Arkusz BARANÓW (675)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PA Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PA Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz BARANÓW (675) Warszawa 2011 Autorzy: Katarzyna Siwy-Będkowska*, Zbigniew Będkowski*, Magdalena Maleszyk**, Paweł Kwecko***, Jerzy Miecznik*** Główny koordynator MGśP: Małgorzata Sikorska-Maykowska*** Redaktor regionalny planszy A: Katarzyna Strzemińska*** Redaktor regionalny planszy B: Joanna Szyborska-Kaszycka*** Redaktor tekstu: Iwona Walentek*** * – Częstochowskie Przedsiębiorstwo Geologiczne Spółka z o.o. ul. Wolności 77/79, 42-200 Częstochowa ** – Przedsiębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. ul. Berezyńska 38, 03-908 Warszawa *** – Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN............................. Copyright by PIG and MŚ, Warszawa, 2011 Spis treści I. Wstęp – Z. Będkowski ............................................................................................. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – K. Siwy-Będkowska ...................... 4 III. Budowa geologiczna – K. Siwy-Będkowska ........................................................... 8 IV. ZłoŜa kopalin – Z. Będkowski ................................................................................. 13 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – Z. Bę dkowski ................................................ 19 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin – Z. Będkowski ........................... 21 VII. Warunki wodne ....................................................................................................... 28 1. Wody powierzchniowe – K. Siwy-Będkowska, Z. Bę dkowski ............................ 28 2. Wody podziemne – K. Siwy-Będkowska ............................................................ 29 VIII. Geochemia środowiska ........................................................................................... 33 1. Gleby – P. Kwecko ............................................................................................. 33 2. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach – J. Miecznik .................................... 36 IX. Składowanie odpadów – M. Maleszyk ................................................................... 38 X. Warunki podłoŜa budowlanego – Z. Będkowski ...............................................…. 46 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – K. Siwy-Będkowska ........................................... 48 XII. Zabytki kultury – K. Siwy-Będkowska ................................................................... 56 XIII. Podsumowanie – K. Siwy-Będkowska, M. Maleszyk .............................................. 58 XIV. Literatura ................................................................................................................ 60 I. Wstęp Arkusz Baranów Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGśP) został opracowany w Częstochowskim Przedsiębiorstwie Geologicznym (plansza A) oraz Państwo- wym Instytucie Geologicznym-Państwowym Instytucie Badawczym w Warszawie i Przedsię- biorstwie Geologicznym POLGEOL SA w Warszawie (plansza B) w latach 2010–2011. Przy jego opracowywaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arku- szu Baranów Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, w skali 1:50 000 (MGGP), wykonanym w 2005 roku w Katowickim Przedsiębiorstwie Geologicznym (Olszewska, 2005). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z Instrukcją opracowania Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 (2005). Mapa geośrodowiskowa składa się z dwóch plansz: plansza A zawiera zaktualizowaną treść Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, a plansza B zawiera warstwę informacyjną „ZagroŜenia powierzchni ziemi”, opisującą tematykę geochemii środowiska i warunki do składowania odpadów. Plansza A zawiera dane zgrupowane w następujących warstwach informacyjnych: ko- paliny, górnictwo i przetwórstwo, wody powierzchniowe i podziemne, warunki podłoŜa bu- dowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Dane i oceny geośrodowiskowe zaprezentowane na planszy B zawierają elementy wiedzy o środowisku przyrodniczym, niezbędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym poszczególnych jednostek administracji państwowej. Wskazane na mapie naturalne warunki izolacyjności podłoŜa są wskazówką nie tylko dla bezpiecznego składowania odpadów lecz takŜe powinny być uwzględniane przy lokalizowaniu innych obiektów, zaliczanych do kategorii szczególnie uciąŜliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, lub mogących pogarszać stan środowiska. Informacje dotyczące zanieczyszczenia gleb i osa- dów dennych wód powierzchniowych są uŜyteczne do wskazywania optymalnych kierunków zagospodarowania