GMINA Zyrzyn
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
. GMINA ZYRZYN TU WARTO BYC Puławy 2011 Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich Europejski Fundusz na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: „Europa inwestująca w obszary wiejskie” . Okładka: Aleja lipowa w Żyrzynie (DM) sów leśnych i zarostowych występują tu duże powierzchnie Wyklejka I i II: Okolice Żyrzyna (DM), (BJ) Atrakcje gminy Zyrzyn łąk oraz lokalnie niewielkie fragmenty torfowisk. Gmina Żyrzyn, leży na Wysoczyźnie Lubartowskiej, Wśród atrakcji przyrodniczych gminy najważniejsze w północno-zachodniej części województwa lubelskiego. Są- wydaje się śródleśne jezioro Piskory wraz z rezerwatem siaduje z gminą Puławy oraz gminami Końskowola, Kurów, obejmującym ponad 120 ha terenu wokół jeziora. Jest to Baranów i Abramów. Północną część gminy wyznacza rzeka miejsce leżące w granicach Obszaru Chronionego Krajobra- Koncepcja i projekt albumu: Agencja Focus, Dariusz Malinowski Wieprz, przez którą Żyrzyn graniczy z gminami Ryki i Ułęż. zu „Pradolina Wieprza”, wyjątkowo obfite w gatunki zwierząt Projekt makiety: Agnieszka Malinowska Z terenu gminy Żyrzyn można szybko dojechać do Warsza- i roślin, stanowiące dla turystów, obserwatorów przyrody wy (117 km), do Lublina (45 km), do Puław (12 km) oraz i przyrodników unikalne miejsce do obserwacji. Dzięki Tekst: Sławomir Łowczak do Ryk (16 km). Na terenie gminy znajdują się dwa ważne stworzeniu na terenie rezerwatu sieci ścieżek dydaktycznych Korekta: Agnieszka Malinowska węzły komunikacyjne: Warszawa-Lublin i Puławy-Lubartów. z tablicami prezentującymi opisy ptaków i ciekawostki z ich W ramach nowej drogi ekspresowej S17 Warszawa (Zakręt) życia oraz specjalnie umieszczonym platformom ułatwia- jącym obserwację zwierząt, jest to miejsce gdzie przyro- Autorzy fotografii: – Lublin – Zamość – Hrebenne (Lwów), na terenie gminy zaprojektowano dwa węzły drogowe: „Skrudki” i „Żyrzyn”. dę można nie tylko biernie kontemplować, ale i aktywnie Dariusz Malinowski (DM), Grzegorz Sierocki (GS), Bartłomiej Jaszczyk (BJ), poznawać. Emil Karwatowicz (EK), Piotr Kołodziński (PK) Dobre połączenie komunikacyjne umożliwia dogodny dojazd do Żyrzyna z Kazimierza Dolnego, Nałęczowa czy Żyrzyn słynie także ze swej sztuki ludowej, głównie tkactwa, plecionkarstwa ze słomy, rogożyny i wikliny. Od- Źródła fotografii archiwalnych: Kozłówki. Gmina obejmuje swym zasięgiem piętnaście wiedzając Borysów, warto zapoznać się w Regionalnej Izbie Kronika Szkoły Podstawowej w Żyrzynie, Archiwum Urzędu Gminy Żyrzyn, sołectw, zajmuje powierzchnię 128,73 km², zamieszkuje ją Tkackiej z bardzo bogatymi zbiorami, dokumentującymi Szkolna izba patrona w Szkole Podstawowej w Kośminie, ok. 6600 mieszkańców. lokalną tradycję i sztukę tkacką pieczołowicie kultywowa- publikacja Aleksandra Lewtaka „Na Piskorach i w Zagórkach”, zbiory prywatne P. Aleksandry Kozak. Gminę Żyrzyn tworzą następujące miejscowości: Bał- tów, Borysów, Cezaryn, Jaworów, Kośmin, Kotliny, Osiny, ną przez lokalnych twórców. Mieszkańcy gminy są ludźmi Parafianka, Skrudki, Strzyżowice, Wilczanka, Wola Osińska, aktywnymi w sferze kultury, prężnie funkcjonują tu lokal- ne stowarzyszenia, szkoły, organizacje społeczne i