Türkiye'de Televizyon Haberciliği Ve Tabloidleşme

Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme

Mine Gencel Bek

News Reporting in Turkish Television and Özet: Tabloidisation Abstract: Bu makale dört özel TV kanalında ve TRT'de bir hafta boyunca yayınlanan haberlerin hem biçimsel (sunucu This article aims to explore the issue of tabloidisation of öğesi, sunuş biçimi, görsel öğeler, müzik), hem de içerik the news in the Turkish context by analysing the news bakımından (hangi aktörler ve temaların nasıl temsil edilip texts of four commercial channels and a public service çerçevelendiği) nicel ve nitel analizine dayanır. Bu analizin channel. The analysis covers both the formal sonuçlarından birisi, özel TV kanallarındaki haberlerde characteristics and the content of the news in Turkey. esas olarak iki aktörün yer aldığıdır: Geçirdikleri kazalar ve While the former consists of elements such as the trajediler ile yoksullar/ 'sıradan' insanlar ve gösterişli presenter and presenting style, visual elements, and yaşam tarzları, varlıkları ve dedikodularıyla zenginler/ music, the content is considered mainly by focusing on ünlüler. TRT'de hala protokol haberciliğinin devam ettiğini how actors and themes are represented, framed and vurgulayan araştırmada özel kanallarda haberlerin nasıl focused and how the language is used, both quantitatively siyaseti kişiselleştirdiği ve tabloidleştirdiği ve medya and qualitatively. Examples from the news are provided gruplarının kendi çıkarları için haberleri nasıl kullandıkları throughout the text to show the relationship within the örneklerle gözler önüne serilmektedir. specific Turkish context. The article argues that TRT stili relies on the protochol news reporting while in the commercial channels the news personalises and tabloidises politics, and at the same time pays less attention to international issues. Furthermore, the media groups exploiting the news for their own gain are critically examined in the article as well as the two main actors of the news: poor people vvith their tragedies and accidents, and rich people vvith their wealth, gossip and glamorous life style.

Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme

Birbirleriyle ilişkili olan tabloidleşme cındaki önceliklerin haber ve bilgiden (tabloidisation) ve bil-eğlence (infotain- eğlenceye doğru kaymasıyla ilişkilidir metıt') kavramları, özellikle son yıllarda (Sparks, 2000:11). medya araştırmacılarının büyük ilgisini Tabloidleşme eğilimine karşı uyarı- çekmektedir. Tarihsel çalışmalarında lara tepki olarak, son bir kaç yılda, daha Mc Lachlan ve Golding (2000) tabloid- ihtiyatlı, hatta iyimser görüşler ağırlığı- leşmenin kodlarını daha az metin, siya- nı arttırmaktadır. Bu çalışmalarda ku- sal haber, uluslararası haber ve daha çok ramsal olarak temel alınan kişi, hakim görüntü, eğlence ve insani ilgi (human güçlerin resmi gazetecilik anlayışından interest) haberi olarak sıralarlar. Bir ba- farklı olarak tabloid gazeteciliğin hakim kıma, tabloidleşme bilgi programlarına anlayışları eleştirerek bunları altüst ede- eğlencenin eklenmesi boyutuyla bil-eğ- bileceğini, hatta resmi ve hakim olana lencenin ileri bir biçimidir (Brants ve alternatif bir gerçeklik kurarak özgür- Neijens, 1998). Sparks'ın (2000: 10) tanı- leşme sağlayacağını savlayan John Fis- mına göre, info-tainment tabloidleşme- nin ikili yapısının birini oluşturur. Birin- ke'dir (1992). Liesbet van Zoonen (1998: ci boyut, siyasete, ekonomiye ve toplu- 188) Fiske'yle hemfikir olarak tabloid ma daha az ilgi gösterilip spora, skan- gazeteciliğin hegemonik normları ve de- dallara ve popüler eğlenceye çok daha ğerleri eleştirme potansiyelinden söz fazla ilgi gösterilmesiyle; kişisel olana, eder. Bird (2000: 216) tabloidleşmenin hem ünlülerin, hem de sıradan insanla- en azından bazı meseleleri görünür kıl- rın özel hayatlarına daha fazla ilgi gös- ma anlamında iyi bir şey olabileceğini terilip siyasal süreçlere, ekonomik ve öne sürer. Uzmanlar tarafından işgal toplumsal değişimlere daha az ilginin edilen kamusal alandan hem katılım gösterilmesiyle ilgilidir. İkinci boyutu hem de karar verme anlamında yurttaş- oluşturan info-tainment ise iletişim ara- ların dışlandığını belirten Ulrike Klein Bek • Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme • II

(2000: 192) ise Almanya'daki tabloid ni benimseyen bu araştırmalar, tabloid- Bild gazetesini katılımcı temsili siyasal leşmenin ihmal edilen yanlarını ele ala- etkinliği arttıran araçlardan biri olarak yım derken aslında yüceltmiş oluyorlar görür. Ona göre, Bild siyaseti popüler- ki, bu zaten kültürel çalışmalarla ileti- leştirerek öbür türlü siyasetten kaçına- şim ve kültüre ekonomi politik açıdan cak halka ulaştırır. Böylece, gazete siya- bakanlar arasında süre giden çatışmanın sal yaşamdan insanların tümüyle kop- bir öğesi olarak da değerlendirilebilir masını önleme işlevini yerine getirir. (Gencel Bek, 2003). Nitekim, tabloidleş- Ancak, Klein'in analizine dayanarak, meye iyimser bakan bu araştırmacılar, Bild olmasa ne olacağını, okuyucuların tabloid haberciliğin demokratik kültür tamamen siyasal dünyadan kopup kop- ve yurttaşlık için tehlikeli olduğunu öne mayacağını bilmek çok zor. Belki bu du- sürenleri aslında popüler kültüre karşı rumda Bild'in yerine okuyucular başka olmakla suçluyorlar. Örneğin, Graeme bir alternatifi geçirebilirler. Üstelik, şu- Turner (1999) tabloidleşme konusunda nu da unutmamalı ki, tabloid medyada kaygılarını dile getirenlerin konumunu (aslında tüm medyada) haberler sadece uzunca zamandır süren popüler kültür siyasetle ilgili "bilgi" anlamında haber düşmanlıklarına bağlıyor. Ya da vermiyor, aynı zamanda haber söylemi Brants'a göre, "info-tainment korku- zaman zaman ırkçı ve cinsiyetçi öğeleri su"(1998: 316) üzerine konuşanlar aslın- de içerecek şekilde hakim iktidar/ güç da tamamen kamu hizmeti yayıncılığına ilişkilerini kuruyor (İnal, 1996). Bu ne- bağlılıklarının bir uzantısı olarak eleşti- denle, "en azmdan siyasetten haberdar rilerini temellendiriyorlar: ediyor, böylece okuyucular siyasetten tamamen kopmamış oluyorlar" diyerek Bunun (info-tainment) tam olarak ne kendimizi avutmamız oldukça zor. Do- anlama geldiğini açıklamadılar, ama açıkçası iyi bir şey değildi ve onların layısıyla kültürel çalışmalar perspektifi- siyasete yaklaşım konusunda olması 12 iletişim : araştırmaları

gerektiğini düşündükleri ciddi tu- dikkate almamalarının bir nedeni, po- tumla tam bir zıtlık içerisindeydi. püler kültüre öncelik vermeleri olabilir. Daha sonra, kamu yayıncılığının ha- Ancak popüler kültür ve siyaset de bir- la tekeli elinde tuttuğu ve herkesin ticari televizyonun Amerikalıların birinden ayrı olmak zorunda ve medya kendilerine saklamaları gerektiği araştırmacıları varolan "kamp"lardan birşey olduğu konusunda anlaşmış birini seçmek zorunda değildirler. Çün- gözüktüğü eski güzel günler konu- kü, burada eleştirilen siyasetin popüler- suna geldiler (Brants: 1998: 316). leşmesi değil; onun yerine içeriğinin Bu araştırmacıların 'iyimserliğinin tabloidleşmesidir. Hollanda'daki 1994 kaynağı ise info-tainment ve tabloidleş- seçimlerinin temsiline ilişkin yaptıkları me meseleleri konusunda sordukları so- araştırmanın sonucunda Brants ve Ne- rular olabilir. Örneğin, Brants (1998: ijens (1998) siyasetçilerin çoğunun eğ- 316) bil-eğlencenin "yapısal bir feno- lence programları yerine bilgilendirici men" olup olmadığı; siyasetin temsilini programlarda ve haberlerde gözüktü- "sistematik" bir biçimde değiştirip de- ğünün altını çizerler. Ancak bu zaten se- ğiştirmediği ve "siyasal iletişimin de- çim döneminde normal olarak beklene- mokrasideki rolüne dair bir krizin kanı- bilecek bir durumdur. Siyaset sadece se- tı" olup olmadığı gibi sorular sorar. çimlerle sınırlı olmadığından, diğer za- Kendisinin tabloid televizyon haberleri- manlarda siyasetin nasıl temsil edildiği- nin Avrupa'da olmadığına dair sonucu nin de araştırılması gerekir. Ayrıca ha- (s. 323) aslında siyasetçiye karşı "sıra- ber programlarında siyasetin temsil dan" insanın övüldüğü TV cynicisminin edilmesi, siyasetçilerin yer alması, bu- kültürün bir parçasını oluşturduğu nun ciddi ve bilgilendirici bir temsil ol- ABD (Hallin, 1994: 102-103) ile karşılaş- duğu anlamına da gelmeyebilir. Bu ne- tırıldığında anlamsız da değildir. Bu an- denle, haber içeriğinde tabloid öğelerin lamda, ABD ile karşılaştırıldığında Av- araştırılması önemli bir çalışma alanı rupa için çok erken kaygılanılıyor olabi- olacaktır. lir, Brants'a göre. Ancak, bu konuda başka sorular da türetmek mümkündür: Peck (2000: 232-233) tabloidleşme Tabloidleşmenin yapısal bir konu haline konusundaki görüşleri "eleştirel moder- gelip içeriği sistematik olarak değiştir- nist" ve "eleştirel postmodernist" olarak mesini mi beklemek gerekir eleştirmek ikiye ayırır. Buna göre, modernist pers- için? Eğer öyleyse, o zaman siyasal ileti- pektif medyayı, yurttaşlara bilgi sağla- şimin krizini çözmek için çok geç kalın- ma ideal rolü çerçevesinde kamusal ala- mış olmaz mı? Bu araştırmacıların tablo- nın yaşamsal bir öğesi olarak kavrar. idleşme ve info-tainment eğilimlerini Oysa eleştirel postmodernistler, Peck'e Bek Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme •

göre, tabloid medyayı kamusal mesele- Türkiye'de medya ve lerin geleneksel medyada evrenselleşti- tabloidleşme: rici, kişisel olmayan bir şekilde temsil Neden tabloidleşme medya araştırmacı- edilmesini düzeltecek bir potansiyel ola- larının ana ilgi konularından biri haline rak görürler. Onlara göre, tabloid med- geldi? Tabloidleşmenin ve medya tüke- ya tarihsel olarak medya temsilinde sesleri ve deneyimleri yok sayılan toplum- ticilerinin bu tür ürünlere yönelmeleri- sal grupların bütünleştirilmesi aracılı- nin nedenleri nelerdir? Bu sorulara fark- ğıyla resmi medyadan daha içerici, katı- lı yanıtlar vermek mümkündür. lımcı ve demokratik olabilir (s. 233). Sparks'a göre, tabloidleşmenin temel Eğer son iddiadan başlanacak olursa, di- nedeni, istikrarlı bir burjuva demokrasi- ğer sesleri içermek ve göstermek hiç sinin olduğu ülkelerde sıradan insanla- temsilin olmamasından, tamamen dış- rın yaşamlarında siyasal ve ekonomik lanmasından daha iyi bir gelişme olarak iktidarın ayrışmış olmasıdır. Ona göre, görülebilir. Ancak burada görmezden burjuva demokrasisi ne kadar istikrarlı gelinen şudur ki, medya bu sesleri mal- ve yerleşikse, kitleler de demokrasinin zeme olarak sansasyonel bir biçimde işleyişiyle o kadar az ilgilenecek ve kullanarak sömürebilmektedir. İkinci onun yerine daha çok apolitik popüler olarak, tabloidleşmeyi eleştirip onun de- basına yöneleceklerdir (Sparks, 1998: mokrasi için tehlikelerine işaret edenler 217). Eğer Türkiye demokrasisini modernist olmak zorunda değildirler ya Sparks'ın tanımladığı anlamda istikrarlı da, Peck'in ileri sürdüğü gibi "ana ku- bir demokrasi olarak kabul etmezsek, ramsal dayanak" olarak Habermas'ı ko- bu görüşler Türkiye özelinde geçerli ol- şulsuz bir biçimde kabul etmezler (örne- mayacaktır. Hatta Türkiye'de depoliti- ğin, bkz. Golding, 1995). Peck'in önerdi- zasyon süreci tam tersine demokrasinin ği ikili model, ayrıca modernist kutupta istikrarsızlığının bir sonucu olarak gün- alıntılanan araştırmacıların aslında ta- deme gelmiştir: Özellikle de üçüncü as- mamen bu pozisyonun savunucusu ol- keri darbe olan 12 Eylül darbesinin ar- mayıp, hatta tam tersi bunu eleştirmele- dından büyük bir depolitizasyon süreci ri nedeniyle de tartışmaya açıktır.2 Be- yaşanmış, pek çok siyasi etkinlik ve ör- nimsenen kuramsal yaklaşım gerçekliğe gütlenme sona erdirilmiş ve ifade öz- bakışımızı büyük ölçüde etkilese de, bu gürlüğü kısıtlanmıştır. Kamunun siya- kuramsal perspektifleri geliştirmek ve set konuşma yerine, özellikle de sol si- zenginleştirmek için katkıda bulunmak yasetin panzehiri olarak dine odaklan- üzere özgül bağlamlardaki özgül araş- ması ya da futbol ve sansasyonel basın- tırmalara ihtiyaç vardır. la ilgilenmesi teşvik edilmiştir. 14 iletişim : araştırmaları

