Kajakiem przez Pradolinę Wieprza

Przewodnik dla kajakarzy: Baranów – Kośmin – Dęblin System oznakowania szlaku kajakowego na rzece Wieprz

Znaki związane z turystyką kajakową na rzece Wieprz składają się z tablic informacyjnych oraz znaków informacyjnych, które informują kajakarzy o miejscach wodowania, postojowych, możliwości uzupełnienia zapasów, kilometrażu pozostałego do ujścia rzeki czy zagrożeń na rzece. Kajakiem przez Pradolinę Wieprza

Przewodnik dla kajakarzy: Baranów – Kośmin – Dęblin Kajakiem przez Pradolinę Wieprza

Podane w przewodniku orientacyjne czasy spływu nie obejmują czasu potrzebnego Wstęp na zwiedzenie wymienionych w tekście miejscowości i atrakcji turystycznych. Na kajakowym szlaku są miejsca, gdzie turysta może się zatrzymać, wysiąść z kajaka, odpocząć, wybrać się na spacer po okolicy i zwiedzić zabytki. A romantycy przed powro- tem do codzienności mogą zebrać myśli i siły w ciszy zachodów słońca i zapachu nadwie- Przewodnik jest zaproszeniem na Lubelszczyznę, na spływy kajako- przańskich łąk. we dolnym odcinkiem rzeki Wieprz na długości blisko 40 km, od miejscowości Baranów do Dęblina. Tutaj rzeka płynie przez obszary Spływy kajakowe ułatwiają zna- o unikatowych walorach przyrodniczych i kulturowych, tj. przez te- ki informacyjne i ostrzegawcze oraz reny objęte ochroną Natura 2000 i Obszar Chronionego Krajobrazu tablice informacyjne zamontowane nad brzegiem rzeki w miejscach odpo- „Pradolina Wieprza”. czynku i wodowania kajaków. Należy sądzić, że stan infrastruktury kajakowej Spływy kajakowe na dolnym Wieprzu, przy normalnym stanie poziomu rzeki, są nie- na dolnym Wieprzu będzie się popra- zwykle bezpieczne, łatwe i sprawiają turystom wiele przyjemności. Szerokość koryta rzeki wiał z każdym rokiem. Przewiduje się wynosi co najmniej kilkanaście metrów. Nie ma tu przeszkód hydrotechnicznych (betono- powstanie kolejnych przystani kajako- wych progów, jazów itp.) i nie musimy przenosić kajaków, co jest dużym udogodnieniem. wych, pól biwakowych i noclegów. Uczestnikami spływów mogą być osoby w każdym wieku. Mamy nadzieję, że ten Przewodnik, Podczas wypraw kajakiem niezwykłe wrażenie robią liczne meandry rzeki oraz urocza zachęci turystów do aktywnego wypo- przyroda z bogatą roślinnością i licznym ptactwem. To dlatego tutaj wyznaczono Obszar czynku na Lubelszczyźnie a firmy świad- Chronionego Krajobrazu „Pra- czące spływy kajakowe zainspiruje do dolina Wieprza” a część dorzecza przygotowania kompleksowych pakie- Wieprza (tzw. „Dolny Wieprz”) tów pobytowych. objęta jest programem Natura

2000. Podróż kajakiem umożliwia Na stronie internetowej www.kajakiempowieprzu.pl znajdziecie więcej informacji na także poznanie wielu ciekawych temat turystyki kajakowej na Wieprzu. miejsc i miejscowości – ich historii i cennych zabytków. Zapraszamy na szlak i życzymy udanego wypoczynku. Na proponowanym odcinku

dolnego Wieprza (Baranów – Boro- Przewodnik powstał w ramach projektu pn. „Wydanie materiałów informacyjnych dotyczących wa/Dęblin) możecie zaplanować sieciowych produktów turystycznych na obszarze Trójkąta Turystycznego Kazimierz Dolny – wyprawy jedno- lub dwudniowe Nałęczów – Puławy” zrealizowanego przez Społeczne Towarzystwo Oświatowo – Kulturalne Gmi- ny Żyrzyn. Projekt jest współfinansowany przez Szwajcarię w ramach Szwajcarskiego Programu (np. z noclegiem w Kośminie). Współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej.

4 5 Odcinek: Baranów – Strzyżowice – Kośmin Kajakiem przez Pradolinę Wieprza Punkt wodowania kajaków

Informacja turystyczna WARSZAWA Tablica ze szlakami turystycznymi RYKI

Miejsce odpoczynku SARNY OSMOLICE Obiekt zabytkowy e372 48 Kościół Wieprz Wieprz

dęblin Strzyżowice Obszar

Chronionego Krajobrazu POGONÓW kośmin baranów GŁUSIEC „Pradolina Wieprza” Muzeum Sił Powietrznych Twierdza z MOTOGA Deblin epr Wi 17 PODWIERZBIE SĘDOWICE

ZAJEZIERZE

bobrowniki skoki niebrzegów

Wisła

Wieprz OBŁAPY Borowa NIECIECZ BOREK

Legenda

Punkt wodowania kajaków

Informacja turystyczna

Tablica ze szlakami turystycznymi

Miejsce odpoczynku

Obiekt zabytkowy

Kościół

6 7 Kajakiem przez Pradolinę Wieprza

Informacje o rzece Wieprz

Wieprz to rzeka o łącznej długości 303 km. Jest prawostronnym dopływem Wisły o powierzchni dorzecza – 10 415 km2. Wypływa na Roztoczu Środkowym, na wysokości 273 m n.p.m., wśród bagni- stych łąk, z Jeziora Wieprzowego w Wieprzowie Tarnawackim (re- zerwat - Tarnawatka Tartak), około 5 km na północ od Tomaszowa Lubelskiego.

