Nunatsiavut 2

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

NUNATSIAVUT 2

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Kaujititsiutik Pitjutigillugu Unikkausivut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk 3-4 Pitjutigillugit Ilinniatitsijiup Maligialingit 4 Ilonnatik Allasimajut 1: Ilinnianik PiusituKanik KaujimajaujutuKanik Taggajâkkut ammalu Âktait Taututsianimmut Ilingajut 5 Ilonnatik Allasimajut 2: Ukiuttatumiut Inuit, Siagunitait Avatellu 5

Allasimajuk 1 – Ilinnianik PiusituKanik KaujimajaujutuKanik Taggajâkkut ammalu Âktait Inuit KaujimajatuKanginnut Ilingajut Inuuqatigiitsiarniq – Sulijutsanik asinnik, ilaget ammalu kamagijauningit inuit 6 Tunnganarniq – Tigumiannik piujunik inosiujunik Kaujimattisinikkut, tujummitailititsinik asinginnilu unuttunik 6 Piliriqatigiinniq – SuliaKaKatigennik Kaut tamât piusiujuni 7 Avatimik Kamattiarniq – Sulijutsanik paitsinillu nunamik, omajunik ammalu avatinik 7 Pilimmaksarniq – Pivalliatauningit ilisimajaugialet takunnanikkut, ilinniatitsinikkut, ottugaKattanikkut ammalu piggagasuannikut 7 Qanuqtuurunnarniq – kamagunnanik ammalu pigunnanillu 7 Aajiiqatigiigniq – Kanuk pijutsaumangâta uKâlaKatigennikut ammalu angiKatigennikut 8 Pijitsirniq – kiggatuttaunik pitaKattisinillu ilagenik ammalu/ubvalu nunaliujunik 8

Allasimajuk 2- Ukiuttatumiut Inuit, Siagunitait ammalu Avatet Inuit Piusingit 9-11 Inuit IlikKusingit 11-13 Ukiuttatumi Siagunitait Avatellu 13-15 Asiangusimajut UKumaittuilu Taggâni 15-17

Allasimajut 18-19

Nakummegutet 20

Ilagiagutet 1: Siagunitait, Attutaunet ammalu Piusigisimajangit AullatitauKattasimajut Ilinniavet Paigijaupvinginnut 21-26 2: Unikkausivut Kagitaujanejuk Unikkausiliudlutik katinganiuKattasimajut 27-32 3: IQ Asianguvalliajunik Nunangualiunnik 33 4: Nunanguanga Inuit Nunangata 34 3

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Kaujititsiutik unikkauset NFB katitsusimajangit. Takunnajutsaungilagut inosiusimajumik atugajattavinittinik ilauKataulaugutta atâtatsiakuttinut tâvatuak illigillugit InoKatimma uKausingititut, uKausik “unikkausivut” uKautiKavuk unikkânik inosingit atusimajangit ammalu Kimiggulugit inosittigut inoniagatta ullumi atuKatigennilu unikkausinik. Jârigiallatânut, Inuit inosingit ilikKusingillu ilinniatitsiluta namminik taggajâttigut. tigumiattausimalikKut uKausitigut. UKauset aittuisonguvut maligatsanik ImmaKâ pimmagiunippâk, ukua Unikkausivut katitsutaumajut pivitsaKattisi- nunatsuami: unikkauset uKautiKavut aulausiujunik ammalu Kaujimajatu- vut takutitsigiamik Inuit ilikKusingit suli sakKijânninginnik, tâvatuak asiangu- Kanginnik sivunganinitait inuit, sivulisongummata akKutitsanginnik sivuni- valliajut piusitigut ilikKuset aulanningitigut. Ukua taggajât katitsutaumajut tsatinni kinguvâtsata. UnikkâjuKappat sivunganinitamik inummik ubvalu pimmagiujut atugiangit tukisiagasuagiamut piusituKanik asiusimalittunik iniujumik uKautiKallutik, pitjutinga unikkausiup ommagiallasonguvuk. ubvalu puiguttausimajunik. Pimmagiugivuk, taimâtsainak, piusigigialivut MânnaKamikuluk Inuit unikkausingit nipaKalaugunnaiKut. Tamanna ilinniatitsigiamut nunatsuamettunik pitjutigillugit Inuit ilikKusingit ammalu nipaigutinnik ilingattisivuk tuavittumik inuit asianguvallianinginnik sak- inosingit suli sakKijânningit ullumiulittuk nunatsuami. Ukua Unikkausivut Kititsisimavuk Inuit novallianingit inosimminit nunami iniKagiasilidlutik katitsutaumajut kajusititsivut piusituKattinik ilinniataunitsangit takun- katingajuni nunakKatigejuni. Tiliuttausimaningit Inuit ulluminitaukKulidlugit, nausikkut, piulimallugit ilikKusivut omattilugit unikkausigillugit kinakko- ikittunik asitsaugajattunik sungiutigiaKasimavut sivuppiagiamut. Tuavidlutik laummangâtta, kinakkomangâtta, tammakua kinaugumammangâtta. sivumut nutâjanut ailidlutik uKumaittosimavuk nagvâgasuagiamik uKaus- Pam Gross itsianik unikkausinginni sivullivinitta ammalu kitigasuangit Kaujisimalittan- Kitikmeot Siagunitaligijinga git asianguvalliasimajut.

SakKisimaningit taggajât ammalu Inuit sanasimajangit nutât takutsait uKauset pivitsaKattisivut uvattinik atuKatigegiamik ilikKusivinittinik ammalu Pitjutigillugit Unikkausivut: AtuKatigennik ullumiulittuk ilikKusittinik. Taggajât pivitsaKattisivut takugiamik Kanuk ino- Unikkausittinik SakKititaumajuk laummangâta atâtatsiasuakkuvut ammalu takugiamik Kanuk inosiKalim- Inuit taimangasuanit piusiKavut aittuigiamik unikkausinik inunnit kingul- mangâta ullumi nutângulittumi inosiujumi. Anânatsiakutta tuminginnogutta liminut atudlutik takunnausinik unikkausinillu. Silatsualimâmi Taggajâliut- atâtatsiakutalu ammalu takunialluta sivunittinut (ullumiulittuk), takutsaunik tet AngajukKauKatigengit Canadami (NFB) ottugasimalittut kajusiujigiamik adjiugajâgajasimangimagikKuk takugianga. InuKutivut inosimalikKut inoga- piusituKanik taggajâttigut. Ununnisani 70 jârini, NFB âkKisuisimalittut ti- suadlutik tupini (tupet) ammalu igluviganni (igluvigait) illuKalidlutik nutâ- gumiadlugillu nunatsualimâmi ununnipânik katitsusimajaminik taggajânik janik onautilinnik ammalu asinginnik pisimajunik siKinimmiunit. Tamakkua pisimajut Inunnit ammalu pitjutigidlugit Inuit. AtuKatigeKattavugut unun- asiangusimagaluattilugit, kajusijumik tigumianginnavugut pimmagiujunik, nisanik 100 tamakkuninga allataumajunik ammalu takunnagatsanik su- sananguaganik, unikkausinik pitjutigidlugit Kaujisimajavut atudlugit. liagijaumajut inunnut ilonnâni Canadami ammalu asinginni. NFB katitsu- Silatsualimâmi Taggajâliuttet AngajukKauKatigengit (NFB) Unikkausivut: Atu- isimavut Ukiuttatumi taggajânik illinattunik, ammalu ununnisanik suvailfanit Katigennik Unikkausittinik sakKititausimajuk pivitsauKujidluni takugatsanginnik nutânik taggajânik sanagiallasimalidlutik. Inuit ilikKusinginnik ammalu asianguvalliajunik atudlutik Kângisimalittuni 70 Unikkausivut: AtuKatigennik Unikkausittinik Inuit takunnagatsangit siaguni- jârini. Ukua Unikkausivut sakKititausimajut takutitsivut piusinginnik Inuit kaj- tait sakKititaumajut sanajaudlutik Silatsualimâmi Taggajânik AngajukKau- usijumik sungiutigiamik nutângulittumi nunatsuatinni. Inuit ilikKusingit, ilinniad- Katigenginnut Canadami ilautillugit Inuit Relations Directorate NunaKak- lutik piusituKanik sakKiKattavuk takunnanikkut inutuKanik ilagenillu ammalu Kâsimajuni Taggânilu Pivalliajunik Canadami, ammalu kavamanga Nunavut malidlutik atuttausimajunik takunnajaminik. IsumaKagumavunga kajusinittinik SuliaKapvinga Ilinnianimmut, ikajutsitaudlutik unuttunut Inunnut katut- piusiujunik atudluta taggajânit, allataugunnasimammata ammalu takutitsid- jiKatigenullu, ilauttilugit Inuit Tapiriit Kanatami. lutik ilinniatitsigutitsatinnik asittinik. Iluani Unikkausivut taggajâmmi Kanuk Igluvigaliusongummangâta, ottotigillugu, takutitsigunnaKuk ilinniagatsanik Piuset DVD, Unikkausivut: AtuKatigennik Unikkausittinik atuinnait magguil- pitjutigillugit piusituKavut atuttauKattajut ammalu angakkuguset takutsaujut ingajut idlivimmi pingasunik piusiKadlutik atunit, takunnagatsautillugit 24 taikkununga ilinniagumajunut tamakkuninga. nutât ubvalu piusituKait NFB taggajângit. Kagitaujattigut, Canadamiut pisin- iasimalittut ununnisanik 60 taggajânik ukutigonak nfb.ca/Unikkausivut, un- Taimangasuanit unikkauset allataulautsimangitut titigutimmut alakkasâ- unnisait taigusilet ilijaugiallanginnatillugit akulaittumik. Taggajât pisimajut jamut: uKausitigut piusituKak, aittotaumajut ikKaumausitigut ilagenit idlivilet atuinnaujut Kallunâtitut, Farinsitut, ammalu Inuktitut, allasimajut ilagenut. Atugiamik Allatautillugit Unikkauset piusiuvuk tigusigiamik ta- adjigengituni uKausittangit atunit sitamanit Inuit avittusimajunit Canadami makkuninga unikkausinik nutânik atullutik ikKaumajaujunik takujausot sanajaupvigisimajanginni. takunnagatsatigut ubvalu Kagitaujakkut silatsualimâmi. Takunnadlugit tamakkua taggajât piusigivauk inuit ikKaumagiamik ammalu unikkautigillugit piusigisimajaminik tusannitunik. Taikkununga inunnut atusimangitunut piusituKanik, piusiuvuk tamanna ilauKataugiamut sivungani inosimajunut. IlauKataunnik tukisiannilu piusigisimajangit inuKutitta ilonnâgut siaguni- tatigut tungavigivavut tukisiagiangit kinaummangâtta, ammalu summat tamânemmangâtta illinattunik piusituKanik tigumiadluta. Suli ilaugun- naKugut ilavinittinut takunnalugit Unikkausivut piuliukKataumajut, ammalu illinattunik tigumialluta ilingajunik ilattinut tusâllugit takunnalugillu 4

