Richard Strauss (1864-1949) Orchestral Songs , 1 Das Rosenband, Op. 36/1, Klopstock 2:56 soprano 2 Ich wollt ein Sträusslein binden, Op. 68/2, Brentano 3:31 Vier letzte Lieder Rundfunk- 3 Säusle, liebe Myrte, Op. 68/3, Brentano 4:53 Four Last Songs Sinfonieorchester Berlin 4 Als mir dein erklang, Op. 68/4, Brentano 3:51 5 Befreit,Op. 39/4, Dehmel 5:29 Rainer Wolters, concertmaster 6 Ruhe, meine Seele!, Op. 27/1, Henckell 4:06 , 7 Wiegenlied, Op. 41/1, Dehmel 3:43 conductor 8 Meinem Kinde, Op. 37/3, Falke 2:45

9 Zueignung, Op. 10/1, von Gilm zu Rosenegg 1:35

10 Morgen!, Op.27/4, Mackay 3:35 11 Die heiligen drei Könige aus Morgenland, Op. 56/6, Heine 6:09 Soile Isokoski Vier letzte Lieder, Op. posth. 20:51 12 Frühling, Hesse 2:59 Rundfunk 13 September, Hesse 4:52 Sinfonieorchester © Universal Edition (1, 6, 8-10) 14 Beim Schlafengehen, Hesse 4:58 © Fürstner (2-4) Berlin © Rob. Forberg – P. Jurgenson (5) © F.E.C. Leuckart (7) 15 Im Abendrot, von Eichendorff 7:41 © Boosey & Hawkes (11-15) ODE 982-2 [64:24] Marek Janowski 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 2

Few composers have left the world Mahler had left off. While Strauss song and arranged for piano accom- song when Pauline was pregnant. Two with such a radiant farewell as originally wrote most of his songs paniment later in the same year. years later, he wrote another fine and Richard Strauss (1864-1949) did in with piano accompaniment, in Sometimes the long delay between well-loved lullaby, Wiegenlied (1899, his Vier letzte Lieder (1948). Strictly orchestrating them he managed to the original version and the orchestrated 1900), where a wonderful speaking, they were not really his last give them a new, independent guise orchestration had a profound impact melody merges with an almost compositions – he completed the little- often surprisingly different from the on the nature of the song. Ruhe, insubstantially delicate orchestration. known Malven in November in the same original version. Besides, Strauss’s meine Seele! was written in 1894 and Strauss was very much a down-to- year – but they can easily be construed melodic writing is often on a grand orchestrated in 1948, over half a earth person, and spiritual matters as a sort of spiritual testament. They scale that almost begs for an orchestral century later. In the meantime, both remained somewhat alien to him. One represent the culmination of his backing. the Strauss’s world and his view of it of the few religious pieces in his output spectacular career as a vocal composer, Strauss achieved mastery as a vocal had changed fundamentally. In the is the devout Die heiligen drei Könige a career that lasted throughout his composer in his twenties in the mid- orchestral version, the sombre and aus Morgenland (1906), narrating the long and prolific life: Strauss actually 1880s. The nine songs in op. 10 belong serious tones of the song are deeper Adoration of the Magi. After this song, 2 wrote his first song at the age of six, to this period. They were earlier dated than they were originally, and the it took over ten years for him to write 3 and when he died in September 1949, to 1882-83, but it has subsequently lyrics had acquired a wholly new his next songs, opp. 66-69 (1918). The he left a sketch for an unfinished vocal emerged that they were in fact written meaning for the composer, who had six songs of op. 68, very varied in mood, work on his desk. in 1885. The voluptuously melodic lived through war and was approaching are settings of texts by Clemens Strauss gained a close and faithful Zueignung that opens the opus is one death. Ruhe, meine Seele! is contained Brentano. The three melodically rich interpreter for his songs when he of Strauss’s most popular songs, yet in op. 27, which Strauss wrote as a songs from the opus featured on this married soprano singer Pauline de he did not orchestrate it until 1940. wedding present for his wife Pauline. disc were orchestrated by Strauss in Ahna in September 1894. In fact, he Certain other songs also had to wait a The opus includes more positive 1940. wrote most of his songs for soprano long time before finding a new life in feelings too: a confident world view is Vier letzte Lieder, the epitome of voice, having an exceptionally profound an orchestral guise. For example, the reflected in Morgen!, a sensitively Strauss’s vocal output, was completed understanding of its potential. Strauss’s intensive and introvert song of parting sketched song that is one of Strauss’s between May and September, 1948. vocal writing was at its most brilliant Befreit was written in 1898 but not most concise (1894, orchestrated 1897). The order in which the songs are when he combined the soprano voice orchestrated until 1933. The glowing His family inspired him to write the performed is different from that in with his other great love, the orchestra. romantic love song Das Rosenband bright lullaby Meinem Kinde (1897), which they were completed; the work As a composer of orchestral songs, he (1897), on the other hand, was exceptionally scored for a small was not given its present ordering continued from where Berlioz and originally conceived as an orchestral chamber ensemble; Strauss wrote this until it was printed in 1950. The title 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 2

Few composers have left the world Mahler had left off. While Strauss song and arranged for piano accom- song when Pauline was pregnant. Two with such a radiant farewell as originally wrote most of his songs paniment later in the same year. years later, he wrote another fine and Richard Strauss (1864-1949) did in with piano accompaniment, in Sometimes the long delay between well-loved lullaby, Wiegenlied (1899, his Vier letzte Lieder (1948). Strictly orchestrating them he managed to the original version and the orchestrated 1900), where a wonderful speaking, they were not really his last give them a new, independent guise orchestration had a profound impact melody merges with an almost compositions – he completed the little- often surprisingly different from the on the nature of the song. Ruhe, insubstantially delicate orchestration. known Malven in November in the same original version. Besides, Strauss’s meine Seele! was written in 1894 and Strauss was very much a down-to- year – but they can easily be construed melodic writing is often on a grand orchestrated in 1948, over half a earth person, and spiritual matters as a sort of spiritual testament. They scale that almost begs for an orchestral century later. In the meantime, both remained somewhat alien to him. One represent the culmination of his backing. the Strauss’s world and his view of it of the few religious pieces in his output spectacular career as a vocal composer, Strauss achieved mastery as a vocal had changed fundamentally. In the is the devout Die heiligen drei Könige a career that lasted throughout his composer in his twenties in the mid- orchestral version, the sombre and aus Morgenland (1906), narrating the long and prolific life: Strauss actually 1880s. The nine songs in op. 10 belong serious tones of the song are deeper Adoration of the Magi. After this song, 2 wrote his first song at the age of six, to this period. They were earlier dated than they were originally, and the it took over ten years for him to write 3 and when he died in September 1949, to 1882-83, but it has subsequently lyrics had acquired a wholly new his next songs, opp. 66-69 (1918). The he left a sketch for an unfinished vocal emerged that they were in fact written meaning for the composer, who had six songs of op. 68, very varied in mood, work on his desk. in 1885. The voluptuously melodic lived through war and was approaching are settings of texts by Clemens Strauss gained a close and faithful Zueignung that opens the opus is one death. Ruhe, meine Seele! is contained Brentano. The three melodically rich interpreter for his songs when he of Strauss’s most popular songs, yet in op. 27, which Strauss wrote as a songs from the opus featured on this married soprano singer Pauline de he did not orchestrate it until 1940. wedding present for his wife Pauline. disc were orchestrated by Strauss in Ahna in September 1894. In fact, he Certain other songs also had to wait a The opus includes more positive 1940. wrote most of his songs for soprano long time before finding a new life in feelings too: a confident world view is Vier letzte Lieder, the epitome of voice, having an exceptionally profound an orchestral guise. For example, the reflected in Morgen!, a sensitively Strauss’s vocal output, was completed understanding of its potential. Strauss’s intensive and introvert song of parting sketched song that is one of Strauss’s between May and September, 1948. vocal writing was at its most brilliant Befreit was written in 1898 but not most concise (1894, orchestrated 1897). The order in which the songs are when he combined the soprano voice orchestrated until 1933. The glowing His family inspired him to write the performed is different from that in with his other great love, the orchestra. romantic love song Das Rosenband bright lullaby Meinem Kinde (1897), which they were completed; the work As a composer of orchestral songs, he (1897), on the other hand, was exceptionally scored for a small was not given its present ordering continued from where Berlioz and originally conceived as an orchestral chamber ensemble; Strauss wrote this until it was printed in 1950. The title 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 4

of the work was also provided by the A native of Finland, Soile Isokoski Tokyo. They have also recorded works Covent Garden, as well as in Dresden publisher. The premiere took place in graduated from the by numerous Finnish (ODE 963-2) and Munich as Elsa in , London in May 1950, eight months in Helsinki and made her concert and Scandinavian composers as well among others. In January 2002, Ms. after the composer’s death. debut there in 1986. In 1987 Ms. as Schubert and Schumann. Isokoski made her debut as Countess/ Vier letzte Lieder is a work of timeless Isokoski won 2nd prize in the BBC Ms. Isokoski continues to work at the beauty, profound nostalgia and a serene Singer of the World Competition and together with many famous conductors Metropolitan . acceptance of the ultimate power, subsequently won 1st prize in the Elly including , Jukka-Pekka Death. The first song, Frühling, Ameling and Tokyo International Saraste, Esa-Pekka Salonen, James retains a bright sense of spring, but Singing Competitions. Conlon, Marek Janowski, , Founded in 1923, the Rundfunk- in the next two ones, September and After several concert appearances Neeme Järvi, , Sir Sinfonieorchester Berlin is the oldest Beim Schlafengehen, the mood grows she made her opera debut in the role , , Zubin radio symphony orchestra in Germany. darker. In the last song, Im Abendrot, of Mimí in La Bohème at the Finnish Mehta, , Bernhard Leading 20th-century composers an old couple looks towards the National Opera in Helsinki. Since Haitink, Gennady Rozhdestvensky, participated in the broadcasting of 4 sunset, and when the text towards the then she has sung in all the leading Peter Schreier, and contemporary music with the orchestra 5 end asks “Ist dies etwa der Tod?” (Is houses in Europe including , . In 1997 she recorded as conductors or as soloists, including this perhaps death?), Strauss quotes Hamburgische Staatsoper, Berliner Donna Elvira/ under Paul Hindemith, Arthur Honegger, from a tone poem that he wrote Staatsoper, Munich, Vienna, Opera Abbado’s baton. Darius Milhaud, Serge Prokofiev, almost six decades earlier — Tod und Bastille and Covent Garden. Ms. Her operatic repertoire is constantly Richard Strauss, Arnold Schönberg, Verklärung. Then, as the voice falls Isokoski appears regularly as a guest increasing. Her recent role debuts Igor Stravinsky, Wladimir Vogel, Kurt silent, the orchestra puts the music to at many international music festivals have been Agathe/Freischütz, Elsa/ Weill and Alexander Zemlinsky, and bed and achieves a state of perfect including the Salzburger Festspiele Lohengrin (in Athens under Plasson), more recently Krzysztof Penderecki, calm. The sunset in Im Abendrot and the Savonlinna Opera Festival. Margarethe/ (Savonlinna Opera Peter Maxwell Davies, Friedrich represented the twilight not only of Ms. Isokoski has a wide-ranging Festival), Rachel/ (Vienna Goldmann, Berthold Goldschmidt, an exceptionally long career but of the concert repertoire and regularly gives State Opera) and Eva/Die Meistersinger Siegfried Matthus, Matthias Pintscher entire Romantic tradition whose last recitals with her permanent accompanist (under Haitink in Covent Garden). and Udo Zimmermann. great representative Strauss was. Marita Viitasalo. Together they have In 2001 she performed as Desdemona, The Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin given recitals in London, Paris, Liú, Donna Elvira and Pamina in has also been comfortable with the Kimmo Korhonen Amsterdam, Munich, Vienna, Rome, Vienna, in Faust at the Opéra major symphonic repertoire from the Translation: Jaakko Mäntyjärvi Athens, Moscow, St. Petersburg and National de Paris and Così fan tutte at very beginning, performing under chief 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 4

of the work was also provided by the A native of Finland, Soile Isokoski Tokyo. They have also recorded works Covent Garden, as well as in Dresden publisher. The premiere took place in graduated from the Sibelius Academy by numerous Finnish (ODE 963-2) and Munich as Elsa in Lohengrin, London in May 1950, eight months in Helsinki and made her concert and Scandinavian composers as well among others. In January 2002, Ms. after the composer’s death. debut there in 1986. In 1987 Ms. as Schubert and Schumann. Isokoski made her debut as Countess/ Vier letzte Lieder is a work of timeless Isokoski won 2nd prize in the BBC Ms. Isokoski continues to work The Marriage of Figaro at the beauty, profound nostalgia and a serene Singer of the World Competition and together with many famous conductors . acceptance of the ultimate power, subsequently won 1st prize in the Elly including Okko Kamu, Jukka-Pekka Death. The first song, Frühling, Ameling and Tokyo International Saraste, Esa-Pekka Salonen, James retains a bright sense of spring, but Singing Competitions. Conlon, Marek Janowski, Seiji Ozawa, Founded in 1923, the Rundfunk- in the next two ones, September and After several concert appearances Neeme Järvi, John Eliot Gardiner, Sir Sinfonieorchester Berlin is the oldest Beim Schlafengehen, the mood grows she made her opera debut in the role Colin Davis, Andrew Davis, Zubin radio symphony orchestra in Germany. darker. In the last song, Im Abendrot, of Mimí in La Bohème at the Finnish Mehta, Daniel Barenboim, Bernhard Leading 20th-century composers an old couple looks towards the National Opera in Helsinki. Since Haitink, Gennady Rozhdestvensky, participated in the broadcasting of 4 sunset, and when the text towards the then she has sung in all the leading Peter Schreier, Riccardo Muti and contemporary music with the orchestra 5 end asks “Ist dies etwa der Tod?” (Is houses in Europe including La Scala, Claudio Abbado. In 1997 she recorded as conductors or as soloists, including this perhaps death?), Strauss quotes Hamburgische Staatsoper, Berliner Donna Elvira/Don Giovanni under Paul Hindemith, Arthur Honegger, from a tone poem that he wrote Staatsoper, Munich, Vienna, Opera Abbado’s baton. Darius Milhaud, Serge Prokofiev, almost six decades earlier — Tod und Bastille and Covent Garden. Ms. Her operatic repertoire is constantly Richard Strauss, Arnold Schönberg, Verklärung. Then, as the voice falls Isokoski appears regularly as a guest increasing. Her recent role debuts Igor Stravinsky, Wladimir Vogel, Kurt silent, the orchestra puts the music to at many international music festivals have been Agathe/Freischütz, Elsa/ Weill and Alexander Zemlinsky, and bed and achieves a state of perfect including the Salzburger Festspiele Lohengrin (in Athens under Plasson), more recently Krzysztof Penderecki, calm. The sunset in Im Abendrot and the Savonlinna Opera Festival. Margarethe/Faust (Savonlinna Opera Peter Maxwell Davies, Friedrich represented the twilight not only of Ms. Isokoski has a wide-ranging Festival), Rachel/La Juive (Vienna Goldmann, Berthold Goldschmidt, an exceptionally long career but of the concert repertoire and regularly gives State Opera) and Eva/Die Meistersinger Siegfried Matthus, Matthias Pintscher entire Romantic tradition whose last recitals with her permanent accompanist (under Haitink in Covent Garden). and Udo Zimmermann. great representative Strauss was. Marita Viitasalo. Together they have In 2001 she performed as Desdemona, The Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin given recitals in London, Paris, Liú, Donna Elvira and Pamina in has also been comfortable with the Kimmo Korhonen Amsterdam, Munich, Vienna, Rome, Vienna, in Faust at the Opéra major symphonic repertoire from the Translation: Jaakko Mäntyjärvi Athens, Moscow, St. Petersburg and National de Paris and Così fan tutte at very beginning, performing under chief 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 6

conductors Bruno Seidler-Winkler The German conductor Marek of the great orchestras and the (1926-32), Eugen Jochum (1932-34), Janowski established himself at an leading opera companies of the world. Sergiu Celibidache (1945-46), Hermann early stage in his career when he was In the past few seasons he has worked Abendroth (1953-56), Rolf Kleinert appointed Music Director at Freiburg closely with the Boston Symphony, (1959-73), Heinz Rögner (1973-93) and at Dortmund Opera (1973-79), the Pittsburgh Symphony and the and Rafael Frühbeck de Burgos (1994- and as Principal Conductor of the Philadelphia Orchestra, with the 2000) and numerous distinguished Royal Liverpool Philharmonic Orchestra Leipzig Gewandhaus, Dresden guest conductors such as Otto Klemperer, (1983-1986). Staatskapelle, NDR Hamburg, Bruno Walter, Erich Kleiber and Michail 1984-1999 Janowski held the post Tonhalle, and the Oslo PO. He has Jurowski, the orchestra’s current of Music Director of the Orchestra also worked successfully with the principal guest conductor. The orchestra Philharmonique de Radio France and Berlin Philharmonic, the Bayerischer has also been in close collaboration transformed the orchestra into an Rundfunk, the Munich Philharmonic, with Marek Janowski since 1999. ensemble of international standing. the Philharmonia Orchestra, the 6 Apart from giving some 60 public 1986-1990, Janowski was also Music Royal Philharmonic Orchestra, the 7 concerts annually in Berlin and abroad, Director of the Gürzenich Orchestra, NHK Symphony, in the opera houses the orchestra also makes recordings for Cologne. of Vienna, Munich, Berlin, Dresden, DeutschlandRadio and various record In January 1999 Marek Janowski San Francisco, The Met and the labels. Several of the orchestra’s was appointed Artistic Director of the Chicago Lyric Opera. recordings have received the German Monte Carlo Philharmonic Orchestra Janowski is a noted recording artist Record Critics’ Prize. The orchestra and from July 2000 this role expanded and is highly acclaimed for the release received the ‘Echo Klassik 2000’ prize to Music Director, Conductor in Chief. of Wagner’s Der Ring des Nibelungen for its recording of Messiaen’s Trans- In January 2001, he also took on the with the Dresden Staatskapelle. With figuration de Notre Seigneur Jésus-Christ role of Chief Conductor and Artistic the Orchestre Philharmonique de under Karl Anton Rickenbacher. Director of the Dresden PO. From the Radio France he has recorded The orchestra has toured extensively beginning of the 2002-03 season, Bruckner Symphonies Nos. 4 and 6, since 1956, visiting 20 countries. Marek Janowski will be artistic director Wagner excerpts, a highly acclaimed These tours include six visits to Japan and chief conductor of the Berlin Radio version of Turangalila and the four Marek Janowski and the orchestra’s first visit to China Symphony Orchestra. symphonies by Roussel which was in 1998. Marek Janowski guest conducts many awarded Diapason D’Or in 1996. 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 6

