1980/1 Tez Ad
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ EDEBĠYAT FAKÜLTESĠ SANAT TARĠHĠ BÖLÜMÜ LĠSANS TEZLERĠ KATALOĞU Katalog No : 1980/1 Tez Adı : KONYA‟DAKĠ 13. YY. ĠSLAMĠ YAPILARINDA KULLANILAN DEVġĠRME MALZEMELER Hazırlayan : Ali BAġ Danışman : Doç. Dr. Yılmaz ÖNGE Sayfa : 59 Fotoğraf : 46 Çizim : - AÇIKLAMA GiriĢ bölümü, Grek döneminden baĢlayıp, Roma, Ġslam ülkeleri ve Anadolu Selçuklularında, devĢirme malzeme kullanma geleneğine ayrılmıĢtır. Konya‟daki 13. yy. Ġslami yapılarında kullanılan antik malzemeler iki baĢlık altında toplanır: A- Bugün mevcut olmayan yapılardaki malzemeler. B- Bugün mevcut olan yapılardaki malzemeler. Mimari biçimlerine göre incelenen antik malzemeler ise Ģunlardır: 1- Sütun, sütun baĢlığı ve kaidesi. 2- Lahitler 3- Kapı ve pencere çerçevesi (söve, lento, eĢik) 4- Duvar örgüsünde kullanılan diğer malzemeler 1 Antik malzeme kullanma geleneğinin Selçuklulardan sonraki Ģekli, Osmanlı ve Beylikler dönemi olarak incelenirken,. Sonuç bölümünde de Konya ve çevresinin Neolitik çağdan itibaren çok değiĢik kültür ve medeniyetlerin akımına uğradığı, bu sebeple DevĢirme malzemeleri Türk Sanat tarihi içindeki yerine değinilir. Katalog No : 1980/2 Tez Adı : DENĠZLĠ‟DE ÜÇKUYU VE KUYUCAK KĠLĠMLERĠ Hazırlayan : Nizami ÇIBUK Danışman : Doç. Dr. Yılmaz ÖNGE Sayfa : 44 Fotoğraf : 19 Çizim : 10 AÇIKLAMA Kilimin kelime anlamı ve ilk çağlardan itibaren bu dokumanın tarihçesi, Anadolu kilimlerinin aĢiret, bölge ve milliyet isimleriyle sınıflaması yapılıp, geleneksel olarak kullanılan motifler hakkında bilgi verilir. Bu bölümün ardından incelenen konular, Denizli Üçkuyu ve Kuyucak köylerinde: a- Kilimcilik geleneği b- Kilim yapımı c- Kilim tipleri ve motifleri‟dir. Sonuç bölümünde ise kilim sanatına çeĢitli yönlerden yapılan katkılar ve eski kilim örneklerini korunması gerekliliği üzerinde durulur. Konya‟daki 13. yy. Ġslami yapılarında kullanılan antik malzemeler iki baĢlık altında toplanır. 2 Katalog No : 1980/3 Tez Adı : UġAK ULU CAMĠĠ Hazırlayan : Lütfi KAYA Danışman : Doç. Dr. Yılmaz ÖNGE Sayfa : 29 Fotoğraf : 20 Çizim : 1 AÇIKLAMA UĢak Ulu Camii‟nin bulunduğu yer belirlendikten sonra, yaptıran ve mimarı hakkında bilgiler, kitabesinden faydalanılarak verilir. Son cemaat mahalli, harim planı. Mihrap, vaiz kürsüsü, minare ve minber, caminin süslemesi ve geçirdiği onarımlara da kısaca değinilir. Sonuç kısmında genel olarak incelenen Ulu Camiler yer alır. Bunlar: a) Ümeyye Camii b) Mescid-ül Aksa c) 9. yy. Abbasiler döneminden Samarra Camii d) Diyarbakır, Niğde, Malatya, Sivas Ulu Camileri‟dir. 3 Katalog No : 1980/4 Tez Adı : ESKĠ ERZĠNCAN‟DAN GÜNÜMÜZE KALMIġ BAZI MĠMARĠ ESERLER Hazırlayan : Halil KOġAR Danışman : Doç. Dr. Yılmaz ÖNGE Sayfa : 67 Fotoğraf : 57 Çizim : 6 AÇIKLAMA GiriĢ bölümü, baĢlangıcından günümüze Erzincan‟ın kısa tarihçesine ayrılmıĢtır. Erzincan‟da yaĢamıĢ ve geniĢ bir dinsel kültüre sahip olan Terzi Baba‟nın yaĢamı ve kiĢiliği çeĢitli kaynaklar yardımıyla anlatılmıĢtır. Bundan sonra gelen atın mezar Kaledibi Kümbeti‟dir. Sosyal yapılar ise, Çadırcı Hamamı ile baĢlatılmıĢtır. Hamamın bulunduğu yer, mimari özellikleri anlatıldıktan sonra kısaca Bey Hamamına da değinilmiĢtir. Ġncelenen yapılar içerisinde Erzincan kalesi de yer alır. M.S. 9. yy‟da yapımına baĢlandığı belirtilen kale, hem tarihi hem de günümüzdeki haliyle değerlendirilmiĢtir. Son olarak Ganizade ÇeĢmesi‟nden bahsedilerek çok kısa bilgiler verilmiĢtir. 