LLYFRGELL GENEDLAETHOL CYMRU THE NATIONAL LIBRARY OF WALES HYdref / AUTUMN 2016

perfformiadau byw cyflwyniadau / teithiau live performances presentations / tours www.llgc.org.uk AUTUMN 2016 The National Library of Wales What’s On Welco CIPOLWG Tocynnau / Tickets At a Glance 01970 632 548 www.llgc.org.uk/drwm

Cipolwg / At a Glance 3 Medi / September Arddangosfeydd / Exhibitions 4–7 07 Two Perspectives on David Jones / Dwy Olwg ar David Jones 1.15pm Caffi Pen Dinas 9 08 Teithiau Tywys Pensaernïol o amgylch y Llyfrgell / 11.00am+1.30pm Architectural Tours of the Library SO Siop / Shop 10 Drysau Agored y Comisiwn Brenhinol / 10.00am–5.00pm Darlithoedd a Chyflwyniadau / 11–25 Open Doors at The Royal Commission Talks and Presentations 10 Creu Cewri Cymraeg gyda Bethan Gwanas 1.00pm Ffilm / Film 26–27 14 Archaeoleg Ucheldir Gwent 1.15pm m e O E Cerddoriaeth / Music 28 16 Ffilm/ Film: Y Llyfrgell 7.30pm Lansio Llyfr / Book Launch 29 17 Y Ficer, y Wrach a’r Llyfrgell Genedlaethol 2.00pm 23 The Lifeboat Station Project, a photographic mission 7.30pm R Digwyddiadau i Blant / 30 –31 Children’s activities Hydref / October C Gwybodaeth i Ymwelwyr / 32–34 05 Yr Arglwydd Cledwyn o Benrhos (1916–2001) 1.15pm Visitor Information 07 A oes dyfodol i’r Newyddion? Her yr oes ddigidol 7.30pm Cadwch mewn Cysylltiad / 35 12 Y Lôn i Mametz 1.15pm Keep in Touch 14 Ffilm / Film: There was a crooked man 7.30pm 19 Sgwrs Oriel / Gallery Talk: (Mametz) 1.15pm+2.30pm 20 Lansio Llyfr / Book Launch: Dagrau Tost: Cerddi Aber-fan 7.30pm 27 Gweithdy Iwcalili (Ukulele) 1.00pm – 4.00pm

Tachwedd / November 04 Darlith Flynyddol yr Archif Wleidyddol Gymreig / 5.30pm The Welsh Political Archive Annual Lecture 05 Lens 2016: Gwrthdaro / Conflict 10.00am – 5.00pm 09 Y Llwybr i Bosworth 1.15pm 19 A Nation of Map Addicts 2.00pm 23 Diwrnod Archwiliwch eich Archifau / Explore your Archive Day 11.00am–4.15pm 23 Noson yng nghwmni Ifor ap Glyn, Bardd Cenedlaethol Cymru 7.30pm gostyngiad i grwpiau 30 The National Library of Wales’ Building Fund and its Subscribers, up to 1910 1.15pm o 5 neu fwy — Discounts given to Rhagfyr / December parties of 5 or more 07 The Ystradgynlais years 1.15pm 15 Gwasanaeth Carolau / Carol Service 1.15pm

Ionawr / January 04 A regiment of unknown soldiers 1.15pm C Digwyddiad drwy gyfrwng y Gymraeg / Event held in Welsh E Digwyddiad drwy gyfrwng y Saesneg / Event held in English B Digwyddiad dwyieithog / A bilingual event

T Darperir cyfieithu ar y pryd / Simultaneous translation provided Tudalen flaen / front page: Y Llyfrgell, Sodapictures

AUTUMN 2016 The National Library of Wales What’s On 3 Tocynnau / Tickets ORIEL 01970 632 548 ORIEL GALLERY digwyddiadau.llyfrgell.cymru GALLERY events.library.wales

Arddangosfeydd Exhibitions Aberfan: ITV Cymru Wales ITV Cymru Aberfan:

Dewch i fwynhau casgliadau hynod y Llyfrgell 17.09.16 – 14.01.17 Genedlaethol sy’n cael eu harddangos yn ein horielau. Os dyma eich ymweliad cyntaf neu os Aberfan: ydych wedi ymweld o’r blaen, mae’r croeso wastad Y Dyddiau Du / yn gynnes. Mae ein holl arddangosfeydd am ddim The Days After ac rydym yn croesawu teuluoedd. I ychwanegu at eich ymweliad beth am ymweld â’n siop Cyfle i weld casgliad o ffotograffau gan I. C. a Caffi Pen Dinas a mwynhau golygfeydd arbennig Rapoport sy’n coffáu Bae Ceredigion? trychineb Aberfan ac yn cofnodi ymdrechion Come and explore the remarkable collections of the y trigolion i ddygymod 02.07.16 – 03.12.16 National Library on display in our galleries. Whether â bywyd wedi’r drychineb. it’s your first visit, or you’ve been here before, you’re MYNEDIAD Aled Rhys Hughes & David Jones An opportunity to see assured of a warm welcome. All of our exhibitions AM DDIM a collection of photographs by I. C. Rapoport which are free and families are welcome. Complete your Ffotograffau o Goedwig Photographs of Mametz Wood FREE ENTRY commemorate the Aberfan visit with a unique shopping experience in our gift Mametz wedi eu hysbrydoli inspired by David Jones’ disaster and record the gan gerdd enwog David Jones, seminal poem, In Parenthesis, shop and enjoy views over Cardigan Bay in the residents’ attempts to come In Parenthesis, yn archwilio’r investigating the relationship relaxed atmosphere of Caffi Pen Dinas. to terms with life after berthynas rhwng tirlun a chof. between landscape and the tragedy. Mae 2016 yn flwyddyn Dangosir eitemau o archif memory. Items from David ‘Antur’ – cofnodwch eich David Jones ochr yn ochr Jones’ archive are shown antur chi yn y Llyfrgell â’r delweddau trawiadol alongside these striking images #FyAnturFawr yma o’r goedwig sydd, hyd of the forest which, even yn oed heddiw, yn dangos today, bares the scars of battle. creithiau’r frwydr. 2016 is the year of ‘Adventure’ – record your own adventure in the Library #FindyourEpic