Ważniejsze dopływy Wieprza to: Tyśmienica (75 km), Bystrzyca (70,3 km), Świnka (39,5 km), Giełczew (44,8 km), Wolica (41,6 km), Łabuńka (35,4 km) i Pór (52,6 km). Koryto rzeki Wieprz zachowało naturalny, silnie meandrujący charakter. Towarzy- szą mu liczne starorzecza i zastoiska. W dolinie rzeki położonych jest kilka kompleksów rzany, Kock, Michów, Puławy, Ryki, Żyrzyn i obejmuje powierzchnię 8 182,3 ha. To obszar stawów. W dnie doliny dominują rozległe ekstensywnie użytkowane łąki o zmiennym specjalnej ochrony siedlisk występującego tu ptactwa migrującego. uwilgoceniu. Lokalnie występują płaty łęgów Naturalna dolina Wieprza to najlepszy przykład „półnaturalnego krajobrazu du- i zakrzaczeń wierzbiowych oraz płaty muraw na- żej doliny rzecznej” w tej części Polski. Dolina pełni funkcję korytarza ekologicznego piaskowych. o randze krajowej. Jest ważną ostoją sie- Północna część zlewni Wieprza pokryta jest dlisk podmokłych i okresowo zalewanych utworami czwartorzędowymi pochodzenia lo- łąk. Stwierdzono występowanie 7 rodza- dowcowego (gliny zwałowe, piaski wodnolodow- jów siedlisk przyrodniczych zajmujących cowe, utwory zastoiskowe), tworzącymi ciągłą łącznie 37% obszaru. W ostoi znajduje się pokrywę. W dolinie rzeki i dolinach jej dopływów jedyne istniejące w Polsce, stanowisko wzystępują holoceńskie zastoiskowe, fluwialne zastępcze marsylii czterolistnej. Ponadto i organiczne utwory. występuje tu 7 gatunków chronionego Część dorzecza Wieprza (tzw. Dolny Wieprz) ptactwa (uszatka błotna, trzmielojad, objęta jest programem Natura 2000. Jest to obszar błotniak łąkowy, błotniak stawowy, bo- położony na terenie gmin: Baranów, Firlej, Jezio- cian czarny, bielik i bączek), jak również

8 9 Kajakiem przez Pradolinę Wieprza

takie chronione rośliny, jak: łęg wierzbowy, łęg topolowy, łęg olszowo-jesionowy i kwietne murawy kserotermiczne. Wśród roślin wodnych na uwagę za- sługują: woliffia bezkorzenio- wa, salwina pływająca, gałążel żółty i rosiczka okrągło listna. W dolinie zamieszkują też bo- bry i wydry, co jest wyraźnie widoczne w nadbrzeżnym krajobrazie – żeremia i nory spotyka się tutaj powszechnie. W czystych wodach Wieprza zwraca uwagę obfitość ryb. Spotyka się tutaj zarów- no gatunki pospolite, jak i odmiany szlachetne. Występowania dorodnych okazów szczupaka, sandacza czy suma potwierdzają coraz liczniejsi wędkarze. Dolny Wieprz jest też ważną ostoją ptaków wodno - błotnych. Rozległy, otwarty teren ma bardzo duże walory krajobrazowe.

10 11 Punkt wodowania kajaków

Informacja turystyczna WARSZAWA Tablica ze szlakami turystycznymi RYKI Kajakiem przez Pradolinę Wieprza

Miejsce odpoczynku SARNY OSMOLICE Obiekt zabytkowy e372 48 Kościół Wieprz Wieprz dęblin Strzyżowice

Obszar Chronionego Krajobrazu POGONÓW kośmin baranów GŁUSIEC „Pradolina Wieprza” Muzeum Sił Powietrznych Twierdza z MOTOGA Deblin epr Wi WILCZANKA 17 SKRUDKI PODWIERZBIE SĘDOWICE PARAFIANKA