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Inunnut Kanuttogijaummagilauttut sakKititaummata 2011-mi unuttuilu Ilinniatitsigutaulluni, tânna ilinniatitsigiamut malittaugialik tugâgutiKavuk uKasimajut taggajât siammatitaukKudlugit ilinniagutitsautillugit. Idlivet il- maggonik adjigengitunik jârilinnut. Sivullia malittaugialik tugâgutiKavuk ligijaummagilauttut ilikKusinut ilingammata ilinniagutitsautillugit pivallia- inosuttunut ilinniajunut, akungani 8 ammalu 12 jârilinnut. Tamanna sakKi- taumajut ilinniatitsigiamut atullugit taggajât. IkajuttiKadlutik kavamanganik titsivuk piusituKanik KaujimajaujutuKanik, ubvalu “Inuit kaujimajatuKangit,” Nunavut kamatsiasimavut ilinniavet nunaliujuni pitaKattitaudlutik iluittunik ammalu takutsait naittut taggajât ikajugiangit ilinniajuit tukisianiatsangit Unikkausivut idlivinik ammalu ukuninga Netsilik Eskimos ammalu Tuktu inosinik ammalu ilikKusinik illinattunik maliKattatangit Inuit nunalet Can- taggajât NFB taggajângit takutsait uKausittalet Netsilittitut ammalu Innu- adamiuni Ukiuttatumi. Adjigengitut naittuit ilinniavimmi atugatsait pitaKat- inaqtun uKausingitigut, ilautillugit SuliaKapvinga Ilinnianimmut ilinniatitsi- tisigiamut pigunnatillugit ilinniajut ilitatsinitsangit pimmagiujunik ammalu gutautillugit Kagitaujatigut pitâgijausot. Ukua Unikkausivut idlivet siam- ilingajunik inuit illigijanginnut namminik inosimmini. matitausimavut akiKattinagit Inuit nunalinginnut ilonnâni Taggâni ammalu Kaningitunut nunanut. kingullia allasimajuk tagvani malittaugialimmi pitaKattisivuk ununnisanik allasimajunik Ukiuttatumiunik inunnik, siagunitanik ammalu pivallia- Taggajât pivitsaKattisivut aikatagiamik namutuinnak nunanut kinaullonet niujunik. UKautjigiagutiKavut pivallianiujuit, uKâlaKatigennet apitsotet am- inigilautsimangitanginnut. Miliunigiallatât inosuttuit ilonnâni Canadami, Ukiuttatuk inigijauvuk ilutsiKattadluni piugijaujunik adjigengituit, unikkausiliuttet nipangit ammalu namminik ikKaumajangit. SakKititsigiamut Unik- kausivut idlivinik ammalu ilinniatitsigiamut malittaugialet Canadamiuni illugusinginni ilinniavini, nigiuvugut ilinniatitsijet pigiasinitsanginnik pita- Kattisinitsangit ilinniajunik nigiugijanginnik piusituKanik, siagunitanik, nu- natsualimâmi takugatsanik ammalu unikkausinik siagunitanik sakKijâjunik, ammalu kajusimaniattunik, akungani Inuit Canadamiut Ukiuttatumi. Unun- nisani 100 jâriusimalittuni, inosingit Inuit nosimalikKut siagunitanit omajun- niagusinit ammalu piuliukKaiviuKattajuni nunalinni ammalu suliaKaKattajut sitondingit 9-mit 5-mut suliatsamini. Allataumajut taggajât tagvani idlivimmi sakKititsivut nalunattunik unikkausinik tagvani piusiusimajut uKausittigut Kaujimausingigullu Inuit, takutitsijut piusinik piusituKanginnik ilikKusitigut, illinattut ammalu KaujimajaujutuKanik piulimatsigiamik Kanutuinnauga- luappat uKumaittutigut. Tugâgutinga takugatsaugiatsangit tâkkua taggajât ilonnatik âkKisuttausimavut iluittuit ilingajut Ukiuttatumut, uKautaujut in- osingitigut Inuit.

Ukua Unikkausivut idlivet ammalu ilinniatitsigiamut malittaugialet âkKi- malu taggajâni uKautaujut tagvani allasimajumi atuttaugialik ilinniajunut tausimangitut kisiani ikajugiamut Inongitunik ilinniajunik takutitsigiamut jârilinnut 12 ammalu jârikKutunitsanut. Tâkkua jârilet tugâgutiuluasimajut piuset asianguvallianinginnik ammalu taimainginnaniattut Canadamiuni ilangit taggajât piuliukKataumajut ilumiutaKammata nâmmasiangitunik in- Ukiuttatumi, tâvatuak ikajullutik taikkuninga iniKajunik Taggâni piunitsamik osunnisanut takunnataugiangit. Angijummagimmik uKautjijut ilinniatitsijinik tukisianiammata uKumaitsaKattaningit Inuit piusimini ammalu uKausitigut. takunnaKullugit taggajânik sivungagut ilinniavini ilinniagutauniakKâtinnagit Tâkkua taggajât pivitsaKattisiniakKut ilonnainik ilinniajunik ullusiugiamut il- kamatsiagasuagiamut ilingajunik ammalu nâmmasiattunik ilinniavini ilin- linadlatunik piusituKanik, unikkausinik ammalu avatinik sakKijânginnaniat- niatitsigiamut ilauKataujunik. tunik Inunni akunimut. Allataumajut uKauset ammalu maggugiallâk ilagiagutek ilijausimajut tamaunga ilinniatitsigiamut malittaugialinni pitaKattisigiamut ilinniajut Pitjutigillugit Ilinniatitsijet Maligialingit KaujimakKulugit tamâginnik Ukiuttatumi ammalu allanguattaumajunik Kagitaujanut Unikkâliagidlugit. Ilagiagutik 1 takutitsivuk ununnisanik Kimig- SuliaKaKatiKallutik Inuit katutjiKatigenginnik ammalu Kaujisattinik ka- gugiamut AullatitauKattasimajunik Ilinniaviliattitaudlutik Canadami, Tag- matsiagiamut Inuit KaujimajatuKanginnik ammalu takunnausingititut gâni ammalu pinianniusimajunik ilinniavinnedlutik. Ilagiagutik 2 takutit- ilingallagivut tagvani suliatsami, ammalu atuttaugunnalutik ilinniavini sivuk Kagitaujatigut Unikkausiliuttaumajunik katimaniusimajut ilinniajunut ilinniajunut, ilinniatitsijet maligialingit âkKitausimajut takutitsigiamut ilin- ilingajut allagiasumalâttunut namminik inosimminik ammalu unikkâlutik niatitsijinik ilumiutanginnik Kaujimagiamut Inuit inosinginnik, tamâgin- taggajâtigut. Nunanguak “Inuit Nunangat”, sitamait Inuit avittusimajuit nik taitsumanitanik ullumilu. Una malittaugialik ilingavuk taggajânut Canadami, ilauttitaummijuk atugatsautillugit ikajugiamut takunnalutik ilin- pisimajunik Unikkausivut taggajânik piuliukKatausimajut sunatuinnait Uki- niagutiutillugit. uttatumi, pigunnatitsidlutik ilinniatitsijik atugatsanginnik ilinniatitsitillugit ilinniajunik uKâlagiamut ammalu pivallianiujunik avittusimajuni ammalu Tânna ilinniatitsigiamut malittaugialik pitaKattisigaluattilugu allataus- inunginni. Tugâgutik tagvani malittaugialimmi aulatsituinnalugatik ilin- imajunik ilinniavini illugusinni uKâlautiKagiamut ammalu unikkausiliuttet niataugialinnik pannailugit, tâvatuak pitaKattisigiamut atuttaugatsanik Kaujisimajanginnik, taggajât atuttaugunnatut Kimiggugiamik unuttunik ikajullugit ilinniatitsijet unuttunik tukisiagiamut pitjutaujunik allasimajunik piusiusimajunik ilingaluajut Kanuttogijaujunut ammalu ilinniagiamut ilin- pigunnatitsigiamut malittaugatsanik ilinniavini illugusinginni takunnalugit gajuit gradengit kamagillugit. taggajât ammalu ilingajut uKâlautaujut. 5