conductors Bruno Seidler-Winkler The German conductor Marek of the great orchestras and the (1926-32), Eugen Jochum (1932-34), Janowski established himself at an leading opera companies of the world. Sergiu Celibidache (1945-46), Hermann early stage in his career when he was In the past few seasons he has worked Abendroth (1953-56), Rolf Kleinert appointed Music Director at Freiburg closely with the Boston Symphony, (1959-73), Heinz Rögner (1973-93) and at Dortmund Opera (1973-79), the Pittsburgh Symphony and the and Rafael Frühbeck de Burgos (1994- and as Principal Conductor of the Philadelphia Orchestra, with the 2000) and numerous distinguished Royal Liverpool Philharmonic Orchestra Leipzig Gewandhaus, Dresden guest conductors such as Otto Klemperer, (1983-1986). Staatskapelle, NDR Hamburg, Bruno Walter, Erich Kleiber and Michail 1984-1999 Janowski held the post Tonhalle, and the Oslo PO. He has Jurowski, the orchestra’s current of Music Director of the Orchestra also worked successfully with the principal guest conductor. The orchestra Philharmonique de Radio France and Berlin Philharmonic, the Bayerischer has also been in close collaboration transformed the orchestra into an Rundfunk, the Munich Philharmonic, with Marek Janowski since 1999. ensemble of international standing. the Philharmonia Orchestra, the 6 Apart from giving some 60 public 1986-1990, Janowski was also Music Royal Philharmonic Orchestra, the 7 concerts annually in Berlin and abroad, Director of the Gürzenich Orchestra, NHK Symphony, in the opera houses the orchestra also makes recordings for Cologne. of Vienna, Munich, Berlin, Dresden, DeutschlandRadio and various record In January 1999 Marek Janowski San Francisco, The Met and the labels. Several of the orchestra’s was appointed Artistic Director of the Chicago Lyric Opera. recordings have received the German Monte Carlo Philharmonic Orchestra Janowski is a noted recording artist Record Critics’ Prize. The orchestra and from July 2000 this role expanded and is highly acclaimed for the release received the ‘Echo Klassik 2000’ prize to Music Director, Conductor in Chief. of Wagner’s Der Ring des Nibelungen for its recording of Messiaen’s Trans- In January 2001, he also took on the with the Dresden Staatskapelle. With figuration de Notre Seigneur Jésus-Christ role of Chief Conductor and Artistic the Orchestre Philharmonique de under Karl Anton Rickenbacher. Director of the Dresden PO. From the Radio France he has recorded The orchestra has toured extensively beginning of the 2002-03 season, Bruckner Symphonies Nos. 4 and 6, since 1956, visiting 20 countries. Marek Janowski will be artistic director Wagner excerpts, a highly acclaimed These tours include six visits to Japan and chief conductor of the Berlin Radio version of Turangalila and the four Marek Janowski and the orchestra’s first visit to China Symphony Orchestra. symphonies by Roussel which was in 1998. Marek Janowski guest conducts many awarded Diapason D’Or in 1996. 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 8

Selten hat ein Komponist der Stimme bewies. Am brillantesten melodischen Bögen verlaufenden und ernsten Farben nochmals verstärkt, Musikwelt einen solch schönen zeigte sich Strauss, wenn er den Sopran zu seinen beliebtesten Schöpfungen und der Text bekommt nach den von Abschiedsgruß hinterlassen wie und seine zweite große Vorliebe, das zählenden Lied. Er hat es erst 1940 Strauss durchlebten Kriegsereignissen Richard Strauss (1864-1949) kurz Orchester, miteinander kombinierte. orchestriert. Auch im Fall einiger und kurz vorm eigenen Tod einen vor seinem Tod mit den Vier letzten So setzte er die u.a. von Berlioz und anderer Lieder ist der Abstand zwischen völlig neuen Sinn. Liedern (1948). Ungeachtet dieses Mahler begonnene Entwicklung des der ursprünglichen Klavierversion und Ruhe, meine Seele! zählt zum op. 27, Titels handelt es sich nicht um seine Orchesterlieds fort, und dies, obwohl der Orchesterfassung ungewöhnlich welches Strauss als Hochzeitsgeschenk allerletzte Liedkomposition, im November der größte Teil seiner Lieder zuallererst groß. So entstand beispielsweise das für seine Frau Pauline komponierte. des gleichen Jahres schuf er noch das in Form eines mit Klavierbe- mit einer inneren Intensität ausgestattete Daher greift er in diesem Opus auch bislang kaum bekannte Malven. gleitung entstand. Aber Strauss Trennungslied Befreit schon 1898, andere Gefühle auf. So drückt das zu Trotzdem erkennt man in den Vier orchestrierte viel, und gewöhnlich erhielt aber erst 1933 seine orchestrale seinen gediegensten Liedern zählende, letzten Liedern, dem Höhepunkt einer gelang es ihm, seinen Liedern dadurch Form. Das schwelgerisch romantische mit empfindsamer Hand komponierte langen Karriere als Liedkomponist, einen im Vergleich zur ersten Fassung Liebeslied Das Rosenband (1897) Morgen! (1894/orchestriert 1897) 8 unschwer sein intellektuelles Testament überraschend neuen, souveränen Aus- komponierte Strauss indes zuerst als ein weit vertrauensvolleres Verhältnis 9 am Ende eines produktiven Lebens. druck zu verleihen. Darüber hinaus Orchesterlied und gab ihm noch im zur Welt aus. Vom familiären Kreis Die ersten Lieder schrieb Richard besitzen die Melodiebögen dieser gleichen Jahr eine pianistische Form. inspiriert ist auch das klare, ausnahms- Strauss bereits im Alter von sechs Orchesterlieder eine geniale Größe, so Die lange Zeitspanne zwischen einer weise für ein kleines Kammermusik- Jahren, und selbst nach seinem Tod als seien sie wie selbstverständlich den ersten Klavierfassung und ihrer ensemble komponierte Wiegenlied im September 1949 fand man auf orchestralen Verhältnissen angepasst. Orchestrierung hat sich bisweilen Meinem Kinde (1897) – Strauss schuf es, seinem Schreibtisch noch den Entwurf Zur Meisterschaft als Liedkomponist stark auf den Charakter eines Stücks als Pauline schwanger war. Zwei Jahre zu einer neuerlichen Liedkomposition. gelangte Richard Strauss mit knapp ausgewirkt. Zu den Resultaten des später entstand das wundervolle, beliebte Als Strauss im September 1894 zwanzig Jahren. Aus jener Schaffenszeit Jahres 1894 zählt Ruhe, meine Seele!, Wiegenlied (1899/orchestriert 1900), Pauline de Ahna, eine Sopranistin, stammen u.a. die neun Lieder op. 10, ein Lied, das Strauss mehr als ein in dem er eine herrliche Melodie mit heiratete, gewann er eine getreue die man anfangs auf die Jahre 1882- halbes Jahrhundert danach im Jahr einer fast schon immateriell und Interpretin für seine Liedschöpfungen. 83 datiert hat – inzwischen hat sich 1948 orchestrierte. In der Zwischenzeit feinfühlig erklingenden Orchestration Die meisten Lieder hat er folglich für herausgestellt, dass ihr exakter Ent- hatten sich jedoch die Welt und sein kombiniert. Sopranstimme komponiert, wobei er stehungszeitpunkt in das Jahr 1885 Weltbild von Grund auf verändert. Trotz dieser Feinfühligkeit stand ein ungewöhnlich tiefes Verständnis fällt. Eröffnet wird op. 10 mit Daher erscheinen in der Orchester- Richard Strauss gewöhnlich mit beiden für die Ausdrucksmöglichkeiten dieser Zueignung, einem in üppigen fassung die an sich schon dunklen, Füßen fest auf dem Boden. Deswegen 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 8

Selten hat ein Komponist der Stimme bewies. Am brillantesten melodischen Bögen verlaufenden und ernsten Farben nochmals verstärkt, Musikwelt einen solch schönen zeigte sich Strauss, wenn er den Sopran zu seinen beliebtesten Schöpfungen und der Text bekommt nach den von Abschiedsgruß hinterlassen wie und seine zweite große Vorliebe, das zählenden Lied. Er hat es erst 1940 Strauss durchlebten Kriegsereignissen Richard Strauss (1864-1949) kurz Orchester, miteinander kombinierte. orchestriert. Auch im Fall einiger und kurz vorm eigenen Tod einen vor seinem Tod mit den Vier letzten So setzte er die u.a. von Berlioz und anderer Lieder ist der Abstand zwischen völlig neuen Sinn. Liedern (1948). Ungeachtet dieses Mahler begonnene Entwicklung des der ursprünglichen Klavierversion und Ruhe, meine Seele! zählt zum op. 27, Titels handelt es sich nicht um seine Orchesterlieds fort, und dies, obwohl der Orchesterfassung ungewöhnlich welches Strauss als Hochzeitsgeschenk allerletzte Liedkomposition, im November der größte Teil seiner Lieder zuallererst groß. So entstand beispielsweise das für seine Frau Pauline komponierte. des gleichen Jahres schuf er noch das in Form eines Lieds mit Klavierbe- mit einer inneren Intensität ausgestattete Daher greift er in diesem Opus auch bislang kaum bekannte Malven. gleitung entstand. Aber Strauss Trennungslied Befreit schon 1898, andere Gefühle auf. So drückt das zu Trotzdem erkennt man in den Vier orchestrierte viel, und gewöhnlich erhielt aber erst 1933 seine orchestrale seinen gediegensten Liedern zählende, letzten Liedern, dem Höhepunkt einer gelang es ihm, seinen Liedern dadurch Form. Das schwelgerisch romantische mit empfindsamer Hand komponierte langen Karriere als Liedkomponist, einen im Vergleich zur ersten Fassung Liebeslied Das Rosenband (1897) Morgen! (1894/orchestriert 1897) 8 unschwer sein intellektuelles Testament überraschend neuen, souveränen Aus- komponierte Strauss indes zuerst als ein weit vertrauensvolleres Verhältnis 9 am Ende eines produktiven Lebens. druck zu verleihen. Darüber hinaus Orchesterlied und gab ihm noch im zur Welt aus. Vom familiären Kreis Die ersten Lieder schrieb Richard besitzen die Melodiebögen dieser gleichen Jahr eine pianistische Form. inspiriert ist auch das klare, ausnahms- Strauss bereits im Alter von sechs Orchesterlieder eine geniale Größe, so Die lange Zeitspanne zwischen einer weise für ein kleines Kammermusik- Jahren, und selbst nach seinem Tod als seien sie wie selbstverständlich den ersten Klavierfassung und ihrer ensemble komponierte Wiegenlied im September 1949 fand man auf orchestralen Verhältnissen angepasst. Orchestrierung hat sich bisweilen Meinem Kinde (1897) – Strauss schuf es, seinem Schreibtisch noch den Entwurf Zur Meisterschaft als Liedkomponist stark auf den Charakter eines Stücks als Pauline schwanger war. Zwei Jahre zu einer neuerlichen Liedkomposition. gelangte Richard Strauss mit knapp ausgewirkt. Zu den Resultaten des später entstand das wundervolle, beliebte Als Strauss im September 1894 zwanzig Jahren. Aus jener Schaffenszeit Jahres 1894 zählt Ruhe, meine Seele!, Wiegenlied (1899/orchestriert 1900), Pauline de Ahna, eine Sopranistin, stammen u.a. die neun Lieder op. 10, ein Lied, das Strauss mehr als ein in dem er eine herrliche Melodie mit heiratete, gewann er eine getreue die man anfangs auf die Jahre 1882- halbes Jahrhundert danach im Jahr einer fast schon immateriell und Interpretin für seine Liedschöpfungen. 83 datiert hat – inzwischen hat sich 1948 orchestrierte. In der Zwischenzeit feinfühlig erklingenden Orchestration Die meisten Lieder hat er folglich für herausgestellt, dass ihr exakter Ent- hatten sich jedoch die Welt und sein kombiniert. Sopranstimme komponiert, wobei er stehungszeitpunkt in das Jahr 1885 Weltbild von Grund auf verändert. Trotz dieser Feinfühligkeit stand ein ungewöhnlich tiefes Verständnis fällt. Eröffnet wird op. 10 mit Daher erscheinen in der Orchester- Richard Strauss gewöhnlich mit beiden für die Ausdrucksmöglichkeiten dieser Zueignung, einem in üppigen fassung die an sich schon dunklen, Füßen fest auf dem Boden. Deswegen 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 10

blieb ihm vermutlich auch die geistliche Gleichzeitig zeigen sie aber eine friedvoll Die Sopranistin Soile Isokoski sie durch Finnland und Deutschland, Musik fremd. Zu den seltenen Beispielen akzeptierte Demut vor einer größeren studierte an der Sibelius-Akademie in Frankreich, Italien und Spanien, in dieses Genres zählt das andächtige Macht, dem Tod. Während Frühling, Helsinki und gab dort 1986 ihr die Konzerthäuser von Brüssel, London Lied Die heiligen drei Könige aus Morgen- das erste Lied, noch von zarten Emp- Konzertdebüt. 1987 war sie zweite (), nach Paris, Amsterdam, land (1906), auf das eine über zehn findungen dominiert wird, gerät die Preisträgerin beim BBC Singer of the München, Rom, Athen, Wien (Musik- Jahre währende Unterbrechung in Stimmung in den beiden folgenden World-Wettbewerb. Im gleichen Jahr verein) sowie nach Riad, Tokio, Moskau seinem Liedschaffen folgte. Erst 1918 Liedern September und Beim Schlafen- siegte sie beim Elly Ameling-Wettbewerb und St. Petersburg geführt. Zu ihren komponierte er weitere Lieder (op. 66-69). gehen ernster. Im letzten Lied, Im und beim Internationalen Gesangs- neuesten Projekten zählen – zusammen Die sechs zum op. 68 zählenden, in Abendrot, betrachtet ein gealtertes wettbewerb in Tokio. mit – mehrere Konzerte wechselnden Stimmungen gehaltenen Ehepaar den abendlichen Himmel. Bei Es folgten weitere Konzertauftritte mit Hugo Wolfs Italienischem Lieder- Lieder sind zu Texten von Clemens den letzten Worten »Ist dies etwa der und das Operndebüt als Mimí in La buch. Dokumentiert wird die intensive Brentano komponiert. Drei dieser Tod?« erklingt ein Zitat aus Strauss’ Bohème an der Finnischen Nationaloper Kooperation beider Künstlerinnen durch melodisch reichen Schöpfungen befinden fast 60 Jahre zurückliegender Ton- in Helsinki. In nur wenigen Jahren Plattenaufnahmen mit Liedern von 10 sich auf dieser CD und wurden von dichtung Tod und Verklärung. Nachdem eroberte Soile Isokoski die großen Schubert und Schumann sowie mit 11 Strauss im Jahr 1940 orchestriert. die Singstimme verstummt ist, bleibt europäischen Bühnen. Heute gastiert Werken finnischer und weiterer Die Vier letzten Lieder, in denen sein dem Orchester keine andere Aufgabe sie regelmäßig an den Staatsopern skandinavischer Komponisten Liedschaffen schließlich kulminierte, mehr als die Musik in den Abschluss- Berlin, München, Hamburg und Wien, (ODE 963-2). entstanden zwischen Mai und takten in den Zustand vollkommenen der Mailänder Scala, der Royal Opera Soile Isokoski arbeitet mit vielen September 1948. Abweichend von Friedens zu überführen. Mit diesem Covent Garden und an der Opéra bedeutenden Dirigenten zusammen, ihrer Entstehung werden sie in einer Sonnenuntergang endete eine außer- Bastille in Paris. Ein häufiger Gast ist darunter Okko Kamu, Jukka-Pekka anderen, erst 1950 im Druck fest- gewöhnlich lange Komponistenkarriere. sie auch auf internationalen Musik- Saraste, Esa-Pekka Salonen, James gelegten Reihenfolge aufgeführt; auch Er schloss auch die romantische und Opernfestspielen, so in Salzburg Conlon, Seiji Ozawa, Neeme Järvi, der Titel stammt vom Verleger. Die Tradition ab, deren letzter Vertreter und Savonlinna und auf dem John Eliot Gardiner, Sir Colin Davis, Uraufführung fand acht Monate nach Richard Strauss gewesen ist. Edinburgh-Festival. Andrew Davis, Bernhard Haitink, dem Tod des Komponisten im Mai Die finnische Sopranistin beherrscht Gerd Albrecht, Gennady Rozhdestvensky, 1950 in London statt. Kimmo Korhonen ein umfangreiches Konzertrepertoire. Sylvain Cambreling, Peter Schreier, In ihrer zeitlosen Schönheit sind die Übersetzung: Jürgen Schielke Mit ihrer Klavierpartnerin Marita Daniel Barenboim, Riccardo Muti, Vier letzten Lieder von einer stets Viitasalo gibt sie regelmäßig Lieder- und Claudio Abbado, in anwesenden Nostalgie durchdrungen. abende. Gemeinsame Auftritte haben dessen Don Giovanni-Aufnahme von 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 10