HYDREF 2016 Digwyddiadau Llyfrgell Genedlaethol Cymru 4 AUTUMN 2016 The National Library of Wales What’s On 5 Tocynnau / Tickets ORIEL 01970 632 548 ORIEL GALLERY digwyddiadau.llyfrgell.cymru GALLERY events.library.wales Aberfan: ITV Cymru Wales ITV Cymru Aberfan:

17.09.16 – 14.01.17

Hydref Du / Black October tan Chwefror 2017 / until February 2017

Dros yr hanner can mlynedd diwethaf mae Over the past fifty years people from all Antur ar Bob Tudalen / Adventure is Just a Page Away pobl o bedwar ban byd wedi bod yn cofio over the world have been commemorating trychineb Aberfan trwy lenyddiaeth, celf, the Aberfan disaster through literature, art, Gadewch i ni fynd â chi ar antur i Fyd Let us take you on an adventure to the cerddoriaeth a ffilm. Yn yr arddangosfa hon music and film. In this exhibition we look y Llyfr yng nghwmni rhai o gymeriadau World of the Book in the company of some byddwn yn edrych ar y drychineb ei hun at the disaster itself and the reaction to it, mwyaf anturus ein llenyddiaeth: Twm Siôn of literature’s most adventurous characters: a’r ymateb iddi, ac yn coffáu o’r newydd. and remember anew. Cati, Eric Jones, SuperTed a Barti Ddu. Twm Siôn Cati, Eric Jones, SuperTed Yn arbennig ar gyfer dathlu canmlwyddiant and Barti Ddu. To celebrate Roald Dahl’s Roald Dahl, bydd cyfle i weld eitemau centenary, there is a special opportunity cyffrous James and the Giant Peach ar fenthyg to see some exciting James and the Giant Peach o The Roald Dahl Museum and Story Centre. items on loan from The Roald Dahl Museum and Story Centre.

HYDREF 2016 Digwyddiadau Llyfrgell Genedlaethol Cymru 6 AUTUMN 2016 The National Library of Wales What’s On 7 Tocynnau / Tickets ORIEL 01970 632 548 GALLERY digwyddiadau.llyfrgell.cymru events.library.wales

Llyfr Du Caerfyrddin / The Black Book of Carmarthen, Peniarth MS 1 Peniarth Book of Carmarthen, The Black Llyfr Du Caerfyrddin / Caffi Pen Dinas Darganfod calon diwylliant Cymru / Discover the heart of Welsh culture Mae Caffi Pen Dinas yn falch o ddarparu Caffi Pen Dinas is proud to provide bwyd o ansawdd uchel sy’n cael ei baratoi quality food freshly prepared on site, Cyfle i weld rhai o’n trysorau cenedlaethol See some of our national treasures in the Peniarth ar y safle gan ddefnyddio cynnyrch Cymreig using local Welsh produce. yn Oriel Peniarth – Llyfr Du Caerfyrddin: Gallery – the Black Book of Carmarthen: the lleol. y llawysgrif hynaf yn yr iaith Gymraeg. earliest surviving manuscript written in Welsh. Come along and enjoy the range Cymru yw gwlad y gân, a dyma gyfle i weld Wales is the land of song, and see our national Dewch i fwynhau yr amrywiaeth o frechdanau, of sandwiches, panini, jacket potatoes, ein hanthem genedlaethol, Hen Wlad fy Nhadau, anthem, Land of my Fathers, and much more! panini, tatws trwy’r crwyn, cawl cartref homemade soup and daily specials. a llawer iawn mwy! a phrydau’r dydd. Mae diodydd poeth Hot and cold beverages are served all day ac oer ar gael drwy’r dydd a beth am flasu’r and why not indulge by tasting the delicious teisennau cartref godidog? homemade cakes?

Lleolir Caffi Pen Dinas mewn man cyfleus Caffi Pen Dinas is conveniently situated near yn ymyl y brif fynedfa, a darperir mynediad the main entrance, and is family friendly with rhwydd a chyfleusterau i deuluoedd. Ar agor easy access. Open from 9.00am until 4.30pm o 9.00am hyd 4.30pm dydd Llun hyd ddydd Monday to Friday, and from 10.00am until Gwener, ac o 10.00am hyd 4.00pm ddydd 4.00pm on Saturdays. Sadwrn.

HYDREF 2016 Digwyddiadau Llyfrgell Genedlaethol Cymru 8 AUTUMN 2016 The National Library of Wales What’s On 9 Tocynnau / Tickets Darlithoedd a Chyflwyniadau 01970 632 548 Darlithoedd a Chyflwyniadau Talks and Presentations digwyddiadau.llyfrgell.cymru Talks and Presentations events.library.wales

Arddangosfa Exhibition

Dydd Mercher 7 Medi Wednesday 7 September 1.15pm 1.15pm Siop / Shop Two perspectives on David Jones / Two perspectives on David Jones / Mae siop y Llyfrgell yn cynnig eitemau The Library shop offers unique well-crafted Dwy olwg ar David Jones Dwy olwg ar David Jones unigryw, gwaith wedi ei wneud â llaw a items, handmade and unusual crafts and gifts – Aled Rhys Hughes ac Anne Price-Owen – Aled Rhys Hughes and Anne Price-Owen chrefftau a rhoddion anarferol a ysbrydolir inspired by the Library’s collections. Aled Rhys Hughes (ffotograffydd a churadur Aled Rhys Hughes (photographer and gan gasgliadau’r Llyfrgell. The shop sells beautiful homeware, quality arddangosfa Mametz) ac Anne Price-Owen curator of the Mametz exhibition) and Mae’r siop yn gwerthu nwyddau hardd i’r jewellery hand made in Wales, toys, books (Ysgrifennydd Cymdeithas David Jones) fydd Anne Price-Owen (Secretary of the David Jones cartref, gemwaith o ansawdd uchel a wneir and CDs. yn trafod David Jones a’i waith fel artist, milwr Society) discuss David Jones the artist, soldier, yng Nghymru, teganau, llyfrau a CDs. ac awdur In Parenthesis. and author of In Parenthesis. Open from 9.00am until 5.00pm, Monday Ar agor o 9.00am hyd 5.00pm, dydd Llun hyd to Saturday. Mynediad am ddim drwy docyn Free admission by ticket ddydd Sadwrn. B T