Haberlerin tabloidleşmesinin ya da yet ve Milliyet gazetelerine dönük ola- Türkiye'de daha çok tercih edilen terim- rak gerçekleştirilen araştırma3, 1960 yı- le magazinleşmesinin ilk örneklerini lında ön sayfadan sonra ikinci en büyük 1960'larda endüstrileşen basın sektörü- alan spora ayrılırken, 1980 ve 2000 yılla- nün ürünü olan bulvar basınında (Uslu, rında reklamın en fazla yer kaplayan ko- 2001: 4), hatta Ahmet Oktay'ın dönem- nu olduğunu ortaya koymuştur (Rekla- leştirmesinde ele aldığı gibi 1950'lerin mın kapladığı alan 1960'da % 1. 44, Demokrat Partisi'nde Amerikan yaşam 1980'de % 9. 75 ve 2000'de % 26. 75). biçiminin hakim olarak özel hayatlara il- Reklamların temalarında da yıllar içinde ginin arttığı ve böylece edebiyat ve sa- bir değişim görmek mümkündür: nata daha çok önem verilen 1923-1950 1960'larda genel ev ürünleri ana tema döneminden farklı olarak popüler kül- iken, 1980 ve 2000 yıllarında reklamlar türün önemini arttırdığı 1950-1970 dö- ağırlıklı olarak hizmetler ve medya tek- neminde görmek mümkündür (Oktay, nolojisi odaklıdır. 1993). Oktay'ın, 1970-1990 döneminde Türkiye'de tabloidleşme ve maga- porno dergilerin fazlalaşması, TV kültü- zinleşme haber programlarından4 daha rünün hakimiyetini arttırışı, sanatın bü- çok, futbol, paparazzi ve ünlülere ilişkin yük sermayenin desteğine girerek meta- dedikodulardan medyana gelen "tele- laşması ve çok çeşitli konularda (yemek, vole" programları özelinde tartışılmak- eğlence, tatil, ev bakımı moda... vs.) ya- tadır. Bu programlarda sürekli olarak yınlanan dergilerin tüketim ideolojisini ünlülerin eğlenerek zenginliklerini gös- yaymasıyla açıkladığı eğilim, aslında termesi üzerine, MİT bu tür programla- 1980 darbesinin ertesindeki neo-liberal rın özellikle mahrumiyet içinde olan ke- ekonomi politikalarının ağırlık kazan- simlerde tepki yaratarak neredeyse on- ması ve 1990'larda özel TV'lerin de orta- ların komünizmi benimsemelerine yol ya çıkışıyla da, hem sayı, hem de yoğun- açacağı konusunda üst düzey medya luk olarak etkisini arttıran bir sürece dö- profesyonellerine uyarı getirdi. Hürri- nüşmüştür. 2000'ler Türkiye'sinde artık yet gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Er- tüketimin teşvikini sadece dergilerde tuğrul Özkök, şarkıcı Derya Tuna'nın değil, özel TV kanallarındaki "life-style" vurulmasının ardından, daha önce ma- programlarında, hatta gazetelerde aslın- gazinin hayatın tuzu biberi olduğu şek- da ana odağı siyaset olagelmiş köşe ya- lindeki görüşlerini yeniden gözden geçi- zılarında görmekteyiz. rerek bu programların maço bir kültür Gazetelerdeki değişime bakıldığında yaratma konusundaki etkisi açısından ise, 1960, 1980 ve 2000 yıllarında Hürri- daha ciddi bir konum sergiledi.5 Ancak Bek • Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme •

genel olarak medyada arz-talep ilişki- setin kendisini hedef alan bir eleştiridir. siyle konuyu açıklayan pazar perspekti- Medyada "nerede bu devlet?" şeklinde finin hakimiyetini koruduğunu söyle- tekrarlanan sorunun da arkasında yatan mek mümkündür. Örneğin, Posta gaze- temel dinamik olarak pazarın kamu ku- tesi genel yayın yönetmeni ve eski ma- ruluşlarından daha verimli çalıştığına gazin gazetecisi Rıfat Ababay6, bu prog- dair görüş çok farklı biçimlerde ifade ramların halk istediği için yayınlandığı- edilmektedir. Sağlık sisteminden sosyal nı, genelde halkın televoleleri beğendi- güvenceye, milletvekili maaşlarından ğini, ancak sadece sınırlı sayıda bir ente- TRT'nin finansmanına kadar uzanan çe- lektüel kesimin şikayet ettiğini öne sü- şitli konularda devlet harcamalarının rer. Ona göre, Hülya Avşar'ın hamileliği yüksekliği ya da devletin verimsizliğine mi yoksa cumhurbaşkanı Sezer'in açık- ilişkin sorgulamalar, örneğin medya laması mı daha ilginç ve heyecan verici gruplarının da sosyal güvenlik şirketle- diye genel yayın yönetmenlerine soru- rine sahip olduğu gerçeği hatırlandığın- lursa, hepsi Hülya Avşar'ı seçeceklerdir, da salt "demokrasi" yanlısı söylemler çünkü zaten halk da onu seçecektir. olarak görülemeyeceklerdir. Ababay'ın magazin haberciliğinin önle- Türkiye'de tabloid ya da magazin nemez yükselişine dair yaptığı açıklama habercilik konusunda pek fazla çalışma ise çok ilginçtir: Ona göre, halkı umut- yapılmamıştır. İstisnai çalışmalardan suz hale getiren Ankara'dır; magazinin Televizyonda Haberin Magazinleşmesi adlı sorumlusu da hiçbir şey üretmeyen si- kitapta Hakan Ergül (2000:11-2), olduk- yaset ve siyasetçilerdir. Burada Ababay ça yararlı bir biçimde, haberde magazin- ilk bakışta devlete ya da hükümete kar- leşmeyi hem haber bültenlerinde daha şı eleştirel gibi gözükebilir. Ancak, aslın- az haber değeri taşıyan öğelerin artması da eleştirilen kamusal olan, desteklenen hem de haberde ikincil öneme sahip po- ise özel sektördür. Ankara neo-liberal püler ve magazin öğelerin öne çıkartıl- köşe yazarları ve gazetecilerce de çoğu ması olarak iki şekilde tanımlar. Bu ma- kez, kendi medya gruplarının da mer- kalede de bu tanımlama benimsenecek, kezlerinin olduğu İstanbul'un karşısın- ama Ergül'den farklı olarak haberin ma- da, piyasanın işlemesini engelleyen gazinleşmesi ya da tabloidleşmesi TV meclisin şehri olarak kullanılagelmiştir. aracının doğasından kaynaklı yapısal Bu, siyasetin yapılma tarzına dair bir bir sorun şeklinde görülmeyecektir. Ay- eleştiri değil, Schudson'ın (1999) "siya- rıca bu makalede konu sadece kuramsal sal cynicism" olarak adlandırdığına ben- boyutuyla ele alınmayacak, makalenin zer bir biçimde, aslında doğrudan siya- geri kalanında TV haberlerine ilişkin 16 iletişim: araştırmaları

olarak araştırmacının gerçekleştirdiği (1998) Amerikan gazeteciliğinde yüksel- metin analizine yer verilecektir. diğini belirttiği "yıldız" anlayışı Türki- ye'deki televizyon kanalları için de doğ- ruluk payı taşır. Özellikle incelenen ka- Araştırma Bulguları: nallardan Shovv TV ve Kanal D, TV ha- Farklı gruplara ait özel kanallar berciliğinde star-sunucu anlayışının en (Star, ATV, Kanal D, Shovv) ile TRT 1 ka- bariz görüldüğü kanallardır. nallarında rastgele bir haftada7 (11-17 Shovv TV'de incelenen dönemde Mart) yayınlanan tüm haberler (toplam hafta içi haberleri sunan kişi Reha Muh- 529 haber) kaydedildikten sonra hem bi- tar idi. Tartışma ve hatta kavgaları pro- çimsel (sunucu, sunuş biçimi, görsel voke ettiği Ateş Hattı ve kişisel itiraflara öğeler, müzik) özellikler, hem de içerik dayalı İtiraflar gibi programları ile de (aktörler ve temaların çerçevelenme bi- birlikte düşünüldüğünde kendisinin sa- çimi, dilin kullanımı) açısından haberle- dece sıradan bir haber sunucusu olma- rin metin analizi yapıldı. TV kanalları dığı anlaşılabilir. Shovv TV haber bülteni haber sayıları açısından karşılaştırıldı- başlamadan, seçilmiş ses ve görüntüle- ğında Kanal D 121 haberle birinci sırayı riyle ve "inanılmaz görüntüler sadece alır, ATV 115 haberle onu izler, TRT-1 Reha Muhtar'la Haber" sloganı eşliğin- 106 haberle üçüncü sıradadır. Aynı haf- de, genellikle en sansasyonel ve abartılı tada Shovv TV 104, Star ise 83 haber ya- olan haberlerin reklamı yapılır. Haber- yınlamıştır. Eğer bu bilgiyi haber bül- ler başlayınca Muhtar "Sizlerin Haber tenlerinin uzunluğunu göz önüne ala- Bülteninden İyi Akşamlar" diye karşılar rak değerlendirirsek (Shovv TV, 75; izleyiciyi. Biterken de "İyi Geceler Tür- ATV, Star ve TRT 1, 45 ve Kanal D ha- kiye" diye tüm Türkiye'ye seslenir. berleri genelde 45 dakika sürmüştür), en uzun haberlerin Shovv TV bültenlerinde Kanal D'nin haber sunucusu, eski yayınlandığı ortaya çıkacaktır. model Defne Samyeli (şu anda Shovv TV haberlerini sunmaktadır) ise Muh- tar'dan farklı olarak ayakta karşılar izle- Biçimsel özellikler yiciyi ve arkasındaki ekranları göstere- ve izleyiciyle ilişki kurma rek haberleri tanıtmaya geçer. Bir ekra- biçimleri na işaret eder, kameralar oraya zoom ya- Haberlerin daha az olaylara ve daha parak haberi gösterir ve o haber bittik- çok gazetecilerin kendilerine odaklan- ten sonra Samyeli bazen biten haber masının sonucu olarak Barnhurst'un hakkında yorum yaptıktan sonra diğer Bek • Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme •

ekrana yürüyerek o ekrandan gösterile- olacağız. Bizi izleyin ve dünyadan ha- cek haberi tanıtmaya başlar. Bu ekranlar berdar olun". ve onun da ekrandan haberi izliyor olu- ATV'de hafta içi iki sunucu yer alır. şu sanki "bizden biri, bizimle aynı anda, Bu sunucular diğerleriyle karşılaştırıldı- birlikte haberi izleyen" imajını yaratma- ğında pek de "star sunucu" değillerdir. ya yarayabilir. Ancak Samyeli aktiftir ve Erkek sunucu daha çok stüdyodaki rö- bir kristal küre okuyucusu ya da bize portajları gerçekleştirerek daha aktif bir gerçeği gösteren bir otorite gibidir. Biz rol oynarken, kadın sunucu sadece met- onun yorumları dolayımıyla haberleri ni okuyarak daha pasif bir konumda izleriz. Haberlerde resimsiz parçalar, kalmaktadır. Programın sonunda onla- durağan resimli parçalar ve hareketli re- rın sloganı da "haberin merkezinden simli parçalar olarak üç form olduğunu ayrılmayın"dır. ATV ve Kanal D'de ol- belirten Heinderyckx'in (1993) analizine duğu gibi, Star haberlerini sunan kadın ek olarak burada tüm bunların kombi- sunucunun da ana özelliği fiziksel gü- nasyonuna rastlamaktayız. Defne Sam- zelliğidir. Star'ın sloganı ise "Canlı yeli'nin burada yaptığı aslında TV ha- programları ve haberleri Star'da izleyin, berciliğindeki stratejilerden biri olan gündemi yakalayın"dır. "bağ kurma" ve "özetleme"dir (Brund- son and Morley, 1996). Biz haberin öne- Analiz edilen tüm özel kanallar or- mini ve bağlamını onun yorumlarıyla tak bir biçimsel özelliğe sahiptir: O da, işitiriz. Samyeli de neredeyse Muhtar gazetelerdeki manşetler gibi, TV haber- gibi, bir TV sunucusundan öte bir TV ki- lerinde "alt yazı"ların olmasıdır. Bu alt şisidir. Özellikle canlı yayında intihara yazılar genellikle duygusal ifadelerden teşebbüs eden birini intihardan vazge- oluşur, büyük harflerle yazılır, müzik ya da çarpıcı efektler eşliğinde verilirler. çirmesinden sonra (kendisinin bu konu- Haberi tanıtma amaçlı olabileceği gibi, da yetkin olmadığı ve bunun onun işi haber sırasında da haberdeki sansasyo- olmadığı şeklindeki eleştirilere rağmen) nel öğelerin vurgulanmasına hizmet popülerliği arttı. Kanal D de Shovv TV ederler. Bazen, bir haber sürerken, son- gibi duygusal görüntüler ve "Sesinizin raki daha sansasyonel haberin reklamı karanlıkta kaybolmasını istemiyorsanız da alt yazı ile geçebilir. bizi izleyin" sloganı eşliğinde diğer haber programlarının reklamını yapar. TRT-1 haberleri de alt yazı kullanır, Haberler bitince izleyiciye şöyle hitap ancak bunlar sansasyonel değildir. Ge- edilir: "Yurttan ve dünyadan en doğru, nellikle hiç sıfat kulllanılmaz, sadece ne en tarafsız, en kaliteli haberlerle sizlerle olduğu ya da kimin ne dediği özetlenir. 18 • iletişim : araştırmaları

