(Infotainment) Süreci Ve Örnek Program Show Tv Anahaber Kuşaği
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ RADYO-TELEVİZYON-SİNEMA ANABİLİM DALI DOKTORA TEZİ TÜRKİYE’DE ÖZEL TELEVİZYON HABERCİLİĞİNDE EĞLENDİREN BİLGİ (INFOTAİNMENT) SÜRECİ VE ÖRNEK PROGRAM SHOW TV ANAHABER KUŞAĞI HAZIRLAYAN ABDULKADİR ATİK 2502010143 TEZ DANIŞMANI PROF. DR. SUAT GEZGİN İSTANBUL-2006 ii ÖZ Türkiye’de özel televizyon yayıncılığına egemen olan haber yayın politikası haberlerin, eğlence içeriği kazanarak bir tüketim nesnesine dönüşmesinin yolunu açmaktadır. Tüketim kültürü pratikleri içinde yeni bir anlam kazanan haber; kitleselleşme çabalarıyla birlikte ortalama beğeninin tutturulmaya çalışıldığı metinlere dönüşmektedir. Bilgilendirici içeriğin eğlence unsurlarıyla birleştirilerek ilgi ve beğeninin arttırılmaya çalışılması yönündeki bu eğilim, toplumun haber alma özgürlüğünün önünde büyük bir engel oluşturmaktadır. Sosyo-politik yapının sağlıklı bir şekilde işleyebilmesi ve daha demokratik bir yapının oluşturulması, toplumun doğru bir şekilde bilgilendirilmesini gerekli kılmaktadır. Eğlendiren bilgi, haberlerin özünü oluşturan bilginin eksik, yüzeysel ve çarpık bir şekilde düzenlenmesine neden olmaktadır. Çarpıtılan bilgi, toplumun ihtiyaç ve beklentilerine cevap verememekte, piyasa dinamikleri doğrultusunda manipüle edilmesine yol açmaktadır. ABSTRACT The news broadcasting policy that dominates the Turkish private TV channel sector, makes the news contain entertainment content and become a consumption article. The news regains a new meaning in the practices of the consumption culture, and transforms into the texts which reflect the general appeal, through the mass media efforts. This tendency in which the informative content is merged with entertainment elements to increase interest and appeal, constitutes a big impediment before the liberty of press of the people. A healthy functioning of the sociopolitical structure and forming more democratic structure require informing the people in a proper way. Infotainment causes that the information which constitutes the essence of the news, is processed defective, artificial and deformed. The degenerated information doesn’t meet the requirements and needs of the society and manipulates the common opinion in line with the dynamics of the market. iii ÖN SÖZ Bu çalışmada; medyadaki bilgilendirici yapımlara egemen olan eğlence içeriğini ifade eden eğlendiren bilgi (infotainment) sürecinin Türkiye’deki özel televizyon haberciliğindeki yansımaları incelenmektedir. Günümüz insanının temel enformasyon kaynaklarından biri olan televizyon haberciliğinin kazandığı yeni ivme, dezenformasyona yol açmakta ve böylelikle kamuoyunun yetersiz ve yanlış bilgilendirilmesinin yolu açılmaktadır. Türkiye’de özel televizyon yayıncılığının önünü açan serbest piyasa ekonomisinin oluşturduğu dinamikler, televizyon kuruluşlarının ekonomi-politiği üzerinde etkili olmaktadır. Tekelleşme eğilimleri, politik mücadeleler ve kâr maksimizasyonu, haberin bir tüketim nesnesi olarak görülmesine yol açmaktadır. Tüketim değerleri doğrultusunda üretilen haberler, televizyonun anlatı yapılarının da etkisiyle duygusal unsurların ağır bastığı, kişileştirmelerle birlikte gerçeklik