Bafa Gölü Havzasında Toplum Destekli Ekoturizm Faaliyetlerinin
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PROJE RAPORU BAFA GÖLÜ HAVZASINDA TOPLUM DESTEKLİ EKOTURİZM FAALİYETLERİNİN BELİRLENMESİ PROJE YÜRÜCÜSÜ MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ ADINA PROF. DR. MUAMMER TUNA MUĞLA, NİSAN 2015 “Bafa Gölü ve Çevresinde Toplum destekli Ekoturizm Faaliyetlerinin Belirlenmesi” projesi Güney Ege Kalkınma Ajansı (GEKA) tarafından TR32-14/DFD/0043 proje numarası ile desteklenmiş ve Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi adına Sosyoloji Bölüm Öğretim Üyesi Prof. Dr. Muammer Tuna tarafından yürütülmüştür. Muğla İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ve Milas Ticaret ve Sanayi Odası proje ortağıdır. Proje Yürütücüsü ve Toplumsal Eğilimler Araştırması Prof. Dr. Muammer Tuna Deniz Ürünleri ve Balıkçılık Doç. Dr. Hüseyin Şaşı Sucul ekosistemler ve deniz kirliliği Yrd. Doç. Dr. Murat Yabanlı Arkeolojik Alanlar Uzman Dr. Şahin Gümüş Sucul Ekosistemler ve Kuş Gözlemciliği: Süreyya İsfendiyaroğlu Bafa Gölü Havzası Faunası Öğr. Gör. Yasin İlemin Bafa Gölü Havzası Florası Ekolog Dr. Okan Ürker Tanıtım Filmi Çekimi Yiğit Aksu Proje Asistanları Bahar Öksüz, Veli Ekim ÖNSÖZ Doğal kültürel varlıkların korunarak kullanımını ve yerel halkın tüm süreçlere aktif katılımını amaçlayan ekoturizm kırsal kalkınma için son derece büyük bir önem arz etmektedir. Bu bağlamda Muğla İlinin Milas İlçesi ve Aydın İlinin Söke İlçesi sınırları içinde yer alan Bafa Gölü ve çevresinin ekoturizmin gelişimi açısından son derece önemli düşünülmektedir. Bu düşünceden hareketle, Bafa Gölü Havzasında ekoturizm potansiyelinin ve muhtemel ekoturizm faaliyetlerinin belirlenmesi için bir proje tasarlanmış ve gerçekleştirilmiştir. Bafa Gölü Havzasında ekoturizm faaliyetlerini belirlemek amacıyla gerçekleştirilmiş olan bu proje kapsamında, bir yandan yörenin bilinirliğinin ve tanınırlığının daha belirgin hale getirilmesi amaçlanmış; diğer yandan, yörede yer alan Herakleia Antik Kenti başta olmak üzere, Latmos Antik Kenti, Latmos (Beşparmak) Dağlarında yer alan kaya resimleri, Bizans dönemi kilise kalıntıları ve Bafa Gölü’nün korunması amaçlanmıştır. Güney Ege Kalkınma Ajansı’nın (GEKA) Doğrudan Faaliyet Desteği kapsamında desteklediği ve Milas Ticaret ve Sanayi Odası (MİTSO) ve İl Kültür Turizm Müdürlüğünün daha çok manevi ortağı olduğu proje oldukça kapsamlı çalışmaları kapsamaktadır. İç kapakta tek tek isimleri yer alan proje ekibi, sekiz ayrı çalışma grubundan oluşmuştur. Dolayısıyla öncelikle, sekiz ayrı araştırma grubunda yer alan proje ekibine, projeyi destekleyen GEKA ve çalışanlarına, proje ortaklarına, proje ekibinde yer alan üniversite dışından araştırmacılara, tüm araştırma ve çalışmaları gerçekleştiren proje ekibinde yer alan Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi araştırmacılara ve proje süresince büyük bir özveri ile çalışan lisans ve lisansüstü öğrencilerime ve proje asistanlarıma katkılarından dolayı teşekkürlerimi sunmak isterim. Bunun dışında Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Rektörlüğü ve Rektör Sayın Prof. Dr. Mansur Harmandar’a, Edebiyat Fakültesi Dekanlığı ve Dekan Sayın Prof. Dr. Sebahattin Çevikbaş’a, Milas Kaymakamı Sayın Fuat Gürel, Milas Belediye Başkanı Sayın Muhammet