimitacji zostaˇy okre,lone na podstawie Rozporz"dzenia Komisji (WE) nr 1828/2006 z dn. 8 grudnia 2006 r. ustanawiaj"ce szczegóˇowe zasady wykonania rozporz"dzenia Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiaj"cego przepisy ogólne dotycz"ce Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Spoˇecznego oraz Funduszu Spójno,ci oraz rozporz"dzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Artykuˇ 45 Przepisy dodatkowe majce zastosowanie do instrumentów inynierii finansowej innych ni fundusze powiernicze i fundusze na rzecz rozwoju obszarów miejskich Instrumenty inynierii finansowej inne ni fundusze powiernicze i fundusze na rzecz rozwoju obszarów miejskich inwestuj w przedsi"biorstwa, przede wszystkim M3P. Takie 82 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015 inwestycje mog byş dokonywane tylko na etapie ich powstawania, wczesnej dziaˇalnoci (wˇcznie z kapitaˇem na rozruch) lub przy rozszerzaniu dziaˇalnoci tych przedsi"biorstw, i tylko w dziaˇania, które osoby zarzdzajce instrumentami inynierii finansowej oceniaj jako potencjalnie gospodarczo rentowne. Nie inwestuj one w przedsi"biorstwa, które znajduj si" w trudnej sytuacji w rozumieniu Wytycznych wspólnotowych dotyczcych pomocy pa'stwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagroonych przedsi"biorstw od dnia 10 pa(dziernika 2004. Artykuˇ 46 Przepisy dodatkowe majce zastosowanie do funduszy na rzecz rozwoju obszarów miejskich 1. W przypadku, gdy fundusze strukturalne finansuj fundusze na rzecz rozwoju obszarów miejskich, te drugie inwestuj w partnerstwa publiczno-prywatne lub inne projekty obj"te zintegrowanym planem zrównowaonego rozwoju obszarów miejskich. Takie partnerstwa publiczno-prywatne lub inne projekty nie obejmuj tworzenia i rozwoju instrumentów finansowych, takich jak kapitaˇ podwyszonego ryzyka, fundusze poyczkowe i gwarancyjne. 2. Do celów ust. 1 fundusze na rzecz rozwoju obszarów miejskich inwestuj za pomoc kapitaˇu wˇasnego, poyczek lub gwarancji. Projekty miejskie otrzymujce dofinansowanie z programu operacyjnego mog byş wspierane równie przez fundusze na rzecz rozwoju obszarów miejskich. 3. Jeeli fundusze strukturalne finansuj fundusze na rzecz rozwoju obszarów miejskich, te drugie nie mog byş wykorzystane do ponownego finansowania wydatków zwizanych z nabyciem wˇasnoci lub udziaˇu w ju zako'czonych projektach. Artykuˇ 47 Dziaˇania w zakresie mieszkalnictwa 1. Obszary obj"te operacjami w zakresie mieszkalnictwa, o których mowa w art. 7 ust. 2 lit. a) rozporzdzenia (WE) nr 1080/2006 speˇniaj co najmniej trzy z nast"pujcych kryteriów, w tym dwa kryteria sporód tych wymienionych w lit. od a) do h): a) wysoki poziom ubóstwa i wykluczenia; b) wysoka stopa dˇugotrwaˇego bezrobocia; c) niekorzystne trendy demograficzne; d) niski poziom wyksztaˇcenia, wyra(ny deficyt kwalifikacji i wysoki wska(nik przerywania skolaryzacji; e) wysoki poziom przest"pczoci i wykrocze'; f) szczególnie wysoki stopie' degradacji rodowiska; g) niski wska(nik prowadzenia dziaˇalnoci gospodarczej; h) wysoka liczba imigrantów, grup etnicznych i mniejszociowych lub uchod(ców; i) porównywalnie niski poziom wartoci zasobu mieszkaniowego; j) niski poziom wydajnoci energetycznej budynków. 2

Przy delimitacji obszarów problemowych przyj#to nast#puj"ce kryteria: 1. stopa bezrobocia,

2 Rozporz"dzenia Komisji (WE) nr 1828/2006 z dn. 8 grudnia 2006 r. 83 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

2. poziom wyksztaˇcenia, 3. poziom pˇac, 4. warunki mieszkaniowe, 5. poziom ubóstwa, 6. trendy demograficzne, 7. przedsi#biorczo,ş, 8. infrastruktura techniczna, 9. wskaPniki dochodów podatkowych dla poszczególnych gmin, powiatów i województw na 2007 r.

Porównano ze sob" wskaPniki dla Polski, województwa lubelskiego, powiatu hrubieszowskiego i gminy Uchanie. Trendy opisano za pomoc" oznacze':

- - zjawisko negatywne,

- - zjawisko pozytywne,

- = - zjawisko neutralne.

STOPA BEZROBOCIA W tabeli nr 6.1. przedstawiono poziom bezrobocia w ostatnich trzech latach tj. w okresie od 2004 do 2006 roku, w podziale na województwa. W województwie lubelskim na przestrzeni lat 2004 œ 2006 bezrobocie zmalaˇo z poziomu: 17,8% w roku 2004, poprzez 17% w roku 2005 do poziomu 15,5% w roku 2006. Pozwoliˇo to na zaj#cie 7 miejsca w Polsce pod wzgl#dem stopy bezrobocia [gdzie pierwsza pozycja to najni(sza stopa bezrobocia w Polsce].

Tab.6.1. KLASYFIKACJA WOJEWÌDZTW WED˛UG STOPY BEZROBOCIA W LATACH 2004 - 2006 3

31.12.2006 31.12.2005 31.12.2004 miejsce miejsce miejsce warto,ci warto,ci warto,ci Województ Liczba Liczba Liczba Stopa stopy Stopa stopy Stopa stopy wa bezrobotnyc bezrobotnyc bezrobotnyc bezrobocia bezrobocia bezrobocia bezrobocia bezrobocia bezrobocia h h h licz"c od licz"c od licz"c od najni(szej najni(szej najni(szej

POLSKA 2 309 410 14,9 2 773 000 17,6 2 999 601 19,0

Dolno,l"skie 185 417 16,8 11 233 352 20,6 11 257 129 22,4 12

Kujawsko - 160 061 19,3 13 188 021 22,3 13 199 566 23,6 13 pomorskie

Lubelskie 141 763 15,5 7 156 832 17,0 6 164 752 17,8 6

Lubuskie 72 816 19,3 13 89 151 23,0 14 99 389 25,6 14

3 http://www.pup.rzeszów.pl 84 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

˛ódzkie 160 698 14,8 6 198 429 17,9 7 218 281 19,5 8

Maˇopolskie 145 261 11,4 1 178 067 13,8 1 193 579 15,0 2

Mazowieckie 285 612 11,9 3 332 525 13,8 1 352 946 14,7 1

Opolskie 60 058 16,3 9 69 396 18,7 9 74 553 20,0 9

Podkarpackie 145 246 16,5 10 163 956 18,5 8 170 293 19,1 7

Podlaskie 61 773 13,3 5 73 193 15,6 5 76 125 16,1 4

Pomorskie 125 951 15,5 7 159 900 19,2 10 179 658 21,4 10

Ql"skie 229 819 12,8 4 281 280 15,5 4 309 704 16,9 5

Qwi#tokrzyski 99 406 17,8 12 117 754 20,6 11 126 322 22,0 11 e Warmi'sko - 127 574 23,7 16 150 910 27,2 16 162 361 29,2 16 mazurskie

Wielkopolskie 169 089 11,8 2 211 420 14,6 3 232 251 15,9 3

Zachodnio- 138 866 21,7 15 168 814 25,6 15 182 692 27,5 15 pomorskie

Je(eli chodzi o ksztaˇtowanie si# stopy bezrobocia powiatów w województwie lubelskim, w tym tak(e bezrobocia w powiecie hrubieszowskim, przedstawia t# sytuacj# tabela nr 6.2. Jak widaş stopa bezrobocia zmniejszyˇa si# o trzy punkty procentowe z poziomu 16,6% do 13,6%.

Tab.6.2. BEZROBOTNI ZAREJESTROWANI ORAZ STOPA BEZROBOCIA 4

POZIOM BEZROBOCIA W BEZROBOTNI W STOPA BEZROBOTNI W STOPA WOJEWÌDZTWIE LUBELSKIM I TYJ BEZROBOCIA TYJ BEZROBOCIA POSZCZEGÌLNYCH GRUDZIEA 2006 GRUDZIEA 2006 GRUDZIEA 2005 GRUDZIEA 2005 POWIATACH LUBELSKIE 141,7 15,5% 156,8 17% Podregion cheˇmsko - zamojski 49,677 17,2% 53,131 18,4% Biˇgorajski 7,025 12,2% 5,759 14,6% Cheˇmski 7,190 24,5% 8,165 22,3% Hrubieszowski 5,960 18,8% 5,492 17,5% Krasnostawski 5,719 13,9% 4,580 16,9% Tomaszowski 7,591 18,9% 7,268 18,1% Zamojski 7,987 15,1% 7,250 16,5% m. Cheˇm 6,082 23,4% 5,933 24,2% m. Zamo,ş 5,577 17,6% 5,230 18,9%

4 www.stat.gov.pl 85 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju G Gminyminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Przedstawione powy(ej dane z Urz#du Statystycznego w Lublinie pozwoliˇy na stworzenie matrycy [tab. nr 6.3] porównuj"cej stop# bezrobocia na przestrzeni lat 2005 œ 2006 w gminie Uchanie w porównaniu do powiatu hrubieszowskiego, województwa lubelskiego i Polski.

TAB.6.3. STOPA BEZROBOCIA œ PORÌWNANIE

Gmina Uchanie w stosunku do: R Wojewód Powiat O WskaInik Polska ztwo hrubieszo województw K lubelskie wski Polski powiatu a

Stopa 2 17,6 18,5 17,5 0 bezrobocia 0 Liczba osób 2 773 000 163 956 5492 5 bezrobotnych - - - Stopa 2 14,9 15,5 18,8 0 bezrobocia 0 Liczba osób 2 310 900 141 763 5960 6 bezrobotnych - - -

TAB.6.4. STRUKTURA BEZROBOTNYCH W GMINIE UCHANIE Wyszczególnienie Kobiety M(czyIni Bezrobotni zarejestrowani pracujcy pracujce Kobiety M(czyIni Z prawem do zasiˇku 2006 146 148 163 230 20

WYKSZTA˛CENIE W województwie lubelskim funkcjonuj" 24 szkoˇy wy(sze (m.in. Katolicki Uniwersytet Lubelski, Akademia Medyczna w Lublinie, Akademia Rolnicza w Lublinie, Politechnika Lubelska, Wy(sza Szkoˇa Oficerska Siˇ Powietrznych w D#blinie, Pa'stwowa Wy(sza Szkoˇa Zawodowa w Zamo,ciu). Pomimo tego nadal zauwa(alny jest deficyt ludno,ci z wyksztaˇceniem wy(szym i ,rednim, szczególnie na terenach wiejskich. GUS nie prowadzi rejestru osób z wy(szym wyksztaˇceniem dla poszczególnych gmin i powiatów (szczegóˇowe dane pochodz" ze spisu powszechnego z 2002 roku), ale mo(na przyj"ş, i( wskaPniki dotycz"ce wyksztaˇcenia, mimo, i( zmieniˇy swoje warto,ci, zachowaˇy relacje porównywanymi jednostkami administracyjnymi. Zatem wskaPnik wyksztaˇcenia w gminie Uchanie jest w stosunku do ,redniego poziomu wyksztaˇcenia w Polsce i województwie lubelskim ni(szy na poziomie wyksztaˇcenia wy(szego, policealnego i ,redniego. Ten wskaPnik jest równie( znacznie ni(szy ni( w krajach UE (UE=25), gdzie ilo,ş osób z wy(szym i ,rednim wyksztaˇceniem jest zdecydowanie wy(sza i wynosi odpowiednio: 24,1% oraz 46,3%, a np. w Irlandii:39,4% oraz 26,7%, a w Niemczech 25,6% oraz 57,2%5.

5 Gródˇo: Europan Competitiveness Raport 2002 86 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Tab.6.5. WSKA[NIK WYKSZTA˛CENIA œ STAN NA 2002 ROK.

WskaInik Województ Powiat Gmina Uchanie w stosunku do: Gmina wyksztaˇcen Polska wo hrubieszo Uchanie 6 ia lubelskie wski Polski województwa Wysze 10,08 9,43 bd 2,93 Policealne 3,22 3,51 bd 1,96 Jrednie 28,90 27,72 bd 21,40 Zasadnicze 23,72 20,34 bd 19,87 zawodowe Podstawow 30,37 33,64 bd 48,82 e Niepeˇne podstawow e i bez 3,71 5,37 bd 5,02 wyksztaˇcen ia Gródˇo: Bank Danych Regionalnych

Tab.6.6. LICZBA SZKÌ˛ W KRAJU, WOJEWÌDZTWIE LUBELSKIM, POWIECIE HRUBIESZOWSKIM I GMINIE UCHANIE I WSKA[NIK LICZBY SZKÌ˛ NA 1000 MIESZKAACÌW W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM œ STAN NA 2006 ROK.

POWIAT POLSKA WOJ. LUBELSKIE GMINA UCHANIE HRUBIESZOWSKI wskaInik wskaInik wskaInik wskaInik liczby szkóˇ liczby szkóˇ na liczby szkóˇ liczby szkóˇ na SZKO˛Y na 1000 1000 na 1000 1000 iloş iloş iloş iloş mieszkaEców mieszkaEców mieszkaEców mieszkaEców szkóˇ szkóˇ szkóˇ szkóˇ w wieku w wieku w wieku w wieku przedprodukc przedprodukcy przedprodukc przedprodukcy yjnym jnym yjnym jnym PODSTAWOWE 13725 2,28 1111 3,11 50 0,73 4 0,80 GIMNAZJA 6256 1,04 420 1,18 18 0,26 1 0,20 JREDNIE 1394 0,23 94 0,26 4 0,06 0 0 ZAWODOWE LICEA 2416 0,40 163 0,46 3 0,04 0 0 POLICEALNE 739 0,12 67 0,19 2 0,03 0 0 Gródˇo: ‚Województwo lubelskie. Podregiony, powiaty, gminy“ Urz"d Statystyczny w Lublinie, Lublin 2006, BDR, Urz"d Gminy Uchanie.

WskaPniki liczby wszystkich wymienionych rodzajów szkóˇ na 1000 mieszka'ców w wieku przedprodukcyjnym w gminie Uchanie s" ni(sze od odpowiednich wskaPników dotycz"cych powiatu, województwa i kraju.

6 Gródˇo: Urz"d Gminy Uchanie 87 Rozdziaˇ VI

Strategia RozwoRozwojujujuju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

POZIOM P˛AC

Tab.6.7. ZESTAWIENIE POZIOMU P˛AC W LATACH: 2005, 2006

R Województ Powiat Gmina Uchanie w stosunku do: O WskaInik Polska wo hrubieszow K lubelskie ski Polski województwa powiatu Przeci(tne miesi(czne wynagrodzen 2 636,81 2 290,60 2 038,50 2 ie brutto 0 ogóˇem 0 Przeci(tne = 6 miesi(czne wynagrodzen 100 86,9 77,3 ie brutto w % Przeci(tne miesi(czne wynagrodzen 2 506,93 2 180,18 1 930,36 2 ie brutto 0 ogóˇem 0 Przeci(tne = 5 miesi(czne wynagrodzen 100 87 77,0 ie brutto w % Gródˇo: Bank Danych Regionalnych Jak widaş, poziom dochodów ludno,ci gminy Uchanie jest ni(szy w stosunku do przeci#tnego poziomu dochodów ludno,ci kraju i do województwa lubelskiego. W porównaniu do powiatu hrubieszowskiego zjawisko ma charakter neutralny.

WARUNKI MIESZKANIOWE Warunki mieszkaniowe mieszka'ców gminy Uchanie w porównaniu do powiatu, województwa i kraju. Tab.6.8. WARUNKI MIESZKANIOWE Wojewódz Powiat Gmina Uchanie w stosunku do: Gmina ROK WskaInik 7 POLSKA 8 two hrubieszo Uchanie Polski województwa powiatu lubelskie wski Liczba 2005 12 776 140 700 754 22 132 1 634 mieszkaE - - - Stosunek liczby mieszkaE do 0,335 0,32 0,32 0,31 liczby mieszkaEców Izby 47 122 164 2 609 437 80 696 5 872 - - - Stosunek liczby izb do liczby 1,23 1,19 1,15 1,14 mieszkaEców Powierzchnia uytkowa 885 061 51 484 1 663,4 132,7 mieszkaE w - - - tys. m2

7 www.stat.gov.pl 8 Maˇy Rocznik Statystyczny Polski 2006 88 Rozdziaˇ VI

Strategia RoRozwojuzwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Wojewódz Powiat Gmina Uchanie w stosunku do: Gmina ROK WskaInik 7 POLSKA 8 two hrubieszo Uchanie Polski województwa powiatu lubelskie wski Stosunek powierzchni uytkowej mieszkaE w 0,023 0,024 0,023 0,025 tys. m2 do liczby mieszkaEców Przeci(tna liczba izb w 3,69 3,72 3,65 3,59 mieszkaniu Przeci(tna liczba osób na 2,99 3,12 3,12 3,08 jedno mieszkanie Przeci(tna liczba osób na 0,810 0,838 0,86 0,86 = jedn izb( Przeci(tna powierzchnia w 69,3 73,5 75,2 81,2 m2 jednego mieszkania Przeci(tna powierzchnia w 23,2 23,5 24,1 26,4 m2 na 1 osob(

Przewa(aj"ca cz#,ş wskaPników dotycz"cych gminy Uchanie w porównaniu do odpowiednich wskaPników charakteryzuj"cych powiat hrubieszowskiego, województwo lubelskie i Polsk# ma warto,ci pozytywne. Negatywnie przedstawia si# stosunek liczby mieszka' do liczby mieszka'ców, stosunek liczby izb do liczby mieszka'ców. UBÌSTWO Wysoki poziom ubóstwa oraz trudne warunki mieszkaniowe, niska zasobno,ş spoˇecze'stwa, nadal zbyt maˇa aktywno,ş gospodarcza i ch#ş poszukiwania nowych Pródeˇ dochodów. Tak w skrócie mo(na opisaş sytuacj# w województwie lubelskim. Poni(ej szczegóˇowa statystyka zwi"zana z tym tematem.

Tab.6.9. ODSETEK OSÌB W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH ZAGROUONYCH UBÌSTWEM WED˛UG MIEJSCA ZAMIESZKANIA W 2002 R.

Odsetek osób w gospodarstwach domowych znajdujcych si( poniej Miejsce zamieszkania minimum egzystencji ustawowej granicy ubóstwa w % ogóˇem=100 w % ogóˇem=100 Ogóˇem 11,1 100 18,5 100 63 Miasta razem 7,0 12,2 66

o liczbie mieszka'ców: 23 500 tys. i wi#cej 2,5 5,0 27 48 200-500 tys. 5,3 9,0 49 63 100-200 tys. 7,0 12,1 65 20-100 tys. 7,5 68 13,9 75 20 tys. i mniej 11,4 103 18,6 101 Wie, 17,4 157 27,9 148 Województwa: 89 Rozdziaˇ VI

StrateStrategiagia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Dolno,l"skie 12,1 109 19,5 104 Kujawsko-pomorskie 10,8 97 17,9 95 Lubelskie 13,4 121 21,2 113 Lubuskie 9,8 88 17,2 91 ˛ódzkie 9,7 87 15,8 84 Maˇopolskie 10,8 97 18,9 101 Mazowieckie 8,5 77 15,3 83 Opolskie 10,2 92 17,9 97 Podkarpackie 16,3 147 25,4 137 Podlaskie 11,6 105 20,0 108 Pomorskie 13,0 117 19,7 106 Ql"skie 8,1 73 14,0 76 Qwi#tokrzyskie 13,4 121 23,1 125 Warmi'sko-mazurskie 16,8 151 26,1 141 Wielkopolskie 10,3 93 18,3 99 Zachodniopomorskie 13,0 117 19,1 103 Gródˇo: BILANS ISTNIEJ^CYCH BADAZ I ANALIZ OCENIAJ^CYCH POZIOM UBÌSTWA I ZAGRO`ENIA WYKLUCZENIEM SPO˛ECZNYM ORAZ KIERUNKI DALSZYCH ANALIZ, Raport Grupy nr 1 Zespoˇu Zadaniowego ds. Reintegracji Spoˇecznej Ministerstwo Gospodarki Pracy i Polityki Spoˇecznej, Warszawa 2004

Tab.6.10. STOPA UBÌSTWA SKRAJNEGO W POSZCZEGÌLNYCH WOJEWÌDZTWACH

Stopa ubóstwa skrajnego Poziom PKB na Województwa: w 2002 r. jednego mieszkaEca * Polska ogóˇem=100 Dolno,l"skie 109 101,7 Kujawsko-pomorskie 98 90,4 Lubelskie 121 70,1 Lubuskie 89 88,8 ˛ódzkie 88 90,2 Maˇopolskie 98 86,4 Mazowieckie 77 155,9 Opolskie 92 81,2 Podkarpackie 147 71,4 Podlaskie 105 75,6 Pomorskie 118 99,3 Ql"skie 73 109,1 Qwi#tokrzyskie 121 76,4 Warmi'sko-mazurskie 152 72,4 Wielkopolskie 93 106,2 Zachodniopomorskie 118 99,2 Gródˇo: BILANS ISTNIEJ^CYCH BADAZ I ANALIZ OCENIAJ^CYCH POZIOM UBÌSTWA I ZAGRO`ENIA WYKLUCZENIEM SPO˛ECZNYM ORAZ KIERUNKI DALSZYCH ANALIZ, Raport Grupy nr 1 Zespoˇu Zadaniowego ds. Reintegracji Spoˇecznej Ministerstwo Gospodarki Pracy i Polityki Spoˇecznej, Warszawa 2004

Analizuj"c dane dotycz"ce zagro(enia ubóstwem w uj#ciu terytorialnym nale(y pami#taş o du(ym zró(nicowaniu sytuacji w obr#bie poszczególnych województw, w tym ró(nic w sytuacji mieszka'ców du(ych aglomeracji miejskich oraz wsi i maˇych miasteczek, w tym gminy Uchanie. Powy(sze wskaPniki jednoznacznie wskazuj" województwo lubelskie, jako jedno z biedniejszych w kraju. Podobna sytuacja ma miejsce w powiecie hrubieszowskim i w samej gminie Uchanie.

90 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

TRENDY DEMOGRAFICZNE

Tab.6.11. LUDNOJŞ W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM, PRODUKCYJNYM I POPRODUKCYJNYM WED˛UG P˛CI.

Kobiety M(czyIni Wiek Wiek Wyszczególnienie Wiek Wiek Wiek Wiek przedprodukcy przedprodukcy produkcyjny poprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny jny jny 2 Powiat 0 hrubieszowski 7 037 19 355 8 440 7 365 21 997 4 204 0 ogóˇem 6 Gmina Uchanie 474 1 294 705 501 1 586 397 ogóˇem 2 Powiat 0 hrubieszowski 5 822 21 032 8 353 6 061 23 687 4 178 0 ogóˇem 5 Gmina Uchanie 509 1 291 709 532 1 593 398 ogóˇem 2 Powiat 0 hrubieszowski 7 603 19 325 8 377 7 977 22 036 4 158 0 ogóˇem 4 Gmina Uchanie 537 1 284 727 556 1 592 418 ogóˇem 2 Powiat 0 hrubieszowski 7 948 19 212 8 414 8 364 22 001 4 153 0 ogóˇem 3 Gmina Uchanie 556 1 299 726 594 1 596 407 ogóˇem 2 Powiat 0 hrubieszowski 8 302 19 079 8 470 8 785 21 847 4 166 0 ogóˇem 2 Gmina Uchanie 590 1279 747 641 1614 401 ogóˇem 2 Powiat 0 hrubieszowski 8 712 18 988 8 541 9 158 21 754 4 174 0 ogóˇem 1 Gmina Uchanie 606 1 279 752 651 1 618 401 ogóˇem 2 Powiat 0 hrubieszowski 9 029 18 871 8 506 9 555 21 556 4 133 0 ogóˇem 0 Gmina Uchanie 623 1 276 750 661 1 611 397 ogóˇem Gródˇo: Bank Danych Regionalnych www.stat.gov.pl , dane z Urz"du Gminy Uchanie

91 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

Dane liczbowe z tabeli nr 6.11. zostaˇy przedstawione na poni(szych wykresach.

Ludno"ş wg wieku w powiecie hrubieszowskim w latach 2000-2006 Ludno"ş wg wieku w gminie Uchanie w latach 2000-2006

70% 60%

60% 50%

50% 2006 40% 2006 2005 2005 40% 2004 2004 30% 2003 2003 30% 2002 2002 2001 20% 2001 20% 2000 2000 10% 10%

0% 0% Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny

Ludnoş wedˇug wieku w gminie Uchanie w latach 2000-2006 w porównaniu z powiatem hrubieszowskim.

Powy(szy wykres ilustruje pozytywne perspektywy dla rozwoju gminy, poniewa( mo(na zauwa(yş wzrost liczby spoˇecze'stwa gminy Uchanie w wieku przedprodukcyjnym i stagnacj" liczby osób w wieku poprodukcyjnym.

Ludno"ş wedˇug wieku w 2006 roku

70%

60%

50%

40% Polska województwo lubelskie 30% powiat hrubieszowski 20% Uchanie

10%

0% w wieku w w ieku w w ieku przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym

Ludnoş wedˇug wieku w gminie Uchanie w porównaniu do powiatu, województwa i kraju. W gminie Uchanie mo(na zauwa(yş ni(szy w porównaniu z krajem, województwem i powiatem odsetek osób w wieku produkcyjnym oraz wy(szy w wieku poprodukcyjnym.