blieb ihm vermutlich auch die geistliche Gleichzeitig zeigen sie aber eine friedvoll Die Sopranistin Soile Isokoski sie durch Finnland und Deutschland, Musik fremd. Zu den seltenen Beispielen akzeptierte Demut vor einer größeren studierte an der Sibelius-Akademie in Frankreich, Italien und Spanien, in dieses Genres zählt das andächtige Macht, dem Tod. Während Frühling, Helsinki und gab dort 1986 ihr die Konzerthäuser von Brüssel, London Lied Die heiligen drei Könige aus Morgen- das erste Lied, noch von zarten Emp- Konzertdebüt. 1987 war sie zweite (Wigmore Hall), nach Paris, Amsterdam, land (1906), auf das eine über zehn findungen dominiert wird, gerät die Preisträgerin beim BBC Singer of the München, Rom, Athen, Wien (Musik- Jahre währende Unterbrechung in Stimmung in den beiden folgenden World-Wettbewerb. Im gleichen Jahr verein) sowie nach Riad, Tokio, Moskau seinem Liedschaffen folgte. Erst 1918 Liedern September und Beim Schlafen- siegte sie beim Elly Ameling-Wettbewerb und St. Petersburg geführt. Zu ihren komponierte er weitere Lieder (op. 66-69). gehen ernster. Im letzten Lied, Im und beim Internationalen Gesangs- neuesten Projekten zählen – zusammen Die sechs zum op. 68 zählenden, in Abendrot, betrachtet ein gealtertes wettbewerb in Tokio. mit Bo Skovhus – mehrere Konzerte wechselnden Stimmungen gehaltenen Ehepaar den abendlichen Himmel. Bei Es folgten weitere Konzertauftritte mit Hugo Wolfs Italienischem Lieder- Lieder sind zu Texten von Clemens den letzten Worten »Ist dies etwa der und das Operndebüt als Mimí in La buch. Dokumentiert wird die intensive Brentano komponiert. Drei dieser Tod?« erklingt ein Zitat aus Strauss’ Bohème an der Finnischen Nationaloper Kooperation beider Künstlerinnen durch melodisch reichen Schöpfungen befinden fast 60 Jahre zurückliegender Ton- in Helsinki. In nur wenigen Jahren Plattenaufnahmen mit Liedern von 10 sich auf dieser CD und wurden von dichtung Tod und Verklärung. Nachdem eroberte Soile Isokoski die großen Schubert und Schumann sowie mit 11 Strauss im Jahr 1940 orchestriert. die Singstimme verstummt ist, bleibt europäischen Bühnen. Heute gastiert Werken finnischer und weiterer Die Vier letzten Lieder, in denen sein dem Orchester keine andere Aufgabe sie regelmäßig an den Staatsopern skandinavischer Komponisten Liedschaffen schließlich kulminierte, mehr als die Musik in den Abschluss- Berlin, München, Hamburg und Wien, (ODE 963-2). entstanden zwischen Mai und takten in den Zustand vollkommenen der Mailänder Scala, der Royal Opera Soile Isokoski arbeitet mit vielen September 1948. Abweichend von Friedens zu überführen. Mit diesem Covent Garden und an der Opéra bedeutenden Dirigenten zusammen, ihrer Entstehung werden sie in einer Sonnenuntergang endete eine außer- Bastille in Paris. Ein häufiger Gast ist darunter Okko Kamu, Jukka-Pekka anderen, erst 1950 im Druck fest- gewöhnlich lange Komponistenkarriere. sie auch auf internationalen Musik- Saraste, Esa-Pekka Salonen, James gelegten Reihenfolge aufgeführt; auch Er schloss auch die romantische und Opernfestspielen, so in Salzburg Conlon, Seiji Ozawa, Neeme Järvi, der Titel stammt vom Verleger. Die Tradition ab, deren letzter Vertreter und Savonlinna und auf dem John Eliot Gardiner, Sir Colin Davis, Uraufführung fand acht Monate nach Richard Strauss gewesen ist. Edinburgh-Festival. Andrew Davis, Bernhard Haitink, dem Tod des Komponisten im Mai Die finnische Sopranistin beherrscht Gerd Albrecht, Gennady Rozhdestvensky, 1950 in London statt. Kimmo Korhonen ein umfangreiches Konzertrepertoire. Sylvain Cambreling, Peter Schreier, In ihrer zeitlosen Schönheit sind die Übersetzung: Jürgen Schielke Mit ihrer Klavierpartnerin Marita Daniel Barenboim, Riccardo Muti, Vier letzten Lieder von einer stets Viitasalo gibt sie regelmäßig Lieder- Zubin Mehta und Claudio Abbado, in anwesenden Nostalgie durchdrungen. abende. Gemeinsame Auftritte haben dessen Don Giovanni-Aufnahme von 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 12

1997 sie die Donna Elvira singt. eigene Werke, wenn es darum ging, Eine enge Zusammenarbeit verbindet sowie als Chefdirigent des Royal Ihr ursprünglich lyrisches Repertoire der zeitgenössischen Musik im Rund- das Orchester seit 1999 auch mit Liverpool Philharmonic Orchestra hat Soile Isokoski inzwischen um viele funk Stimme zu verleihen. Dazu Marek Janowski. (1983-1986). 1984-1999 war er neue Partien erweitert, u.a. Agathe gehörten Paul Hindemith, Arthur Über seine jährlich etwa 60 Musikalischer Leiter des Orchestre (Der Freischütz), Elsa (Lohengrin, Honegger, Darius Milhaud, Sergei öffentlichen Konzerte in Berlin und Philharmonique de Radio France, das Debüt in Athen unter Michel Plasson), Prokofjew, Richard Strauss, Arnold im Ausland hinaus steht das Rundfunk- er zu internationalem Ansehen führte. Margarethe (Faust, Opernfestspiele Schönberg, Igor Strawinsky, Wladimir Sinfonieorchester Berlin im Studio für 1986-1990 amtierte er als General- Savonlinna), Rachel (La Juive, Wiener Vogel, Kurt Weill und Alexander DeutschlandRadio und CD-Labels zur musikdirektor des Gürzenich-Orchesters Staatsoper) und Eva (Die Meistersinger, Zemlinsky ebenso wie in jüngerer Zeit Verfügung. Mehrere Aufnahmen in Köln. Covent Garden mit B. Haitink sowie Krzysztof Penderecki, Peter Maxwell wurden mit dem Preis der Deutschen Im Januar 1999 wurde er zum Bayerische Staatsoper mit Peter Davies, Friedrich Goldmann, Berthold Schallplattenkritik ausgezeichnet. Für Künstlerischen Leiter des Orchestre Schneider). Goldschmidt, Siegfried Matthus, die Aufnahme von Messiaens »Trans- Philharmonique in Monte Carlo 2001 war sie u.a. als Desdemona, Matthias Pintscher oder Udo figuration de Notre Seigneur Jesús- ernannt. Dort übernahm er im Juli 12 Liù, Donna Elvira und Pamina an der Zimmermann. Christ« (Dirigent: Karl Anton 2000 auch das Amt des Musikdirektors 13 Wiener Staatsoper zu hören, im Faust Natürlich war und ist das Rundfunk- Rickenbacher) erhielt das RSB den und des Chefdirigenten. Im Januar an der Opéra Bastille, in Cosí fan tutte Sinfonieorchester Berlin von Anfang Preis »Echo Klassik 2000«. 2001 ernannte man ihn zum Chef- in Covent Garden und in Dresden und an im großen sinfonischen Repertoire Das RSB gastierte seit 1956 in 20 dirigenten und Künstlerischen Leiter München als Elsa im Lohengrin. Im zu Hause. Dafür sorgten Chefdirigenten Ländern, u.a. sechs Mal in Japan und der Dresdner Philharmonie. Mit der Januar 2002 debütierte Soile Isokoski wie Bruno Seidler-Winkler (1926-32), 1998 zum ersten Mal in China. Für Spielzeit 2002/2003 wird Janowski an der Metropolitan Opera als Contessa Eugen Jochum (1932-34), Sergiu die Saison 2001/2002 wurde das als Künstlerischer Leiter und Chef- im Figaro. Celibidache (1945-46), Hermann Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin zum dirigent an der Spitze des Rundfunk- Abendroth (1953-56), Rolf Kleinert ersten Mal nach Südamerika eingeladen. Sinfonieorchesters Berlin stehen. (1959-73), Heinz Rögner (1973-93) Marek Janowski ist Gastdirigent Das Rundfunk-Sinfonieorchester oder Rafael Frühbeck de Burgos vieler großer Orchester und führender Berlin wurde 1923 als erstes deutsches (1994-2000) und zahlreiche Gäste, Marek Janowski, geboren in Opernensembles der Welt. In den rundfunkeigenes Sinfonieorchester darunter solch namhafte wie Otto Warschau und aufgewachsen in vergangenen Spielzeiten hat er eng mit gegründet. Die besten Komponisten Klemperer, Bruno Walter, Erich Kleiber Wuppertal, machte bereits früh der Boston Symphony, der Pittsburgh des 20. Jahrhunderts traten selbst ans und der gegenwärtige Ständige Gast- Karriere als Generalmusikdirektor in Symphony und dem Philadelphia Pult oder musizierten als Solisten dirigent des RSB, Michail Jurowski. Freiburg und Dortmund (1973-79) Orchestra, mit dem Leipziger 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 12

1997 sie die Donna Elvira singt. eigene Werke, wenn es darum ging, Eine enge Zusammenarbeit verbindet sowie als Chefdirigent des Royal Ihr ursprünglich lyrisches Repertoire der zeitgenössischen Musik im Rund- das Orchester seit 1999 auch mit Liverpool Philharmonic Orchestra hat Soile Isokoski inzwischen um viele funk Stimme zu verleihen. Dazu Marek Janowski. (1983-1986). 1984-1999 war er neue Partien erweitert, u.a. Agathe gehörten Paul Hindemith, Arthur Über seine jährlich etwa 60 Musikalischer Leiter des Orchestre (Der Freischütz), Elsa (Lohengrin, Honegger, Darius Milhaud, Sergei öffentlichen Konzerte in Berlin und Philharmonique de Radio France, das Debüt in Athen unter Michel Plasson), Prokofjew, Richard Strauss, Arnold im Ausland hinaus steht das Rundfunk- er zu internationalem Ansehen führte. Margarethe (Faust, Opernfestspiele Schönberg, Igor Strawinsky, Wladimir Sinfonieorchester Berlin im Studio für 1986-1990 amtierte er als General- Savonlinna), Rachel (La Juive, Wiener Vogel, Kurt Weill und Alexander DeutschlandRadio und CD-Labels zur musikdirektor des Gürzenich-Orchesters Staatsoper) und Eva (Die Meistersinger, Zemlinsky ebenso wie in jüngerer Zeit Verfügung. Mehrere Aufnahmen in Köln. Covent Garden mit B. Haitink sowie Krzysztof Penderecki, Peter Maxwell wurden mit dem Preis der Deutschen Im Januar 1999 wurde er zum Bayerische Staatsoper mit Peter Davies, Friedrich Goldmann, Berthold Schallplattenkritik ausgezeichnet. Für Künstlerischen Leiter des Orchestre Schneider). Goldschmidt, Siegfried Matthus, die Aufnahme von Messiaens »Trans- Philharmonique in Monte Carlo 2001 war sie u.a. als Desdemona, Matthias Pintscher oder Udo figuration de Notre Seigneur Jesús- ernannt. Dort übernahm er im Juli 12 Liù, Donna Elvira und Pamina an der Zimmermann. Christ« (Dirigent: Karl Anton 2000 auch das Amt des Musikdirektors 13 Wiener Staatsoper zu hören, im Faust Natürlich war und ist das Rundfunk- Rickenbacher) erhielt das RSB den und des Chefdirigenten. Im Januar an der Opéra Bastille, in Cosí fan tutte Sinfonieorchester Berlin von Anfang Preis »Echo Klassik 2000«. 2001 ernannte man ihn zum Chef- in Covent Garden und in Dresden und an im großen sinfonischen Repertoire Das RSB gastierte seit 1956 in 20 dirigenten und Künstlerischen Leiter München als Elsa im Lohengrin. Im zu Hause. Dafür sorgten Chefdirigenten Ländern, u.a. sechs Mal in Japan und der Dresdner Philharmonie. Mit der Januar 2002 debütierte Soile Isokoski wie Bruno Seidler-Winkler (1926-32), 1998 zum ersten Mal in China. Für Spielzeit 2002/2003 wird Janowski an der Metropolitan Opera als Contessa Eugen Jochum (1932-34), Sergiu die Saison 2001/2002 wurde das als Künstlerischer Leiter und Chef- im Figaro. Celibidache (1945-46), Hermann Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin zum dirigent an der Spitze des Rundfunk- Abendroth (1953-56), Rolf Kleinert ersten Mal nach Südamerika eingeladen. Sinfonieorchesters Berlin stehen. (1959-73), Heinz Rögner (1973-93) Marek Janowski ist Gastdirigent Das Rundfunk-Sinfonieorchester oder Rafael Frühbeck de Burgos vieler großer Orchester und führender Berlin wurde 1923 als erstes deutsches (1994-2000) und zahlreiche Gäste, Marek Janowski, geboren in Opernensembles der Welt. In den rundfunkeigenes Sinfonieorchester darunter solch namhafte wie Otto Warschau und aufgewachsen in vergangenen Spielzeiten hat er eng mit gegründet. Die besten Komponisten Klemperer, Bruno Walter, Erich Kleiber Wuppertal, machte bereits früh der Boston Symphony, der Pittsburgh des 20. Jahrhunderts traten selbst ans und der gegenwärtige Ständige Gast- Karriere als Generalmusikdirektor in Symphony und dem Philadelphia Pult oder musizierten als Solisten dirigent des RSB, Michail Jurowski. Freiburg und Dortmund (1973-79) Orchestra, mit dem Leipziger 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 14

Gewandhaus-Orchester, der Dresdner Peu nombreux sont les mélodies pour voix et orchestre il a distance entre la version originale pour Staatskapelle, dem NDR-Sinfonie- compositeurs qui ont fait leurs adieux prolongé l’œuvre de Berlioz et de Mahler. piano et celle pour orchestre pour orchester, dem Tonhalle-Orchester au monde d’une façon aussi splendide La plupart de ses mélodies ont certes certains autres lieder. Par exemple le Zürich und dem Philharmonischen que Richard Strauss (1864-1949) été d’abord écrites avec un chant de libération Befreit qui est plein Orchester Oslo zusammengearbeitet. avec ses Vier letzte Lieder (Quatre accompagnement de piano, mais d’intensité intérieure a été conçu en Er hat die Berliner Philharmoniker, derniers lieder, 1948). Ce ne sont pas nombreuses sont celles qu’il a 1898, mais a été orchestré seulement das Sinfonieorchester des Bayerischen tout à fait ses derniers – il a encore orchestrées et auxquelles il est parvenu en 1933. Le chant d’amour ardemment Rundfunks, die Münchner composé le peu connu Malven, en à donner une expression personnelle romantique Das Rosenband (1897) a, Philharmoniker, das Philharmonia novembre de la même année – mais il et caractéristique et parfois même en revanche, d’abord été écrit pour Orchestra London, das Royal est toutefois naturel de les considérer surprenante si on les compare avec voix et orchestre est a été transcrit au Philharmonic Orchestra und das NHK comme son testament spirituel. Ils l’original. Il y a d’ailleurs souvent piano plus tard la même année. Sinfonieorchester sowie an den Opern- couronnent une carrière vertigineuse de dans les lignes mélodiques de ses lieder Parfois le long intervalle entre la häusern von Wien, München, Berlin, compositeur de lieder qui s’est étendue une grandeur qui s’adapte spontanément version originale et l’orchestration a 14 Dresden, San Francisco, an der du début à la fin de sa longue vie de à un paysage orchestral. fortement influencé le caractère de 15 Metropolitan Opera und an der Chicago créateur. Strauss a écrit son premier Strauss a maîtrisé les techniques de l’œuvre. Dans la moisson de l’année Lyric Opera dirigiert. lied à l’âge de six ans et à sa mort, en composition vocale à peine âgé d’une 1894 on trouve Ruhe, meine Seele! que Unter Janowskis renommierten Ein- novembre 1949, il laissait sur son vingtaine années, dans la moitié des Strauss a orchestré plus de cinquante spielungen wird besonders seine Auf- bureau l’ébauche d’un lied. années 1880. Les neuf mélodies opus ans après, en 1948. Pendant ce temps nahme von Wagners Ring der Nibelungen Strauss a trouvé une interprète 10 datent de cette époque. On croyait le monde et sa conception du monde mit der Dresdner Staatskapelle gerühmt. fidèle et intime à l’occasion de son autrefois qu’elles avaient été écrites avaient décisivement changé. Dans la Mit dem Orchestre Philharmonique de mariage en septembre 1894 avec la dans les années 1882-83 mais depuis version orchestrale les tons sombres et Radio France hat er Bruckners Sinfonien soprano Pauline de Ahna. Il a, en quelque temps on a compris que graves se sont approfondis et les paroles, Nr. 4 und 6 eingespielt, ferner effet, écrit la plupart de ses mélodies l’année 1885 était leur véritable date dans l’esprit du compositeur qui a Kompositionen von , pour une voix de soprano dont il de composition. Zueignung qui ouvre vécu la guerre et s’approche de la eine hochgeschätzte Version von connaissait parfaitement les possibilités l’opus avec ses courbes mélodiques mort, ont pris un sens tout à fait Messiaens Turangalîla-Sinfonie und expressives. Son œuvre lyrique est voluptueuses est une des mélodies les nouveau. Ruhe, meine Seele! fait partie die vier Sinfonien von Roussel, eine particulièrement belle quand il unit la plus populaires de Strauss, mais il a de l’opus 27 que Strauss a offert en Aufnahme, die 1996 mit dem voix de soprano à son autre grand fallu attendre jusqu’à 1940 pour cadeau de mariage à sa femme Pauline. Diapason d'Or ausgezeichnet wurde. amour, l’orchestre, et en écrivant ses qu’il l’orchestre. On trouve la même Dans cet opus on trouve également 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 14