Tokat, Milas Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Sayın Reşit Özer’e proje çalışmaları süresince yaptıkları katkılardan dolayı teşekkür ederim. En son olarak proje çalışmaları süresince yakın ve sıcak ilgilerini proje ekibinden esirgemeyen Kapıkırı Köyü Halkına teşekkürlerimi sunarım. Nisan 2015 Prof. Dr. Muammer Tuna Proje Yürütücüsü İÇİNDEKİLER GİRİŞ PROJENİN GENEL KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ …………………………………………1 Prof. Dr. Muammer Tuna Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü BAFA GÖLÜ HAVZASINDA EKOTURİZM GELİŞTİRİLMESİ; TOPLUMSAL EĞİLİMLER ARAŞTIRMASI………………………………………………………………25 Prof. Dr. Muammer Tuna Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü BAFA GÖLÜ VE ÇEVRESİNDE TOPLUM DESTEKLİ EKO TURİZM FAALİYETLERİNİN BELİRLENMESİ ARKEOLOJİ VE SANAT TARİHİ RAPORU…. 41 Dr. Şahin Gümüş Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü LATMOS’TA BULUNAN HERAKLEIA İÇİN KORUMA VE TANITIM TASLAĞI…….84 Dr. Ing. Albert Distelrath, Mimar Köln, Almanya BAFA GÖLÜ’NÜN BİYO-ÇEŞİTLİLİĞİ VE ÇEVRESEL SORUNLARI ………………..96 Doç. Dr. Hüseyin Şaşı ve Yrd. Doç. Dr. Murat Yabanlı Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi Su Ürünleri Temel Bilimler Bölümü, Su Kaynaklarının Korunması ve Önemi BAFA GÖLÜ ÇEVRESİ VE BEŞPARMAK DAĞLARI VEJETASYONU VE FLORASI ARAŞTIRMA RAPORU …………………………………………………………………...133 Ekolog Dr. Okan Ürker BAFA GÖLÜ ÇEVRESİ VE BEŞPARMAK DAĞLARI’NIN FAUNİSTİK AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ ………………………………………………………………….203 Öğr. Gör. Yasin İlemin Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Fethiye ASKM BAFA GÖLÜ’NÜN KUŞ TURİZMİ AÇISINDAN ÖNEMİ ……………………………...244 Süreyya İsfendiyaroğlu SONUÇ VE ÖNERİLER BAFA GÖLÜ HAVZASINDA EKOTURİZM MODELİNİN ANA HATLARI …………256 Prof. Dr. Muammer Tuna Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü GİRİŞ PROJENİN GENEL KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ Prof. Dr. Muammer Tuna Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü Turizm XX. Yüzyılın ikinci yarısında önce gelişmiş ülkelerde, daha sonra da gelişmekte olan ülkelerde yaygınlaşmaya başlayan ve giderek daha fazla sayıda insanın katıldığı küresel anlamda bir ekonomik ve toplumsal hareket haline gelmiştir. XX. Yüzyılın sonunda küresel turizm hareketi bir milyardan fazla insanın katıldığı ve trilyonlarca dolarlık bir ekonomik büyüklüğe ulaşmış, dünyadaki en büyük ekonomik sektörlerden birisini oluşturmaktadır. Turizmin geçtiğimiz yüzyılda bu kadar hızlı büyüyen bir sektör ve toplumsal bir olay olması aslen kitle turizmi dediğimiz turizm türünün yaygınlaşması ile mümkün olmuştur. Daha çok deniz-kum-güneş terimleriyle ifade edilen ve kıyı turizmi olarak adlandırılan kitle turizmi giderek monotonlaşmış dünyanın her yerinde birbirine benzeyen, doğadan kopuk, yapay insanların uzaklaşmaya çalıştığı kentsel yaşama benzeyen bir nitelik kazanmaya başlamıştır. Bunun sonucunda ve buna alternatif olarak alternatif turizm türleri ortaya çıkamaya başlamıştır. Yeni ortaya çıkmaya başlayan alternatif turizm türlerinden başlıcası ise ekoturizmdir. Ekoturizm XX. Yüzyılın son çeyreğinde giderek popülerlik kazanmaya başlamış bir alternatif turizm hareketidir. Ekoturizmin ortaya çıkış tarihi daha eskilere gitmekle birlikte, 1970’lerde özellikle 1990’larda yaygınlık kazanmaya