ZAJEZIERZE Wyprawa kajakiem po rzece Wieprz z Baranowa do Kośmina dostar- bobrowniki CEZARYN LUBLIN cza turystom wielu niezapomnianych wrażeń. Na tym dystansie rze- skoki niebrzegów ka silnie meandruje co sprawia, że płynąc wielokrotnie zmieniamy Odcinek: Wisła kierunek podróży. Spływ w otoczeniu pięknej przyrody jest niezwy- Baranów – Strzyżowice – Kośmin Wieprz kle przyjemny. OBŁAPY Dystans: Czas spływu: Borowa NIECIECZ 20,5 km około 4 h 30 min Początek tego odcinka, czyli miej- cząć wyprawę. Przed słońcem koniecz- BOREK sce do wodowania kajaków, znajduje nie zalecamy nakrycie na głowę. się w Baranowie, około 1,5 km od Zanim jednak wyruszymy z nurtem centrum miejscowości (ul. Rynek wraz rzeki warto zwiedzić Baranów albo na- z parkingiem). Można do niego doje- wet zatrzymać się na dłużej niż jeden chać kierując się od ulicy Rynek na pół- dzień i zobaczyć także okolice tej miej- noc ulicą Błotną. Następnie za stawami scowości. Zachęca do tego jej ciekawa skręcamy w lewo na drogę utwardzo- historia, zabytki, szlaki turystyczne (pie- ną kruszywem. Stąd jedziemy kilkaset sze, rowerowe, konne, ornitologiczne) metrów nad brzeg rzeki Wieprz gdzie oraz coraz dynamiczniej rozwijająca się znajduje się tablica informacyjna z mapą baza noclegowa. i znakiem wskazującym miejsce do wo- Spacer po Baranowie polecamy Początek spływu w Baranowie dowania kajaków. Tutaj możemy rozpo- szlakiem questu (wyprawy odkryw-

12 13 Odcinek: Baranów – Strzyżowice – Kośmin Kajakiem przez Pradolinę Wieprza

właścicieli miasta spowodował zniszczenie późnobarokową o półkolistym sklepieniu. obiektu i jednocześnie upadek innowier- Przy prezbiterium znajdują się dwie zakry- stwa w Baranowie. W 1591 r. zrujnowany stie. Co ciekawe, wystrój wnętrza zacho- obiekt odbudowali następni właściciele wał się z okresu budowy. Umieszczono miasteczka: Andrzej i Mikołaj Ponętowscy. tu siedem ołtarzy barokowych. W ołtarzu Konsekracja odrestaurowanej parafii odby- głównym znajduje się obraz Matki Boskiej ła się w 1612 r. za sprawą biskupa Andrzeja Częstochowskiej z Dzieciątkiem oraz wize- Próchnickiego. runek św. Jana Chrzciciela. Po lewej stronie Obecny kościół p.w. św. Jana Chrzcicie- nawy w ołtarzach bocznych umieszczono la wraz z dzwonnicą i murem z czterema ka- obrazy Matki Bożej, św. Antoniego i św. pliczkami wybudowano w okresie późne- Pawła Apostoła, a po prawej – Najświęt- go baroku w latach 1764-1781 na miejscu szego Serca z figurą i z obrazami Ofiarowa- dawnej drewnianej świątyni, prawdopo- nia Pana Jezusa oraz św. Piotra Apostoła.

Na spływie w Baranowie dobnie według projektu Józefa Gringenber- Dzięki wykonanym ostatnio pracom re- ga. Świątynia jest budowlą jednonawową, nowacyjnym kościół odzyskał swój dawny ców) pn. „Baranów – podróż w czasie”. nów, które powstało na miejscu wsi Lasko- Instrukcję do questu można pobrać ze wice, przy trakcie prowadzącym z Lublina strony www.zielonypierscien.pl a następnie przez Kurów do przeprawy promowej na wydrukować w formie ulotki. Na stronie Wieprzu. Baranów otrzymał wówczas pra- www.krainarowerowa.pl znajdziecie wa magdeburskie. Nowe miasto stało się także link do pobrania bezpłatnej aplika- ważnym ośrodkiem targowym dzięki przy- cji mobilnej na smartfona lub iphona pn. wilejom królewskim nadanym w 1553 r. „Questy w Krainie Rowerowej”, w któ- Od tego czasu targi odbywały się co tydzień rej znajduje się quest po Baranowie. Szlak w poniedziałki a jarmarki trzy razy do roku, prowadzi przez najciekawsze miejsca Ba- co przyczyniło się do rozwoju gospodar- ranowa i umożliwia aktywne poznawanie czego miejscowości. miejscowości przez rozwiązywanie różnych W 1549 r. z fundacji Piotra Firleja po- zadań. wstał drewniany kościół parafialny p.w. Historia tej nadwieprzańskiej miejsco- Najświętszej Marii Panny i św. Jana Chrzci- wości datuje się od 13 listopada 1544 r. ciela. Jego syn Mikołaj (protestant) na pra- kiedy Piotr Firlej, wojewoda lubelski i ruski, wie 40 lat zmienił parafię katolicką na zbór wydał dokument lokacyjny dla miasta Bara- kalwiński. Jednak brak wsparcia ze strony Kościół barokowy w Baranowie