92 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

Tab.6.12. RUCH NATURALNY W GMINIE UCHANIE

Wyszczególnienie Urodzenia ywe Zgony MaˇeEstwa

2 1. Soˇectwo Aurelin 1 2 2 0 2. Soˇectwo Biaˇowody 0 2 3 3 6 3. Soˇectwo Bokinia 2 1 3 4. Soˇectwo Chy(owice 2 3 4 5. Soˇectwo D#bina Kol. 0 1 0 6. Soˇectwo Drohiczany 3 6 7 7. Soˇectwo Feliksów Kol. 0 3 1 8. Soˇectwo Gliniska 2 1 1 9. Soˇectwo Jarosˇawiec 2 7 8 10. Soˇectwo Lemieszów 0 2 0 11. Soˇectwo ˛uszczów 1 0 0 12. Soˇectwo ˛uszczów Kol. 1 0 1 13. Soˇectwo Marysin 4 1 1 14. Soˇectwo Miedniki 1 2 1 15. Soˇectwo Mojsˇawice 2 4 3 16. Soˇectwo Mojsˇawice Kol. 0 4 0 17. Soˇectwo Odletajka 0 2 1 18. Soˇectwo Pielaki 1 5 3 19. Soˇectwo Putnowice Górne 2 1 1 20. Soˇectwo Rozkoszówka 3 13 5 21. Soˇectwo Staszic 5 1 1 22. Soˇectwo Teratyn 0 4 9 23. Soˇectwo Teratyn Kol. 0 1 2 24. Soˇectwo Uchanie 9 5 6 25. Soˇectwo Uchanie Kol. 0 0 0 26. Wola Ucha'ska 1 7 0 27. Soˇectwo Wysokie 1 1 1 Gmina Uchanie 45 80 64 2 1. Soˇectwo Aurelin 0 3 0 0 2. Soˇectwo Biaˇowody 0 3 5 4 5 3. Soˇectwo Bokinia 3 1 1 4. Soˇectwo Chy(owice 4 10 4 5. Soˇectwo D#bina Kol. 0 0 0 6. Soˇectwo Drohiczany 1 6 3 7. Soˇectwo Feliksów Kol. 1 3 1 8. Soˇectwo Gliniska 3 0 2 9. Soˇectwo Jarosˇawiec 6 10 3 10. Soˇectwo Lemieszów 0 1 0 11. Soˇectwo ˛uszczów 1 0 1 12. Soˇectwo ˛uszczów Kol. 0 0 1 13. Soˇectwo Marysin 1 2 2 14. Soˇectwo Miedniki 2 1 0 15. Soˇectwo Mojsˇawice 3 1 2 16. Soˇectwo Mojsˇawice Kol. 1 2 0 17. Soˇectwo Odletajka 1 4 2 18. Soˇectwo Pielaki 3 3 2 19. Soˇectwo Putnowice Górne 1 3 2 20. Soˇectwo Rozkoszówka 5 3 9 21. Soˇectwo Staszic 0 1 3 22. Soˇectwo Teratyn 3 6 5 23. Soˇectwo Teratyn Kol. 3 1 0 24. Soˇectwo Uchanie 4 9 6 25. Soˇectwo Uchanie Kol. 0 0 0 26. Wola Ucha'ska 0 2 5 93 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Wyszczególnienie Urodzenia ywe Zgony MaˇeEstwa

27. Soˇectwo Wysokie 1 2 2 Gmina Uchanie 50 79 60 2 1. Soˇectwo Aurelin 1 2 0 0 2. Soˇectwo Biaˇowody 0 1 2 8 4 3. Soˇectwo Bokinia 0 3 1 4. Soˇectwo Chy(owice 1 2 5 5. Soˇectwo D#bina Kol. 0 1 0 6. Soˇectwo Drohiczany 2 1 3 7. Soˇectwo Feliksów Kol. 2 0 0 8. Soˇectwo Gliniska 3 0 2 9. Soˇectwo Jarosˇawiec 3 3 4 10. Soˇectwo Lemieszów 0 1 0 11. Soˇectwo ˛uszczów 0 1 1 12. Soˇectwo ˛uszczów Kol. 1 0 0 13. Soˇectwo Marysin 2 0 0 14. Soˇectwo Miedniki 0 1 5 15. Soˇectwo Mojsˇawice 2 0 1 16. Soˇectwo Mojsˇawice Kol. 1 0 1 17. Soˇectwo Odletajka 2 2 0 18. Soˇectwo Pielaki 1 1 0 19. Soˇectwo Putnowice Górne 0 1 0 20. Soˇectwo Rozkoszówka 3 4 8 21. Soˇectwo Staszic 1 1 1 22. Soˇectwo Teratyn 4 3 2 23. Soˇectwo Teratyn Kol. 1 1 0 24. Soˇectwo Uchanie 5 4 9 25. Soˇectwo Uchanie Kol. 0 2 0 26. Wola Ucha'ska 0 1 2 27. Soˇectwo Wysokie 1 1 0 Gmina Uchanie 37 38 53 2 1. Soˇectwo Aurelin 0 2 0 0 2. Soˇectwo Biaˇowody 0 0 0 1 3 3. Soˇectwo Bokinia 0 3 0 4. Soˇectwo Chy(owice 6 2 4 5. Soˇectwo D#bina Kol. 0 0 0 6. Soˇectwo Drohiczany 4 2 5 7. Soˇectwo Feliksów Kol. 0 4 0 8. Soˇectwo Gliniska 0 3 2 9. Soˇectwo Jarosˇawiec 3 6 4 10. Soˇectwo Lemieszów 0 1 0 11. Soˇectwo ˛uszczów 0 2 1 12. Soˇectwo ˛uszczów Kol. 0 0 1 13. Soˇectwo Marysin 1 0 0 14. Soˇectwo Miedniki 3 2 5 15. Soˇectwo Mojsˇawice 2 2 1 16. Soˇectwo Mojsˇawice Kol. 2 3 2 17. Soˇectwo Odletajka 3 0 3 18. Soˇectwo Pielaki 1 2 1 19. Soˇectwo Putnowice Górne 0 2 0 20. Soˇectwo Rozkoszówka 4 11 4 21. Soˇectwo Staszic 1 6 3 22. Soˇectwo Teratyn 2 8 5 23. Soˇectwo Teratyn Kol. 2 2 1 24. Soˇectwo Uchanie 3 15 9 25. Soˇectwo Uchanie Kol. 0 0 0 26. Wola Ucha'ska 0 2 0 94 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju G Gminyminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Wyszczególnienie Urodzenia ywe Zgony MaˇeEstwa

27. Soˇectwo Wysokie 0 2 1 Gmina Uchanie 37 82 53 2 1. Soˇectwo Aurelin 7 6 0 0 2. Soˇectwo Biaˇowody 0 2 6 1 2 3. Soˇectwo Bokinia 2 2 0 4. Soˇectwo Chy(owice 2 5 9 5. Soˇectwo D#bina Kol. 0 0 0 6. Soˇectwo Drohiczany 2 2 1 7. Soˇectwo Feliksów Kol. 0 5 0 8. Soˇectwo Gliniska 1 5 1 9. Soˇectwo Jarosˇawiec 4 6 5 10. Soˇectwo Lemieszów 0 1 0 11. Soˇectwo ˛uszczów 0 0 1 12. Soˇectwo ˛uszczów Kol. 1 2 0 13. Soˇectwo Marysin 3 0 4 14. Soˇectwo Miedniki 1 5 4 15. Soˇectwo Mojsˇawice 0 3 7 16. Soˇectwo Mojsˇawice Kol. 0 2 1 17. Soˇectwo Odletajka 2 0 2 18. Soˇectwo Pielaki 0 2 0 19. Soˇectwo Putnowice Górne 0 0 1 20. Soˇectwo Rozkoszówka 4 5 1 21. Soˇectwo Staszic 5 1 2 22. Soˇectwo Teratyn 6 4 1 23. Soˇectwo Teratyn Kol. 2 1 3 24. Soˇectwo Uchanie 6 10 6 25. Soˇectwo Uchanie Kol. 0 0 0 26. Wola Ucha'ska 1 4 4 27. Soˇectwo Wysokie 1 1 1 Gmina Uchanie 45 55 61 2 1. Soˇectwo Aurelin 3 1 1 0 2. Soˇectwo Biaˇowody 0 2 3 3 1 3. Soˇectwo Bokinia 2 3 0 4. Soˇectwo Chy(owice 5 5 4 5. Soˇectwo D#bina Kol. 0 1 0 6. Soˇectwo Drohiczany 5 3 1 7. Soˇectwo Feliksów Kol. 2 1 1 8. Soˇectwo Gliniska 2 2 2 9. Soˇectwo Jarosˇawiec 6 13 6 10. Soˇectwo Lemieszów 1 2 0 11. Soˇectwo ˛uszczów 0 3 3 12. Soˇectwo ˛uszczów Kol. 2 1 0 13. Soˇectwo Marysin 1 0 0 14. Soˇectwo Miedniki 1 2 3 15. Soˇectwo Mojsˇawice 0 1 1 16. Soˇectwo Mojsˇawice Kol. 4 2 0 17. Soˇectwo Odletajka 2 2 0 18. Soˇectwo Pielaki 3 2 4 19. Soˇectwo Putnowice Górne 0 0 0 20. Soˇectwo Rozkoszówka 3 7 5 21. Soˇectwo Staszic 2 1 0 22. Soˇectwo Teratyn 3 5 5 23. Soˇectwo Teratyn Kol. 1 0 0 24. Soˇectwo Uchanie 4 8 3 25. Soˇectwo Uchanie Kol. 0 0 0 26. Wola Ucha'ska 2 3 2 95 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Wyszczególnienie Urodzenia ywe Zgony MaˇeEstwa

27. Soˇectwo Wysokie 1 1 1 Gmina Uchanie 57 72 45 2 1. Soˇectwo Aurelin 3 2 2 0 2. Soˇectwo Biaˇowody 0 1 3 8 0 3. Soˇectwo Bokinia 5 2 1 4. Soˇectwo Chy(owice 8 3 5 5. Soˇectwo D#bina Kol. 0 0 0 6. Soˇectwo Drohiczany 3 7 8 7. Soˇectwo Feliksów Kol. 0 1 4 8. Soˇectwo Gliniska 0 0 2 9. Soˇectwo Jarosˇawiec 2 8 3 10. Soˇectwo Lemieszów 2 0 1 11. Soˇectwo ˛uszczów 2 0 1 12. Soˇectwo ˛uszczów Kol. 0 1 0 13. Soˇectwo Marysin 1 0 0 14. Soˇectwo Miedniki 1 1 1 15. Soˇectwo Mojsˇawice 5 5 0 16. Soˇectwo Mojsˇawice Kol. 0 2 0 17. Soˇectwo Odletajka 2 1 0 18. Soˇectwo Pielaki 2 1 1 19. Soˇectwo Putnowice Górne 0 0 1 20. Soˇectwo Rozkoszówka 1 6 8 21. Soˇectwo Staszic 2 6 4 22. Soˇectwo Teratyn 3 10 0 23. Soˇectwo Teratyn Kol. 3 2 2 24. Soˇectwo Uchanie 4 8 2 25. Soˇectwo Uchanie Kol. 0 3 1 26. Wola Ucha'ska 1 3 1 27. Soˇectwo Wysokie 0 1 1 Gmina Uchanie 51 76 57 ródˇo: Urz d Gminy Uchanie Poni(szy wykres przedstawia ruch naturalny na 1000 mieszka'ców w latach 2000-2006, tzn. urodzenia (ywe na 1000 mieszka'ców, zgony na 1000 mieszka'ców itd.

Ruch naturalny w gminie Uchanie

18 16 14

12 Urodzenia yw e 10 Zgony 8 Maˇe1stw a 6

4 2 0 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000

Ruch naturalny w gminie Uchanie na 1000 mieszkaEców. 96 Rozdziaˇ VI

Strategia RozwoRozwojujujuju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

W roku 2006 mo(na zauwa(yş wzrost liczby zgonów i zawieranych maˇ(e'stw, natomiast spadek urodze' (ywych. Z wykresu mo(na wnioskowaş, i( spoˇecze'stwo w gminie Uchanie starzeje si#.

Tab.6.13. MIGRACJE W RUCHU WEWN]TRZNYM I ZEWN]TRZNYM W GMINIE UCHANIE.

Zameldowanie Wymeldowanie Saldo migracji Wyszczególnienie W ruchu W ruchu W ruchu zagranica zagranica zagranica wewn(trznym wewn(trznym wewn(trznym 1. Soˇectwo Aurelin 1 3 -2 2. Soˇectwo Biaˇowody 4 1 3 3. Soˇectwo Bokinia 6 1 5 4. Soˇectwo Chy(owice 7 12 -5 5. Soˇectwo D#bina Kol. 0 0 0 6. Soˇectwo Drohiczany 4 3 1 7. Soˇectwo Feliksów Kol. 12 14 -2 8. Soˇectwo Gliniska 0 3 -3 9. Soˇectwo Jarosˇawiec 10 5 5 10. Soˇectwo Lemieszów 1 4 -3 11. Soˇectwo ˛uszczów 2 4 -2 12. Soˇectwo ˛uszczów Kol. 0 5 -5 13. Soˇectwo Marysin 2 6 -4 2 0 14. Soˇectwo Miedniki 0 4 -4 0 15. Soˇectwo Mojsˇawice 3 3 0 6 16. Soˇectwo Mojsˇawice Kol. 0 0 0 17. Soˇectwo Odletajka 2 5 -3 18. Soˇectwo Pielaki 2 2 0 19. Soˇectwo Putnowice Górne 1 1 0 20. Soˇectwo Rozkoszówka 3 8 -5 21. Soˇectwo Staszic 6 5 1 22. Soˇectwo Teratyn 9 4 5 23. Soˇectwo Teratyn Kol. 2 1 1 24. Soˇectwo Uchanie 23 13 10 25. Soˇectwo Uchanie Kol. 0 0 0 26. Wola Ucha'ska 9 6 3 27. Soˇectwo Wysokie 1 0 1 Gmina Uchanie 110 113 -3 2 1. Soˇectwo Aurelin 3 1 2 0 2. Soˇectwo Biaˇowody 0 3 11 -8 5 3. Soˇectwo Bokinia 1 3 -2 4. Soˇectwo Chy(owice 4 1 3 5. Soˇectwo D#bina Kol. 0 0 0 6. Soˇectwo Drohiczany 1 5 -4 7. Soˇectwo Feliksów Kol. 6 13 -7 8. Soˇectwo Gliniska 1 0 1 9. Soˇectwo Jarosˇawiec 5 4 1 10. Soˇectwo Lemieszów 0 0 0 11. Soˇectwo ˛uszczów 1 0 1 12. Soˇectwo ˛uszczów Kol. 0 0 0 13. Soˇectwo Marysin 0 2 -2 14. Soˇectwo Miedniki 3 10 -7 15. Soˇectwo Mojsˇawice 6 4 2 16. Soˇectwo Mojsˇawice Kol. 2 11 -9 17. Soˇectwo Odletajka 2 0 2 18. Soˇectwo Pielaki 2 2 0 19. Soˇectwo Putnowice Górne 4 4 0 20. Soˇectwo Rozkoszówka 1 8 -7 97 Rozdziaˇ VI

Strategia RoRozwojuzwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Zameldowanie Wymeldowanie Saldo migracji Wyszczególnienie W ruchu W ruchu W ruchu zagranica zagranica zagranica wewn(trznym wewn(trznym wewn(trznym 21. Soˇectwo Staszic 0 2 -2 22. Soˇectwo Teratyn 8 8 0 23. Soˇectwo Teratyn Kol. 2 6 -4 24. Soˇectwo Uchanie 14 17 -3 25. Soˇectwo Uchanie Kol. 0 0 0 26. Wola Ucha'ska 1 2 -1 27. Soˇectwo Wysokie 0 1 -1 Gmina Uchanie 70 115 -45 1. Soˇectwo Aurelin 0 1 -1 2. Soˇectwo Biaˇowody 7 2 5 3. Soˇectwo Bokinia 3 3 0 4. Soˇectwo Chy(owice 4 10 -6 5. Soˇectwo D#bina Kol. 0 0 0 6. Soˇectwo Drohiczany 2 1 1 7. Soˇectwo Feliksów Kol. 7 7 0 8. Soˇectwo Gliniska 1 4 -3 9. Soˇectwo Jarosˇawiec 3 10 -7 10. Soˇectwo Lemieszów 0 0 0 11. Soˇectwo ˛uszczów 1 0 1 12. Soˇectwo ˛uszczów Kol. 0 0 0 13. Soˇectwo Marysin 0 4 -4 2 0 14. Soˇectwo Miedniki 1 3 -2 0 15. Soˇectwo Mojsˇawice 2 3 -1 4 16. Soˇectwo Mojsˇawice Kol. 1 2 -1 17. Soˇectwo Odletajka 0 1 -1 18. Soˇectwo Pielaki 0 2 -2 19. Soˇectwo Putnowice Górne 1 1 0 20. Soˇectwo Rozkoszówka 8 5 3 21. Soˇectwo Staszic 3 4 -1 22. Soˇectwo Teratyn 1 6 -5 23. Soˇectwo Teratyn Kol. 3 8 -5 24. Soˇectwo Uchanie 19 10 9 25. Soˇectwo Uchanie Kol. 0 0 0 26. Wola Ucha'ska 0 1 -1 27. Soˇectwo Wysokie 0 0 0 Gmina Uchanie 44 64 -20 2 1. Soˇectwo Aurelin 1 0 1 0 2. Soˇectwo Biaˇowody 0 0 8 -8 3 3. Soˇectwo Bokinia 1 1 0 4. Soˇectwo Chy(owice 19 8 11 5. Soˇectwo D#bina Kol. 0 1 -1 6. Soˇectwo Drohiczany 0 1 -1 7. Soˇectwo Feliksów Kol. 1 0 1 8. Soˇectwo Gliniska 1 2 -1 9. Soˇectwo Jarosˇawiec 9 16 -7 10. Soˇectwo Lemieszów 0 3 -3 11. Soˇectwo ˛uszczów 0 1 -1 12. Soˇectwo ˛uszczów Kol. 1 0 1 13. Soˇectwo Marysin 0 0 0 14. Soˇectwo Miedniki 4 0 4 15. Soˇectwo Mojsˇawice 3 1 2 16. Soˇectwo Mojsˇawice Kol. 3 3 0 17. Soˇectwo Odletajka 2 3 -1 18. Soˇectwo Pielaki 0 1 -1 19. Soˇectwo Putnowice Górne 0 1 -1

98 Rozdziaˇ VI

StrateStrategiagia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Zameldowanie Wymeldowanie Saldo migracji Wyszczególnienie W ruchu W ruchu W ruchu zagranica zagranica zagranica wewn(trznym wewn(trznym wewn(trznym 20. Soˇectwo Rozkoszówka 10 5 5 21. Soˇectwo Staszic 1 10 -9 22. Soˇectwo Teratyn 5 10 -5 23. Soˇectwo Teratyn Kol. 1 0 1 24. Soˇectwo Uchanie 8 11 -3 25. Soˇectwo Uchanie Kol. 0 0 0 26. Wola Ucha'ska 0 0 0 27. Soˇectwo Wysokie 0 1 -1 Gmina Uchanie 70 87 -17 1. Soˇectwo Aurelin 12 1 11 2. Soˇectwo Biaˇowody 9 1 8 3. Soˇectwo Bokinia 2 3 -1 4. Soˇectwo Chy(owice 2 2 0 5. Soˇectwo D#bina Kol. 0 0 0 6. Soˇectwo Drohiczany 0 4 -4 7. Soˇectwo Feliksów Kol. 6 5 1 8. Soˇectwo Gliniska 3 0 3 9. Soˇectwo Jarosˇawiec 4 8 -4 10. Soˇectwo Lemieszów 0 0 0 11. Soˇectwo ˛uszczów 0 2 -2 12. Soˇectwo ˛uszczów Kol. 0 3 -3 13. Soˇectwo Marysin 1 1 0 2 0 14. Soˇectwo Miedniki 5 0 5 0 15. Soˇectwo Mojsˇawice 0 2 -2 2 16. Soˇectwo Mojsˇawice Kol. 2 1 1 17. Soˇectwo Odletajka 0 0 0 18. Soˇectwo Pielaki 2 0 2 19. Soˇectwo Putnowice Górne 2 0 2 20. Soˇectwo Rozkoszówka 3 4 -1 21. Soˇectwo Staszic 8 15 -7 22. Soˇectwo Teratyn 5 9 -4 23. Soˇectwo Teratyn Kol. 2 2 0 24. Soˇectwo Uchanie 19 9 10 25. Soˇectwo Uchanie Kol. 0 1 -1 26. Wola Ucha'ska 4 2 2 27. Soˇectwo Wysokie 0 1 -1 Gmina Uchanie 91 76 15 2 1. Soˇectwo Aurelin 1 1 0 0 2. Soˇectwo Biaˇowody 0 10 1 9 1 3. Soˇectwo Bokinia 0 1 -1 4. Soˇectwo Chy(owice 1 4 -3 5. Soˇectwo D#bina Kol. 0 1 -1 6. Soˇectwo Drohiczany 14 2 12 7. Soˇectwo Feliksów Kol. 4 1 3 8. Soˇectwo Gliniska 1 0 1 9. Soˇectwo Jarosˇawiec 11 9 2 10. Soˇectwo Lemieszów 3 0 3 11. Soˇectwo ˛uszczów 1 1 0 12. Soˇectwo ˛uszczów Ko l. 1 0 1 13. Soˇectwo Marysin 8 0 8 14. Soˇectwo Miedniki 3 4 -1 15. Soˇectwo Mojsˇawice 11 1 10 16. Soˇectwo Mojsˇawice Kol. 2 1 1 17. Soˇectwo Odletajka 1 1 0 18. Soˇectwo Pielaki 3 1 2 99 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

Zameldowanie Wymeldowanie Saldo migracji Wyszczególnienie W ruchu W ruchu W ruchu zagranica zagranica zagranica wewn(trznym wewn(trznym wewn(trznym 19. Soˇectwo Putnowice Górne 7 1 6 20. Soˇectwo Rozkoszówka 23 7 16 21. Soˇectwo Staszic 8 4 4 22. Soˇectwo Teratyn 2 7 -5 23. Soˇectwo Teratyn Kol. 9 0 9 24. Soˇectwo Uchanie 31 - 31 25. Soˇectwo Uchanie Kol. - - - 26. Wola Ucha'ska 1 5 -4 27. Soˇectwo Wysokie 1 - 1 Gmina Uchanie 157 53 104 1. Soˇectwo Aurelin - - - 2. Soˇectwo Biaˇowody 5 5 0 3. Soˇectwo Bokinia - 4 -4 2 4. Soˇectwo Chy(owice 0 2 7 -5 0 5. Soˇectwo D#bina Kol. - 1 -1 0 6. Soˇectwo Drohiczany 7 5 2 7. Soˇectwo Feliksów Kol. 4 5 -1 8. Soˇectwo Gliniska - 5 -5 9. Soˇectwo Jarosˇawiec 5 5 0 10. Soˇectwo Lemieszów - - - 11. Soˇectwo ˛uszczów - - - 12. Soˇectwo ˛uszczów Kol. 1 - 1 13. Soˇectwo Marysin 3 4 -1 14. Soˇectwo Miedniki 4 3 1 15. Soˇectwo Mojsˇawice 8 1 7 16. Soˇectwo Mojsˇawice Kol. 2 - 2 17. Soˇectwo Odletajka 1 6 -5 18. Soˇectwo Pielaki 1 - 1 19. Soˇectwo Putnowice Górne 1 - 1 20. Soˇectwo Rozkoszówka 17 9 8 21. Soˇectwo Staszic 3 4 -1 22. Soˇectwo Teratyn 9 10 -1 23. Soˇectwo Teratyn Kol. - 1 -1 24. Soˇectwo Uchanie 20 6 14 25. Soˇectwo Uchanie Kol. - 1 -1 26. Wola Ucha'ska - - - 27. Soˇectwo Wysokie - 1 - Gmina Uchanie 93 83 10 Gródˇo: Urz"d Gminy Uchanie

100 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

Migracje w gminie Uchanie

35 Zameldowanie w ruchu 30 wewntrznym 25 20 15 10 Wymeldowanie w ruchu wewntrznym 5 0 -5 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 -10 -15 Saldo migracji w ruchu wewntrznym

Migracje w gminie Uchanie na 1000 mieszkaEców. W 2003, 2004 i 2005 r. zanotowano wzrost wymeldowa' i spadek zameldowa' w gminie Uchanie w porównaniu poprzednimi latami, a zatem saldo migracji wzrosˇo i jest dodatnie. Natomiast w 2006 r. mo(na zauwa(yş tendencje wzrostowe zameldowa', co pokazuje linia salda migracji w ruchu wewn#trznym.

PRZEDSI]BIORCZOJŞ

Ogóˇem w Polsce w dniu 31.12. 2006 r. zarejestrowanych byˇo 3 636 039 podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze regon wedˇug sektorów wˇasno,ciowych, w województwie lubelskim - 150 579 podmiotów gospodarczych, w powiecie hrubieszowskim œ 3 866 podmiotów prowadz"cych dziaˇalno,ş gospodarcz", a w gminie Uchanie œ 184. 9

Tab.6.14. LICZBA PODMIOTÌW GOSPODARCZYCH ZAREJESTROWANYCH W 2006 ROKU NA 1000 MIESZKAACÌW.

Wojewód Powiat Gmina Uchanie w stosunku do: Gmina WskaInik Polska ztwo hrubieszo Uchanie lubelskie wski Polski województwa powiatu Liczba podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowan 95 69 55 36 e w rejestrze REGON na 1000 mieszka'ców Gródˇo: Bank Danych Regionalnych

9 Gródˇo: ‚Województwo lubelskie. Podregiony, powiaty, gminy“ Urz"d Statystyczny w Lublinie, Lublin 2006 r 101 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

Tab.6.15. LICZBA MIKRO, MA˛YCH, JREDNICH I DUUYCH PRZEDSI]BIORSTW W GMINIE UCHANIE W LATACH 2000-2006.

Wyszczególnienie Liczba mikro Liczba maˇych Liczba ,rednich Liczba du(ych Liczba instytucji przedsi#biorstw przedsi#biorstw przedsi#biorstw przedsi#biorstw wspieraj"cych [zatrudniaj"cych [zatrudniaj"cych [zatrudniaj"cych [zatrudniaj"cych rynek pracy do 9 pracowników] do 10- 49 do 50 œ 249 powy(ej 250 pracowników] pracowników] pracowników] 2006 14 7 1 - - 2005 14 7 1 - - 2004 14 7 1 - - 2003 14 7 1 - - 2002 14 7 1 - - 2001 14 7 1 - - 2000 14 7 1 - -

Z tabeli powy(ej wynika, i( na przestrzeni lat nie zanotowano rozwoju mikro, maˇych, ,rednich i du(ych przedsi#biorstw.

INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

Tab.6.16. PARAMETRY DOTYCZ^CE SIECI WODOCI^GOWEJ I KANALIZACYJNEJ W GMINIE UCHANIE W LATACH 2000-2006.

Wodoci%gi Kanalizacja sanitarna dˇugoş dˇugoş Liczba ludnoş ludnoş Wyszczególnienie czynnej Iloş czynnej Iloş oczyszczalni korzystajca korzystajca sieci przyˇczy sieci przyˇczy cieków z sieci z sieci rozdzielczej rozdzielczej 2006 26,2 747 2035 9,1 133 1 Gródˇo: Urz"d Gminy Uchanie Powy(sza tabela ilustruje stosunkowo aktualny sieci wodoci"gowej i kanalizacyjnej na terenie gminy Uchanie.

WSKA[NIKI DOCHODÌW PODATKOWYCH DLA POSZCZEGÌLNYCH GMIN, POWIATÌW I WOJEWÌDZTW NA 2007 R. WskaPnik gminny Gg dla kraju = 866,72. WskaPnik powiatowy Pp dla kraju = 108,24. WskaPnik wojewódzki Ww dla kraju = 103,16.

WskaPnik dochodów podatkowych dla gminy Uchanie na 2007 r. wynosi 514,14, a wi#c jest ni(szy ni( ,redni wskaPnik dla gmin w Polsce, co jest zjawiskiem negatywnym.

6.3. Delimitacja obszarów rozwojowych Po przeprowadzeniu delimitacji dokonano podziaˇu gminy Uchanie na nast#puj"ce obszary rozwojowe: I. Gospodarka, II. Infrastruktura spoˇeczna, III. Ochrona ,rodowiska, IV. Infrastruktura techniczna.

102 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Wszystkie wyznaczone obszary speˇniaj" co najmniej pi#ş z o,miu kryteriów:

Kryteria Infrastru stopa poziom warunki trendy poziom poziom przedsi( ktura bezroboc wyksztaˇ mieszkan demogra Obszar pˇac ubóstwa biorczoş technicz ia cenia iowe ficzne na I. Gospodarka + + + + +

II. Infrastruktura spoˇeczna + + + + + +

III. Ochrona ,rodowiska + + + + +

IV. Infrastruktura techniczna + + + + +

OBSZAR I Gospodarka 1. Identyfikacja obszaru rozwojowego Szczególne znaczenie dla rozwoju gospodarczego stanowi turystyka, która jako dziedzina interdyscyplinarna wspomaga rozwój innych gaˇ#zi gospodarki. W skˇad obszaru wchodzi gmina Uchanie, która ma wiele atutów, by staş si# o,rodkiem dla aktywnej turystyki. Gmina Uchanie poˇo(ona jest w poˇudniowo-wschodniej cz#,ci województwa lubelskiego przy szlaku handlowym Lublin, Krasnystaw, Hrubieszów, Zosin - Granica Pa'stwa. Obszar gminy umiejscowiony jest w granicach dwóch mezoregionów: Dziaˇów Grabowieckich oraz Grz#dy Horodelskiej. Teren gminy wchodzi w skˇad Wy(yn: podprowincji Wy(yny Wschodniomaˇopolskiej i Wy(yny Zachodniowoˇy'skiej. Gmina Uchanie stwarza du(e mo(liwo,ci skoncentrowania w jej obr#bie atrakcyjnych form rozwoju turystyki, rekreacji i sportu.

2. Zidentyfikowane problemy 1. Brak aktywno,ci gospodarczej. 2. Niewystarczaj"cy stopie' wyposa(enia technicznego dla przedsi#biorczo,ci. 3. Niedostatecznie rozwini#ta turystyka. 4. Niewystarczaj"ca baza gastronomiczna. 5. Brak odpowiedniej bazy noclegowej. 6. Brak gospodarstw agroturystycznych. 7. Niezadowalaj"cy stan tras rowerowych. 8. Niski standard obiektów sportowych. 9. Zniszczone i zaniedbane tereny zielone. 10. Brak informacji turystycznej. 11. Maˇa ilo,ş turystów.

3. Planowane zadania inwestycyjne: 1. Utworzenie bazy agroturystycznej. 2. Uzbrojenie terenów pod inwestycje dla przyszˇych inwestorów.

4. Harmonogram Zadania te b#d" realizowane w latach 2007-2015.

103 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

5. [ródˇa finansowania Na pomniejszenie lub sfinansowanie wkˇadu wˇasnego:

Forma i wysokoş Poziom Fundusz Typy zadaE pomocy pomocy Rezerwa celowa budetu paEstwa na wspóˇfinansowanie wkˇadu wˇasnego samorzdów terytorialnych dla projektów inwestycyjnych Maksymalnie Dotacja Zadania realizowane w ramach obszaru rozwojowego finansowanych z funduszy strukturalnych UE, Funduszu do 25 % bezzwrotna Spójnoci, MF EOG (w budecie paEstwa na rok 2007, cz(ş 83, poz. 8). Maksymalnie Dotacja Promesa Ministra Kultury Zadania realizowane w ramach obszaru rozwojowego do 25 % bezzwrotna Maksymalnie Dotacja Fundusz Kultury Fizycznej Zadania realizowane w ramach obszaru rozwojowego do 25 % bezzwrotna Premia Maksymalnie Krajowy Fundusz Termomodernizacji Zadania realizowane w ramach obszaru rozwojowego termomoderniza do 25 % cyjna Maksymalnie Dotacja Krajowy Fundusz Inwestycji Komunalnych Zadania realizowane w ramach obszaru rozwojowego do 25 % bezzwrotna Maksymalnie Kredyt Fundusz Por(czeE Kredytowych Zadania realizowane w ramach obszaru rozwojowego do 25 % preferencyjny

Dotacja gˇówna:

Poziom O, priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE Forma i wysokoş pomocy pomocy RPO WOJEWÌDZTWA LUBELSKIEGO 2007-2013 utrzymaniem i ochron" dziedzictwa kulturowego ochron" historycznego charakteru przestrzeni Maksymalny tworzeniem warunków powszechnej dost#pno,ci do Zwi#kszenie udziaˇu sektorów poziom O priorytetowa 5: obiektów i dóbr kultury oraz obiektów turystycznych kultury i turystyki w gospodarce pomocy - Kultura, turystyka i rozwijaniem kompleksowego systemu informacji i województwa lubelskiego oraz Dotacja bezzwrotna 85% kosztów wspóˇpraca promocji kulturalnej i turystycznej wzmocnienie powi"za' kwalifikowany mi(dzyregionalna podniesieniem konkurencyjno,ci regionalnych i mi#dzynarodowych regionu. ch 10 lokalnych produktów kulturowych i turystycznych na

rynku zagranicznym i krajowym, sˇu("cych aktywnemu wypoczynkowi oraz ˇ"cz "cych funkcje kulturalne i

10 Poziom ten nie jest ostateczny i mo(e ulec zmianie 104 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

Poziom O, priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE Forma i wysokoş pomocy pomocy turystyczne z edukacyjnymi i ekologicznymi. PO ROZWÌJ OBSZARÌW WIEJSKICH - upowszechnienie ,wiadcze' na rzecz ochrony ,rodowiska i przyjaznych dla przyrody praktyk rolniczych i le,nych; - zachowanie dobrego stanu siedlisk i gatunków o znaczeniu dla Wspólnoty; - promocja zrównowa(onego gospodarowania Maksymalny gruntami i zwi#kszanie lesisto,ci poziom - wzmacnianie funkcji korytarzy ekologicznych i zrównowa(one gospodarowanie pomocy - O 2. struktury krajobrazu rolniczego; zasobami gruntów rolnych i Dotacja bezzwrotna 85% kosztów (rodowiskowa) - przeciwdziaˇanie zmianom klimatycznym; le,nych kwalifikowany - wzmacnianie pozycji rolnictwa ekologicznego; ch 11 - promowanie rozwi"za' korzystnych zarówno z

punktu widzenia ochrony ,rodowiska jak i rachunku ekonomicznego; - zabezpieczenie zasobów wodnych i dobrego ich stanu jako wybitnie wielofunkcyjnego elementu ,rodowiska obszarów wiejskich.

MF EOG I NMF - zmniejszanie energo-, materiaˇo i wodochˇonno,ci produkcji i usˇug poprzez popraw# Priorytet 2 . efektywno,ci wykorzystania zasobów Maksymalny Promowanie produkuj"cych, poziom zrównowaonego - wykorzystanie odnawialnych Pródeˇ energii, pomocy - rozwoju poprzez - wspieranie procesu tworzenia ‚zielonych“ miejsc Dotacja bezzwrotna 85% kosztów lepsze pracy i ‚zielonych zamówie'“ kwalifikowany wykorzystanie i - dziaˇania na rzecz poprawy poziomu edukacji ch 12 zarzdzanie ekologicznej,

zasobami - dziaˇania zach#caj"ce do ochrony, poprawy i przywracania ró(norodno,ci biologicznej, - dziaˇania na rzecz wsparcia gospodarki le,nej,

11 Poziom ten nie jest ostateczny i mo(e ulec zmianie 12 Poziom ten nie jest ostateczny i mo(e ulec zmianie 105 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

OBSZAR II Infrastruktura spoˇeczna

1.Charakterystyka obszaru rozwojowego W skˇad tego obszaru wchodz" obiekty u(yteczno,ci publicznej na terenie caˇej gminy Uchanie, zgodnie z rozporz"dzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadaş budynki i ich usytuowanie. Przez budynek u(yteczno,ci publicznej nale(y rozumieş budynek przeznaczony na potrzeby administracji publicznej, wymiaru sprawiedliwo,ci, kultury, kultu religijnego, o,wiaty, szkolnictwa wy(szego, nauki, opieki zdrowotnej, opieki spoˇecznej i socjalnej, obsˇugi bankowej, handlu, gastronomii, usˇug, turystyki, sportu, obsˇugi pasa(erów w transporcie kolejowym, drogowym, lotniczym, morskim lub wodnym ,ródl"dowym, ,wiadczenia usˇug pocztowych lub telekomunikacyjnych oraz inny ogólnodost#pny budynek przeznaczony na wykonywanie podobnych funkcji, w tym tak(e budynek biurowy i socjalny. Podniesienie poziomu technicznego i estetycznego budynków u(yteczno,ci publicznej i ich bezpo,redniego otoczenia przyczyni si# do podniesienia poziomu cywilizacyjnego gminy, jej konkurencyjno,ci, a tak(e do uˇatwienia mieszka'com dost#pu do usˇug publicznych w zakresie administracji, o,wiaty, kultury, spraw socjalnych oraz do podniesienia poziomu bezpiecze'stwa publicznego.

2. Zidentyfikowane problemy: 1. Niezadowalaj"cy stan techniczny budynków u(yteczno,ci publicznej. 2. Brak nowoczesnych obiektów sportowo-rekreacyjnych. 3. Brak poszanowania mienia publicznego. 4. Niedostosowanie szkóˇ do potrzeb uczniów niepeˇnosprawnych. 5. Zagro(enie patologiami spoˇecznymi, szczególnie w,ród dzieci i mˇodzie(y. 6. Niedostosowanie budynków u(yteczno,ci publicznej do potrzeb osób niepeˇnosprawnych.

3.Planowane zadania: 1. Budowa hali sportowej przy gimnazjum w Jarosˇawcu. 2. Budowa boisk sportowych w miejscowo,ci Uchanie. 3. Budowa zaplecza: szatnia wraz z trybunami i parkingami na obiekcie sportowym w miejscowo,ci Uchanie.

4.Harmonogram Zadania te b#d" realizowane w latach 2007-2015.

106 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

5. [ródˇa finansowania Na pomniejszenie lub sfinansowanie wkˇadu wˇasnego;

Dotacja gˇówna:

Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE Forma i wysokoş pomocy pomocy RPO WOJEWÌDZTWA LUBELSKIEGO 2007-2013 - dziaˇania dotycz"ce rozbudowy infrastruktury sportowej o znaczeniu rekreacyjno-widowiskowym, Maksymalny zarówno maˇe o znaczeniu lokalnym, jak i wi#ksze, poziom Poprawa warunków ksztaˇcenia przeznaczone do uprawiania sportu wyczynowego, pomocy - O 2. Infrastruktura oraz dost#pu do wiedzy i usˇug - zadbanie o infrastruktur# ochrony zdrowia i pomocy Dotacja bezzwrotna 85% kosztów spoˇeczna medycznych, a tak(e zwi#kszenie spoˇecznej oraz o maˇ" infrastruktur# sˇu("c" kwalifikowany aktywno,ci spoˇeczno,ci lokalnych. wspieraniu sfery kulturalnej i socjalnej mieszka'ców ch 13 regionu, dla poprawy jako,ci (ycia spoˇeczno,ci lokalnych oraz tworzenia nowych miejsc

13 Poziom ten nie jest ostateczny i mo(e ulec zmianie 107 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE Forma i wysokoş pomocy pomocy INICJATYWA WSPÌLNOTOWA JESSICA Wspólne Poˇ"czenie dotacji w ramach europejskie programów na rzecz rozwoju i wsparcie na rzecz odnowy obszarów miejskich lub

trwaˇych inwestycji budownictwa socjalnego z w obszarach kredytami i wiedz" specjalistyczn" miejskich banków w tej dziedzinie. PO KAPITA˛ LUDZKI - wprowadzanie nowoczesnych rozwi"za' organizacyjnych i mechanizmów zwi#kszaj"cych efektywno,ş instytucji rynku pracy oraz instytucji integracji i pomocy spoˇecznej, - podniesienie potencjaˇu instytucji - rozwój systemu informacji, promocji i monitorowania dziaˇaj"cych w obszarze rynku w obszarze zatrudnienia i integracji Maksymalny pracy, integracji i spoˇecznej, poziom Priorytet I: polityki spoˇecznej, - upowszechnianie ogólnopolskich i ponadregionalnych pomocy - Zatrudnienie i - upowszechnienie nowych projektów skierowanych do osób z Dotacja bezzwrotna 85% kosztów integracja spoˇeczna ogólnopolskich i grup wykluczonych lub zagro(onych wykluczeniem kwalifikowany ponadregionalnych programów spoˇecznym, które nie mog" byş ch 14 wspieraj"cych zatrudnienie i obj#te skutecznie pomoc" na poziomie regionalnym, integracj# spoˇeczn". - projekty i partnerstwa ponadnarodowe i innowacyjne

z udziaˇem administracji publicznej, partnerów spoˇecznych i organizacji pozarz"dowych.

- Efektywne zarz"dzanie systemem edukacji œ wysoka jako,ş ksztaˇcenia, Maksymalny Podwy(szenie jako,ci i - Dostosowanie programów i kierunków nauczania do poziom Priorytet III: efektywno,ci ksztaˇcenia i wymogów rynku pracy i pomocy - Wysoka jakoş szkolenia odpowiadaj"cych nowoczesnej gospodarki, Dotacja bezzwrotna 85% kosztów edukacji warunkom - Efektywny system ksztaˇcenia i zatrudniania kadr kwalifikowany gospodarki opartej na wiedzy edukacji, ch 15 - podnoszenie kwalifikacji kadr systemu B+R w

zakresie zarz"dzania badaniami oraz komercjalizacji wyników prac B+R,

14 Poziom ten nie jest ostateczny i mo(e ulec zmianie 15 Poziom ten nie jest ostateczny i mo(e ulec zmianie 108 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE Forma i wysokoş pomocy pomocy - Projekty innowacyjne i wspóˇpraca ponadnarodowa.

- wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów i studentów pochodz"cych z grup spoˇecznych zagro(onych marginalizacj" lub napotykaj"cych inne bariery w dost#pie Maksymalny Priorytet VIII: - wyrównywanie szans do edukacji, poziom Rozwój edukacyjnych, - wzmocnienie potencjaˇu innowacyjnego i pomocy - wyksztaˇcenia i - zwi#kszanie potencjaˇu zasobów rozwojowego szkóˇ, Dotacja bezzwrotna 85% kosztów kompetencji w ludzkich na wszystkich poziomach - podnoszenie kwalifikacji kadr instytucji kwalifikowany regionach ksztaˇcenia. funkcjonuj"cych w systemie ksztaˇcenia ch 16 (nauczyciele, kadra akademicka, kadra

administracyjna i zarz"dzaj"ca systemem edukacji), - upowszechnienie ksztaˇcenia ustawicznego,

MF EOG I NMF Priorytet 1. rozbudowa miejskich systemów ciepˇowniczych w celu Ochrona eliminowania Pródeˇ niskiej rodowiska, w tym Maksymalny emisji, rodowiska poziom - zast"pienie przestarzaˇych Pródeˇ energii cieplnej ludzkiego, poprzez pomocy - nowoczesnymi(w tym likwidacja mi(dzy innymi Dotacja bezzwrotna 85% kosztów przestarzaˇych kotˇowni w#glowych), redukcj( kwalifikowany - termomodernizacja budynków u(yteczno,ci zanieczyszczeE i ch 17 publicznej, promowanie - budowa i modernizacja oczyszczalni ,cieków, odnawialnych Iródeˇ - budowa sieci kanalizacyjnych. energii Priorytet 4. Rozwój - promowanie szkole' zawodowych dla pracowników Maksymalny zasobów ludzkich administracji samorz"dowej, poziom poprzez m.in. - opracowanie i przeprowadzanie programów pomocy - promowanie szkoleniowych w oparciu o Dotacja bezzwrotna 85% kosztów wyksztaˇcenia i zidentyfikowane zadania administracji kwalifikowany szkoleE, samorz"dowej, ch 18 wzmacnianie w - sporz"dzanie standardów kompetencyjnych w

samorzdzie i jego zakresie integracji z UE,

16 Poziom ten nie jest ostateczny i mo(e ulec zmianie 17 Poziom ten nie jest ostateczny i mo(e ulec zmianie 18 Poziom ten nie jest ostateczny i mo(e ulec zmianie 109 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE Forma i wysokoş pomocy pomocy instytucjach - wspieranie doradztwa i informacji dla jednostek potencjaˇu z zakresu samorz"du terytorialnego oraz administracji lub sektora pozarz"dowego, sˇuby publicznej, a - opracowanie odpowiednich instrumentów take wspierajcych edukacyjnych oraz promowanie partnerstw go procesów lokalnych, demokratycznych - modernizacja usˇug administracji centralnej i samorz"dowej przy wykorzystaniu technologii informatycznych, - wspieranie wspóˇpracy wˇadz samorz"dowych z organizacjami pozarz"dowymi, - promocja zdrowia i programów profilaktyki, - poprawa opieki perinatalnej, - podnoszenie stanu wiedzy o nowoczesnych metodach planowania rodziny, - integracja ,rodowisk zagro(onych patologi" oraz Maksymalny zapobieganie przest#pczo,ci poziom Priorytet 5 . Opieka nieletnich, pomocy - zdrowotna i opieka - integracja dzieci niepeˇnosprawnych z Dotacja bezzwrotna 85% kosztów nad dzieckiem peˇnosprawnymi, kwalifikowany - tworzenie ogólnodost#pnych stref rekreacji ch 19 dzieci#cej,

- terapeutyczne systemy telemedyczne i medyczne internetowe systemy edukacyjne, - podnoszenie dost#pno,ci i jako,ci usˇug medycznych,

19 Poziom ten nie jest ostateczny i mo(e ulec zmianie 110 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

OBSZAR III Ochrona ,rodowiska

1. Charakterystyka obszaru rozwojowego Na obszarze gminy Uchanie i jej s"siedztwie nie ma obiektów szkodliwych dla ,rodowiska i zdrowia ludzi. Gmina ma rolniczy charakter, z rozwini#tymi funkcjami obsˇugi rolnictwa, usˇug dla ludno,ci oraz elementami rzemiosˇa, o maˇej uci"(liwo,ci dla ,rodowiska. Jednak rozwój dziaˇalno,ci gospodarczej, komunikacji oraz osadnictwa ma wpˇyw na stan i funkcjonowanie ,rodowiska przyrodniczego.

Zmieszane odpady komunalne zebrane w cigu roku (w tonach) Ludnoş obsˇugiwana Odpady Wyszczególnienie przez Z gospodarstw zdeponowane na ogóˇem oczyszczalnie domowych skˇadowiskach w % zebranych 2006 912 1200 1200 3,3 2005 911 1193 1193 3,4 2004 914 1181 1181 3,4 2003 909 2002 907

2. Zidentyfikowane problemy: 1. Niewystarczaj"ca ilo,ş systemów odprowadzania ,cieków œ kanalizacji sanitarnej na niektórych obszarach gminy. 2. Istniej"ce zanieczyszczenia wód powierzchniowych. 3. Wyst#puj"ce zanieczyszczenie powietrza. 4. Brak ochrony przed haˇasem.

3. Planowane zadania inwestycyjne: 1. Budowa wodoci"gów: Terat, Oletajka, Miedniki, ˛uszczów Kol. ˛uszczów, Jarosˇawiec, Wysokie i Felików.

4. Harmonogram Ze wzgl#du na szeroki i kosztowny zakres zada' inwestycyjnych, realizacj# tych zada' zaplanowano na lata 2007-2015.

111 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

5. [ródˇa finansowania Na pomniejszenie lub sfinansowanie wkˇadu wˇasnego:

Forma i wysokoş Poziom Fundusz Typy zadaE pomocy pomocy Rezerwa celowa budetu paEstwa na wspóˇfinansowanie wkˇadu wˇasnego samorzdów terytorialnych dla projektów Maksymalnie Dotacja inwestycyjnych finansowanych z funduszy strukturalnych UE, Zadania realizowane w ramach obszaru rozwojowego do 25 % bezzwrotna Funduszu Spójnoci, MF EOG (w budecie paEstwa na rok 2007, cz(ş 83, poz. 8). Premia Maksymalnie Krajowy Fundusz Termomodernizacji Zadania realizowane w ramach obszaru rozwojowego termomoderniza do 25 % cyjna Maksymalnie Dotacja Krajowy Fundusz Inwestycji Komunalnych Zadania realizowane w ramach obszaru rozwojowego do 25 % bezzwrotna Maksymalnie Kredyt Fundusz Por(czeE Kredytowych Zadania realizowane w ramach obszaru rozwojowego do 25 % preferencyjny

Dotacja gˇówna Forma i wysokoş Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE pomocy pomocy RPO WOJEWÌDZTWA LUBELSKIEGO 2007-2013 - realizowane b#d" projekty przyczyniaj"ce si# do poprawy stanu ,rodowiska naturalnego oraz projekty przeciwdziaˇaj"ce jego degradacji m. in. z zakresu infrastruktury wodno- kanalizacyjnej, gospodarki odpadami, czy dotycz"ce przeciwdziaˇania zagro(eniom naturalnym. Ponadto Maksymalny wspierane b#d" przedsi#wzi#cia zwi"zane z ochron" przyrody poziom pomocy - Poprawa stanu, zachowanie O 4. Qrodowisko i czysta maj"ce na celu zachowanie bioró(norodno,ci, 85% kosztów bioró(norodno,ci oraz zapobiegnie Dotacja bezzwrotna energia - realizowane b#d" projekty dotycz"ce rozwoju infrastruktury kwalifikowanych degradacji ,rodowiska naturalnego sˇu("cej produkcji energii ze Pródeˇ odnawialnych oraz 20 dystrybucji gazu ziemnego. Realizacja dziaˇania przyczyni si# do zwi#kszenia wykorzystania Pródeˇ energii odnawialnej, zwi#kszenia sprawno,ci ich wykorzystania, zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych oraz w konsekwencji do zapobiegania degradacji ,rodowiska naturalnego. PO INFRASTRUKTURA I JRODOWISKO

20 Poziom ten nie jest ostateczny i mo(e ulec zmianie 112 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

Forma i wysokoş Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE pomocy pomocy - Wyposa(enie (do ko'ca 2013 r.) aglomeracji powy(ej 15 tys. RLM w systemy kanalizacji, oczyszczalnie ,cieków oraz Maksymalny Rozbudowa infrastruktury wodno- zapewnienie odpowiedniej jako,ci wody pitnej, poziom pomocy - O 1. Gospodarka wodno œ ,ciekowej warunkuj"cej rozwój - Zmniejszenie caˇkowitego ˇadunku zanieczyszcze' w 85% kosztów Dotacja bezzwrotna

brzegów morskich. - Zwi#kszenie ilo,ci zasobów dyspozycyjnych niezb#dnych dla ludno,ci i gospodarki kraju oraz stopnia bezpiecze'stwa Zapewnienie odpowiedniej ilo,ci przeciwpowodziowego i przeciwdziaˇania skutkom suszy, zasobów wodnych na potrzeby Maksymalny - Zwi#kszenie naturalnej retencji dolin rzecznych z ludno,ci i gospodarki kraju poziom pomocy - zachowaniem dobrego stanu ekologicznego, O 3. BezpieczeEstwo oraz minimalizacja skutków 85% kosztów - Zwi#kszenie ochrony przed skutkami zagro(e' naturalnych Dotacja bezzwrotna ekologiczne negatywnych zjawisk naturalnych kwalifikowanych oraz przeciwdziaˇanie powa(nym awariom, usuwanie ich oraz przeciwdziaˇanie 23 skutków i przywracanie ,rodowiska do stanu wˇa,ciwego oraz powa(nym awariom. wzmocnienie wybranych elementów systemu zarz"dzania

,rodowiskiem, - Usprawnienie monitoringu stanu ,rodowiska - Rozpowszechnienie systemów zarz"dzania ,rodowiskowego Zgodnie z obj#tych certyfikacj", projektami O 4. Przedsi #wzi(cia Ograniczanie negatywnego wpˇywu - Racjonalizacja gospodarki zasobami naturalnymi i nowych dostosowujce istniej"cej dziaˇalno,ci odpadami, w tym zmniejszenie ilo,ci odpadów innych ni( rozporz"dze' UE przedsi(biorstwa do przemysˇowej na ,rodowisko komunalne i zwi#kszenie poziomu odzysku tych odpadów, maksymalny

wymogów ochrony i dostosowanie przedsi#biorstw do - Zapobieganie powstawaniu i redukcja zanieczyszcze' poziom rodowiska wymogów prawa wspólnotowego. ró(nych komponentów dofinansowania ,rodowiska poprzez dostosowanie istniej"cych instalacji do zostanie wymogów najlepszych ograniczony dost#pnych technik (BAT), poprzez limity

21 Poziom ten nie jest ostateczny i mo(e ulec zmianie 22 Poziom ten nie jest ostateczny i mo(e ulec zmianie 23 Poziom ten nie jest ostateczny i mo(e ulec zmianie 113 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

Forma i wysokoş Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE pomocy pomocy - Ograniczenie ˇadunku zanieczyszcze' (w szczególno,ci wynikaj"ce z substancji niebezpiecznych) pomocy odprowadzanych przez przemysˇ do ,rodowiska wodnego oraz publicznej. zmniejszenie ilo,ci nieoczyszczonych ,cieków przemysˇowych odprowadzanych do wód lub do ziemi, - Poprawa jako,ci powietrza poprzez obni(enie wielko,ci emisji substancji zanieczyszczaj"cych z obiektów spalania paliw o mocy wi#kszej od 50 MW, - Zwi#kszenie udziaˇu odpadów pou(ytkowych i niebezpiecznych podlegaj"cych odzyskowi i prawidˇowemu unieszkodliwianiu. - wspieranie kompleksowych - Przywracanie wˇa,ciwego stanu siedlisk przyrodniczych - Minimalna warto,ş projektów z zakresu ochrony (ekosystemów) i ostoi gatunków na obszarach chronionych projektu to 100 tys. siedlisk przyrodniczych wraz zachowaniem zagro(onych wygini#ciem gatunków oraz euro. (ekosystemów) na obszarach ró(norodno,ci genetycznej ro,lin, zwierz"t i grzybów. chronionych oraz zachowanie - Przywrócenie dro(no,ci korytarzy ekologicznych Dofinansowanie O 5. Przedsi(wzi(cia ró(norodno,ci gatunkowej umo(liwiaj"cych przemieszczanie si# wynosi dostosowujce - zwi#kszenie dro(no,ci korytarzy zwierz"t i funkcjonowanie populacji w skali kraju. maksymalnie przedsi(biorstwa do ekologicznych - Wsparcie procesu opracowania planów ochrony dla - Minimalna warto,ş 85% wymogów ochrony - opracowanie planów ochrony obszarów chronionych projektu to 0,5 mln kwalifikuj"cych rodowiska euro. si# wydatków.