Gewandhaus-Orchester, der Dresdner Peu nombreux sont les mélodies pour voix et orchestre il a distance entre la version originale pour Staatskapelle, dem NDR-Sinfonie- compositeurs qui ont fait leurs adieux prolongé l’œuvre de Berlioz et de Mahler. piano et celle pour orchestre pour orchester, dem Tonhalle-Orchester au monde d’une façon aussi splendide La plupart de ses mélodies ont certes certains autres lieder. Par exemple le Zürich und dem Philharmonischen que Richard Strauss (1864-1949) été d’abord écrites avec un chant de libération Befreit qui est plein Orchester Oslo zusammengearbeitet. avec ses Vier letzte Lieder (Quatre accompagnement de piano, mais d’intensité intérieure a été conçu en Er hat die Berliner Philharmoniker, derniers lieder, 1948). Ce ne sont pas nombreuses sont celles qu’il a 1898, mais a été orchestré seulement das Sinfonieorchester des Bayerischen tout à fait ses derniers – il a encore orchestrées et auxquelles il est parvenu en 1933. Le chant d’amour ardemment Rundfunks, die Münchner composé le peu connu Malven, en à donner une expression personnelle romantique Das Rosenband (1897) a, Philharmoniker, das Philharmonia novembre de la même année – mais il et caractéristique et parfois même en revanche, d’abord été écrit pour Orchestra London, das Royal est toutefois naturel de les considérer surprenante si on les compare avec voix et orchestre est a été transcrit au Philharmonic Orchestra und das NHK comme son testament spirituel. Ils l’original. Il y a d’ailleurs souvent piano plus tard la même année. Sinfonieorchester sowie an den Opern- couronnent une carrière vertigineuse de dans les lignes mélodiques de ses lieder Parfois le long intervalle entre la häusern von Wien, München, Berlin, compositeur de lieder qui s’est étendue une grandeur qui s’adapte spontanément version originale et l’orchestration a 14 Dresden, San Francisco, an der du début à la fin de sa longue vie de à un paysage orchestral. fortement influencé le caractère de 15 Metropolitan Opera und an der Chicago créateur. Strauss a écrit son premier Strauss a maîtrisé les techniques de l’œuvre. Dans la moisson de l’année Lyric Opera dirigiert. lied à l’âge de six ans et à sa mort, en composition vocale à peine âgé d’une 1894 on trouve Ruhe, meine Seele! que Unter Janowskis renommierten Ein- novembre 1949, il laissait sur son vingtaine années, dans la moitié des Strauss a orchestré plus de cinquante spielungen wird besonders seine Auf- bureau l’ébauche d’un lied. années 1880. Les neuf mélodies opus ans après, en 1948. Pendant ce temps nahme von Wagners Ring der Nibelungen Strauss a trouvé une interprète 10 datent de cette époque. On croyait le monde et sa conception du monde mit der Dresdner Staatskapelle gerühmt. fidèle et intime à l’occasion de son autrefois qu’elles avaient été écrites avaient décisivement changé. Dans la Mit dem Orchestre Philharmonique de mariage en septembre 1894 avec la dans les années 1882-83 mais depuis version orchestrale les tons sombres et Radio France hat er Bruckners Sinfonien soprano Pauline de Ahna. Il a, en quelque temps on a compris que graves se sont approfondis et les paroles, Nr. 4 und 6 eingespielt, ferner effet, écrit la plupart de ses mélodies l’année 1885 était leur véritable date dans l’esprit du compositeur qui a Kompositionen von Richard Wagner, pour une voix de soprano dont il de composition. Zueignung qui ouvre vécu la guerre et s’approche de la eine hochgeschätzte Version von connaissait parfaitement les possibilités l’opus avec ses courbes mélodiques mort, ont pris un sens tout à fait Messiaens Turangalîla-Sinfonie und expressives. Son œuvre lyrique est voluptueuses est une des mélodies les nouveau. Ruhe, meine Seele! fait partie die vier Sinfonien von Roussel, eine particulièrement belle quand il unit la plus populaires de Strauss, mais il a de l’opus 27 que Strauss a offert en Aufnahme, die 1996 mit dem voix de soprano à son autre grand fallu attendre jusqu’à 1940 pour cadeau de mariage à sa femme Pauline. Diapason d'Or ausgezeichnet wurde. amour, l’orchestre, et en écrivant ses qu’il l’orchestre. On trouve la même Dans cet opus on trouve également 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 16

d’autres impressions. Le lied Morgen! ont été écrites sur les textes de Clemens poème symphonique Tod und Verklärung l'Opéra National de Finlande à (1894, orchestré en 1897), tracé Brentano. Les trois lieder richement que Strauss écrivit presque soixante Helsinki. Depuis elle s'est produite d’une main sensible, est un de ses mélodiques de cet enregistrement ont ans plus tôt. Après quoi – la voix dans tous les grands opéras d'Europe, lieder les plus harmonieux. Il reflète été orchestrés en 1940. s’étant déjà tue – il revient à l’orchestre notamment à Berlin, Munich, une relation plus confiante avec le Les Vier letzte Lieder qui culmine de conduire la musique des dernières Hambourg, Vienne, à la Scala de monde. La fraîche berceuse Meinem l’œuvre pour voix de Strauss ont été mesures vers un état absolu de paix. Milan ainsi qu'à Covent Garden et à Kinde (1897), exceptionnellement achevés en 1948 entre les mois de Avec le crépuscule d’Im Abendrot l'Opéra Bastille. Elle est également écrite pour un petit orchestre de mai et de septembre. Leur ordre n’est s’achevait non seulement une carrière régulièrement invitée par les festivals chambre, composée pendant la pas le même que celui d’origine et de compositeur exceptionnellement d'opéra comme ceux de Salzbourg, de grossesse de Pauline, est également l’œuvre a pris sa forme actuelle longue mais aussi toute une tradition Savonlinna et d'Edinbourg. inspirée par le milieu familial. Deux seulement pour l’édition en 1950. Le romantique dont Strauss était le Soile Isokoski possède un vaste ans plus tard est née une autre titre est également dû à l’éditeur. La dernier représentant. répertoire et elle donne régulièrement berceuse raffinée et appréciée, création eut lieu à Londres en 1950, des récitals, avec son accompagnatrice 16 Wiegenlied, (1899, orchestrée en huit mois après la mort du compositeur. Kimmo Korhonen habituelle Marita Viitasalo, à Paris, 17 1900) où la mélodie sublime se fond Dans sa beauté intemporelle, les Traduction : Anja Fantapié Bruxelles, Londres (Wigmore Hall), dans une orchestration sensible et Vier letzte Lieder dégagent une nostalgie Amsterdam, Munich, Rome, Athènes, d’une sonorité presque immatérielle. profonde et en même temps une Vienne (Musikverein) ainsi que dans Strauss a vécu les pieds solidement résignation calme et acceptée devant La cantatrice finlandaise Soile les salles de Riya–d, Moscou, Saint- sur terre au point que le domaine la puissance la plus grande, la mort. Isokoski est diplômée de l'Académie Pétersbourg et Tokyo. Ensemble, elles religieux lui est resté assez étranger. Les sentiments printaniers dominent Sibelius à Helsinki où elle a débuté en ont également enregistré des mélodies Un de ses rares témoignages dans son encore le premier lied Frühling, mais 1986. L'année suivante elle a obtenu de nombreux compositeurs finlandais œuvre est l’ardent Die heiligen drei dans les deux suivants, September et le deuxième prix au concours Singer (ODE 963-2) et scandinaves ainsi Könige aus Morgenland (1906) qui Beim Schlafengehen l’atmosphère of the World de la BBC, puis par la que des lieder de Schubert et de parle des trois mages de l’Orient. Son devient plus profonde. Dans le dernier suite le premier prix au concours Elly Schumann. Un de leurs projets récents, œuvre de lieder a ensuite subi une lied Im Abendrot un vieux couple Ameling aux Pays-Bas et au concours l'Italienisches Liederbuch de rupture de plus de dix ans avant qu’en regarde le crépuscule, et au moment international de chant de Tokyo. leur permettra de donner plusieurs 1918 il ne compose ses lieder suivants même où les paroles à la fin demandent Après de nombreuses apparitions en récitals avec Bo Skovhus. (les opus 66-69). Les six mélodies de « Ist dies etwa der Tod » (Est-ce bien concert, elle a fait ses débuts lyriques Isokoski collabore avec de nombreux l’opus 68 sont de climats différents et la mort?) on entend une citation du dans le rôle de Mimi dans la Bohème à chefs célèbres comme Okko Kamu, 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 16

d’autres impressions. Le lied Morgen! ont été écrites sur les textes de Clemens poème symphonique Tod und Verklärung l'Opéra National de Finlande à (1894, orchestré en 1897), tracé Brentano. Les trois lieder richement que Strauss écrivit presque soixante Helsinki. Depuis elle s'est produite d’une main sensible, est un de ses mélodiques de cet enregistrement ont ans plus tôt. Après quoi – la voix dans tous les grands opéras d'Europe, lieder les plus harmonieux. Il reflète été orchestrés en 1940. s’étant déjà tue – il revient à l’orchestre notamment à Berlin, Munich, une relation plus confiante avec le Les Vier letzte Lieder qui culmine de conduire la musique des dernières Hambourg, Vienne, à la Scala de monde. La fraîche berceuse Meinem l’œuvre pour voix de Strauss ont été mesures vers un état absolu de paix. Milan ainsi qu'à Covent Garden et à Kinde (1897), exceptionnellement achevés en 1948 entre les mois de Avec le crépuscule d’Im Abendrot l'Opéra Bastille. Elle est également écrite pour un petit orchestre de mai et de septembre. Leur ordre n’est s’achevait non seulement une carrière régulièrement invitée par les festivals chambre, composée pendant la pas le même que celui d’origine et de compositeur exceptionnellement d'opéra comme ceux de Salzbourg, de grossesse de Pauline, est également l’œuvre a pris sa forme actuelle longue mais aussi toute une tradition Savonlinna et d'Edinbourg. inspirée par le milieu familial. Deux seulement pour l’édition en 1950. Le romantique dont Strauss était le Soile Isokoski possède un vaste ans plus tard est née une autre titre est également dû à l’éditeur. La dernier représentant. répertoire et elle donne régulièrement berceuse raffinée et appréciée, création eut lieu à Londres en 1950, des récitals, avec son accompagnatrice 16 Wiegenlied, (1899, orchestrée en huit mois après la mort du compositeur. Kimmo Korhonen habituelle Marita Viitasalo, à Paris, 17 1900) où la mélodie sublime se fond Dans sa beauté intemporelle, les Traduction : Anja Fantapié Bruxelles, Londres (Wigmore Hall), dans une orchestration sensible et Vier letzte Lieder dégagent une nostalgie Amsterdam, Munich, Rome, Athènes, d’une sonorité presque immatérielle. profonde et en même temps une Vienne (Musikverein) ainsi que dans Strauss a vécu les pieds solidement résignation calme et acceptée devant La cantatrice finlandaise Soile les salles de Riya–d, Moscou, Saint- sur terre au point que le domaine la puissance la plus grande, la mort. Isokoski est diplômée de l'Académie Pétersbourg et Tokyo. Ensemble, elles religieux lui est resté assez étranger. Les sentiments printaniers dominent Sibelius à Helsinki où elle a débuté en ont également enregistré des mélodies Un de ses rares témoignages dans son encore le premier lied Frühling, mais 1986. L'année suivante elle a obtenu de nombreux compositeurs finlandais œuvre est l’ardent Die heiligen drei dans les deux suivants, September et le deuxième prix au concours Singer (ODE 963-2) et scandinaves ainsi Könige aus Morgenland (1906) qui Beim Schlafengehen l’atmosphère of the World de la BBC, puis par la que des lieder de Schubert et de parle des trois mages de l’Orient. Son devient plus profonde. Dans le dernier suite le premier prix au concours Elly Schumann. Un de leurs projets récents, œuvre de lieder a ensuite subi une lied Im Abendrot un vieux couple Ameling aux Pays-Bas et au concours l'Italienisches Liederbuch de Hugo Wolf rupture de plus de dix ans avant qu’en regarde le crépuscule, et au moment international de chant de Tokyo. leur permettra de donner plusieurs 1918 il ne compose ses lieder suivants même où les paroles à la fin demandent Après de nombreuses apparitions en récitals avec Bo Skovhus. (les opus 66-69). Les six mélodies de « Ist dies etwa der Tod » (Est-ce bien concert, elle a fait ses débuts lyriques Isokoski collabore avec de nombreux l’opus 68 sont de climats différents et la mort?) on entend une citation du dans le rôle de Mimi dans la Bohème à chefs célèbres comme Okko Kamu, 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 18

Jukka-Pekka Saraste, Esa-Pekka rôle d'Elsa (Lohengrin) à Dresde et à Jochum (1932-34), Sergiu Celibidache Le chef d'orchestre allemand Salonen, , Marek Munich. En Janvier 2002, elle a fait (1945-46), Hermann Abendroth Marek Janowski s'est affirmé très tôt Janowski, Seiji Ozawa, Neeme Järvi, ses débuts au Metropolitan Opera (1953-56), Rolf Kleinert (1959-73), lorsqu'il a été nommé directeur John Eliot Gardiner, Sir Colin Davis, dans le rôle de la Comtesse des Noces Heinz Rögner (1973-93), Rafael musical à Freiburg et à l'Opéra de Andrew Davis, Zubin Mehta, Daniel de Figaro. Frühbeck de Burgos (1994-2000) et, Dortmund (1973-79) ainsi que chef Barenboïm, Bernhard Haitink, Gerd en tant que chefs invités, il a eu principal de l'Orchestre Albrecht, Gennady Rozhdestvensky, notamment Otto Klemperer, Bruno philharmonique royal de Liverpool Sylvain Camberling, Peter Schreier, Fondé en 1923, l'Orchestre Walter, Erich Kleiber et le principal (1983-86). Riccardo Muti et Claudio Abbado. symphonique de Radio-Berlin est la chef invité actuel Michail Jurowski. De 1984 à 1999 Janowski a occupé Sous la directions d'Abbado, elle a plus ancienne formation symphonique Depuis 1999, l'orchestre a aussi le poste de directeur musical de enregistré en 1997 Donna Elvira de radio allemande. De nombreux étroitement collaboré avec Marek l'Orchestre philharmonique de Radio- (Don Giovanni). compositeurs importants du 20e Janowski. France et transformé l'orchestre en un Le répertoire d'opéra de Soile Isokoski siècle ont participé à ses émissions de L'orchestre donne annuellement une ensemble d'un niveau international. 18 s'élargit constamment. Ses rôles les musique contemporaine comme chefs soixantaine de concerts publics et réalise De 1986 à 1990, il a été le directeur 19 plus récents ont été ceux d'Agathe d'orchestre ou solistes, comme Paul des enregistrements pour Deutschland- musical de l'Orchestre Gürzenich de (der Freischütz), d'Elsa (Lohengrin, à Hindemith, Arthur Honegger, Darius Radio et pour de nombreuses maisons de Cologne. Athènes avec Plasson), de Marguerite Milhaud, Serge Prokofiev, Richard disque. Plusieurs de ses enregistrements En janvier 1999, Marek Janowski a (Faust, au Festival d'opéra de Strauss, Arnold Schönberg, Igor ont été primés par le prix des critiques été nommé directeur artistique de Savonlinna), de Rachel (La Juive, à Stravinsky, Wladimir Vogel, Kurt du disque allemand. Il a obtenu le l'Orchestre philharmonique de Monte l'Opéra d'État de Vienne) et d'Eva Weill, Alexandre Zemlinsky et, plus prix 'Echo Klassik 2000' pour son Carlo et, depuis juillet 2000 il en est (Les Maîtres chanteurs de Nuremberg, récemment, Krzysztof Penderecki, Peter enregistrement de la Transfiguration à la fois directeur musical et chef sous la direction de Haitink à Covent Maxwell Davies, Friedrich Goldmann, de Notre Seigneur Jésus-Christ de principal. En janvier 2001, il est Garden et à l'Opéra d'État de Bavière Bertold Goldschmidt, Siegfried Matthus, Messiaen sous la direction de Karl également devenu chef principal et avec Peter Schneider). Matthias Pintscher et Udo Zimmermann. Anton Rickenbacher. directeur artistique de l'Orchestre En 2001 elle a chanté entre autres L'Orchestre symphonique de Radio- Depuis 1956, l'orchestre a effectué philharmonique de Dresde. À partir de la les rôles de Desdémone, Liù, Donna Berlin a, dès l'origine, assimilé le de nombreuses tournées qui l'ont saison musicale 2002/2003, il deviendra Elvira et Pamina à Vienne, dans Faust grand répertoire symphonique. Ses conduit six fois au Japon et, en 1998, directeur artistique et chef principal à l'Opéra Bastille à Paris, dans Così chefs principaux ont été Bruno pour la première fois, en Chine. de l'Orchestre de Radio-Berlin. fan tutte à Covent Garden ainsi que le Seidler-Winkler (1926-32), Eugen Comme chef invité Marek Janowski 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 18