Siop Arlein Newydd: New Online Shop: siop.llgc.org.uk siop.llgc.org.uk

HYDREF 2016 Digwyddiadau Llyfrgell Genedlaethol Cymru 10 AUTUMN 2016 The National Library of Wales What’s On 11 Tocynnau / Tickets DIWRNOD DRYSAU AGORED 01970 632 548 OPEN DOORS DAY digwyddiadau.llyfrgell.cymru events.library.wales

Dydd Iau 8 Medi Thursday 8 September 11.00am + 1.30pm 11.00am + 1.30pm

Teithiau Tywys Pensaernïol o amgylch Architectural Tours of the Library y Llyfrgell – Tony Morgan – Tony Morgan

Bydd pensaer y Llyfrgell yn ein tywys ar The Library’s architect guides us through daith ar hyd coridorau’r Llyfrgell, y grisiau the Library’s corridors, stairs and landings a phennau’r grisiau yn un o’r adeiladau on a tour of one of Wales’s most iconic and mwyaf arwyddocaol ac annwyl yng Nghymru. well-loved buildings. The tours are part of Mae’r teithiau tywys yn rhan o ddigwyddiad the European Heritage Open Doors event. Drysau Agored Treftadaeth Ewropeaidd. Not suitable for the disabled. Anaddas i bobl anabl. Free admission by ticket Mynediad am ddim drwy docyn E

Y Comisiwn Brenhinol 10.00am–5.00pm Mae’r Comisiwn Brenhinol yn agor ei ddrysau Royal Commission ar ôl symud i’r Llyfrgell Genedlaethol. Dewch i weld arddangosfa o ddeunydd o’r archif The Royal Commission is opening its Dydd Mercher 14 Medi Wednesday 14 September yn y llyfrgell a’r ystafell ymchwil newydd, ac doors following successful re-location to 1.15pm 1.15pm ewch ar daith o amgylch y storfeydd modern the National Library. Visit an exhibition lle cedwir yr archifau. Bydd rhaglen lawn of archival material in the new library Archaeoleg Ucheldir Gwent Archaeoleg Ucheldir Gwent o gyflwyniadau i lansio gwefan newydd y and search room and tour its state-of- Comisiwn a’r gronfa ddata ar-lein, Coflein, the art archival storage areas. Enjoy a full – Frank Olding, Swyddog Treftadaeth – Frank Olding, Heritage Officer for gyda lluniaeth i ddilyn. programme of presentations launching the Cyngor Bwrdeistref Sirol Blaenau Gwent Blaenau Gwent County Borough Council Royal Commission’s new website and online Am docynnau a mwy o fanylion, ewch i wefan Cyflwyniad i’r themâu sydd dan sylw yng An introduction to the themes of the database, Coflein, followed by refreshments. y Comisiwn: www.rcahmw.gov.uk nghyfrol newydd y Comisiwn Brenhinol, Royal Commission’s forthcoming book For tickets and further details, please visit the Archaeoleg Ucheldir Gwent. Mae’r llyfr yn Archaeoleg Ucheldir Gwent / The Archaeology Royal Commission’s website: www.rcahmw.gov.uk bwrw golwg ar archaeoleg yng ngogledd-orllewin of Upland Gwent, covering the archaeology sir hanesyddol Mynwy. Ymhlith y safleoedd of the north-western corner of the historic B o bwys mae tomenni claddu cynhanesyddol, county of Monmouthshire. The sites range meini hirion, ffyrdd Rhufeinig a chaerau, from prehistoric burial mounds and standing cestyll ac eglwysi canoloesol a gorchestion stones to Roman roads and forts, and from mawr yr oes ddiwydiannol. medieval castles and churches to impressive industrial archaeology. Mynediad am ddim drwy docyn Free admission by ticket

C T

HYDREF 2016 Digwyddiadau Llyfrgell Genedlaethol Cymru 12 AUTUMN 2016 The National Library of Wales What’s On 13 Tocynnau / Tickets Darlithoedd a Chyflwyniadau 01970 632 548 Talks and Presentations digwyddiadau.llyfrgell.cymru events.library.wales

Dydd Sadwrn 17 Medi 2.00pm Digwyddiad Cyfeillion y Llyfrgell: ‘Y Ficer, y Wrach a’r Llyfrgell Genedlaethol’ – Dr Adrian Morgan Darlith yn trafod cysylltiadau llawysgrif â’r offeiriad Robert Dydd Gwener 23 Medi Friday 23 September Holland a’r unig ferch i fynd 7.30pm 7.30pm i’r stanc oherwydd cyhuddiad o fod yn wrach yng Nghymru’r The Lifeboat Station The Lifeboat Station Cyfnod Modern Cynnar. Project, a photographic Project, a photographic Mynediad drwy docyn £4.00, mission – Jack Lowe mission – Jack Lowe am ddim i Gyfeillion y Llyfrgell Darlith gan Jack Lowe (wˆyr yr A talk by Jack Lowe (grandson actor Arthur Lowe fu yn Dad’s of Dad’s Army actor Arthur Saturday 17 September Army) ynglyˆn â’i ymdrechion Lowe) on his 5-year mission 2.00pm dros bum mlynedd i dynnu to photograph every lifeboat llun o bob gorsaf bad achub station, its view and its crew NLW Friends Event: yn y wlad, y golygfeydd a geir using Wet Plate Collodion, ‘Y Ficer, y Wrach a’r ohonynt a’u criwiau. Bu’n a Victorian process that allows Llyfrgell Genedlaethol’ gwneud hyn drwy ddefnyddio him to record stunning images Dydd Mercher 5 Hydref Wednesday 5 October – Dr Adrian Morgan colodion ar blatiau gwlyb, on glass. proses o Oes Fictoria a wnaeth 1.15pm 1.15pm A lecture on a manuscript and ei alluogi i greu delweddau Admission by ticket £6.00 with its connection to the priest anhygoel ar wydr. percentage of proceeds donated Yr Arglwydd Cledwyn o Benrhos Yr Arglwydd Cledwyn o Benrhos to the RNLI. Bar available. Robert Holland and the only (1916–2001) – Parch. Ddr. D. Ben Rees (1916–2001) – Rev. Dr. D. Ben Rees female in Wales to be sent to Mynediad drwy docyn £6.00 E Sgwrs gan ei gofiannydd i nodi canmlwyddiant A talk by the biographer of Anglesey politician, the stake accused of witchcraft gyda chanran o’r elw’n mynd geni y gwleidydd o Fôn, Cledwyn Hughes, Cledwyn Hughes, to mark the centenary of his in Early Modern Wales at yr RNLI. Bar ar gael. ar 16 Medi 1916. birth on 16 September 1916. Admission by ticket £4.00, Mynediad am ddim drwy docyn Free admission by ticket free to NLW Friend

