Euroregion Euroregion Silesia
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
PŘEKRAČUJEME HRANICE PŘEKRAČUJEME Euroregion Silesia Euroregion Silesia Euroregion Euroregion Euroregion Silesia PRZEKRACZAMY GRANICE Euroregion Silesia Racibórz 2009 Teksty Jana Novotná Galuszková Daria Kardaczyńska Magdalena Siara Każda z gmin polskich udostępniła wydawcy informacje o swojej gminie Tłumaczenia Renata Rafa-Radiměřský Jan Branny Tadeusz Kuchejda Zlecający Stowarzyszenie Gmin Dorzecza Górnej Odry ul. Batorego 7 47-400 Racibórz tel.: +48 32 415 64 94 e-mail: [email protected] Wydawca Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW Grzegorz Wawoczny ul. Staszica 23/13, 47 – 400 Racibórz, tel. (032) 755 14 88, kom. 605 685 485 www.wawoczny.pl, e-mail: [email protected] Layout: drukXXL Druk i oprawa OPOLGRAF S.A. www.opolgraf.com.pl Fotografie Archiwum Euroregionu Silesia Grzegorz Wawoczny Piotr Nieznański Bolesław Stachow / Urząd Miasta Racibórz Na zdjęciu na okładce: Rafaela Juraszek, Joanna Chrobok, Łukasz Chrobok i Andrzej Kupiec Nakład 1 000 egz. ISBN 978-83-89802-82-8 Euroregion Silesia Wydanie niniejszej publikacji jest współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz z budżetu państwa Rzeczpospolitej Polskiej w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska - Rzeczpospolita Polska 2007-2013 PRZEKRACZAMY GRANICE SPIS TREŚCI WSTĘP 7 1. HISTORIA EUROREGIONU SILESIA 9 1.1 Warunki historyczne powstania Euroregionu Silesia 9 1.2 Euroregion Silesia – umowa o współpracy 11 1.3 „Stowarzyszenie Gmin Dorzecza Górnej Odry” - polska część Euroregionu Silesia 11 1.4 „Euroregion Silesia-CZ” – czeska część Euroregionu Silesia 12 1.5 Nazwa Euroregionu Silesia 14 1.6 Symbol Euroregionu Silesia 14 2. EUROREGION SILESIA W 2008 ROKU 15 2.1 Dane statystyczne o Euroregionie Silesia 15 2.2 Wykaz gmin członkowskich Stowarzyszenia Gmin Dorzecza Górnej Odry 15 2.3 Wykaz gmin członkowskich Euroregionu Silesia-CZ 16 3. EUROREGION SILESIA JAKO „EUROPEJSKIE UGRUPOWANIE WSPÓŁPRACY TERYTORIALNEJ” 17 3.1 „EUWT“ – nowe narzędzie współpracy transgranicznej 17 3.2 Euroregion Silesia jako EUWT 17 4. DZIAŁALNOŚĆ EUROREGIONU SILESIA 19 4.1 Euroregiony i ich rola w rozwoju polityki regionalnej 19 4.2 Działalność Euroregionu Silesia 19 4.3 Działalność Euroregionu Silesia w zakresie przekraczania czesko-polskiej granicy 21 4.4 Działalność Euroregionu Silesia w zakresie edukacji, kultury i sportu 23 4.5 Działalność Euroregionu Silesia w dziedzinie ruchu przygranicznego 24 4.6 Współpraca Euroregionu Silesia 25 5. EUROREGION SILESIA W PROGRAMACH WSPÓŁPRACY TRANSGRANICZNEJ 28 5.1 Programy UE do wsparcia współpracy transgranicznej 28 5.2 Fundusz Małych Projektów 29 5.3 Rola Euroregion Silesia w programach współpracy transgranicznej 29 5.4 Projekty z obszaru Euroregionu Silesia 31 6. POLSKA CZĘŚĆ EUROREGIONU SILESIA – WIZYTÓWKI GMIN 33 6.1 Baborów 33 6.2 Branice 36 6.3 Głubczyce 39 6.4 Gorzyce 41 6.5 Kietrz 44 6.6 Kornowac 46 6.7 Krzanowice 48 6.8 Krzyżanowice 50 6.9 Kuźnia Raciborska 52 6.10 Lubomia 55 6.11 Lyski 57 6.12 Marklowice 59 6.13 Mszana 61 6.14 Pietrowice Wielkie 62 6.15 Pszów 65 6.16 Racibórz 68 6.17 Rudnik 70 6.18 Rydułtowy 72 6.19 Wodzisław Śląski 75 7. CZESKA CZĘŚĆ EUROREGIONU SILESIA 78 7.1 Centra historyczne 78 7.2 Zamki i pałace 79 7.3 Muzea, skanseny, arboreta 81 7.4 Zabytki techniki 83 7.5 Zabytki militarne 83 7.6 Kultura 84 7.7 Rozrywka, sport i wypoczynek 85 7.8 Edukacja 87 7.9 NAJ czeskiej części Euroregionu Silesia 87 8. 