14 15 Odcinek: Baranów – Strzyżowice – Kośmin Kajakiem przez Pradolinę Wieprza

blask. Warto go zwiedzić będąc w Barano- Baranów słynie z tradycji garncarskich wie. Świątynia znajduje się w centrum, sięgających XVI w. Rozwojowi rzemiosła przy ul. Rynek. w tym miejscu towarzyszył odpowiedni W pierwszej połowie XVII w. w Bara- surowiec – glina, której pokłady znajdo- nowie widoczny był napływ dużych grup wały się w Baranowie i najbliższej okolicy. ludności żydowskiej. W tym czasie po- Do końca XX w. garncarstwem zajmowali wstała synagoga i kirkut oraz, obok istnie- się tu spadkobiercy dawnych rodzinnych jącej szkoły parafialnej, szkoła żydowska. tradycji wykonywania tego rzemiosła. W drugiej połowie XIX w. miasteczko traci Tworzyli oni m.in.: dzbany, donice, gar- rangę ośrodka handlowego. W wyniku nuszki, skarbonki, dwojaczki, flakony oraz represji carskich po powstaniu stycznio- zabawki dla dzieci – kogutki i piszczałki. wym w 1870 r. Baranów utracił prawa Z historią garncarstwa w Baranowie moż- miejskie. Po I Wojnie Światowej pogłębia na zapoznać się odwiedzając Izbę Tradycji się proces ubożenia rodzin i migracji do utworzoną przy Gminnym Centrum miast młodszego pokolenia w poszuki- Kultury w Baranowie przy ul. Rynek waniu pracy. Okres II Wojny Światowej (tel. kontaktowy: 81 883-40-27). Znajdują zaznaczył się w Baranowie masową eks- się w niej zbiory dawnych mistrzów, do- terminacją ludności żydowskiej. kumenty, cenne pamiątki oraz fotografie

Tradycje garncarskie w Baranowie

16 17 Odcinek: Baranów – Strzyżowice – Kośmin Kajakiem przez Pradolinę Wieprza

których przylegają łąki, pastwiska i nad- skółki brzegówki. Przy okolicznych stawach rzeczne zarośla. Bardziej strome brzegi rzeki swoje miejsca do gniazdowania mają gęsi, porastają zarośla wiklinowe, łęgi wierzbo- krzyżówki, łyski, kokoszki i głowienki. A szu- wo-topolowe oraz olsy. Tutaj można zoba- wary są schronieniem dla perkozów, które czyć wiele roślin i zwierząt objętych ochro- wiosną możemy podziwiać podczas wido- ną gatunkową. wiskowych tańców godowych. W zwartych Co roku wiosną Wieprz zalewa niemal kompleksach olsów gnieździ się największa całą dolinę. Powstają wtedy wspaniałe wa- z naszych sów – puchacz. runki dla migrujących tędy ptaków blasz- Na całym odcinku spływu, zwłaszcza kodziobych i siewkowych. Można tutaj wiosną i w czasie wakacji, towarzyszyć spotkać liczne stada gęsi, kaczek i ptaków wam będą ptasie koncerty. Częstym wi- brodzących. Stanowiska lęgowe mają tu dokiem są także kaczki lub łabędzie nieme m.in. brodziec piskliwy, łabędź niemy, per- płynące rzeką w bezpiecznej odległości od koz dwuczuby, sieweczka rzeczna i obrożna, kajakarzy. bąk, gągoł, nurogęś oraz kaczki. A urwiste, Spływając Wieprzem zachowajmy przekazane przez rodziny garncarzy. Or- Na wysokości Baranowa, po prawej piaszczyste brzegi rzeki, które podczas spły- szczególną ostrożność i zdrowy rozsądek. ganizowane są tu także warsztaty garn- stronie Wieprza (około 5 km od mostu na wu będziecie widzieć, zamieszkują w wyko- Na rzece spotkamy mielizny a tuż obok nich carskie dla dzieci i dorosłych. Obecnie rzece) położona jest miejscowość Ułęż. panych przez siebie norach - zimorodki i ja- nawet kilkumetrowe głębiny. Zalecamy tradycje garncarskie kontynuuje lokalny Jeśli macie czas warto ją odwiedzić, aby mistrz, Władysław Jerzy Maśny. zobaczyć chociażby klasycystyczny pałac Przez Baranów i jego okolice przebie- z początku XIX w. (obecnie jest tam sie- ga sieć oznakowanych pętli rowerowych dziba gminy), który jest miniaturą war- jako fragment Krainy Rowerowej (sieć szawskiego Belwederu. szlaków rowerowych o długości ponad Z miejsca, w którym rozpoczynamy 500 km, więcej informacji na www.kra- spływ kajakowy w Baranowie, możemy inarowerowa.pl). Do dyspozycji turystów podziwiać niezwykły krajobraz na rozle- są także szlaki konne i ornitologiczne. głe łąki i pastwiska. Tereny te znajdują się O mapy i przewodniki turystyczne oraz w sieci Natura 2000 i w Obszarze Chro- informacje dotyczące wypożyczalni kajaków nionego Krajobrazu „Pradolina Wieprza”. i miejsc noclegowych w okolicach Barano- Rzeka na tym odcinku płynie doliną, której wa można zapytać w Punkcie Informacji szerokość osiąga nawet 6 km. Turystycznej w Kośminie nad Wieprzem Charakterystycznym elementem krajo- (dworek Kossaków, tel. 81 50 16 140). brazu są starorzecza, zakola i meandry, do