4 Katalog No : 1980/5 Tez Adı : KONYA‟DA TEK KUBBELĠ BAZI SELÇUKLU MESCĠTLERĠ Hazırlayan : Aziz NALDEMĠRCĠ Danışman : Doç. Dr. Yılmaz ÖNGE Sayfa : 85 Fotoğraf : 53 Çizim : 15 AÇIKLAMA GiriĢ, birbiriyle ilgili dört bölümden oluĢturulmuĢtur. Birinci kısımda, “Mescit”in Araplar ve Ġslam dünyasındaki yeri, özellikleri anlatılmıĢtır. Ġkinci kısımda da “Tek Kubbeli Mescitlerin Ġslam Mimarisindeki Yeri”ne değinilmiĢtir. Üçüncü kısımda ise “Anadolu Mimarisinde Tek Kubbeli Mescitler” yer almıĢtır. Son kısımda genel olarak Tek Kubbeli Mescitlerin Anadolu Selçuklu Mimarisinde kazandığı özellikler, Anadolu‟nun çeĢitli yerlerinde yer alan mescitler örnek verilerek açıklanmıĢtır. Konya‟da yer alan tek kubbeli Selçuklu mescitlerinin mimari biçimleri, detay özellikleri genel olarak ele alındıktan sonra, Konya‟nın farklı yerlerinde bulunan toplam 12 ayrı mescidin tanıtımı yapılmıĢtır. Bunlar: Abdülaziz Mescidi, ġekerfüruĢ Mescidi, Abdül-Mümin Mescidi, Hacı Ferruh Mescidi, BaĢarabey Mescidi, Sırçalı Mescit, Karaayî Mescidi, Ġnce Minareli Medrese Mescidi, Hoca Hasan Mescidi, Beyhekim Mescidi, Turut Mescidi (Cemel Ali Dede Mescidi)‟dir. Mescitler kısa tarihçeleri, mimari, plan ve süsleme özellikleriyle ayrı ayrı incelenmiĢtir. 5 Katalog No : 1980/6 Tez Adı : SĠLLE ÇARġI HAMAMI Hazırlayan : Uğur TERZĠOĞLU Danışman : Doç. Dr. Yılmaz ÖNGE Sayfa : 73 Fotoğraf : 39 Çizim : 4 AÇIKLAMA Konya‟ya bağlı Sille Bucağı‟ndan ve tarihinden söz edildikten sonra, hamamlarla ilgili olarak eski Yunanistan‟dan baĢlayıp Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemleri hakkında bilgi verilmiĢtir. Türklerin sosyal hizmet anlayıĢıyla inĢa ettikleri belirtilen hamamlar; a- KullanılıĢ biçimleri, b- Mimari kuruluĢ düzeni c- ĠnĢa malzeme ve yapı teknikleri d- Aydınlatma sistem ve planları son derece detaylı olarak ele alınmıĢtır. Ġkinci kısımda Sille ÇarĢı Hamamı‟nın kitabesi açıklanmıĢtır. Hamamın dıĢ mimarisi çeĢitli cepheleriyle ve iç mimarisi erkekler ve kadınlar bölümü ayrı ayrı olmak üzere incelenmiĢtir. Yapıda görülen muhtelif onarımlara da değinildikten sonra, sonuçta Meram Hasbey hamamı ile bir karĢılaĢtırma yapılmıĢtır. Ayrıca yine Sille‟de ikinci bir “Çifte Hamam” kabul edilen SubaĢı Hamamı hakkında da bilgi verilmiĢtir. 6 Katalog No : 1982/1 Tez Adı : DĠYARBAKIR ULU CAMĠĠ Hazırlayan : Abdurrahman BEKÇĠ Danışman : Doç. Dr. Yılmaz ÖNGE Sayfa : 35 Fotoğraf : 20 Çizim : 4 AÇIKLAMA GiriĢ bölümünde Diyarbakır‟ın kısa tarihçesinden sonra Diyarbakır Ulu Camii ve külliyesinin genel tanıtımı yapılmıĢtır. Külliyenin bugün ayakta kalan parçaları olarak iki cami, iki medrese, iki maksure ile müĢtemilat ve helalar olduğu belirtilerek kaynaklardan bu yapılar hakkında çeĢitli bilgiler aktarılmıĢtır. Bundan sonra Diyarbakır Ulu Camii‟nin avlu ve harim bölümleri geniĢ biçimde incelenerek açıklanmıĢtır. Orta avlunun doğu kapısında yer alan kitabe ve tercümesinin yanı sıra, aynı kapının ve avluya bakan bölümde yer alan batı portallerinin süslemeleri anlatılmıĢtır. Batı bölümünde altı revaklı üstü maksureli kısımda yer