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Naillititaumajuk Allasimajuk 1: Ilinnianik 4 Inuit Takunnausingit PiusituKanik KaujimajaujutuKanik atullugit • Inuit takunnagajattut unuttunik pitjutaujunik uKâlautigillugit Taggajât ammalu Âktait Inuit KaujimajatuKangit tagvani malittaugialet ilinniagatsanginni (sollu ilikKusik, avatik, Allataumajut (Jârilet 8-nit 12-nut) silak ammalu inuit asianguvallianingit) adjigingimagittanganik piusingita inuit silatimi inilet Inuit ilikKusinginni ammalu Ukiut- Sivullipâk allasimajuk Unikkausivut Ilinniatitsigiamut Malittaugialik âk- tatumi. PiusituKait ilutsiKavut KaujijaujutuKatigut ammalu Kitausimajuk ilingatillugu ilinniajunut jârilet 8-nik, ammalu takunnagat- ilinniatausimajutigut attutauniusimajut ammalu Kanuttogijauk- sait âktait taggajât takutitsijut unuttunik Inuit unikkausinginnik. Tâkkua Kulugit tâkkua pitjutaujut sivullipâmik ilutsitâgigiamut uKausinik unikkausiusimajut inosuttunut sugusinut ikajugiatsangit inuit kamagigial- adjigengitumik. Una allasimajuk naittumik sakKititsiniattuk inginnik ammalu suliatsagigiaKagajattangit ilauKataugiamut anginitsani ilanginnik pimmagiujunik piusiujunik uKausinut ilingajut malillugit nunaliujuni. Unikkauset takutitsivuk isumanginnik inuit kamagigialingin- Inuit takunnausingit. nik takutsautillugit attutauniugajattunik immigut pigunnagajangitunut 5 Adjigalangit Taggajât piusiujunik. Unuttut taggajât takutitsivuk allasimajunik taimâtsainak. Âktait taggajât tagvani allasimajuni pitaKavut atunit ilingajunik Kaujimagialingin- • Una allasimajut isumaKajuk piluattumik suliatsanik Unikkausivut nik inuit illigijanginnik tunijausimajut tamâni Maligialingit Allasimajut Inuit taggajânik piuliukKataumajunik (idlivimmi ubvalu Kagitaujakkut KaujimajatuKangit, allataumajuk âkKisuttaudluni Nunavut kavamanganut uvani nfb.ca/unnikausivut) piunippâmik takutitsijut allataumajunik ikajugiamik timingutitausimajut piusituKait Inuit ilikKusinginni Kaut tamât uKâlautaujunik atunit ilinniagatsani. Ilauningit akungani tigula- inosinginni. Ilinniavimi illugusimmi pivallianiujut ilauttisivut atunit tag- jaumajut taggajât ammalu ilinniagatsani ilumiutangit takutitsijut gajânik ikajugiangit ilinniajut piunitsamik tukisiakKulugit tukinginnik inuit ammalu uKausittaKagiaKangitut tukinginnik ilauKataunimmut illigijanginni uKautaujut tagvani taggajâmmi. iluani malittaugialiup allaKutiup. Ilinniatitsijet pivitsaKavut pigumatuagutik asinginnik atullutik taggajânik ammalu âkKisuillutik ilingajunik namminik Kaujimajaminik taggajât ilumiutanginni am- Naillititaumajuk Allasimajuk 2: Ukiuttatumiut malu pitjutaujuni pigumajaminik uKâlautigillugit. Inuit, Siagunitait Avatellu 6 Sivulinnik/ApitsotauKattajullu Kingullia allasimajuk Unikkausivut Ilinniatitsigiamut Malittaugialik ilin- • ApitsotauKattajut tagvani allasimajuni takutitsivuk pigiasigiamik gavuk jârikKutunitsanut ilinniajunut jârilet 13 jârikKutunitsailu, ammalu uKautaujunik uKâlautitsautillugit ammalu uKâlaKatigellutik, pitaKattisivuk ununnisanik ammalu ulugianattunik Kaujijausimajunik Inuit ilauKataugiamut pitjutauluajunik uKausinik. ilikKusinginni ammalu inosinginni Canadamiut Ukiuttatumiut. Allasimajuk aviukKatausimavuk sitamaulingajunik allasimajunik: 7 Takunnagatsatigut Ilinniagutitsaugajattut kamagijauningit Takunnagatsaligijet KanuttoKujitsiamagittut Kanuk takunnausit- • Inuit Siagunitangit • tinik nunatsuami ilutsitâgiangit piusivut, aulausivut ammalu • Inuit IlikKusingit isumagijavut. Una allasimajuk isumaKakKujivuk apitsotinik, ilisimausinik ammalu attutauniuKattajunik misitjitigut Kaujima- • Nunamiutait Avatellu Pitjutauningit titsiutinut atullugit Unikkausivut taggajât piuliukKataumajut.

• Asianguvalliajut UKumaittuilu Taggâni 8 Isumagijaujut Illugusimmi Ilinniataugajattut Pivallianiujut Iluni malittaugialiup, atunit tamakkua allataumajut Kaujijausimajut iluani • Atunit ilinniagatsani, piluattumik pivallianiujuit isumagijaujut ika- ukunani allasimajuni: jugiangit malittaugialet ilinniavimmi illugusimmi ilinniatitsigiamut ammalu kamagitsialugit ilinniajut ilinniatillugit tugâgutingit atut- 1 Kaujisattauninga UKausittak tausiaKullugit. • Naittuk uKautaujuk allasimajuni uKausittak ammalu ilinganinga 9 Isumagijaujut Ilagiangugajattut (Silatingani Iliniaviup) Pivallianiujut Inuit inosinginnut. • Una allasimajuk ilautitsivuk Kaujisannimik ammalu allaKattaluatik 2 Ilinnianimmut Ilingajut pivalliajaminik ilagiagutiginiammauk ilinniavimmi illugusimmi ilin- • Una allasimajuk pitaKattisivuk ilinniagiamut tugâgutinik atunit nialutik. Tâkkua pivallianiujuit ilinniataugajattut ilinniajunut immigol- ilinniataugialinni. Ilinniataugialet atuttaugunnagaluattilugit lutik ubvalu katingalutik pivallianiujuni pijagegiamut silatingani adjigengitunik ilinnialutik, isumagijaujut ilinnianimmut ilingajut ilinniavimmi illugusimmi ubvalu nunaliujuni. âkKisuttausimajut ilingaluattilugit ilumiutanginnik Kaujimagiamut 10 Isumagijaujut Ilagiagatsautillugit Atuatsigiamut tamânettitaujut malittaugialinni ammalu ilauttitaujut taggajâni. • Una allasimajuk uKautjigiagutiuvuk unuttunik uKumaittongitunik 3 Kaujititsiutet Ilumiutangillu Kaujimajaugialet atuaganik ammalu Kagitaujatigut takujausonik atuttaugajattut • Una allasimajuk pitaKattisivuk ununnisanik takunnagatsanik ilinga- ilinniagiamut Kaujimagialinginnik pitjutigillugu Ukiuttatuk ammalu luajut ilinniagatsanut uKausinut. ÂkKitausimajuk unutsigiakKulugit pivallialutik ottotigillugit ilingajut ilinniagatsait taigusingit. ilinniatitsijet Kaujimagialingit ilinniagatsani allasimajuni ammalu sak- Kititsijuk tungavinginnik tukisiagiamut Inuit ilikKusinginnik ammalu avatinik âkKisugiattausot malillugit ilisautet piusigigialinginni. 6

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

ALLASIMAJUK 1: Ilinnianik PiusituKait Allasimajuk 1: Inuuqatigiitsiarniq – Sulijutsanik KaujimajaugiaKaningit Taggajâttigut asinnik, ilaget ammalu paitsinik inunnik ammalu Âktait Inuit KaujimajatuKangit Una allasimajuk uKausiKavuk sulijutsanginnajutsaujugut ottugumajangin- nik isumagijanginnilu asitta inuit ammalu kamagillugit nunami uvattitut Allataumajut pijaugumausittitut.