TRT alt yazıları kısa ve bilgilendiricidir. müzik parçaları kullanılır. Haber sıra- TRT de özel kanallarla rekabete girişse sında kullanılan müzik aslında kişisel ve rating'ini arttırmayı hedeflese de, ha- trajedilerle ilgili haberlerde duygu sö- la TRT haberleri biçimsel olarak ticari mürüsünü arttırma amaçlı olabildiği gi- kanalların haberlerinden farklıdır. bi, aynı zamanda, aşağıda görülebilece- TRT'de star sunucu anlayışı yoktur; her ği gibi, haberlerin ana aktörlerinden gün farklı sunucu fiziksel görünümü ile olan şarkıcılarla ilgili haberlerde onların değil, deneyimi ile oradadır. TRT de ba- kendi şarkıları da olabilir. zı biçimsel değişiklikler geçirmiyor de- Animasyon/ yeniden inşa Show TV ğildir. Örneğin, eski günlerdekinin aksi- ve Kanal D haberlerinde, özellikle suçla ne, incelenen günlerde sunucu bültene ilgili haberlerde bolca kullanılır. Ner- müzik eşliğinde ve izleyiciye doğru yü- deyse bu kanaldaki tüm "kapkaç" ha- rüyerek başlar. Sunucu gündemi kısaca berleri izleyicinin panik duygusunu art- özetler ve haberler çok hızlı, özel kanal- tıracak animasyonlarla doludur. lardan farklı bir biçimde tekrara8 dayan- Show TV'de kullanılan bir diğer gör- madan sunulur. "TRT'desiniz, doğru sel strateji de tüm ekranı, fotoğrafıyla ya karar verdiniz" sloganı da aslında da canlı görüntü olarak, iki aktörün TRT'nin özel kanalların olduğu yeni kaplamasıdır. Bunun ile ise elde edilme- medya ortamında izleyicinin başka ka- ye çalışılan etki, bir tartışma olduğu ve nalları da seçebileceğinin farkında oldu- haber programının tartışmanın tüm ğunu gösterir. Hiçbir gülümsemenin, yönlerini demokratik bir biçimde ele al- hareketin olmadığı geçmişe oranla su- dığıdır. Bu aslında yanıltıcıdır, çünkü nucular daha rahat bir sunuş tarzına sa- en başta gerçekten bir tartışma değil hiptirler. Ancak yine de suncuların sesi, sansasyonel amaçlarla yaratılan yapay özel kanaldakiler gibi heyecan dolu de- bir tartışma olabilir.9 Ayrıca, gerçekten ğil, sakindir. TRT ve özel kanalların ha- bir tartışma olduğunda da bu sadece iki berlerindeki ortak nokta ise, haber bül- tarafı değil, daha fazla tarafı ilgilendire- teni bittiğinde hepsinin diğer haber bilir. İkili karşıtlıklar yaratmak mesele- programlarının ve dizilerinin reklamını nin demokratik olarak tartışıldığı anla- yapmalarıdır. mına gelmez. Eğer diğer biçimsel özellikler özetle- necek olursa, şunlar tüm özel kanal haberlerinde görülen ortak noktalardır: Haber sırasında ve sonrasında dramatik Bek Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme •

Temalar: Haberler ne hakkında?

Tablo 1: Temaya göre S « .3 haberler w 11 si S« 'S> «1 S 'S •s .s s |_s •S "o 1

«e Diğe r Topla m Spo r 0. Ekono m a « >» OM t? 1 16 28 7 6 13 1 •S2 ö 9 83 Star 4 20 32 2 6 22 12 2 15 115 ATV 3 33 30 6 9 22 11 4 3 121

D 1 19 15 - 3 40 15 3 8 104

Show - 2 77 8 3 - - - 16 106 TRT-1 9 90 182 23 27 97 39 11 51 529

Tablo 1, incelenen zaman diliminde uzmanlık alam olarak ayrıntılı bir bi- polis/adliye haberlerinin büyük ağırlık çimde özel olarak tasarlanmış "finans taşıdığım gösterir. Kanal D'de polis/ad- bültenleri"nde uzmanlar tarafından liye haberleri ana temadır; siyasetten sunulmasıyla da ilişkili olabilir. Haber- bile daha fazladır. O hafta, istisnai bir lerde "yüksek kültür" ya da "sanat" biçimde üç banka soygunu olması kuş- konularının hiç yer almaması da çarpı- kusuz burada belirtilmelidir, zira bu cıdır. Üstelik bu konular, ekonomi ka- olaylar sayıyı arttırmıştır. Ancak, yine dar yoğun bir biçimde ayrı program- de özel kanallarda polis/adliye haberle- larda da ele alınmamakta, alındığında rine daha çok sansasyonel bir malzeme ise tüketim odaklı olarak çerçevelen- kaynağı olarak bakıldığı da TRT ile mektedir. karşılaştırılarak söylenebilir. Nitekim Hangi konuya ne kadar önem veril- özel kanallardaki polis/adliye haberleri diğinin kriteri olarak sayının yamsıra TRT'nin iki mislidir. Özel kanalların haberlerin uzunluğuna ve hangi sırada haberlerindeki ikinci büyük tema 'ün- verildiğine de bakmak gerekir. Bu an- lü'lerle (çoğunlukla manken, şarkıcı ve lamda hem sıralama, hem de uzunluk film yıldızı) ilgilidir. Show TV bu ko- açısından ATV ve Kanal D haberlerinin nuda 40 haber işlerken, siyaset konu- öncelikleri şöyledir: 1. Polis/ adliye, 2. sunda sadece 15 haber içermektedir. Spor, 3. Siyaset. Yine, araştırmanın ya- Ekonomi de haberlerde az sayıda çıkan pıldığı sırada İtalya'daki bir futbol ma- temalardan biri olmuştur, ama bu daha çının ardmdan bir kavga çıktığını da çok ekonominin kendi başma ayrı bir belirtmek gerekir burada. Ancak, bu 20 iletişim : araştırmaları

olaya çoğu özel kanalın haber bültenle- oldukları varsayımıyla değerlendiril- rinde bir günde 30 dakika ayrılmış ol- meyip; tam tersine bunların siyasal an- ması, hatta örneğin 14 Mart tarihinde lamlar içerebileceği düşünülerek analiz ATV'de bu olayın Ortadoğu'daki olay- edildi. Ancak, araştırma sonucunda or- larla ilgili haberin önüne geçmesi, as- taya çıkan şudur ki, haberlerde siyasal lında bu olayın özel kanalların haberci- olan kişiselleşmiş, ama tersi gerçekleş- liğindeki temel öğeleri içermesinden memiştir; yani analiz edilen haberlerde kaynaklanıyor olabilir: Sansasyona- kişisel olanın siyasetle bağının kurul- lizm, futbol ve Türklük. Show TV için duğu bir örneğe rastlanmamıştır.12 ise sıra 1. Polis/ adliye, 2. Spor, 3. Ün- Analize konu olan haftada Shovv lüler şeklindedir. Eğer o hafta banka TV'de (15 Mart) ev içi şiddetle ilgili bir soygunları ve İtalya'daki çatışma ol- haber vardı. Ancak bu da aynı zaman- masaydı, muhtemelen ünlüleri ilk sıra- da Dünya Kadın Günü olan 8 Mart gü- da görürdük Shovv TV haberlerinde. nünde evlenen bir kadımn evliliğinin Zira ünlülerle ilgili herşey bu kanalda ilk gününde kocası tarafında dövülme- haber değerine sahiptir ve bu haberle- si üzerineydi. Yani, konu aslında bir rin çoğunda da haberler bir şekilde ka- çeşit "tuhaf" neredeyse "komik" görül- dın bedeninin teşhirine dayanır.10 düğü için haber olabilmişti. Üstelik ha- Özel kanalların haberleri zaten Er- ber çoğunlukla kadının kocasınm be- gül'ün yukarıda ele alınan magazinleş- yanatına dayalı olarak yapılandırılmış- me tanımlarından birinde belirttiği gi- tı. Kadının yara izleri, röportajı yapan bi, eğlence öğeleri taşır, ancak bu yeter- muhabirin "aç, tüm Türkiye görsün" li görülmemiş olacak ki, incelenen ha- sözlerinin ardından gösterilerek konu ber bültenlerinde bazı bölümler sadece siyasallaşmak yerine yine teşhire da- eğlenceye ayrılmıştır.11 yandı. Kadınların haberde sadece fiziksel özellikleri ile yer alıp almadığına iliş- Haberlerde Siyasetin Temsili: kin yapılan inceleme sonucunda bir Özel Kanallarda Kişiselleştirme başka farklı haber öyküsü de ilginç bir ve Tabloidleşme, TRT'de Protokol örnek oluşturdu: 15 Mart tarihinde Ka- Haberciliği nal D'de yayınlanan haberde İsrail Bu araştırmada haberler analiz edi- devlet bakanı ile yapılan röportajda ba- lirken ünlülerle ilgili haberler ya da ki- kan, "kadın bakan" ve "evli ve iki ço- şisel olaylar aslında tamamen önemsiz cuklu" olarak tanıtıldı ve kendisine Bek Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme •

"Çok yoğun çalışıyorsunuz. Aileniz, da son derecede önemlidir ki bu du- çocuklarınız bundan şikayet etmiyor rum sadece Show TV haberleri ile sınır- mu?" şeklinde bir soru yöneltildi. Böy- lı olmayıp diğer kanallara da yayılmış- lece bakanın özel yaşamına odaklanıl- tır. Mesele ya da kurum odaklı haber mış ve siyasal olan kişiselleştirilmiş ol- sayısı ATV'de 19 ve Kanal D'de 24 du yine. Burada bu tutumun sadece iken, kişilere odaklı haberler sırasıyla yerleşik cinsiyetçi yargılarla ilişkili ol- kanallarda 44 ve 59 olarak görülmüş- makla kalmayıp aym zamanda siyaset tür. haberlerinde kurumsallaşma yerine Özel kanal haberleriyle ilgili sorun, gittikçe artan kişiselleşme eğiliminin sadece siyasetle ilgili haberlerin sayıca de bir uzantısı olduğu düşünülmekte- azlığı13 değil, aynı zamanda siyasetle ildir. Nitekim, aynı muhabir İsrail-Filis- gili varolan haberlerin de magazinleşti- tin çatışması üzerine greçekleştirdiği rilerek verilmesidir. Siyasetin nasıl çer- röportajda Arafat'a sorar: "Kızınızı öz- çevelendiğine, hangi konuların ele lüyor musunuz?" (11 Mart). alındığına ilişkin birkaç örnek bu nok- Analiz yapılırken, kodlanan bir di- tayı açıklığa kavuşturabilir: Shovv TV ğer konu da haberin mesele/kurumla ve Kanal D'de yayınlanan siyasetle il- mı yoksa kişiyle mi ilgili olduğuydu. gili pek çok haberde "İslama parti" Bunu tüm haberlere uygulamak müm- (analizin yapıldığı 2002 yılında henüz kün olmasa da, genel olarak TRT'nin AKP iktidara gelmemişti) ve bu parti- ağırlıklı olarak mesele ya da kurum lerden politikacıların yer aldığı görül- odaklı haber yaptığını söylemek müm- mektedir. Haberler görüşleri "İslamcı" kündür (68 haber). Star'da bu konuda ve "laik" şeklinde kutuplaştırarak ve hemen hemen eşit, dengeli bir oran çık- kendileri de ikinci kutupta yer alarak mıştır. Ancak Show TV haberlerinde bir dizi sansasyonel haber üretmekte- kurum ya da mesele ile ilgili haberlerin dirler. Kullanılan alt yazılar bu konu- sayısı 5 iken, doğrudan kişilerle ilgili daki haberlerin niteliği hakkında bir fi- haberin sayısı 59'dur. Bu anlamda, di- kir verebilir: "Camide Türk bayrağı ol- ğer medya çalışanları, siyasetçiler ve malı mı?" (15 Mart), "AKP lideri Tay- izleyicilerin eleştirileri ile uyumlu bir yip Erdoğan Türk üniversitelerindeki biçimde, Shovv TV haberlerinin gerçek- türban yasağı nedeniyle kızlarını ABD ten tabloid haberciliği yaptığını söyle- üniversitesine gönderdi" (12 Mart). mek mümkündür. Öte yandan, bu "AKP lideri Tayyip Erdoğan'ın geç kal- araştırmanın ortaya çıkardığı şu sonuç ması üzerine Cuma namazı geç başla- 22 iletişim: araştırmaları

