Rocznik XXI • 2014 • Nr 1-2 (45-46)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
W poprzednich numerach między innymi: 2011 nr 3-4 (35-36) Stanisław Dziedzic, Eksterminacja i trudne trwanie. Kościół katolicki w nadbałtyckich republikach sowieckich; Tadeusz Skoczek, Kultura studencka 1975–1989. Próba opisu zjawiska; Janusz Szczepański, Polonia amerykańska w walce o niepodległość Polski; Krzysztof Woźniakowski, Pamięć Powstania Listopadowego wśród polskich wojennych uchodźców na Węgrzech (1939–1945); Franciszek Ziejka, Ostatni rycerz dawnej Polski. Z tajemnic biografii i legendy Kazimierza Pułaskiego. 2012 nr 1-4 (37-40) Artur Bojarski, Powstanie Greków w latach 1821–1829 w prasie Królestwa Polskiego i Galicji; Adam Dera, Michał Sokolnicki – komiwojażer idei; Dariusz Faszcza, Udział wojska w życiu społeczno-kulturalnym Tarnopola(1921–1939); Mariusz Kulik, Polacy w jednostkach Rosyjskiej Gwardii w Warszawie na przełomie XIX i XX wieku; Przemysław Mrówka, Komitet Obrony Kraju. Struktura i zadania w latach 1959–1973. 2013 nr 1-2 (41-42) Paweł Bezak, Biżuteria patriotyczna doby Powstania Styczniowego; Janusz Gmitruk, „Gdy Polska powstanie inaczej będzie…”, Chłopska legenda powstań narodowych; Rafał Skąpski, Fotografie ze starego albumu – bracia Skąpscy w Powstaniu Styczniowym; Jolanta Załęczny, Żywe pomniki bohaterstwa, czyli o szacunku dla weteranów Powstania Styczniowego w II RP; Łukasz Żywek, Nowe nabytki Muzeum Niepodległości związane z Powstaniem Styczniowym. 2013 nr 3-4 (43-44) Krzysztof Bąkała, „Przybyli na Wołyń nieproszeni”( zarys stosunków społecznych i polity- cznych panujących na ziemiach dzisiejszej Ukrainy); Jan Engelgard, Partyzantka sowiecka wobec zagłady ludności polskiej na Wołyniu w 1943 r; Halina Murawska, Wołyńw zbiorach Muzeum Niepodległości. Zestawienie bibliograficzne; Mieczysław Samborski, Wołyń 1943. Przyczynki do historii wykonawców ludobójstwa na Polakach; Helena Wiórkiewicz, Pamiątki lwowskiej rodziny Drexlerów w zbiorach Muzeum Niepo- dległości w Warszawie.Dar Jadwigi Kern-Bałaty. 45 Czasopismo humanistyczne 46 Muzeum Niepodległości w Warszawie Rocznik XXI • 2014 • nr 1-2 (45-46) nnnnnnnn nnnnnnnn REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA ZAPRASZAMY DO KORZYSTANIA Z INTERNETOWEJ FORMY ZAKUPU W MUZEUM NIEPODLEGŁOŚCI TYLKO U NAS MOGĄ PAŃSTWO KUPIĆ WIELE UNIKATOWYCH WYDAWNICTW ZAMÓWIENIE PRZEZ STRONĘ INTERNETOWĄ MUZEUM NIEPODLEGŁOŚCI Seria wydawnicza, w której przedstawiamy reprodukcje najciekawszych obiektów przechowywanych w polskich bibliotekach i muzeach, a tak e TO PROSTY I BEZPIECZNY w prywatnych kolekcjach. Oprawa twarda, ekologiczna skóra br/ z thermo, SPOSÓB ZAKUPU toczenie zotem, brzegi kart zocone. W serii m.in. Stanisaw Wyspia ski, Dziea Malarskie, Album Jana Matejki, Fryderyk Chopin, Skarby Biblioteki Jagiello skiej, I NAJNIŻSZA CENA Cud nad WisQoraz Wojciech Kossak. W kilku tomach przedstawiamy graMczny obraz walki Polaków o niepodlego 1 . Oprawa twarda, ekologiczna skóra br/ z thermo, t.oczenie z.otem, brzegi kart zocone. W serii m.in. Powstanie listopadoweoraz Powstanie styczniowe. Jest to najnowsza seria wydawnicza, w której prezentujemy najwybitniejszych Polaków, ich ycie, najwa niejsze osi gni cia. Oprawa twarda, ekologiczna skóra br z thermo, toczenie zotem, brzegi kart zocone. W serii m.in. Miko.aj www.muzeum-niepodleglosci.pl Kopernikoraz Jan Pawe. II . ZAPRASZAMY nnnnnnnn nnnnnnnn REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA REKLAMA Czasopismo humanistyczne Muzeum Niepodległości w Warszawie Rocznik XXI • 2014 • nr 1-2 (45-46) „Niepodległość i Pamięć” Czasopismo humanistyczne 2014 © copyright by Muzeum Niepodległości w Warszawie RADA PROGRAMOWA: Dr Adam Buława (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego), dr Rafał Dmowski (Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach), dr Radosław Domke (Uniwersytet Zielonogórski), dr Tadeusz Doroszuk (TVP Historia), dr Janusz Gmitruk (Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego), dr Tomasz Kordala (Muzeum Mazowieckie w Płocku), dr Ryszard Miazek (Centralna Biblioteka Rolnicza), dr hab. Janusz Mierzwa (Muzeum AK w Krakowie), dr Grzegorz Nieć (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie), dr Tadeusz Skoczek (Muzeum Niepodległości), dr Tadeusz Samborski (Rada Krajowa Ruchu Stowarzyszeń Regionalnych RP) RECENZENCI NAUKOWI prof. dr hab. Adam Dobroński, prof. dr hab. Piotr Matusak, prof. dr hab. J. Stefan Pastuszka, prof. dr hab. Zbigniew Wawer Na okładce ilustracje ze zbiorów Muzeum Niepodległości w Warsza- wie: Walery Eliasz Radzikowski, Przy grobie powstańca, nr kat. MN Gr. 2039; Krzyż z łańcuszkiem, czarna masa, ok. 1863, nr kat. 4683 ISSN 1427-1443 Muzeum Niepodległości, al. Solidarności 62, 00-240 Warszawa Tel. 22 826 90 91 (centrala), mail: [email protected] Spis treści Słowo wstępne ........................................................................................... 