terenów zdegradowanych. Mapa geośrodowiskowa Polski adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samo- rządów terytorialnych i administracji państwowej zajmujących się racjonalnym zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej treści stanowi pomoc w realizacji postano- wień ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje za- warte w mapie mogą być wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strate- gii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a takŜe w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe 3 stanowią ogromną pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych pro- gramów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Arkusz Baranów MGśP powstał w wyniku szczegółowej analizy materiałów archiwal- nych i publikowanych, zwiadu terenowego oraz konsultacji i uzgodnień dokonanych w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Lubelskiego; Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Lublinie; starostwach powiatowych w Rykach, Łukowie, Puławach i Lubartowie; urzędzie miasta i gminy w Rykach oraz w urzędach gmin: Nowodwór, UłęŜ, Adamów, Serokomla, śyrzyn, Baranów, Jeziorzany, Michów i Abramów. W sierpniu 2010 r. dokonano wizji lokalnej złóŜ i punktów występowania kopalin. In- formacje dotyczące złóŜ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opracowa- nych dla potrzeb komputerowej bazy danych o złoŜach i wystąpieniach kopalin. Mapa opra- cowana została w wersji cyfrowej. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Granice arkusza Baranów określają następujące współrzędne geograficzne: 22°00’00”–22°15’00” długości geograficznej wschodniej oraz 51°30’00”–51°40’00” szero- kości geograficznej północnej. W układzie administracyjnym omawiany obszar połoŜony jest w północno-zachodniej części województwa lubelskiego. Teren objęty arkuszem naleŜy do czterech powiatów – przede wszystkim ryckiego (część północno-zachodnia) i puławskiego (część południowo- zachodnia) oraz w niewielkiej części (w sumie około 9,5% całej powierzchni arkusza) do łu- kowskiego (północno-wschodnie naroŜe arkusza) i lubartowskiego (skrajnie wschodnia część). W granicach arkusza do powiatu ryckiego przynaleŜą gminy UłęŜ, Nowodwór i Ryki, do powiatu puławskiego naleŜą gminy Baranów i śyrzyn, powiat lubartowski reprezentowany jest przez fragmenty gminy Jeziorzany, Michów i Abramów, a powiat łukowski przez nie- wielkie części gminy Adamów i Serokomla. Pod względem geograficznym cały obszar arkusza naleŜy do prowincji NiŜu Środko- woeuropejskiego, podprowincji Nizin Środkowopolskich. Jednostkami niŜszego rzędu są tutaj makroregiony Nizina Południowopodlaska oraz Nizina Środkowomazowiecka, którego nie- wielki fragment znajduje się w zachodniej części omawianego obszaru. Makroregion Nizina Południowopodlaska dzieli się w obrębie arkusza na trzy mezoregiony: Wysoczyznę śele- chowską (część północna), Pradolinę Wieprza (wzdłuŜ rzeki Wieprz) oraz Wysoczyznę Lu- bartowską (część południowa arkusza). Makroregion Nizina Środkowomazowiecka reprezen- towany jest przez mezoregion Dolina Środkowej Wisły (Kondracki, 2001), (fig.1). 4 Fig. 1. PołoŜenie arkusza Baranów na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2001) 1 – granice prowincji; 2 – granice makroregionów; 3 – granice mezoregionów; Prowincja NiŜ Środkowoeuropejski, podprowincja Niziny Środkowopolskie Mezoregiony Niziny Środkowomazowieckiej: 318.75 – Dolina Środkowej Wisły, 318.77 – Równina Kozieniecka Mezoregiony Wzniesień Południowomazowieckich: 318.86 – Równina Radomska Mezoregiony Niziny Południowopodlaskiej: 318.95 – Wysoczyzna śelechowska, 318.96 – Równina Łukowska, 318.97 – Pradolina Wieprza, 318.98 – Wysoczyzna Lubartowska Prowincja WyŜyny Polskie, podprowincja WyŜyna Lubelsko-Lwowska Mezoregiony WyŜyny Lubelskiej: 343.11 – Małopolski Przełom Wisły, 343.12 – PłaskowyŜ Nałęczowski Wysoczyzna śelechowska to falista równina z pojedynczymi wzniesieniami, osiągają- cymi w swej środkowej części rzędne przekraczające 180 m n.p.m. Pradolina Wieprza obej- muje dolny odcinek rzeki oraz jej prawostronnego dopływu – rzeki Tyśmienicy. Dolina ma szerokość około 4–6 km. W trakcie zlodowacenia warty odpływały nią do dorzecza Prypeci wody fluwioglacjalne. Do pradoliny przylega od południa Wysoczyzna Lubartowska, którą moŜna opisać jako zdenudowaną powierzchnię morenową urozmaiconą ostańcami zbudowa- nymi ze Ŝwiru. Kulminacje te osiągają wysokość 160–180 m, a niektóre do 200 m. Dolina Środkowej Wisły ciągnie się od przełomu rzeki Wisły powyŜej Puław do War- szawy. Dolina ma szerokość 10–12 km, przy czym rzeka płynie w pobliŜu lewego zbocza 5 doliny. Rzeka płynie tu w szerokim korycie (do 1 km), w którym utworzyły się mielizny i kępy. Na lewym brzegu występuje szeroki zalewowy taras łąkowy, chroniony wałem przeciwpowo- dziowym.