Inuit nunalinginni, KaujimajaujutuKait ilisimajangillu inutuKait ammalu NFB Taggajâk: Lumaaq: An Eskimo Legend, Co Hoedeman, 1975 (8 MIN) sivullivinitta inuit illinattumagiuvut. Ullumi, uKautigiKattajvut ilinnialutik iligajattut siagunitanit “piusituKait KaujimajaujutuKait” ubvalu “Inuit Kauji- Una taggajâk takutitsivuk siKumitsinimmik sulijutsanimmik ammalu majatuKangit” (tukinga “akuninit Kaujimajangit Inuit”). Inuit ilikKusingit alla- paitsiutigiangit Inuit ilaget piungitumik pitillugu anânanga tautungitumut tausimangitut nipiliuttauKattajutitut Kaujigatsatitut, ammalu jârigiallatânut inniminut. Tuking tagvani unikkausimmi (taggajâttut) ilangagut tâttovuk, am- tukingit KaujimajaujutuKait omajunniagiamut, omajuit, inuit ammalu malu takutitsijuk takutitsigutta piungitulinimmik ammalu sulijutsangikutta uppigusingit tunijaumavut uKausitigut kinguvâgenit kinguvâgenut. Piusitu- asittinik, tamanna inotsiangigutet takutitsiKattavut uvattinik. Kait KaujimajaujutuKait pisimagaluattilugit sivunganinitanit, tamanna âkKitausimangituk ubvalu asiangutitaugunnangituk. PiusituKait Kauji- Ilinniajop Pigialinga: Sulijutsanimmik ilagenik attutausongummata angijum- majaujutuKait piusiKavuk asianguvallianginnatumik imminik nutânut avat- magimmik inosingit. Ilinniajuit isumatsasiukKulugit atautsimik ottotimmik si- inut. Adjigingitanga asingita ilikKuset tukisiajauningit KaujimajaujutuKait vungani wogimi piusiusimajumik takutitsilaummata sulijtusanimmik. Kanuk isumakkut timiKutini, Inuit avittisiKattangitut Kaujigatsanik Kaujimajaujunik piusiKagajalaukKat adjiungitumik taimâk pisimagutik asiagut piusiujutut? Ilin- inutsiangugiamut, ammalu timingutitaugialinnik Kaut tamât inosinginni niajut allatillugit ubvalu uKâlallutik naittumik uKausimmik pitjutigillugik tamam- pitsatunittâgiangit ilagenniujut akungani inuit ammalu silak, piusiumi- mik piusiusimajok ammalu Kanuk piusiujut takutitsigajalaummangâta asiagut titsigiamut pitsatujunik inuit illigijanginnik, ammalu pitaKattisigiamut inun- pisimalauppata piusiugajattumik ilagenut adjigingitanganik. nik atugatsanginnik ammalu malittaugialet ikajutsitaugiaKavut inositsiagitt- ogasuannikut ammalu pitsialutik inosimmini.

UKumaittuKainnavuk tigumiagiamik piusituKaujunik inosimmi asianguvallianinginni ammalu unutsivallianingit piusituKaungitut nunatsuami. PiusituKait KaujimajaujutuKait sungiutigiaKainnatillugit nutânik atuttaujunik, uKumait- saKattasimalikKut sungiutigiamik mânnaKamik tuavittumik asiangusimajunik Ukiuttatumi. KaujimajaujutuKait omajuit iningit ammalu sikuit atuinnasi- majangit Inuit omajunniatet jârigiallatânut adjigiugiaKavut avatet attut- auKattaningit silak asianguvallianinganut. Piusiujut nunalet inositsiagit- totigasuagiangit ammalu pitsatujunik âkKitauKattasimavut ikajutsigiamut mikijunik, nuttaKattajunik ilagenik mânnaulittuk kamagiaKalikKut inuit Allasimajuk 2. Tunnganarniq – SakKititsinik piusinginnik nunalinni ammalu inulivatsuani. 1998-mi, kavamanga Nunavut suliaKaKatiKalauttuk Inuit inutuKanginnik ulinnaisigiamut Inuit illigijanginnik inutsiangunimmik takutitsinikkut, ikajugunnatut sivulillugit Inuit asianguvallianinginni ullumiulituk piusiujuni. tujummitailititsinik ammalu asinginnik SakKititausimajuk allaKutik, Kaujimajaujuk Aulatsigutitsait Allasimajut Inuit KaujimajatuKanginnik, uKautiKavuk âktanik allasimajunik uKausinik pimma- Una allasimajuk kajusimakKujivuk uvattinik sulijutsaKulluta inunnik adjigen- giunginnasimajut Inuit ilikKusinginni. Tukittâgianga tânna allaKutik, nigiulaut- ginimmik ammalu mitautigituinnalunnagit asivut uvattinit adjiungitommata. tut ukua âktait piusituKait allasimajut ilingajanningit nutânut piusiujunut NFB Taggajâk: The Owl Who Married a Goose: An Eskimo Legend, ammalu uKumaitsaKattajut ikajugiangit sakKititsilutik sittutitsiutitsanik ka- Caroline Leaf, 1974 (8 MIN) matsiagiamut tungavitsanginnik Inuit ilikKusingita katingaKullugit. Tagvani taggajâmmi, Uppik ammalu Nigilik nagligusotiliaKijok adjigen- Kaujimattitaunitsangit ilinniajuit Inuit ilikKusinginnik ammalu Inuit Kauji- gikaluadlutik. Nigliup piagangit sakKimata, Uppik Kaujiniadluni sungiuti- majatuKanginnik allasimajunik, âkKisuisimavugut adjigengitunik pival- giaKanniminik taimaittunik adjiungitunik sungiutigasuadluni omausinginnik. liagutiugajattunik ilingajunik taggajânut pisimajut Unikkausivut piul- Una unikkausik takutitsivuk uKumaittunik kamagijaugialinnik ilitatsigasua- iukKataumajunit. Atunit pivalliagutet atânejut takutitsivuk ilinniajunik giamut adjiungitunik ammalu ottugagasuagiamut Kanuk kinaunginittinik. kamagiaKaningit adjigengitunik allataumajunik ammalu sakKititsijut ta- kutsanik ilumiutanginnik allasimajuni takutsauningitigut taggajât. Isumagi- Ilinniajop Pigialinga: Ilinniajuit katingatillugit ikittolutik uKâlautigillugu jaujut ilinniajuit takunnaKullugit takunnataukKujaujunik taggajâni, uKâlauti- ilauKataugiamut ammalu Kanuk attuiniKammangât piusinginnik inuit su- gillugit Kanuk ilumiutangit uKausiKammangâta ilinniatitsigutinginnik Inuit liaKaKatigegiamut. Atullugu taggajâk, ilinniajut uKâlattilugit Kanuk inuit ik- KaujimajatuKangitigut, malillugit pivallianiujuit ikajullugit tukisianiammata piniammangâta Kaujititaugamik adjiunginingit asiminit, ammalu Kanuk pi- ilinniatitsiningit Inuit KaujimajatuKanginnik ilumiutanginnik namminik gunnagajattugut inuit tujummitailiKullugit ammalu ilauKataullutik nunaliujuni. Kaujisimajaminik inosimminillu. Taikkua âktait Inuit KaujimajatuKangit al- Ilinniajut allajutsauvut katitsuiluti tallimanik ottotigillugit ilinniavimminit Kanuk lasimajut pisimavut Inuit piusituKanginnit, pimmagiujut inuit illigijangit im- adjigengimangâta inuit uppigusingit, ilikKusingit, ammalu aulausingit tamaita migojuit ilikKusinginnit malittaugatsautillugit. [Takugit Ilagiagutik 3: Inuit atuttaugajatut tujummitailigutiullutik ammalu initsaKatsialutik. KaujimajatuKangit Allasimajut Takugatsait Nunanguami]. 7

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Allasimajuk 3. Piliriqatigiinniq – Allasimajuk 5. Pilimmaksarniq – Pivalliatauningit SuliaKaKatigennik piujogiamut ilisimajaugialet takunnanikkut, ilinniatitsinik, piuset kajusimausellu Una allasimajuk takutitsivuk pijaugialinnik tukisiagiamut asitta inuit uKaus- inginnik ammalu isumagijanginnik uKumaittunik sittutitsigiamut. UKausiKa- Una allasimajuk kajusimakKujivuk uvattinik ilinniagiamut ilisimajaujunit am- juk suliaKaKagiaKajugut sittutitsigasuagiamut ikajotaugajattunik katinga- malu pitsiasimaningit asivut. Sunatuinnait pijaugunnangipata pigumausit- jinut atautsituinnamolungituk. titut, uKautjigiavugut ottugiallaKattalugit ammalu ottugiallaniammilugit.