- Minimalna warto,ş projektu to 0,1 mln euro.

- Poprawa pˇynno,ci ruchu, skrócenie czasu przejazdu w - Warto,ş projektu Dofinansowanie ruchu tranzytowym i w poˇ"czeniach nie mo(e byş projektów mi#dzy du(ymi miastami kraju, poprawa stanu mniejsza ni( 10 mln wynosi bezpiecze'stwa ruchu oraz przejezdno,ci euro. maksymalnie przez miasta w ramach sieci TEN-T. 85% O. 6. Drogowa i lotnicza kwalifikuj"cych - rozwój sieci drogowej ten-t sieş TEN-T si# wydatków.

(w przypadku zakupu i modernizacji taboru kolejowego œ 50%) 114 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Forma i wysokoş Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE pomocy pomocy - Poprawa stanu poˇ"cze' kolejowych wchodz"cych w skˇad Dofinansowanie sieci TEN-T, a tak(e wybranych projektów odcinków znajduj"cych si# poza t" sieci", oraz poprawa wynosi obsˇugi pasa(erów maksymalnie w mi#dzynarodowym i mi#dzyregionalnym transporcie 85% - Warto,ş projektu kolejowym. kwalifikuj"cych O 7. Transport przyjazny - rozwój transportu kolejowego nie mo(e byş si# wydatków.

studiów wykonalno,ci ponad 0,5 mln euro, dla projektów pilota(owych i wdro(eniowych ponad 2 mln euro.

- zwi#kszenie stopnia - Podwy(szenie sprawno,ci wytwarzania, przesyˇania, - Minimalna warto,ş Poziom wykorzystania energii pierwotnej w dystrybucji i u(ytkowania energii. projektu 5 mln euro. dofinansowania O 10. Infrastruktura sektorze energetycznym i - Rozwój wykorzystania odnawialnych Pródeˇ energii w tym wynosi energetyczna przyjazna obni(enie biopaliw. maksymalnie rodowisku energochˇonno,ci sektora 85%

publicznego kwalifikuj"cych - zwi#kszenie wytwarzania energii si# wydatków lub 115 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju G Gminyminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Forma i wysokoş Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE pomocy pomocy ze Pródeˇ odnawialnych, w tym zgodny z biopaliw dopuszczalnymi puˇapami pomocy publicznej - rozwój systemów przesyˇowych - Poprawa bezpiecze'stwa energetycznego pa'stwa poprzez - Minimalna warto,ş - Poziom energii tworzenie nowych zdolno,ci projektu 5 mln euro. dofinansowania elektrycznej, gazu ziemnego i ropy przesyˇowych i transportowych energii elektrycznej, gazu ustalany b#dzie O 11. BezpieczeEstwo naftowej oraz budowa i rozbudowa ziemnego i ropy naftowej oraz zgodnie z energetyczne magazynów gazu ziemnego rozbudowa podziemnych magazynów gazu ziemnego. dopuszczalnymi puˇapami pomocy publicznej.

EKOFUNDUSZ - oszcz#dno,ş energii w miejskich systemach zaopatrzenia w ciepˇo; - wykorzystanie biomasy do celów energetycznych w sektorze komunalno-bytowym i w zakˇadach przemysˇowych; - gospodarcze wykorzystanie biogazu z odpadów pochodzenia rolniczego, z wysypisk odpadów komunalnych i z oczyszczalni ,cieków oraz gazu odpadowego z procesów przemysˇowych; - produkcja biopaliwa z rzepaku; Ograniczenie emisji gazów - wykorzystanie energii solarnej (kolektory sˇoneczne i panele O 3. Ochrona klimatu powoduj"cych zmiany klimatu fotowoltaiczne); Ziemi - wykorzystanie energii wiatru; - wykorzystanie energii geotermalnej w zakresie naziemnej cz#,ci ciepˇowniczej wraz z central" geotermaln"; - wykorzystanie pˇytkiej geotermii (pompy ciepˇa); - promocja technologii ogniw paliwowych; - wykorzystanie energii odpadowej z procesów przemysˇowych i z procesów spalania.

- ochrona gatunków fauny i flory zagro(onych wygini#ciem; - ochrona cennych przyrodniczo obszarów wodno-bˇotnych; - czynna ochrona przyrody w parkach narodowych i O 4. Ochrona przyrody Ochrona ró(norodno,ci biologicznej krajobrazowych; - ochrona obszarów Europejskiej Sieci Ekologicznej ‚Natura 2000“; - budowa infrastruktury edukacji ekologicznej w parkach 116 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Forma i wysokoş Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE pomocy pomocy narodowych; - dostosowanie skˇadu gatunkowego lasu do siedlisk w parkach narodowych i w ich otulinach. EkoFundusz mo(e wspieraş finansowo zarówno projekty dopiero rozpoczynane, jak i - organizacja kompleksowych systemów zbiórki, recyklingu i b#d"ce w fazie zagospodarowania odpadów komunalnych obsˇuguj"cych 50 - realizacji, je(eli ich Dotacja 250 tys. mieszka'ców; zaawansowanie EkoFunduszu dla Racjonalizacja gospodarki - unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych; finansowe nie pojedynczego O 5. Gospodarka odpadami odpadami i rekultywacja gleb - budowa instalacji do recyklingu odpadów komunalnych i przekracza 60% w projektu nie zanieczyszczonych niebezpiecznych; dniu zˇo(enia wniosku mo(e byş ni(sza - modernizacje technologii przemysˇowych prowadz"ce do do EkoFunduszu. ni( 50 tys. zˇ. eliminacji powstawania odpadów niebezpiecznych (tzw. Odst#pstwo od tej ‚czyste technologie“). zasady jest traktowane jako wyj"tkowe i wymaga odr#bnego uzasadnienia. Mechanizmy finansowe EOG i NMF - rozbudowa miejskich systemów ciepˇowniczych w celu eliminowania Pródeˇ niskiej emisji, - zast"pienie przestarzaˇych Pródeˇ energii cieplnej Redukcja zanieczyszcze' i O1 . Ochrona rodowiska, w nowoczesnymi(w tym likwidacja Maksymalna warto,ş dofinansowania dla promowanie odnawialnych Pródeˇ tym rodowiska ludzkiego przestarzaˇych kotˇowni w#glowych), tego priorytetu wynosi 2.000.000 Euro energii - termomodernizacja budynków u(yteczno,ci publicznej, - budowa i modernizacja oczyszczalni ,cieków, - budowa sieci kanalizacyjnych

117 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

OBSZAR VI Infrastruktura techniczna

1. Charakterystyka obszaru rozwojowego

Infrastruktura techniczna przestrzeni publicznej na terenie gminy Uchanie obejmuje: drogi, chodniki, o,wietlenie, parkingi oraz wszelkiego rodzaju instalacje np. sanitarne, elektryczne, ciepˇownicze itp. Stan infrastruktury technicznej na terenie gminy Uchanie jest niezadowalaj"cy. Ogranicza to zainteresowanie inwestorów, którzy chcieliby inwestowaş w gminie, a tak(e zmniejsza atrakcyjno,ş turystyczn" i usˇugow" gminy. Wpˇywa to tak(e na zmniejszenie warto,ci nieruchomo,ci na terenie gminy.

2. Zidentyfikowane problemy: 1. Niedobór ,rodków finansowych na bie("ce remonty i naprawy dróg, chodników, o,wietlenia, parkingów itp. 2. Niewystarczaj"ce warunki do tworzenia nowych miejsc pracy. 3. Niski stopie' bezpiecze'stwa na drogach. 4. Obni(one walory estetyczne gminy.

3. Planowane zadania inwestycyjne: 1. Remont istniej"cych i budowa nowych dróg na terenie gminy Uchanie. 2. Poˇ"czenie istniej"cej sieci wodoci"gowej w jeden ukˇad zaopatrzeniowy. 3. Budowa nowych oraz wymiana nawierzchni istniej"cych ulic i chodników w gminie Uchanie.

4. Harmonogram Zadania te b#d" realizowane w latach 2007-2015.

118 Rozdziaˇ VI

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

5. [ródˇa finansowania Na pomniejszenie lub sfinansowanie wkˇadu wˇasnego: Forma i Poziom Fundusz Typy zadaE wysokoş pomocy pomocy Rezerwa celowa budetu paEstwa na wspóˇfinansowanie wkˇadu wˇasnego samorzdów terytorialnych dla projektów inwestycyjnych Maksymalnie Dotacja Zadania realizowane w ramach obszaru rozwojowego finansowanych z funduszy strukturalnych UE, Funduszu do 25 % bezzwrotna Spójnoci, MF EOG (w budecie paEstwa na rok 2007, cz(ş 83, poz. 8). Maksymalnie Dotacja Promesa Ministra Kultury Zadania realizowane w ramach obszaru rozwojowego do 25 % bezzwrotna Maksymalnie Dotacja Fundusz Kultury Fizycznej Zadania realizowane w ramach obszaru rozwojowego do 25 % bezzwrotna Premia Maksymalnie Krajowy Fundusz Termomodernizacji Zadania realizowane w ramach obszaru rozwojowego termomoderniz do 25 % acyjna Maksymalnie Dotacja Krajowy Fundusz Inwestycji Komunalnych Zadania realizowane w ramach obszaru rozwojowego do 25 % bezzwrotna Maksymalnie Kredyt Fundusz Por(czeE Kredytowych Zadania realizowane w ramach obszaru rozwojowego do 25 % preferencyjny

Dotacja gˇówna: Forma i Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE wysokoş pomocy pomocy RPO WOJEWÌDZTWA LUBELSKIEGO 2007-2013 Stworzenie przyjaznego otoczenia dla - w dziedzinach wysokich technologii oraz Maksymalny O 2. Infrastruktura inwestowania i prowadzenia dziaˇalno,ci inkubatory akademickie, parki przemysˇowe, Dotacja poziom ekonomiczna gospodarczej w regionie, popraw# technologiczne, naukowe, naukowo- bezzwrotna pomocy - 85% jako,ci (ycia mieszka'ców w regionie. technologiczne, strefy gospodarcze) skierowane kosztów

130

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

Forma i Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE wysokoş pomocy pomocy Jednocze,nie zapewni utrzymanie na infrastruktur#, wyposa(enie, szkolenia dla kwalifikowanyc unikatowego w skali kraju charakteru kadry i usˇugi doradcze; h24 wielu gmin (w tym tak(e U), co przyczyni - rewitalizacji terenów poprzemysˇowych z si# do wzrostu ich atrakcyjno,ci i przeznaczeniem na strefy konkurencyjno,ci. przemysˇowousˇugowe i rekreacyjne; - kompleksowej rewitalizacji zdegradowanych obszarów miejskich, której celem jest przywrócenie obszarowi jego funkcji gospodarczych, turystycznych i spoˇecznych. Projekty te mog" obejmowaş zadania z zakresu mieszkalnictwa i musz" wynikaş z aktualnych programów rewitalizacji miast i byş zgodne z Programem Rozwoju i Rewitalizacji Miast Województwa Lubelskiego; - kompleksowego urz"dzania terenów inwestycyjnych, obejmuj"ce m.in. infrastruktur# drogow", wodn", kanalizacyjn", gazow", energetyczn", teleinformatyczn"; - wsparcia potencjaˇu instytucji otoczenia biznesu, wzmocnienia powi"za' kooperacyjnych i wspóˇpracy mi#dzyregionalnej przedsi#biorstw i wspieraj"cych je organizacji; - rozbudowy infrastruktury informatycznej i powi"zanych z ni" usˇug (m.in. usˇug publicznych, edukacyjnych); - rozwoju specjalistycznych usˇug szkoleniowych, doradczych oraz pomocy eksperckiej dla przedsi#biorstw; - prowadzenia kampanii promuj"cych region, których celem jest poprawa wizerunku gospodarczego regionu w kraju i za granic"; - utworzenia i rozwoju systemu obsˇugi inwestorów;

24 Poziom ten nie jest ostateczny i mo(e ulec zmianie 131

Strategia Rozwoju Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

Forma i Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE wysokoş pomocy pomocy - wspóˇpracy mi#dzyregionalnej w zakresie promocji przedsi#biorczo,ci, rozwoju innowacyjno,ci i nowych technologii; INICJATYWA WSPÌLNOTOWA JASPERS - wsparcie przygotowania du(ych Inicjatywa JASPERS dotyczy wsparcia du(ych Przedmiotem projektów inwestycyjnych, projektów od 25 mln euro w sektorze wsparcia - przyspieszenie przygotowania ,rodowiska oraz od 50 mln w sektorze JASPERS jest Wspólne wsparcie dla projektów umo(liwiaj"cych transportu i innych sektorach, które kwalifikuj" pomoc projektów w europejskich wykorzystanie ,rodków unijnych si# do wsparcia z Europejskiego Funduszu techniczna w regionach przyznanych Polsce, Rozwoju Regionalnego oraz Funduszu przygotowaniu - polepszenie jako,ci wniosków o Spójno,ci. Wsparcie nie ma charakteru du(ych dofinansowanie zatwierdzanych przez finansowego, ale doradczy. projektów Komisj# Europejsk". inwestycyjnych INICJATYWA WSPÌLNOTOWA JESSICA Poˇ"czenie dotacji w ramach programów Wspólne europejskie na rzecz rozwoju i odnowy obszarów wsparcie na rzecz trwaˇych miejskich lub budownictwa socjalnego z inwestycji w obszarach kredytami i wiedz" specjalistyczn" miejskich banków w tej dziedzinie. PO INFRASTRUKTURA I JRODOWISKO - Wyposa(enie (do ko'ca 2013 r.) aglomeracji powy(ej 15 tys. RLM w systemy kanalizacji, oczyszczalnie ,cieków oraz zapewnienie odpowiedniej jako,ci wody pitnej, Rozbudowa infrastruktury wodno- - Zmniejszenie caˇkowitego ˇadunku O 1. Gospodarka wodno œ ,ciekowej warunkuj"cej rozwój zanieczyszcze' w ,ciekach komunalnych

wyposa(enie aglomeracji pomi#dzy 2 tys., a 15 tys. RLM w systemy kanalizacji i oczyszczalnia ,cieków oraz zapewnienie odpowiedniej jako,ci wody pitnej. O 2. Gospodarka Zwi#kszenie korzy,ci gospodarczych Zwi#kszenie ilo,ci terenów przywróconych do odpadami i ochrona poprzez zmniejszenie udziaˇu odpadów wˇa,ciwego stanu poprzez

powierzchni ziemi komunalnych skˇadowanych i rekultywacj# terenów zdegradowanych i rekultywacj# terenów zdegradowanych skˇadowisk na cele przyrodnicze oraz 132

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Forma i Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE wysokoş pomocy pomocy oraz ochron# brzegów morskich. zabezpieczenie brzegów morskich przed zjawiskiem erozji. - Zwi#kszenie ilo,ci zasobów dyspozycyjnych niezb#dnych dla ludno,ci i gospodarki kraju oraz stopnia bezpiecze'stwa przeciwpowodziowego i przeciwdziaˇania Zapewnienie odpowiedniej ilo,ci zasobów skutkom suszy, wodnych na potrzeby ludno,ci i - Zwi#kszenie naturalnej retencji dolin gospodarki kraju rzecznych z zachowaniem dobrego stanu O 3. BezpieczeEstwo oraz minimalizacja skutków negatywnych ekologicznego, ekologiczne zjawisk naturalnych oraz - Zwi#kszenie ochrony przed skutkami przeciwdziaˇanie zagro(e' naturalnych oraz przeciwdziaˇanie powa(nym awariom. powa(nym awariom, usuwanie ich skutków i

przywracanie ,rodowiska do stanu wˇa,ciwego oraz wzmocnienie wybranych elementów systemu zarz"dzania ,rodowiskiem, - Usprawnienie monitoringu stanu ,rodowiska - Rozpowszechnienie systemów zarz"dzania ,rodowiskowego obj#tych certyfikacj", Zgodnie z - Racjonalizacja gospodarki zasobami projektami naturalnymi i odpadami, w tym zmniejszenie nowych ilo,ci odpadów innych ni( komunalne i rozporz"dze' zwi#kszenie poziomu odzysku tych odpadów, UE O 4. Przedsi #wzi(cia Ograniczanie negatywnego wpˇywu - Zapobieganie powstawaniu i redukcja maksymalny dostosowujce istniej"cej dziaˇalno,ci przemysˇowej na zanieczyszcze' ró(nych komponentów poziom przedsi(biorstwa do ,rodowisko ,rodowiska poprzez dostosowanie istniej"cych dofinansowani

wymogów ochrony i dostosowanie przedsi#biorstw do instalacji do wymogów najlepszych a rodowiska wymogów prawa wspólnotowego. dost#pnych technik (BAT), zostanie - Ograniczenie ˇadunku zanieczyszcze' (w ograniczony szczególno,ci substancji niebezpiecznych) poprzez limity odprowadzanych przez przemysˇ do ,rodowiska wynikaj"ce z wodnego oraz zmniejszenie ilo,ci pomocy nieoczyszczonych ,cieków przemysˇowych publicznej. odprowadzanych do wód lub do ziemi, - Poprawa jako,ci powietrza poprzez obni(enie

133

Strategia Rozwoju GGminyminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Forma i Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE wysokoş pomocy pomocy wielko,ci emisji substancji zanieczyszczaj"cych z obiektów spalania paliw o mocy wi#kszej od 50 MW, - Zwi#kszenie udziaˇu odpadów pou(ytkowych i niebezpiecznych podlegaj"cych odzyskowi i prawidˇowemu unieszkodliwianiu. - wspieranie kompleksowych projektów z - Przywracanie wˇa,ciwego stanu siedlisk - Minimalna zakresu ochrony siedlisk przyrodniczych przyrodniczych (ekosystemów) i ostoi gatunków warto,ş (ekosystemów) na obszarach na obszarach chronionych wraz zachowaniem projektu to 100 chronionych oraz zachowanie zagro(onych wygini#ciem gatunków oraz tys. euro. ró(norodno,ci gatunkowej ró(norodno,ci genetycznej ro,lin, zwierz"t i - zwi#kszenie dro(no,ci korytarzy grzybów. Dofinansowani ekologicznych - Przywrócenie dro(no,ci korytarzy O 5. Przedsi(wzi(cia e wynosi - opracowanie planów ochrony ekologicznych umo(liwiaj"cych przemieszczanie dostosowujce maksymalnie si# - Minimalna przedsi(biorstwa do 85% zwierz"t i funkcjonowanie populacji w skali warto,ş wymogów ochrony kwalifikuj"cych kraju. projektu to 0,5 rodowiska si# wydatków. - Wsparcie procesu opracowania planów mln euro.

ochrony dla obszarów chronionych - Minimalna warto,ş projektu to 0,1 mln euro.

- Poprawa pˇynno,ci ruchu, skrócenie czasu - Warto,ş Dofinansowani przejazdu w ruchu tranzytowym i w projektu nie e projektów poˇ"czeniach mo(e byş wynosi mi#dzy du(ymi miastami kraju, poprawa stanu mniejsza ni( 10 maksymalnie O. 6. Drogowa i lotnicza bezpiecze'stwa ruchu oraz przejezdno,ci mln euro. 85% - rozwój sieci drogowej ten-t sieş TEN-T przez miasta w ramach sieci TEN-T. kwalifikuj"cych

si# wydatków. (w przypadku zakupu i modernizacji taboru

134

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Forma i Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE wysokoş pomocy pomocy kolejowego œ 50%) - Poprawa stanu poˇ"cze' kolejowych Dofinansowani wchodz"cych w skˇad sieci TEN-T, a tak(e e projektów wybranych wynosi odcinków znajduj"cych si# poza t" sieci", oraz maksymalnie poprawa obsˇugi pasa(erów - Warto,ş 85% w mi#dzynarodowym i mi#dzyregionalnym projektu nie kwalifikuj"cych O 7. Transport przyjazny - rozwój transportu kolejowego transporcie kolejowym. mo(e byş si# wydatków.

projektu wynosi nie mniej ni( 10 mln euro. - dla projektów studiów wykonalno,ci ponad 0,5 mln

135

Strategia RozwoRozwojuju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Forma i Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE wysokoş pomocy pomocy euro, dla projektów pilota(owych i wdro(eniowych ponad 2 mln euro.

- Podwy(szenie sprawno,ci wytwarzania, - Minimalna Poziom przesyˇania, dystrybucji i u(ytkowania energii. warto,ş dofinansowani - Rozwój wykorzystania odnawialnych Pródeˇ projektu 5 mln a wynosi - zwi#kszenie stopnia wykorzystania energii w tym biopaliw. euro. maksymalnie energii pierwotnej w sektorze O 10. Infrastruktura 85% energetycznym i obni(enie energetyczna przyjazna kwalifikuj"cych energochˇonno,ci sektora publicznego rodowisku si# wydatków - zwi#kszenie wytwarzania energii ze lub zgodny z Pródeˇ odnawialnych, w tym biopaliw dopuszczalnym

i puˇapami pomocy publicznej - rozwój systemów przesyˇowych energii - Poprawa bezpiecze'stwa energetycznego - Minimalna - Poziom elektrycznej, gazu ziemnego i ropy pa'stwa poprzez tworzenie nowych zdolno,ci warto,ş dofinansowani naftowej oraz budowa i rozbudowa przesyˇowych i transportowych energii projektu 5 mln a ustalany magazynów gazu ziemnego elektrycznej, gazu ziemnego i ropy naftowej euro. b#dzie zgodnie O 11. BezpieczeEstwo oraz z energetyczne rozbudowa podziemnych magazynów gazu dopuszczalnym

ziemnego. i puˇapami pomocy publicznej.

PO ROZWÌJ OBSZARÌW WIEJSKICH 2007-2013 - wspieranie wprowadzania innowacji oraz wsparcie konkurencyjno,ci sektora dziaˇania na rzecz bada' i rozwoju; O 1. (gospodarcza) rolnego i le,nego, - poprawa zintegrowania sektora rolno- spo(ywczego (w caˇym procesie produkcji); - zach#canie do podejmowania i 136

Strategia RoRozwojuzwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Forma i Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE wysokoş pomocy pomocy rozpowszechniania; - wsparcie aktywnej przedsi#biorczo,ci; a - rozwój nowych mo(liwo,ci zbytu dla produktów rolniczych; - restrukturyzacja sektora rolniczego. - upowszechnienie ,wiadcze' na rzecz ochrony ,rodowiska i przyjaznych dla przyrody praktyk rolniczych i le,nych; - zachowanie dobrego stanu siedlisk i gatunków o znaczeniu dla Wspólnoty; - promocja zrównowa(onego gospodarowania gruntami i zwi#kszanie lesisto,ci - wzmacnianie funkcji korytarzy ekologicznych i struktury krajobrazu rolniczego; zrównowa(one gospodarowanie O 2. (rodowiskowa) - przeciwdziaˇanie zmianom klimatycznym; zasobami gruntów rolnych i le,nych - wzmacnianie pozycji rolnictwa ekologicznego; - promowanie rozwi"za' korzystnych zarówno z punktu widzenia ochrony ,rodowiska jak i rachunku ekonomicznego; - zabezpieczenie zasobów wodnych i dobrego ich stanu jako wybitnie wielofunkcyjnego elementu ,rodowiska obszarów wiejskich.

- podwy(szanie aktywno,ci gospodarczej i zatrudnienia w szeroko poj#tej gospodarce wiejskiej - zach#canie kobiet do wchodzenia na rynek pracy; podniesienie jako,ci (ycia na obszarach - rozwój mikroprzedsi#biorstw; wiejskich i dywersyfikacja ekonomiczna O 3. (spoˇeczna) - szkolenia mˇodych osób w zakresie tradycyjnych obszarów wiejskich wiejskich umiej#tno,ci;

- zach#canie do podejmowania i rozpowszechniania; - wspieranie rozwoju turystyki; - modernizacja lokalnej infrastruktury. - budowanie lokalnych mo(liwo,ci samoorganizacji O 4. Leader (building local capacity);

- promocja partnerstwa prywatno-publicznego; - promocja wspóˇpracy i innowacyjno,ci; 137

StrateStrategiagia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Forma i Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE wysokoş pomocy pomocy - poprawa lokalnego zarz"dzania.