başlamış yeni bir turizm akımıdır. Geleneksel kitle turizmi anlayışından bıkan modern toplum insanı; doğayı, kültürü ve toplumu bir anlamda yeniden keşfetmek için doğal ve kültürel varlıklarla iç içe ve fakat kitlesel ve kalabalık olmayan bir tatil ve turizm türünü tercih etmeye başlamış ve bu eğilim sonucu ekoturizm olgusu ortaya çıkmıştır. Bu anlamda ekoturizm doğal, tarihsel, kültürel ve toplumsal değerlerin korunarak kitlesel olmayan ve yerli halkın yaşam biçimi üzerinde baskı oluşturmayan ve yerli halkın ekonomik kalkınmasını temel alan bir turizm faaliyeti olarak kabul edilen ekoturizm ülkemizde de yaygınlaşma eğilimindedir. Ekoturizm ülkemizde de son dönemde dikkat ve ilgi çekmeye başlamıştır. Bu bağlamda, bir yandan, toplum giderek artan ölçüde ekoturizme ilgi duymaya, doğal ve kültürel alanlarda tatillerini geçirme eğilimi içine girmeye başlarken; diğer yandan, ekoturizm potansiyeli olan alanlarda ekoturizm faaliyetleri artış eğilimi içine girmiştir. Ülkemizin değişik bölgelerinde 1 doğal ve kültürel alanlara ekoturizm ilkelerine uygun yatırımlar yapılmaya başlanmış, yerli halkın katılımıyla küçük işletmeler kurulmaya başlanmıştır. Ülkemizin birçok yöresinde ekoturizme yönelik faaliyetler artma ve yaygınlaşma eğilimi içine girmiştir. Bu bağlamda dikkat çekici merkezlerden birisi de Bafa Gölü Havzasıdır. Bafa Gölü Havzası birçok bakımdan ekoturizm potansiyeli taşıyan bir bölgedir. Yörenin ekoturizm potansiyelini araştırmak ve ortaya çıkarmak amacıyla hazırlanan “Bafa Gölü Havzasında Toplum Destekli Ekoturizm Faaliyetlerinin Saptanması” projesi, yörede sürdürülebilir ve ekolojik ilkelere uygun bir turizm modeli ortaya çıkarmak amacına yönelik olarak oluşturulmuş bir araştırma/fizibilite projesidir. Proje, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi adına, Sosyoloji Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Muammer Tuna tarafından yürütülmüştür. Proje Güney Ege Kalkınma Ajansı (GEKA) tarafından desteklenmiş olup, Milas Ticaret ve Sanayi Odası (MİTSO) ve Muğla İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü proje ortaklarıdır. Proje alanı Bafa Gölü Havzası olarak belirlenmiş olmakla birlikte, havzanın tarihsel olarak merkezi olan Kapıkırı Köyü projenin merkezini oluşturmuştur. Kapıkırı Köyünün projenin merkezi olarak seçilmiş olmasının birkaç önemli nedeni vardır. Öncelikle Kapıkırı Köyü tarihi Herakleia kentinin üzerine kurulmuştur. Herakleia antik kenti ise daha önce yörede kurulmuş olan Latmos antik kentinin hemen yanında yer almaktadır. Bunun yanında Kapıkırı Köyü, Herakleia ve Latmos antik kentleri, tarihi 8000 yıl öncesine dayanan duvar resimlerinin bulunduğu Latmos/Beşparmak dağlarının eteklerinde yer almaktadır. Nihayet erken Hristiyanlık döneminden kalma Bizans Manastırı olan Yediler Manastırı da Latmos/Beşparmak dağlarının eteklerinde yer almaktadır. Ayrıntısı bu raporun ileriki bölümde tartışıldığı gibi, Kapıkırı Köyünün tarihsel, arkeolojik, doğal ve toplumsal nitelikleri bağlamında ekoturizm potansiyenin ortaya koyacak bir ölçüde ayrıntılı raporlar hazırlanmıştır. Yukarıda sayılan tüm faktörler Bafa Gölü Havzası’nın proje alanı olarak seçilmesinin ana nedenlerini oluşturmuştur. 2 Çalışma Bölgemiz İkibin yıl öncesine kadar iç deniz ve liman olan Bafa Gölü PROJENİN AMAÇ, KAPSAM VE SINIRLILIKLARI