Türkiye'de Televizyon Haberciliği Ve Tabloidleşme
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme Mine Gencel Bek News Reporting in Turkish Television and Özet: Tabloidisation Abstract: Bu makale dört özel TV kanalında ve TRT'de bir hafta boyunca yayınlanan haberlerin hem biçimsel (sunucu This article aims to explore the issue of tabloidisation of öğesi, sunuş biçimi, görsel öğeler, müzik), hem de içerik the news in the Turkish context by analysing the news bakımından (hangi aktörler ve temaların nasıl temsil edilip texts of four commercial channels and a public service çerçevelendiği) nicel ve nitel analizine dayanır. Bu analizin channel. The analysis covers both the formal sonuçlarından birisi, özel TV kanallarındaki haberlerde characteristics and the content of the news in Turkey. esas olarak iki aktörün yer aldığıdır: Geçirdikleri kazalar ve While the former consists of elements such as the trajediler ile yoksullar/ 'sıradan' insanlar ve gösterişli presenter and presenting style, visual elements, and yaşam tarzları, varlıkları ve dedikodularıyla zenginler/ music, the content is considered mainly by focusing on ünlüler. TRT'de hala protokol haberciliğinin devam ettiğini how actors and themes are represented, framed and vurgulayan araştırmada özel kanallarda haberlerin nasıl focused and how the language is used, both quantitatively siyaseti kişiselleştirdiği ve tabloidleştirdiği ve medya and qualitatively. Examples from the news are provided gruplarının kendi çıkarları için haberleri nasıl kullandıkları throughout the text to show the relationship within the örneklerle gözler önüne serilmektedir. specific Turkish context. The article argues that TRT stili relies on the protochol news reporting while in the commercial channels the news personalises and tabloidises politics, and at the same time pays less attention to international issues. Furthermore, the media groups exploiting the news for their own gain are critically examined in the article as well as the two main actors of the news: poor people vvith their tragedies and accidents, and rich people vvith their wealth, gossip and glamorous life style. iletişim : araştırmaları • © 2004 • 2(1): 9-38 10 • iletişim : araştırmaları Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme Birbirleriyle ilişkili olan tabloidleşme cındaki önceliklerin haber ve bilgiden (tabloidisation) ve bil-eğlence (infotain- eğlenceye doğru kaymasıyla ilişkilidir metıt') kavramları, özellikle son yıllarda (Sparks, 2000:11). medya araştırmacılarının büyük ilgisini Tabloidleşme eğilimine karşı uyarı- çekmektedir. Tarihsel çalışmalarında lara tepki olarak, son bir kaç yılda, daha Mc Lachlan ve Golding (2000) tabloid- ihtiyatlı, hatta iyimser görüşler ağırlığı- leşmenin kodlarını daha az metin, siya- nı arttırmaktadır. Bu çalışmalarda ku- sal haber, uluslararası haber ve daha çok ramsal olarak temel alınan kişi, hakim görüntü, eğlence ve insani ilgi (human güçlerin resmi gazetecilik anlayışından interest) haberi olarak sıralarlar. Bir ba- farklı olarak tabloid gazeteciliğin hakim kıma, tabloidleşme bilgi programlarına anlayışları eleştirerek bunları altüst ede- eğlencenin eklenmesi boyutuyla bil-eğ- bileceğini, hatta resmi ve hakim olana lencenin ileri bir biçimidir (Brants ve alternatif bir gerçeklik kurarak özgür- Neijens, 1998). Sparks'ın (2000: 10) tanı- leşme sağlayacağını savlayan John Fis- mına göre, info-tainment tabloidleşme- nin ikili yapısının birini oluşturur. Birin- ke'dir (1992). Liesbet van Zoonen (1998: ci boyut, siyasete, ekonomiye ve toplu- 188) Fiske'yle hemfikir olarak tabloid ma daha az ilgi gösterilip spora, skan- gazeteciliğin hegemonik normları ve de- dallara ve popüler eğlenceye çok daha ğerleri eleştirme potansiyelinden söz fazla ilgi gösterilmesiyle; kişisel olana, eder. Bird (2000: 216) tabloidleşmenin hem ünlülerin, hem de sıradan insanla- en azından bazı meseleleri görünür kıl- rın özel hayatlarına daha fazla ilgi gös- ma anlamında iyi bir şey olabileceğini terilip siyasal süreçlere, ekonomik ve öne sürer. Uzmanlar tarafından işgal toplumsal değişimlere daha az ilginin edilen kamusal alandan hem katılım gösterilmesiyle ilgilidir. İkinci boyutu hem de karar verme anlamında yurttaş- oluşturan info-tainment ise iletişim ara- ların dışlandığını belirten Ulrike Klein Bek • Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme • II (2000: 192) ise Almanya'daki tabloid ni benimseyen bu araştırmalar, tabloid- Bild gazetesini katılımcı temsili siyasal leşmenin ihmal edilen yanlarını ele ala- etkinliği arttıran araçlardan biri olarak yım derken aslında yüceltmiş oluyorlar görür. Ona göre, Bild siyaseti popüler- ki, bu zaten kültürel çalışmalarla ileti- leştirerek öbür türlü siyasetten kaçına- şim ve kültüre ekonomi politik açıdan cak halka ulaştırır. Böylece, gazete siya- bakanlar arasında