18 19 Odcinek: Baranów – Strzyżowice – Kośmin Kajakiem przez Pradolinę Wieprza

zatem odpoczynek we wskaza- Za Strzyżowicami po minię- nych oznakowaniem miejscach. ciu mostu, który znajduje się na Pierwsze z nich znajduje się na drodze krajowej nr 17, do Ko- wysokości miejscowości Białki śmina mamy jeszcze około 15 Dolne – Osmolice, na prawym minut. Przystań „Kośmin” brzegu rzeki, po pokonaniu znajdziecie na lewym brzegu około 9 km od startu w Baranowie. rzeki Wieprz. Tutaj koniecznie trzeba Następny odpoczynek można za- się zatrzymać. W tym miejscu znajduje planować w Strzyżowicach, na się m.in. dworek wybudowany przez lewym brzegu Wieprza, około 3 km Kossaków, w którym urodziła się znana przed docelową przystanią w Kośminie. pisarka, Zofia Kossak. Pomost dla kajakarzy w Kośminie Zatrzymamy się w malowniczym zakolu Dobijanie kajakami do brzegu jest rzeki gdzie brzeg jest bardzo łagodny bezpieczne. Przy znaku „Kośmin” należy i łatwo można wyciągnąć kajaki. Strzyżo- płynąć kilkadziesiąt metrów szerokim położonego w niezwykle malowniczym rystycznych w okolicy, możecie na polanie wice to wieś, która w XIX w. należała do rowem do stawu gdzie jest zamonto- zakolu rzeki. Między dworkiem a Wieprzem rozbić namiot i zanocować. Zarządca tego dóbr w Kośminie. Pierwsze wzmianki wany wygodny drewniany pomost. na rozległej polanie w otoczeniu drzew terenu, Lokalna Grupa Działania o tej miejscowości pochodzą z 1375 r. Po wyjściu na brzeg znajdziecie się na urządzone jest dla turystów miejsce wy- „Zielony Pierścień” (tel.: 81 50 16 140; jako własności Skarbka ze Strzyżowic. terenie zespołu dworsko-parkowego poczynkowe. Są tu zadaszone drewniane e-mail: [email protected]; wiaty ze stołami i siedziskami oraz kontener www.zielonypierscien.pl), planuje sanitarny z toaletami i prysznicem. W miej- w 2015 r. dodatkowo uruchomić dla tury- scowym sklepie możecie uzupełnić pro- stów kemping z polem namiotowym wiant. Jeśli chcecie zatrzymać się tutaj na i miejscami przystosowanymi dla kam- dłużej i skorzystać także z innych atrakcji tu- perów i przyczep kempingowych.

Miejsce wodowania kajaków w Strzyżowicach Pikinik w Kośminie

20 21 Odcinek: Baranów – Strzyżowice – Kośmin Kajakiem przez Pradolinę Wieprza

wa z topoli kanadyjskiej. Park składa się z dwu wnętrz. Od strony frontowej dworu znajduje się kolisty podjazd otoczony pa- sem drzewostanu, zaś od strony ogrodowej – obszerna polana otwarta ku meandrują- cej rzece. W Kośminie możecie korzystać ze szla- ków rowerowych tworzących sieć tras w ramach Krainy Rowerowej a także ze szla- ku konnego i ornitologicznego. W punk- cie informacji turystycznej w kośmińskim

Dworek Kossaków w Kośminie Punkt Informacji Turystycznej w Kośminie dworku zapytajcie o mapy i przewodniki turystyczne. Stąd możecie wybrać się rowerem, ja- Przystań kajakowa w Kośminie znaj- rzyszenia Lokalna Grupa Działania „Zielony dąc lasem wzdłuż czarnego szlaku, do Re- duje się w obrębie zabytkowego zespołu Pierścień”; (2) punkt informacji turystycznej; zerwatu Piskory. Następnie dojeżdżając do dworsko-parkowego o łącznej powierzch- (3) izba produktów lokalnych gdzie można niebieskiej pętli rowerowej warto zwiedzić ni około 4,20 ha, którego historia związana kupić jako pamiątkę turystyczną lokalne jest z rodziną Kossaków. W latach 80-tych produkty spożywcze oraz rękodzieło; (4) XIX w. dwór zbudował Tadeusz Kossak (bliź- izba tradycji wyposażona w domowy niaczy brat Wojciecha Kossaka, wybitnego sprzęt, który dawniej używany był na wsi; polskiego malarza) wraz z żoną Anną (5) salonik pisarki Zofii Kossak; (6) świetli- z Kisielnickich w miejscu wcześniejszych za- ca środowiskowa oraz punkt przedszkol- budowań z 1. połowy XIX w. Tutaj w 1889 r. wania pomieszczeń i ciągów komunikacyj- ny dla lokalnej społeczności. W 2015 r. przyszła na świat ich córka, Zofia Kossak nych. W salonie w górnych partiach trzech udostępnione dla turystów będą po- (1889-1968), wybitna polska powieściopi- ścian znajduje się dekoracja malarska, któ- mieszczenia prezentujące dziedzictwo sarska i publicystka katolicka. Od roku 1945 rej autorstwo przypisywane jest Jerzemu przyrodniczo-kulturowe Pradoliny Wie- do 2013 w tym obiekcie mieściła się Szkoła Kossakowi. Są to monochromatyczne prza. Podstawowa im. Zofii Kossak. kompozycje malowane na tynku w tech- W otoczeniu dworu jest park, w Dwór jest budynkiem parterowym z pię- nice wapienno-kazeinowej, reprezentują- którym zachowały się fragmenty pier- trowym ryzalitem środkowym w elewacji ce malarstwo figuratywno-krajobrazowe wotnego drzewostanu. Uzupełniają go frontowej i ogrodowej. Wewnątrz zachowa- w typie romantycznego historyzmu. Obecnie naturalne zadrzewienia nadrzeczne oraz ne są czytelne ślady pierwotnego rozplano- w obiekcie znajduje się: (1) siedziba stowa- powojenne nasadzenia – aleja dojazdo-