Jukka-Pekka Saraste, Esa-Pekka rôle d'Elsa (Lohengrin) à Dresde et à Jochum (1932-34), Sergiu Celibidache Le chef d'orchestre allemand Salonen, James Conlon, Marek Munich. En Janvier 2002, elle a fait (1945-46), Hermann Abendroth Marek Janowski s'est affirmé très tôt Janowski, Seiji Ozawa, Neeme Järvi, ses débuts au Metropolitan Opera (1953-56), Rolf Kleinert (1959-73), lorsqu'il a été nommé directeur John Eliot Gardiner, Sir Colin Davis, dans le rôle de la Comtesse des Noces Heinz Rögner (1973-93), Rafael musical à Freiburg et à l'Opéra de Andrew Davis, Zubin Mehta, Daniel de Figaro. Frühbeck de Burgos (1994-2000) et, Dortmund (1973-79) ainsi que chef Barenboïm, Bernhard Haitink, Gerd en tant que chefs invités, il a eu principal de l'Orchestre Albrecht, Gennady Rozhdestvensky, notamment Otto Klemperer, Bruno philharmonique royal de Liverpool Sylvain Camberling, Peter Schreier, Fondé en 1923, l'Orchestre Walter, Erich Kleiber et le principal (1983-86). Riccardo Muti et Claudio Abbado. symphonique de Radio-Berlin est la chef invité actuel Michail Jurowski. De 1984 à 1999 Janowski a occupé Sous la directions d'Abbado, elle a plus ancienne formation symphonique Depuis 1999, l'orchestre a aussi le poste de directeur musical de enregistré en 1997 Donna Elvira de radio allemande. De nombreux étroitement collaboré avec Marek l'Orchestre philharmonique de Radio- (Don Giovanni). compositeurs importants du 20e Janowski. France et transformé l'orchestre en un Le répertoire d'opéra de Soile Isokoski siècle ont participé à ses émissions de L'orchestre donne annuellement une ensemble d'un niveau international. 18 s'élargit constamment. Ses rôles les musique contemporaine comme chefs soixantaine de concerts publics et réalise De 1986 à 1990, il a été le directeur 19 plus récents ont été ceux d'Agathe d'orchestre ou solistes, comme Paul des enregistrements pour Deutschland- musical de l'Orchestre Gürzenich de (der Freischütz), d'Elsa (Lohengrin, à Hindemith, Arthur Honegger, Darius Radio et pour de nombreuses maisons de Cologne. Athènes avec Plasson), de Marguerite Milhaud, Serge Prokofiev, Richard disque. Plusieurs de ses enregistrements En janvier 1999, Marek Janowski a (Faust, au Festival d'opéra de Strauss, Arnold Schönberg, Igor ont été primés par le prix des critiques été nommé directeur artistique de Savonlinna), de Rachel (La Juive, à Stravinsky, Wladimir Vogel, Kurt du disque allemand. Il a obtenu le l'Orchestre philharmonique de Monte l'Opéra d'État de Vienne) et d'Eva Weill, Alexandre Zemlinsky et, plus prix 'Echo Klassik 2000' pour son Carlo et, depuis juillet 2000 il en est (Les Maîtres chanteurs de Nuremberg, récemment, Krzysztof Penderecki, Peter enregistrement de la Transfiguration à la fois directeur musical et chef sous la direction de Haitink à Covent Maxwell Davies, Friedrich Goldmann, de Notre Seigneur Jésus-Christ de principal. En janvier 2001, il est Garden et à l'Opéra d'État de Bavière Bertold Goldschmidt, Siegfried Matthus, Messiaen sous la direction de Karl également devenu chef principal et avec Peter Schneider). Matthias Pintscher et Udo Zimmermann. Anton Rickenbacher. directeur artistique de l'Orchestre En 2001 elle a chanté entre autres L'Orchestre symphonique de Radio- Depuis 1956, l'orchestre a effectué philharmonique de Dresde. À partir de la les rôles de Desdémone, Liù, Donna Berlin a, dès l'origine, assimilé le de nombreuses tournées qui l'ont saison musicale 2002/2003, il deviendra Elvira et Pamina à Vienne, dans Faust grand répertoire symphonique. Ses conduit six fois au Japon et, en 1998, directeur artistique et chef principal à l'Opéra Bastille à Paris, dans Così chefs principaux ont été Bruno pour la première fois, en Chine. de l'Orchestre de Radio-Berlin. fan tutte à Covent Garden ainsi que le Seidler-Winkler (1926-32), Eugen Comme chef invité Marek Janowski 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 20

dirige les plus grands orchestres et Harva säveltäjä on jättänyt yhtä kautensa orkesterin kanssa, ja orkesteri- merkiksi sisäistä intensiteettiä huo- compagnies d'opéra du monde. Ces säteilevät jäähyväiset maailmalle laulujen kehittäjänä hän jatkoikin kuva erolaulu Befreit syntyi vuonna dernières saisons, il a collaboré kuin Richard Strauss (1864-1949) mm. Berliozin ja Mahlerin työtä. 1898 mutta sai orkesteriasun vasta étroitement avec le Boston Symphony, teoksellaan Vier letzte Lieder (Neljä Suurin osa Straussin lauluista tosin vuonna 1933. Hehkeän romanttinen le Pittsburgh Symphony, l'Orchestre de viimeistä laulua; 1948). Laulut eivät syntyi alun perin pianosäestykselli- rakkauslaulu Das Rosenband (1897) Philadelphie, le Gewandhaus de tarkkaan ottaen olleet hänen viimeisi- seen muotoon, mutta hän orkestroi puolestaan syntyi ensin orkesterilau- Leipzig, le Staatskapelle de Dresde, le ään – niiden jälkeen valmistui vielä monet niistä ja onnistui yleensä anta- luksi ja sai pianistisen muodon vasta NDR de Hambourg, le Tonhalle de vähän tunnettu Malven saman vuo- maan niille uuden, alkuperäisversioon myöhemmin samana vuonna. Zurich et le Philharmonique d'Oslo. Il den marraskuussa – mutta silti ne on verrattuna usein yllättävänkin oma- Joskus pitkä viive alkuperäisversion a également collaboré avec succès avec helppo kokea hänen henkiseksi testa- ehtoisen ja itsenäisen ilmeen. Usein ja orkestraation välillä on vaikutta- la Philharmonie de Berlin, la Radio mentikseen. Niihin huipentui huikea, sitä paitsi Straussin laulujen melo- nut syvällisesti teoksen luonteeseen. bavaroise, le Philharmonique de Munich, koko pitkän ja tuotteliaan elämän dialinjoissa on sellaista suuruutta, Vuoden 1894 satoon kuuluu Ruhe, l'Orchestre philharmonique de Radio- läpäissyt ura laulusäveltäjänä; ensim- joka on kuin itsestään sopeutunut meine Seele!, jonka Strauss orkestroi 20 France, l'Orchestre philharmonique mäisen laulunsa Strauss kirjoitti jo orkestraaliseen yhteyteen. yli puoli vuosisataa myöhemmin 21 royal, le Symphonique de la NHK, avec kuusivuotiaana, ja hänen kuollessaan Strauss murtautui laulusäveltäjänä vuonna 1948. Tänä aikana hänen les maisons d'opéra de Vienne, Munich, syyskuussa 1949 hänen työpöydäl- mestaruuteen parikymmenvuotiaana, maailmansa ja maailmankuvansa oli- Berlin, Dresde, San Francisco, au leen jäi keskeneräinen laulusävellyk- 1880-luvun puolivälissä. Tähän kau- vat täysin muuttuneet alkuperäis- Metropolitan et à l'Opéra de Chicago. sen luonnos. teen kuuluvat mm. yhdeksän laulua teoksen syntyaikaan nähden. Orkeste- Janowski est un artiste qui a été Strauss sai lauluilleen läheisen ja op. 10. Ne ajoitettiin aiemmin vuosiin riversiossa laulun tummat ja vakavat distingué par le disque et a été salué uskollisen tulkitsijan, kun hän meni 1882-83, mutta nyttemmin on käynyt sävyt ovat syventyneet entisestään, ja pour son enregistrement de l'Anneau syyskuussa 1894 naimisiin sopraano- ilmi, että vuosi 1885 on oikea synty- laulun sanat ovat saaneet sodan des Nibelungen avec le Staatskapelle de laulajatar Pauline de Ahnan kanssa. aika. Opuksen avaava, uhkein melo- kokeneen, kuolemaansa lähestyvän Dresde. Avec l'Orchestre philharmonique Suurimman osan lauluistaan Strauss disin kaarroksin liikkuva Zueignung säveltäjän mielessä aivan uudenlaisen de la Radio-France il a enregistré les kirjoittikin juuri sopraanoäänelle kuuluu Straussin suosituimpiin lau- sisällön. Ruhe, meine Seele! sisältyy 4ème et 6ème symphonies de Bruckner, des ymmärtäen poikkeuksellisen syvälli- luihin, mutta kesti aina vuoteen 1940 opukseen 27, jonka Strauss sävelsi extraits de Wagner, une version fêtée sellä tavalla sen ilmaisumahdollisuuk- ennen kuin hän orkestroi sen. Lähes häälahjaksi vaimolleen Paulinelle. de Turangalila-symphonie et le 4 sia. Loistokkaimmillaan Straussin yhtä pitkä viive alkuperäisen pianover- Ruhe, meine Seelen vakavuuden lisäksi symphonies de Russel qui a été primée laulutuotanto oli silloin, kun hän sion ja orkesteriversion välillä oli opuksessa kosketellaankin myös toi- par un Diapason d'Or en 1999. yhdisti sopraanon toisen suuren rak- muutamalla muullakin laululla. Esi- senlaisia tuntoja. Luottavaisempaa 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 20

dirige les plus grands orchestres et Harva säveltäjä on jättänyt yhtä kautensa orkesterin kanssa, ja orkesteri- merkiksi sisäistä intensiteettiä huo- compagnies d'opéra du monde. Ces säteilevät jäähyväiset maailmalle laulujen kehittäjänä hän jatkoikin kuva erolaulu Befreit syntyi vuonna dernières saisons, il a collaboré kuin Richard Strauss (1864-1949) mm. Berliozin ja Mahlerin työtä. 1898 mutta sai orkesteriasun vasta étroitement avec le Boston Symphony, teoksellaan Vier letzte Lieder (Neljä Suurin osa Straussin lauluista tosin vuonna 1933. Hehkeän romanttinen le Pittsburgh Symphony, l'Orchestre de viimeistä laulua; 1948). Laulut eivät syntyi alun perin pianosäestykselli- rakkauslaulu Das Rosenband (1897) Philadelphie, le Gewandhaus de tarkkaan ottaen olleet hänen viimeisi- seen muotoon, mutta hän orkestroi puolestaan syntyi ensin orkesterilau- Leipzig, le Staatskapelle de Dresde, le ään – niiden jälkeen valmistui vielä monet niistä ja onnistui yleensä anta- luksi ja sai pianistisen muodon vasta NDR de Hambourg, le Tonhalle de vähän tunnettu Malven saman vuo- maan niille uuden, alkuperäisversioon myöhemmin samana vuonna. Zurich et le Philharmonique d'Oslo. Il den marraskuussa – mutta silti ne on verrattuna usein yllättävänkin oma- Joskus pitkä viive alkuperäisversion a également collaboré avec succès avec helppo kokea hänen henkiseksi testa- ehtoisen ja itsenäisen ilmeen. Usein ja orkestraation välillä on vaikutta- la Philharmonie de Berlin, la Radio mentikseen. Niihin huipentui huikea, sitä paitsi Straussin laulujen melo- nut syvällisesti teoksen luonteeseen. bavaroise, le Philharmonique de Munich, koko pitkän ja tuotteliaan elämän dialinjoissa on sellaista suuruutta, Vuoden 1894 satoon kuuluu Ruhe, l'Orchestre philharmonique de Radio- läpäissyt ura laulusäveltäjänä; ensim- joka on kuin itsestään sopeutunut meine Seele!, jonka Strauss orkestroi 20 France, l'Orchestre philharmonique mäisen laulunsa Strauss kirjoitti jo orkestraaliseen yhteyteen. yli puoli vuosisataa myöhemmin 21 royal, le Symphonique de la NHK, avec kuusivuotiaana, ja hänen kuollessaan Strauss murtautui laulusäveltäjänä vuonna 1948. Tänä aikana hänen les maisons d'opéra de Vienne, Munich, syyskuussa 1949 hänen työpöydäl- mestaruuteen parikymmenvuotiaana, maailmansa ja maailmankuvansa oli- Berlin, Dresde, San Francisco, au leen jäi keskeneräinen laulusävellyk- 1880-luvun puolivälissä. Tähän kau- vat täysin muuttuneet alkuperäis- Metropolitan et à l'Opéra de Chicago. sen luonnos. teen kuuluvat mm. yhdeksän laulua teoksen syntyaikaan nähden. Orkeste- Janowski est un artiste qui a été Strauss sai lauluilleen läheisen ja op. 10. Ne ajoitettiin aiemmin vuosiin riversiossa laulun tummat ja vakavat distingué par le disque et a été salué uskollisen tulkitsijan, kun hän meni 1882-83, mutta nyttemmin on käynyt sävyt ovat syventyneet entisestään, ja pour son enregistrement de l'Anneau syyskuussa 1894 naimisiin sopraano- ilmi, että vuosi 1885 on oikea synty- laulun sanat ovat saaneet sodan des Nibelungen avec le Staatskapelle de laulajatar Pauline de Ahnan kanssa. aika. Opuksen avaava, uhkein melo- kokeneen, kuolemaansa lähestyvän Dresde. Avec l'Orchestre philharmonique Suurimman osan lauluistaan Strauss disin kaarroksin liikkuva Zueignung säveltäjän mielessä aivan uudenlaisen de la Radio-France il a enregistré les kirjoittikin juuri sopraanoäänelle kuuluu Straussin suosituimpiin lau- sisällön. Ruhe, meine Seele! sisältyy 4ème et 6ème symphonies de Bruckner, des ymmärtäen poikkeuksellisen syvälli- luihin, mutta kesti aina vuoteen 1940 opukseen 27, jonka Strauss sävelsi extraits de Wagner, une version fêtée sellä tavalla sen ilmaisumahdollisuuk- ennen kuin hän orkestroi sen. Lähes häälahjaksi vaimolleen Paulinelle. de Turangalila-symphonie et le 4 sia. Loistokkaimmillaan Straussin yhtä pitkä viive alkuperäisen pianover- Ruhe, meine Seelen vakavuuden lisäksi symphonies de Russel qui a été primée laulutuotanto oli silloin, kun hän sion ja orkesteriversion välillä oli opuksessa kosketellaankin myös toi- par un Diapason d'Or en 1999. yhdisti sopraanon toisen suuren rak- muutamalla muullakin laululla. Esi- senlaisia tuntoja. Luottavaisempaa 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 22