NFB Taggajâk: Nunavut Animation Lab: Lumaajuuq, NFB Taggajâk: Nunavut Animation Lab: Qalupalik, Ame Papatsie, Alethea Arnaquq-Baril, 2010 (8 MIN) 2010 (6 MIN)

Una taggajâk kamaluavuk inosinginnik ilaget suliaKaKatigedlutik am- Iluani naittop taggajâp Kalupalik, unuttunik nutânik KaujigiaKavuk Anguti malu akiniagutidlutik. Nukappiak, najangalu ammalu tollik ilageliaKiavut pigialingit nâlaKattalaunginami angajukKâminik ammalu inutuKanik sakKi- nukKatitsigiamik tautungilititausimajumik nukappiamik anânaminut. Nu- titsidluni Kalupalimmik. Anguti ilinnianiadluni ammalu ilinniatitsisongunial- kappiak akiniagumanialidluni anânaminik ammalu kivitiniadlugu imappimi. idluni ilisimajaminik inosimmini ilinniasimajaminik. Unikkausik Lumâjuk takutitsivuk piungitunik akinianimmut, kisiani sittuti- tausok ikajuttigennikut ammalu KaKialinikkut. Ilinniajop Pigialinga: Ilinniajuit aviukKalugit magguilingalittilugit. Ilin- nianimminik atunit ilinniajut nallikatâgiaKavut ilinniatitsilutik Kauji- Ilinniajop Pigialinga: Inuit unikkausingit pitsatujummaginnik sakKititsi- matsiajaminik aippaminut. Tagvani atugajattut tutsiagusimik, kalâtsianik, Kattavut ilingajunik unikkausimminut. Ilinniajuit katingatillugit ikittolutik âk- pinguamik, ubvalu dânisillutik. Ilinniatitsiligutik aippaminik, ilinniajut uKa- Kisuittilugit unuttunik naittunik allasimajunik takutitsilutik nallituinnangin- jutsauvut Kanuk ilinialaummangâgit. Ilinniavimmi illugusik sakKititsigunna- nik ikajutsigutinnik suliaKaKatigenningit katingajut ubvalu attutauniujunik Kuk ilisimatsiajunik takutsautititsigiamut pingualutik ilinniajuk takutitsiniat- ilingajut suliaKatigenningit asingit immigojuit. Atunit katingajut pivitsaKa- tilugit nutâmik ilitainnasimajaminik. jutsauvut sitondiup agvanganit sitondimut allagiamik ammalu ottugallugit pinguataugialet tunijaujut ilinniavimmi illugusimmi. Tunitjigeppata allasima- jaminik, ilinniajuit uKâlautigiaKavut piusinginnik katingajuit ikajuttiget ilau- Kataullutik sakKititsigiamik pinguajaminik.

Allasimajuk 4. Avatimik kamatsianik – Sulijugillugit paigillugulli nunait, omajuit ammalu avatet Una allasimajuk uKautjigiavuk uvattinik kamatsiagiamik avatinik akunnitini salumatillugu ammalu sulijugillugit omajuit ammalu asingit omajuit ammalu uppiguset inigijaujuni nunani. kisiani sulijutsanikkut avatittinik sak- Allasimajuk 6. Kanuttogunnanik – Kijânginnaniattuk Kaut tamât inosittini. Pisongugunnanik ammalu sanagunnanik NFB Taggajâk: Nunavut Animation Lab: I Am a Little Woman, Una allasimajuk katsungaitsiaKujivuk sanasongunginnagiamik inosittini Gyu Oh, 2010 (5 MIN) kamagiamut sittutitsiutitsanik uKumailutattinut.

Una taggajâk takutitsivuk ilagenningit akungani omajuit ammalu nunak atul- NFB Taggajâk: The Owl and the Lemming: An Eskimo Legend, lugit piusituKangit Inuit sananguagangit mitsunikkut. Tagvani taggajâmmi, Kam- Co Hoedeman, 1971 (6 MIN) mamiutak sanajaujuk ilumiutalik adjinguanginnik inuit, omajuit ammalu nunak, takutsautitsigiangituk killinginnik akungani sulijuit ammalu sulingituit inoset. Uvani naittumi unikkausimmi, Uppik Kinigiajuk nigigatsanginnik ilangita ammalu takuniadluni sinittumik Avingamik. Avingak tigujausimagaluad- Ilinniajop Pigialinga: Ilinniavimmi illugusimmejut sanattilugit Kammamiut- luni Uppimut, avingak Kunujuk inosimmini ammalu sakKititsivuk piusiminik atsamik ilingajunik ilinniajuit ilagenningit avatini. Atunit ilinniajut sanag- uivisâgiamik Uppimik aullatitaugiamik. Ilinniagak tagvani unikkausimi ilan- iaKavut atautsimik sanangualutik Kammamiutamogatsamik, uKautillugit nisânnik ammalu pigunnanik ilinnik sakkuititsisonguvuk uKumaittunik. ilinniajut summat piluattumik sanammangâmmik ammalu Kanuk ikpini- agusigimmangâgu sanajanga, ilonnatik âkKisuttausot iliukKalugit angini- Ilinniajop Pigialinga: Ilinniajut atunit sanakKulugit piusiujumik unik- tsamut Kammamiutatsamut uKautaujut angiKatigettilugit ilinniavimmi kâgiallalugu unikkausik Uppik ammalu Avingak nilliangimagillutik ubvalu illugusimmejut. Kamagillugit jâringit ammalu pigunnaningit ilinniajuit, Kal- atungimagillutik allasimajunik uKausinik. Ilinniajut sananguasonguvut Ku- lunâttajammut ammalu mitsusimajuk ubvalu nipitillugu Kallunâttajammut vianattunik atuaganik, pingualugit ubvalu unikkâlugit, ubvalu Kanuk asiagut sananguasimajangit kitjalugit adjigengitunit tauttulinnit Kallunâttajannit, piusiujutigut takutitsigiamut unikkausimmik ammalu ilinniataugialinnik ilin- ubvalu sanajausot ilillugit alakkasâjamut, ilinniajuittauttutâgillutik sanan- niajut isumatsasiukKulugit silatinginni idlivet ammalu kamatsialutik isum- guajaminik titigutimmut tauttilimmut ubvalu minguagutinut. agijaminik ammalu namminik ilisimajaminik. 8

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Allasimajuk 7. AtjiKatigennik – Ilinniajop Pigialinga: Ilinniajuit isumatsasiukKulugit Kanuk pitaKattisigaja- Kanuk pijutsaumangâta uKâlatigennikut ammalu mmangâta ilaminik ammalu nunalinni. Atunit ilinniajut allatillugit piujunik piusiujunik illigijaugutigigajattangit tunitjijiullutik asiminut. Kanuittunik ilisimavat angiKatigennikut atugajattaminik? kinakkunik Kaujimavat ikajugajattaminek? Ilinniajuit âkKisijut- Una allasimajuk uKautiKavuk Kininginnajutsaujugut sulijutsalutalu isum- sauvut tugâgutinik tallimanik piluattumik piusiujunik atugajattaminik ikajullutik agijanginnik asitta. SuliaKainnajutsauvugut nagvâgiamik sittutitsiutitsanik, nunagijamini takKiuniattumi, allalugit atunit tamakkua piusiujut alakkasâjami sittutillugit uKumaittut ammalu piusiumitigasuallugit piusigijavut. aititausimajut ilinniatitsijinginnut. Atautsik takKik Kângippat, allasimajut utitti- tauniattilugit ilinniajunut ikKaisakKulugit tamakkua pijagettausimammangâta NFB Taggajâk: Nuanavut Animation Lab: The Bear Facts, pijagettausimangimangâtalonnet pijaugialet. Jonathan Wright, 2010 (4 MIN)

Una sulingikaluaguni unikkausik takutitsivuk tikisimaningit Europeamiut Ukiuttatumut. Naluliumajut “Kaujigiamik” inuKagettumik nunamik, tag- gajâmi tikitainnatuk pigunnangituk uKâlaKatiKagiamik nunalinnik inunnik ilinnialugillu KaujimajatuKangit atuttaugettut Kanuk inogiaKammangât Uki- uttatumi Kiujanattusuami.