dı" (15 Mart). Bu haberlerin sansasyo- lanan haberlerde de görülebilir. Bu ha- nel olarak görülmesinin bir nedeni de, berler, neredeyse ünlüleri kovalayan aslında haberin oluşturucu öğlelerinin paparazzi haberlerinden ayırdedilmez eksikliğidir. Örneğin, son haberde, as- hale gelmiştir. Örneğin, "Ecevit'lerin lında bir dayanak ya da kanıt yoktur Kek Keyfi" (15 Mart, Show TV) başlık- "iddialara göre" nitelendirmesi dışın- lı haber boyunca dönemin başbakanı da. Buradaki lider, yani yine kişi odak- Bülent Ecevit'in eşi Rahşan Ecevit'in lı haber anlayışına başka kişiler özelin- arabadan inerek pastaneden kek alma- de de rastlanmaktadır. Örneğin, 11 sı, pastaneden çıkması, sürücünün pa- Mart tarihli haberde eski politikacı ketleri bagaja yerleştirmesi...vs. gibi Nazlı Ilıcak hedef alınarak Ilıcak'ın tüm ayrıntılar, kendilerini habersizce açıklamalarının büyük bir tartışma ve takip eden bir kameramanın çektiği gö- tepkiye yol açacağı vurgulanır. Haber- rüntülerle gösterildi. Bu görüntülerden de Ilıcak'ın Atatürk ilkelerinin çağdışı sonra alışverişin toplam kaç dakika olduğunu söylediği öne çıkarılır. Oysa, sürdüğü, hangi kekleri aldığı gibi daha kendisinin söylediği Meclis yemin tö- ayrıntılı "bilgi"yi elde etmek için mu- renlerinde Atatürk ilkelerine dayalı habirler pastane çalışanlarıyla röportaj olarak yemin etmenin çağdışı olduğu- yaptılar. Ecevit'lerin AB Barselona zir- dur.14 Kanal D'de de aynı haber benzer vesi seyahatlerinde yürüyüş yapmaları bir perspektifle ele alınarak Nazlı Ilıcak ve Picasso müzesini gezmeleri de, Ka- açıklamaları ve davranışlarıyla Refah nal D ve ATV kanallarında aynı şekilde Partisi'nin kapanmasından sorumlu ki- haberleştirildi. ATV haberinde yer alan şi olarak tarif edilir. "Atatürk ilke ve "Ecevit'lerin Picasso müzesinde elele devrimlerine eleştiri" alt yazılı haber geçirdiği keyifli anlar" altyazısı bile ha- Defne Samyeli'nin yorumuyla sona berin temsil biçimi konusunda bir bilgi erer. Samyeli, bazılarının şimdi özgür- verecektir. Siyasetçilerin bu şekilde ce yaşamamızı bazı insanlara ve müca- "insani yanlar"ının öne çıkarılarak delelere bağlı olduğunu unuttuğunu temsil edilmeleri, aslında siyasetle ilgi- ya da bundan habersiz gözüktüğünü, li daha az bilgi verme ve onların siyasal neyse ki Ulu Önder'e bağlı milyonlarla tercih, siyasal önerileri etrafında sahip karşılaştırıldığında bu insanların bir oldukları farklılıkların da gizlenmesine değerinin olmadığını belirtir. yarayacaktır.

Siyasetin kişiselleştirilmesi ayrıca Mac Donald (2000: 264) kişiselleştir- siyasetçilerin "insani" yanlarına odak- menin eleştirel bir sorgulama potansiye- Bek Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme •

li olabileceğini öne sürerek böylece pek de, haberlerin içeriğine ve siyasetin nasıl tartışılmayan meselelerin açılabilme, ki- ele alındığına bakıldığında, TRT'nin hala şisel ile siyasal arasında bağ kurabilme, protokol haberciliğini sürdürdüğü görü- kendi peşin hüküm ve kavramlaştırma- lecektir. Genellikle başbakanın ve bakan- larımızın sınırlarıyla bizi yüzyüze getir- ların düz açıklamalarının yer aldığı TRT me ve resmi söylemlerin dışma çıkabil- haberlerinde bağlam, farklı yorum, tar- me potansiyelinden söz eder. Burada, tışma ve eleştiriler pek yer almaz. Onun analiz edilen haberler özelinde bunların yerine kimin ne söylediği ya da nerede hiçbirinin gerçekleşme potansiyeli oldu- toplanıldığı protokol sırasına göre veri- ğu düşünülmemektedir. Kişisel ile siya- lir. TRT-1 haberlerinin, her biri 20 saniye sal arasındaki bağ yokluğu üzerinde za- kadar süren 10-12 farklı haberde çok kı- ten durulmuştu. Haberlerin resmi söyle- saca bir bakanın ya da siyasetçinin açık- min dışına pek de çıkamadıklarını ise lamalarının yer aldığı "Yurttan" bölümü yukarıda belirtilen "İslamcı" partiler ve tamamen hükümetin etkinlik listesi gibi- liderleri ile ilgili haberler göstermekte- dir. Yani "yurt" demek "hükümet" dedir. Bird de (2000: 217-24) benzer bir bi- mektir TRT'ye göre. Bazen söyledikleri- çimde kişiselleştirmenin izleyicinin ka- nin haber değeri olup olmadığı da tartı- musal olayların etkisini anlamalarına ya- şılabileceği bu bölümde söyleyenin "ba- rayacağını savunarak kişiselleştirmeye kan" olması haber değeri için yeterli gö- olumlu açıdan bakar. Burada analiz edi- zükmektedir. Başka aktörlerin katıldığı len, siyasetin kişiselleştirildiği haberler- toplantıların haber yapılma biçimi de de ise aslında kamusal olay yerine daha son derecede ilginçtir. Zira, bu durumda çok kamusal kişilerin kişiselleştirilmesi da yine haber sadece toplantının yapıldı- söz konusudur. Bird'in ihtiyatlı bir bi- ğını ve başbakanın, bakanların katıldığı- çimde "tabloidleşmenin gerçek tehlike- nı belirterek onların açıklamalarına da- si" olarak adlandırdığı haberlerin daha yanmakta, toplantıda başka kimlerin ne- geniş bağlamdan kopuk olmaları duru- ler söylediği belirtilmemektedir. Ulusal mu, analiz edilen özel TV haberleri için kutlamalar ve anmalara15 büyük önem geçerlidir. veren ve kamuya ulusal tarihi resmi ha- Siyaset TRT-1 haberlerinde ana tema- fızaya dayanarak hatırlatan TRT bu an- dır. Ancak, buna dayanarak Türkiye'de lamda ulus-devletin kanalıdır. TRT'nin ticari kanallardan daha iyi bir biçimde kamusal alana hizmet ettiğini söylemek mümkün değildir. Gerçekten 24 iletişim : araştırmaları

Reklam-haberler ve medyanın ekonomi-politiği

Tablo 2: Reklam- Gruba bağlı diğer Grubun medya Diğer ürün Toplam haberlerin sayısı medya ürünleri/ dışı ürün ve ve hizmetler şirketleri ile ilgili hizmetlerine reklamlar ilişkin reklamlar Star 19 5 1 25 ATV 10 1 1 12

Kanal D 7 - 7 Show 8 - 2 10 TRT-1 3 - 3 Toplam 47 6 4 57

Gazetecilik ve popüler kültürle ilgili reklam-haberlere örnek verilecek olursa, tartışmalar, TV haberlerinin tüm bir TV Show TV, sunucunun İtiraflar ve Ateş programı akışı ve hatta tüm kültürle ilgi- Hattı gibi diğer programlarının reklamını li olduğunu belirtir (Dahlgren, 1992: 11). yaparken, ATV (14 Mart) Radyo-TV Ga- Bunu daha genişletip ekonomi-politik di- zetecileri Derneği'nin kendi haberlerine namiklerle de ilgili olduğunu vurgular- ve kendi kanallarında yayınlanan dizile- sak, medya ve medya dışı sektörlerde bü- rine verdiği ödülü haberleştirmiştir. yük yatırımları olan medya gruplarının Analiz edilen haberlerde ayrıca med- tablo 2'de görüldüğü gibi haberleri bile ya gruplarının diğer işleri ya da medya kendi gruplarının medya kaynaklı (aynı grubunun yalan ilişki içerisinde bulun- kanalda yayınlanan başka bir TV progra- duğu başka grupların da reklamının ya- mı, çoğunlukla da rekabetin kızıştığı di- pıldığı görülmüştür. Berke Barajı'nm açı- ziler, gazeteleri...vs) ya da medya dışı lışı 16 Mart tarihli Star haber bülteninin ürün ve hizmetlerinin (banka, sigorta şir- ana haberini oluşturup kanalın sahibi ol- keti... vs) reklamı için kullandıkları gö- duğu Uzanlar'ın eseri olarak bir saate ya- rülmektedir. İncelenen haftada TRT'nin kın bir zaman zarfmda övülmüştür. Tam bile 3 reklam-haberi olması, TRT'nin özel tersi de söz konusudur. Yani, bir TV ka- kanallarla girdiği rekabetin göstergesi nalı rakip grubun ürün ve hizmetlerin- olarak değerlendirilebilir. Ancak, özel den eleştirel ya da alaya haberler de kanallar daha çok dizilerinin, yarışma üretmektedir. Nitekim, Kanal D'nin 13 programlarının reklamını yaparken, "ka- Mart tarihli Berke Barajı haberi aslmda liteli yayıncılığın tek adresi" olarak ken- açılışın nasıl 5 yıl geciktiği ve bunun hem dini tanımlayan TRT dizi yanısıra belge- devlete hem de çevreye zarar verdiği selleri de tanıtmaktadır. Medya kaynaklı üzerinedir. Bek • Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme •

Yerel ve Uluslararası Olayların Temsili

Tablo 3: Yerel ve Uluslararası Haberlerin Sayısı Yerel Uluslararası Toplam

Star 7 17 24 ATV 11 21 32 Kanal D 9 22 31 Show 4 5 9 TRT 1 38 39 Toplam 32 103 135

Yerel ve uluslararası haberlerin sa- lamlarda yapılan araştırmalaaraştırmala r da, yük- yısının çok düşük olduğunu gösteren selen küreselleşme rüzganylrüzgany] a çelişkili tablo 3'de de görüleceği gibi, analiz bir biçimde, giderek uluslarasuluslar ı haber- edilen hafta içinde toplam 529 haberde lerde bir azalma olduğunu oortay: a koy- sadece 32 yerel ve 103 uluslararası ha- maktadır. Örneğin, Winston'uWinstoı n araş- ber yer almaktadır. Uluslararası habe- tırmashrması (2002), 1975 GlasgovGlasgo v araştır- rin oram yerelden fazla olmakla birlik- malarıylmalanyla bir karşılaştırma yapar ve te Ortadoğu'da özellikle İsrail'de çatış- 1975'de Britanya'da 2001'de olduğun- maların tırmandığı bu hafta aslında dan daha fazla uluslararası haber ol- çok daha fazla haber olması da bekle- duğunu ortaya koyar. nebilirdi. Uluslararası habere verilen Haber metinlerinin içeriiçeriklerink e ba- önem, özellikle sayıya değil, sıralama- kıldığında görünen odur ki,, uluslara- ya ve ayrılan zamana bakıldığında or- rası haberlerde de yine ululusau l boyut taya çıkmaktadır.16 odağa alınmaktadır. ÖrneğinÖrneğir , Afganis- Yerel haberler ise bölgeler arası bü- tan'daki barış düzenlenmeleriyldüzenlenmek e ilgili yük farklılıkların bulunduğu büyük haberde oradaki Türk askerleriaskeri n varlı- bir ülke olan Türkiye için çok önem ta- ğı üzerinde durulmuştur. AABD'de 11 şıması gereken haberler olmalıdır. Ha- Eylül'ü anma gününde, törtörend< e Türk berlerin daha çok başkent Ankara'da elçinin yaptığı konuşmaya odaklanıl- ve endüstri ve finansın şehri İstan- mıştır. Bush'un konuşması verilirken bul'da neler olduğunu içermesi, özel- dahi, Bush'un Türkiye ile ililgilg i sözleri- likle yerel medyanın sınırlı gücü düşü- nin altı çizilmiştir. Kanal DD ve ATV, nüldüğünde tüm halkın temsili açısın- benzer bir biçimde, AB'nin Barselona dan kaygı vericidir. Farklı ulusal bağ- zirvesini Türkiye ile ilgili bboyutlarıylc a 26 iletişim : araştırmaları