suhdetta maailmaan heijastaa olevat kolme melodiikaltaan rikasta Verklärung. Sen jälkeen – lauluäänen Bastillessa ja Covent Gardenissa. Hän Straussin eheimpiin lauluihin kuulu- laulua Strauss orkestroi vuonna 1940. jo vaiettua – jää orkesterin tehtäväksi vierailee säännöllisesti monilla kan- va, herkällä kädellä luotu Morgen! Straussin laulutuotannon huipenta- saattaa musiikki päätöstahdeissa täy- sainvälisillä musiikkifestivaaleilla, (1894/ork. 1897). Perhepiirin va Vier letzte Lieder valmistui vuonna delliseen rauhan tilaan. Im Abendrot mm. Salzburgissa ja Savonlinnassa. innoittama on myös raikassävyinen, 1948 toukokuun ja syyskuun välisenä -laulun auringonlaskun mukana meni Soile Isokoskella on laaja konsertti- poikkeuksellisesti pienehkölle kamari- aikana. Laulujen esitysjärjestys poik- mailleen paitsi poikkeuksellisen pitkä ohjelmisto ja hän pitää säännöllisesti yhtyeelle sävelletty kehtolaulu Meinem keaa kuitenkin niiden syntyjärjestyk- säveltäjänura myös koko se romantti- resitaaleja vakituisen pianistinsa Kinde (1897), jonka Strauss sävelsi sestä, ja teos sai nykyisen muotonsa nen traditio, jonka viimeinen suuri Marita Viitasalon kanssa. He ovat Paulinen ollessa raskaana. Kaksi vasta ilmestyttyään painosta 1950. edustaja Strauss oli. konsertoineet yhdessä mm. Lontoossa, vuotta myöhemmin syntyi toinen hie- Myös teoksen nimi on peräisin kus- Pariisissa, Amsterdamissa, Münchenissä, no ja rakastettu kehtolaulu Wiegen- tantajalta. Kantaesitys oli Lontoossa Kimmo Korhonen Wienissä, Roomassa, Ateenassa, lied (1899/ork. 1900), jossa iki-iha- toukokuussa 1950, kahdeksan kuu- Moskovassa, Pietarissa ja Tokiossa. na melodia yhdistyy lähes aineettoman kautta säveltäjän kuoleman jälkeen. He ovat myös levyttäneet lukuisten 22 herkästi soivaan orkestraatioon. Vier letzte Lieder henkii ajattomassa Sopraano Soile Isokoski opiskeli suomalaisten (ODE 963-2) ja poh- 23 Strauss eli siinä määrin jalat tuke- kauneudessaan syvää nostalgiaa ja Sibelius-Akatemiassa ja piti ensikon- joismaisten säveltäjien sekä Schuber- vasti maan pinnalla, että hengellinen samalla hyväksyvää, rauhallisin mie- serttinsa siellä vuonna 1986. Vuonna tin ja Schumannin teoksia. aihepiiri jäi hänelle jokseenkin vie- lin kohdattua alistumista suurimman 1987 hän voitti toisen palkinnon BBC:n Soile Isokoski tekee yhteistyötä usei- raaksi alueeksi. Yksi sen harvoja edus- mahdin, kuoleman edessä. Ensim- Singer of the World –kilpailussa ja sen den tunnettujen orkesterinjohtajien tajia hänen tuotannossaan on kolmesta mäistä laulua Frühling hallitsevat vie- jälkeen ensimmäisen palkinnon sekä kanssa, joista mainittakoon Okko itämaan tietäjästä kertova harras- lä keväiset tunnot, mutta kahdessa Elly Ameling -kilpailussa että Tokion Kamu, Jukka-Pekka Saraste, Esa-Pek- tunnelmainen Die heiligen drei Könige seuraavassa laulussa September ja kansainvälisessä laulukilpailussa. ka Salonen, James Conlon, Marek aus Morgenland (1906). Sen jälkeen Beim Schlafengehen tunnelma syvenee. Useiden konserttiesiintymisten jälkeen Janowski, Seiji Ozawa, Neeme Järvi, Straussin laulutuotannossa seurasi yli Viimeisessä laulussa Im Abendrot Soile Isokoski debytoi Suomen Kan- John Eliot Gardiner, Sir Colin Davis, kymmenen vuoden katkos ennen kuin vanha pariskunta katsoo iltaruskoon, sallisoopperassa La Bohèmen Mimin Andrew Davis, Zubin Mehta, Daniel hän vuonna 1918 sävelsi seuraavat ja samalla kun laulun sanat lopussa roolissa. Hän on laulanut Euroopan Barenboim, Bernhard Haitink, Gen- v laulunsa (opukset 66-69). Opuksen kysyvät »Ist dies etwa der Tod?» kaikissa johtavissa oopperataloissa, nadi Rozdestvenski, Peter Schreier, 68 kaikki kuusi tunnelmiltaan vaih- (Onko tämä ehkä kuolema), kuullaan mm. La Scalassa, Hampurin valtion- Riccardo Muti sekä Claudio Abbado, televaa laulua on sävelletty Clemens lainaus Straussin lähes 60 vuotta oopperassa, Berliinin valtionoopperas- jonka Don Giovanni –levytyksessä Brentanon teksteihin. Tällä levyllä varhaisemmasta sävelrunosta Tod und sa, Münchenissä, Wienissä, Opéra (1997) hän lauloi Donna Elviran osan. 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 22

suhdetta maailmaan heijastaa olevat kolme melodiikaltaan rikasta Verklärung. Sen jälkeen – lauluäänen Bastillessa ja Covent Gardenissa. Hän Straussin eheimpiin lauluihin kuulu- laulua Strauss orkestroi vuonna 1940. jo vaiettua – jää orkesterin tehtäväksi vierailee säännöllisesti monilla kan- va, herkällä kädellä luotu Morgen! Straussin laulutuotannon huipenta- saattaa musiikki päätöstahdeissa täy- sainvälisillä musiikkifestivaaleilla, (1894/ork. 1897). Perhepiirin va Vier letzte Lieder valmistui vuonna delliseen rauhan tilaan. Im Abendrot mm. Salzburgissa ja Savonlinnassa. innoittama on myös raikassävyinen, 1948 toukokuun ja syyskuun välisenä -laulun auringonlaskun mukana meni Soile Isokoskella on laaja konsertti- poikkeuksellisesti pienehkölle kamari- aikana. Laulujen esitysjärjestys poik- mailleen paitsi poikkeuksellisen pitkä ohjelmisto ja hän pitää säännöllisesti yhtyeelle sävelletty kehtolaulu Meinem keaa kuitenkin niiden syntyjärjestyk- säveltäjänura myös koko se romantti- resitaaleja vakituisen pianistinsa Kinde (1897), jonka Strauss sävelsi sestä, ja teos sai nykyisen muotonsa nen traditio, jonka viimeinen suuri Marita Viitasalon kanssa. He ovat Paulinen ollessa raskaana. Kaksi vasta ilmestyttyään painosta 1950. edustaja Strauss oli. konsertoineet yhdessä mm. Lontoossa, vuotta myöhemmin syntyi toinen hie- Myös teoksen nimi on peräisin kus- Pariisissa, Amsterdamissa, Münchenissä, no ja rakastettu kehtolaulu Wiegen- tantajalta. Kantaesitys oli Lontoossa Kimmo Korhonen Wienissä, Roomassa, Ateenassa, lied (1899/ork. 1900), jossa iki-iha- toukokuussa 1950, kahdeksan kuu- Moskovassa, Pietarissa ja Tokiossa. na melodia yhdistyy lähes aineettoman kautta säveltäjän kuoleman jälkeen. He ovat myös levyttäneet lukuisten 22 herkästi soivaan orkestraatioon. Vier letzte Lieder henkii ajattomassa Sopraano Soile Isokoski opiskeli suomalaisten (ODE 963-2) ja poh- 23 Strauss eli siinä määrin jalat tuke- kauneudessaan syvää nostalgiaa ja Sibelius-Akatemiassa ja piti ensikon- joismaisten säveltäjien sekä Schuber- vasti maan pinnalla, että hengellinen samalla hyväksyvää, rauhallisin mie- serttinsa siellä vuonna 1986. Vuonna tin ja Schumannin teoksia. aihepiiri jäi hänelle jokseenkin vie- lin kohdattua alistumista suurimman 1987 hän voitti toisen palkinnon BBC:n Soile Isokoski tekee yhteistyötä usei- raaksi alueeksi. Yksi sen harvoja edus- mahdin, kuoleman edessä. Ensim- Singer of the World –kilpailussa ja sen den tunnettujen orkesterinjohtajien tajia hänen tuotannossaan on kolmesta mäistä laulua Frühling hallitsevat vie- jälkeen ensimmäisen palkinnon sekä kanssa, joista mainittakoon Okko itämaan tietäjästä kertova harras- lä keväiset tunnot, mutta kahdessa Elly Ameling -kilpailussa että Tokion Kamu, Jukka-Pekka Saraste, Esa-Pek- tunnelmainen Die heiligen drei Könige seuraavassa laulussa September ja kansainvälisessä laulukilpailussa. ka Salonen, James Conlon, Marek aus Morgenland (1906). Sen jälkeen Beim Schlafengehen tunnelma syvenee. Useiden konserttiesiintymisten jälkeen Janowski, Seiji Ozawa, Neeme Järvi, Straussin laulutuotannossa seurasi yli Viimeisessä laulussa Im Abendrot Soile Isokoski debytoi Suomen Kan- John Eliot Gardiner, Sir Colin Davis, kymmenen vuoden katkos ennen kuin vanha pariskunta katsoo iltaruskoon, sallisoopperassa La Bohèmen Mimin Andrew Davis, Zubin Mehta, Daniel hän vuonna 1918 sävelsi seuraavat ja samalla kun laulun sanat lopussa roolissa. Hän on laulanut Euroopan Barenboim, Bernhard Haitink, Gen- v laulunsa (opukset 66-69). Opuksen kysyvät »Ist dies etwa der Tod?» kaikissa johtavissa oopperataloissa, nadi Rozdestvenski, Peter Schreier, 68 kaikki kuusi tunnelmiltaan vaih- (Onko tämä ehkä kuolema), kuullaan mm. La Scalassa, Hampurin valtion- Riccardo Muti sekä Claudio Abbado, televaa laulua on sävelletty Clemens lainaus Straussin lähes 60 vuotta oopperassa, Berliinin valtionoopperas- jonka Don Giovanni –levytyksessä Brentanon teksteihin. Tällä levyllä varhaisemmasta sävelrunosta Tod und sa, Münchenissä, Wienissä, Opéra (1997) hän lauloi Donna Elviran osan. 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 24

Hänen oopperarooliensa määrä kas- demith, Arthur Honegger, Darius levy-yhtiöille. Monet orkesterin levy- ja heinäkuussa 2000 toimi laajennet- vaa jatkuvasti. Viime aikoina hän on Milhaud, Sergei Prokofjev, Richard tyksistä ovat saaneet Saksan levykrii- tiin musiikkijohtajan ja ylikapellimes- esiintynyt ensi kertaa Agathena Taika- Strauss, Arnold Schönberg, Igor Stra- tikkopalkinnon. Orkesteri sai ’Echo tarin toimeksi. Tammikuussa 2001 ampujassa, Elsana Lohengrinissä vinsky, Wladimir Vogel, Kurt Weill ja Klassik 2000’ -palkinnon Karl Anton hän otti vastaan myös Dresdenin fil- (Plassonin johdolla Ateenassa), Mar- Alexander Zemlinsky, sekä viime aikoina Rickenbacherin johdolla tekemästään harmonikkojen ylikapellimestarin ja garethena Faustissa (Savonlinnan Krzysztof Penderecki, Peter Maxwell Messiaenin teoksen Transfiguration de taiteellisen johtajan tehtävät. Kauden oopperajuhlilla), Rachelina Juutalais- Davies, Friedrich Goldmann, Berthold Notre Seigneur Jésus-Christ levytyksestä. 2002-03 alusta Marek Janowski on naisessa (Wienin valtionoopperassa) Goldschmidt, Siegfried Matthus, Matthias Orkesteri on esiintynyt ahkerasti kier- Berliinin Radion sinfoniaorkesterin ja Evana Mestarilaulajissa (Haitinkin Pintscher ja Udo Zimmermann. tueilla vuodesta 1956 lähtien; kohtei- taiteellinen johtaja ja ylikapellimestari. johdolla Covent Gardenissa). Vuonna Berliinin radion sinfoniaorkesteri na ovat olleet mm. Japani kuusi kertaa Marek Janowski vierailee johtamas- 2001 hän esiintyi Desdemonan, Liùn, otti myös alusta lähtien omakseen sekä Kiina ensimmäistä kertaa v. 1998. sa useita maailman johtavia orkeste- Donna Elviran ja Paminan rooleissa keskeisen sinfoniaorkesteriohjelmis- reita ja maailman johtavissa ooppera- Wienissä, Faustissa Pariisin Opéra ton. Orkesterin ylikapellimestareina taloissa. Viime vuosina hänen 24 Nationalissa, Così fan tuttessa Covent ovat olleet Bruno Seidler-Winkler Saksalainen kapellimestari Marek yhteistyökumppaneitaan ovat olleet 25 Gardenissa sekä Elsana Lohengrinissä (1926-32), Eugen Jochum (1932-34), Janowski saavutti jo uransa varhai- Bostonin sinfoniaorkesteri, Pittsburg- Dresdenissä ja Münchenissä, sekä Sergiu Celibidache (1945-46), Hermann sessa vaiheessa mainetta Freiburgin hin sinfoniaorkesteri, Philadelphian monissa muissa rooleissa. Tammi- Abendroth (1953-56), Rolf Kleinert sekä Dortmundin oopperan musiikki- orkesteri, Leipzigin Gewandhaus- kuussa 2002 hän esiintyi ensi kertaa (1959-73), Heinz Rögner (1973-93) johtajana (1973-79) ja Royal Liver- orkesteri, Dresdenin Staatskapelle, Kreivittärenä Figaron häissä Metropo- ja Rafael Frühbeck de Burgos pool Philharmonic Orchestran ylika- NDR:n orkesteri Hampurissa, Tonhal- litan-oopperassa. (1994-2000), ja vierailevina johtajina pellimestarina (1983-86). Vuosina le-orkesteri sekä Oslon filharmonikot. ovat olleet mm Otto Klemperer, Bruno 1984-99 Janowski oli Ranskan radion Hän on myös johtanut menestyksellä Walter, Erich Kleiber ja orkesterin filharmonisen orkesterin musiikkijoh- Berliinin filharmonikkoja, Baijerin Vuonna 1923 perustettu Berliinin nykyinen päävierailija Michail Jurowski. taja ja nosti orkesterin maailman- Radion sinfoniaorkesteria, Münchenin radion sinfoniaorkesteri on Saksan Orkesteri on myös tehnyt läheistä luokkaan. Vuosina 1986-90 hän oli filharmonikkoja, Philharmonia-orkes- vanhin radio-orkesteri. Lukuisat huo- yhteistyötä Marek Janowskin kanssa myös Kölnissä toimivan Gürzenich- teria, Royal Philharmonic Orchestraa mattavat 1900-luvun säveltäjät ovat vuodesta 1999. orkesterin musiikkijohtaja. ja NHK-sinfoniaorkesteria sekä vie- osallistuneet johtajina tai solisteina Orkesteri pitää noin 60 julkista Tammikuussa 1999 Marek Janowski raillut kapellimestarina Wienin, nykymusiikin radioesityksiin orkeste- konserttia vuosittain ja tekee taltioin- nimitettiin Monte Carlon filharmoni- Münchenin, Berliinin, Dresdenin ja rin kanssa; heitä ovat olleet Paul Hin- teja DeutschlandRadiolle ja useille sen orkesterin taiteelliseksi johtajaksi, San Franciscon oopperataloissa, Met- 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 24

Hänen oopperarooliensa määrä kas- demith, Arthur Honegger, Darius levy-yhtiöille. Monet orkesterin levy- ja heinäkuussa 2000 toimi laajennet- vaa jatkuvasti. Viime aikoina hän on Milhaud, Sergei Prokofjev, Richard tyksistä ovat saaneet Saksan levykrii- tiin musiikkijohtajan ja ylikapellimes- esiintynyt ensi kertaa Agathena Taika- Strauss, Arnold Schönberg, Igor Stra- tikkopalkinnon. Orkesteri sai ’Echo tarin toimeksi. Tammikuussa 2001 ampujassa, Elsana Lohengrinissä vinsky, Wladimir Vogel, Kurt Weill ja Klassik 2000’ -palkinnon Karl Anton hän otti vastaan myös Dresdenin fil- (Plassonin johdolla Ateenassa), Mar- Alexander Zemlinsky, sekä viime aikoina Rickenbacherin johdolla tekemästään harmonikkojen ylikapellimestarin ja garethena Faustissa (Savonlinnan Krzysztof Penderecki, Peter Maxwell Messiaenin teoksen Transfiguration de taiteellisen johtajan tehtävät. Kauden oopperajuhlilla), Rachelina Juutalais- Davies, Friedrich Goldmann, Berthold Notre Seigneur Jésus-Christ levytyksestä. 2002-03 alusta Marek Janowski on naisessa (Wienin valtionoopperassa) Goldschmidt, Siegfried Matthus, Matthias Orkesteri on esiintynyt ahkerasti kier- Berliinin Radion sinfoniaorkesterin ja Evana Mestarilaulajissa (Haitinkin Pintscher ja Udo Zimmermann. tueilla vuodesta 1956 lähtien; kohtei- taiteellinen johtaja ja ylikapellimestari. johdolla Covent Gardenissa). Vuonna Berliinin radion sinfoniaorkesteri na ovat olleet mm. Japani kuusi kertaa Marek Janowski vierailee johtamas- 2001 hän esiintyi Desdemonan, Liùn, otti myös alusta lähtien omakseen sekä Kiina ensimmäistä kertaa v. 1998. sa useita maailman johtavia orkeste- Donna Elviran ja Paminan rooleissa keskeisen sinfoniaorkesteriohjelmis- reita ja maailman johtavissa ooppera- Wienissä, Faustissa Pariisin Opéra ton. Orkesterin ylikapellimestareina taloissa. Viime vuosina hänen 24 Nationalissa, Così fan tuttessa Covent ovat olleet Bruno Seidler-Winkler Saksalainen kapellimestari Marek yhteistyökumppaneitaan ovat olleet 25 Gardenissa sekä Elsana Lohengrinissä (1926-32), Eugen Jochum (1932-34), Janowski saavutti jo uransa varhai- Bostonin sinfoniaorkesteri, Pittsburg- Dresdenissä ja Münchenissä, sekä Sergiu Celibidache (1945-46), Hermann sessa vaiheessa mainetta Freiburgin hin sinfoniaorkesteri, Philadelphian monissa muissa rooleissa. Tammi- Abendroth (1953-56), Rolf Kleinert sekä Dortmundin oopperan musiikki- orkesteri, Leipzigin Gewandhaus- kuussa 2002 hän esiintyi ensi kertaa (1959-73), Heinz Rögner (1973-93) johtajana (1973-79) ja Royal Liver- orkesteri, Dresdenin Staatskapelle, Kreivittärenä Figaron häissä Metropo- ja Rafael Frühbeck de Burgos pool Philharmonic Orchestran ylika- NDR:n orkesteri Hampurissa, Tonhal- litan-oopperassa. (1994-2000), ja vierailevina johtajina pellimestarina (1983-86). Vuosina le-orkesteri sekä Oslon filharmonikot. ovat olleet mm Otto Klemperer, Bruno 1984-99 Janowski oli Ranskan radion Hän on myös johtanut menestyksellä Walter, Erich Kleiber ja orkesterin filharmonisen orkesterin musiikkijoh- Berliinin filharmonikkoja, Baijerin Vuonna 1923 perustettu Berliinin nykyinen päävierailija Michail Jurowski. taja ja nosti orkesterin maailman- Radion sinfoniaorkesteria, Münchenin radion sinfoniaorkesteri on Saksan Orkesteri on myös tehnyt läheistä luokkaan. Vuosina 1986-90 hän oli filharmonikkoja, Philharmonia-orkes- vanhin radio-orkesteri. Lukuisat huo- yhteistyötä Marek Janowskin kanssa myös Kölnissä toimivan Gürzenich- teria, Royal Philharmonic Orchestraa mattavat 1900-luvun säveltäjät ovat vuodesta 1999. orkesterin musiikkijohtaja. ja NHK-sinfoniaorkesteria sekä vie- osallistuneet johtajina tai solisteina Orkesteri pitää noin 60 julkista Tammikuussa 1999 Marek Janowski raillut kapellimestarina Wienin, nykymusiikin radioesityksiin orkeste- konserttia vuosittain ja tekee taltioin- nimitettiin Monte Carlon filharmoni- Münchenin, Berliinin, Dresdenin ja rin kanssa; heitä ovat olleet Paul Hin- teja DeutschlandRadiolle ja useille sen orkesterin taiteelliseksi johtajaksi, San Franciscon oopperataloissa, Met- 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 26

