Het Haagse Grondwetpad Het Haagse Grondwetpad Den Haag Is Bekend Als De Stad Waar De Regering Het Haagse Grondwetpad En Het Parlement Zetelen
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Het Haagse Grondwetpad Het Haagse Grondwetpad Den Haag is bekend als de stad waar de regering Het Haagse Grondwetpad en het parlement zetelen. Hier hebben alle departemen ten hun hoofdkantoor. De koningin Een wandeling door de heeft in Den Haag haar werkpaleis. De residentie heeft een prominente plek in parlementaire geschiedenis van de Grondwet tradities als Prinsjes dag. In Den Haag zetelt de hoogste rechterlijke macht van Nederland. in het centrum van Den Haag Den Haag is kortom het centrum van onze parlementaire democratie. Maar hoe zichtbaar is dit? De hedendaagse sporen van de verwevenheid van Den Haag met onze constitutie zijn duidelijk zichtbare bakens. Denk aan de torens van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de gebouwen van de Eerste en Tweede Kamer. Maar hoe duidelijk is de rol die deze gebouwen hebben in onze constitutionele democratie? Den Haag kent bovendien een lange geschiedenis als centrum van het staatsbestel. Die geschiedenis is op vele plekken in Den Haag terug te zien, maar waar? Om een antwoord te geven op deze vragen, heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties het Haagse Grondwetpad ontwikkeld. In deze wandeling van ongeveer één uur zijn die plekken opgenomen, die verband houden met artikelen uit de Grondwet. De Grondwet bevat de spelregels van ons politieke stelsel. Zo wordt Den Haag als centrum van de Nederlandse constitutie ineens een stuk zichtbaarder! Het Haagse Grondwetpad leidt u langs een aantal constitutioneel relevante plekken in Den Haag. Per plek vindt u een beschrijving wat de relatie is. Instituut voor Publiek en Politiek ISBN 978 90 6473 434 2 Na omzetten lijndikte van 2 punten aanhouden voor alle wegen nassaulaan 29 alexanderstraat javastraat 28 koninginnegracht haagse boshaagse Het Haagse Grondwetpad sophialaan Verder bezuidenhoutseweg Den Haag in 1 Hofplaats 2 Tweede Kamer 5 Ministerie van 3 Plein dr. kuyperstraat Binnenlandse 4 Plein 4 Zaken 5 Ministeriezeestraat van Binnenlandse 23 Plein 1813 Zaken bezuidenhoutseweg 24 Vredespaleis mauritskade denneweg prinsessegracht 6 Binnenhof – station centraal 25 Kanselarij der Torentje schedeldoekshaven Nederlandse minister- rijnstraat Orden president 26 Onderwijsraad 7 Binnenhof – 27 Kuyperhuis Ridderzaal 28 Sociaal- 8 Binnenhof – n e Economische 5 15 g Eremonument Raad voor de parkstraat e w 29 Nationale 14 malieveld Gevallenen lange voorhout e l prinsessegracht ombudsman 9 Eerste Kamer kazernestraat l a 10 Gevangenpoort r o 11 Binnenhof – korte voorhout o v Trêveszaal n schedeldoekshaven 12 Kabinet der e d Koningin voorhout korte u prinsessegracht 13 Huis van Van noordeinde 16 o lange voorhout 13 h prinsessewal lange houtstraat Limburg Stirum toernooiveld n plein 17 a lange houtstraat 14 Paleis Lange a spui Voorhout n lange voorhout poten lange korte vijverberg e koninginnegracht 15 Hoge Raad der 18 t toernooiveld korte vijverberg hoge nieuwstraat n Nederlanden u kneuterdijk p 16 Algemene 21 20 12 denneweg hofweg 2 binnenhof Rekenkamer heulstraat 27 paleistuin n 17 Kloosterkerk 19 lange vijverberg a v 18 Voormalig Paleis e 6 t noordeinde 11 k Kneuterdijk/ vijverberg lange i kazernestraat binnenhof nieuwstraat hoge lange voorhout lange Raad van State molenstraat d buitenhof gravestraat n buitenhof 3 halstraat j kuyperstraat dr. 19 Huis van Van i plein l Hogendorp 7 n 20 Plaquette 9 e kneuterdijk t hoogstraat 10 t Heulstraat e 26 hoogstraat z 8 4 groenmarkt 21 Paleis prinsestraat m mauritskade noordeinde halstraat parkstraat heulstraat Noordeinde o 25 22 Oude Raadhuis 1 2 a gravestraat lange poten N hofweg nassaulaan molenstraat sophialaan noordeinde prinsestraat spui paleistuin 22 23 groenmarkt alexanderstraat 5 zeestraat N Ministerie van prinsessewal Binnenlandse Zaken javastraat (zie achterflap) N schedeldoekshaven scheveningse weg ein iepl eg rn ca laan van meerdervoort van laan 24 Het Haagse Grondwetpad Het Haagse Grondwetpad Een wandeling door de geschiedenis van de Grondwet in het centrum van Den Haag Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Beeldje op Binnenhof (l) en rozet in de Ridder- Instituut voor Publiek en Politiek zaal (r). Den Haag 2010 Inhoud Voorwoord. 7 WANDELING 1 Het Haagse Grondwetpad 1 Hofplaats . 10 2 Tweede Kamer . 13 3 Plein . 15 4 Plein 4. 17 5 Ministerie van Binnenlandse Zaken . 20 6 Binnenhof – Torentje minister-president. 20 7 Binnenhof – Ridderzaal . 23 8 Binnenhof – Eremonument voor de Gevallenen. 26 9 Eerste Kamer. 27 10 Gevangenpoort. 30 11 Binnenhof – Trêveszaal . 32 12 Kabinet der Koningin . 34 13 Huis van Van Limburg Stirum. 37 14 Paleis Lange Voorhout . 39 15 Hoge Raad der Nederlanden . 41 16 Algemene Rekenkamer . 45 17 Kloosterkerk . 46 18 Voormalig Paleis Kneuterdijk/ Raad van State . 