EKOFUNDUSZ - oszcz#dno,ş energii w miejskich systemach zaopatrzenia w ciepˇo; - wykorzystanie biomasy do celów energetycznych w sektorze komunalno-bytowym i w zakˇadach przemysˇowych; - gospodarcze wykorzystanie biogazu z odpadów pochodzenia rolniczego, z wysypisk odpadów komunalnych i z oczyszczalni ,cieków oraz gazu odpadowego z procesów przemysˇowych; - produkcja biopaliwa z rzepaku; Ograniczenie emisji gazów powoduj"cych O 3. Ochrona klimatu - wykorzystanie energii solarnej (kolektory sˇoneczne zmiany klimatu Ziemi i panele fotowoltaiczne); - wykorzystanie energii wiatru; - wykorzystanie energii geotermalnej w zakresie naziemnej cz#,ci ciepˇowniczej wraz z central" geotermaln"; - wykorzystanie pˇytkiej geotermii (pompy ciepˇa); - promocja technologii ogniw paliwowych; - wykorzystanie energii odpadowej z procesów przemysˇowych i z procesów spalania.

- ochrona gatunków fauny i flory zagro(onych wygini#ciem; - ochrona cennych przyrodniczo obszarów wodno- bˇotnych; - czynna ochrona przyrody w parkach narodowych i krajobrazowych; O 4. Ochrona przyrody Ochrona ró(norodno,ci biologicznej - ochrona obszarów Europejskiej Sieci Ekologicznej ‚Natura 2000“; - budowa infrastruktury edukacji ekologicznej w parkach narodowych; - dostosowanie skˇadu gatunkowego lasu do siedlisk w parkach narodowych i w ich otulinach. - organizacja kompleksowych systemów zbiórki, EkoFundusz mo(e Dotacja Racjonalizacja gospodarki odpadami i recyklingu i zagospodarowania odpadów komunalnych wspieraş EkoFunduszu dla O 5. Gospodarka odpadami rekultywacja gleb zanieczyszczonych obsˇuguj"cych 50 - 250 tys. mieszka'ców; finansowo pojedynczego - unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych; zarówno projekty projektu nie 138

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

Forma i Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE wysokoş pomocy pomocy - budowa instalacji do recyklingu odpadów dopiero mo(e byş ni(sza komunalnych i niebezpiecznych; rozpoczynane, jak ni( 50 tys. zˇ. - modernizacje technologii przemysˇowych i b#d"ce w fazie prowadz"ce do eliminacji powstawania odpadów realizacji, je(eli niebezpiecznych (tzw. ‚czyste technologie“). ich zaawansowanie finansowe nie przekracza 60% w dniu zˇo(enia wniosku do EkoFunduszu. Odst#pstwo od tej zasady jest traktowane jako wyj"tkowe i wymaga odr#bnego uzasadnienia. Mechanizmy finansowe EOG i NMF - rozbudowa miejskich systemów ciepˇowniczych w celu eliminowania Pródeˇ niskiej emisji, - zast"pienie przestarzaˇych Pródeˇ energii cieplnej nowoczesnymi(w tym likwidacja Maksymalna warto,ş dofinansowania O1 . Ochrona rodowiska, w Redukcja zanieczyszcze' i promowanie przestarzaˇych kotˇowni w#glowych), dla tego priorytetu wynosi 2.000.000 tym rodowiska ludzkiego odnawialnych Pródeˇ energii - termomodernizacja budynków u(yteczno,ci Euro publicznej, - budowa i modernizacja oczyszczalni ,cieków, - budowa sieci kanalizacyjnych - zmniejszanie energo-, materiaˇo i wodochˇonno,ci produkcji i usˇug poprzez popraw# efektywno,ci wykorzystania zasobów produkuj"cych, - wykorzystanie odnawialnych Pródeˇ energii, - wspieranie procesu tworzenia ‚zielonych“ miejsc O 2 . Promowanie Lepsze wykorzystanie i zarz"dzanie zasobami pracy i ‚zielonych zamówie'“ zrównowaonego rozwoju - dziaˇania na rzecz poprawy poziomu edukacji ekologicznej, - dziaˇania zach#caj"ce do ochrony, poprawy i przywracania ró(norodno,ci biologicznej, - dziaˇania na rzecz wsparcia gospodarki le,nej O 3. Ochrona kulturowego - rewitalizacja i adaptacja na cele kulturalne obiektów historycznych i zespoˇów Warto,ş dofinansowania dla tego 139

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

Forma i Poziom O priorytetowa Dziaˇanie/Spodziewane efekty Typy zadaE wysokoş pomocy pomocy dziedzictwa europejskiego, zabytkowych, priorytetu wynosi powy(ej w tym transport publiczny i - rewitalizacja historycznych obszarów miejskich, 1.000.000 Euro odnowa miast - rewitalizacja obiektów poprzemysˇowych o wysokiej warto,ci historycznej na cele kulturalne, - renowacja, ochrona i zachowanie miejsc pami#ci i martyrologii - promocji zdrowia i programów profilaktyki, - poprawy opieki perinatalnej, - podnoszenia stanu wiedzy o nowoczesnych metodach planowania rodziny, - integracji ,rodowisk zagro(onych patologi" oraz zapobieganie przest#pczo,ci O 5. Opieka zdrowotna i nieletnich,

opieka nad dzieckiem - integracji dzieci niepeˇnosprawnych z peˇnosprawnymi, - tworzenia ogólnodost#pnych stref rekreacji dzieci#cej, - terapeutycznych systemów telemedycznych i medycznych internetowych systemów edukacyjnych, - podnoszenia dost#pno,ci i jako,ci usˇug medycznych,

140

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

RoRRRozoozdzzdzddzizziaiiaˇaaˇˇˇ VIVVVIIIII

7.1. Podstawa opracowania WPI Wieloletni Program Inwestycyjny zostaˇ opracowany na podstawie ‚Metodologii opracowywania i realizacji Wieloletniego Programu Inwestycyjnego“, przedstawionej poni(ej [rozdziaˇ 7.6.], oraz na podstawie dokumentów strategicznych gminy Uchanie przedstawionych w rozdziale 5 niniejszego opracowania.

7.2. Zaˇo8enia prognozy finansowej b+dcej podstaw okre3lenia poziomu inwestowania dla gminy Uchanie w poszczególnych latach WPI 7.2.1.Wst(p do prognozy finansowej W niniejszym dokumencie zaprezentowano wyniki prognozy finansowej gminy Uchanie na lata 2007 œ 2020. Prognoza finansowa zostaˇa przygotowana w oparciu o szczegóˇow" analiz# poszczególnych Pródeˇ dochodów i wydatków bud(etowych w wykonaniu bud(etów gminy. W toku prac nad prognoz" finansow" przebadano wiele scenariuszy, prezentowany materiaˇ przedstawia wariant, który stanowiˇ podstaw# konstrukcji Wieloletniego Programu Inwestycyjnego. Wariant ten jest oparty na zaˇo(eniu wzrostu gospodarczego zwi"zanego z wej,ciem do Unii Europejskiej oraz absorpcji jak najwi#kszej ilo,ci ,rodków na inwestycje z bud(etu Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

7.2.2.Zaˇoenia makroekonomiczne Na potrzeby prognozy finansowej uj#tej w WPI gminy do roku 2020 przyj#to zaprezentowane poni(ej zaˇo(enia makroekonomiczne. Podstaw" tych zaˇo(e' byˇy dost#pne analizy i prognozy rynkowe. Dane dotycz"ce inflacji i PKB przyj#te zostaˇy na podstawie zaˇo(e' do Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007-2015.

141

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

Tab. 7.1. Przyj#te zaˇo@enia makroekonomiczne SRK 2007-2015

Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

WskaIniki makroekonomiczne inflacja CPI [%] 3,1 3,0 2,.5 2,9 3,9 3,8 3,6 3,7 3,6 3,5 3,5 roczny wzrost PKB [%] 4,7 4,5 4,3 4,2 4,7 4,9 5,3 4,5 5,7 5,8 5,8

Zaˇoone stopy procentowe dla

PLN

WIBOR 1M 6,1 5,9 5,9 5,9 5,9 5,9 5,9 5,9 5,9 5,9 5,9

WIBOR 3M 6,0 6,0 6,0 6,0 6,0 6,0 6,0 6,0 6,0 6,0 6,0

Oprocentowanie kredytów komercyjnych przyj#te w Prognozie 6,5 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0 7,0 (podrozdziaˇ 8.6)

7.2.3.Zaˇo8enia do dochodów i wydatków bud8etowych oraz przychodów i rozchodów

Poni(ej przedstawiono jedynie najwa(niejsze zaˇo(enia dotycz"ce ksztaˇtowania si# dochodów i wydatków bud(etowych na kolejne lata prognozy.

(1) Prognoza dochodów i wydatków Przy prognozowaniu dochodów bud(etowych gminy Uchanie uwzgl#dniono m.in. roczne wykonanie planu dochodów bud(etowych w roku 2005 i 2006. Poszczególne pozycje dochodów w kolejnych latach prognozy, wynikaj"ce z klasyfikacji bud(etowej, zostaˇy skorygowane o odpowiednie wspóˇczynniki oparte na prognozie ,redniorocznej inflacji i PKB, stanowi"ce zaˇo(enia do Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007-2015 (SRK 2007- 2015), opracowywanej przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Podobne zaˇo(enia zastosowane zostaˇy przy prognozowaniu wydatków bud(etowych gminy Uchanie. Dane historyczne z roku 2005 i 2006 zostaˇy równie( skorygowane o wspóˇczynniki wynikaj"ce z prognozy ,redniorocznej inflacji i PKB, b#d"ce podstaw" przy opracowywaniu SRK 2007-2015. Zaˇo(ono równie( wprowadzanie niezb#dnego programu oszcz#dno,ci w wydatkach bie("cych gminy Uchanie przy opracowywaniu uchwaˇ bud(etowych w nast#pnych latach.

7.3. Wieloletni Program Inwestycyjny œ charakterystyka Wieloletni Program Inwestycyjny na lata 2007 œ 2015 zawiera zestawienie przedsi#wzi#ş inwestycyjnych we wszystkich aspektach funkcjonowania gminy, których realizacja przewidywana jest przez gmin# Uchanie i jego jednostki organizacyjne. Punktem wyj,cia przy sporz"dzaniu Wieloletniego Programu Inwestycyjnego byˇ bud(et gminy na rok 2006. Zadania przedstawione w WPI s" w uj#ciu rzeczowym i finansowym. Wysoko,ş nakˇadów w kolejnych latach przyj#to na podstawie danych z rozstrzygni#tych ju( przetargów lub kosztorysów inwestorskich. W wielu przypadkach wielko,ci prognozowanych nakˇadów finansowych s" jedynie warto,ciami szacunkowymi. W zakresie realizacji Wieloletniego Programu Inwestycyjnego stosowana b#dzie szeroko polityka poszukiwania dodatkowych Pródeˇ finansowania inwestycji gminnych. Mo(liwo,ci pokrywania wydatków z innych Pródeˇ finansowania; dost#pnych funduszy do najwa(niejszych nale(": Fundusze Strukturalne Unii Europejskiej, Mechanizmy Finansowe EOG, 142

Strategia Rozwoju Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

Inicjatywy Wspólnotowe Jessica, Inicjatywy Wspólnotowe Jeremie, Inicjatywy Wspólnotowe Jaspers, PO Innowacyjna Gospodarka, PO Kapitaˇ Ludzki, PO pomoc Techniczna, PO Infrastruktura i Qrodowisko PO Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ekofundusz, Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, Fundusz Rozwoju Kultury Spoˇecznej, Regionalny Program Operacyjny Województwa ˛ódzkiego, - rezerwa celowa bud(etu pa'stwa na wspóˇfinansowanie wkˇadu wˇasnego samorz"dów terytorialnych dla projektów inwestycyjnych finansowanych z funduszy strukturalnych UE, Funduszu Spójno,ci, MF EOG (w bud(ecie pa'stwa na rok 2007, cz#,ş 83, poz. 8), Narodowy Fundusz Ochrony Qrodowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzki Fundusz Ochrony Qrodowiska i Gospodarki Wodnej, Bank Ochrony Qrodowiska, Bank Gospodarstwa Krajowego, Krajowy Fundusz Mieszkaniowy , Europejski Bank Inwestycyjny, Bank PKO BP, Bank PKO S.A., Bank BPH, Kredyt Bank, Bank Gospodarki `ywno,ciowej, Bank Inicjatyw Spoˇeczno-Ekonomicznych BISE, BRE Bank, Bank Wspóˇpracy Europejskiej BWE, CitiBank Handlowy, Deutsche Bank PBC S.A., Getin Bank, Gospodarczy Bank Wielkopolski. Fundusze te w istotny sposób zdecydowaˇy o uj#ciu proponowanych zada' do realizacji.

143

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

144

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

7.4. Wieloletni Program Inwestycyjny Gminy Uchanie na lata 2007 œ 2015

Lp Nakˇady inwestycyjne Nazwa zadania ˛%czna wartoDş . Rok 2007 Rok 2008 Rok 2009 Rok 2010 Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013 Rok 2014 Rok 2015 ˛czna kwota inwestycji 27 970 210 1 060 000 13 819 210 6 395 000 4 194 000 4 222 000 3 455 000 4 735 000 2 535 000 2 595 000 rodki gminne 4 677 115 201 500 2 365 728 1 105 488 629 100 633 300 518 250 710 250 380 250 389 250 rodki z UE (prefinansowanie) 23 293094 908 500 11 453 482 5 289 512 3 564 900 3 588 700 2 936 750 4 024 750 2 154 750 2 205 750 rodki inne

Przebudowa drogi gm. Nr 111000L w Bokinia-Jarosˇawiec na odcinku Bokinia Wysokie 2004-2007 680 194 680194 rodki gminne 188 911 188 911 1 rodki z UE (prefinansowanie) 491 283 491 283 rodki inne Bud. linii kablowej wraz z lampami o,wietlenia ulicznego w Teratynie 2005-2009 220 000 50 000 120 000 50 000 rodki gminne 220 000 50 000 120 000 50 000 2 rodki z UE (prefinansowanie) rodki inne Remont i modernizacja Wiejskiego Domu Kultury wraz z zagospodarowaniem otoczenia. 491 516 151 516 340 000 rodki gminne 202 360 63 402 138 958 3 rodki z UE (prefinansowanie) 289 155 88 113 201 042 rodki inne Rewitalizacja pomnika ks. Stanisˇawa Staszica wraz z przylegˇym otoczeniem 47 500 47 500 rodki gminne 20 892 20 892 4 rodki z UE (prefinansowanie) 26 609 26 609 rodki inne Trakt pieszy od Wiejskiego Domu Kultury do Spichlerza wraz z o,wietleniem 42 500 42 500 rodki gminne 18 848 18 848 5 rodki z UE (prefinansowanie) 23 652 23 652 rodki inne Renowacja spichlerza wraz z o,wietleniem i zagospodarowaniem otoczenia 198 500 137 500 61 000 rodki gminne 82 605 57 675 24 931 6 rodki z UE (prefinansowanie) 115 895 79 825 36 070 rodki inne Remont i modernizacja obiektów po byˇym TRH wraz z ich otoczeniem oraz przystosowanie do potrzeb peˇnienia funkcji centra kulturalnego wsi. (Dom ludowy, izba pami#ci TRH itp.) 3 000 000 1 000 000 1 000 000 1 000 000

7 rodki gminne 450 000 150 000 150 000 150 000 rodki z UE (prefinansowanie) 2 550 000 850 000 850 000 850 000 rodki inne Budowa hali sportowej przy Gimnazjum w Jarosˇawcu 4 300 000 1 075 000 1 075 000 1 075 000 1 075 000 rodki gminne 645 000 161 250 161 250 161 250 161 250 8 rodki z UE (prefinansowanie) 3 655 000 913 750 913 750 913 750 913 750 rodki inne Budowa kompleksu sportowego w Uchaniach 800 00 0 160 000 160 000 160 000 160 000 160 000 rodki gminne 120 000 24 000 24 000 24 000 24 000 24 000 9 rodki z UE (prefinansowanie) 680 000 136 000 136 000 136 000 136 000 136 000 rodki inne Budowa zaplecza, szatni wraz z trybunami na obiekcie sportowym w miejscowo,ci Uchanie 820 000 114 000 114 000 142 000 150 000 150 000 150 000 rodki gminne 123 000 17 100 17 100 21 300 22 500 22 500 22 500 10 rodki z UE (prefinansowanie) 697 000 96 900 96 900 120 700 127 500 127 500 127 500 rodki inne Budowa stacji hydroforowej i sieci wodoci"gowej w miejscowo,ciach: Teratyn, Odletajka, Miedniki, ˛uszczów i Kol. ˛uszczów, Jarosˇawiec, Wysokie, Feliksów, Chy(owice 6 500 000 1 000 000 1 000 000 1 000 000 1 500 000 2 000 000

11 rodki gminne 975 000 150 000 150 000 150 000 225 000 300 000 rodki z UE (prefinansowanie) 5 525 000 850 000 850 000 850 000 1 275 000 1 700 000 rodki inne 145

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

Lp Nakˇady inwestycyjne Nazwa zadania ˛%czna wartoDş . Rok 2007 Rok 2008 Rok 2009 Rok 2010 Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013 Rok 2014 Rok 2015 Zagospodarowanie rynku w centrum Ucha' z uwzgl#dnieniem ukˇadu kompozycyjno œ przestrzennego dla potrzeb Gminy 2 000 000 500 000 500 000 1 000 000 rodki gminne 300 000 75 000 75 000 150 000 12 rodki z UE (prefinansowanie) 1 700 000 425 000 425 000 850 000 rodki inne Budowa oczyszczalni ,cieków wraz z sieci" kanalizacyjn" w miejscowo,ciach: Kol. Mojsˇawice, Mojsˇawice, Teratyn, Odletajka, ˛uszczów, Kol. ˛uszczów, Rozkoszówka, Pielaki, Chy(owice 7 000 000 875 000 875 000 875 000 875 000 875 000 875 000 875 000 875 000

13 rodki gminne 1 050 000 131 250 131 250 131 250 131 250 131 250 131 250 131 250 131 250 rodki z UE (prefinansowanie) 5 950 000 743 750 743 750 743 750 743 750 743 750 743 750 743 750 743 750 rodki inne Termomodernizacja szkoˇy œ Gimnazjum w Jarosˇawcu 800 000 200 000 200 000 200 000 200 000 rodki gminne 120 000 30 000 30 000 30 000 30 000 14 rodki z UE (prefinansowanie) 680 000 170 000 170 000 170 000 170 000 rodki inne Modernizacja drogi Kolonia ˛uszczów œ ˛uszczów 900 000 900 000 rodki gminne 135 000 135 000 15 rodki z UE (prefinansowanie) 765 000 765 000 rodki inne Budowa drogi Teratyn œ Wojnowo œ Mojsˇawice 1 000 000 100 000 100 000 100 000 100 000 100 000 200 000 200 000 200 000 rodki gminne 150 000 15 000 15 000 15 000 15 000 15 000 30 000 30 000 30 000 16 rodki z UE (prefinansowanie) 850 000 85 000 85 000 85 000 85 000 85 000 170 000 170 000 170 000 rodki inne Budowa zbiornika maˇej retencji Putnowice œ Bu,no na rzece Weˇniance 2 000 000 200 000 200 000 200 000 200 000 200 000 400 000 400 000 400 000 rodki gminne 300 000 30 000 30 000 30 000 30 000 30 000 60 000 60 000 60 000 17 rodki z UE (prefinansowanie) 1 700 000 170 000 170 000 170 000 170 000 170 000 340 000 340 000 340 000 rodki inne Remont budynku Szkoˇy Podstawowej w Uchaniach 750 000 150 000 150 000 150 000 150 000 150 000 rodki gminne 112 500 22 500 22 500 22 500 22 500 22 500 18 rodki z UE (prefinansowanie) 637 500 127 500 127 500 127 500 127 500 127 500 rodki inne Budowa chodników przy trasach komunikacyjnych na terenie gminy Uchanie 100 000 10 000 10 000 20 000 20 000 20 000 20 000 rodki gminne 15 000 1 500 1 500 3 000 3 000 3 000 3 000 19 rodki z UE (prefinansowanie) 85 000 8 500 8 500 17 000 17 000 17 000 17 000 rodki inne Budowa drogi gminnej Biaˇowody - D#bina 900 000 900 000 rodki gminne 135 000 135 000 20 rodki z UE (prefinansowanie) 765 000 765 000 rodki inne Budowa drogi gminnej œ Rozkoszówka œ przysióˇek ‚D#bina“ 900 000 900 000 rodki gminne 135 000 135 000 21 rodki z UE (prefinansowanie) 765 000 765 000 rodki inne Modernizacja drogi Bokinia œ przysióˇek ‚Wˇadzin“ 500 000 250 000 250 000 rodki gminne 75 000 37 500 37 500 22 rodki z UE (prefinansowanie) 425 000 212 500 212 500 rodki inne Remont i modernizacja dworku w miejscowo,ci Bokinia 40 000 10 000 10 000 10 000 10 000 rodki gminne 6 000 1 500 1 500 1 500 1 500 23 rodki z UE (prefinansowanie) 34 000 8 500 8 500 8 500 8 500 rodki inne 24 Budowa drogi Jarosˇawiec œ ‚Bundysz“ 500 000 100 000 200 000 200 000 rodki gminne 75 000 15 000 30 000 30 000 rodki z UE (prefinansowanie) 425 000 85 000 170 000 170 000 146

Strategia Rozwoju Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

Lp Nakˇady inwestycyjne Nazwa zadania ˛%czna wartoDş . Rok 2007 Rok 2008 Rok 2009 Rok 2010 Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013 Rok 2014 Rok 2015 rodki inne Modernizacja nawierzchni drogi w miejscowo,ciach Biaˇowody oraz Gliniska 300 000 300 000 rodki gminne 45 000 45 000 25 rodki z UE (prefinansowanie) 255 000 255 000 rodki inne Modernizacja budynku kulturalno-administracyjnego w Uchaniach 500 000 90 000 90 000 100 000 100 000 100 000 120 000 rodki gminne 75 000 13 500 13 500 15 000 15 000 15 000 18 000 26 rodki z UE (prefinansowanie) 425 000 76 500 76 500 85 000 85 000 85 000 102 000 rodki inne

147

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

7.5. Moliwoci inwestycyjne gminy Uchanie na lata 2007 œ 2020 7.5.1.Prognoza moliwoci finansowych gminy Uchanie na lata 2007 œ 2020 wraz z prognoz wolnych rodków w budecie gminy 7.5.1.1.Ogólna prognoza moliwoci finansowych gminy Uchanie na lata 2007 œ 2020.