C T C T

HYDREF 2016 Digwyddiadau Llyfrgell Genedlaethol Cymru 14 AUTUMN 2016 The National Library of Wales What’s On 15 Tocynnau / Tickets Darlithoedd a Chyflwyniadau 01970 632 548 Darlithoedd a Chyflwyniadau Talks and Presentations digwyddiadau.llyfrgell.cymru Talks and Presentations events.library.wales

Dydd Mercher 19 Hydref 1.15pm Sgwrs Oriel: (Mametz) Aled Rhys Hughes & David Jones – Aled Rhys Hughes Curadur yr arddangosfa, Aled Rhys Hughes sy’n ein tywys o gwmpas yr oriel ac yn rhannu ei ysbrydoliaeth gyda ni. Cynhelir y sgwrs yn Gymraeg am 1.15pm,

Capt. Dafydd Jones Capt. ac yn Saesneg am 2.30pm Dydd Mercher 12 Hydref Wednesday 12 October Mynediad am ddim drwy docyn 1.15pm 1.15pm Dydd Gwener 7 Hydref Friday 7 October 7.30pm 7.30pm Y Lôn i Mametz Y Lôn i Mametz Wednesday 19 October 1.15pm A oes dyfodol i’r Newyddion? A oes dyfodol i’r Newyddion? – Ifor ap Glyn – Ifor ap Glyn Her yr oes ddigidol – Huw Edwards Her yr oes ddigidol – Huw Edwards Cyfle i olrhain hanes An opportunity to trace Gallery Talk: (Mametz) Capt. Dafydd Jones, Llanio the history of Capt. Dafydd Aled Rhys Hughes Noson yng nghwmni’r darlledwr ac awdur. An evening with Huw Edwards, broadcaster and a adawodd ei gwrs ym Jones, Llanio who abandoned author, as he explores the future of news and the & David Jones Mhrifysgol Aberystwyth his studies at Aberystwyth Mynediad drwy docyn £7.00. challenge of the digital age. – Aled Rhys Hughes Bydd pris y tocyn yn mynd tuag at Brosiect Addysg er mwyn ymuno â’r fyddin University to enlist with the y Llyfrgell. Bar ar gael. Admission by ticket £7.00. yn 1914. Mae’r hanes wedi Army in 1914. The story has The exhibition curator, Ticket price will go to the Library’s Education Project. bod yn sail i gyfres radio also been told in a radio series Aled Rhys Hughes, takes Bar available. Free admission by ticket o’r un enw, a bydd ffrwyth of the same name, and we us on a tour around the yr ymchwil yn cael ei will soon be able to see the gallery, sharing with us his C T gyhoeddi’n fuan. results of this research inspiration. The talk will be in published form. given in Welsh at 1.15pm, Mynediad am ddim drwy docyn and in English at 2.30pm. Free admission by ticket Free admission by ticket C T

Arddangosfa Arddangosfa Exhibition Exhibition

HYDREF 2016 Digwyddiadau Llyfrgell Genedlaethol Cymru 16 AUTUMN 2016 The National Library of Wales What’s On 17 Tocynnau / Tickets Darlithoedd a Chyflwyniadau 01970 632 548 Darlithoedd a Chyflwyniadau Talks and Presentations digwyddiadau.llyfrgell.cymru Talks and Presentations events.library.wales

Arddangosfa Exhibition Tregaron: Llyfr Ffoto / Photo Album 988B Album / Photo Llyfr Ffoto Tregaron: Dydd Sadwrn 5 Tachwedd Saturday 5 November 10.00am–5.00pm 10.00am–5.00pm Gwˆyl Ffotograffiaeth LENS 2016: LENS Photography Festival 2016: Gwrthdaro Conflict Dydd Gwener 4 Tachwedd Friday 4 November Gwˆyl ffotograffiaeth na ddylai neb sydd An essential photography festival that no-one 5.30pm 5.30pm â diddordeb mewn ffotograffiaeth ei methu. with an interest in photography should miss. Diwrnod llawn cyflwyniadau a sgyrsiau a fydd Lens will offer a day of presentations and talks Darlith Flynyddol yr Archif Wleidyddol Welsh Political Archive Annual Lecture: yn cynnwys siaradwyr nodedig yn y maes. from prominent figures in this field. Gymreig: Y Berth sy’n Llosgi! Y Berth sy’n Llosgi! Mynediad drwy docyn £10.00 – yn cynnwys Admission by ticket £10.00 – to include –Y Gwir Anrhydeddus Ann Clwyd –The Rt Hon Ann Clwyd paned wrth gofrestru (gostyngliad i grwpiau tea/coffee during registration (discounts given Ann Clwyd AS a fydd yn trafod ei gyrfa Ann Clwyd MP discusses her career at home o 5 neu fwy). Darperir cinio yng Nghaffi Pen to groups of 5 or more). Lunch will be provided gartref a tramor, o 1979 hyd heddiw. and abroad from 1979 to the present. Dinas am bris rhesymol. at Caffi Pen Dinas at a reasonable price.