22 23 Odcinek: Baranów – Strzyżowice – Kośmin Kajakiem przez Pradolinę Wieprza

Warto udać się także na wycieczkę rowerową do Ryk oddalonych stąd oko- ło 7 km na prawym brzegu rzeki Wieprz. Można tu zobaczyć m.in.: (1) neogotycki kościół z początku XX wieku (budowa w latach 1908 - 1914), według projektu Józefa Dziekońskiego, w którym znajduje się obraz namalowany przez Leona Wy- Puławy z okazałym zabytkowym zespołem czółkowskiego, czołowego przedstawi- pałacowo-parkowym Czartoryskich a tak- ciela nurtu Młodej Polski; (2) pałac z dru- że miejscowość Gołąb gdzie znajduje się giej połowy XVIII w. wybudowany w stylu zabytkowy kościół w stylu renesansu pół- klasycystycznym, który był rezydencją nocnego, Dom Loretański oraz Muzeum króla Stanisława Augusta (obecnie mie- Nietypowych Rowerów. Z Gołębia wrócicie ści się tu miejscowy dom kultury) oraz do Kośmina jadąc najpierw żółtym szla- (3) zabytkowy cmentarz z końca XVIII w. kiem do Bursztynowego Szlaku Greenways gdzie m.in. spoczywają uczestnicy po- (w kierunku Dęblina), następnie należy zje- wstania listopadowego i styczniowego, chać na szlak niebieski i wreszcie czarnym najbliżsi z rodziny Leona Wyczółkowskie- szlakiem prosto do Kośmina. go i brat Zofii Kossak - Witold.

24 25 Punkt wodowania kajaków

Informacja turystyczna Legenda WARSZAWA Tablica ze szlakami turystycznymi RYKI

Miejsce odpoczynku SARNY Punkt wodowania kajaków Miejsce odpoczynku OSMOLICE Obiekt zabytkowy e372 Informacja turystyczna Obiekt zabytkowy 48 Kościół Tablica ze szlakami turystycznymi Kościół Wieprz Wieprz

dęblin Strzyżowice

POGONÓW kośmin baranów GŁUSIEC Muzeum Sił Powietrznych Twierdza z MOTOGA Deblin epr Wi WILCZANKA 17 SKRUDKI PODWIERZBIE SĘDOWICE PARAFIANKA

ZAJEZIERZE

bobrowniki CEZARYN LUBLIN skoki niebrzegów

Wisła

Wieprz OBŁAPY Na tym dystansie rzeka nieco mniej Borowa NIECIECZ meandruje, jest więcej prostych odcinków, BOREK ale sam spływ nic nie traci na uroku. Po obu brzegach cudowna flora i ptactwo oraz ru- stykalne krajobrazy. Jesteśmy na ostatnim Odcinek: odcinku dolnego Wieprza, stąd pozostało Kośmin – Niebrzegów – Bobrowniki tylko nieco ponad 18,5 km do ujścia rzeki – Skoki – Borowa – Dęblin do Wisły. Przed nami także miasto Dęblin Przy dworku w Kośminie może- z licznymi zabytkami, które na zakończenie Dystans: Czas spływu: my rozpocząć spływ lub konty- trzeba odwiedzić. 18,5 km około 4 godz. nuować, po odpoczynku na ko- Po przepłynięciu od Kośmina około śmińskiej przystani, rozpoczętą 8 km na lewym brzegu rzeki Wieprz tuż wcześniej w Baranowie podróż za mostem mamy wioskę Niebrzegów w kierunku Dęblina. Kajaki mo- gdzie znajduje się oznakowane miejsce od- poczynku i wodowania kajaków. W pobliżu żemy zwodować przy pomoście jest droga asfaltowa łącząca miejscowości: na stawie, a następnie dopłynąć Gołąb i Dęblin. Niebrzegów to niewielka szerokim rowem do rzeki. wieś, o której pierwsze wzmianki pocho-

26 27 Odcinek: Baranów – Strzyżowice – Kośmin Kajakiem przez Pradolinę Wieprza

na rowery i dojechać pomarańczowych szlakiem Greenways do Dęblina oddalo- nego stąd około 5 km.