Poni(ej przedstawiono mo(liwo,ci finansowania inwestycji w dwóch wariantach pozyskiwania ,rodków finansowych: A. WIELKOJŞ JRODKÌW MOULIWOJCI PRZEZNACZONYCH NA FINANSOWANIE WARIANT ZAD˛UUENIA INWESTYCJE Z INWESTYCJI BUDUETU WARIANT 1 60% +50% Z BUDUETU Jako 100% WARIANT 2 50% PRZEZNACZONEGO NA kosztów WARIANT 3 40% INWESTYCJE inwestycji WARIANT 4 30% B. WIELKOJŞ JRODKÌW MOULIWOJCI PRZEZNACZONYCH NA FINANSOWANIE WARIANT ZAD˛UUENIA INWESTYCJE Z INWESTYCJI BUDUETU WARIANT 1 60% +50% Z BUDUETU WARIANT 2 50% Jako 15% kosztów PRZEZNACZONEGO NA WARIANT 3 40% inwestycji INWESTYCJE WARIANT 4 30%

148

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

Lp. Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 1. WARIANT I

1.1. 60% - mo(liwo,ci zadˇu(enia bud(etu 5 349 403,20 5 509 885,30 5 675 181,85 5 845 437,31 6 020 800,43 6 201 424,44 6 387 467,18 6 579 091,19 6 776 463,93 6 979 757,84 7 189 150,58 7 404 825,10 7 626 969,85 7 855 778,95 1.2 Zaplanowane wydatki 367 374 378 382 385 389 393 397 401 405 409 maj"tkowe(50% z bud(etu 49 500 370 890 413 790 218 599 345 128 950 809 707 644 621 637 693 przeznaczonego na inwestycje) 1.3. Mo(liwo,ci inwestycyjne bez dotacji zewn#trznych/100 % 5 398 903,20 5 877 103,04 6 046 071,77 6 220 036,13 6 399 145,23 6 583 552,69 6 773 416,71 6 968 900,22 7 170 171,05 7 377 402,04 7 590 771,21 7 810 461,94 8 036 663,06 8 269 569,09 warto,ci inwestycji/ 1.4. Mo(liwo,ci inwestycyjne/ 1.3. jako 30%-wkˇad wˇasny+ 17 996 344,00 19 590 343,45 20 153 572,57 20 733 453,75 21 330 484,11 21 945 175,65 22 578 055,70 23 229 667,40 23 900 570,16 24 591 340,12 25 302 570,71 26 034 873,12 26 788 876,86 27 565 230,29 wysoko,ş dotacji zewn#trznych 70% 1.4.1. Wysoko,ş pozyskanych ,rodków zewn#trznych (70% warto,ci 12 597 440,80 13 713 240,42 14 107 500,80 14 513 417,63 14 931 338,88 15 361 622,95 15 804 638,99 16 260 767,18 16 730 399,11 17 213 938,08 17 711 799,50 18 224 411,19 18 752 213,80 19 295 661,20 inwestycji) 2. WARIANT II

2.1. 50% - mo(liwo,ci zadˇu(enia bud(etu 4 457 836,00 4 591 571,08 4 729 318,21 4 871 197,76 5 017 333,69 5 167 853,70 5 322 889,31 5 482 575,99 5 647 053,27 5 816 464,87 5 990 958,82 6 170 687,58 6 355 808,21 6 546 482,46 2.2 Zaplanowane wydatki 367 374 378 382 385 389 393 397 401 405 409 maj"tkowe(50% z bud(etu 49 500 370 890 413 790 218 599 345 128 950 809 707 644 621 637 693 przeznaczonego na inwestycje) 2.3. Mo(liwo,ci inwestycyjne bez dotacji zewn#trznych/100 % 4 507 336,00 4 958 788,82 5 100 208,13 5 245 796,57 5 395 678,50 5 549 981,95 5 708 838,85 5 872 385,02 6 040 760,39 6 214 109,06 6 392 579,45 6 576 324,42 6 765 501,42 6 960 272,60 warto,ci inwestycji/ 2.4. Mo(liwo,ci inwestycyjne/ 2.3. jako 30%-wkˇad wˇasny/- 15 024 453,33 16 529 296,06 17 000 693,76 17 485 988,58 17 985 594,98 18 499 939,85 19 029 462,83 19 574 616,74 20 135 867,98 20 713 696,87 21 308 598,17 21 921 081,40 22 551 671,39 23 200 908,65 wysoko,ş dotacji zewn#trznych 70% 2.4.1. Wysoko,ş pozyskanych ,rodków zewn#trznych (70% warto,ci 10 517 117,33 11 570 507,24 11 900 485,63 12 240 192,01 12 589 916,49 12 949 957,89 13 320 623,98 13 702 231,72 14 095 107,58 14 499 587,81 14 916 018,72 15 344 756,98 15 786 169,97 16 240 636,06 inwestycji) 3. WARIANT III

3.1. 40% - mo(liwo,ci zadˇu(enia bud(etu 3 566 268,80 3 673 256,86 3 783 454,57 3 896 958,21 4 013 866,95 4 134 282,96 4 258 311,45 4 386 060,79 4 517 642,62 4 653 171,90 4 792 767,05 4 936 550,07 5 084 646,57 5 237 185,96 3.2. Zaplanowane wydatki 367 374 378 382 385 389 393 397 401 405 409 maj"tkowe (50% z bud(etu 49 500 370 890 413 790 218 599 345 128 950 809 707 644 621 637 693 przeznaczonego na inwestycje) 3.3. Mo(liwo,ci inwestycyjne bez dotacji zewn#trznych/100 % 3 615 768,80 4 040 474,60 4 154 344,49 4 271 557,02 4 392 211,76 4 516 411,21 4 644 260,99 4 775 869,82 4 911 349,74 5 050 816,09 5 194 387,69 5 342 186,90 5 494 339,77 5 650 976,10 warto,ci inwestycji/ 3.4. Mo(liwo,ci inwestycyjne/ 3.3. jako 30%-wkˇad wˇasny+ 12 052 562,67 13 468 248,68 13 847 814,96 14 238 523,41 14 640 705,86 15 054 704,05 15 480 869,95 15 919 566,08 16 371 165,79 16 836 053,63 17 314 625,62 17 807 289,68 18 314 465,92 18 836 587,01 wysoko,ş dotacji zewn#trznych 70% 3.4.1. Wysoko,ş pozyskanych ,rodków zewn#trznych (70% warto,ci 8 436 793,87 9 427 774,07 9 693 470,47 9 966 966,39 10 248 494,10 10 538 292,83 10 836 608,97 11 143 696,26 11 459 816,06 11 785 237,54 12 120 237,94 12 465 102,78 12 820 126,14 13 185 610,91 inwestycji) 4. WARIANT IV

4.1. 30% - mo(liwo,ci zadˇu(enia bud(etu 2 674 701,60 2 754 942,65 2 837 590,93 2 922 718,66 3 010 400,21 3 100 712,22 3 193 733,59 3 289 545,60 3 388 231,96 3 489 878,92 3 594 575,29 3 702 412,55 3 813 484,93 3 927 889,47 4.2. Zaplanowane wydatki 367 374 378 382 385 389 393 397 401 405 409 maj"tkowe (50% z bud(etu 49 500 370 890 413 790 218 599 345 128 950 809 707 644 621 637 693 przeznaczonego na inwestycje) 4.3. Mo(liwo,ci inwestycyjne bez dotacji zewn#trznych/100 % 2 724 201,60 3 122 160,39 3 208 480,84 3 297 317,47 3 388 745,02 3 482 840,47 3 579 683,12 3 679 354,63 3 781 939,08 3 887 523,11 3 996 195,92 4 108 049,39 4 223 178,13 4 341 679,61 warto,ci inwestycji/ 4.4. Mo(liwo,ci inwestycyjne/ 4.3.jako 30%-wkˇad wˇasny + 9 080 672,00 10 407 201,29 10 694 936,15 10 991 058,24 11 295 816,73 11 609 468,24 11 932 277,07 12 264 515,42 12 606 463,61 12 958 410,38 13 320 653,08 13 693 497,96 14 077 260,44 14 472 265,38 wysoko,ş dotacji zewn#trznych 70% 4.4.1. Wysoko,ş pozyskanych ,rodków zewn#trznych (70% warto,ci 6 356 470,40 7 285 040,90 7 486 455,30 7 693 740,77 7 907 071,71 8 126 627,77 8 352 593,95 8 585 160,79 8 824 524,53 9 070 887,27 9 324 457,15 9 585 448,57 9 854 082,31 10 130 585,76 inwestycji)

149

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

7.5.1.2.Prognoza moliwoci finansowych gminy Uchanie na lata 2007 œ 2020, z uwzgl(dnieniem zadaE inwestycyjnych uj(tych w WPI i pokazaniem wolnych rodków na inwestycj(.

Lp. WYSZCZEGÓLNIENIE 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 1. WARIANT I

1.1. 60% - mo(liwo,ci zadˇu(enia bud(etu 5 349 403 5 509 885 5 675 182 5 845 437 6 020 800 6 201 4 24 6 387 467 6 579 091 6 776 464 6 979 758 7 189 151 7 404 825 7 626 970 7 855 779 1.2 Zaplanowane wydatki maj"tkowe(50% z bud(etu przeznaczonego na inwestycje) 49 500 367 218 370 890 374 599 378 345 382 128 385 950 389 809 39 3 707 397 644 401 621 405 637 409 693 413 790 1.3. Mo(liwo,ci inwestycyjne bez dotacji zewn#trznych/100 % warto,ci inwestycji/ 5 398 903 5 877 103 6 046 072 6 220 036 6 399 145 6 583 553 6 773 417 6 968 900 7 170 171 7 377 402 7 590 771 7 8 10 462 8 036 663 8 269 569 1.4. Mo(liwo,ci inwestycyjne/ 1.3. jako 30%-wkˇad wˇasny+ wysoko,ş dotacji zewn#trznych 70% 17 996 344 19 590 343 20 153 573 20 733 454 21 330 484 21 945 176 22 578 056 23 229 667 23 900 570 24 591 340 25 302 571 26 034 873 26 788 877 27 565 230 1.4.1. Wysoko,ş pozyskanych ,rodków zewn#trznych (70% warto,ci inwestycji) 12 597 441 13 713 240 14 107 501 14 513 418 14 931 339 15 361 623 15 804 639 16 260 767 16 730 399 17 213 938 17 711 800 18 224 411 18 752 214 19 295 661 1.5. Caˇkowite nakˇady inwestycyjne przewidziane do realizacji w WPI 2 038 194 19 344 016 10 23 4 220 4 194 000 4 222 000 3 455 000 4 735 000 2 535 000 2 595 000

1.6. Kwota wolnych ,rodków [1.4. -1.5.] 10 559 247 - 5 630 776 3 873 281 10 319 418 10 709 339 11 906 623 11 069 639 13 725 767 14 135 399 17 213 938 17 711 800 18 224 411 18 752 214 19 295 661 2. WARIANT II

2.1. 50% - mo(liwo,ci zadˇu(enia bud(etu 4 457 836 4 591 571 4 729 318 4 871 198 5 017 334 5 167 854 5 322 889 5 482 576 5 647 053 5 816 465 5 990 959 6 170 688 6 355 808 6 546 482 2.2 Zaplanowane wydatki maj"tkowe(50% z bud(etu przeznaczonego na inwestycje) 49 500 367 218 370 890 374 599 378 345 382 128 385 950 389 809 393 707 397 644 401 621 405 637 409 693 413 790 2.3. Mo(liwo,ci inwestycyjne bez dotacji zewn#trznych/100 % warto,ci inwestycji/ 4 507 336 4 958 789 5 100 208 5 245 797 5 395 679 5 549 982 5 708 839 5 872 385 6 040 760 6 214 109 6 392 579 6 576 324 6 765 501 6 960 273 2.4. Mo(liwo,ci inwestycyjne/ 2.3. jako 30%-wkˇad wˇasny/-wysoko,ş dotacji zewn#trznych 70% 15 024 453 16 529 296 17 000 694 17 485 989 17 98 5 595 18 499 940 19 029 463 19 574 617 20 135 868 20 713 697 21 308 598 21 921 081 22 551 671 23 200 909 2.4.1. Wysoko,ş pozyskanych ,rodków zewn#trznych (70% warto,ci inwestycji) 10 517 117 11 570 507 11 900 486 12 240 192 12 589 916 12 949 958 13 320 624 13 702 232 14 095 1 08 14 499 588 14 916 019 15 344 757 15 786 170 16 240 636 2.5. Caˇkowite nakˇady inwestycyjne przewidziane do realizacji w WPI 2 038 194 19 344 016 10 234 220 4 194 000 4 222 000 3 455 000 4 735 000 2 535 000 2 595 000

2.6. Kwota wolnych ,rodków [2.4. -2.5.] 8 478 923 - 7 773 509 1 666 266 8 046 192 8 367 916 9 494 958 8 585 624 11 167 232 11 500 108 14 499 588 14 916 019 15 344 757 15 786 170 16 240 636 3. WARIANT III

3.1. 40% - mo(liwo,ci zadˇu(enia bud(etu 3 566 269 3 673 257 3 783 455 3 896 958 4 013 867 4 134 283 4 258 311 4 386 061 4 517 643 4 653 172 4 792 767 4 936 550 5 084 647 5 237 186 3.2. Zaplanowane wydatki maj"tkowe (50% z bud(etu przeznaczonego na inwestycje) 49 500 367 218 370 890 374 599 378 345 382 128 385 950 3 89 809 393 707 397 644 401 621 405 637 409 693 413 790 3.3. Mo(liwo,ci inwestycyjne bez dotacji zewn#trznych/100 % warto,ci inwestycji/ 3 615 769 4 040 475 4 154 344 4 271 557 4 392 212 4 516 411 4 644 261 4 775 870 4 911 350 5 050 816 5 194 388 5 342 187 5 494 340 5 650 976

150

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

7.6.Metodyka opracowywania i wdraania Wieloletniego Programu Inwestycyjnego 7.6.1. Przedmiot WPI Wieloletni Program Inwestycyjny (WPI) jest obok Studium Uwarunkowa' i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego, Strategii Rozwoju Spoˇeczno - Gospodarczego i Wieloletniego Planu Finansowego jednym z podstawowych dokumentów w systemie planowania strategicznego gminy. Wieloletni Program Inwestycyjny jest redniookresowym dokumentem planistycznym, porzdkujcym i dookrelajcym zamierzenia inwestycyjne na lata 2007 œ 2015. WPI stanowi wa(n" funkcj# w procesie programowania rozwoju, jest podstaw" ubiegania si# o zewn#trzne ,rodki finansowe, uˇatwia podejmowanie bie("cych decyzji w zgodno,ci z celami rozwoju. Jest instrumentem wspomagaj"cym zarz"dzanie finansowe gminy. Wi"(e on kompleksowy plan rozwoju gminy i plan finansowy z rozwojem przestrzennym i polityk" inwestycyjn" gminy. Celem gˇównym Wieloletniego Programu Inwestycyjnego jest wprowadzenie nowego systemu planowania inwestycji gminnych. Celami szczegóˇowymi s": CSZ 1 - racjonalizacja i uporz"dkowanie procesu podejmowania decyzji o ksztaˇcie programu inwestycyjnego i cz#,ci inwestycyjnej bud(etu gminy, CSZ 2 - utrzymanie kontroli nad jako,ci" techniczn", terminowo,ci" wykonania i kosztami inwestycji umieszczonych w programie inwestycyjnym gminy, CSZ 3 - wzrost trafno,ci i efektywno,ci procesu decyzyjnego na wszystkich etapach, CSZ 4 - umo(liwienie pozyskiwania ,rodków zewn#trznych sˇu("cych finansowaniu inwestycji gminy, CSZ 5 - Zaplanowanie realizacji inwestycji na terenie gminy w zale(no,ci od przyj#tego po analizie mo(liwo,ci finansowania inwestycji wariantu pozyskiwania ,rodków finansowych: A. WIELKOJŞ JRODKÌW MOULIWOJCI FINANSOWANIE PRZEZNACZONYCH NA ZAD˛UUENIA INWESTYCJI WARIANT INWESTYCJE Z BUDUETU WARIANT 1 60%

+50% Z BUDUETU WARIANT 2 50% Jako 100% kosztów PRZEZNACZONEGO NA inwestycji WARIANT 3 40% INWESTYCJE

WARIANT 4 30% B. WIELKOJŞ JRODKÌW MOULIWOJCI FINANSOWANIE WARIANT PRZEZNACZONYCH NA ZAD˛UUENIA INWESTYCJI INWESTYCJE Z BUDUETU WARIANTT 1 60%

+50% Z BUDUETU WARIANT 2 50% Jako 15% kosztów PRZEZNACZONEGO NA inwestycji WARIANT 3 40% INWESTYCJE

WARIANT 4 30%

151

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

Wieloletni Program Inwestycyjny jest dokumentem krocz"cym w horyzoncie 9 œ letnim, co oznacza jego coroczn" aktualizacj# i przesuwanie horyzontu czasowego o 1 rok. Wieloletni Program Inwestycyjny opracowany zostaˇ dla zadaE planowanych przez gmin( i jej jednostki organizacyjne w powizaniu z szacowanymi moliwociami finansowymi wynikajcymi z przygotowanych prognoz finansowych. WPI przedstawia nakˇady inwestycyjne na poszczególne projekty o wieloletnim horyzoncie czasowym. WPI ustala hierarchi( wanoci i wynikajc z niej kolejnoş realizacji zadaE inwestycyjnych. Zadania wchodz" do realizacji w ramach WPI zgodnie z finansowymi mo(liwo,ciami gminy. Zadania, które zostaˇy umieszczone w WPI, a ich realizacja nie rozpocz#ˇa si#, podlegaj" w kolejnych latach weryfikacji i sprawdzeniu, z kolei zadania ju( rozpocz#te nie podlegaj" weryfikacji w kolejnych latach. WPI obejmuje list# zada' inwestycyjnych, finansowanych w caˇo,ci lub w cz#,ci ze ,rodków bud(etu gminy. Podstawowym zaˇo(eniem WPI, jest zintegrowanie go ze Strategi" Rozwoju Gminy Uchanie, którego to WPI jest integraln" i jednocze,nie autonomiczn" cz#,ci".

7.6.2. Funkcje WPI Wdro(enie zapisów Wieloletniego Programu Inwestycyjnego (WPI) umo(liwia gminie lepsze zarz"dzanie projektami inwestycyjnymi, co w konsekwencji przyczyni si# do: - do pobudzania rozwoju gospodarczego, - sprawniejszego i efektywniejszego zarz"dzania oraz wdra(ania w gminie strategii i lokalnego planu rozwoju. WPI w szczególno,ci pozwala na zdyscyplinowanie, skoordynowanie i planowe przygotowywanie nowych inwestycji w tempie mo(liwie jak najbardziej dopasowanym do mo(liwo,ci bud(etu gminy Uchanie. Dokument ten zapewnia te( ci"gˇ" gotowo,ş do rozpoczynania nast#pnych zada' w przypadku pojawienia si# dodatkowych mo(liwo,ci finansowych lub braku mo(liwo,ci realizacji którego, z zada' z przyczyn innych ni( finansowe. Jest to bardzo istotne choşby z uwagi na fakt, (e ,redni cykl przygotowania nowego zadania wynosi okoˇo 90 tygodni [niecaˇe dwa lata]. WPI peˇni równie( funkcj# informacyjn" o: - kierunkach inwestycji, - planowanym terminie ich realizacji, - kosztach dla spoˇeczno,ci lokalnej, dla pracowników administracji oraz inwestorów, daj"c im kompleksowy, teraPniejszy i przyszˇy obraz gminy. WPI jest tak(e wyznacznikiem kierunków podejmowanych dziaˇa' i ich weryfikatorem, umo(liwia prognozowanie, nie tylko potrzebnych zasobów finansowych, ale tak(e Pródeˇ ich pozyskania. Ma to szczególnie znaczenie w sytuacji, gdy pozyskanie ,rodków musi byş poprzedzone czasochˇonn" procedur" np. z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, czy te( z Mechanizmów Finansowych Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Szwajcarskiego Mechanizmu Finansowego. 152

Strategia Rozwoju Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

WPI pozwala równie( na zmniejszenie ryzyka braku pˇynno,ci finansowej oraz wybór optymalnych sposobów finansowania, tym samym dyscyplinuj"c polityk# finansow" gminy. Kolejn" wa(n" korzy,ci", bezspornie wynikaj"c" ze stosowania procedury WPI jest to, (e gminy ma mo(liwo,ş starania si# o przyznanie ,rodków z funduszy Unii Europejskiej, z tych funduszy w których warunkiem podstawowym jest posiadanie takiego dokumentu. Prosty i jasny system wyˇaniania nowych zada' inwestycyjnych, uwzgl#dniaj"cy opinie mieszka'ców gminy i daj"cy im szans# w uporz"dkowany sposób uczestniczyş w tym procesie jest po("dany w aspekcie umacniania samorz"dno,ci i rozwoju demokracji lokalnej.

7.6.3. Fazy i etapy tworzenia WPI Wszystkie dziaˇania zwi"zane z Wieloletnim Programem Inwestycyjnym, nale(y podzieliş na dwie fazy. Pierwsza faza to faza organizacji procesu. Faza druga, to faza realizacji WPI. Ka(da z faz dzieli si# na poszczególne etapy. H Faza organizacji: 1. Utworzenie podstaw formalnych WPI, np. zarz"dzenia, uchwaˇy; 2. Utworzenie struktur organizacyjnych dla realizacji procesu WPI; a/ Powoˇanie Koordynatorów WPI z ramienia gminy, b/ Wyˇonienie Firmy opracowuj"cej dokument. 3. Opracowanie procedur, przyj#cie kryterium oceny zgˇoszonych zada' oraz harmonogramu procesu; 4. Opracowanie stosownych formularzy wykorzystywanych podczas planowania inwestycji w gminie; H Faza realizacji: 1. Zebranie propozycji zada' inwestycyjnych wnioskowanych do WPI; 2. Ocena i klasyfikacja przyj#tych zada'; 3. Wykonanie analizy finansowej gminy: a/ Analiza sytuacji finansowej, b/ Analiza zdolno,ci kredytowej, c/ Ustalenie wolnych ,rodków na inwestycje; 4. Przydziaˇ i zatwierdzenie ,rodków na realizacj# zada' wynikaj"cych z WPI; 5. Realizacja planowanych zada' WPI.

7.6.4. Zespóˇ realizujcy Wójt zarzdzeniem powoˇuje koordynatora[ów] oraz zespóˇ realizujcy (firma powoˇana do opracowania) Wieloletniego Programu Inwestycyjnego. Osoby te odpowiedzialne s" za koordynacj# caˇoksztaˇtu prac oraz za spójno,ş powstaj"cego dokumentu z dokumentami strategicznymi gminy, wytyczaj"cymi jego kierunki rozwoju oraz ustalonymi zaˇo(eniami kierunków inwestowania. Taka struktura zespoˇu realizuj"cego ma na celu usprawnienie przepˇywu informacji pomi#dzy wydziaˇami i jednostkami wspóˇpracuj"cymi, a tak(e zapewnienie komplementarno,ci pomi#dzy etapami planowania i realizacji inwestycji.

153

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

7.6.5. Wnioskodawcy, tryb skˇadania i oceny wniosków (1)Podmioty uprawnione do skˇadania wniosków: H wydziaˇy merytoryczne Gminy Uchanie, H komisje rady, H podmioty, dla których organem tworzcym i prowadzcym jest gmina, w tym: spóˇki, zakˇady budetowe, jednostki budetowe, samodzielne publiczne zakˇady opieki zdrowotnej, samorzdowe instytucje kultury, itp. Rozpatrzeniu podlegaj tylko i wyˇcznie wnioski zˇoone w trybie okrelonym w procedurze. Niezwˇocznie po zawiadomieniu przez koordynatorów WPI o przystpieniu do prac nad WPI kierownicy wydziaˇów merytorycznych rozsyˇaj do nadzorowanych przez siebie jednostek organizacyjnych gminy oraz podmiotów, z którymi Wydziaˇy te prowadz merytoryczn wspóˇprac( wzory formularzy do wypeˇnienia. (2)Niniejsz procedur okrela si( nast(pujcy tryb skˇadania wniosków: 1. Wnioski skˇadane s" przez uprawnione podmioty bezpo,rednio w Wydziaˇach merytorycznych, z wyj"tkiem Komisji Rady Gminy, która skˇada wnioski za po,rednictwem Przewodnicz"cego Rady Gminy. 2. Wydziaˇy merytoryczne skˇadaj" wnioski do koordynatora WPI.

7.6.6.Formularz, instrukcje ich wypeˇniania Wydziaˇy merytoryczne odpowiedzialne s" za zˇo(enie do Koordynatora WPI kompletnych wniosków do WPI, sporz"dzonych na obowi"zuj"cych formularzach, zgodnie z instrukcj" oraz w terminach i trybie okre,lonych w procedurze. Wniosek powinien zawieraş wiarygodny kosztorys zadania inwestycyjnego. Warto nadmieniş, i( zˇo(enie wniosku nie jest równoznaczne z wprowadzeniem go do WPI, ani z rozpocz#ciem realizacji inwestycji. Okre,la si# formularz do skˇadania wniosków o umieszczenie zadania w WPI :

WNIOSEK O UMIESZCZENIE ZADANIA W LPR i WPI

1. Nazwa zadania 2. Beneficjent koEcowy (peˇna nazwa i adres ) 3. Instytucje i podmioty uczestniczce we wdraaniu (peˇna nazwa podmiotów i rodzaj wspóˇpracy œ jej zakres) 4. Lokalizacja zadania 5. Charakterystyka zadania 6. Uzasadnienie wyboru zadania 7. Zgodnoş z dokumentami planistycznymi 8. Harmonogram realizacji Okres realizacji Nazwa etapu (fazy) realizacji zadania (kwartaˇ, miesic) od do

9. Oczekiwane rezultaty realizacji zadania:

- wskaIniki produktu

- wskaIniki rezultatu 10. Przewidywane nakˇady do poniesienia w okresie 2007 œ 2015 [w tys. PLN] Caˇkowity koszt W tym [w tys. PLN] lata projektu Budet gminy Budet paEstwa Jrodki Jrodki UE Inne prywatne 2007 154

Strategia Rozwoju GGminyminy Uchanie na lata 20072007----20152015

WNIOSEK O UMIESZCZENIE ZADANIA W LPR i WPI

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

RAZEM 11. Osoba do kontaktu w sprawie wniosku 12. Telefon, e œ mail, strona www 13. Uwagi

7.6.7.Kryteria wyˇaniania priorytetów inwestycyjnych i ustalanie hierarchii wanoci zadaE Kryteria oceny poszczególnych zada' inwestycyjnych zmierzaş b#d" do zobiektywizowania czynników okre,laj"cych: zgodno,ş z przyj#t" strategi" rozwoju gminy, wa(no,ş, pilno,ş, przydatno,ş, stopie' przygotowania, mo(liwo,ş finansowania, efekty spoˇeczne, ekonomiczne czy ekologiczne. Zasadnicze kryteria wyboru zadaE w post(powaniu weryfikujcym zˇoone wnioski : H potrzeba i pilno,ş realizacji zadania dla uzyskania lub zachowania funkcji gminy Uchanie, H zgodno,ş zadania z dokumentami i programami sektorowymi, warunkuj"cymi rozwój gminy, H efekty realizacji zadania inwestycyjnego, efektywno,ş i pozytywne oddziaˇywanie w skali gminy, H mo(liwo,ş pozyskania ,rodków z funduszy zewn#trznych, H komplementarno,ş i powi"zanie zadania z innymi zadaniami inwestycyjnymi, obiektami, b"dP funkcjami, H wpˇyw realizacji zadania na przyszˇe bud(ety gminy, H Pródˇa finansowania, H dodatni wpˇyw finansowy inwestycji na bud(et gminy powoduj"cy zwi#kszenie dochodów i / lub oszcz#dno,ci, H poprawa funkcjonowania gminy, H poprawa jako,ci (ycia mieszka'ców gminy, H przewidywane efekty ekonomiczne, spoˇeczne i ekologiczne. 7.6.8.Sposób okrelania i weryfikacji kosztów projektów Poni(ej przedstawiono okre,lania i weryfikacji kosztów zadania inwestycyjnego [procedur#]. 155

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

1. Wnioskodawca zobowi"zany jest na etapie skˇadania wniosku do okre,lenia w nim sporz"dzonego z nale(yt" staranno,ci" kosztorysu realizacji zadania. 2. Na etapie zˇo(enia wniosku do WPI, wst#pna analiza wniosku i ocena realno,ci zaˇ"czonego do wniosku kosztorysu nale(y do wˇa,ciwego wydziaˇu merytorycznego. 3. Niezale(nie od wymogów przedstawionych w p. 2. wˇa,ciwy wydziaˇ merytoryczny jest zobowi"zany do okresowej, corocznej weryfikacji warto,ci planowanej inwestycji umieszczonej w WPI w terminie umo(liwiaj"cym weryfikacj# mo(liwo,ci finansowych WPI. B#dzie to mieş zastosowanie w przypadku zada' planowanych do realizacji w póPniejszych okresach obj#tych WPI.