Ilinniajop Pigialinga: Inuit ilikKusinginni, Kuviasunnimik atuinnatut tiki- gaigamik naluliumanattunut uKâlautigigiangit. Malilauguk una atittaujuk atullugu taggajâp piusinga ilauKataullutik ilinniavimmi illugusimmi uKâlauti- gillugit sunait ilikKusitigut atuttausimajut ammalu nunaliugiasinninginnut Canadamiut Ukiuttatumi. Avittilugit ilinniavimmi illugusimmejut magguilin- galillutik: umiatsuap kipalungit Martin Frobisher sivullipâmik tikisimania- mmat Ukiuttatumut (1576) ammalu Inuit iniKagettut tamâni taitsumani. PivitsaKattilugit katingaKatiget sitondimmik Kaujisallutik Kanuk pigiaKa- mmangâta katingaKatingit: sunanik nigiKattalaummangâta, Kanuittumik uKausimik uKâlaKattalaummangâta, Kanuk annugâttusimalaummangâta, sunamik uppiviKalaummangâta nunatsuami. Kaujisagetuappata, atullutik tukilinnik ilinniaKaujaminik ilinniajuit takugatsaunialillutik Kuviasullutik sul- ingikaluappat Kaujisimajaminik akungani katingajuit.

Allasimajuk 8. Pijitsirnik – kiggatunnik pitaKattisigasuannilu ilagenik amma/ubvalu nunalinnik Una allasimajuk kajusimakKujivuk ikajullugit ikajuttaugialet. Ika- jutsisongugiamut asinnik nunalinni, inosinik piusiumititsisonguvugut akunnitini, ammalu uvattinik.

NFB Taggajâk: The Owl and the Raven: An Eskimo Legend, Co Hoedeman 1973 (7 MIN)

Una taggajâk unuttunik ottotitsaKavuk Kanuk Inuit illigusummangâta atu- Katigegiamik ammalu pitaKattisillutik ilagenik ammalu ilannâminik. Saun- inik pinguajuk Uppik ammalu Tulugak, Tulugak tikiutjivuk puijinik pillilittumut Uppiuk igluviganganut. Uppik aittuiniattilugu nutânik kamennik Tulugammut nakummegutiminik allanguatsiasimammat. Tamanna nakutsautet aittui- gutinikkut isumagijauvut piujoningit inosimmi piusituKanginni Inuit, una taggajâk takutitsivuk nakutsainagiaKanittinik ilangani maligatsaKagialik. 9

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

ALLASIMAJUK 2: Ukiuttatumiut Inuit, kua sivullivinitta asiKasimammijut Kaujimajaujunik itsasuanitaligijinut taijanik Dorset ilikKusilet, iniKasimajut Canadamiuni Ukiuttatumi pigianninginni 2,500 Piusiviningit Avatingillu jâriusimajuni. Inuit unikkausingit uKautiKavut tamakkuninga “Tunet,” inosimajut pitsatujummaget, kangusuttut, inuit omajunniasot atsugudlutik nukimigut ammalu ilisimajotsiadlutik. PiKutiviningit Kimainnakungit Dorset, ilangit ullusiu- Inuit Piusiviningit viviningit takijut illuvinet ammalu piujummagialuit togât ammalu natjuit sanan- Kaujisattauninga UKausik guataumajut, takutsautitsivut ilikKusinginnik ilisimatsiatuvinet sananguagiamik ammalu atuinnadlutik uppigusimminik. Inuit tigumiavut unuttunik siagunitanik Taggâni. Sivullivinet Kimiggutausot sivullipâmik inosimaningit iniKadlutik Taggâni Americami Ukiuttatumi. Tai- Kujanâtuinnangimagillugit takuKatigeKattalaungikaluanningit Dorset am- manganit, Inuit siammasimavut Kaningitunut nunanut Ukiuttatumi, atu- malu Norse karâllimiut taitsumani 1000 AD, nunatsuami Inuit ammalu gatsaKatsiagatik pivalliagiamut sungiutsagiamut ammalu nalunattunik Europeamiut takujausimavut sivullipâmik allatausimajut apotisimaningit piusiujunik inosimmi. Inuit piusiviningit asianguvallisimalikKut tikilaumma- 1576-mi, tikiniammata British umiattutinga Martin Frobisher. Frobisher tanit Europeamiut apviniattet ammalu Kaujisattet. Tamakkua tikiajaningit Kinijasimajuk akKutitsanik taggânut aigiamik Asia-mut kajusimadlunilu attuiniKalaungikaluattilugit unuttunik Inunnik kisiani unuttuni jâriusimalit- atugiamik Europeamiut isumagijanginnik 300 jâriusimajuni, unuttuit tuni, kingullipâni hontausimajuni jârini takusimalikKut unuttunik ammalu tikiajaKattadlutik “Kinigiat” ammalu nunangualiugiattujut Ukiuttatuit Ki- attutauniujunik inosimmini, piusituKamini inosimmini, inogusinginnilu. Inuit kittanginnik. Europeamiut KanuttogutiKalauttut Ukiuttatumik tikiutjidlutik utittisigalualittilugit piusituKaminik imminik pisongugiamut nunamik satu- ikajuttaugutitsanik ikajuttaugutitsaungitunillu Inunnut. Nutânik tikiut- sainikkut ammalu kavamait KaujimajaugiaKaningit, una piusiujuk sukkaitu- jiKattadlutik Kallunâttajanik, sollu kikiatsajait, annugâtsajait ammalu Kukiu- mik kinguppititauvalliajuk. tet, pigunnatitsilidlutik Inunnik kenaujaliugasuanitsangit, ammalu ilangani nâmmatunik, inosinginni. Tikimmata niuggujut, taimaigaluattilugu, tikiut- jiKattadlutik Kanimmasinnik ammalu takugumadlutik Inuit ilauliaKinitsangit Ilinniajunit SakKisimajut uppivinginnut ammalu piusinginnut inogusinginnut. Tagvani ilinniagammi, ilinniajuit KaujisagiaKavut: Nâninginni 1800, taggâni inunnik omajunillu Kaujisattik sollu Franz Boas uKasi- • Kanuk unuttigimmangâta takutsauningit Inuit Ukiuttatumi; majuk Inuit ilikKusingit sujuttaulinninginnik asitâttauvalliadlutik tikiKattajunut Europeamiunut. Takutitsigunnadlutik pitsatujunik ilisimajaminik sungiutigiamut, • adjigengitut takunnausingit Inuit ammalu itsasuanitaligijet tigumi- taimaigaluattilugu, Inuit kajusimasimavut atugiamik piusituKaminik inogiamut ajangit pitjutigillugit sivullivinivut; ammalu sungiutidlutik ilonnanginnik ikajuttaugutinik pisimajunik Europeam- iut ilikKusinginnit. SakKisimaningit mikKulinnik aullaiKattagiamut pigiasijaus- • asiangusimajut akungani Inuit kititangit tikiajaniammata silatimiut- imajunik Hudson’s Bay kampaninganut taitsumani 1920-ni ikajudlutik Inunnik ait ilikKusingit. tigumianitsangit namminik pisongugiamik tautsegutinikkut omajuit aminginnik sunanut atugatsaminut piKutinut. Allât tamanna piusiujuk, taimaigaluattilugu, Kaujititsiutik ammalu Ilumiutait Kaujimajaugialet angijumik attuiniKasimavuk kajusimakKujidlutik Inunnik Kimainitsangit piusitu- Inuit uKâlautiKainnaKattavut nakimiujaummangâmmik taimangasuanit Ukiutta- Kaminik omajunniavinik kamalualillutik aullaigatsanik tigiganniat aminginnik. tumi inigijautillugu inuppanut ammalu tataminattunut omajunut. Adjigenginingit Aullatitausimaningit taggâni suguset Kaningitunut aullatidlugit ilinniavinut – atu- omajuit inuillu taitsumani sakKijâlaungilat, ammalu tamakkua uKâlaKatigegun- giaKagunnaidlutik ilikKusiminik ammalu uKâlagiaKagunnaidlutik piusituKaminik nalaukKut tautsegutiKattadlutillu timimmigut. Ullumimut, Inuit suli ilingatsiajut uKausinik – Canadami kavamanga pititsitillugu 1930-nit kamagijausimavut nunatsuamut. Itsasuanitaligijinut, unikkausik Ukiuttatumi suliatsak pigia- atsâtaulidlutik piusituKaminik ilikKusinik ammalu siagunitanik. Kingullipâk aul- sisimavuk taggâni satjugianginni Alaska. Pigiasidlutik 8000 jâriusimajuni, ikittuit latitauvik ilinniavik Canadami matuttausimalauttuk 1996-mi. katingajut pisimajut Siberia-mit pigiasisimalauttut ingiggagiasidlutik Taggânut Taitsumani jârini kingullianik Nunatsuami UnatattuKaniammat, Ukiuttatuk America ingiggadlutik Bering Strait-ikut oganniatitsaliugiattujut omajunniatinillu takuKattanialidluni siKinimmiunik, ammalu Inuit tuavijumik Kaujiniadlu- nunalinni Taggâni kitâni satjugiangani ammalu iluani Alaska. Taggâni Alaska tik tuavittumik ilitagiutigunnainimminik namminik nunamini. 1971-mi, sikuliaKagunnaimat taitsumani 4,500 jâriulauttuni, tamaunga ingiggapalianial- katingajut inosuttuit Inuit sivukkatattet pigiasijauniadlutik Inuit Tapiriit idlutik nunamut. Tamanna aulatjanik sakKititsiniadluni nutânik avatiujunik im- Kanatamut (ITK), katingajet sakKititsigajattut nipinginnik ilonnaita Inuit appik Kuasongutillugu sikudluni ukiumi, akKutitsaliudlutik unuttunik ilikKusitigut piunitsamik kiggatugumallugit Kanuttogijanginnik (takugit itk.ca). Tânna aulasonik ammalu sungiutilidlutik Inuit ilikKusinginnik. Ilangit unuttut tikisi- katutjiKatigek pigiasiniadluni piusijunik sakKititsigiamut Inuit nunanginnik magaluattilugit Ukiuttatumut taitsumani 3000 jâriusimajuni asinginnik inunnik nunamik satusainikkut, Kanuttojausimajuk takunnataudluni sakKinitsanga sakKititsilaungilat nutâjanik, atuKatigeKattavut aulajunik ilikKusinik akKutinik Nunavut 1999-mi. killingit nutât nunait allataudlutik akuninut Inuit aulatsid- atujaminik, omajunniavinik ammalu piusinik inosimmi kajusidlutik sungiuti- lutik Kaujisanninginni suliatsami, tiguladlutik Kaujigatsanik pitjutigillugit giamut Ukiuttatumi Kiujanattunik silaujunik ammalu uKumaittunik silautillugu. piusituKanginni suliatsait nunanginni, omajunniavingit ammalu nunait atut- Pigianningani tamânesimajut tikigiamik Ukiuttatumut taijaujut sivullirmiut (ub- tauKattajut pinasuapvigidlugit Inunnut. Tukilik allasimajuk sakKititauniad- valu “sivullipât inuit”) Inuit ammalu Kaujimajaujut itsasuanitaligijinut taijaujut luni tamatsumunga nunamik namminiunnimi suliatsami imminik sulijut- “Paleo-Eskimos.” Tausindigiallatâni jâriusimalittuni, tâkkua katingajut nosi- sagiamik namminiKallutillu akungani Inuit. Tamanna ilijaulaukKuk ullumi maniadlutik akungani Alaska-mit karâllinut, malidlutik omajuit ingiggavinginnik sakKititausimajunut ilaugiallatilillugit Inuit inosuttuit piusimitigut siagunit ammalu Kinijadlutik pivianattunik nunami inogutigigajattaminik. Akunga tamak- omajunniatiugiamik ammalu iniKallutik nunami. 10