5 ARTYKUŁY Ewa Tierling-Śledź, 150. rocznica Powstania Styczniowego w polskich tygodnikach opinii (styczeń 2013) .............................................................. 9 Tadeusz Budrewicz, „Krwią rdzawiona” wierszowana kronika roku 1863 (Jakuba Zakrzewskiego) .................................................................. 33 Anna Maria Bauer, Moda na czarną biżuterię ....................................... 53 Anna Milewska-Młynik, Syberyjskie obrazy Aleksandra Sochaczewskiego – prawdy i fi kcje ................................................................................................. 73 Jolanta Załęczny, Pamiętniki uczestników i świadków wydarzeń 1863 roku świadectwem zaangażowania i pamięci ........................................... 95 Aleksandra Budrewicz, Obrazki z Polski na łamach „All the Year Round” Charlesa Dickensa .................................................................... 117 Mirosława Radowska-Lisak, „Niedobre wspomnienia wielce drażliwych okoliczności”. Echa Powstania Styczniowego w prozie Adolfa Dygasińskiego .................................................................................................. 139 Beata K. Obsulewicz, O „Trzech szkicach powieściowych z roku 1863” Michała Bałuckiego .....................................................................................159 Magdalena Sadlik, Historia i pamięć. Marii Rodziewiczówny karty krwawych dziejów 1863 roku .................................................................. 177 Marcin Dzikowski, Trzy zbuntowane Warszawy. Słowacki – Grottger – Brzozowski .............................................................................................. 191 Jadwiga Zacharska, Powstańcze epizody w prozie Tadeusza Micińskiego ............................................................................................. 205 Henryk M. Jagodziński, Stefan Radziszewski, Dramat dyktatora w „Dyktatorze” Jerzego Żuławskiego ..................................................... 217 Hanna Ratuszna, „Polska z wojny wyjść tylko może” – „Kuźnia” Piotra Choynowskiego jako „nowoczesna powieść historyczna” .......... 249 Maria Jolanta Olszewska, „Omyłka”, czyli Bolesława Prusa rozrachunki z rokiem 1863 ...................................................................... 263 Grzegorz Głąb, Powstanie Styczniowe w tekstach Jarosława Iwaszkiewicza .......................................................................................... 293 Wiesława Tomaszewska, Wielogłosowa narracja o „krwawej tragedii 1863 roku” ............................................................................................. 317 Agnieszka Humeniuk, Naród a historia. Postawy Polaków wobec Powstania Styczniowego na przykładzie „Sprawiedliwych” Tadeusza Łopalewskiego. Próba opisu mechanizmów rządzących historią .......... 335 Inesa Szulska, Echa powstańczego cyklu Artura Grottgera „Lithuania” w literaturze polskiej i litewskiej drugiej połowy XIX wieku (na wybranych przykładach) ......................................................................... 357 Jacek Szulski, Powstanie 1863 roku w powiecie święciańskim na Wileńszczyźnie – historia i pamięć .......................................................... 379 Monika Gabryś-Sławińska, Powstanie Styczniowe na łamach „Tygodnika Ilustrowanego” 1913–1923................................................. 399 Wiesław Ratajczak, Powstanie Styczniowe w oczach Poznańczyków ........ 423 Tomasz Sobieraj Krajobraz po klęsce z komediowym happy endem w tle. „Emigrant w Galicji” Józefa Narzymskiego i Władysława Sabowskiego ....................................................................................... 443 NASI AUTORZY .......................................................................................... 465 Adam C. Dobroński, Podzwonne dla Powstania i powstańców ................ 471 Tak było, tak jest. Fotokronika rewitalizacji Cytadeli ..................... 472-475 Słowo wstępne 150 lat temu, 5 sierpnia 1864 roku, na stokach Cytadeli Warszaw- skiej stracony został ostatni dyktator Powstania Styczniowego, Ro- muald Traugutt. Data ta symbolicznie kończy ten zryw niepodległo- ściowy. Symbolicznie, bo przecież dalej trwały walki partyzanckie, do jesieni 1864 roku walczyły oddziały ks. Stanisława Brzóski. Kolejny numer czasopisma humanistycznego „Niepodległość i Pa- mięć”, wydawany w II połowie roku 2014, wpisuje się w kalendarz obchodów rocznicy Powstania, które trwały od stycznia 2013 roku do sierpnia roku bieżącego. We wszystkich niemal miejscowościach, gdzie przed laty walczyli powstańcy, organizowane były okoliczno- ściowe spotkania, prelekcje, konferencje, wystawy. W obchody zaan- gażowały się różne środowiska i