7.6.9. Monitoring zadaE kontynuowanych W celu optymalizacji ,rodków finansowych przewidzianych na realizacj# inwestycji, zgodnie z przyj#t" hierarchizacj" zada', niezb#dne jest przedstawienie sprawozdania z wykorzystania ,rodków przewidzianych na inwestycje, które zostaˇy umieszczone w WPI i s" realizowane. Informacje o post#pach prac inwestycyjnych w bie("cym roku bud(etowym oraz o prognozach, co do planowanego na koniec roku wykorzystania przewidzianych na nie ,rodków, wydziaˇy odpowiedzialne za realizacj# danej inwestycji zobowi"zane s" zˇo(yş u koordynatora WPI , w terminie do dnia 30 kwietnia. W informacjach tych nale(y umie,ciş wykaz inwestycji, których realizacja odbiega od harmonogramu, wykazaş ró(nice oraz przedstawiş przyczyny ich powstania. Informacje zawieraj"ce ostateczne rozliczenie inwestycji realizowanych w minionym roku bud(etowym wydziaˇy odpowiedzialne za ich przebieg skˇadaj" u koordynatora WPI niezwˇocznie po ogˇoszeniu o przyst"pieniu prac nad kolejn" edycj" WPI.

7.7. Podsumowania i wnioski Efektem planowania zada' inwestycyjnych w wymiarze wieloletnim jest mo(liwo,ş konsekwentnej realizacji zaˇo(e' ‚Strategii Rozwoju Gminy Uchanie“. Do wymiernych efektów wdroenia WPI naley: utworzenie bazy danych o potrzebach inwestycyjnych gminy Uchanie, wprowadzenie dˇu(szego ni( 3 lata okresu planowania i prognozowania finansów, co wydaje si# konieczne bior"c pod uwag# cykl inwestycyjny, konfrontacja potrzeb z rzeczywistymi mo(liwo,ciami finansowymi gminy w kilku najbli(szych latach, wzmo(enie stara' o pozyskanie ,rodków finansowych ze Pródeˇ zewn#trznych na dziaˇalno,ş inwestycyjn". Wieloletni Program Inwestycyjny opracowany zostaˇ dla zadaE planowanych przez gmin( i jej jednostki organizacyjne w powizaniu z szacowanymi moliwociami finansowymi wynikajcymi z przygotowanych prognoz finansowych. WPI przedstawia nakˇady inwestycyjne na poszczególne projekty o wieloletnim horyzoncie czasowym. Rozkˇad nakˇadów finansowych na przestrzeni lat 2007 œ 2015, zostaˇ uzale(niony od cyklu realizacji inwestycji oraz od przewidywanej dost#pno,ci bezzwrotnych ,rodków pieni#(nych pochodz"cych z bud(etu Unii Europejskiej, gdy( podstawowym zaˇo(eniem 156

Strategia RozwoRozwojuju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

WPI jest realizacja inwestycji, które b#d" mogˇy uzyskaş wsparcie finansowe w postaci ,rodków bezzwrotnych. Je(eli chodzi o rozkˇad ,rodków na zadania inwestycyjne gminy Uchanie, to wygl"daj" one nast#puj"co:

25 000 000

20 000 000

15 000 000

10 000 000

5 000 000

0 Rok Rok Rok Rok Rok Rok Rok Rok Rok 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

˛czna kwota inwestycji $rodki z UE (prefinansowanie) $rodki gminne $rodki inne

Poni(ej przedstawiono ogólne nakˇady WPI w rozbiciu na gˇówne grupy finansowania. ˛"czne nakˇady inwestycyjne gminy Uchanie wynosz" 38 312 430 PLN . Z pokazanego zestawienia jasno wynika, i( nakˇady jakie musi zgromadziş gmina Uchanie na przestrzeni lat 2007 œ 2015 wynosz" 11 886 032 PLN , tj. 31,02% ogóˇu nakˇadów. Qrodki zewn#trzne, w tym tak(e ,rodki Unii Europejskiej wynosz" 26 160 894 tj. 68,28 % ogóˇu wydatków. Qrodki inne wynosz" ˇ"cznie na przestrzeni lat 2007 œ 2015 265 505 PLN tj. 0,69 % ogóˇu ,rodków.

$rodki z UE $rodki inne (prefinansow 2,33% anie) 28,83%

$rodki gminne 68,84%

157

Strategia RoRozwojuzwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Rozdziaˇ VIII

8.1. Przebieg prac nad Strategi œ system komunikacji i udziaˇ mieszkaEców w realizacji Strategii, konsultacje spoˇeczne Strategi# opracowano przyjmuj"c za podstaw# wyniki bada' ankietowych liderów opinii publicznej i konsultacji spoˇecznych oraz ‚burzy mózgów“ w,ród pracowników Urz#du Gminy i autorów opracowuj"cych strategi#, organizowanych metod" aktywnego planowania strategicznego. Przeprowadzono jedno spotkanie konsultacyjne - z udziaˇem liderów lokalnych: radnych, przedstawicieli organizacji pozarz"dowych i jednostek organizacyjnych gminy oraz pracownicy Urz#du Gminy. Ich zadaniem byˇo zidentyfikowanie celów i kierunków dziaˇania w poszczególnych, przyj(tych teoretycznie, obszarach ycia spoˇeczno œ gospodarczego. Podj(to pierwsze próby ustalenia celów strategicznych, operacyjnych i szczegóˇowych oraz obszarów rozwojowych strategii. Zakrelono ogólne zaˇoenia wizji i misji strategii. Konsultacje spoˇeczne odbyˇy si# 31 paPdziernika 2007 r. Na spotkanie zostali zaproszeni: pracownicy Urz#du Gminy Uchanie: przedstawiciele referatów zainteresowanych dokumentami, radni gminy Uchanie, soˇtysi, jednostki organizacyjne gminy w tym, instytucje edukacji, kultury i sportu, spóˇki, komunalne, podmioty wybrane w wyniku post#powania przeprowadzonego na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych, wykonuj"ce usˇugi u(yteczno,ci publicznej na podstawie umowy z jednostk" samorz"du terytorialnego pod warunkiem przestrzegania zasad pomocy publicznej okre,lonych w odr#bnych przepisach, instytucje u(yteczno,ci publicznej (m.in. stra( po(arna, policja, itp), przedstawiciele instytucji non œ profit dziaˇaj"cych na terenie gminy, przedstawiciele ko,cioˇów i zwi"zków wyznaniowych znajduj"cych si# na terenie gminy. ˛"cznie w konsultacjach spoˇecznych i badaniach ankietowych wzi#ˇo udziaˇ 37 osób. Efektem byˇo okre,lenie misji, wizji i celów strategicznych. Na podstawie celów strategicznych mo(liwe byˇo wyznaczenie wskaPników dla poszczególnych celów.

158

StrateStrategiagia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

CS1. Wspieranie wszelkich form aktywnoci gospodarczej na terenie gminy oraz promocja przedsi(biorczoci CO.1.1. Wspieranie sektora MSP. H Liczba przedsi(biorstw H Liczba nowopowstaˇych przedsi(biorstw H Liczba osób prowadzcych dziaˇalnoş gospodarcz H Nowo zarejestrowane w rejestrze REGON podmioty gospodarki narodowej H Podmioty zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 000 ludnoci CO.1.2. Kompleksowy rozwój bazy i usˇug turystycznych, zwˇaszcza agroturystycznych oraz szersze wykorzystanie walorów turystycznych gminy. H Liczba gospodarstw agroturystycznych H Liczba obiektów gastronomicznych wzdˇu dróg tranzytowych H Dˇugoş cieek rowerowych/ szlaków turystycznych/cieek dydaktycznych H Liczba turystów, w tym zagranicznych H Liczba obiektów zbiorowego zakwaterowania H Obiekty zbiorowego zakwaterowania na 1 000 ludnoci H Liczba miejsc noclegowych H Liczba udzielonych noclegów CO.1.3. Budowa nowoczesnego rynku pracy. H Stopa bezrobocia H Udziaˇ dˇugotrwale bezrobotnych w iloci bezrobotnych ogóˇem H Stopa zatrudnienia H Udziaˇ zatrudnionych w sektorze przemysˇowym w iloci zatrudnionych ogóˇem H Udziaˇ zatrudnionych w sektorze usˇug rynkowych w iloci zatrudnionych ogóˇem H Udziaˇ zatrudnionych w sektorze usˇug nierynkowych w iloci zatrudnionych ogóˇem H Liczba przedsi(biorstw H Liczba przedsi(biorstw w sektorze publicznym/prywatnym H Liczba osób prowadzcych dziaˇalnoş gospodarcz H Nowo zarejestrowane w rejestrze REGON podmioty gospodarki narodowej H Udziaˇ rednich/duych przedsi(biorstw w liczbie przedsi(biorstw ogóˇem H Podmioty zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 000 ludnoci

CS.2. Poprawa ycia spoˇecznego w gminie poprzez rozbudow( infrastruktury spoˇecznej CO.2.1. Wzmacnianie systemu edukacyjnego gminy, poprzez zwi#kszenie nakˇadów na o,wiat#. H Jrednia punktacja z testów szóstoklasistów H Jrednia punktacja z testów gimnazjalnych H Liczba zaj(ş pozalekcyjnych organizowanych przez szkoˇy oraz procent uczniów korzystajcych z zaj(ş pozalekcyjnych w liczbie uczniów ogóˇem H Liczba uczniów uczestniczcych w wymianach mi(dzyszkolnych

159

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

H Udziaˇ uczniów uczestniczcych w konkursach i olimpiadach przedmiotowych w liczbie uczniów ogóˇem H Liczba uczniów korzystajcych z wycieczek szkolnych organizowanych przez szkoˇ( H Udziaˇ dzieci w wieku 3-5 lat w ogóle dzieci w przedszkolach i oddziaˇach przedszkolnych H Liczba uczniów przypadajcych na 1 komputer dost(pny w szkole, w tym komputer z dost(pem do Internetu

CO.2.2. Poprawa stanu infrastruktury spoˇecznej oraz jej wyposa(enia. H Powierzchnia budynków poddanych termomodernizacji H Liczba osób korzystajca z budynków infrastruktury spoˇecznej H Liczba szkóˇ H Liczba uczniów przypadajcych na 1 oddziaˇ szkolny H Liczba uczniów przypadajcych na 1 komputer z dost(pem do Internetu H Udziaˇ szkóˇ wyposaonych komputery z dost(pem do Internetu H Wypoyczenia ksi(gozbioru na 1 czytelnika w woluminach H Ludnoş na 1 placówk( biblioteczn H Ksi(gozbiór bibliotek na 1 000 ludnoci H Czytelnicy bibliotek publicznych na 1000 ludnoci CO.2.3. Wzmacnianie zaplecza sportowo œ rekreacyjnego oraz kulturalnego gminy. H Liczba i kubatura infrastruktury sportowej H Iloş ogólnodost(pnych boisk sportowych H Liczba czˇonków klubów/sekcji sportowych H Uczestnicy zawodów sportowych . CO.2.4. Poprawa stanu zdrowia mieszka'ców, poprzez zapewnienie im ˇatwiejszego dost#pu do infrastruktury medycznej. H Liczba ludnoci na ogólnodost(pn poradni( zdrowia H Liczba ludnoci na aptek( ogólnodost(pn H Liczba lekarzy na 1 000 mieszkaEców H Liczba piel(gniarek na 1 000 mieszkaEców H Liczba stomatologów na 1 000 mieszkaEców H Liczba porad lekarskich/stomatologicznych H Jrednia liczba porad lekarskich na mieszkaEca (100 mieszkaEców) H MieszkaEcy placówek stacjonarnej opieki spoˇecznej CO.2.5. Przeciwdziaˇanie patologiom spoˇecznym oraz zapobieganie wykluczeniu spoˇecznemu i marginalizacji osób. H Liczba osób korzystajcych z pomocy spoˇecznej na 1 000 mieszkaEców (w „) H Udziaˇ osób korzystajcych z pomocy spoˇecznej z powodu ubóstwa w ogólnej liczbie osób korzystajcych z pomocy spoˇecznej H Jrednia wysokoş wiadczenia pomocy spoˇecznej w gminie H Udziaˇ wydatków na pomoc spoˇeczn w ogólnych wydatkach budetu H Liczba miejsc w placówkach zapobiegajcych marginalizacji spoˇecznej (domy pomocy spoˇecznej, mieszkania chronione, placówki opiekuEczo-wychowawcze i itp.)

160

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

CS.3. Rozwój i unowoczenienie infrastruktury ochrony rodowiskowej. CO.3.1. Rozwój infrastruktury sanitarno œ ,ciekowej. H Przepustowoş oczyszczalni cieków H Liczba mieszkaEców obsˇugiwanych przez oczyszczalnie cieków H Liczba cieków oczyszczonych H Udziaˇ mieszkaE podˇczonych do kanalizacji w liczbie mieszkaE ogóˇem H Dˇugoş czynnej sieci kanalizacyjnej H Poˇczenia kanalizacyjne prowadzce do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania H Ludnoş korzystajca z sieci kanalizacyjnej w ludnoci ogóˇem

CS.4. Lepsze uksztaˇtowanie ˇadu urbanistycznego przestrzennego gminy Uchanie poprzez rozwój i unowoczenienie infrastruktury technicznej CO.4.1. Poprawa stanu infrastruktury drogowej. H Udziaˇ dróg o nawierzchni twardej (twardej ulepszonej) w dˇugoci dróg ogóˇem H Dˇugoş dróg H Dˇugoş dróg zmodernizowanych H Liczba zmodernizowanych skrzyowaE H Liczba zmodernizowanych obiektów mostowych H Nakˇady na utrzymanie dróg H Nakˇady inwestycyjne na remont i budow( dróg CO.4.3. Poprawa zagospodarowania i estetyki gminy. H Powierzchnia wybudowanych chodników H Powierzchnia terenów zielonych w miejscowoci Uchanie

8.2. Harmonogram realizacji Strategii Wdra(anie strategii jest procesem ci"gˇym. Kolejny etap prac to weryfikacja istniej"cych i przygotowanie brakuj"cych programów realizacyjnych, stanowi"cych zr#by przyszˇego, zadaniowego systemu pracy struktur samorz"du gminy. Równolegle zostanie wdro(ony mechanizm pomiaru (za pomoc" wskaPników) i oceny post#pów we wdra(aniu strategii. Przygotowanie narz#dzi do realizacji strategii i mechanizmów jej weryfikacji pozwoli podmiotom uczestnicz"cym w tym procesie skutecznie go realizowaş. Harmonogram realizacji strategii obejmuje nast#puj"ce etapy: ETAP I: Pierwsze konsultacje spoˇeczne z mieszka'cami gminy, organizacjami, instytucjami, które zgˇosiˇy swój udziaˇ w realizacji strategii. W trakcie konsultacji zostaˇy przeprowadzone badania ankietowe na temat opracowywanej strategii. ETAP II: Podj#cie uchwaˇy przez Rad# Gminy przyjmuj"c" strategi# oraz wskazanie zespoˇu odpowiedzialnego za jego koordynacj# i realizacj#. W skˇad zespoˇu wchodziş powinni pracownicy gminy oraz lokalni eksperci. ETAP III:

161

Strategia Rozwoju Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

Realizacja poszczególnych celów obj#tych strategi". ETAP IV: Monitoring i ewaluacja realizacji strategii, zgodnie z harmonogramami opracowywania, skˇadania, realizacji i rozliczenia celów strategicznych, operacyjnych i szczegóˇowych. ETAP V: Public Relations strategii w caˇym okresie jego realizacji. ETAP VI: Uzupeˇnienia i rozszerzanie strategii o nowe cele zgˇaszane przez instytucje, organizacje i firmy dziaˇaj"ce na obszarze obj#tym strategi" b#dzie odbywaˇo si# co dwa lata.

Proponuje si# przyj"ş, aby uzupeˇnienia i rozszerzenia Strategii o nowe zadania byˇy w razie konieczno,ci dokonywane raz w roku na sesji przyjmuj"cej bud(et na dany rok. System wdra(ania strategii b#dzie realizowany wedˇug nast#puj"cego harmonogramu:

Tab.8.1. Harmonogram realizacji poszczególnych etapów strategii TERMIN REALIZACJI ETAPY 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 I X II X III X X X X X X X X X

IV X X X X X X X X X V X X X X X X X X X

VI X X X X

8.3. Monitoring i ewaluacja Strategii Monitoring to obserwacja procesów rozwoju gminy, prowadzona w celu mo(liwie szybkiego podejmowania aktywnych dziaˇa', stanowi"cych reakcj# na rozwój zjawisk, zwˇaszcza zjawisk negatywnych. System monitoringu musi opieraş si# na efektywnej sprawozdawczo,ci. Musz" tu zostaş konkretnie okre,lone rodzaje potrzebnych raportów i ich cz#stotliwo,ci, w zale(no,ci od analizowanej problematyki (w okresach póˇrocznych i rocznych). Samorz"d gminy odpowiada za kreowanie i realizacj# polityki rozwoju gminy. Odpowiada równie( za monitorowanie i nadzór nad caˇo,ci" spraw dotycz"cych rozwoju gminy. Jednym z wa(nych problemów w realizacji strategii jest realna mo(liwo,ş jej skutecznego wdra(ania. Kadencyjno,ş wˇadz samorz"du gminnego sprawia, (e zawsze wyst#puje niebezpiecze'stwo zaniechania realizacji strategii przez kolejne wˇadze lokalne. Monitorowanie jest procesem, który ma na celu analizowanie stanu zaawansowania projektu i jego zgodno,ci z postawionymi celami. Istot" monitorowania jest wyci"ganie wniosków z tego, co zostaˇo i nie zostaˇo zrobione. Jest ni" tak(e modyfikowanie dalszych poczyna' w taki sposób, aby osi"gn"ş zakˇadany cel w przyszˇo,ci. Istotnym elementem monitorowania jest wypracowanie technik zbierania informacji oraz opracowanie 162

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

odpowiednich wskaPników, które b#d" odzwierciedlaˇy efektywno,ş prowadzonych dziaˇa'. Zasady monitorowania: Monitorowanie, by staş si# skutecznym narz#dziem w procesie wdra(ania strategii, powinno charakteryzowaş si# nast#puj"cymi zasadami: Wiarygodnoş - Informacja musi byş bardzo wiarygodna i musi opieraş si# na niepodwa(alnych danych. Niedokˇadne dane systemu monitorowania mog" spowodowaş podj#cie niewˇa,ciwych dziaˇa' koryguj"cych. Aktualnoş - Informacje musz" byş zbierane, przekazywane i oceniane w sposób ci"gˇy, który umo(liwia podj#cie na czas dziaˇa' koryguj"cych oraz stosownych korekt w momencie aktualizacji strategii.

Nale8y podkre3liş znaczc rol+ lokalnych mediów w kontrolowaniu i pobudzaniu jednostek odpowiedzialnych za realizacj+ strategii. Warte rozwa8enia wydaje si+ byş wˇczenie do Zespoˇu Wdra>aj%cego Strategi przedstawicieli lokalnej prasy i innych mediów. W ten sposób, spoˇeczno3ş lokalna b+dzie uczestnikiem realizacji i wdra8ania ‚Strategii Rozwoju Gminy Uchanie na lata 2007-2015“.

Ewaluacja W ramach zarzdzania strategi caˇociowa ewaluacja dziaˇaE prowadzona b(dzie w ukˇadzie standardowym i skˇada si( z trzech faz: Ewaluacja ex ante , na koniec ka(dego roku kalendarzowego œ koncentruj"ca si# na ocenie strategii lub jej znacz"cej aktualizacji wedˇug kryterium trafno,ci i odpowiednio,ci oraz kryterium wewn#trznej spójno,ci i zgodno,ci programowej. Ewaluacja mid-term, w trakcie realizacji strategii œ przeprowadzana w ukˇadzie kadencyjnym w ostatnim roku ka(dej kolejnej kadencji samorz"du, koncentruj"ca si# na ocenie czy i na ile przyj#ta strategia jest faktycznie realizowana oraz jakie s" jej efekty krótko- i ,rednioterminowe, wedˇug kryterium skuteczno,ci dziaˇa', a tak(e efektywno,ci, koordynacji i zgodno,ci dziaˇa' z zasadami i zaˇo(eniami ustalonymi w dokumencie strategii. Ewaluacja ex post , po zako'czeniu realizacji strategii œ w zakresie podobnym do ewaluacji mid-term, poszerzonym o ocen# (przewidywanych) efektów dˇugoterminowych zwi"zanych z osi"gni#ciem zaˇo(onej wizji, misji oraz celów strategicznych. Ponadto prowadzone mog" byş dodatkowe ewaluacje cz"stkowe, odnosz"ce si# do szczegóˇowych zagadnie', takich, jak na przykˇad poszczególne zasady realizacji strategii, grupy docelowe, zasady horyzontalne funduszy strukturalnych itp. Ewaluacja realizacji strategii na lata 2007 œ 2015 obejmowaş b#dzie okresow" ocen# odpowiedzialno,ci, efektywno,ci, skuteczno,ci, realno,ci ekonomicznej i finansowej oraz trwaˇo,ci strategii w kontek,cie ustalonych celów. Celem ewaluacji jest przegl"d osi"gni#ş strategii w stosunku do planowanych oczekiwa' oraz wykorzystanie do,wiadcze' pˇyn"cych z realizacji strategii w przyszˇo,ci. Wa(n" kwesti", która wywiera wpˇyw na ka(d" ewaluacj# jest wybór kryteriów. Komisja Europejska stosuje nast#puj"ce kryteria:

1) Odpowiednioş odpowiednio,ş celów strategii w stosunku do problemów, jakie strategia miaˇa rozwi"zaş. 2) Przygotowanie strategii œ logika i kompletno,ş procesu planowania strategii oraz wewn#trzna logika i spójno,ş dokumentu.

163

Strategia Rozwoju GGminyminy Uchanie na lata 20072007----20152015

3) Efektywnoş koszty, szybko,ş i efektywno,ş zarz"dzania, przy wykorzystaniu, których wkˇad i dziaˇania zostaˇy przeksztaˇcone w wyniki.

4) Skutecznoş ocena wkˇadu osi"gni#tego dzi#ki wynikom w stosunku do osi"gni#cia celów strategii, oraz tego, jaki wpˇyw miaˇy zaˇo(enia na osi"gni#cia strategii. 5) Wpˇyw œ skutek, jaki wywiera strategia w szerszym ,rodowisku, oraz jej wkˇad w rozwój i podniesienie konkurencyjno,ci.

6) Trwaˇoş prawdopodobie'stwo, (e strumie' korzy,ci wynikaj"cych ze strategii b#dzie ‚pˇyn"ˇ“ nadal, szczególnie kontynuacja dziaˇa' w ramach strategii i osi"ganie wyników, ze szczególnym uwzgl#dnieniem czynników rozwojowych wsparcia ze strony polityki, czynników ekonomicznych i finansowych, aspektów spoˇeczno-kulturowych oraz zdolno,ci instytucjonalnych.

8.4. Wdraanie Strategii Jednym z elementów wdra(ania kierunków strategicznych jest aktualizacja strategii do zmieniaj"cych si# realiów (ycia spoˇeczno-gospodarczego gminy. W praktyce sprowadza si# ona do: realizacji zaˇo(onych celów strategii, rejestracji nowych celów strategicznych, operacyjnych i szczegóˇowych oraz rezygnacji z celów uprzednio ustalonych lecz w danym okresie ju( nierealnych, hierarchizacji realizacji celów strategicznych, celów operacyjnych i szczegóˇowych. Hierarchizacji tej dokonuje si# z reguˇy dwubiegunowo tzn. okre,laj"c najpilniejsze cele oraz te cele których realizacja nie jest (w danym momencie) istotna dla funkcjonowania gminy, monitoringu realizacji celów pod k"tem terminu realizacji zada' lub okre,lenia nowych terminów realizacji. Aktualno,ş ka(dej strategii jest spraw" niezwykle wa(n", zwˇaszcza w aspekcie dˇugoterminowo,ci opracowania niniejszej strategii. Proponuje si# przyj"ş, aby uzupeˇnienia i rozszerzenia strategii o nowe zadania byˇo dokonywane raz na rok, na sesji przyjmuj"cej bud(et powiatu na dany rok. Wnioski dotycz"ce uaktualnienia strategii b#d" zgˇaszane przez zespóˇ koordynuj"cy lub koordynatora Strategii, powoˇanych przez Wójta. Wnioski aktualizuj"ce strategi# opieraş si# b#d" na wynikach monitoringu i ewaluacji zada' obj#tych dokumentem, po uwzgl#dnieniu zmian zachodz"cych w otoczeniu gospodarczym i spoˇecznym gminy. Konieczne jest tak(e uzupeˇnianie diagnozy gminy oraz ewaluacj# osi"ganych post#pów w realizacji celów strategicznych, operacyjnych i szczegóˇowych, przy wykorzystaniu obszarów strategicznych oraz w celu osi"gni#cia zaˇo(onej wizji i misji strategii.