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Inuit Takunnausingit Takunnagatsatigut Ilinniagutitsaugajattut kamagijauningit UKâlautiKaligamik sivunganinitanik, Inuit uKausiKaKattangitut sivun- • Unuttunik uKausiKavuk ilonnaini unikkausini. Ilinniajut isumatsasiuttilugit ganitatsuanik ammalu siagunitanik atuttauKattajunik itsasuanitaligijinut suliagialinginnik allatiullutik atunit ilingajunik taggajânut Kimiggugiamik avittilugit taitsumaninitait ullumimunut nunatsuami. Sivullinitait takun- Europeamiunik-Inuit tikitausimaniammata. Ilinniajut Kaujisajutsauvut nataujut unutsivalliajut ullumimunut, ilangiullutik kaivijuit nutaungitunit taggajât sanajausimammangâta Inunnut ubvalu Inongitunut adjiliugijinut. piusiusimajunit ammalu unikkausinit uKautausot sakKijâsimaningit uKâlal- Kanuk isumaKavat tamanna attuttauninga nunami unikkâlutik? Kanuk luni piusittigut. Aittotigillugit inuit atingit Inunnut atuttauKattamijuk piuli- unikkausik adjiugajangilak unikkâtauguni asianut? matsigiamut immigut inosinik unuttunituinnaungitut inosunnisanit. • Kanuittunik misitjiik adjigengitunik ilingajunik taggajânut aullati- tsiKattavut pitjutigidlugit piusituKangit Inuit inosinginne? Ilinniajut Adjigalangit Taggajât kamatsiagiaKavut adjigengininginnik akungani takugatsait takut- • Nunavut Animation Lab: The Bear Facts, Jonathan Wright, sautitaujut ammalu uKausingit uKâlattaujut uKâlattinut. 2010, 3 min 58 s Isumagijaujut Ilinniavimmi Illugusimmi Pivalliataugajattut • How tho Build an Igloo, Douglas Wilkinson, 1949, 10 min 27 s • Inuit iliKattavut KaujimajaujutuKanik siagunitanik ilinniadlutik unik- • The Annanacks, René Bonnière, 1964, 29 min 12 s kausitigut tamaungatausimajut kinguvâgenut. Kanuk itsasuanitaligijet âkKisuiKattavat unikkausinik unikkausiKaligamik sivunganini- • The Last Days of Okak, Anne Budgell and Nigel Markham, 1985, 23 min 48 s taneng? Ilinniavimmelutik, atugiaKavut Kagitaujanik kamagiamut nallingit atautsik ubvalu maggonik atulluni Kagitaujami âkKitaus- • I, Nuligak: An Inuvialuit History of First Contact, Patrick Reed, imajunik Nunavummut tukisititsigiamut Inuit piusinginnik ammalu Tom Radfored and Peter Raymont, 2005, 69 min 44 s kamagigialinginnik itsasuanitaligijiullutik sakKititsilutik atuttaugajattunik sivunganinitanit. Kagitaujattigut takujausot: talojoak.nunavut. Malittaugialik/ApitsotauKattajut ca ammalu avataq.qc.ca. • Inuit inutuKait uKâlautiKaKattavut siagunitanik adjigengitunik kingo- • TakunnaKâdlugit The Annanacks ammalu How to Build an Igloo, majaujuit ammalu kitsautiujut. Inosinginnik uKumaitsanginnalaut- uKâlautigillugit unuttut piusiugajattut Inuit atuKattasimajangit nuna- tut Inuit sivungani sakKiKâtinnagit siKingamiut, kânnatuvatsuatigut linni inogasuagiamut. Ilinnialutik, katitsuilutik allasimajunik atut- ammalu tuKuKattatillugit pijâkKumiungituk ubvalu Kanimmasinut taugajattunik ullumi namminik nunagijatsini ammalu uKautigillugit taimanganit ullumimunut ulugianattut. Inuit imminik tatiKaKattalaukKut Kanuk tâkkua atuttaugajammangâta ilauKataugiamut adjiungitum- ammalu imminik tatigidlutik aulatsigiamik inosimminik. Allatausimaju- mut piusiujumut inosimmi. tigut taggajât How to Build an Igloo, kingullipât Ulluit OKami, ammalu The Annanaks, uKâlautiKavuk inogusiusimajunik ammalu kenaujaliu- Isumagijaujut Ilatsigiagutaugajattut (Ilinniavimmiungituk) gutitigut. Kanuk Inuit sungiutilaummangâta asianguvalliajuni, ammalu Pivallianiugajattut Kanuittunik piusiujunik suli atautsiliummangâta piusituKanik pivallianiujunik nutângulittuni inosine? • Atullutik Kaujisimajaminik ilinniavimmi illugusimmi uKâlautigillugit ammalu atuttauKujaujut taggajât, ilinniajuit allatillugit naittunik • Kanuk KaujimaniakKita Kanuk pijuKasimammangât sivungane? unikkausinik uKâlautigillugit ullumi inosigikKaujangit inosingani Inuk UKâlautigillugu isumagijasi siagunitanit unikkausigillugu sak- inosuttuk taitsumaniulauttuk piusiusimajumik unikkausigigumaja- Kititaujuk immigojumut ammalu siagunitaujunik ilikKusinik. minik (sollu, sivungani Europeamiutait tikitainnamata, ilauKataunik Unutsigajattut uKauset siagunitat sakKijânningit? Kaujisallugit apviniattinut umiatsuanut, niuvigvet, ilinniaviliattitauKattasimajut). nunaKakKâsimajut katingajet ammalu itsasuanitaligijet su- UKâlattilugit sakKisimajunik taitsumaniutillugu, ilallugillu Kaut liaKaKatiKagajattut ikajugiamut nutânik atuttaugajattunik Kanuk tamât piusiujunik kamagillugit takunnausimmitut nukappiak ubvalu inosiKasimammangâta Inuit taitsumanitsuak. niviatsiak namminik jârigijamini.