B Mynediad am ddim drwy docyn Free admission by ticket

C T

HYDREF 2016 Digwyddiadau Llyfrgell Genedlaethol Cymru 18 AUTUMN 2016 The National Library of Wales What’s On 19 Tocynnau / Tickets Darlithoedd a Chyflwyniadau 01970 632 548 Darlithoedd a Chyflwyniadau Talks and Presentations digwyddiadau.llyfrgell.cymru Talks and Presentations events.library.wales

Dydd Sadwrn 19 Tachwedd Saturday 19 November 2.00pm 2.00pm Digwyddiad Cyfeillion y Llyfrgell: NLW Friends Event: Brenin Harri’r VII / King Henry VII, Peniarth MS 482 Peniarth VII, VII / King Henry Brenin Harri’r ‘A Nation of Map Addicts’ ‘A Nation of Map Addicts’ Dydd Mercher 9 Tachwedd Wednesday 9 November 1.15pm 1.15pm – Mike Parker – Mike Parker Awdur poblogaidd Map Addict a Mapping Author of the bestselling Map Addict and Y Llwybr i Bosworth Y Llwybr i Bosworth the Roads yn trafod a dangos perthynas glos Mapping the Roads discusses and illustrates – Manon Antoniazzi, Cyfarwyddwr – Manon Antoniazzi, Director, Culture, y genedl â’r map cyffredin. the national love affair with the humble map. Diwylliant, Chwaraeon a Thwristiaeth, Sport and Tourism within the Welsh Mynediad drwy docyn £4.00, am ddim i Gyfeillion Admission by ticket £4.00, free to NLW Friends

Llywodraeth Cymru Government y Llyfrgell E Cyflwyniad sy’n trafod cysylltiad y Tuduriaid A presentation which discusses the Tudors, â Chymru a’i beirdd. Wales and her poets.

Mynediad am ddim drwy docyn Free admission by ticket

C T

HYDREF 2016 Digwyddiadau Llyfrgell Genedlaethol Cymru 20 AUTUMN 2016 The National Library of Wales What’s On 21 Tocynnau / Tickets Darlithoedd a Chyflwyniadau 01970 632 548 Darlithoedd a Chyflwyniadau Talks and Presentations digwyddiadau.llyfrgell.cymru Talks and Presentations events.library.wales

Diwrnod Archwilio eich Archifau Explore your

Archive Day 11.00am Taith tywys Uned Gadwraeth y Llyfrgell / Dydd Mercher / Wednesday A tour of the Library’s Conservation Unit 23 Tachwedd / November 11.00am – 4.15pm 1.15pm Cyflwyniad Awr Ginio / Diwrnod llawn gweithgareddau a chyfle Lunchtime Presentation: House History i ddysgu mwy am Hanes eich Tyˆ / Hilary Peters (LlGC /NLW) + Richard A full day of events and an opportunity to Suggett (CBHC / RCAHMW) learn more about the History of your House. 2.15pm Taith tywys tu ôl i’r llenni yn y Llyfrgell /

A behind the scenes tour of the Library Llwyd Rhys ap Glyn gan Ifor

3.30pm Nos Fercher 23 Tachwedd Wednesday 23 November Taith tywys Uned Cadwraeth y Llyfrgell / 7.30pm 7.30pm A tour of the Library’s Conservation Unit Noson yng nghwmni Ifor ap Glyn Noson yng nghwmni Ifor ap Glyn Cynhelir arddangosfa arbennig o archifau Noson ddifyr o ddarlleniadau a barddoniaeth An entertaining evening of readings cyfoethog y Llyfrgell fel rhan o’r diwrnod / yng nghwmni Ifor ap Glyn, Bardd and poetry with Ifor ap Glyn, National A special exhibition of archives from the Cenedlaethol Cymru. Poet of Wales. Library’s rich collections will be on display during the day. Mynediad drwy docyn £6.00. Admission by ticket £6.00. Bar ar gael Bar available Mynediad am ddim drwy docyn / Free admission by ticket C

E

HYDREF 2016 Digwyddiadau Llyfrgell Genedlaethol Cymru 22 AUTUMN 2016 The National Library of Wales What’s On 23 Tocynnau / Tickets Darlithoedd a Chyflwyniadau 01970 632 548 Cerddoriaeth Talks and Presentations digwyddiadau.llyfrgell.cymru Music events.library.wales De Grey Book of Hours, De Grey Book of Hours, MS 15537C’ NLW Dydd Iau 15 Rhagfyr 1.00pm