alan yazıt ve açıklaması da dahildir. Avlunun kuzey ve güney tarafı revakları, sütunları, özellikle yazıtlarıyla geniĢ açıklamalı olarak anlatılırken, avlu çevresindeki müĢtemilat ve helalar, Ģadırvan, namazgah, açık havuz hakkında kısa bilgiler yer alır. Harim ve harimin güneyindeki minareden sonra, Diyarbakır Ulu Camii, ġam Ümeyye Camii ve Selçuk Ġsa Bey Camii ile karĢılaĢtırılmıĢtır. Son olarak değerlendirme bölümünde Diyarbakır Ulu Camii‟nin Türk-Ġslam mimarisindeki yeri ve önemi anlatılmıĢtır. 7 Katalog No : 1982/2 Tez Adı : KONYA‟DA BĠR EV Hazırlayan : Ali Rıza BĠLGĠN Danışman : Doç. Dr. Yılmaz ÖNGE Sayfa : 33 Fotoğraf : 25 Çizim : 2 AÇIKLAMA Konya‟nın genel olarak tarihinden söz edildikten sonra, Türk ev mimarisinin genel özellikleri anlatılır. Özellikle, Osmanlı döneminden bahsedilerek, kat durumu, odalar, sofa, geçit ve merdiven bölümlerinin birbiriyle olan iliĢkileri anlatılır. Türk evi plan tipleri ayrı bir baĢlık altında incelenir. Dört ayrı tipte gruplanan planlar ayrı ayrı açıklanır. Konya‟da Meram‟da yer alan ve “Kadızadeler evi” olarak bilinen tarihi yapının mimari özellikleri hakkında bilgi verilir. Bu ev oldukça geniĢ biçimde ele alınarak; a- Bulunduğu yeri b- Yapı malzemesi ve tekniği c- Plan özelliği d- Bugünkü durumu aktarılır. 8 Katalog No : 1982/3 Tez Adı : AKSARAY‟DA DARPHANE ADI VERĠLEN YER Hazırlayan : B. Ali VAROL Danışman : Doç. Dr. Yılmaz ÖNGE Sayfa : 40 Fotoğraf : 33 Çizim : 1 AÇIKLAMA Birinci bölüm, Aksaray‟ın M.Ö. 3000‟li yıllarda, Roma ve Selçuklu dönemlerine geliĢi, genel tarih çerçevesinde anlatarak, konuyu oluĢturan Darphane‟nin önce genel anlamı ve Aksaray Darphanesi‟nin yeri belirlenmiĢtir. Ġkinci bölüm, Darphane‟nin çeĢitli bölümlerine açılan koridorları da dahil edilerek, odalar ve ikinci katla beraber mimari niteliklerini aktarır. Üçüncü bölümde Merkezi Kubbe, doğudaki tonozlu eyvan, güneydoğudaki oda, ana eyvan geniĢ biçimde anlatılmıĢtır. Son bölümde bu yapının benzeri örneklerle karĢılaĢtırması yapılmıĢtır. Bunlar: plan olarak, Bursa‟da Beylikler döneminden kalan YeĢil Medrese ve Yıldırım Camii, yine Ġznik‟te bulunan Nilüfer Hatun Ġmareti ve Yakup Çelebi Zaviyesi bu karĢılaĢtırmayı oluĢturan örneklerdir. Örnekler ve yapının özellikleri dikkate alınarak Darphane‟nin tarihlendirme ve değerlendirmesi de yapılmıĢtır. 9 Katalog No : 1982/4 Tez Adı : ANADOLU MEDRESE MĠMARĠSĠNĠN GELĠġĠMĠ Hazırlayan : Ramazan YILDIRIM Danışman : Doç. Dr. Yılmaz ÖNGE Sayfa : 42 Fotoğraf : 39 Çizim : 4 AÇIKLAMA GiriĢ bölümü Hadis ve Dar-ül Hadis ile ilgili kısa bilgilere ayrılmıĢtır. Medrese eğitiminin Ġslam dünyası içindeki yerine değinilirken, mimari geliĢimi ve bu alanda çeĢitli görüĢlere sahip bilim adamlarının düĢünceleri de aktarılır. Anadolu Selçuklularının “Medrese Mimarisi”ne katkıları ve medrese geliĢimi: a- Artuklu, b- Mengüçlü, c- DaniĢmentli döneminden itibaren ele alınır. Dar-ül Hadislerin en önemli yapısı olarak gösterilen “Ġnce Minareli Medrese”; 1- Plan, 2 Yapı elemanları, 3- Avlu, 4- Portal, 5- Örtü ve taĢıyıcı elemanlar, 6- Süsleme (TaĢ-çini) olarak incelenirken, mescit ve minare ayrı bir baĢlık altında yer alır. Sonuç kısmında Anadolu‟daki Selçuklu Mescitleri‟nin mimarlık tarihi yönünden önemine değinilir. 10 Katalog No : 1982/5