1 Das Rosenband, Op. 36/1 ropolitan Operassa ja Chicagon Lyric The Rosy Ribbon Friedrich Klopstock Operassa. Im Frühlingsschatten fand ich sie, Janowski on tunnustettu levyttävä In spring shade I found her, da band ich sie mit Rosenbändern: And bound her with rosy ribbons: taiteilija, ja Dresdenin Staatskapellen Sie fühlt’ es nicht und schlummerte. She did not feel it, and slumbered on. hänen johdollaan tekemä levytys Ich sah sie an; mein Leben hing I looked at her; my life hung Wagnerin Ringistä on arvostettu kor- mit diesem Blick an ihrem Leben: With that gaze on her life: kealle. Ranskan radion filharmonisen Ich fühlt’ es wohl und wußt’ es nicht. I felt it well but did not know it. orkesterin kanssa hän on levyttänyt Doch lispelt’ ich ihr sprachlos zu But I whispered wordlessly to her Brucknerin 4. ja 6. sinfoniat, Wag- und rauschte mit den Rosenbändern. And rustled the rosy ribbons. ner-ohjelmistoa, kiitetyn version Da wachte sie vom Schlummer auf. Then she awoke from her slumber. Turangalila-sinfoniasta sekä Rousselin Sie sah mich an; ihr Leben hing She looked at me; her life hung neljä sinfoniaa. Viimeksi mainittu mit diesem Blick an meinem Leben. With this gaze on my life: Und um uns ward Elysium. levytys sai Diapason d’Or -palkinnon And around us it became Elysium. 26 v. 1996. 2 Ich wollt ein Sträußlein binden, I Would Have Made a Bouquet 27 Op. 68/2 Clemens Brentano Ich wollt ein Sträußlein binden, I would have made a bouquet da kam die dunkle Nacht, But dark night arrived kein Blümlein war zu finden, And there was no little flower to be found, sonst hätt ich dir’s gebracht. Or I would have brought it. Da flossen von den Wangen Then down my cheeks flowed mir Tränen in den Klee, Tears onto the clover – ein Blümlein aufgegangen I saw that one small flower had sprouted up ich nun im Garten seh’. Now in the garden. Das wollte ich dir brechen I wanted to pick it for you wohl in dem dunklen Klee, Deep in the dark clover, doch fing es an zu sprechen: But it began to speak: »Ach, tue mir nicht weh! ”Ah, do not harm me! Sei freundlich in dem Herzen, Be kind-hearted, betracht’ dein eigen Leid, Consider your own grief, und lasse mich in Schmerzen And do not let me nicht sterben vor der Zeit!« Die in agony before my time!” 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 26

1 Das Rosenband, Op. 36/1 ropolitan Operassa ja Chicagon Lyric The Rosy Ribbon Friedrich Klopstock Operassa. Im Frühlingsschatten fand ich sie, Janowski on tunnustettu levyttävä In spring shade I found her, da band ich sie mit Rosenbändern: And bound her with rosy ribbons: taiteilija, ja Dresdenin Staatskapellen Sie fühlt’ es nicht und schlummerte. She did not feel it, and slumbered on. hänen johdollaan tekemä levytys Ich sah sie an; mein Leben hing I looked at her; my life hung Wagnerin Ringistä on arvostettu kor- mit diesem Blick an ihrem Leben: With that gaze on her life: kealle. Ranskan radion filharmonisen Ich fühlt’ es wohl und wußt’ es nicht. I felt it well but did not know it. orkesterin kanssa hän on levyttänyt Doch lispelt’ ich ihr sprachlos zu But I whispered wordlessly to her Brucknerin 4. ja 6. sinfoniat, Wag- und rauschte mit den Rosenbändern. And rustled the rosy ribbons. ner-ohjelmistoa, kiitetyn version Da wachte sie vom Schlummer auf. Then she awoke from her slumber. Turangalila-sinfoniasta sekä Rousselin Sie sah mich an; ihr Leben hing She looked at me; her life hung neljä sinfoniaa. Viimeksi mainittu mit diesem Blick an meinem Leben. With this gaze on my life: Und um uns ward Elysium. levytys sai Diapason d’Or -palkinnon And around us it became Elysium. 26 v. 1996. 2 Ich wollt ein Sträußlein binden, I Would Have Made a Bouquet 27 Op. 68/2 Clemens Brentano Ich wollt ein Sträußlein binden, I would have made a bouquet da kam die dunkle Nacht, But dark night arrived kein Blümlein war zu finden, And there was no little flower to be found, sonst hätt ich dir’s gebracht. Or I would have brought it. Da flossen von den Wangen Then down my cheeks flowed mir Tränen in den Klee, Tears onto the clover – ein Blümlein aufgegangen I saw that one small flower had sprouted up ich nun im Garten seh’. Now in the garden. Das wollte ich dir brechen I wanted to pick it for you wohl in dem dunklen Klee, Deep in the dark clover, doch fing es an zu sprechen: But it began to speak: »Ach, tue mir nicht weh! ”Ah, do not harm me! Sei freundlich in dem Herzen, Be kind-hearted, betracht’ dein eigen Leid, Consider your own grief, und lasse mich in Schmerzen And do not let me nicht sterben vor der Zeit!« Die in agony before my time!” 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 28

Und hätt’s nicht so gesprochen, And if it had not spoken so, Oh! wie selig kann der fliegen, Oh! how blissfully can he fly, im Garten ganz allein, In the garden all alone, dem der Traum den Flügel schwingt, He who brandishes wings in his dreams, so hätt’ ich dir’s gebrochen, I would have plucked it for you, daß an blauer Himmelsdecke So that on the blue roof of Heaven nun aber darf’s nicht sein. But now that cannot be. Sterne er wie Blumen pflückt; He may pick stars like flowers; Schlaf’, träume, flieg’, ich wecke Sleep, dream, fly – I will awaken Mein Schatz ist ausgeblieben, My sweetheart has not come, bald dich auf und bin beglückt! You soon and you will be happy! ich bin so ganz allein. I am so entirely alone. Im Lieben wohnt Betrüben, In love dwells tribulation, 4 Als mir dein Lied erklang, Op. 68/4 As Your Song Rang Out und kann nicht anders sein. And it can be no different. Clemens Brentano 3 Säusle, liebe Myrte, Op. 68/3 Dein Lied erklang, ich habe es gehört, Your song rang out; I heard it Rustle, dear myrtle Clemens von Brentano wie durch die Rosen es zum Monde zog, As it soared to the moon through the roses, den Schmetterling, der bunt im Frühling flog, The butterfly, flying brightly in spring, Säusle, liebe Myrte! Rustle, dear myrtle! hast du zur frommen Biene dir bekehrt. You have turned into a virtuous bee. Wie still ist’s in der Welt, How quiet it is in the world, der Mond, der Sternenhirte The moon, the shepherd of the stars Zur Rose ist mein Drang, I yearn for the rose auf klarem Himmelsfeld, In the bright field of heaven, seit mir dein Lied erklang! Since your song rang out! treibt schon die Wolkenschafe Is driving the cloud-sheep already Die Nachtigallen klagen, Your song rang out; the nightingales bring 28 zum Born des Lichtes hin, To the spring of light; ach, meiner Ruhe süßes Schwanenlied dem The sweet swan-song of my rest 29 schlaf’, mein Freund, o schlafe, Sleep, my friend, o sleep, Mond, To the moon, who listens and looks down bis ich wieder bei dir bin! Until I am with you again! der lauschend von dem Himmel sieht, from heaven, den Sternen und den Rosen muß ich’s klagen, I must complain to the stars and roses, Säusle, liebe Myrte! Rustle, dear myrtle! wohin sie sich nun schwang, To whom she flew, Und träum im Sternenschein, And dream in the starlight; der dieses Lied erklang! To whom this song rang out! die Turteltaube girrte The turtledove has cooed auch ihre Brut schon ein. Her brood to sleep. Dein Lied erklang, es war kein Ton vergebens, Your song rang out, not a note was in vain, Still ziehn die Wolkenschafe Quietly the cloud-sheep float der ganze Frühling, der von Liebe haucht, The whole spring, redolent of love, zum Born des Lichtes hin, Toward the spring of light; hat, als du sangest, nieder sich getaucht Has, while you sang, immersed itself schlaf’, mein Freund, o schlafe, Sleep, my friend, o sleep, im sehnsuchtsvollen Strome meines Lebens, In the passionate stream of my life, bis ich wieder bei dir bin! Until I am with you again! im Sonnenuntergang, In the sunset, als mir dein Lied erklang! As your song rang out! Hörst du, wie die Brunnen rauschen? Do you hear how the fountains roar? Dein Lied! Hörst du, wie die Grille zirpt? Do you hear how the cricket twitters? Stille, stille, laß uns lauschen! Hush, hush, let us listen. Selig, wer in Träumen stirbt; Blessed is he who dies in his dreams; Selig, wen die Wolken wiegen, Blessed is he whom clouds cradle wem der Mond ein Schlaflied singt; To whom the moon sings a lullaby; 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 28

Und hätt’s nicht so gesprochen, And if it had not spoken so, Oh! wie selig kann der fliegen, Oh! how blissfully can he fly, im Garten ganz allein, In the garden all alone, dem der Traum den Flügel schwingt, He who brandishes wings in his dreams, so hätt’ ich dir’s gebrochen, I would have plucked it for you, daß an blauer Himmelsdecke So that on the blue roof of Heaven nun aber darf’s nicht sein. But now that cannot be. Sterne er wie Blumen pflückt; He may pick stars like flowers; Schlaf’, träume, flieg’, ich wecke Sleep, dream, fly – I will awaken Mein Schatz ist ausgeblieben, My sweetheart has not come, bald dich auf und bin beglückt! You soon and you will be happy! ich bin so ganz allein. I am so entirely alone. Im Lieben wohnt Betrüben, In love dwells tribulation, 4 Als mir dein Lied erklang, Op. 68/4 As Your Song Rang Out und kann nicht anders sein. And it can be no different. Clemens Brentano 3 Säusle, liebe Myrte, Op. 68/3 Dein Lied erklang, ich habe es gehört, Your song rang out; I heard it Rustle, dear myrtle Clemens von Brentano wie durch die Rosen es zum Monde zog, As it soared to the moon through the roses, den Schmetterling, der bunt im Frühling flog, The butterfly, flying brightly in spring, Säusle, liebe Myrte! Rustle, dear myrtle! hast du zur frommen Biene dir bekehrt. You have turned into a virtuous bee. Wie still ist’s in der Welt, How quiet it is in the world, der Mond, der Sternenhirte The moon, the shepherd of the stars Zur Rose ist mein Drang, I yearn for the rose auf klarem Himmelsfeld, In the bright field of heaven, seit mir dein Lied erklang! Since your song rang out! treibt schon die Wolkenschafe Is driving the cloud-sheep already Die Nachtigallen klagen, Your song rang out; the nightingales bring 28 zum Born des Lichtes hin, To the spring of light; ach, meiner Ruhe süßes Schwanenlied dem The sweet swan-song of my rest 29 schlaf’, mein Freund, o schlafe, Sleep, my friend, o sleep, Mond, To the moon, who listens and looks down bis ich wieder bei dir bin! Until I am with you again! der lauschend von dem Himmel sieht, from heaven, den Sternen und den Rosen muß ich’s klagen, I must complain to the stars and roses, Säusle, liebe Myrte! Rustle, dear myrtle! wohin sie sich nun schwang, To whom she flew, Und träum im Sternenschein, And dream in the starlight; der dieses Lied erklang! To whom this song rang out! die Turteltaube girrte The turtledove has cooed auch ihre Brut schon ein. Her brood to sleep. Dein Lied erklang, es war kein Ton vergebens, Your song rang out, not a note was in vain, Still ziehn die Wolkenschafe Quietly the cloud-sheep float der ganze Frühling, der von Liebe haucht, The whole spring, redolent of love, zum Born des Lichtes hin, Toward the spring of light; hat, als du sangest, nieder sich getaucht Has, while you sang, immersed itself schlaf’, mein Freund, o schlafe, Sleep, my friend, o sleep, im sehnsuchtsvollen Strome meines Lebens, In the passionate stream of my life, bis ich wieder bei dir bin! Until I am with you again! im Sonnenuntergang, In the sunset, als mir dein Lied erklang! As your song rang out! Hörst du, wie die Brunnen rauschen? Do you hear how the fountains roar? Dein Lied! Hörst du, wie die Grille zirpt? Do you hear how the cricket twitters? Stille, stille, laß uns lauschen! Hush, hush, let us listen. Selig, wer in Träumen stirbt; Blessed is he who dies in his dreams; Selig, wen die Wolken wiegen, Blessed is he whom clouds cradle wem der Mond ein Schlaflied singt; To whom the moon sings a lullaby; 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 30

5 Befreit, Op. 39/4 Freed Diese Zeiten sind gewaltig, These times are powerful, Richard Dehmel bringen Herz und Hirn in Not – Bringing torment to heart and mind; ruhe, ruhe, meine Seele, Rest, rest, my soul, Du wirst nicht weinen. Leise You will not weep. Gently und vergiß, was dich bedroht! And forget what is threatening you! wirst du lächeln und wie zur Reise You will smile, and as before a journey, geb’ ich dir Blick und Kuß zurück. I will return your gaze and your kiss. 7 Wiegenlied, op. 41/1 Lullaby Unsre lieben vier Wände, du hast sie bereitet, Our dear four walls you have helped build; Richard Dehmel ich habe sie dir zur Welt geweitet; And I have now widened them for you into O Glück! the world. Träume, träume, du mein süßes Leben, Dream, dream, my sweet life, O joy! von dem Himmel, der die Blumen bringt. Of the heaven that brings flowers. Shimmering there are blossoms that live Dann wirst du heiß meine Hände fassen Then you will warmly seize my hands Blüten schimmern da, die leben On the song that your mother sings. und wirst mir deine Seele lassen, And you will leave me your soul, von dem Lied, das deine Mutter singt. läßt unsern Kindern mich zurück. Leaving me behind for our children. Träume, träume, Knospe meiner Sorgen, Dream, dream, bud of my worries, Du schenktest mir dein ganzes Leben, You gave me your entire life, von dem Tage, da die Blume sproß; Of the day the flower bloomed; ich will es ihnen wieder geben; So I will give it again to them. von dem hellen Blütenmorgen, Of the bright morning of blossoming, O Glück! O joy! da dein Seelchen sich der Welt erschloß. When your little soul opened up to the world. 30 Es wird sehr bald sein, wir wissen’s beide, It will be very soon, as we both know – Träume, träume, Blüte meiner Liebe, Dream, dream, blossom of my love, 31 wir haben einander befreit vom Leide, But we have freed each other from sorrow. von der stillen, von der heil’gen Nacht, Of the quiet, of the holy night so gab ich dich der Welt zurück! And so I return you to the world! da die Blume seiner Liebe When the flower of his love Dann wirst du mir nur noch im Traum You will then appear to me only in diese Welt zum Himmel mir gemacht. Made this world a heaven for me. erscheinen dreams, und mich segnen und mit mir weinen; And bless me and weep with me. 8 Meinem Kinde, Op. 37/3 My Child O Glück! O joy! Gustav Falke

6 Ruhe, meine Seele!, Op. 27/1 Rest, my soul! Du schläfst und sachte neig’ ich mich You sleep and softly I bend down Karl Friedrich Henckell über dein Bettchen und segne dich. Over your bed and bless you. Jeder behutsame Atemzug Every cautious breath I breathe Nicht ein Lüftchen regt sich leise, Not a breeze is stirring lightly, ist ein schweifender Himmelsflug, Is a winged flight to heaven, sanft entschlummert ruht der Hain; The wood lies slumbering gently; ist ein Suchen weit umher, Is a quest far and wide durch der Blätter dunkle Hülle Through the dark cover of leaves ob nicht doch ein Sternlein wär’ To see if there is not a star stiehlt sich lichter Sonnenschein. Steals bright sunshine. wo aus eitel Glanz und Licht From whose pure radiance and light Ruhe, ruhe, meine Seele, Rest, rest, my soul, Liebe sich ein Glückskraut bricht, Love could pluck a herb of grace, deine Stürme gingen wild, Your storms have gone wild, das sie geflügelt herniederträgt That she might carry down on her wing hast getobt und hast gezittert, Have raged and trembled und dir auf’s weiße Deckchen legt. And lay upon your white coverlet. wie die Brandung, wenn sie schwillt. Like the surf when it breaks. Du schläfst und sachte neig’ ich mich You sleep and softly I bend down über dein Bettchen und segne dich. Over your bed and bless you. 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 30