ele almıştır: Ecevit'in açıklaması, Ece- farklı aktörlerin farklı konularda neler vit'in AB aile fotoğrafında yer alışı, dediğinden izleyiciyi haberdar etme- Türkiye'nin AB üyeliğini neden istedi- mekte ve kamu hizmeti işlevini yerine ğine ilişkin açıklamaları üzerinde yo- getirmemekte, meseleye ekonomik açı- ğunlaşılmıştır. Bu konular zaten bilin- dan bakılacak olursa da, yurtdışına sa- mekte ve çoğu zaman haberlerde ele dece Türkiyeli aktörlerin demeçlerini alınmaktadır. Öte yandan, AB zirve- kaydetmek üzere muhabirler göndere- sinde konuşulan diğer konular, rek, canlı yayın yaparak kaynaklan ge- TRT'de başlıklar halinde kısaca yapı- reksiz yere harcamaktadır. Burada yalan değinme dışında, incelenen kanal- pılan habercilik ise Billig'in "banal mil- larda pek yer bulamamıştır. AB ile ilgi- liyetçilik" (1995) dediği her gün vatanı, li haberlerin çoğunukla sadece Türkiye milliyeti hatırlatarak uluslar dünyasın- ile ilgili mevzuları ele alıp diğerlerini da bir ulusa ait olmayı yeniden üret- yok sayması neredeyse Türkiye med- mekten öteye geçememektedir. yasında bir ortak özellik haline gelmiş- TRT'den farklı olarak özel kanallar- tir (Gencel Bek, 2001). da uluslararası olayların haberi ise da- TRT'nin uluslarası konularda ulu- ha çok sansasyonel öğelerin, görüntü- salın yeri ve önemini daha da abarttığı lerin öne çıkarılması şeklinde yapıl- söylenebilir. Örneğin, incelenen hafta- maktadır. ATV ve Kanal D haberlerin- da TRT, her gün MGK başkanının yap- de "küreselleşme karşıtları" ile ilgili tığı yurtdışı geziye sadece onun konuş- haberler neredeyse hep aynı biçimde ma ve etkinlikleri kapsamında yer ver- verilmektedir; iki kanalda da gösterici- miştir. Siyasetin temsili bölümünde ler ve polis arasında yaşanan çatışma, TRT için söylenenler burada da geçer- koşturmacaya dair görüntüler ağırlıkla lidir. Örneğin, Milano'da yapılan ulus- ele alınırken, diğer tüm kanallarda ol- lararası enerji konferansına pek çok ül- duğu gibi "kimdir bu küreselleşme keden katılımcı katılmıştır, ancak TRT karşıtları ve ne isterler?" gibi sorular haberleri sadece Türkiye Enerji bakanı- hiç sorulmamıştır. Çatışma, şiddet ve nın açıklamaları ile konuyu işlemiştir. kan öğelerinin sürekli vurgulandığı Aynı durum Uluslararası Turizm Fu- (örneğin, "kana ve ateşe bulanan Orta- an'nın sadece Türkiye Turizm bakanı- doğu", 13 Mart, Kanal D) Kanal D ha- nın açıklamalarıyla ele alınmasında da berlerinde yapılan bir canlı bağlantıda gözlenmiştir. Bir bakıma TRT haberleri olay yerindeki muhabir neredeyse ne- hem dünyada neler olup bittiğinden, den ceset ve kan gösteremediklerine Bek • Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme •

dair bir savunma yapmıştır. Bir binada Aktörler: Haberlerde mahsur kaldığı için olaylardan uzak Kim Konuşuyor? kaldıklarım belirten muhabir şöyle de- Tablo 4'de de görüleceği gibi, özel vam etmiştir: "Neyse ki tam bizim bu- kanallarda "sıradan" vatandaşlar ve ün- lunduğumuz binanın dışında bir çatış- lüler ana aktörlerdir. Ünlülerin çoğu ka- ma çıktı da biz de her anını size görün- dındır. Erkek olduklarında da (Shovv tüleyebildik". "An an çatışma" alt ya- TV'de 3 kez), ana odak onların ilişki zısı ile verilen haberde muhabir nere- içinde olduğu kadınlardır. Haberlerde deyse, (belki de kendisinden istenen) ünlülerin haber değeri taşımaları açık- görüntüleri göstermenin rahatlığı için- lanmaz, haber aktörü olarak Brundson dedir. Stüdyodaki sunucunun "Sayın ve Morley'in (1996) belirttiği anlamda, seyirciler, bu çatışmalar Kanal D mu- bir "statü" kurulması söz konusu değil- habirlerinin 100 metre uzağında mey- dir. "Ünlü şarkıcı A şöyle konuştu, şunu dana geldi" demesi de aslında "ideal yaptı...vs" şeklindeki yaygın kullanım- haberin yakalandığı"nı gösterir. Aym dan da anlaşılacağı gibi, kişinin ünlü ol- görüntüler birkaç kez tekrarlanan bir ması habere konu olması için yeterli gö- kurgu içinde gösterildikten sonra olay zükmektedir. yerindeki muhabir orada ne kadar zor Temalarla ilgili bölümde TRT'de koşullarda yaşayıp, nasıl sandalyede özel alanla, ünlülerle ilgili pek haberin uyuyup, birşey yemeden haber için ça- yer almadığı tablo l'de görülecektir. lıştıklarını görüntüler eşliğinde uzun Aktörlere bakıldığında da "sıradan" in- uzun anlattı. Bir bakıma oradaki "tek sanların ve ünlülerin pek TRT'de yer al- Türk takımı, Kanal D"; Ramallah'taki madığı tablo 4'de görülmektedir. Yine insanlara ne olduğundan daha önem- daha önce tartışıldığı gibi, siyaset ise da- liydi. ha çok hükümetin açıklamalarından Aşağıdaki tabloda görüleceği gibi ibaret görülmekte, TRT'nin "hükümetin sesi" olduğuna ilişkin tartışmalar (Aziz, haber aktörü olarak da uluslararası ak- 1993: 59) bir kez daha doğrulanmakta- törlerin, politikacıların az sayıda yer dır. TRT'de askerin de aktör olarak alması, uluslararası haberlere ayrılan önemli olduğu yine tablodaki sayılar- sınırlı zamamn, verilen sınırlı önemin dan anlaşılmaktadır. Siyasetin sınırlı bir göstergelerinden biri olarak değerlen- biçimde temsili ise STKİarla ilgili aktör- dirilebilir. lerin sayıca azlığında da kendini göster- mektedir. 28 iletişim: araştırmaları

Tablo 4: Aktörlere gfire haberler i. h « 3 «V g 1 E 1 eş 3 •si 3 CL ö "e o Diğe r

< Gazetec i NGO/ST I * s Poli s eu Uluslara ™ Yabanc ı Politikacı) : Uzmanla r O « t f Star 34 - 4 17 28 3 - 18 104

ATV 34 - 13 33 32 4 2 4 22 144 D 22 8 9 17 65 2 - 6 4 13 146 Show 12 16 14 59 39 1 1 - 6 7 155 TRT-1 114 11 2 1 2 10 4 7 3 154 Toplam 216 35 42 127 166 20 7 17 10 63 703

Star ve Kanal D'de "sıradan" vatan- nan trajediyi tüm çarpıcılığı ile göster- daşlar ve ünlüler ana aktörlerdendir. mek, dramatize etmekti. Haberin esas Ünlüler ATV ve Shovv TV'de siyasetçi- öğeleri olan kim, ne, neden, nerede, ne lerden daha çok haberin aktörü olmuş- zaman, nasıl gibi sorular bile haberlerde lardır. Bu da aslında yazıda öne sürülen yer almadı. Uzmanların yanısıra, haber- tabloidleşme eğiliminin göstergesi ola- lerde polis açıklaması gibi resmi kay- rak okunabilir. naklara da pek başvurulmadı. Ancak "Sıradan vatandaşlar"ın aktör ola- burada polisin bir kaynak olarak kulla- rak çok yer alması olayların uzman gö- nılırken sorgulanıp mı sorgulanmadan züyle değil de, gündelik hayatlarına et- mı kullanıldığı konusu da çok önemli- ki eden insanlar açısından ele alındığı dir. Örneğin, Adana'da 30 kişinin yaşa- anlamında olumlu olarak düşünülme- dığı binaya yapılan kundaklama eylemi melidir. Örneğin, örneklem kapsamın- ile ilgili haberde (12 Mart, Shovv TV) po- daki özel kanalların kuyuya düşerek lis açıklaması kullanılarak olayın nedeni ölen çocuklarla ilgili haberinde, tüm "onların mahalleden ayrılmasını isteyen özel kanallar çocukların ailesi, komşula- komşular"la açıklandı. Komiser mahal- rı ve arkadaşlarıyla görüşme yaptığı lede hırsızlık gibi işlere karıştıkları için halde, oradaki yerel yönetimin temsilci- bu gruba yönelik tepkiler olduğunu be- siyle ya da kuyunun açık bırakılmasın- lirterek neredeyse şiddeti doğallaştırdı dan sorumlu olabilecek kişi ve kuruluş- ve haberde bu sorgulanmadan kabul larla görüşme yapmadı. Haberin bir si- edildi. Haber bu grupla mahalledeki ço- yasa değişikliğine yön vermesi bir yana, ğunluk arasındaki anlaşmazlığın nede- haberlerde kazanın arkasında yatan ne- nini araştırmadan doğrudan polisin denler bile araştırılmadı. Onun yerine açıklamasını doğru kabul etti. Ayrıca yapılan sadece insanların acılarını, yaşa- haberde, varolan düşmanlığı gidermek Bek Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme •

için ne gibi önlemler alındığı, çözümler de "kapkaç" ahlaki bir sorun olarak gö- geliştirildiği gibi sorular da sorulmadı. rülerek bir panik havası yaratıldı. Çoğu Onun yerine Reha Muhtar Adana poli- haberde ise "kapkaç" konusu kendileri- sine, bu saldırının başarılı olmasını ön- ni tehdit altında hissedip hissetmedikle- ledikleri için "toplum adına teşekkür" ri ve ne gibi önlemler aldıkları gibi soru- etti. Komiser de yanıt olarak Muhtar'a larla ünlülere yöneltildi. Bu haberlerde polisin fedakarca davranışının altını çiz- sınıflar arasında artan eşitsizlik sorgu- melerinden ötürü saygılarını iletti. Bu lanmadı. Yoksulluk yine kişisel bir haber medya ve otorite arasındaki ilişki- problem olarak görülerek siyasetle iliş- yi çok iyi özetlemektedir. Ayrıca tek ha- kilendirilmedi.19 ber de değildir.17 14 Mart tarihli Kanal D bülteninin 13 Mart tarihli banka soygununa iliş- ilk haberi maç sonrası Türk ve İtalyan kin haberde ise Shovv TV haberi, bu ola- futbolcuların kavgasına ilişkindi. Stüd- yı güvenlik görevlisinin "müdahale yoda haber sunucusu, görüştüğü Gala- edip" soyguncuyu öldürdüğü daha ön- tasaray yöneticisine, İtalyan futbolcula- ceki olayla bağlantılandırarak müdaha- rın ve polisin Türk futbolcularına saldır- le eden güvenlik görevlisi hapse atıldığı dığı görüntüleri işaret ederek şöyle sor- için son olayda görevlinin müdahale et- du: "Böyle bir şey Türkiye'de olabilir mediğini ve böylece soygunun gerçek- miydi?" Yönetici olamayacağını, çünkü leştiğini öne sürdü. Banka soygunların- Türkiye'de polisin tarafsız olduğunu daki artış, habere göre, hala güvenlik söylediğinde sunucu Samyeli şu yoru- görevlisinin nasıl müdahale etmesi ge- mu yaptı: "Eğer bu olay Türkiye'de ol- rektiğine ilişkin tartışmanın sürmesin- saydı, zaten tüm dünya bize karşı çıkar- den kaynaklanmaktadır. Hem Shovv dı". TV, hem de ATV haberlerinde olay tamamen tek taraftan çerçevelendi.18 Bu İncelenen haberlerde görülen en açık haber dizilerinden birkaç gün sonra bir biçimde devletin (bu kez, daha çok "de- vatandaş, sokakta bir kadının çantasını rin devlet") tarafını tutma eski üst rüt- çalmak isteyen soyguncuyu vurarak öl- beli asker Korkut Eken'in yasadışı et- dürdü. Bu olayla diğerleri arasında bu kinliklere katılmak suçuyla cezaevine kez bir bağlantı kurmayan medya, biri- gönderilmesiyle ilgili haberlerdi. ATV, ni koruma ya da suçu önleme adına da haberi Eken'in "kahraman bir asker" ol- olsa sınırsız ve sorumsuz bir biçimde duğunu vurgulayan emekli generallerin şiddet kullanmayı özendirip özendir- seslerinden verdi. Haberde emekli ge- mediğini tartışmadı bile. Bazı haberler- nerallerin Eken'in, Özel Harekat Ti- 30 iletişim : araştırmaları

