Polonistyka Na Początku Xxi Wieku Diagnozy Koncepcje Perspektywy
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
POLONISTYKA NA POCZĄTKU XXI WIEKU DIAGNOZY KONCEPCJE PERSPEKTYWY VI Katowice Polonistów Światowy Kongres 22–25 czerwca 2016 r. POLONISTYKA NA POCZĄTKU XXI WIEKU DIAGNOZY KONCEPCJE PERSPEKTYWY Redakcja naukowa całości JOLANTA TAMBOR TOM I LITERATURA POLSKA I PERSPEKTYWY NOWEJ HUMANISTYKI TOM II LITERATURA (I KULTURA) POLSKA W ŚWIECIE TOM III WSPÓŁCZESNE ASPEKTY BADAŃ NAD JĘZYKIEM POLSKIM – TEORIA I PRAKTYKA TOM IV POGRANICZA, MNIEJSZOŚCI, REGIONY. ETNOLINGWISTYKA TOM V W KRĘGU (GLOTTO)DYDAKTYKI TOM VI JĘZYKI I KULTURY W KONTAKCIE LITERATURA (I KULTURA) POLSKA W ŚWIECIE Redakcja naukowa CzęśćI–ROMUALD CUDAK, KAROLINA POSPISZIL Część II – AGNIESZKA TAMBOR, AGATA RUDZIŃSKA WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU ŚLĄSKIEGO KATOWICE 2018 Polonistyka na początku XXI wieku. Diagnozy. Koncepcje. Perspektywy Redakcja naukowa całości JOLANTA TAMBOR Publikacja .nansowana w ramach programu MINISTRA NAUKI i SZKOLNICTWA WYŻSZEGO pod nazwą„Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2016–2018 (0083/NPRH4/H2b/83/2016) Redakcja i korekta ZESPÓŁ Łamanie i projekt okładki MAREK FRANCIK z wykorzystaniem logo wg projektu LUCJANA DYLĄGA Copyright © 2018 by Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Wszelkie prawa zastrzeżone ISSN 0208-6336 ISBN 978-83-226-3578-0 (wersja drukowana) ISBN 978-83-226-3579-7 (wersja elektroniczna) Wydawca Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego ul. Bankowa 12B, 40-007 Katowice www.wydawnictwo.us.edu.pl e-mail: [email protected] Wydanie I. Ark. druk. 28,0. Ark. wyd. 27,0. Druk i oprawa: Volumina.pl Daniel Krzanowski ul. Księcia Witolda 7–9, 71-063 Szczecin SPIS TREŚCI Część I LITERATURA POLSKA W ŚWIECIE __________________________________ 9 1. WSPÓŁCZESNA POLSKA LITERATURA E/IMIGRACYJNA _________________ 11 Anna Brzozowska-Krajka Geotożsamość diasporyczna: o potrzebie zwrotu topograficznego w polonijnych badaniach kulturowo-literackich w USA ______________ 13 Sławomir Jacek Żurek Polska i Polacy w poezji autorów piszących po polsku w Izraelu _______ 27 Janusz Pasterski Zamieszkać w Australii, czyli o doświadczeniach polskich emigrantów na antypodach (na podstawie antologii Moja emigracja. My migration) __ 45 Justyna Zych Doświadczenie emigracji w prozie współczesnych pisarzy kanadyjskich polskiego pochodzenia ______________________ 56 Małgorzata Anna Packalén Parkman Poszukiwanie utraconej „polskości”? O literaturze e/imigracyjnej w Szwecji ___________________________ 66 Magdalena Rabizo-Birek „Jeśli czytelnik, słuchacz – to poeta!”. O dialogu Bogdana Czaykowskiego i Adama Czerniawskiego _________ 84 Ryszard Zajączkowski Nieznana amerykańska spuścizna Józefa Wittlina ___________________ 102 Małgorzata Gajak-Toczek Emigrant w obcej ziemi. Kilka słów o poezji Bonifacego Miązka ________ 118 6 SPIS TREŚCI Bożena Szałasta-Rogowska „Lepiej jest twórczo tęsknić” – o tomie Niewidzialny zapaśnik Grażyny Zambrzyckiej _______________ 136 2. RECEPCJA LITERATURY POLSKIEJ __________________________________ 153 Petar Bunjak Próba apologii badań nad recepcją literacką _______________________ 155 Michał J. Mikoś Recepcja literatury polskiej w świecie anglosaskim – stan przekładów i dezyderaty _________________________________ 167 Krystyna Jaworska Dla kogo piszemy? Kilka uwag na marginesie czasopisma „pl.it” – organu włoskiego stowarzyszenia polonistów AIP oraz włoskich polonistycznych serii wydawniczych _________________ 174 Marek Stanisz Początki polskiego romantyzmu w niemieckojęzycznych opracowaniach historycznoliterackich ostatnich lat _________________ 185 Margreta Grigorowa Bułgarska recepcja literatury polskiej na początku XXI wieku: puls współczesności, czynniki recepcyjne, przesłania ________________ 198 Teresa Rączka-Jeziorska Recepcja literatury polsko-inflanckiej na Łotwie ____________________ 214 Mikołaj Chmialnicki Recepcja twórczości Sergiusza Piaseckiego na Białorusi ______________ 222 Sung-Eun Choi (Estera Czoj) Recepcja poezji Wisławy Szymborskiej w Korei – część druga __________ 232 Beata Nowacka Szachinszach Ryszarda Kapuścińskiego. Paradoksy społecznego odbioru ___ 249 3. W DIALOGU __________________________________________________ 261 Krzysztof Krasuski Twórczość Zbigniewa Herberta w kontekście kultury Europy Środkowej __ 263 SPIS TREŚCI 7 Nikolaj Jež Tango z Mistrzem ___________________________________________ 275 Margreta Grigorowa Obraz myśliciela i jego polskie oblicze. Wędrówka transkulturowa _____ 287 Oksana Weretiuk Zielona Wyspa w XXI-wiecznym pisarstwie polskim (mity, stereotypy i antidotum na nie) ____________________________ 306 Li Yinan Wymiana literacka w dyplomacji publicznej – nowe wyzwania dla instytucji polonistycznych w nowej epoce ______ 320 CZĘŚĆ II FILM I TEATR W POLSCE I NA ŚWIECIE ______________________________ 333 Kris Van Heuckelom Srebrny ekran i paryski bruk. Filmowe portrety polskich emigrantów w produkcjach zagranicznych i międzynarodowych (1976–2011) ______ 335 Barbara Kita Strategie koprodukcyjne (polsko-francuskie) w perspektywie transkulturowej _______________________________ 349 Anna Synoradzka-Demadre Kilka refleksji przy porównywaniu recepcji filmu Ida w Polsce i we Francji ________________________________________ 364 Agnieszka Rydz Kultura polska w oczach studentów zagranicznych _________________ 374 Alena Strakhava Odbiór kina polskiego na Białorusi (2010–2015) ____________________ 393 Allen J. Kuharski Transnarodowy zasięg współczesnego polskiego teatru i tańca _______ 404 Dominique Porębska-Quasnik Uniwersalizm języka polskiego. Opera Konrad Wallenrod Władysława Żeleńskiego w badaniach muzykologicznych _______________________________ 422 8 SPIS TREŚCI NOTY O AUTORACH ________________________________________________ 437 RADA PROGRAMOWA ______________________________________________ 444 KOMITET PROGRAMOWY ____________________________________________ 444 KOMITET ORGANIZACYJNY __________________________________________ 445 RECENZENCI ______________________________________________________ 446 LITERATURA POLSKA W ŚWIECIE ROMUALD CUDAK KAROLINA POSPISZIL R E D A K C J A CZĘŚĆ I WSPÓŁCZESNA POLSKA LITERATURA E/IMIGRACYJNA 1 ANNA BRZOZOWSKA-KRAJKA Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej ŚWIATOWY KONGRES POLONISTÓW ŚWIATOWY Lublin, Polska GEOTOŻSAMOŚĆ DIASPORYCZNA: O POTRZEBIE ZWROTU TOPOGRAFICZNEGO W POLONIJNYCH BADANIACH KULTUROWO-LITERACKICH W USA roblem zwrotów badawczych, w tym interesującego nas