Kentsel Dönüşüm Ve Yerel Siyasetin Değişen Dinamikleri
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
56 Planlama 2018;28(1):56–75 | doi: 10.14744/planlama.2017.92485 ARAŞTIRMA / ARTICLE Kentsel Dönüşüm ve Yerel Siyasetin Değişen Dinamikleri: 2009 ve 2014 İzmir Yerel Seçim Sonuçları Bağlamında Bir Araştırma Urban Transformation and Changing Dynamics of Local Politics: Analyzing the Results of the 2009 and 2014 Local Elections in Izmir Ali Kemal Çınar, Mehmet Penpecioğlu Dr. Şehir Plancısı-Bağımsız Araştırmacı ÖZ ABSTRACT Türkiye’de kentsel dönüşüm üzerine gerçekleştirilmiş çok sayıda A large number of studies of urban transformation have been con- çalışma bulunmaktadır. Ancak, kentsel dönüşümün yerel siyaset ile ducted in Turkey; however, broader research regarding the relati- ilişkisi daha fazla araştırma yapılması gereken bir çalışma alanıdır. onship between urban transformation and local politics is needed. Bunun için öncelikle kentsel dönüşümü değişen kentsel siyasi coğ- Urban transformation should be evaluated through the changing rafya ile ilişkili biçimde ele almak; dönüşüm alanlarında yerel seçim dynamics of urban political geography and an examination of the sonuçlarının değişimine odaklanmak gerekmektedir. Makale kapsa- changes in local election results in transformation zones. This mında gerçekleştirdiğimiz araştırma, bu yönde atılmış sınırlı bir ilk study argues that the political background of urban transforma- adımdır. Çalışma, kentsel dönüşüm odaklı politikaların yerel siyase- tion has been changing the dynamics of local politics. In order to analyze these dynamics, the influence of the policies of different tin dinamiklerini değiştirmekte olduğu tespitinden yola çıkmaktadır. political parties on urban transformation issues and the effects of Bu değişen dinamikleri araştırmanın ilk adımı, farklı siyasi partilerin implementation on local election results should be investigated. kentsel dönüşüme ilişkin politikalarının ve uygulamalarının yerel Izmir is an appropriate case for this kind of research, as the central seçim sonuçlarına etkisini sorgulamaktır. Böylesi bir araştırma için and local governance are managed by different political parties. en iyi örneklerden biri, merkezi yönetimin ve yerel yönetimin fark- In Izmir, there are examples of urban transformation application lı siyasi partilerde olduğu İzmir kentidir. İzmir, Çevre ve Şehircilik areas that were declared/managed by the Ministry of Environment Bakanlığı ve İzmir Büyükşehir Belediyesi aracılığıyla, AKP ve CHP and Urbanization, which is led by the Justice and Development tarafından yürütülmekte olan kentsel dönüşüm uygulamalarının yo- Party (AKP), as well as the Izmir Metropolitan Municipality, which ğunlaştığı bir örnektir. Makale kapsamında, İzmir’de 2009 ve 2014 is led by the Republican People’s Party (CHP). Data from the local yerel seçim sonuçlarını temel alan bir araştırma gerçekleştirilmiştir. election results of 2009 and 2014 in Izmir were utilized in this İzmir’in ilçe ve mahalle düzeyinde siyasi coğrafyasındaki süreklilik- research and continuities and discontinuities of political geography ler ve değişimler ortaya konmuş; özellikle kentsel dönüşüme konu are presented at both the district and neighborhood level, with olan mahallelere odaklanılmıştır. Makalemiz birbiriyle ilişkili önemli a special focus on transformation zones in the neighborhoods of bulguları ortaya koymaktadır. İlk bulgu, hem merkez kentte hem de İzmir. Important, related findings are discussed. First, there is the bu merkezin çeperinde yer alan ilçelerde yerel seçimlerde CHP’nin decrease in CHP votes and an increase in AKP votes in the local oy kaybı ile AKP’nin oy kazancını çarpıcı bir şekilde göstermektedir. elections of the districts of the central city and the districts of İkinci bulgumuz, “kentsel dönüşüm alanı” ilan edilen mahallelerin the metropolitan periphery. The same vote change pattern for the same period was observed in the majority of neighborhoods that önemli bir bölümünde yerel seçim sonuçları itibariyle CHP’nin oy were officially declared urban transformation areas in 2 local elec- kaybındaki ve AKP’nin oy kazancındaki eş zamanlılığa dikkat çek- tions. As a third finding, it was observed that the AKP has been mektedir. Üçüncü bulgu, kentsel dönüşüm alanı ilanı iki farklı yasal gaining votes in the majority of neighborhoods officially designated dayanağa göre (6306 ve 5393/73 sayılı yasalar) yapılsa dahi; sonuç urban transformation areas by 2 separate laws implemented by the olarak bu alanların önemli bir bölümünde, AKP’nin oy oranları ar- party (Law No. 6306 and Law No. 5393/73). This study underlines tarken CHP’nin oy oranları azalmaktadır. Makalemiz, kentsel dönü- local political changes in neighborhoods that have been declared şüm alanı ilan edilen mahallelerde tespit edilen çarpıcı yerel siyasal