mi'nin başkanı olarak terörle mücadele- bilip bilmediği gibi sorular yöneltilir. de büyük başarı kazanan, üstün başarı Kanal D de haberde çocukları kullanır: ve cesaret madalyaları bulunan, ülkesi- 16 Mart tarihli haberde ölen çocukların ni seven, disiplinli ve kahramanca gö- 10-13 yaş civarındaki arkadaşlarıyla gö- rev aşkıyla ülkesine hizmet eden, ama rüşme yapar. 13 Mart tarihli haberde şimdi suçlanan bir kişi olduğu şeklinde- hastanede yaralı yatan çocuğa yangının ki açıklamaları "belirttiler", "vurguladı- nasıl başladığı ve neyin yol açtığı sorular" sözleriyle alıntılandı ve haberde bu ları yöneltilir. Kanal D sunucusu Defne emekli generallerden farklı görüşleri sa- Samyeli, haberlerde çocukları daha faz- vunan kişilere yer verilmedi. la kullanmak için koşulları daha da zor- İncelenen haberlerde açıkça olayları lar: 13 Mart tarihli banka soygunu habe- çarpıtan, etik kuralları ihlal eden20, ha- rinde, küçük oğlu ile birlikte bankada berler Kanal D'de 17, Show TV'de 17, olan bir kişiyle telefon konuşması ya- ATV'de 16 ve Star'da 16 olarak belirlen- parken "Oğlunuz nasıl tepki verdi? Za- di. Bunların yanısıra, pek çok haberde vallıcık daha 3 yaşında" der. Babası as- de tutarsızlık olduğu, haber anlatısının lında oğlunun pek korkmadığını söyle- temel öğeleri olan 5N lK'sında eksiklik- yince Samyeli cevaptan pek memnun ler olduğu saptandı. Bu, sadece ünlüler- olmaz. Bir kaç soru sonra tekrar aynı ko- le21 ilgili haberlerde değil, aynı zamanda nuya döner: "Ben oğlunuzu merak et- "sıradan" insanlarla22 ilgili haberlerde tim. Nasıl acaba? Olaydan nasıl etkilen- de söz konusuydu. Bir anlamda, bu di?". Babasının henüz oğlunu ayrıntılı "uydurma" haberler kişilerin mahremi- bir biçimde görmediğini söylemesi üze- yetini de ihlal etmektedir. Ünlüler en rine Samyeli profesyonel sunucu yerine azından medyada görünür olmak sure- şefkatli bir anneyi çağrıştıran bir sesle: tiyle bazı avantajlar kazanabilir, medya- "Nasıl etkilenmesin. Tabi ki etkilenmiş- yı kullanabilirler, ancak medya "sıra- tir" der. Daha sonraki gün kanal muha- dan" insanların yaşamlarında daha yı- birleri ailenin evine giderek orada ço- kıcı etkiye yol açabilir. 16 Mart Show TV cukla görüşme yapar. Olayın nasıl oldu- bültenindeki haberde muhabir akıl has- ğu, korkup korkmadığı sorulur. Bu ara- tası kişilerden şarkı söylemesini ister. da da çocuğun oyuncak bir silahla oyna- Hastaların dans etmesi görüntülenir. ma görüntüleri ise çocuğun soygundan Başka bir Show TV haberinde 10 yaşın- etkilendiği iması ile şu sözleri "anlamlı" daki kız çocuğuna kardeşinin ölümüyle kılmak için kullanılır: "Burada silahıyla ilgili sorular sorulur; yapılan görüşme- duran küçük çocuk, dünkü banka soy- de kardeşinin nasıl ve neden öldüğünü gununun en küçük tanığıydı". Bek • Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme •

Sonuç: "sıradan" insanlarla ilgili kaza ve felaket haberlerinde görüldüğü gibi duyguların Yazının başında da tanımlandığı gi- sömürüsüne dayalı bir haberciliktir. bi, haberin tabloidleşmesi, uluslararası haber, siyaset ve ekonomiye verilen Uluslararası haberlerin sayıca azlığı- önem azalırken insani ilgi, eğlence, spor, nın yanısıra, araştırmada dikkat çeken skandal ve özel yaşama daha çok yer al- bir bulgu da haber uluslararası bir haber ması anlamına gelmektedir. Analiz edi- olduğunda dahi ulusal boyuta odaklanıl- len özel TV haberleri hem içerik hem de masıdır. Benzer bir biçimde, yerel mese- biçim açısından tabloidleşmenin özellik- leler de haberlerde fazla yer bulmaz: An- lerini göstermektedir. Tabloidleşmenin kara ve İstanbul'da olanları haberleştiren biçimsel boyutu, (Shovv ve Kanal D) çok medya pek çok açıdan farklı olan ülke- açık yorumlar içeren ve kendilerine özgü nin değişik bölgelerinde olanları ihmal sunuş biçimleriyle starlaşan haber sunu- eder. cuları ile özellikle iki kanalda kendini Haberlerde olmayanın, yani dışla- gösterir. Haberlerin alt yazı, müzik, can- nan konuların analizi hep zordur; zira landırma gibi diğer biçimsel özellikleri zaten neyin olup bittiğine dair bilgiyi de ise tüm özel kanallarda ortak noktalar- medya dolayımıyla öğreniriz. Ancak, da- dır. Tabloidleşmenin içerik boyutu farklı ha alternatif iletişim kaynakları izlenerek öğelere sahiptir: Birincisi, kişiselleştirme analizin gerçekleştiği sırada, en azından ve siyasetin tabloidleşmesi eğilimidir. ulusal ölçekte hangi konuların ihmal Analiz edilen haberler kişisel olanın si- edildiğini söylemek mümkündür. Ba- yasetle ilişkisini kurmazken, siyasetçile- ğımsız İletişim Ağı'nda (www. bianet. rin "insani boyutlar" ını öne çıkarmakta- org) aynı haftada yer alan, ama analiz dır ki, yazıda bu siyaset konusunda bil- edilen TV kanallarınca hiç ele alınmayan gilendirme yerine tercih edildiği ve siya- setçilerin uyguladıkları politikalar ara- konulardan bazıları ise şöyle sıralanabi- sındaki farklılıkları yok saymaya yol aç- lir: tığı için eleştirilmiştir. Analiz edilen ha- Okullarda Kürtçe öğrenim görme berlerde siyaset, "resmi" perspektifler doğrultusunda dilekçe veren öğrenciler ışığında çerçevelenmiştir. Hakim olan okul yönetimince cezalandırıldı (13 habercilik anlayışı ise, olayın neden ve Mart). nasıl olduğunu, toplumsal bağlamını Ölüm oruçları nedeniyle ciddi hasta- araştıran, çözüm önerilerine yol açan lıklara yakalananlar Türkiye İnsan Hak- araştırıcı bir habercilik değil, özellikle ları Vakfı'na başvurdu (14 Mart). 32 • iletişim : araştırmaları

F tipi cezaevlerini protesto için açlık mesini istemiştir. Bu araştırmanın sonu- grevi yapan 30 yaşındaki mahkum 290. cunda ise, tam tersine aslında toplumsal günde öldü (16 Mart). patlama olmamasının nedenlerinden bi- risinin de bu haberler olduğu iddia edi- KESK, yüksek öğretimle ilgili dü- lebilir. Çünkü, analizin de ortaya koy- zenlemenin üniversite öğrencilerinin duğu gibi, aslında özel TV kanalları sa- ödediği harç miktarını arttırmasını eleş- dece starların lüks yaşamlarını göster- tiren bir bildiri yayınladı (16 Mart). memekte, ama aynı zamanda, siyasetle Bu konulara hiç değinmeyen ilgili haberlerin analizinde de tartışıldı- inceleme kapsamındaki özel TV kanal- ğı gibi, "yapacak bir şey yok", "siyase- larında çoğu kadın olan ünlüler (man- tin çözebileceği birşey yok" fikrinin altı- kenler, şarkıcılar... vs) siyasetçilerden nı çizmektedirler. Öte yandan, bu ha- çok daha fazla yer kapladı. Bu yazıda ne berlerin izleyici üzerine etkisi konusu ünlüler ne de "sıradan" insanlar üzerine elbette ki, başka araştırmalarda ele alı- yapılan haberler Langer'in tanımladığı narak incelenecek bir konudur. gibi "öteki haberler" (1998) olarak TV kanallarının "sıradan" insanlarla olumlu bir açıdan değerlendirilmemek- ilgili haberler yapmaları, mesleki ilkele- tedir. Langer'e göre, bu haberler "ger- rin bağlayıcılığının ötesine geçerek, hal- çek insani ihtiyaçlara" hitap etmektedir. kın gündelik yaşam deneyimlerinden Ayrıca bu haberler dışlanan ya da azın- yararlanarak çözümler üreten "kamu- lıkta kalanlarla ilgilidir. Halbuki, analiz sal" ya da "yurttaş" gazeteciliği23 ile ka- edilen Türkiye'deki özel TV kanalların- rıştırılmamalıdır. Burada geçerli olan da ünlüler ya da "sıradan" insanlarla il- anlayış Murdock'un da (1999:15) dediği gili haberlerin tam da ana temayı oluş- gibi, uzmanlığın yerinin gündeliğin ta- turduğu görülmektedir. Özel TV'deki nıklığının aldığı "popülizmin ve ticari- haberlere bakıldığında aslında toplum leşmenin ekonomi politiği" ile açıklana- iki gruptan oluşuyor gibi gözükmekte- bilir. Türkiye'de ise bu habercilik biçimi dir: Trajedileriyle ve kazalarıyla gariban daha çok gazetecilerin etik ihlali ile ve yoksullar; varlıkları, gösterişli yaşam açıklanmaktadır. Medyanın güvenilirli- tarzları ve dedikodularıyla zenginler. ğinde24 yaşanan düşüşün ve yabancı or- Bu kutuplaşma, elbette ki gelir dağılımı- takların da etkisiyle Doğan Medya Gru- nın büyük bir uçurum gösterdiği bir bu gazetelerin ve TV kanallarının uy- toplumda çok önemlidir. Yazıda da be- ması gereken ilkelere dair bir bildirge lirtildiği gibi MİT zaten toplumsal patla- yayınlayarak medya çalışanlarından ma korkusuyla medyanın kontrol edil- bunlara uymalarını, izleyici/ okuyucu- Bek Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme •

lardan da bunlara uyulup uyulmadığını düşünülmekten çok uzaktadır. Çünkü, denetlemelerini istedi. Ancak buna rağ- özellerin tabloid anlayışından farklı olsa men bu ihlaller devam ettiğine göre, so- da, TRT de sürdürdüğü "protokol" ha- run sadece tek tek gazetecilerin etik ih- bercilikle siyaseti Meclis'le, hatta hükü- lali değil, aslında medya endüstrisinin metle sınırlandırmaya devam etmekte, rekabet ve kar güdümlü olması başta ol- TRT haberleri halkın hükümetin etkin- mak üzere yapısal özelliklerin bir ürü- likleri hakkında bilgilendirildiği bir fo- nüdür (Carey, 1987: 48, Çaplı, 2002: rum olmaktan pek de öteye gideme- 216). Mac Lachlan ve Golding'in (2000: mektedir. Türkiye'deki siyasal kültürün 88) Britanya özelinde tartıştıkları, Türki- sonucunda özerkliğini sağlayamayan ye durumu için de geçerlidir: Sorun, TRT (Mutlu, 1999: 26) elektrik faturala- mesleki alanda yön kaybından çok ileti- rından yapılan kesintinin 2003 yılının şimin ekonomi politiğindeki daha geniş Şubat ayı itibariyle son bulmasıyla fi- değişikliklerle ilgilidir. Türkiye'de bu- nansal olarak da zor bir döneme girmiş- nun ne anlama geldiğini ise, yapılan tir. analiz bir kez daha göstermektedir. TV Burada, ayrıca farklı bir habercilik haberleri büyük medya gruplarının di- anlayışına sahip olan ve sadece haber ğer ürün ve hizmetlerinin reklamını ya- yayını yapan kanalların, özellikle NTV pıp rakipleriyle yarıştığı alanlardan bi- ve CNN-Türk yayınları hatırlandığında, ridir. TV haberlerinde sorumsuzca gücü en azından daha "ciddi" bir habercilikle kullanma, hatta uydurma haber yapma alternatif oluşturdukları düşünülebilir. ise endüstride yaşanan "rating" savaşı- Ancak bu kanalların mülkiyet yapıları nın bir uzantısıdır. Karı maksimize et- da (birincisi Doğuş, ikincisi Doğan gru- meye odaklanan medya endüstrisinde bu ile CNN ortaklığı ürünü) ihtiyatlı ol- on yılı aşkın süredir medya çalışanları mayı gerektirmektedir. Ayrıca, bu iki sendikasız kalmıştır. kanal da, hatta daha küçük ölçekli Ka- Burada alternatifin ne olduğu, acaba nal 7 gibi kanallar da, yukarıda büyük TRT'nin eleştirilen ticari haberciliğe de- özel TV kanallarına dair tartışılan tablo- mokratik bir seçenek oluşturup oluştu- idleşme eğiliminden kurtulmuş değil- ramayacağı yönünde bir soru sorulabi- lerdir.25 Hatta, haberlerin tabloidleşmesi lir. Analiz sonuçlarının da gösterdiği gi- sadece TV kanallarıyla da sınırlı olma- bi, TRT biçimsel olarak diğerleri gibi yıp gazetelere de yayılmaktadır.26 İnter- sansasyonal ve tabloid bir haberciliği netteki haber siteleri değerlendirildiğin- benimsemese de, günümüzde TRT ha- de ise bunların daha çok büyük medya berciliği demokratik bir alternatif olarak gruplarının uzantısı olduğu; varolan ba- 34 • iletişim: araştırmaları