10 LAT WSPÓŁPRACY TRANSGRANICZNEJ W EUROREGIONIE SILESIA 89 8.1 Ważne wydarzenia okresu 1998 - 2008 89 8.2 Spotkanie z okazji 10-lecia Euroregionu Silesia 91 8.3 Przemówienie Andrzeja Markowiaka na spotkaniu z okazji 10-lecia Euroregionu Silesia 93 ZAKOŃCZENIE 102 LITERATURA 104 WSTĘP Gdyby ktoś zapytał mnie na początku lat tegracji Polaków i Czechów od Beskid po 90-tych XX wieku, czy Polska i Czechy sta- Sudety. Cyt.: „Zadaniem konferencji było rozpo- ną się pełnoprawnymi członkami Unii Euro- znanie historycznych korzeni kluczowych dzisiaj pejskiej, a nasi mieszkańcy będą swobodnie problemów obszarów przygranicznych Polski połu- podróżować po Europie bez kontroli granicz- dniowo-zachodniej oraz północnych Czech i Moraw, nej, pewnie odpowiedziałbym, że to mało w szczególności pogranicza polskiego i czeskiego prawdopodobne. Niewielu wtedy wierzyło, że znajdującego się w zasięgu oddziaływania dwóch w niespełna 20 lat Polska, Czechy i inne kra- miast – Raciborza i Opawy. (…) Podjęto też pró- je bloku wschodniego przystąpią do struktur bę określenia możliwości i potrzeb regionu raci- Unii Europejskiej i traktatu z Schengen, borsko-opawskiego istotnych dla funkcjonowania a wszelkie bariery celne, graniczne i na ryn- tego obszaru przygranicznego w strukturach Unii ku pracy przestaną istnieć. Europejskiej, a także dziedzin rozwoju obu miast i sąsiednich gmin o istotnym znaczeniu dla szyb- Ostatnie dwadzieścia lat zarówno w Pol- kiego i możliwie bezkolizyjnego procesu integracji sce jak i w Czechach były okresem wie- w ramach Unii”1. lu intensywnych przemian politycznych i społeczno-gospodarczych. Realizacja wielu Te słowa dowodzą, iż były to pierwsze roz- spraw, które przed rokiem 1989 wydawały się ważania władz Raciborza i Opawy na te- niemożliwe, w tym współpraca Polski i Czech mat możliwości utworzenia na tych obsza- z krajami członkowskimi UE oraz kraja- rach związku gmin partnerskich z Polski mi byłego bloku radzieckiego, stawała się i Czech na wzór tych funkcjonujących już z upływem lat bardziej realna. Ten okres dał w Europie Zachodniej. Próby te pozwoliły również początek rozwojowi jakże ważnej dla w kolejnych latach na wykreowanie pozy- nas wszystkich współpracy transgranicznej. tywnych modeli współpracy transgranicznej Wszystkie próby podejmowane w tamtych cza- pomiędzy Raciborzem i Opawą oraz były sach przez władze samorządowe gmin przy- pierwszym i najważniejszym krokiem, któ- granicznych dążące do powstawania struktur ry w 1998 roku doprowadził do utworzenia wpisujących się w szeroko rozumianą integra- dwóch Stowarzyszeń oraz powołania do „ży- cję europejską są dziś powodem do dumy i po- cia” Euroregionu Silesia. zwalają na dokonywanie podsumowań. Zamiarem niniejszej publikacji jest przed- Do powstania niniejszej publikacji skło- stawienie czytelnikowi zakresu działalności niła nas już dziesiąta rocznica podpisa- Euroregionu Silesia od jego początków do nia w dniu 20 września 1998 roku