164

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Rozdziaˇ IX

9.1. Promocja Strategii ‚Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 2007-2015“ posiada bardzo du(e znaczenie zarówno dla wˇadz, jak i spoˇeczno,ci lokalnej. Proces jej wdra(ania powinien byş procesem upublicznionym i to nie tylko na szczeblu gminy, ale równie( w jej bli(szym i dalszym otoczeniu. Szeroka akcja informacyjna na temat Strategii jest jednym z podstawowych gwarantów jej skutecznego wdro(enia. W ten sposób spoˇeczno,ş lokalna kontrolowaş b#dzie terminowo,ş osi"gni#cia poszczególnych celów i realizacji poszczególnych zada'. Poza tym Strategia, jako element promocji gminy Uchanie, sprzyjaş b#dzie doskonaleniu jej wizerunku zarówno z punktu widzenia potencjalnych: inwestorów, mieszka'ców, partnerów wspóˇpracy strategicznej, jak i osób korzystaj"cych z jej walorów turystyczno-rekreacyjnych. Integraln" cz#,ci" Strategii gminy Uchanie powinna byş strategia promocji, odnosz"ca si# do wszystkich jej elementów wymagaj"cych dziaˇa' promocyjnych. Jednym z takich elementów mo(e byş promocja ‚Strategii Rozwoju Gminy Uchanie na lata 2007-2015“ dla przyci"gni#cia inwestorów zewn#trznych. Ró(ne s" definicje rozwoju lokalnego, ale wszystkie podkre,laj" zgodnie, (e jest to "proces zró(nicowania i wzbogacania dziaˇalno,ci ekonomicznych i spoˇecznych na okre,lonym terytorium, polegaj"cy na mobilizacji i koordynacji wˇasnych zasobów i energii". Zarz"dzanie lokalnymi zasobami w sposób umo(liwiaj"cy maksymalizacj# osi"ganych korzy,ci, z których najcenniejszymi staje si# zwykle stymulowanie miejscowej dziaˇalno,ci gospodarczej oraz utrzymanie zadowalaj"cego poziomu zatrudnienia - s" to dwa najwa(niejsze cele gospodarcze polityki lokalnej. Wskazuje si# na dwie fazy w schemacie konstruowania ‚Strategii Rozwoju Gminy Uchanie na lata 2007-2015“: faz# diagnostyczn" (charakterystyka terenu, identyfikacja jego podstawowych cech, okre,lenie listy czynników strategicznych - siˇy, sˇabo,ci, szans i zagro(e' oraz wynikaj"cych z tego wizji rozwoju i odpowiadaj"cych im celów) i projektow" (tworzenie, wdra(anie, modyfikowanie i kontrolowanie propozycji dziaˇa' realizuj"cych cele strategiczne i przyj#tych przez wszystkich aktorów lokalnych). Konstruowanie strategii rozwoju gminy skˇada si# z analizy czynników strategicznych, okre,lenia celów, wyznaczenia wariantów, dokonania wyboru, konstruowania programów, ich wdra(ania, monitoringu oraz ewoluowania. Niestety w wielu polskich gminach dziaˇalno,ş promocyjna ma ci"gle jeszcze charakter dziaˇa' raczej nieskoordynowanych i sprowadza si# do przygotowywania i popularyzowania materiaˇów promocyjnych. Sˇu(y to w wi#kszo,ci informowaniu o gminie - marginalnie, cz#sto w sposób nie,wiadomy - i pozycjonowaniu gminy Uchanie, upowszechniaj"c nie do ko'ca dopracowany jej wizerunek. Wyraz "promocja" pochodzi od ˇaci'skiego sˇowa "promovere" - pobudzaş, lansowaş. Gródˇem powstania dziaˇalno,ci promocyjnej s" potrzeby informacji, wyst#puj"ce po obu stronach wymiany rynkowej - poda(y i popytu. Klient potrzebuje informacji, aby zdawaş sobie spraw# z istnienia ró(nych produktów, alternatywnych wobec siebie. Informacja taka pozwala mu na dokonanie wyboru.

165

Strategia RozwoRozwojuju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Do celów promocji gminy Uchanie mo(na zaliczyş gˇównie informowanie o gminie (o jego lokalizacji, dost#pno,ci komunikacyjnej, dost#pnych zasobach i atrakcjach): przekonywanie o zaletach oferty gminnej (wskazywanie unikalnych korzy,ci zwi"zanych z nabyciem oferty oraz przez porównanie z innymi gminami, innymi ofertami lokalnymi); pozycjonowanie - ksztaˇtowanie i utrwalanie wizerunku gminy Uchanie, tworzenie sprzyjaj"cego klimatu dla dziaˇa' lokalnych liderów, podmiotów promocji. Produktem gminy Uchanie s" rezultaty ka(dej dziaˇalno,ci, jaka odbywa si# na jej obszarze, podejmowanej z my,l" o zaspokojeniu czyich, potrzeb, dostarczaniu komu, korzy,ci. Specyficzny produkt, jakim jest oferta gminy Uchanie, a co za tym idzie soˇectw tej gminy, charakteryzuje si# indywidualno,ci" cech, co zwykle utrudnia zastosowanie znanych i sprawdzonych technik marketingowych. Ich wykorzystanie pozostaje w ,cisˇym zwi"zku z celami rozwoju gminy, w,ród których za najwa(niejszy przyjmuje si# staˇe zaspokajanie potrzeb lokalnej spoˇeczno,ci poprzez popraw# warunków (ycia w gminie. Szczegóˇowe cele marketingowe, to przede wszystkim: znalezienie nabywców oferty, nadanie istniej"cym produktom gminy cech po("danych na rynku docelowym, poznanie potrzeb i preferencji mieszka'ców gminy, poznanie potrzeb, preferencji potencjalnych zewn#trznych nabywców oferty gminy, w tym identyfikacja czynników wpˇywaj"cych na decyzje inwestorów, turystów, potencjalnych mieszka'ców gminy, przewidywanie zmian postaw i zachowa' segmentów nabywców, podnoszenie u(yteczno,ci oferty gminy, poprawa warunków (ycia mieszka'ców poprzez tworzenie zysku rozumianego jako kategoria spoˇeczna, tj. warunków i ,rodków do rozwoju gminy.

9.2. Wizerunek gminy Uchanie Wizerunek jest kluczem do rozwoju gminy. Ka(da gmina chce przyci"gaş turystów, inwestorów i nowych mieszka'ców, bo to oni poprawiaj" lokaln" koniunktur#, o(ywiaj" miejscowy rynek pracy. Aby wykreowaş po("dany wizerunek potrzebne jest znalezienie i wypromowanie unikalnej cechy, która wyró(nia gmin# na tle innych. Bezpo,redni przedmiot promocji jest zawsze elementem skˇadaj"cym si# na szeroko poj#ty wizerunek gminy Uchanie. Poj#cie "wizerunku gminy Uchanie " jest kategori" subiektywn". Podstaw" jego okre,lenia s" cechy obszaru, identyfikowane i skˇadane wedˇug zamierzonych proporcji w obraz gminy, zgodnie z subiektywnymi odczuciami u(ytkownika przestrzeni i jej zagospodarowania. Okre,lenie cech gminy Uchanie, maj"cych na celu rozpoznanie jego silnych i sˇabych stron, a tym samym atrakcyjno,ci dla klientów, obejmowaş powinno informacje dotycz"ce: mieszka'ców gminy, sytuacji demograficznej, sˇawnych osobisto,ci (yj"cych lub wywodz"cych si# z gminy, kultury i tradycji lokalnej spoˇeczno,ci, zachowanych do dzi, zwyczajów i obrz#dów, opisu szczególnych atrakcji gminy, jego zabytków, walorów przyrody. 166

Strategia RoRozwojuzwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

Wykreowanie wirtualnego wizerunku gminy b#dzie zadaniem strony internetowej gminy. Obecnie jest to Pródˇo informacji najszybciej i najszerzej docieraj"ce do wybranego odbiorcy. Przyszˇy wizerunek gminy okre,lany zostaˇ przez wizj# gminy. W przyszˇo,ci gmina b#dzie o,rodkiem gospodarczym o zró(nicowanej bazie ekonomicznej. Stanie si# atrakcyjnym rynkiem pracy oraz miejscem ,wiadczenia usˇug dla wˇasnych mieszka'ców. B#dzie miejscem pracy mˇodych wyksztaˇconych ludzi. B#dzie stabilny ekonomicznie i spoˇecznie oraz czysty ekologicznie. Gmina Uchanie b#dzie zdolna do konkurowania z pozostaˇymi gminami. Stanie si# o,rodkiem o spoˇeczno,ci legitymuj"cej si# wysokim poziomem wyksztaˇcenia z dobrze rozwini#tym szkolnictwem. Nast"pi uksztaˇtowanie si# nowej to(samo,ci gminy Uchanie jako o,rodka, którego spoˇeczno,ş cechuje wysoki stopie' identyfikacji z miejscem pracy i zamieszkania.

9.3. Uczestnicy promocji Postrzegany obraz kreuje pozytywny lub negatywny odbiór cech gminy, tym samym podnosi lub obni(a wiarygodno,ş oferty gminy. 'Publicity' gminy, czyli caˇo,ş opinii o niej, tworzona jest gˇównie przez jej mieszka'ców. Tak wi#c mieszka'cy powinni byş traktowani, jako zbiór jednostek oddziaˇuj"cych na realizacj# funkcji promocyjnych gminy. Spoˇecze'stwo gminy jest zarówno podmiotem, jak i przedmiotem dziaˇa' promocyjnych. Przedmiotowy charakter mieszka'ców gminy sprowadza si# do stanowienia przez nich jednego z elementów "klimatu" gminy, rozumianego jako "zbiór warunków charakterystycznych dla danej spoˇeczno,ci, wynikaj"cych z wieloletniego procesu jej tworzenia, zwi"zanych z kultur", poziomem i profilem wyksztaˇcenia itp. b#d"cych produktami gminy oraz przyczyniaj"cych si# jednocze,nie do powstania i uksztaˇtowania innych produktów". W tym znaczeniu mieszka'cy stanowi" skˇadnik oferty promocyjnej. Jednocze,nie s" jednym z podmiotów promocji gminy. Qwiadomie podejmuj" dziaˇania przyczyniaj"ce si# do tworzenia public relations na jej obszarze oraz jej 'publicity'. Tworz"c mniej lub bardziej sformalizowane grupy, czy dziaˇaj"c indywidualnie, informuj" o gminie, przedstawiaj" jej atrakcje, przekonuj" do zalet lokalizacji na jej obszarze, tworz" jej pozytywny wizerunek. Samoidentyfikacja lokalnej spoˇeczno,ci z zamierzeniami podmiotów promocji jest ju( produktem gminy, gdy( niesie ze sob" autentyczne warto,ci, b#d"ce cz#,ci" poszukiwanych cech zasobów ludzkich. Rodzaj przekazu promocyjnego jaki tworz" mieszka'cy jest wynikiem ich percepcji przestrzeni gminy. Ich dziaˇania promocyjne s" najcz#,ciej niezamierzone i nieu,wiadomione. Mieszka'cy buduj" wizerunek gminy w ,wiadomo,ci odbiorców poprzez zwykˇe kontakty mi#dzyludzkie. Dzi#ki temu gmina zdobywa nowych obywateli, pozyskuje kapitaˇ, jest odwiedzana przez turystów. Niebagatelne znaczenie w promocji gminy mo(e mieş dziaˇalno,ş "miejscowego bohatera", "lokalnej osobisto,ci". Osoby takie niejednokrotnie prowadz" dziaˇalno,ş promocyjn" jako hobby, wynikaj"ce z lokalnego patriotyzmu. Równie( stowarzyszenia miˇo,ników gminy, zajmuj"ce si# m.in. studiowaniem lokalnych dziejów i kronik, organizowaniem wystaw starych fotografii, popularyzowaniem gminy w wywiadach, artykuˇach i ksi"(kach, mog" wpˇywaş na odbiór oferty gminnej. Nierzadko ró(ne imprezy kulturalne, sportowe i okoliczno,ciowe inicjowane przez organizacje mieszka'ców maj" wpˇyw na obraz gminy, zwˇaszcza w gminach s"siednich. Promocja gminy jest zadaniem wˇasnym wˇadz lokalnych, zgodnie z ustaw" o samorz"dzie gminnym. Jest to indywidualny cel gminy. Przyj#ta zostaˇa zasada "kompetencji generalnej w zakresie spraw lokalnych". Indywidualne, publiczne 167

StrateStrategiagia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

wyst"pienia przedstawicieli wˇadz gminy czy innych liderów procesu promocji pomagaj" wpˇyn"ş na opini# lokalnej spoˇeczno,ci. W trakcie takich prezentacji powstaje mo(liwo,ş dyskusji i konfrontacji pogl"dów dotycz"cych poszczególnych dziaˇa' promocyjnych, zamierze' strategicznych wˇadz, ogólnie rozwa(anej przyszˇo,ci gminy itp.

9.4. Strona internetowa Niezb#dnym elementem promocji Strategii, nawi"zuj"cym do marketingu terytorialnego dla promowania gminy jest posiadanie profesjonalnej strony internetowej www, na której zamieszczone b#d" informacje dotycz"ce Strategii. Gmina, dzi#ki ogólnodost#pnym stronom www mo(e nie tylko promowaş strategi#, ale tak(e realizowaş jej wizj#, misj# oraz cele strategiczne, operacyjne i szczegóˇowe, zach#caş podmioty prawne i prywatne do inwestowania na ich terenie, mo(e promowaş turystyk# w swoim regionie, kraju, Europie i w ,wiecie, a tak(e reklamowaş wszelkie imprezy okoliczno,ciowe. Na stronach www powinny znalePş si# informacje dotycz"ce wszelkich jednostek naukowych, o,wiatowych i kulturalnych istniej"cych na terenie gminy. Ponadto wˇa,ciwym wydaje si# byş promowanie wszelkich imprez o charakterze dydaktyczno- kulturalnym, które mog" podnosiş poziom wyksztaˇcenia i wszelkich warto,ci obywatelskich mieszka'ców gminy. Firmy, ,wiadcz"ce usˇugi mi#dzy innymi dla gminy, mog" w porozumieniu z gmin" (odpˇatnie) reklamowaş swoje usˇugi równie( poza wˇasnym terenem, na jej stronach internetowych www. Dzi#ki przetargom organizowanym za po,rednictwem Internetu, zamiast przedstawiaş tradycyjne "papierowe" oferty, konkurenci coraz cz#,ciej licytuj" w sieci, kto dostarczy zamówiony towar lub wykona usˇug# po ni(szej cenie. W Unii Europejskiej przetargi internetowe mo(na przeprowadzaş przy ka(dym zamówieniu publicznym. Ustawa o podpisie elektronicznym umo(liwia zaˇatwienie wielu spraw bez konieczno,ci obsˇugi klientów na miejscu w urz#dzie. Taka mo(liwo,ş stwarza ogromne uˇatwienie dla osób korzystaj"cych z usˇug urz#du, a tak(e stanowi dodatkow" sposobno,ş do redukcji kosztów dla urz#dów gminnych. Sˇu(by ratunkowe oraz sˇu(by interwencyjne mog" aktywnie uczestniczyş w systemie informacyjnym gminy poprzez udost#pnianie niepoufnych informacji w wyznaczonych dziaˇach portalu wirtualnej gminy. Aby strona internetowa przyci"gaˇa potencjalnych inwestorów i turystów nale(y: Wyznaczyş cel jaki powinna speˇniaş strona internetowa Podstawowym celem strony internetowej jest przedstawienie informacji o gminie. Strona powinna zawieraş dane teleadresowe, plan gminy. Powinna przedstawiaş aktualno,ci kulturalne i gospodarcze. Funkcje te mo(e speˇniaş wizytówka internetowa - jest to najprostsza strona www. Wykonaş profesjonaln stron( www Gmina b#dzie postrzegany przez pryzmat jego witryny www. Profesjonalna strona www jest wa(nym elementem kampanii promocyjnej gminy i jej walorów, zwˇaszcza turystyczno œ wypoczynkowych i inwestycyjnych. Kupiş domen(, która b(dzie ˇatwa do zapami(tania Wˇa,ciwy adres strony - domena - jest wa(nym skˇadnikiem kampanii reklamowej.

Uatrakcyjnianie strony internetowej jest mo(liwe m.in. poprzez: 168

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----2020202015151515

Tematycznoş witryny. U(ytkownicy Internetu cz#sto szukaj" dodatkowych informacji zakomunikowanych w wiadomo,ciach. Utworzenie ˇ"cza mi#dzy witryn" gminy, a najnowszymi wiadomo,ciami mo(e byş ,wietnym sposobem przyci"gni#cia go,ci do witryny. Regularna aktualizacja informacji. Utrzymywanie aktualno,ci informacji jest dla odwiedzaj"cych sygnaˇem, (e gmina powa(nie podchodzi do petenta i zainteresowanych. Rozsyˇanie biuletynu e-mail. Ta popularna taktyka promocyjna jest bardzo efektywna. Przy wysyˇaniu biuletynu nale(y zadbaş o jego zwi#zˇo,ş i poziom informacji. Wiele gmin popeˇnia powany bˇd: raz wykonana strona nigdy si( nie zmienia. Powoduje to zmniejszenie ilo,ci wizyt internautów na stronie. Internauta szybko si# tak" stron" znudzi. Tylko aktualizowanie strony - dodawanie nowych zdj#ş, informacji o gminie, o imprezach - mo(e zapewniş du(e zainteresowanie stron" www i spowodowaş wzrost liczby turystów i inwestorów. Aktualizowanie strony internetowej gminy powinno dokonywaş si# przynajmniej raz w tygodniu. Na stronie www. musi znalePş si# cz#,ş przeznaczona dla potencjalnych inwestorów uwzgl#dniaj"ca np. zasady nabywania nieruchomo,ci w kraju (ewentualnie wskazanie miejsca, gdzie tak" wiedz# mo(na uzyskaş), uchwaˇy dotycz"ce inwestorów, ogˇoszenia i adresy internetowe instytucji otoczenia biznesu œ m.in. regionalna agencja rozwoju, urz"d marszaˇkowski, wojewódzki, powiatowy.

9.5. Public Relations

Realizacja zada' zawartych w ¡ Strategii Rozwoju Gminy Uchanie na lata 2007 œ 2015“ wymaga akceptacji spoˇecznej. Nie ulega najmniejszej w"tpliwo,ci, (e równie( skuteczno,ş dziaˇa' zapisanych w tym dokumencie zale(y w du(ym stopniu od reakcji spoˇeczno,ci lokalnej na proponowane dziaˇania. W zwi"zku z tym public relations Strategii powinno w przyst#pny sposób prezentowaş: przyczyny podj#cia dziaˇa', spodziewane wskaPniki osi"gni#ş: produkty i rezultaty, zalety wybranych wariantów dziaˇania. Nale(y zaznaczyş, (e public relations, to nie s" jedynie kontakty z pras" i mediami. W gr# wchodz" równie( sposób wprowadzania projektów, spotkania z grupami, których Strategia dotyczy, minimalizacja ewentualnych negatywnych efektów planowanych dziaˇa'. W rezultacie powinno zostaş utrzymane zainteresowanie realizacj" dziaˇa' obj#tych Strategi" (kontrola spoˇeczna), a w jego konsekwencji - ustanowienie i utrzymanie wzajemnego zrozumienia mi#dzy beneficjentami Strategii, a odbiorcami poszczególnych projektów oraz polepszenie spoˇecznego stosunku do dziaˇa' i uksztaˇtowanie mechanizmów poparcia spoˇecznego dla realizacji Strategii. Public relations to tak(e wa(ny instrument informacji o sukcesach realizacji Strategii i jego wpˇywie na podniesienie standardów zamieszkania dla mieszka'ców gminy oraz jej rozwoju.

169

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 22007007007007----20152015

9.6. Nawizanie do marketingu terytorialnego Marketing terytorialny, jest celow" i systematyczn" dziaˇalno,ci" administracji samorz"dowej zmierzaj"c" poprzez procesy wymiany i oddziaˇywania do rozpoznania, ksztaˇtowania i zaspokojenia potrzeb oraz pragnie' spoˇeczno,ci lokalnej gminy Uchanie. Gˇównym celem marketingu terytorialnego jest wpˇywanie na opinie, postawy i sposoby zachowywania si# ‚zewn#trznych“ (adresaci poza granicami gminy) i ‚wewn#trznych“ (adresaci w granicach gminy) grup zainteresowanych klientów przez ksztaˇtowanie wˇa,ciwego zestawu ,rodków oraz instrumentów stymulowania kontaktów wymiennych. Inaczej mówi"c podmioty marketingu terytorialnego œ organy administracji samorz"dowej, przedsi#biorstwa komunalne, firmy prywatne (dziaˇaj"ce na zlecenie wˇadz samorz"dowych) oraz specjalnie powoˇane instytucje powinni zabezpieczaş byt mieszka'ców oraz zaspokoiş ich potrzeby. Podmioty te tak(e zwane ‚grup" planistyczn"“ s" pierwszym poziomem w marketingu terytorialnym i s" odpowiedzialnie za efekty programów marketingowych. Mo(na to wyraziş tak(e w postaci trzech celów kierunkowych: rozwijanie i umacnianie usˇug ,wiadczonych przez instytucje publiczne, z których korzystanie jest utrudnione dla mieszka'ców gminy oraz jej podmiotów gospodarczych, ksztaˇtowanie pozytywnego wizerunku gminy, podnoszenie atrakcyjno,ci oraz pozycji gminy. Drugim poziomem marketingu terytorialnego gminy s" ‚czynniki œ narz#dzia marketingowe“ œ instrumenty przez które podmioty mog" oddziaˇywaş na konkretny segment rynku. Do podstawowych nale(": infrastruktura gminy, image, jako,ş (ycia, ludzie, atrakcje. Na pytanie ‚Komu?“ lub ‚Dla kogo?“ odpowiada poziom drugi, w którym przedstawione s" rynki docelowe dla marketingu terytorialnego (tury,ci, eksporterzy, inwestorzy, przedsi#biorcy itp.). To wˇa,nie podmioty marketingu terytorialnego zabiegaj" o ich korzystne opinie, postawy oraz sposoby zachowywania si#, które zapewniaj" lepsze warunku rozwoju. Najwi#kszy wpˇyw na marketing terytorialny miaˇy i maj" nadal procesy przeobra(e' spoˇeczno œ ekonomicznych, w,ród nich mo(na zaliczyş m.in. wzrost konkurencji i wspóˇzawodnictwa mi#dzy ró(nymi regionami, wzrost ,wiadomo,ci spoˇecznej i ekonomicznej spoˇecze'stwa. Dzi#ki temu rozwija si# on coraz bardziej dynamicznie i niedˇugo b#dzie jednym z wa(niejszych zagadnie' przyszˇych specjalistów. W celu zaprojektowania i zbudowania nowoczesnej bazy dla jednostek samorz"du terytorialnego gminy wykorzystuj"c przy tym marketing terytorialny, nale(y najpierw poddaş analizie system informacji marketingowej. System informacji marketingowej gminy (SIM) jest zbiorem procedur i metod ci"gˇego planowania, zbierania, przechowywania i analizy danych oraz otrzymywania informacji przydatnych do podejmowania decyzji marketingowej. Jest on cz#,ci" skˇadow" systemu informatycznego zarz"dzania, cz#,ci", która dostarcza informacji potrzebnych do podj#cia odpowiednich decyzji finansowych, organizacyjnych, a przede wszystkim strategicznych dla gminy. 170

Strategia Rozwoju Gminy UcUchaniehanie na lata 20072007----20152015

Po poddaniu analizie struktury organizacyjnej gminy, koncepcja terytorialnego marketingu i systemu informacji marketingowej, mo(na przyst"piş do budowy interaktywnej bazy danych gminy.

171

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

SSSpSpppiiiissss tttrtrrreeee0000cccciiii

WSTcP 6 1. ZA˛OUENIA OGÌLNE I METODOLOGICZNE 8

1.1. Podstawowe definicje 1.2. Zaˇo(enia wyj,ciowe 1.3. Horyzont czasowy

2. OGÌLNA CHARAKTERYSTYKA 10 2.1. Przestrze' i ,rodowisko 2.2. Sfera spoˇeczna 2.3. Sfera gospodarcza 2.4. Infrastruktura techniczna 2.5. Infrastruktura spoˇeczna 2.6. Zarz"dzanie

3. ANALIZA UWARUNKOWAA ROZWOJOWYCH 33 3.1. Analiza SWOT 3.2. Identyfikacja problemów 3.3. Badania ankietowe liderów opinii publicznej, konsultacje spoˇeczne, wizja lokalna.

4. PODSTAWOWE ELEMENTY STRATEGII ROZWOJU 61

4.1 Wizja 4.2. Misja 4.3. Cele rozwoju

5. POWI^ZANIE CELÌW I OBSZARÌW ROZWOJOWYCH 64 STRATEGII Z CELAMI I KIERUNKAMI ROZWOJU DOKUMENTÌW STRATEGICZNYCH NA POZIOMIE KRAJU, WOJEWÌDZTWA, POWIATU.

172

Strategia Rozwoju GGminyminy Uchanie na lata 20072007----20152015

6. DELIMITACJA OBSZARÌW ROZWOJOWYCH 82 6.1. Definicja delimitacji 6.2. Kryteria wyboru 6.3. Delimitacji 6.4. Pozycjonowanie Pródeˇ finansowania zada' wpisanych do Strategii.

7. WIELOLETNI PROGRAM INWESTYCYJNY 130 7.1. Podstawa opracowania WPI 7.2. Zaˇo(enia prognozy finansowej b#d"cej podstaw" okre,lenia poziomu inwestowania w poszczególnych latach WPI 7.2.1 Wst#p do prognozy finansowej 7.2.2 Zaˇo(enia makroekonomiczne 7.2.3 Zaˇo(enia do dochodów i wydatków bud(etowych oraz przychodów i rozchodów 7.3. Wieloletni Plan Inwestycyjny na lata 2007-2015- charakterystyka 7.4. Wieloletni Plan Inwestycyjny na lata 2007-2015 (ewentualnie z poszerzon" prognoz" do roku 2020) 7.5. Mo(liwo,ci inwestycyjne na lata 2007-2015 7.6. Metodyka opracowania i wdra(ania WPI 7.6.1. Przedmiot Wieloletniego Planu Inwestycyjnego 7.6.2. Funkcje Wieloletniego Planu Inwestycyjnego 7.6.3. Fazy i etapy tworzenia Wieloletniego Planu Inwestycyjnego 7.6.4. Zespóˇ realizujcy 7.6.5. Wnioskodawcy, tryb skˇadania i oceny wniosków 7.6.6. Formularz, instrukcje ich wypeˇniania 7.6.7. Kryteria wyˇaniania priorytetów inwestycyjnych i ustalanie hierarchii wanoci zada' 7.6.8. Sposób okrelania i weryfikacji kosztów projektów 7.6.9. Monitoring zada'. 7.7. Podsumowanie i wnioski

8. ZARZ^DZANIE STRATEGI^ 145 8.1. Przebieg prac nad Strategi" œ system komunikacji i udziaˇ mieszka'ców w realizacji Strategii, konsultacje spoˇeczne 8.2. Harmonogram realizacji Strategii 8.3. Monitoring i ewaluacja Strategii 8.4. Wdra(anie strategii.

173

Strategia Rozwoju Gminy Uchanie na lata 20072007----20152015

9. MARKETING TERYTORIALNY 152 9.1. Promocja Strategii 9.2. Wizerunek gminy 9.3. Uczestnicy promocji 9.4. Strona internetowa, 9.5. Public Relations, 9.6. Nawi"zanie do marketingu terytorialnego.

174