hissinin arttırıldığı, bilgiyle sezgiyi harmanlayan, seyredilmesi eğlenceli ve kolay tüketilen bir dramatik anlatı halinde yapılandırılmaktadır. Çalışmada eğlendiren bilgi süreci, haberin egemen ideolojik yapının özelliklerini yansıttığı görüşünden hareketle, tüketim kültürü değerlerinin ve bilgi kavramlarının açılımından yola çıkılarak ele alınmıştır. Çal ışma esnasında ilgisini, desteğini, sabrını esirgemeyen tez danışmanım Prof. Dr. Suat GEZGİN’e, değerli katkıları ve yönlendirmelerinden dolayı Prof. Dr. Nurdoğan Rigel’e, Prof. Dr. Gül BATUŞ’a, Doç. Dr. Neşe Kars’a ve fikir ve deneyimlerinden yararlandığım tüm bilim insanlarına, hocalarıma, çalışma arkadaşlarıma, aileme, yakınlarıma ve dostlarıma teşekkür ve şükranlarımı sunarım. iv İÇİNDEKİLER sayfa ÖZ………………………………………………………………………….. ……. .iii ÖNSÖZ….………………………………………………………………….……. ..iv TABLOLAR LİSTESİ……………………………………………………………viii KISALTMALAR LİSTESİ………………………………………………………..ix GİRİŞ…………………………………………………………………………...... 1 1.BÖLÜM: TÜKETİM KÜLTÜRÜ VE TELEVİZYON……………….......... 8 1.1.Tüketim Kültürü İdeolojisi ve Popüler Kültür………………………………... 8 1.2.Küreselleşme Kapsamında Tüketim Toplumu……………………………….. 16 1.3.Tüketim Toplumunda Televizyonun Yeri ve Önemi……………………….... 29 1.3.1.Bireysel ve Sosyo-Politik Yaşam Alanında Televizyon……………….. 29 1.3.2.Kültürel Üretim Sistemi İçinde Televizyon…………………………….. 39 1.3.3.Haber Verme İşlevi Bağlamında Televizyon…………………………... 48 1.4.Haber Üretim Süreci Bağlamında Eğlendiren Bilgi (Infotainment)………….. 58 1.4.1.Televizyon Haberinin Yapım ve Yayın Süreci………………………… 58 1.4.1.1.Televizyonda Haber-Gerçeklik İlişkisi………………………… 58 1.4.1.2.Televizyon Haberinin Teknik Yapım ve Yayın Süreci………… 67 1.4.2.Kurumsal ve Bireysel Düzeyde Haber Toplama ve Yapma Sürecine Etki Eden Faktörler……………………………………………………………. 80 1.4.2.1.Televizyonun Kurumsallaşma ve İşleyişinden Kaynaklanan Faktörler………………………………………………………….. 80 1.4.2.2.Haber Değerlendirme Ölçütleri…………………………………… 87 1.4.2.3.Haber Kaynaklarıyla Olan İlişkiler………………………………. 110 2.BÖLÜM: BİLGİDEN EĞLENDİREN BİLGİ (INFOTAİNMENT)’YE GEÇİŞ BAĞLAMINDA TELEVİZYON HABERCİLİĞİ…………………. 120 2.1.Televizyon Haberinin Kavramsal Çerçevesi………………………………… 120 2.2.Eğlendiren Bilgi (Infotainment) Sürecinde Televizyon Haberinin Özellikleri. 131 2.2.1.Görsel Dil ve Gerçeklik Etkisi…………………………………………. 131 2.2.2.Haber Kurgusu ve Dramatik Anlatı Biçimi…………………………….. 143 2.2.3.Kişileştirme ve Haber Aktörleri…………………………………………151 v 2.2.4.Çerçeveleme ve Yakın Çekim Miti……………………………………...168 3.BÖLÜM: TÜKETİM KÜLTÜRÜ BAĞLAMINDA EĞLENDİREN BİLGİ (INFOTAİNMENT) OLGUSU………………………………………… 176 3.1.Kültürel Üretim Sistemi İçinde Infotainment (Eğlendiren Bilgi)…………….. 176 3.2.Eğlence Kültürü ve Infotainment (Eğlendiren Bilgi)………………………….182 4. BÖLÜM: TÜRKİYE’DE ÖZEL TELEVİZYON YAYINCILIĞININ GELİŞİM SÜRECİ VE HABER YAYINCILIĞI………………………………189 4.1.Türkiye’de İlk Televizyon Yayınları ve Türkiye Radyo Televizyonu (TRT) Dönemi……………………………………………………………………. 189 4.1.1.TRT’nin Kuruluşu Ve İlk Yayınlar…………………………………….. 189 4.1.2.Ekonomi-Politik Açıdan TRT…………………………………………... 191 4.2.Türkiye’de Özel Televizyon Yayıncılığı………………………………………194 4.2.1.İlk Özel Televizyon Yayınları………………………………………….. 