Historia Bobrownik sięga panowania pierwszych Piastów. W XVI w. miejscowość ta otrzymała prawa miejskie. W latach 1550- 1650 nastąpił okres szybkiego rozwoju mia- sta. Dużo na znaczeniu straciły Bobrowniki w 1840 r. roku, kiedy to w pobliskim Dęblinie Kościół w Bobrownikach wybudowano twierdzę zwaną Iwanogro- dem. Spowodowało to odpływ miejscowej ludności do powstałej tam przyfortecznej miejsce odpoczynku dla kajakarzy na nad- osady, która stała się prężnym ośrodkiem rzecznej polanie. Możemy tutaj także zapla- handlowym, przejmując tę rolę właśnie od nować zakończenie spływu, ponieważ stąd dzą z 1531 r. Dawniej w tej miejscowości Bobrownik. Wynikiem tej zmiany była utra- jest znacznie łatwiej przetransportować istniała przeprawa promowa przez rzekę. ta praw miejskich, co oficjalnie nastąpiło po kajaki niż z Borowej. Następnie po wyjściu Możemy tutaj na rozległej polanie zaplanować powstaniu styczniowym. z kajaków koniecznie musicie udać się do krótki odpoczynek albo piknik z ogniskiem. Zabytkiem, którym Bobrowniki mogą Dęblina oddalonego od Skoków około Od wiosny do wczesnej jesieni mogą nam się poszczycić, jest ponad 500-letni kościół 3-4 km. tu także towarzyszyć pasące się konie lub o wystroju barokowym. Do zabytków zalicza krowy z okolicznych gospodarstw. się także cmentarze: parafialny i żydowski. Na prawym brzegu Wieprza oznako- wanie wskazuje na miejsce odpoczynku Kolejną wsią, która mijamy po lewej i wodowania kajaków w Bobrowni- stronie po przepłynięciu kolejnych 8 km, kach. W tej miejscowości, około 1 km dlujących bursztynem. Co ciekawe dzisiaj to miejscowość Skoki. Tutaj w XIV w. był od oznakowanego miejsca odpoczynku, przez Bobrowniki poprowadzony został dwór królewski, w którym kilkakrotnie za- jest sklep spożywczy, w którym może- międzynarodowy szlak rowerowy o nazwie trzymywał się Władysław Jagiełło w czasie cie uzupełnić prowiant. Przez Bobrowniki Bursztynowy Szlak Greenways (www. swoich podróży na Litwę. W tym czasie biegł przed wiekami szlak bursztynowy. krainarowerowa.pl), który symbolicznie odbywały się w tej miejscowości zjazdy Rozpoczynał się nad Adriatykiem i prowa- nawiązuje do tamtych tradycji. W Bobrow- szlachty i rozprawy sądowe pod przewod- dził do nadbałtyckich miejscowości han- nikach moglibyśmy przesiąść się z kajaków nictwem króla. W Skokach jest oznakowane

28 29 Odcinek: Baranów – Strzyżowice – Kośmin Kajakiem przez Pradolinę Wieprza

Chętnych, którzy chcą pod- bramy, którą można swobodnie płynąć do ujścia rzeki Wieprz otworzyć. Jest ona elementem do Wisły, zachęcamy do dalszej ogrodzenia okalającego pastwi- podróży kajakiem. Zaraz za Sko- sko dla koni. Od bramy jedziemy kami, 2 km dalej, ostatnim ozna- wzdłuż Wisły piaszczystą dróżką kowanym miejscem dla kajaka- do samego Wieprza gdzie znajdu- rzy jest miejscowość Borowa. je się wyznakowane miejsce dla Była ona wzmiankowana już kajakarzy. Po odebraniu kajaków w XVI w. jako wieś szlachecka. dalej możemy zaplanować wizytę

Prawdopodobnie był tutaj także w Dęblinie. Brama Lubelska w Twierdzy Dęblin folwark. Pomiędzy Borową a wsią Skoki Po prawej stronie Wieprza znajduje dawniej znajdował się jeden z fortów się miasto Dęblin, które koniecznie dobra dęblińskie Iwanowi Paskiewiczowi, przede wszystkim z tradycji polskiego lot- twierdzy dęblińskiej. Całkowicie znisz- trzeba zwiedzić po zakończeniu spływu. który stłumił m.in. powstanie listopadowe nictwa (w okresie międzywojennym funk- czony, nie zachował się do naszych Tam można także skorzystać z nocle- w 1831 r. Do 1915 r. miejscowość ta nosi cjonowała tu Szkoła Podchorążych Lot- czasów. Miejsce zakończenia spływu gów, restauracji oraz komunikacji auto- nazwę Iwanogród. Dęblin uzyskał prawa nictwa, a obecnie jest uczelnia lotnicza), wskazuje po lewej stronie tablica infor- busowej i kolejowej. miejskie w 1954 r. Będąc w tej miejscowości szczególnie zachęcamy do zwiedzenia macyjna ustawiona na kilkaset metrów Pierwsze wzmianki o tej miejsco- warto zobaczyć liczne zabytki, w tym m.in.: Twierdzy Dęblin, która miała decydujący przed ujściem rzeki Wieprz do Wisły. Można wości pochodzą z końca XIV w. Jednak jej Twierdzę Dęblin, Muzeum Sił Powietrznych, wpływ na rozwój miejscowości. W związ- do niego dojechać samochodem po kajaki rozwój łączy się z budową twierdzy u ujścia Zespół Dworca Kolei Nadwiślańskiej czy ku z tym, że twierdza nadaj jest obiektem (od strony Dęblina) skręcając tuż za mo- rzeki Wieprz do Wisły w latach 1838 – 1878 cmentarz wojenny Balonna. wojskowym, wcześniej trzeba zamówić stem w prawo. Dalej kierujemy się polną według projektu rosyjskiego generała Iwa- Dęblin można zwiedzać korzystając przewodnika i ustalić termin wejścia. Więcej drogą w lewo w stronę prowizorycznej na Dehna. W 1840 r. car Mikołaj I podarował z wytyczonych w mieście ścieżek rowe- informacji znajdziecie w punkcie informa- rowych. Choć dzisiaj miasto znane jest cji turystycznej w dworku w Kośminie.