ğımsız haber sitelerinin de ya ana akım RTÜK tarafından toplum içindeki meşruiyet- lerini arttırma yönünde kulanılmaktadır. medyadan çok farklı bir habercilik anla- RTÜK dergisinde yayınlanan bir yazıda da yışı geliştiremediği ya da sesini çok sa- Alo-RTÜK'ün yurttaşların sesi olduğu öne sü- yıda kişiye ulaştıracak büyük bir güce rülerek RTÜK kararlarının yurttaşlar tarafın- dan onaylandığının altı çizilir (Güven, 2001). ulaşamadığı gözlenmektedir. Bu konuda bkz. Mine Gencel Bek, "Medyada Cinsiyetçilik ve İletişim Politikası", İletişim (10), 2001: 213-233. Notlar 'Hürriyet, 17 Ekim, 2002. 'Hürriyet, 20 Ekim, 2002. Bu araştırma, Ankara Üniversitesi Bilimsel 'Farklı haftalarda, aylarda farklı günler yerine Araştırma Projeleri Müdürlüğü tarafından bir tüm haftayı seçmenin temel nedeni haber- desteklenmiştir (proje kodu: 2003. 09. 07. 001). lerin sürekliliğine bakabilmekti. Bu ayrıca, Araştırmanın bazı bulguları, araştırmacının kaydetme açısından da daha pratik olduğu kendi olanaklarıyla katıldığı, 3-5 Eylül 2003 ta- için tercih edildi. rihinde Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi'nde ger- çekleştirilen Türk(iye) Kültürleri başlıklı 2. "Show TV, aynı görüntüleri sürekli tekrarla- Ulusal Kültür Araştırmaları Sempozyumu'nda makla ünlü bir kanaldır (Bir hafta boyunca 23 sunulmuştur. haberde defalarca aynı görüntünün tekrarla- nıldığı görüldü). Bu tekrarlar, genellikle köp- 1 Burada tabloidleşme sözcüğü daha genel, rüden atlama suretiyle intihara teşebbüs etme- magazinleşmeyi de içine alan bir sözcük ola- de olduğu gibi sansasyonel amaçlıdır. Aynı rak tercih edilmiştir. Infotainment ise Türkçe- kanal arşiv görüntüleri de yine sansasyonel de 'bil-eğlence' olarak yaygın bir biçimde kul- amaçlı, çoğunlukla gereksiz bir biçimde defa- lanılmadığı için 'infotainment' olarak koruna- larca kullanır (bir haftada böyle 26 haber gö- caktır. rüldü, bunların çoğunda da manken ya da 2 Nitekim, Peck'in makalesiyle aynı kitapta yer şarkıcı kadınların bedenleri teşhir ediliyordu). alan ve Peck tarafından da alıntılanan Jostein 'İncelenen dönemde Show TV haberlerinde Gripsrud (2000: 298), popüler gazeteciliğin po- bu duruma pek çok örnek vardı: Örneğin 12 pülizminin otoritelere saygı göstermemesinin Marf ta yaymlanan bir haberde şarkıcıların İl- sonucu olarak iktidar sahibi olanlarla ve daha han Şeşen'den beste almak için birbiriyle ya- ölçülü formlar kullanan geleneksel kamu hiz- rıştığı konu ediliyordu, görüşülen iki şarkıcı meti haberciliğiyle zıtlık içerebildiğini ve as- haberin vurgusunu haklı çıkarmasa da. Yine lında popüler gazeteciliğin bazen aktif yurt- aynı gün shovvmen Mehmet Ali Erbil ve film taşlığı destekleyebildiğim söylemektedir. yıldızı Aydan Şener arasında, 17 Marf ta gaze- 'Henüz yayınlanmamış olan bu araştırma teci ve politikacı Nazlı Ilıcak ile köşe yazarı 1999-2004 yılları arasında devam eden Euro- Emin Çölaşan arasındaki tartışmalar hakkın- pean Science Foundation, Changing Media, daki haberler bu duruma örnektir. Changing Europe programı kapsamındaki Fo- 10 Örneğin, 14 Mart tarihinde dindar kadınlar ur Decades of the European Press araştırmasının için tasarlanan özel mayolarla ilgili bir haber bir parçasıdır. yayınlandı. Bu özel mayolar hakkında bilgi 1 Ancak bu, ilerleyen sayfalarda araştırmanın verildikten sonra haber bunların "seksi" ma- da göstereceği gibi, haberlerde bir sorunun ol- yolara alternatif olduğunu belirterek tekrar madığı anlamına gelmemektedir. Alo-RTÜK dikkatini "seksi mayo" ve aslında kadın bede- hattına gelen şikayetlere bakıldığında yıl için- nine çevirdi. 12 Mart tarihinde muhafazakar de 602 şikayet magazin haberleri, 316 şikayet bir milletvekilinin milli saraylarda açık saçık abartılı haber, 287 şikayet ise şiddet içeren ha- kıyafet giymenin Türk insanına yakışmadığı- berler konusunda yapılmıştır (Kent, 2001). Öte na ilişkin demecini haber yapan kanal bunun yandan Alo-RTÜK istatistiklerini ihtiyatlı kul- siyasal önemine değinmeden bu demeci yine lanmakta da yarar vardır. Zira bu istatistikler ana malzemesini göstermenin bir fırsatı olarak Bek Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme •

kullandı. Haber ilgisiz bir biçimde, bir iç ça- tanbul'daki banka soygunu haberini Ramal- maşırı defilesinden görüntülerle davam etti. lah'daki işgalden önce gösterir. Hindistan'da 11 Hem Show TV, hem de Kanal D her gün ha- yaşanan 700 kişinin öldüğü çatışmaya ancak 1 ber bültenlerinde 10-15 dakikayı amatör kame- dakika 20 saniye ayrılır ve haber 14. sırada bu- ra çekimlerine ayırmıştır. Ayrıca "Bizim City" lur. adlı, aslında önce grubun Sabah gazetesinde "12 Mart tarihli başka bir Show TV haberinde yayınlanmakta olan karikatür, TV haberlerinin yine mesele polisin perspektifinden ele alındı ardından yayınlanarak siyasetin kişiselleştiril- ve polis merkezine götürülen travestilerle ilgi- mesi ve gerilimin azaltılması yönünde işlev li haber "Bunları kim durduracak?" alt yazısı görebilir. Bunun haberlerin hemen ardından ile verildi. Haber polisin müdahalesinin olay- ve aslında haber bülteninin bir parçası olarak ların kontrolden çıkmasını önlediğini ve poli- yayınlanması "her şeyi bir yana bırakın, sade- sin öfkeli travestileri yatıştırmaya çalıştığını ce gülün, eğlenin" mesajını taşıyor olabilir. belirtti (12 Mart, Shovv TV). 1215 Mart tarihli Kanal D haberi "kim ve neden "Reha Muhtar sorar: "Silahlı soyguncuyu öl- Tarık Akan'a işkence yaptı?" başlığıyla başlan- dürmek suç mu?". Hukukçuların bu konuda gıçta bunların dışında bir haber gibi gözüktü. ikiye bölündüğünü, bazı hukukçuların ABD Ancak, 1980 darbesi sonrasında maruz kaldığı örneğini vererek güvenlik görevlisinin görür işkenceyi de içeren anılarını kitaplaştıran film görmez vurabileceği görüşünü savunduklarını yıldızı Tarık Akan'la yapılan röportajda, belirten Muhtar, çoğu zaman olduğu gibi iki- Akan'ın kendisinin bunun sistemle ilgili olup ye bölünmüş ekranda iki hukukçuyu tartıştı- Tarık Akan olmasıyla ilgili olmadığı yönünde- rır. Hukukçulardan birisi, ABD'de bile canlı ki vurgularına rağmen işkence konusu sanki yakalamaya çalışıldığını ve güvenlik görevlisi- sadece Tarık Akan'ın yaşadığı bir deneyimmiş nin öldürmeye hakkı olmadığım, silah kullan- gibi ele alındı. Ona sorulan soru şöyleydi: "Siz manın son çare olduğunu belirtirken, ikinci bunları sıradan bir insan olarak değil bir film kouşmacı olan profesör ABD'de herkesin mül- yıldızı olarak yaşadınız. Bu, durumu olumlu kiyetini korumak için silah kullanma hakkı ol- ya da olumsuz olarak nasıl etkiledi?" duğu görüşünü savunur. Reha Muhtar ikinci "Genelde az sayıda olan siyaset haberine 14 görüşü tercih eder. Bu haberde ayrıca karşılaş- Mart tarihli Shovv TV haber bülteninde hiç tırma noktasının neden ABD olduğu, neden rastlanmamıştır. ABD'den soygun görüntülerinin yer aldığı da açık değildir. Belki ABD burada, medyanın "Bu örneği, haberin Ilıcak'ı nasıl hedef aldığım metinlerarasıhğma referansla yorumlanırsa, ve aslında sözlerini çarpıtarak aktardığını gör- "tanıdık", "aşina" olan, "biz"im yerinde ol- melerini umarak "Haberi Okumak dersi" öğ- mak istediğimiz, "gelişmiş ve uygar" ülke ola- rencilerine gösterdiğimde, sımfta Ilıcak'a karşı rak görüldüğü için kullanılmış olabilir. Bu du- öfke şeklinde kitlesel bir tepki oluşmuş olması rumda ABD yerine adaylık sürecinde olunan da aslında öğrencilerin bu tarz haberleri ne ka- AB'nin hiç belirtilmemesi de ilginçtir. Aynı dar kanıksadıklarını gösterdiği gibi, ayrıca la- olay Kanal D'de de benzer bir biçimde ele ikliğin radikalleşmesi konusunda medyanın alındı (11 Mart). "Hangi güvenlik görevlisi güçlendirici etkisine de işaret ediyor olabilir. haklı?" yazılı haber soyguncuyu öldürenin mi, "İstiklal Marşı'nın yazarı Mehmet Akif Er- yoksa öldürmeyenin ama parayı çaldıranın mı soy'un ölüm yıldönümü anması, Erzurum'un haklı olduğunu sorar. Burada yine haber açık- düşman işgalinden kurtulmasının yıldönümü ça taraf tutar. Çünkü uzman kaynak olarak ve Atatürk'ün askeri okuldan mezun oluşunun güvenlik şirketi sahibini davet eder; onun gö- yıldönümü gibi anmalar analizin yapıldığı ta- rüşünü destekler ve öldürenin haklı olduğu rihte yer alan haberlerdendir yorumuyla biter. Haberde güvenlik şirketi sa- "ATV'nin 12 Mart tarihli bülteninde Türki- hibi, personelini polis gibi gördüğünü belirte- ye'de yer alan bir kişisel kavga ve cinayet ha- rek, vuran polis olsaydı bunun tartışılmayaca- beri İsrail'deki çatışmalardan önce yer bulur. ğını, dolayısıyla güvenlik görevlisi için de tar- Kanal D "Bizi izleyin ve dünyadan haberdar tışılmaması gerektiğini vurguladı. Haber bül- olun" sloganına rağmen, benzer bir biçimde İs- teni sunucusu ise güvenlik şirketi sahibine 36 iletişim : araştırmaları