194 4.2.2. Show TV’nin Kuruluşu ve Gelişimi…………………………………… 199 4.3. Özel Televizyon Kanallarında Yayıncılık Anlayışı………………………….. .201 4.4. Özel Televizyon Kanallarında Haber Yayıncılığının Temel Nitelikleri………204 5. BÖLÜM UYGULAMA ÇALIŞMASI: BİLGİDEN EĞLENDİREN BİLGİYE GEÇİŞ BAĞLAMINDA SHOW TV ANAHABER KUŞAĞININ İNCELENMESİ…………………………………………………………………. 209 5.1.Araştırmanın Sorunsalı……………………………………………………….. 209 5.2.Kapsam ve sınırlılıklar………………………………………………………... 209 5.3. Araştırmanın varsayımları…………………………………………………….210 5.4. Araştırma yöntemi…………………………………………………………….211 5.5.Uygulama: Haber Metinlerinin Analizi………………………………………..214 5.5.1.Show TV AnaHaber Kuşağının Genel Değerlendirilmesi……………….214 5.5.1.1.Haberlerin Konuları Bakımından İncelenmesi…………………..214 5.5.1.2.Haber Türleri Bakımından İnceleme……………………………215 5.5.1.3.Haber Değerleri Bakımından İnceleme………………………….216 5.5.1.4.Haber Unsurları Bakımından İnceleme………………………….218 5.5.1.5.Haber Süreleri Bakımından İnceleme……………………………220 vi 5.5.1.6.Kaynakların Belirtilmesi Bakımından İnceleme…………………221 5.5.2.Görsel ve İşitsel Uyarıcılar Açısından Show Haber ve TRT Haber’in İncelenmesi……………………………………………….. 222 5.5.2.1.Görsel Uyarıcılar Bakımından İnceleme…………………………. 222 5.5.2.1.1.Görüntü Efektleri Bakımından İnceleme……………….. 222 5.5.2.1.2.Görüntü Tekrarları Bakımından İnceleme……………… 223 5.5.2.1.3.Çekim ve Kurgu Tekniği Bakımından İnceleme……….. 224 5.5.2.1.4. KJ Olarak Verilen Alt Yazılar Bakımından İnceleme…. 225 5.5.2.1.5.Haber Spotları Bakımından İnceleme……………………226 5.5.2.2.Sesli Uyarıcılar Bakımından İnceleme…………………………….226 5.5.2.2.1.Ses Efektleri Bakımından Haberler………………………227 5.5.2.2.2.Müzik Kullanımı Bakımından İnceleme…………………228 5.5.2.2.3.Doğal (Dip) Ses Bakımından İnceleme…………………..229 5.5.3 Haber Özneleri ve Haberde Görsel Olarak Sergilenen Muhabirler ve Sunucular Bakımından İnceleme……………………………………………..229 5.5.3.1. Haberlerde Görsel Olarak Sergilenen Muhabirlerin ve Sunucuların İncelenmesi…………………………………………………..229 5.5.3.1.1.Haber Sunucularının İncelenmesi………………………. 229 5.5.3.1.1.1.Ekranda Kalma Süresi Bakımından Haber Sunucusunun İncelenmesi…………………………. 229 5.5.3.1.1.2.Haberi Sunuş Biçimi Bakımından Haber Sunucusunun İncelenmesi…………………………. 231 5.5.3.1.2.Muhabirlerin Görsel Olarak Sergilenmesi……………… 233 5.5.3.2.Haber Özneleri Bakımından İnceleme……………………………. 236 SONUÇ………………………………………………………………………… 238 KAYNAKÇA…………………………………………………………………….. 242 EKLER: EK 1: Show TV Anahaber kuşağı Haber Metinleri………………………. 256 EK 2: Tablo 4: Haber unsurları açısından Show Haber…………………....293 ÖZ GEÇMİŞ……………………………………………………………………..296 vii TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1: Anahaber kuşağındaki haberlerin konularına göre incelenmesi……….. 214 Tablo 2: Haber türleri açısından Show Haber…………………………………….215 Tablo 3: Haber değerleri açısından Show Haber………………………………….216 Tablo 4a: Haber Unsurlarının Öne Çıkartılması Bakımından Show Haber………218 Tablo 4b: Cevabı Verilmeyen veya Eksik Tutulan Haber Unsurları Bakımından Show Haber……………………………………………………………..219 Tablo 5: Haber süreleri açısından Show Haber………………………………….. .220 Tablo 6: Sesli uyarıcılar açısından Show Haber…………………………………..227 Tablo 7: Ekranda kalma süresi bakımından anahaber sunucusu…………………..230 Tablo 8: Muhabirlerin röportajlı ve