50 19 Huis van Van Hogendorp . 52 20 Plaquette Heulstraat . 54 21 Paleis Noordeinde . 55 22 Oude Raadhuis . 57 WANDELING 2 Verder Den Haag in 23 Plein 1813 . 62 24 Vredespaleis . 62 25 Kanselarij der Nederlandse Orden . 65 26 Onderwijsraad . 69 27 Kuyperhuis . 72 28 Sociaal-Economische Raad . 74 29 Nationale ombudsman . 76 Voorwoord Den Haag is de stad waar de regering zetelt. Hier bevin- den zich alle ministeries, de Eerste en de Tweede Kamer, de hoogste rechtscolleges van Nederland, het Vredespaleis en andere internationale juridische instellingen. Kortom, Den Haag is het hart van onze democratische rechtsstaat. Minder bekend is dat de Grondwet een belangrijke rol speelt in de geschiedenis van veel plekken in Den Haag. Wat heeft bijvoorbeeld de Gevangenpoort te maken met de scheiding der machten? Wat is de achtergrond van het Binnenhof? Waar staat de Grondwetbank? Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijks - relaties heeft Het Haagse Grondwetpad ontwikkeld om de sporen bloot te leggen van de Grondwet in de geschiede- nis die Den Haag heeft. De wandeling is een tocht van ongeveer een uur langs het verleden waarbij iedereen kan ondervinden hoe de Grondwet zichtbaar is in de straten van Den Haag. In dit boekje vindt u per plek de geschiedenis, de relatie met de Grondwet, en, waar mogelijk, een beknopte archi- tectonische beschrijving. De route is vanzelfsprekend een selectie. Den Haag kent veel meer plekken die een relatie hebben met de Grond- wet. Een aantal hiervan is opgenomen als aanvulling op de wandeling. Ik dank allen die de ontwikkeling van de wandelroute mogelijk maakten en in het bijzonder de Initiatiefgroep Nationaal Grondwetpad die het concept van het Grond- wetpad heeft aangedragen. DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES, E.M.H. Hirsch Ballin VOORWOORD 7 Het Haagse Grondwetpad De wandeling begint op de Hofplaats. Dit is de mogelijkheid om bij wet het kiesrecht voor aan de buitenzijde van het Binnenhof, gemeente raden open te stellen voor inwoners die geen tussenLange Poten, Spui en Hofweg in. Nederlander zijn; Eerste en Tweede Kamer kiezen zelf voor vier jaar hun voorzitter; 1 Hofplaats verbod tot het opleggen van de doodstraf; het noemen van de Nationale ombudsman; Constitutioneel Amsterdam wordt officieel de hoofdstad van het Tegen het oude gedeelte van het Binnenhof op de Hof- Koninkrijk der Nederlanden; plaats staat de Grondwetbank. Op deze 45 meter lange, grondwettelijke vastlegging van de onafhankelijkheid glad marmeren bank staat artikel 1 van de Grondwet van Suriname in 1975. geschreven. In dit artikel worden het gelijkheidsbeginsel en het discriminatieverbod geformuleerd. Het artikel ver- De gemeente Den Haag heeft de Grondwetbank in 1992 woordt een norm waaraan in ieder geval de overheid zich cadeau gedaan aan de regering ter ere van de opening tegenover de burger dient te houden: het gelijk behande- van de nieuwbouw van de Tweede Kamer. De Grondwet- len van gelijke gevallen. bank is in beheer bij de Rijksgebouwendienst. Op 23 april 2007 presenteerde minister van Justitie Ernst Hirsch Bal- lin op deze plek de nieuwe landelijke vereniging tegen dis- Geschiedenis criminatie: Art.1. De bank is ook een van de Haagse plek- Een aantal jaren na de Franse Revolutie van 1789 werd ken waar jaarlijks de bevrijding (Tweede Wereldoorlog) Nederland door de Fransen bezet. Ten tijde van de zoge- wordt herdacht. noemde Bataafse Republiek (1795–1806) kreeg Nederland in 1798 zijn eerste Grondwet. Nadat de Fransen in 1813 waren verdreven, kwam de Grondwet van 1814 tot stand. ARTIKEL 1 GRONDWET In 1815 en 1840 vonden enkele grondwetswijzigingen Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke plaats: in 1815 onder meer vanwege de vereniging van de gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens gods- Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden en in 1840 als dienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, gevolg van de afscheiding van de Zuidelijke Nederlanden geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan. (België) in 1830. Een zeer belangrijke grondwetsherziening kwam in 1848 tot stand, toen de ministeriële verantwoor- delijkheid werd ingevoerd en het parlement meer invloed kreeg. In 1983 vond een algehele herziening van de Grond- wet plaats. Nieuwe grondrechten werden toegevoegd, zoals het gelijkheidsbeginsel en het discriminatieverbod (artikel 1), de vastlegging van de onaantastbaarheid van de persoonlijke levenssfeer (artikel 10) en het menselijk lichaam (artikel 11) en de verplichting voor de overheid om werkgelegenheid, bestaanszekerheid en een schoon milieu te bevorderen (de sociale grondrechten). Veel ver- ouderde bepalingen verdwenen, zoals het processie - verbod voor rooms-katholieken. Andere belangrijke wijzi- gingen in 1983 waren onder andere: verlaging van de leeftijd om Kamerlid te mogen wor- den