süre giden çatışmanın sal yaşamdan insanların tümüyle kop- bir öğesi olarak da değerlendirilebilir masını önleme işlevini yerine getirir. (Gencel Bek, 2003). Nitekim, tabloidleş- Ancak, Klein'in analizine dayanarak, meye iyimser bakan bu araştırmacılar, Bild olmasa ne olacağını, okuyucuların tabloid haberciliğin demokratik kültür tamamen siyasal dünyadan kopup kop- ve yurttaşlık için tehlikeli olduğunu öne mayacağını bilmek çok zor. Belki bu du- sürenleri aslında popüler kültüre karşı rumda Bild'in yerine okuyucular başka olmakla suçluyorlar. Örneğin, Graeme bir alternatifi geçirebilirler. Üstelik, şu- Turner (1999) tabloidleşme konusunda nu da unutmamalı ki, tabloid medyada kaygılarını dile getirenlerin konumunu (aslında tüm medyada) haberler sadece uzunca zamandır süren popüler kültür siyasetle ilgili "bilgi" anlamında haber düşmanlıklarına bağlıyor. Ya da vermiyor, aynı zamanda haber söylemi Brants'a göre, "info-tainment korku- zaman zaman ırkçı ve cinsiyetçi öğeleri su"(1998: 316) üzerine konuşanlar aslın- de içerecek şekilde hakim iktidar/ güç da tamamen kamu hizmeti yayıncılığına ilişkilerini kuruyor (İnal, 1996). Bu ne- bağlılıklarının bir uzantısı olarak eleşti- denle, "en azmdan siyasetten haberdar rilerini temellendiriyorlar: ediyor, böylece okuyucular siyasetten tamamen kopmamış oluyorlar" diyerek Bunun (info-tainment) tam olarak ne kendimizi avutmamız oldukça zor. Do- anlama geldiğini açıklamadılar, ama açıkçası iyi bir şey değildi ve onların layısıyla kültürel çalışmalar perspektifi- siyasete yaklaşım konusunda olması 12 iletişim : araştırmaları gerektiğini düşündükleri ciddi tu- dikkate almamalarının bir nedeni, po- tumla tam bir zıtlık içerisindeydi. püler kültüre öncelik vermeleri olabilir. Daha sonra, kamu yayıncılığının ha- Ancak popüler kültür ve siyaset de bir- la tekeli elinde tuttuğu ve herkesin ticari televizyonun Amerikalıların birinden ayrı olmak zorunda ve medya kendilerine saklamaları gerektiği araştırmacıları varolan "kamp"lardan birşey olduğu konusunda anlaşmış birini seçmek zorunda değildirler. Çün- gözüktüğü eski güzel günler konu- kü, burada eleştirilen siyasetin popüler- suna geldiler (Brants: 1998: 316). leşmesi değil; onun yerine içeriğinin Bu araştırmacıların 'iyimserliğinin tabloidleşmesidir. Hollanda'daki 1994 kaynağı ise info-tainment ve tabloidleş- seçimlerinin temsiline ilişkin yaptıkları me meseleleri konusunda sordukları so- araştırmanın sonucunda Brants ve Ne- rular olabilir. Örneğin, Brants (1998: ijens (1998) siyasetçilerin çoğunun eğ- 316) bil-eğlencenin "yapısal bir feno- lence programları yerine bilgilendirici men" olup olmadığı; siyasetin temsilini programlarda ve haberlerde gözüktü- "sistematik" bir biçimde değiştirip de- ğünün altını çizerler. Ancak bu zaten se- ğiştirmediği ve "siyasal iletişimin de- çim döneminde normal olarak beklene- mokrasideki rolüne dair bir krizin kanı- bilecek bir durumdur. Siyaset sadece se- tı" olup olmadığı gibi sorular sorar. çimlerle sınırlı olmadığından, diğer za- Kendisinin tabloid televizyon haberleri- manlarda siyasetin nasıl temsil edildiği- nin Avrupa'da olmadığına dair sonucu nin de araştırılması gerekir. Ayrıca ha- (s. 323) aslında siyasetçiye karşı "sıra- ber programlarında siyasetin temsil dan" insanın övüldüğü TV cynicisminin edilmesi, siyasetçilerin yer alması, bu- kültürün bir parçasını oluşturduğu nun ciddi ve bilgilendirici bir temsil ol- ABD (Hallin, 1994: 102-103) ile karşılaş- duğu anlamına da gelmeyebilir. Bu ne- tırıldığında anlamsız da değildir. Bu an- denle, haber içeriğinde tabloid öğelerin lamda, ABD ile karşılaştırıldığında Av- araştırılması önemli bir çalışma alanı rupa için çok erken kaygılanılıyor olabi- olacaktır. lir, Brants'a göre. Ancak, bu konuda başka sorular da türetmek mümkündür: Peck (2000: 232-233) tabloidleşme Tabloidleşmenin yapısal bir konu haline konusundaki görüşleri "eleştirel moder- gelip içeriği sistematik olarak değiştir- nist" ve "eleştirel postmodernist" olarak mesini mi beklemek gerekir eleştirmek ikiye ayırır. Buna göre, modernist pers- için? Eğer öyleyse, o zaman siyasal ileti- pektif medyayı, yurttaşlara bilgi sağla- şimin krizini çözmek için çok geç kalın- ma ideal rolü çerçevesinde kamusal ala- mış olmaz mı? Bu araştırmacıların tablo- nın yaşamsal bir öğesi olarak kavrar. idleşme ve info-tainment eğilimlerini Oysa eleştirel postmodernistler, Peck'e Bek Türkiye'de Televizyon Haberciliği ve Tabloidleşme • göre, tabloid medyayı kamusal mesele- Türkiye'de medya ve lerin geleneksel medyada evrenselleşti- tabloidleşme: rici, kişisel olmayan bir şekilde temsil Neden tabloidleşme medya araştırmacı- edilmesini düzeltecek bir potansiyel ola- larının ana ilgi konularından biri haline rak görürler. Onlara göre, tabloid med- geldi? Tabloidleşmenin ve medya tüke- ya tarihsel olarak medya temsilinde ses- leri ve deneyimleri