Pałac komendanta w Twierdzy Dęblin Fort Mierzwiączka w Dęblinie

30 31 Kajakiem przez Pradolinę Wieprza

Miejsca Firmy noclegowe: i gospodarstwa wypożyczające Dekalog kajakarza Piotr Białek, „Ostoja pod Czarną Piłą”, kajaki: Czołna 54, 24-105 Baranów, Wsiadaj i wysiadaj z kajaka ustawionego dziobem w górę rzeki. tel. 793-667-949, Piotr Białek, „Ostoja pod Czarną Piłą”, • • • email: [email protected] Czołna 54, 24-105 Baranów, tel. 793-667-949, Przybijaj do brzegu zawsze pod prąd. serwis www: www.twojaostoja.pl email: [email protected] •• • serwis www: www.twojaostoja.pl Agroturystyka „U Sabci”, Po wywrotce na głębokiej wodzie holuj kajak do brzegu nie odwracając go. Wola Czołnowska 10, 24-105 Baranów, Firma „SKRZAT” - Andrzej Frycz, tel. 603 059 909 Góra Puławska, ul. Piękna 31, 24-100 Puławy, • • • tel. 603-655-900, email: [email protected], Nigdy nie wypuszczaj wiosła z ręki (zwłaszcza po wywrotce). Krzysztof Wawerek – gospodarstwo agrotu- serwis www: http://naszlakuwkajaku.pl • • • rystyczne, Rzeczy wożone w kajaku zabezpiecz przed zamoczeniem Kozioł 45, 24-105 Baranów, „Dziki Raj” - Robert Brodzik, (włóż w nieprzemakalny worek) i zgubieniem w wodzie tel. 693-269-319, Borowa 130, 24-100 Puławy, tel. 517 148 652 (przywiąż do kajaka). www.agroturystykawawerek.wix.com/home lub 517 148 662, e-mail: [email protected], • • • serwis www: www.dzikiraj.com.pl Płynąc po rzece stale kontroluj powierzchnię wody przed Agroturystyka dziobem kajaka, zwracając bacznie uwagę na wszelkie „Modrzewiowy Zdrój” Cezary Rułka, Biuro Turystyki Aktywnej „OMEGA”, Agata Łysiak, zmarszczki, fale i wiry. Są to z reguły sygnały o rożnych Cezaryn gm. Żyrzyn, tel. 607 040 097, Strzyżowice 51, 24-103 Żyrzyn tel. 502 087 600, podwodnych przeszkodach, które musisz ominąć. email: [email protected] email: [email protected] • • • Pilnie obserwuj tendencje zmian pogody. Agroturystyka Wypożyczalnia kajaków i kanu „Kwatera Myśliwska” - Barbara Rułka, Ka-jak-Kamil Kamil Cieślak, • • • Cezaryn gm. Żyrzyn, Kol. Góra Puławska 1 , 24-100 Puławy, Nigdy nie pij alkoholu w trakcie płynięcia! tel. 665 801 844 tel.: 604 644 695, • • • email: [email protected], Zwracaj uwagę na innych i pomagaj im w razie potrzeby. serwis www: www.kajakkamil.pl • • • Mierz zamiary według sił, nigdy odwrotnie, nie szarżuj! „Sunrise” – wypożyczalnia sprzętu wodnego, ul. Zamojska 19a, Gołąb, 24-100 Puławy, tel. 535 980 951, e-mail: [email protected]

32 33 Uwagi praktyczne

Pływanie w kamizelce asekuracyjnej zwiększa bezpieczeństwo Wydawca: osób nie pewnie czujących się na wodzie; w przypadku dzieci Społeczne Towarzystwo Oświatowo-Kulturalne Gminy Żyrzyn, nałożenie kamizelki jest obowiązkowe! ul. Powstania Styczniowego 15, 24-103 Żyrzyn • • • Biwakowanie na terenach leśnych dozwolone jest tylko na wyznaczonych polach namiotowych, a rozpalanie ognisk jedynie

Zdjęcia: w miejscach do tego przeznaczonych. Robert Brodzik, • • • archiwum Lokalnej Grupy Działania „Zielony Pierścień”, Śmieci nie zakopujemy, lecz pakujemy w foliową torbę archiwum Lokalnej Grupy Działania „Dolina Wieprza i Leśnym Szlakiem” i po zakończeniu spływu zostawiamy w miejscu do tego wyznaczonym. • • • Trzeba posiadać szczelnie zapakowaną apteczkę z podstawowymi Partnerzy Projektu: środkami opatrunkowymi i przeciwbólowymi, a także kremy Gmina Baranów, przeciw ukąszeniom owadów i zbytniej opaleniźnie. Gmina Puławy, • • • Gmina Żyrzyn Komórki i cyfrowe aparaty fotograficzne zabieramy tylko w sprawdzonych opakowaniach wodoszczelnych. • • • Żyrzyn 2014 Okulary powinny być chronione przy pomocy gumki. • • • Worki nieprzemakalne są absolutnie konieczne; Nakład: 10000 egzemplarzy sporadycznym kajakarzom wystarcza te z grubej folii na śmieci. Egzemplarz bezpłatny • • • Linka o przekroju co najmniej 6 mm wystarczy nam jako cumka. Mokre ciuchy tez fajnie na tym wiszą. • • • Pęcherze powstają tylko na dłoniach suchych i rozgrzanych, dlatego należy je często zanurzać w wodzie, zanim skóra dostatecznie nie zgrubieje.