szczególnie zwrotu topograficznego/przestrzennego, należy w polskiej humanisty- Pce, a zwłaszcza w najnowszym literaturoznawstwie i naukach o kultu- rze, do zagadnień znaczących. Pojawiają się sądy, że „zwrot” stał się dziś, jak stwierdzają autorzy Wprowadzenia do publikacji zbiorowej „Zwroty” badawcze w humanistyce. Konteksty poznawcze, kulturowe i społeczno-instytucjonalne, naczelną kategorią organizującą badania humanistyczne (Kowalewski, Piasek 2010, 7)1. Łączy się z przejściem „od poetyki przestrzeni do geopoetyki” 1 Obszerną listę zwrotów badawczych, wskazującą na powszechność tego zjawiska, wraz z szeregiem tez i wątpliwości, skonstruował Paweł Bohuszewicz (2010, 23–24). Wyszczegól- nił on następujące zwroty: antropologiczny, kulturowy lub antropologiczno-kulturowy (Bu- rzyńska 2006a; Ulicka 2007a; Nycz 2007), darwinowski, dramaturgiczny (Ulicka 2007b), etyczny (Markowski 2000; Ulicka 2005; Burzyńska 2006a), zwrot w badaniach genderowych: teoria rozproszenia (Borkowska 2005), zwrot ikoniczny (Zeidler-Janiszewska 2006), interpre- tacyjny (Burzyńska 2006b), lingwistyczny (Kaniowski 1990), zwrot ku rzeczom (Domańska 2005), narratywistyczny (Owczarek 2005; Burzyńska 2006c), performatywny (Domańska 2007; Zeidler-Janiszewska 2007), poznawczy (Nycz 2007), pragmatyczny/pragmatystyczny (Burzyń- ska 2006a; Burzyńska 2006c), retoryczny (Ulicka 2007a), topograficzny (Rybicka 2008). 14 CZĘŚĆ I. LITERATURA POLSKA W ŚWIECIE i pozwala na wartościujące akcentowanie relacji między geo/ziemią/przes- trzenią a literaturą, sztuką, kulturą jako „zapisem doświadczeń” określonej przestrzeni (Konończuk, Sidoruk 2012; Konończuk 2015, 213–229), pozwala też na określanie „dawnych/nowych więzi między myślą i światem, umysłem i rzeczywistością zewnętrzną, bio-grafią i geo-grafią, mając za ostateczny cel ponowne zespolenie ze sobą terytorium i myśli, natury i kultury” (Delbard 1999, 46; por. Kasperski 2014, 28). W polskim kontekście perspektywa geo- poetyki, zarówno literackiej, jak i kulturowej2, stanowiącej transdyscyplinarną metodologię badań, ale też dynamicznie rozwijający się kierunek badawczy, pozostaje w bezpośrednim związku z dyskursem regionalistycznym i „geo- grafią wyobrażoną regionu”, pojęciem wskazującym na „ekspansywny poten- cjał zwrotu przestrzennego” (Mikołajczak 2014, 5). Wypracowane na gruncie polskim imagologie terytorialne (Rybicka 2012, 20–22; Mikołajczak 2014, 6) wraz z „poetyką zagranicy” (Zduniak-Wiktorowicz 2012, 71–85) stanowić mogą doskonałe instrumentarium również do stu- diów z zakresu emigrantologii transkontynentalnej, głównego przedmiotu niniejszych refleksji (kulturowo-literackich badań diaspory polskiej w Ame- ryce Północnej3). Postulat wpisania w ich obszar regionalnych przestrzeni 2 Według Edwarda Kasperskiego geopoetyka literacka (wszystkie wyróżnienia w tym przypisie – A.B.-K.) „zajmuje się w pierwszym rzędzie przestrzenią lingwistycznie (słownie) i tekstowo uformowaną”, natomiast g e o p o e t y k a a r t y s t y c z n a „takąż prze- strzenią w malarstwie, rzeźbie, architekturze, filmie, teatrze, muzyce, krótko mówiąc, w sztu- ce”, natomiast w obrębie g e o p o e t y k i k u l t u r o w e j „przestrzenią w rozmaitych artefak- tach kultury, jak wystrój wnętrz, meblarstwo, ubiory, untensylia, środki