urban transformation areas and recommends an analytical frame- değişimlerin altını çizmekte ve bunların derinlemesine araştırılması- work for further studies in order to conduct more comprehensive na yönelik olarak çözümleyici bir çerçeve öne sürmektedir. and detailed research. Anahtar sözcükler: Kentsel Dönüşüm, Yerel Siyaset, İzmir’de Yerel Seçim Keywords: Urban transformation; local governance; local electoral geog- Coğrafyası raphy in Izmir. Geliş tarihi: 26.05.2017 Kabul tarihi: 21.11.2017 Online yayımlanma tarihi: 11.04.2018 İletişim: Ali Kemal Çınar. e-posta: [email protected] Ali Kemal Çınar, Mehmet Penpecioğlu 57 Giriş: Araştırmanın İçeriği ve Kapsamı yazılımları kullanılarak bu verilerden tematik haritalar üretil- miştir. İzmir ilçelerindeki farklılaşmaları ortaya koyan harita- Bu araştırma temel olarak iki amaç üzerine kurulmuştur. Bi- ların yanı sıra; kentsel dönüşüm alanı ilan edilen mahallelere rinci amaç, İzmir kenti için son iki (2009 ve 2014) yerel seçim odaklanılmış ve bu mahallelerin son iki yerel seçim sonuçla- sonuçlarına dayalı olarak siyasi coğrafya desenindeki değişimi rındaki çarpıcı değişim ortaya çıkarılmıştır. Son olarak, bu de- ortaya çıkartmak ve ardından kentsel dönüşüm alanı ilan edi- ğişimin derinlemesine çözümlenebilmesi için, nitel araştırma len mahallelerde bu değişimi incelemektir. Türkiye’de kentsel yöntemlerinden oluşan bir saha araştırması çerçevesi öneril- dönüşüm olgusu üzerine çok sayıda çalışma bulunmasına rağ- miştir. Çalışmamızın devamında gerçekleştirilmesi hedeflenen men; kentsel dönüşümün yerel siyaset ile ilişkisi üzerine az böylesi bir araştırmanın, İzmir’de kentsel dönüşüm mahallele- sayıda araştırma bulunmaktadır. Bu ilişki, daha fazla sayıda ve rinde yerel seçim sonuçlarında yaşanan değişimi ve bu değişi- kapsamlı araştırma gerektirmektedir. Makalemiz kapsamında min arkasındaki toplumsal-sınıfsal dinamikleri derinlemesine bulgularını sunduğumuz araştırma, bu ilişkinin İzmir kenti bağ- çözümleyebilmemize olanak sağlayacağı düşünülmektedir. lamında çözümlenmesi yolunda atılmış bir adımdır. Makale beş bölümden oluşmaktadır. Giriş sonrasındaki ikinci İnşaata dayalı, gayrimenkul rantı odaklı kentsel politikalar bölümde Türkiye’de kentsel siyasi coğrafya çözümlemelerine yerel siyasette nasıl değişimlere sebep olmaktadır? Kentsel ilişkin araştırmalar ve kentsel dönüşüme dair çalışmalar ana dönüşüm alanı ilan edilen mahallelerdeki yerel seçim sonuç- hatları itibarı ile ele alınmıştır. Üçüncü bölümde İzmir’in ye- ları, bu değişimlerin çözümlenmesine dönük hangi ipuçlarını rel seçim coğrafyasındaki süreklilikler ve kırılmalar, ilçelerdeki sunmaktadır? Makalemiz bu sorulara yanıt vermek amacıyla ve mahallelerdeki farklılaşmalar ortaya konmuştur. Dördün- İzmir örneğinden araştırma bulgularını ortaya koymakta ve cü bölümde, kentsel dönüşüm alanı ilan edilen mahallelere bu alanda gerçekleştirilebilecek yeni araştırmalar için öneriler odaklanılmıştır. Hangi mahallelerin, hangi kurum tarafından ve sunmaktadır. hangi yasal dayanağa göre dönüşüm alanı ilan edildiği, süreç içerisinde bu mahallelerin yerel seçim sonuçlarında yaşanan Makale, kentsel dönüşüm odaklı politikaların yerel siyasetin değişimler mercek altına alınmıştır. Beşinci bölümde bulgula- dinamiklerini değiştirmekte olduğu önkabulünden yola çık- rın genel bir değerlendirmesi sunulmakta, mahalle düzeyinde maktadır (Bayırbağ & Penpecioğlu, 2015; Duman, 2015; Bay- tespit edilen çarpıcı yerel siyasal değişimlerin altı çizilmekte raktar, 2011). Bu değişen dinamikleri araştırmanın ilk adımı, ve araştırmamızın tespit ettiği ipuçlarından hareketle gelece- farklı siyasi partilerin kentsel dönüşüme ilişkin politikalarının ğe dönük, uzun erimli ve derinlemesine araştırmalara yönelik ve uygulamalarının yerel seçim sonuçlarına etkisini ortaya koy- öneriler ortaya konmaktadır. maktır. Böylesi bir araştırma için en iyi örneklerden biri, mer- kezi yönetimin ve yerel yönetimin farklı siyasi partilerde oldu- Türkiye’de Yerel Siyasi Coğrafya ve Kentsel ğu İzmir’dir. İzmir, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇŞB) ve İzmir Dönüşüm Büyükşehir Belediyesi (İBŞB) aracılığıyla, AKP ve CHP tara- fından yürütülmekte olan kentsel dönüşüm uygulamalarının Siyasi coğrafyanın çözümlemeleri; seçmen davranışlarının, karşılaştırmalı bir şekilde araştırılabileceği bir örnektir. Makale demografik, sosyo-ekonomik ve mekansal verilerle ilişkili bi- kapsamında, İzmir’de 2009 ve 2014 yerel seçim sonuçlarını çimde ve çeşitli analitik yöntemler aracılığıyla araştırılmasına temel alan bir araştırma gerçekleştirilmiştir. İlin siyasi coğraf- dayanmaktadır. Bu kapsamda konu ile ilgili yazın incelendiğinde yasındaki süreklilikler ve değişimler ortaya konmuş; özellikle ülke, bölge veya il düzeyindeki siyasi coğrafya çalışmalarının kentsel dönüşüme konu olan mahallelere odaklanılmıştır. ağırlıklı olduğu görülmüştür.