hak vererek "Eğer güvenliğin görevi sadece belirtilmiştir. Yönetmeliğin 14. maddesi gizli soygunu izlemek, başka birşey yapmamaksa, reklamı yasakladığını, yani açıkça reklam ol- o zaman tüm bankalar boşalır" yorumunu duğu belirtilmeden reklam yapılmasını, ayrıca yaptı. vurgular. Yine yayın ilkelerinden k ilkesi "İncelenen haberler arasında sadece bir haber- "suçlu olduğu yargı kararı ile kesinleşmedikçe de (ATV, 17 Mart) "neden?" sorusu vardı. kimsenin suçlu ilan edilmemesi veya suçluy- Soygunların artmasının toplumsal bir gerçek- muş gibi gösterilmemesi, kişileri suç işlemeye lik mi yoksa tesadüfi mi olduğu şeklindeki an- yönlendirecek veya korku salacak yayın yapıl- lamlı soruyla başlayan haber, yine bu konuda maması"™ öngörür. 1 maddesi haberde taraf- sadece emniyet müdürünün görüşlerine baş- sızlık ve doğruluk ilkesini vurgular. Yönetme- vurulması ve onun da bu olayların tesadüfi ol- lik'de ise bu madde şöyle açımlanır: "Yorum- duğu, bu suç olaylarının ekonomik krize bağ- lar, gerçekler ve konu içeriğinden saptırılacak lanarak açıklanmasının bu eylemleri hoşgör- şekilde yapılmamalı, herhangi bir fikir veya mek anlamına geleceği şeklinde yanıt verme- görüşün özü nitelik değiştirecek şekilde, yal- siyle çerçevelendi. Sunucunun İstanbul'un bir nızca bir bölümüne yer verilerek veya diğer suç şehri olup olmadığına ilişkin sorularına anlatım yöntem ve teknikleri kullanılarak çar- emniyet müdürü istatistiklere dayanarak İs- pıtılmamalıdır. Aldatıcı canlandırmalardan tanbul'un en güvenilir şehir olduğu şeklinde veya kurmaca haberlerden kaçınılarak, can- bir yanıt verdi. Bu haberde hangi istatistikler- landırmanın gerekli olduğu hallerde canlan- den söz edildiği, ayrıntıları, istatistiğin kim ta- dırma olduğu açıkça belirtilmelidir". Hem ya- rafından, ne zaman, nerede gerçekleştirildiği sa hem de yönetmelikte r maddesi altyazının sorulmadan yine emniyet müdürünün görüşü gerekli olmayan hallerde kullanılmaması ge- desteklenerek yorumlandı: "Evet, sayın seyir- rektiğini vurgular. Yönetmeliğin r maddesi ciler, istatistiklere göre İstanbul en güvenilir aynı zamanda arşiv görüntülerinin tekrar ol- şehirlerden biri". duğunun belirtilmesini öngörür. İnsan onuru ve insan haklarına saygı konusundaki s mad- 20 Gerek Radyo-Televizyon kanununda, gerek desi yönetmelikte ayrıntılı bir biçimde düzen- RTÜK yönetmeliğinde yer alan pek çok hü- lenerek "insanların ölüm anları ve benzeri du- küm doğrudan tabloidleşme ya da magazin- rumlar, duygu sömürüsüne yol açacak biçim- leşme diye bir sorun tanımı yapmamakla bir- de verilmemelidir. Yayınlarda sebepsiz korku- likte etik ihlalle ilgili pek çok konuyu düzen- lar ve çelişkili duygular yaratacak, kaderciliğe lerler. Mevzuata bakarken iki temel kaynak dayanak alınırsa, bunlar 4756 sayılı yasa ile veya intihara yönlendirecek unsurlara yer ve- değişiklik yapılan 3984 sayılı Radyo Televiz- rilmemelidir" der. t maddesi yönetmelikte yon Kanunu ve RTÜK Yönetmeliği'dir ('Rad- "cinsel duyguları sömürmeye yönelik, bireyle- yo ve Televizyon Yayınlarının Esas ve Usulleri ri cinsel meta olarak gösteren, insan bedenini Hakkında Yönetmelik, 17 Nisan 2003 tarihli, cinsel tahrik unsuruna indirgeyen" yayınların 25082 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yü- yapılmamasını öngörür. Medya siyasası düz- rürlüğe girmiştir). Analiz sonucu haberlerin leminde yapılması gerekenler bu kuralları uy- ihlal ettiği konular aslında pek çok farklı mad- gulamaya sokarak ticari kanallara sadece res- dede düzenlenmiştir. Örneğin yasanın 2. bölü- mi ideolojiye, "devlete" karşı olduklarında de- münde yer alan, yayın ilkelerini düzenleyen 4. ğil, yayınlarla kişilere ve topluma zarar ver- maddenin f ilkesi "özel hayatın gizliliğine say- diklerinde de yaptırım uygulamak ve bu ko- gılı olunması, kamu çıkarlarının gerektirdiği nuda medya endüstrisiyİe, medya örgütleriyle durumlar dışında kişilerin özel hayatının ya- irtibata geçerek gerekli başka önlemleri al- yın konusu yapılmaması"nı öngörür. Yönet- maktır. Dolayısıyla bu konuda medya siyasa- melik de gizli kamera ve kurgulamayı yasak- sı, düzenlemenin gerçekleştirilmesi ve öz-dü- lar. Analizde ele alınan "reklam haberler" de zenlemenin harekete geçirilmesinden oluşa- yine hem yasaya hem de yönetmeliğe aykırı- caktır. dır. Haksız rekabet ve ilan ve reklam niteliği 21 Örneğin, 15 Mart tarihli Show TV haber bül- taşıyan yayınların açıkça bu nitelikleri belirti- tenindeki tutarsız haberlerden biri, şarkıcı lerek yayınlanması hem j hem de m ilkesinde Shakira'nın estetik ameliyatı, hangi bölgeleri- Bek Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme •

ne yaptırdığı, erkek arkadaşından ayrılıp ay- şisel ve sansasyonel boyutların ağırlık kazan- rılmadığı... vs. üzerinedir. ması gibi özelliklerle daha çok Kırca'mn daha 2214 Mart tarihli Show TV haberinde şöyle bir önce çalıştığı kanallara benzemeye başladı (Kı- nedensellik ilişkisi kurulur haberde: Koca, ka- sa bir zaman içinde ise Kırca NTV'den ayrıla- rak ATV'ye döndü). Dolayısıyla, burada vur- rısından kilolu olduğu için boşanmak istedik- gulanmak istenen bir kişinin büyük bir deği- ten sonra karısı kilo verdi. Haberdeki bu inşa- şiklik yaparak habercilik anlayışını önemli öl- nın aksine, kendisiyle görüşme yapılan kadın, çüde değiştirebilmesinden ziyade TV kanalla- eşinin kilolu olduğu konusunda kendisini rının rating ve pazar baskılarıyla Kırca ve eleştirmesine rağmen, aslında doktorun sağlı- Muhtar gibi popüler kişileri transfer etme eği- ğıyla ilgili tavsiyeleri üzerine kilo vermeye ka- liminde olduklarıdır. rar verdiğini belirtir. Görüşme yapılan koca ise sorunun kilo değil, kişilik uyuşmazlıkları 261990 yılında beri, özellikle büyük TV kanal- olduğunu belirtir. Ama bu açıklamalara rağ- larının aynı zamanda gazetelerin de sahibi ol- men haber "kocasına kızan kadın sadece mey- masının etkisiyle gazete haberleri de daha çok ve yiyerek 25 kilo verdi" şeklinde alt yazı ya- görsellik, sansasyonalizm içererek TV haberci- zar. Bu bilgi bile doğru değildir, zira kadın as- liğine benzemeye başlamıştır. Hatta uzunca lında özel bir tıp merkezindeki diyete uyarak zamandır starlarla ilgili haberler birinci sayfa- kilo vermiştir. dan verilmektedir. Siyah beyaz düşünce gazetesi olmakla övünen Cumhuriyet gazetesi bile 23 Yurttaş gazeteciliği konusunda bkz. Ragıp 2003 yılının Mart ayından itibaren arka sayfa- Duran "Yurttaş gazeteciliği" ve İncilay Can- sının bir bölümünü ayırdığı defile haberlerin- göz, "Yurttaş gazeteciliği ve yerel basın", de renkli fotoğraf kullanmakla başlayarak gi- (der.) Sevda Alankuş Kural, Gazetecilik ve Ha- derek renkli gazete olmaya doğru dönüşüm bercilik, Habercinin El Kitabı, IPS İletişim Vakfı geçirmektedir. yayınlan, İstanbul, 2003. 21 Türkiye'de hakim olan değerlerle ilgili bir araştırmaya göre, Türkiye'de basma güvenme- yenlerin oranı % 20, TV'ye güvenmeyenlerin oranı % 18'dir, Hürriyet, 19 Mayıs, 2000. Referanslar: 25 Bu araştırmadan sonra Reha Muhtar Star TV'ye geçti. Muhtar, yetiştirdiği ekibin farklı Aziz, Aysel (1993). "TRT-Siyasal Yapı İlişkisi: kanallara transfer olması ve genel olarak ka- Dünü, Bugünü, Yarını", Yıllık. nalların rating arttırmak için onun sansasyo- Ankara: A. Ü. İletişim Fakültesi: 45- nel tarzını benimsemeleri nedeniyle aslında 61 tüm TV kanallarım etkiledi. Böylece, günü- Bird, S. Elizabeth (2000). "Audience Demands müz medya endüstrisinin yapısal yönelimiyle in a Murderous Market, ilişkili olarak tabloidleşme hem biçim, hem de Tabloidization in U. S. Television içerik olarak tüm kanallara yayıldı (Kanal News", pp. 213-228 in Colin Sparks, D'nin zaten benzer özellikler taşıdığı makale- John Tulloch (eds.) Tabloid Tales de belirtilmişti. Kanal D sunucusu Defne Sam- Global Debates över Media yeli de zaten şu anda Muhtar'ın ayrıldığı Standarts. Lanham, Boulder and Show TV'de sunuculuk yapmaktadır). Daha New York, Oxford: ciddi ve siyasi haberleriyle bilinen Kanal 7 bile Rovvman&Littlefield. alt yazılar ve müzik eşliğinde haberleri daha Brants, Kees (1998). "VVho's Afraid of sansasyonel bir biçimde vermeye başladı. Da- Infotainment", European Journal of ha önce ATV ve Star TV haberlerini sunan Ali Communication 13 (3): 315-335. Kırca 2002 yılının Eylül ayında NTV genel ya- Brants, Kee, Peter Neijens (1998). "The yın yönetmenliğine getirildiğinde, haberler ınfotainment of politics", Political hem biçimsel, hem de içerik olarak önemli öl- Communication 15 (2): 149-165. çüde değişti. NTV haberleri özellikle sunuş bi- çimi, grafiğin ve rengin kullanımı, haberde ki- Çaplı, Bülent (2002). Medya ve Etik. Ankara: İmge 38 • iletişim : araştırmaları

Carey, James (1987). "Journalists Just Leave: Standarts. Lanham, Boulder and The Ethics of an Anomalous New York, Oxford: Profession" in M. Sağan (ed. ) Ethics Rovvman&Littlefield. and the Media, Iowa: Iowa Langer, John (1998). Tabloid Television Humanities Board. Popular Journalism and the Other Ergül, Hakan (2000). Televizyonda Haberin News. London: Routledge. Magazinleşmesi. İstanbul: İletişim. McLachlan, Shelley ve Peter Golding (2000). Fiske, John (1992). "Popularity and the politics "Tabloidization in the British Press of information", pp. 45-63 in P. A Quantitative Investigation into Dahlgren C. Sparks (eds) Journalism Changes in British Newspapers and Popular Culture. London: Sage. 1952-1997", pp. 75-89 in Colin Gencel Bek, Mine (2001). "Media and the Sparks, John Tulloch (eds.) Tabloid Representation of the European Tales Global Debates över Media Union, An Analysis of Press Standarts. Lanham, Boulder and Coverage of Turkey's European New York, Oxford: Union Candidacy", Kültür ve Rovvman&Littlefield. İletişim, 4 (2), 121-146. Murdock, Graham (1999). "Rights and Gencel Bek, Mine (2003). "Questioning the Representations, Public Discourse Divison of Political Economy and and Cultural Citizenship", pp. 7-17 Cultural Studies", (ed.) P. in Jostein Gripsrud (ed.) Television Remington, Globalization and and Common Knozoledge. London Transcultural Issues in the New World and New York: Routledge. Order, İzmir, Ege Üniversitesi. Mutlu, Erol (1999). Televizyon ve Toplum. Golding, Peter (1995). "The Mass Media and Ankara: TRT. the Public Sphere: The crisis of Oktay, Ahmet (1993). Türkiye'de Popüler information in the "information Kültür. İstanbul: YKY. society", in S. Edgell, S. VValklate Peck, Janice (2000). "Literacy, Seriousness, and and G. VVilliams (eds. ) Debating the the Oprah VVinfrey Book Club", pp. Future of the Public Sphere. 229-250 in Colin Sparks, John Avebury. Tulloch (eds.) Tabloid Tales Global Gripsrud, Jostein (2000). "Tabloidization, Debates över Media Standarts. Popular Journalism, and Lanham, Boulder and New York, Democracy", pp. 285-300 in Colin Oxford: Rovvman&Littlefield. Sparks, John Tulloch (eds.) Tabloid Sparks, Colin (1988). "The Popular Press and Tales Global Debates över Media Political Democracy", Media, Culture Standarts. Lanham, Boulder and and Society 10: 209-223. New York, Oxford: Rovvman&Littlefield. Sparks, Colin (1992). "Popular Journalism: Theories and Practice", pp. 24-44 in Hallin, Daniel C. (1994). VJe Keep America on Peter Dahlgren, Colin Sparks (eds.) Top of the World, Television Journalism and Popular Culture. Journalism and the Public Sphere. London, Newbury Park and New London and New York: Routledge. Delhi: Sage. İnal, Ayşe (1996). Haberi Okumak. İstanbul: Sparks, Colin (2000). "Introduction: The Panic Temuçin. över Tabloid News", pp. 1-41 in. Klein, Ulrike (2000). "Tabloidized Political Colin Sparks, John Tulloch (eds. ) Coverage in the German Bild- Tabloid Tales Global Debates över Zeitung", pp. 177-194 in Colin Media Standarts. Lanham, Boulder Sparks, John Tulloch (eds.) Tabloid and Ne w York, Oxford: Tales, Global Debates över Media Rovvman&Littlefield.