Gwyn – Josef Herman, c. 1945 c. Herman, Gwyn – Josef Gwasanaeth Canu Carolau Dydd Mercher 7 Rhagfyr 1.15pm Cyfle i ddathlu’r Nadolig drwy ganu carolau The Ystradgynlais years traddodiadol yng nghwmni – Morfudd Bevan addolwyr Eglwys y Santes Fair, Aberystwyth. Daeth Josef Herman, yr arlunydd o Warsaw, yn Mynediad am ddim drwy docyn enwog am ei bortreadau o lowyr a baentiodd yn Thursday 15 December Sir Williams John Ystradgynlais yn y 1940au. 1.00pm Harries Collection Casgliad D.C. Dydd Mercher 30 Tachwedd Wednesday 30 November Yn y ddarlith hon ceir gipolwg Dydd Mercher 4 Ionawr Wednesday 4 January 1.15pm 1.15pm ar fywyd yr arlunydd gan ddod Christmas Carol Service 1.15pm 1.15pm i ddeall mwy am y darluniau An opportunity to celebrate The National Library of The National Library of a thynged ei deulu Iddewig. A regiment of A regiment of Wales’ Building Fund and its Wales’ Building Fund and Christmas with traditional unknown soldiers unknown soldiers Mynediad am ddim drwy docyn carols in the company of the Subscribers, up to 1910 its Subscribers, up to 1910 congregation of Eglwys Santes – William Troughton – William Troughton Fair, Aberystwyth. – Calista Williams – Calista Williams Wednesday 7 December Roedd gan y ffotograffydd D. C. Harries was a high street 1.15pm Free admission by ticket D. C. Harries siopau photographer with premises Cyfrannu llawer o bobl Many people from Wales and o Gymru a thu hwnt i beyond subscribed to the stryd fawr yn Llandeilo a in Llandeilo and Ammanford. The Ystradgynlais years C Gronfa Adeiladu’r Llyfrgell NLW Building Fund, with Rhydaman. Ymhlith y miloedd Amongst the thousands Genedlaethol, ac roedd pledges ranging from a few – Morfudd Bevan o bobl a gafodd dynnu eu photographed by him over lluniau ganddo dros hanner the course of half a century y rhoddion yn amrywio pennies to £5,000. Who were Josef Herman, the artist from o ychydig geiniogau i £5,000. these subscribers and why canrif, roedd cannoedd o wyˆr were hundreds of young men Warsaw, is acclaimed for his ifainc a oedd ar fin ymadael who sat for portraits before Pwy oedd y bobl hyn, a beth might they have contributed? portraits of miners which he oedd eu rhesymau dros am faes y gad. Wyddon ni leaving for ‘The Front’. Free admission by ticket created in Ystradgynlais, in ddim pwy yw’r rhan fwyaf We don’t know who most gyfrannu? the 1940s. This talk will give ohonynt, ond rydyn ni’n of them are but we know Mynediad am ddim drwy docyn E an insight into this period and gwybod llawer iawn amdanynt. quite a lot about them. How? into these works, and the fate Sut felly? Galwch heibio Come along and find out. of his Jewish family. i weld. Free admission by ticket

Free admission by ticket Mynediad am ddim drwy docyn

E E

HYDREF 2016 Digwyddiadau Llyfrgell Genedlaethol Cymru 24 AUTUMN 2016 The National Library of Wales What’s On 25 Tocynnau / Tickets FFILM 01970 632 548 FILM digwyddiadau.llyfrgell.cymru events.library.wales

Dydd Gwener 16 Medi Friday 16 September 7.30pm 7.30pm Ffilm: Y Llyfrgell Film: The Library Suicides (Y Llyfrgell) (87mun) (87mins) Dydd Gwener 14 Hydref Friday 14 October 7.30pm 7.30pm Noson ddifyr yng nghwmni’r cyfarwyddwr An evening of entertainment with director ffilm, Euros Lyn, a Fflur Dafydd, awdur Euros Lyn and Fflur Dafydd, author of Ffilm: There was a crooked man Film: There was a crooked man Y Llyfrgell, sy’n datgelu cyfrinachau addasu’r The Library Suicides, who will reveal some nofel ar gyfer y sgrîn fawr. Cyfle i weld y ffilm of the secrets of adapting the novel for the big Noson ddifyr yng nghwmni Dafydd Wigley An entertaining evening with Dafydd Wigley yn ei chyfanrwydd gyda sesiwn holi ac ateb screen. Following a full-length screening of the wrth iddo olrhain ei gysylltiadau teuluol gydag as he explores his family connections with one gyda’r awdur a’r cyfarwyddwr i ddilyn. film there will be a question and answer session un o brif gymeriadau byd gangster Al Capone of the main characters from the gangster world with the author and director. yn Chicago. of Al Capone in Chicago. Mynediad drwy docyn £6.50. Bar ar gael Admission by ticket £6.50. Bar available. Mynediad drwy docyn £6.50. Bar ar gael. Admission by ticket £6.50. Bar available.

C T E

HYDREF 2016 Digwyddiadau Llyfrgell Genedlaethol Cymru 26 AUTUMN 2016 The National Library of Wales What’s On 27 Tocynnau / Tickets Cerddoriaeth 01970 632 548 LANSIO LLYFR MUSIC digwyddiadau.llyfrgell.cymru BOOK LAUNCH events.library.wales

Dydd Iau 20 Hydref 7.30pm Dagrau Tost: Cerddi Aber-fan – goln. Christine James ac E. Wyn James (Cyhoeddiadau Barddas)

Ar achlysur cofio hanner canmlwyddiant y ddamwain lofaol fwyaf ingol a fu erioed, dyma flodeugerdd sy’n dwyn ynghyd am y tro cyntaf ymatebion beirdd o sawl cenhedlaeth i drychineb Aber-fan. Bydd Manon Rhys (golygydd Cerddi’r Cymoedd) yn holi Christine a Wyn James am y gyfrol arbennig hon a cheir darlleniadau o rai o’r cerddi.

Mynediad am ddim drwy docyn – derbyniad gwin i ddilyn.

Thursday 20 October 7.30pm Dagrau Tost: Cerddi Aber-fan – Christine James and E. Wyn James, eds. Cered, Menter Iaith Ceredigion (h) (c) Cered, (Barddas Publications) Dydd Iau 27 Hydref Thursday 27 October 1.00pm – 4.00pm 1.00pm – 4.00pm To mark the fiftieth anniversary of the most tragic colliery accident in history, this Gweithdy Iwcalili (Ukulele) gydag Ian Scott, Gweithdy Iwcalili (Ukulele) with Ian Scott, anthology has been published to bring together mewn cydweithrediad â Cered, Menter Iaith in co-operation with Cered, Menter Iaith for the first time the responses of poets across Ceredigion. Ceredigion. the generations to the Aber-fan disaster. Manon Rhys (editor of Cerddi’r Cymoedd) Cyfle i’r teulu oll gymryd rhan mewn An opportunity for the whole family will be asking Christine and Wyn James some gweithdy i ddysgu sgiliau Iwcalili (Ukulele). to participate in a workshop to learn how questions about this special book, and there Dewch i ymuno yn yr hwyl! to play the Ukulele. Come and join in the fun. will be readings of selected poems.

Mynediad drwy docyn £8.00 oedolion, £6.00 plant Admission by ticket £8.00 adults £6.00 children Free admission by ticket – wine reception to follow.