koła Podziękowania: Zagrody, Żerdź i Żyrzyn. Za udostępnienie fotografii archiwalnych składamy podziękowania ww. osobom i instytucjom. Żyrzyn jest doskonałym miejscem dla osób aktywnych gospodyń. Na tym polu szczególnie wyróżnia się znana Za udostępnienie wnętrz, pomoc w przygotowaniu dokumentacji fotograficznej oraz pomoc merytoryczną i wrażliwych na piękno przyrody, dla miłośników pieszej w całej Polsce Grupa Rekonstrukcji Historycznych „Wilki” dziękujemy P. Wójtowi Andrzejowi Bujkowi, P. Z-cy Wójta Marcinowi Sulejowi, oraz rowerowej turystyki, dla ludzi ceniących sobie urodę z Osin. Duże osiągnięcia mają również: Stowarzyszenia „Na- P. Sekretarz Iwonie Góźdź, P. Beacie Antoniak, Ks. Kan. Andrzejowi Mizurze, Ks. Kan. Tadeuszowi Siwkiewiczowi, krajobrazów, nieskażoną naturę oraz bogactwo i różnorod- sza Wieś” z Żerdzi, ”Wspólne Dobro” wsi Osiny, Stowarzysze- P. Pawłowi Grudniowi, P. Sławomirowi Łowczakowi ność tradycji. nie Ekologiczne Kośmin „Stawy Neptuna”, KGW w Kotlinach, oraz członkom: Jeśli chcesz obcować z dziewiczą przyrodą, zobaczyć przy którym funkcjonuje Zespół Ludowy „Kotlinianki”, a tak- Stowarzyszenia Kultury i Sztuki Ludowej w Osinach (P. Justyna Matraszek), wyjątkowe miejsca, interesujące zabytki i poznać ciekawych że zespoły śpiewacze działające w Zagrodach, Żyrzynie, Stowarzyszenia „Nasza Wieś” z Żerdzi (P. Emilia Kozdrój), ludzi, zapraszamy do Żyrzyna – miejsca, w którym natura Bałtowie, Osinach i Kośminie. Dzięki dużej aktywności Stowarzyszenia „Wspólne Dobro” wsi Osiny (P. Iwona Matysiak-Borucka), i tradycja łączą się ze współczesnością w niepowtarzalny mieszkańców Żyrzyna, w oparciu o pozyskiwane środki unij- Stowarzyszenia Mieszkańców Pradoliny Wieprza KOSSAKÓWKA w Kośminie (P. Zbigniew Kuty), sposób. ne, pielęgnuje się oraz prezentuje dorobek i dziedzictwo Koła Gospodyń Wiejskich w Kośminie. O wyjątkowości Żyrzyna pod względem walorów przy- miejscowości podczas wielu imprez na terenie gminy, po- Podziękowania dla aeroklubu w Dęblinie za pomoc przy realizacji zdjęć lotniczych. rodniczych świadczy fakt, że ponad 65% powierzchni gminy wiatu i województwa, osiągając w tej dziedzinie wymierne znajduje się w granicach aż dwóch obszarów chronione- sukcesy. Twórcy ludowi i grupy pasjonatów z terenu gminy Pragniemy podziękować również wszystkim innym osobom, które swoją pomocą go krajobrazu. Pierwszym z nich jest Obszar Chronionego Żyrzyn skutecznie promują swój region nie tylko w kraju, i zaangażowaniem przyczyniły się do powstania tej publikacji. Krajobrazu „Pradolina Wieprza” (ok. 47,9% powierzchni gmi- spotykają się z uznaniem także za granicą. ny) chroniący walory przyrodnicze doliny dolnego Wieprza Oprócz uzdolnionych i życzliwych ludzi możemy w Ży- oraz duże kompleksy lasów żyrzyńskich i zabezpieczający rzynie i okolicach poznać interesujące zabytki dokumentu- Wydawca: te tereny dla rozwijającej się turystyki i rekreacji pobytowej. jące burzliwą historię regionu. Jednym z bardziej znanych Gminna Biblioteka Publiczna w Żyrzynie Dolina dolnego Wieprza jako jedna z niewielu na Lubelsz- jest piękny klasycystyczny kościół w kształcie rotundy za- ul. Tysiąclecia 29, 24-103 Żyrzyn czyźnie zachowa jeszcze swe naturalne walory przyrodni- projektowany przez Christiana