umowy dnia dzisiejszego. Jest również próbą odpo- o utworzeniu Euroregionu Silesia. Kiedy wiedzi na pytanie czy główny cel jaki wyzna- w roku 1996 władze Raciborza i Opawy czyli jego założyciele w dokumencie statuto- zorganizowały konferencję pod tytułem wym określony jako: „wspieranie i realiza- „Region Opawa-Racibórz. Historia i per- cja współpracy polsko-czeskiej na obszarze spektywy w Unii Europejskiej” nikt nie był regionu przygranicznego polskiego Śląska do końca pewny, czy uda się stworzyć Euro- i czeskiego Śląska oraz Moraw w celu zmniej- region Silesia i jaka będzie jego rola w in- szenia negatywnego wpływu istniejącej gra- 1 „Region Opawa – Racibórz. Historia i perspektywy w UE”. Materiały z międzynarodowej konferencji w Raciborzu 12-13 września 1996 pod red Heffner K., Opole 1996 7 nicy państwowej, zapewnienia równomierne- płynnej integracji tego obszaru w ramach go rozwoju obszaru przygranicznego na obu Unii Europejskiej” jest w pełni realizowany stronach granicy i tym samym umożliwienia w tej część polsko-czeskiego pogranicza. W imieniu Euroregionu Silesia Prezes Zarządu Stowarzyszenia Gmin Dorzecza Górnej Odry Mirosław Lenk 8 1. HISTORIA EUROREGIONU SILESIA 1.1 Warunki historyczne powstania wspólnego rozwoju historycznego. Do podzie- Euroregionu Silesia lenia tego jednolitego terytorium granicą państwową doszło dopiero w 1742 roku, gdy Euroregion Silesia jest jednym z najmłod- Maria Teresa w wojnie z królem Prus Fryde- szych euroregionów czesko-polskiego pogra- rykiem II Wielkim przegrała większą część nicza. Powstał we wrześniu 1998 wkrótce po Śląska. Ziemie: Raciborska, Głubczycka powstaniu dwóch sąsiednich euroregionów – i Hluczyńska przeszły pod władzę Prus, pod- Pradziad i Śląsk Cieszyński i wypełnił w ten czas gdy Ziemia Opawska i Krnowska pozo- sposób lukę na historycznym terytorium Gór- stały na terenie korony czeskiej pod władzą nego Śląska. Habsburgów austriackich i stały się częścią tzw. Śląska Czeskiego (czasem nazywane- go też Śląskiem Austriackim). Powstanie granicy państwa spowolniło w ten sposób i w końcu zatrzymało rozwój wzajemnych kontaktów. Nawet wynik II wojny światowej nie połączył tego podzielonego terytorium – Górny Śląsk stał się częścią Polski, a Śląsk Czeski częścią Czechosłowacji. Rozwojowi kontaktów mieszkańców po obu stronach granicy nie sprzyjała też przynależność obu krajów do tzw. obozu socjalistycznego. Mimo, że oba kraje dzieliła tylko „zielona granica“, pogranicze było pilnie strzeżone, przekraczanie granicy było możliwe tylko w miejscach oficjalnych przejść granicznych, których było bardzo mało, i było związane z wieloma formalnościami. Naturalne, co- dzienne kontakty najbliższych sąsiadów były wykluczone. Z tego powodu prawdziwa czesko-polska współpraca na tym terenie mogła się zacząć rozwijać dopiero po 1989 roku w związku ze zmianami demokratycznymi w obu krajach. Najpierw miała charakter indywidualnej współpracy partnerskiej poszczególnych gmin i miast, stopniowo jednak zyskiwała charakter regionalny. Po początkowych rozważaniach i rozmowach o utworzeniu wielkiego eurore- gionu „Opolsko-Morawsko-Śląskiego” dnia Dziewczyna w stroju górnośląskim 3 listopada 1997 została podpisana dekla- racja przedstawicieli