C C Arddangosfa Exhibition

HYDREF 2016 Digwyddiadau Llyfrgell Genedlaethol Cymru 28 AUTUMN 2016 The National Library of Wales What’s On 29 Tocynnau / Tickets Gweithgareddau I BLANT 01970 632 548 CHILDREN’S ACTIVITIES digwyddiadau.llyfrgell.cymru events.library.wales

Saturday 10 Medi 1.00–4.00pm Creu Cewri Cymraeg gyda Bethan Gwanas (Create Your Own Giant with Bethan Gwanas) Creative writing workshops for School Years 5 and 6 (younger/older ages also welcome)

1.00–3.00pm An opportunity to take inspiration from Roald Dahl’s The BFG to create unique Welsh giants. The workshop will involve creating names and personalities for the giants, and answering questions such as: where do they live? And to follow... Dydd Sadwrn 10 Medi 1.00–4.00pm 3.00–4.00pm Tea party to celebrate the Roald Dahl Creu Cewri Cymraeg gyda Bethan Gwanas Centenary at Caffi Pen Dinas All welcome to come in fancy dress inspired Gweithdai creu ac ysgrifennu gyda phlant by Roald Dahl characters to add to the fun! Blwyddyn 5 a 6 (gyda chroeso i oedrannau iau/hyˆn) Admission by ticket £6.00 (discount for groups of 5 or more) which includes a drink and cake. 1.00–3.00pm Gweithdy hwyliog gyda chyfle i greu cewri C Cymreig tebyg i gymeriad Roald Dahl – Y Cawr Mawr Mwyn. Yn ystod y gweithdy bydd cyfle i gymeriadu’r cewri – rhoi Antur yn y Llyfrgell! Adventure in the Library! enwau iddynt, darlunio agweddau o’u (trwy gydol y flwyddyn) (throughout the year) personoliaethau, ac ateb cwestiynau megis: ble maen nhw’n byw? Ac yna ... Dewch i fynd ar antur o amgylch Come on an adventure around the Library’s arddangosfeydd y Llyfrgell gyda help ein llyfr exhibitions with the help of our brand new 3.00–4.00pm gweithgaredd newydd sbon. Mae’n llawn activity book. It’s full of exciting activities, Parti dathlu Canmlwyddiant Roald Dahl gweithgareddau, gemau a phosau cyffrous… games and puzzles… yng Nghaffi Pen Dinas Croeso i bawb wisgo i fyny ar thema Casglwch eich copi am ddim wrth y dderbynfa Collect your free copy at reception cymeriadau Roald Dahl i ychwanegu at hwyl yr achlysur! Beth am greu eich antur eich hun yn How about creating your own adventure HYDREFan? Bydd cyfle i lunio stribed comig, in HYDREFan? You can create your own Mynediad drwy docyn £6.00 (gostyngiad i ysgrifennu stori antur a bod yn greadigol comic strip, write an adventure story and be grwpiau o 5 neu fwy) sy’n cynnwys diod a chacen. gyda gweithgareddau’n ymwneud ag antur creative with activities based on adventure on ar y tir, yn yr awyr, o dan y môr ac yn y gofod. land, in the sky, under the sea and in space.

#RoaldDahl100cymru #FyAnturFawr #RoaldDahl100Wales #FindyourEpic

HYDREF 2016 Digwyddiadau Llyfrgell Genedlaethol Cymru 30 AUTUMN 2016 The National Library of Wales What’s On 31 Tocynnau / Tickets gwybodaeth ymwelwyr 01970 632 548 gwybodaeth ymwelwyr VISITOR INFORMATION digwyddiadau.llyfrgell.cymru VISITOR INFORMATION events.library.wales

YMWELD VISITING DARGANFOD CEFNOGI RHODDI’N RHEOLAIDD GWASANAETH DISCOVER SUPPORT REGULAR GIVING LLETYGARWCH Teithiau tywys o amgylch y Guided tours of the Library Llyfrgell bob dydd Llun am are available every Monday Eisiau manteisio i’r eithaf ar CYFEILLION Y LLYFRGELL Sefydlwyd y Llyfrgell gan Os ydych yn chwilio am 11.00am a phob dydd Mercher at 11.00am and Wednesday gasgliadau a gwasanaethau’r Ymunwch â Chyfeillion roddion pobl Cymru. Wrth leoliad godidog ac unigryw ar am 2.15pm. I archebu tocyn at 2.15pm. To book a ticket Llyfrgell? Os felly, cynhelir Llyfrgell Genedlaethol Cymru ddewis rhoi’n rheolaidd gyfer eich seremoni briodas, cysylltwch â Siop y Llyfrgell ar contact the Library Shop on sesiynau gwybodaeth ar y a chewch ostyngiad o 10% fe fyddwch chi’n parhau’r cynhadledd neu ddigwyddiad, 01970 632 548 neu archebwch 01970 632 548 or book pynciau canlynol: ar rai o’r eitemau yn Siop y traddodiad hwnnw: mae Llyfrgell Genedlaethol ar y we drwy fynd i on-line at Llyfrgell: www.llgc.org.uk/ www.llgc.org.uk/cy/am-llgc/ Cymru yn cynnig nifer o digwyddiadau.llyfrgell.cymru events.library.wales Catalogau ar-lein ac cyfeillion gweithio-gyda-ni/cefnogwch-ni/ ystafelloedd, gwasanaeth arlwyo adnoddau electronig rhoin-rheolaidd/ a gwasanaeth technegol Mae’r Llyfrgell hefyd yn The Library also offers tours Hanes teulu a hanes lleol FRIENDS OF THE LIBRARY i hyd at 100 o bobl. Cysylltwch cynnig teithiau tywys i grwpiau for groups and societies – for Hanes adeilad Join the NLW Friends Am wybodaeth bellach â’r Swyddog Lletygarwch a chymdeithasau – am ragor further information contact Archif Genedlaethol Sgrin and enjoy a 10% discount cysylltwch â ni: ar [email protected] neu o wybodaeth ffoniwch 01970 632 341 or e-mail a Sain Cymru on some of the items [email protected] 01970 632 341 i drafod eich 01970 632 341 neu e-bostiwch [email protected] in the Library shop: anghenion ymhellach. [email protected] Am ragor o wybodaeth neu www.llgc.org.uk/friends Donations given by the Travelling i archebu eich lle yn un o’r people of Wales were used HOSPITALITY Teithio Ample parking is available at sesiynau, ewch i www.llgc.org. PENODAU to establish the Library. By Mae cefnogaeth yn ei hamryfal Mae maes parcio cyfleus ger the Library or alternatively, uk/cymorthfeydd neu galwch giving a regular gift you can FACILITIES ffyrdd yn allweddol i ffyniant y Llyfrgell neu theithiwch ar you can use the 03 bus which 01970 632 933 continue this tradition: Llyfrgell Genedlaethol Cymru. If you’re looking for a fws 03 sy’n dilyn taith gylch travels on a circular route www.llgc.org.uk/en/about- magnificent and unique rhwng tref Aberystwyth, between Aberystwyth town, Do you want to know how nlw/work-with-us/support-us/ Cyfrannwch rodd. venue for your wedding Llyfrgell Genedlaethol Cymru the National Library of Wales to get the best out of the regular-giving/ [email protected] ceremony, conference or a Phrifysgol Aberystwyth. and Aberystwyth University. Library’s collections and event, The National Library services? If so, information For further information CHAPTERS of Wales has a number of sessions are held on the please contact us: Support in its many forms is rooms available for hire and following topics: [email protected] vital to the prosperity of the can provide catering and National Library of Wales. technical support for up to On-line catalogues and 100 people. Contact our e-resources Give a gift. Hospitality Officer on Family and local history [email protected] [email protected] or Property history 01970 632 341 to discuss National Screen and your requirements. Sound Archive of Wales