5 Befreit, Op. 39/4 Freed Diese Zeiten sind gewaltig, These times are powerful, Richard Dehmel bringen Herz und Hirn in Not – Bringing torment to heart and mind; ruhe, ruhe, meine Seele, Rest, rest, my soul, Du wirst nicht weinen. Leise You will not weep. Gently und vergiß, was dich bedroht! And forget what is threatening you! wirst du lächeln und wie zur Reise You will smile, and as before a journey, geb’ ich dir Blick und Kuß zurück. I will return your gaze and your kiss. 7 Wiegenlied, op. 41/1 Lullaby Unsre lieben vier Wände, du hast sie bereitet, Our dear four walls you have helped build; Richard Dehmel ich habe sie dir zur Welt geweitet; And I have now widened them for you into O Glück! the world. Träume, träume, du mein süßes Leben, Dream, dream, my sweet life, O joy! von dem Himmel, der die Blumen bringt. Of the heaven that brings flowers. Shimmering there are blossoms that live Dann wirst du heiß meine Hände fassen Then you will warmly seize my hands Blüten schimmern da, die leben On the song that your mother sings. und wirst mir deine Seele lassen, And you will leave me your soul, von dem Lied, das deine Mutter singt. läßt unsern Kindern mich zurück. Leaving me behind for our children. Träume, träume, Knospe meiner Sorgen, Dream, dream, bud of my worries, Du schenktest mir dein ganzes Leben, You gave me your entire life, von dem Tage, da die Blume sproß; Of the day the flower bloomed; ich will es ihnen wieder geben; So I will give it again to them. von dem hellen Blütenmorgen, Of the bright morning of blossoming, O Glück! O joy! da dein Seelchen sich der Welt erschloß. When your little soul opened up to the world. 30 Es wird sehr bald sein, wir wissen’s beide, It will be very soon, as we both know – Träume, träume, Blüte meiner Liebe, Dream, dream, blossom of my love, 31 wir haben einander befreit vom Leide, But we have freed each other from sorrow. von der stillen, von der heil’gen Nacht, Of the quiet, of the holy night so gab ich dich der Welt zurück! And so I return you to the world! da die Blume seiner Liebe When the flower of his love Dann wirst du mir nur noch im Traum You will then appear to me only in diese Welt zum Himmel mir gemacht. Made this world a heaven for me. erscheinen dreams, und mich segnen und mit mir weinen; And bless me and weep with me. 8 Meinem Kinde, Op. 37/3 My Child O Glück! O joy! Gustav Falke

6 Ruhe, meine Seele!, Op. 27/1 Rest, my soul! Du schläfst und sachte neig’ ich mich You sleep and softly I bend down Karl Friedrich Henckell über dein Bettchen und segne dich. Over your bed and bless you. Jeder behutsame Atemzug Every cautious breath I breathe Nicht ein Lüftchen regt sich leise, Not a breeze is stirring lightly, ist ein schweifender Himmelsflug, Is a winged flight to heaven, sanft entschlummert ruht der Hain; The wood lies slumbering gently; ist ein Suchen weit umher, Is a quest far and wide durch der Blätter dunkle Hülle Through the dark cover of leaves ob nicht doch ein Sternlein wär’ To see if there is not a star stiehlt sich lichter Sonnenschein. Steals bright sunshine. wo aus eitel Glanz und Licht From whose pure radiance and light Ruhe, ruhe, meine Seele, Rest, rest, my soul, Liebe sich ein Glückskraut bricht, Love could pluck a herb of grace, deine Stürme gingen wild, Your storms have gone wild, das sie geflügelt herniederträgt That she might carry down on her wing hast getobt und hast gezittert, Have raged and trembled und dir auf’s weiße Deckchen legt. And lay upon your white coverlet. wie die Brandung, wenn sie schwillt. Like the surf when it breaks. Du schläfst und sachte neig’ ich mich You sleep and softly I bend down über dein Bettchen und segne dich. Over your bed and bless you. 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 32

9 Zueignung, Op. 10/1 Dedication 11 Die heiligen drei Könige The Three Holy Kings Hermann von Gilm zu Rosenegg aus Morgenland op. 56/6 from the Orient Heinrich Heine Ja, du weißt es, teure Seele, Yes, you know it, dearest soul, daß ich fern von dir mich quäle, How I suffer far from you, Die heil’gen drei Kön’ge aus Morgenland, The three holy kings from the Orient, Liebe macht die Herzen krank, Love makes the heart sick, sie frugen in jedem Städtchen: They asked in every town: habe Dank. Have thanks. »Wo geht der Weg nach Bethlehem, ”Where goes the way to Bethlehem, ihr lieben Buben und Mädchen?« dear boys and girls?” Einst hielt ich, der Freiheit Zecher, Once I, drinker of freedom, hoch den Amethysten-Becher, Held high the amethyst beaker, Die Jungen und Alten, sie wußten es nicht, And young and old, they did not know; und du segnetest den Trank, And you blessed the drink, die Könige zogen weiter; The kings travelled on. habe Dank. Have thanks. Sie folgten einem goldenen Stern, They followed a golden star der leuchtete lieblich und heiter. That shone amiably and brightly. Und beschworst darin die Bösen, And you exorcised the evils in it, bis ich, was ich nie gewesen, Until I, as I had never been before, Der Stern blieb stehn über Josephs Haus, The star paused over Joseph’s house, heilig, heilig ans Herz dir sank, Blessed, blessed sank upon your heart, da sind sie hineingegangen; Then they went in; du wunderbare Helena, you wonderful Helena, Das Öchslein brüllte, das Kindlein schrie, The bullock bellowed, the baby cried, 32 habe Dank. Have thanks. die heiligen drei Könige sangen. The three holy kings sang. 33 10 Morgen, Op. 27/4 Tomorrow Vier letzte Lieder, Op. posth. Four Last Songs John Henry Mackay 12 Frühling Spring Und morgen wird die Sonne wieder scheinen, And tomorrow the sun will shine again, Hermann Hesse und auf dem Wege, den ich gehen werde, And on the path I will take, wird uns, die Glücklichen, sie wieder einen It will unite us again, we happy ones, In dämmrigen Grüften In dusky vaults inmitten dieser sonnenatmenden Erde… Upon this sun-breathing earth… träumte ich lang I have long dreamt von deinen Bäumen und blauen Lüften, Of your trees and blue skies, Und zu dem Strand, dem weiten, wogen- And to the shore, the wide shore with blue von deinem Duft und Vogelsang. Of your scents and the songs of birds. blauen, waves, werden wir still und langsam niedersteigen, We will descend quietly and slowly; Nun liegst du erschlossen Now you lie revealed stumm werden wir uns in die Augen schauen, We will look mutely into each other's eyes in Gleiß und Zier, In glistening splendour, und auf uns sinkt des Glückes stummes And the silence of happiness will settle von Licht übergossen Flushed with light, Schweigen… upon us… wie ein Wunder vor mir. Like a wonder before me. Du kennst mich wieder, You know me again, du lockst mich zart, You beckon tenderly to me; es zittert durch all meine Glieder All of my limbs quiver deine selige Gegenwart! From your blissful presence! 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 32

9 Zueignung, Op. 10/1 Dedication 11 Die heiligen drei Könige The Three Holy Kings Hermann von Gilm zu Rosenegg aus Morgenland op. 56/6 from the Orient Heinrich Heine Ja, du weißt es, teure Seele, Yes, you know it, dearest soul, daß ich fern von dir mich quäle, How I suffer far from you, Die heil’gen drei Kön’ge aus Morgenland, The three holy kings from the Orient, Liebe macht die Herzen krank, Love makes the heart sick, sie frugen in jedem Städtchen: They asked in every town: habe Dank. Have thanks. »Wo geht der Weg nach Bethlehem, ”Where goes the way to Bethlehem, ihr lieben Buben und Mädchen?« dear boys and girls?” Einst hielt ich, der Freiheit Zecher, Once I, drinker of freedom, hoch den Amethysten-Becher, Held high the amethyst beaker, Die Jungen und Alten, sie wußten es nicht, And young and old, they did not know; und du segnetest den Trank, And you blessed the drink, die Könige zogen weiter; The kings travelled on. habe Dank. Have thanks. Sie folgten einem goldenen Stern, They followed a golden star der leuchtete lieblich und heiter. That shone amiably and brightly. Und beschworst darin die Bösen, And you exorcised the evils in it, bis ich, was ich nie gewesen, Until I, as I had never been before, Der Stern blieb stehn über Josephs Haus, The star paused over Joseph’s house, heilig, heilig ans Herz dir sank, Blessed, blessed sank upon your heart, da sind sie hineingegangen; Then they went in; du wunderbare Helena, you wonderful Helena, Das Öchslein brüllte, das Kindlein schrie, The bullock bellowed, the baby cried, 32 habe Dank. Have thanks. die heiligen drei Könige sangen. The three holy kings sang. 33 10 Morgen, Op. 27/4 Tomorrow Vier letzte Lieder, Op. posth. Four Last Songs John Henry Mackay 12 Frühling Spring Und morgen wird die Sonne wieder scheinen, And tomorrow the sun will shine again, Hermann Hesse und auf dem Wege, den ich gehen werde, And on the path I will take, wird uns, die Glücklichen, sie wieder einen It will unite us again, we happy ones, In dämmrigen Grüften In dusky vaults inmitten dieser sonnenatmenden Erde… Upon this sun-breathing earth… träumte ich lang I have long dreamt von deinen Bäumen und blauen Lüften, Of your trees and blue skies, Und zu dem Strand, dem weiten, wogen- And to the shore, the wide shore with blue von deinem Duft und Vogelsang. Of your scents and the songs of birds. blauen, waves, werden wir still und langsam niedersteigen, We will descend quietly and slowly; Nun liegst du erschlossen Now you lie revealed stumm werden wir uns in die Augen schauen, We will look mutely into each other's eyes in Gleiß und Zier, In glistening splendour, und auf uns sinkt des Glückes stummes And the silence of happiness will settle von Licht übergossen Flushed with light, Schweigen… upon us… wie ein Wunder vor mir. Like a wonder before me. Du kennst mich wieder, You know me again, du lockst mich zart, You beckon tenderly to me; es zittert durch all meine Glieder All of my limbs quiver deine selige Gegenwart! From your blissful presence! 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 34

13 September September 15 Im Abendrot In Twilight Hermann Hesse Joseph von Eichendorff Der Garten trauert, The garden is mourning, Wir sind durch Not und Freude We've gone through joy and crisis kühl sinkt in die Blumen der Regen. The rain sinks coolly into the flowers. gegangen Hand in Hand: Together, hand in hand, Der Sommer schauert Summer shudders Vom Wandern ruhen wir And now we rest from wandering still seinem Ende entgegen. As it meets its end. nun überm stillen Land. Above the silent land. Golden tropft Blatt um Blatt Leaf upon leaf drops golden Rings sich die Täler neigen, The valleys slope around us, nieder vom hohen Akazienbaum. Down from the lofty acacia. es dunkelt schon die Luft, The air is growing dark, Sommer lächelt erstaunt und matt Summer smiles, astonished and weak, zwei Lerchen nur noch steigen And dreamily, into the haze, in den sterbenden Gartentraum. In the dying garden dream. nachträumend in den Duft. There still ascend two larks. Lange noch bei den Rosen For a while still by the roses Tritt her und laß sie schwirren, Come here, and let them flutter, bleibt er stehen, sehnt sich nach Ruh. It remains standing, yearning for peace. bald ist es Schlafenszeit, The time for sleep is soon. Langsam tut er Slowly it closes daß wir uns nicht verirren We would not want to lose our way die müdgewordnen Augen zu. its eyes grown weary. in dieser Einsamkeit. In this great solitude. O weiter, stiller Friede! O vast and silent peace! 14 Beim Schlafengehen While Going to Sleep 34 So tief im Abendrot, So deep in twilight ruddiness, 35 Hermann Hesse wie sind wir wandermüde – We are so wander-weary – Nun der Tag mich müd gemacht, Now that the day has made me so tired, ist dies etwa der Tod? Could this perchance be death? soll mein sehnliches Verlangen My dearest longings shall freundlich die gestirnte Nacht Be accepted kindly by the starry night wie ein müdes Kind empfangen. Like a weary child. Hände, laßt von allem Tun, Hands, cease your activity, Stirn, vergiß du alles Denken, Head, forget all of your thoughts; alle meine Sinne nun All my senses now wollen sich in Schlummer senken. Will sink into slumber. Und die Seele unbewacht And my soul, unobserved, will in freien Flügen schweben, Will float about on untrammeled wings um im Zauberkreis der Nacht In the enchanted circle of the night, tief und tausendfach zu leben. Living a thousandfold more deeply. 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 34

13 September September 15 Im Abendrot In Twilight Hermann Hesse Joseph von Eichendorff Der Garten trauert, The garden is mourning, Wir sind durch Not und Freude We've gone through joy and crisis kühl sinkt in die Blumen der Regen. The rain sinks coolly into the flowers. gegangen Hand in Hand: Together, hand in hand, Der Sommer schauert Summer shudders Vom Wandern ruhen wir And now we rest from wandering still seinem Ende entgegen. As it meets its end. nun überm stillen Land. Above the silent land. Golden tropft Blatt um Blatt Leaf upon leaf drops golden Rings sich die Täler neigen, The valleys slope around us, nieder vom hohen Akazienbaum. Down from the lofty acacia. es dunkelt schon die Luft, The air is growing dark, Sommer lächelt erstaunt und matt Summer smiles, astonished and weak, zwei Lerchen nur noch steigen And dreamily, into the haze, in den sterbenden Gartentraum. In the dying garden dream. nachträumend in den Duft. There still ascend two larks. Lange noch bei den Rosen For a while still by the roses Tritt her und laß sie schwirren, Come here, and let them flutter, bleibt er stehen, sehnt sich nach Ruh. It remains standing, yearning for peace. bald ist es Schlafenszeit, The time for sleep is soon. Langsam tut er Slowly it closes daß wir uns nicht verirren We would not want to lose our way die müdgewordnen Augen zu. its eyes grown weary. in dieser Einsamkeit. In this great solitude. O weiter, stiller Friede! O vast and silent peace! 14 Beim Schlafengehen While Going to Sleep 34 So tief im Abendrot, So deep in twilight ruddiness, 35 Hermann Hesse wie sind wir wandermüde – We are so wander-weary – Nun der Tag mich müd gemacht, Now that the day has made me so tired, ist dies etwa der Tod? Could this perchance be death? soll mein sehnliches Verlangen My dearest longings shall freundlich die gestirnte Nacht Be accepted kindly by the starry night wie ein müdes Kind empfangen. Like a weary child. Hände, laßt von allem Tun, Hands, cease your activity, Stirn, vergiß du alles Denken, Head, forget all of your thoughts; alle meine Sinne nun All my senses now wollen sich in Schlummer senken. Will sink into slumber. Und die Seele unbewacht And my soul, unobserved, will in freien Flügen schweben, Will float about on untrammeled wings um im Zauberkreis der Nacht In the enchanted circle of the night, tief und tausendfach zu leben. Living a thousandfold more deeply. 982 booklet 20/12/01 13:06 Sivu 36

Recorded at the Jesus-Christus-Kirche, Berlin-Dahlem, 7/01

Recording Engineer: Henri Thaon

Technician: Sabine Winkler

Producer: Seppo Siirala

Cover Photo: Heikki Tuuli

Artist Photo: Hanya Chlala (Marek Janowski)

Cover and inlay design: Cheri Tamminen

Booklet Editor: Riitta Bergroth

Executive Producer: Reijo Kiilunen

36 A co-production of Inc. and DeutschlandRadio.

2002 Ondine Inc. Fredrikinkatu 77 A 2 FIN-00100 Helsinki Tel. +358 9 434 2210 Fax +358 9 493 956 e-mail [email protected] www.ondine.net

ODE 982-2 R. STRAUSS: ORCHESTRAL SONGS ONDINE SOILE ISOKOSKI • RSB • JANOWSKI ODE 982-2 [64:24] nige aus Morgenland 6:09 (1864-1949) ö

usslein binden 3:31 ä usle, liebe Myrte 4:53 ä 3S 4 mir dein Lied erklang Als 5 Befreit6 Ruhe, meine Seele!7 Wiegenlied8 Kinde Meinem 9 Zueignung 3:51 4:06 5:29 3:43 2:45 1:35 1 Das Rosenband2 ein Str wollt Ich 2:56 12 Vier letzte Lieder 20:51 10 Morgen!11 K Die heiligen drei 3:35

Soile Isokoski, soprano Berlin Rundfunk-Sinfonieorchester concertmasterRainer Wolters, Janowski, conductor Marek Richard Strauss Richard 3572 2002 Ondine Inc., Helsinki

LC DDD ൿ www.ondine.net ODE 982-2 français en Texte Deutsche Textbeilage Manufactured in Austria. Unauthorised copying, hiring, lending, public performance and broadcasting of this record prohibited. A co-production of Ondine Inc. and DeutschlandRadio

SOILE ISOKOSKI • RSB • JANOWSKI ODE 982-2 ODE JANOWSKI • RSB • ISOKOSKI SOILE .SRUS RHSRLSNS ONDINE SONGS ORCHESTRAL STRAUSS: R.