Piotra Aignera – nadworne- tel. 81 8809052, e-mail: [email protected] cze i krajobrazowe. Rozległy obszar starorzecza Wieprza go budowniczego rodu Czartoryskich. Ciekawa jest historia w znacznej części porośnięty jest łanem manny mielec, czer- budowy zapoczątkowanej w roku 1803. Otóż w ciągu roku Wydawnictwo: mieni błotnej i osoki aloesowej. Tylko miejscami odsłania się budowniczym udało się oprócz fundamentów wznieść ścia- © Agencja Focus, e-mail: [email protected] lustro wody. W starorzeczu występują zimorodki i łabędzie ny świątyni na wysokość ok. 5 metrów. Realizacja efektow- nieme, to także rejon żerowania bociana czarnego i czapli. nego zamysłu architektonicznego Aignera została jednak ISBN 978-83-934303-0-7 Druga enklawa to Obszar Chronionego Krajobrazu „Kozi Bór” przerwana z powodu braku funduszy i to aż na okres 35 lat. stanowiący 17,2% powierzchni gminy. „Kozi Bór” obejmuje Wśród mieszkańców gminy przetrwała opowieść o tym, że tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz niezabezpieczone mury po dziesięcioleciach w końcu poro- Opracowanie komputerowe: Aneta Krzywicka o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowych ze wzglę- sły brzozami, które mieszkańcy wykorzystywali do robienia Druk i oprawa: Pozkal du na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z tury- hołobli, czyli dyszli do jednokonnych zaprzęgów używanych Nakład: 1000 styką i wypoczynkiem, a także pełnioną funkcją korytarzy dawniej na wsi. Czas mijał, mury niszczały. Dopiero w latach Egzemplarze bezpłatne ekologicznych. Obszar Chronionego Krajobrazu „Kozi Bór”, 1839–1848 nowy właściciel majątku Żyrzyn Adam Wessel obejmuje powierzchnię 12 681 ha, położony jest między dokończył budowę kościoła przy udziale architekta Karola północną krawędzią Wyżyny Lubelskiej, a Pradoliną Wie- Kremera, który wprowadził niewielkie zmiany do pierwotne- Urząd Gminy Żyrzyn prza. Ponad 40% jego powierzchni stanowią lasy, głównie go projektu. Kościół był przez kolejne dziesięciolecia wykań- ul. Powstania Styczniowego 10, 24-103 Żyrzyn bory mieszane i świeże z występującym w drzewostanie czany, remontowany, tynkowany i malowany. Do okrągłej tel., fax 818814226, www.zyrzyn.pl dębem bezszypułkowym, ale także bory bagienne, świetliste nawy została dobudowana od strony północnej kruchta, e-mail: [email protected] dąbrowy, zbiorowiska grądowe, olsy i łęgi. Obok komplek- nad którą umieszczono chór, zaś od strony południowej 3 usytuowano zakrystię. Nad nawą rozpięty jest dach i ko- Ciekawy jest fakt, że nagrobki lejtnantów zachowały się Rosjanie przewozili 200 tys. rubli w złocie. Mimo podję- nosi imię Żołnierzy Armii Krajowej. Stojąc obok pomnika, puła, na szczycie której znajduje się wieżyczka zakończona i dzisiaj możemy zobaczyć 3 betonowe stele z ich nazwiska- tych wszelkich środków ostrożności tajemnicy nie udało się niedaleko za murem cmentarnym, możemy zobaczyć budy- krzyżem. Fronton kościoła zdobią 4 kolumny. Wnętrze świą- mi w północno-wschodniej części cmentarza parafialnego. zachować. Pod Żyrzynem transport został nagle zaatako- nek należący do szkoły podstawowej i gimnazjum. Na jego tyni zdobi piękna polichromia. Efektownym elementem wy- Wokół tych zachowanych oficerskich nagrobków dawniej