For more information or to book your place, please visit www.llgc.org.uk/surgeries or telephone 01970 632 933

HYDREF 2016 Digwyddiadau Llyfrgell Genedlaethol Cymru 32 AUTUMN 2016 The National Library of Wales What’s On 33 Tocynnau / Tickets gwybodaeth ymwelwyr 01970 632 548 VISITOR INFORMATION digwyddiadau.llyfrgell.cymru events.library.wales

Dylai pobl sy’n ymweld â digwyddiadau ac BARN Y BOBL? Cadwch mewn Cysylltiad! arddangosfeydd a gynhelir yn WHAT WOULD YOU DO? Keep in Touch! y Llyfrgell fod yn ymwybodol y gallai ffotograffwyr y Llyfrgell fod yno’n tynnu lluniau. Efallai y bydd y Llyfrgell yn Beth, neu bwy, hoffech chi ei weld yn y Llyfrgell? Ymunwch â’n rhestr bostio Enw / Name dymuno defnyddio’r lluniau Os oes gennych unrhyw awgrym am siaradwr, cerddor rhad ac am ddim i gael yr hyn mewn deunydd hyrwyddo neu ddigwyddiad yr hoffech ei gynnig, cysylltwch â ni. wybodaeth ddiweddaraf Cyfeiriad / Address a marchnata. Os oes gennych Byddwn yn falch iawn o gael clywed. am ddigwyddiadau a unrhyw wrthwynebiad i’r fath gweithgareddau yn y Llyfrgell. ddefnydd o lun y gallech fod Cysylltwch â: Llenwch y ffurflen a’i ynddo, rhowch wybod i aelod Uned Hyrwyddo dychwelyd i’r cyfeiriad isod. Ffôn / Phone o staff y Llyfrgell. Llyfrgell Genedlaethol Cymru ––– Aberystwyth SY23 3BU E-bost / Email Mae’r Llyfrgell yn cadw’r hawl 01970 632 471 To join our free mailing list i newid amserau a dyddiadau [email protected] and keep up to date with Cefais y llyfryn hwn yn (nodwch ble, er enghraifft, y Llyfrgell unrhyw ddigwyddiad neu Library events and activities, Genedlaethol, Canolfan Groeso Aberystwyth, ac yn y blaen) / arddangosfa. Mae’r manylion What or who would you like to see at the Library? please complete and return I obtained this brochure from (please specify e.g. at The National a geir yn y llyfryn hwn yn gywir If you have a suggestion for a speaker, musician or event, this form. Library, Aberystwyth Tourist Information Centre, etc) ar adeg cyhoeddi. please get in touch. We’d like to hear from you.

Visitors to events and Contact: Dychwelwch y ffurflen Please return the completed exhibitions held at the Library The Promotions Unit wedi’i llanw at: slip to the: are reminded that the Library’s The National Library of Wales photographers may take Aberystwyth SY23 3BU Uned Hyrwyddo The Promotions Unit photographs. The Library may 01970 632 471 Llyfrgell Genedlaethol Cymru The National Library of Wales wish to use these images in [email protected] Aberystwyth SY23 3BU Aberystwyth SY23 3BU promotional and marketing literature. If you have any Neu drwy e-bost at Or e-mail objection to such use being [email protected] [email protected] made of a photograph that may include you, please inform a Nodwch sut hoffech chi dderbyn Note how you would like member of the Library staff. eich copi. to receive your copy.

The Library retains the right Drwy’r post Drwy ebost By post By email to change the scheduling of events or exhibitions. Rwy’n deall y caiff yr wybodaeth I understand that this information uchod ei dal yn y Llyfrgell yn unig, will only be held at the Library, The details listed are correct ac ni fydd unrhyw gwmni na sefydliad and will not be used by any other at the time of publication. arall yn ei defnyddio. company or institution.

HYDREF 2016 Digwyddiadau Llyfrgell Genedlaethol Cymru 34 AUTUMN 2016 The National Library of Wales What’s On 35 LLYFRGELL GENEDLAETHOL CYMRU THE NATIONAL LIBRARY OF WALES

Aberystwyth Oriau Agor Cyffredinol / Ceredigion General Opening Hours SY23 3BU Dydd Llun – Dydd Gwener/ t: 01970 632 800 Monday – Friday [email protected] 9:30am – 6:00pm Dydd Sadwrn/Saturday 9:30am – 5:00pm

Dylunio / Design Elfen