• Atuinnaguillutik adjiliuttausimajunik siagunitanik Inuit pinasotingin- nik ammalu atunit ilinniajut tigusillutik atautsimik piKutivinim- mik Kaujisagatsaminik. Ilinniajut atuinnaguigiaKavut naittumik uKausittalimmik pinasotimmik, ilautillugu Kaujititsiutinga Kanuk atuttausimammangât, taitsumani nakit pisimammangât, atugatsak sanajausimaninga sunamit, ammalu nalunaikkutak summat taimait- tomangât iluani inoKatiget.

• Canadamiut Siagunitaliagijingita Kagitaujanga inuitcontact.ca pita- Kattisijuk unuttunik allasimajunik siagunitanik adjinguanik ammalu atuttaugatsanik ikajotiugunnatut tagvani pivallianiujumi. 11

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Isumagijaujut Ilagiagutet Ilumiutanut Kaujititsiutet Ilumiutangillu Kaujimajaugialet • Dorothy Harley Eber. 2008. Encounters on the Passage: Inuit meet Inuit (atautsik. inuk) Inuktitut uKausiuvuk tukilik “inuit,” ammalu atuttaungin- the explorers. Toronto: University of Toronto Press. natuk uKautiKalimmata nunaKakKâsimajunik pisimajut Chukchi Ikâgianganit Russiami, tikillugu Alaska ammalu Canada karâllinullu (takugit Ilagiagutik 4). • Robert McGhee. 2004. The Last Imaginary Place: A human UKausik (avittusimajunilu adjigalangit) atuttaunginnalauttuk Ukiuttatumi in- history of the Arctic world. Toronto. Key Porter Books: Canadian unnut imminik taigusigidlugu katingajuni, avisimallugit omajuit nigiKattajangit, Museum of Civilization. adjigingitangit uppigusingit agvitaKattajut silakkut imakkulu. Kujanâtuinnalun- nagit Kaningitumiunguningit siammasimajut nunami, Inuit katinganginnavut • Inuit Tapiriit Kanatami website. Inuit Historical Perspectives. itk.ca/about-inuit ilikKusingitigut adjigegamik ammalu atuKatigeKattadlutik adjigenginik unikkausinik, uKausinik ammalu ilisimajaminik inogiamut nunami. Tamanna sak- • Avataq Cultural Institute (Nunavik) website. Nunavimmiut. Kisimavuk atuKatenningit sivungani inosimajut ammalu pitsatujumik ilaged- avataq.qc.ca/en/Nunavimmiuts lutik Kaujimautigiamik. Allât suli tikiniakKâtinnagit Europeamiut, piKutingita ilutsingit ammalu ilauKatigedlutik unikkausittigut takutsauvut ilonnâni Ukiut- tatumi unuttunut jârinut, ingiggaKattadlutik 5,000 kilometres Kanutuinnak Inuit IlikKusingit piuliukKaigiattujut ammalu tautsegiattujut.

Kaujisannik UKausimmik IlikKusik pimmagiunginnatuk inogutigigasuagianga Inuit. Taimangani pigian- ninganit inogiasilaugaminit, Inuit âkKisisimavut ammalu âkKisutsiadlugit Kanuilingausingit inuit aulausingit uppivingillu – Kaujimajaummijut ilik- adluitut piusingit inosinginni omagunnadlutik nunami itjisuami ammalu Kusiuningit – kajusijumik ilutsiKavut aulausitigut ammalu inuttigut nu- pitaKatsiangitumi pivianattunik. Sunait avittusimajuni piusituKangit adjigen- natsuami inigijattini. Inuit ilikKusingit taimaimmat tukisittaugunnaKut gikaluattilugit, ilikKusinik atuinnavut sakKisimajunik pitsatujummagimmik sakKisimaningit tamâginni Ukiuttatumi avatini ammalu inuit siagunit ilau- Kaujimadlutik tamâginni nunami avatinik ammalu inogasuanitsangit inuit Katauningit nunami. Tutsiagusingit, dânisiusingit ammalu sananguagangit inigijamini. Alaskamiut kamaluaKattavut apviniagiamik, ottotigillugu, sak- Inuit ilingavut akuninit ilauKataunimmut siamut ammalu ikKaumajaujuit Kititsisimadlutik ajunnatunik ilikKusinnik sananguagatigut, unikkausittigut KaujimajaujutuKaillu aittotaumajut akuninit kinguvâgenit. ammalu atuttailigiamik angakkotinik ingiggagunnasiasimavut ulugianattu- Tamâgik Inuit Inongitullu KanuttogutiKavut asiulittunik ilikKusinik piusitu- tigut omajunniagiamik ammalu ullusiugutigiKattadlugit pitsiasimaligamik Kaujunik Ukiuttatumi, ilitagijaugiaKavut ilikKusik sanajausongummat am- omajudlutik. malu uKumaittolugani, asiangusok ilauKataugiamut nutânut sakKijunut. Uppigusingit nunatsuami piusituKangit sakKisimavut anginippautillugit Ullumi Inuit sananguaKattavut, ottotigillugu, Kimiggudlugu ujaganik ukkusit- isumanginni ammalu inuit piusinginni, Kaut tamât sakKiKattajut ilingatil- sajak pisimajuk Brazilimit ammalu suli takullugu ilutsinga ammalu unik- lugit akunnimini ijuguni. Omajuit asiummata ubvalu akuni silannilulim- kausingit taggamiut inosinginni ammalu omajuit ilauKataujut ilunginnut. mat, nunalet KiniKattadlutik summat taimaimmangât ikajuttiKalidlutik Una ilinniagutitsak takutitsivuk unuttunik piusinginnik Inuit ilikKusingita, angakkumik. Angakkuk immigosimajut ilisimatsiajuk pigunnanimminik kamagiluallugit Kanuk akuniutigijuk piusiumalimmangât tagvani sanangua- uKâlaKatiKaKattadluni angakkoKatiminik angittaugiamik ijugunut nuna- taujumi, uKauset ammalu KaujimajaujutuKait pigunnatitsivut Inuit sungiut- tsuami. Ilisimatsiajuk takunnasok, angakkuit aulatsiKattalaukKut piusiujunik ikKulugit inogasuallutillu avatini uKumaittojuni ammalu inuit uKumaigijan- takunnataudlutik nukiKaningit pâgiamik ijugunik, omajunguKattadlutik, ginnik Inuit takusimalittangit Europeamiut tikilaummatanit. kappianattut, asiani nunami nipet. Angakkuk uKagunnasimajuk piungitu- littaulittut immigojuk pigunnasimangimat malittaugialinnik uppinikkut ub- Ilinnianimmit SakKijut valu sulijutsagunnaipata angakkosinik âkKitausimajunik tigumianginnalugit Tagvani ilinniagatsami, ilinniajuit KaujilâkKut nakutsagiamik illinadlaningit inunni ammalu uppigusini. unuttodlutillu Inuit ilikKusingit. Ilinniajuit tukisiagiasilâkKut ukuninga: Kujanâtuinnangimagillugit inuit kititangit angijummagimmik asiangusimalim- • ilikKusini piusituKait adjigengitoningit avittusimajuni, tâvatuak mata mânnaKamik ilauKatauliaKigamik silatimiutanut, ununningit ilikKusingit adjigegaladlutik akungani ilonnaita Inuit katingajuit; pejattautuinnalittut piusituKanik ilagennimut nunami avatingani. Ikittuagulait inogaluatillugit suli nunami jâri nâdlugu, Inuit ilitagijaugusingit atuKattavut piu- • ilagenningit akungani Inuit ilikKusinginni ammalu nunami avatingit; siminik omajunniagiamut, aullagiamut, ammalu ingiggagiamut. Unuttut annait suli KaujimajatuKaminik atuKattavut mitsunimmik – taimanganit inogutiujuk • uKausitigut piusituKait ammalu unikkânet pimmagiuvut atugian- – inosunnisanut kinguvângulittunut. Ukiuttatumi pinguaguset atuttauKattavut git piulimagiangit, piusiumitigasuallugit ammalu ilinniatillugit piusituKanik pinguadlutik âkKisuigutiusimajut omajunniatinik nukkisaigutiudlu- Inuit ilikKusinginnik. tik ilisimagialinginnilu nunami. Unikkauset suli atuttauKattavut nunalinni Kilaut- jadlutik, takunnatitsijuit ikKaumausimminik utittisigasuadlutillu ikKaumajaminik sivunganinit. Ilumiutangit Inuit ilikKusinginni atuttauKattajut asiangusimagalua- littilugit angijummagimmik, unuttut piusituKait sakKijânginnajut Inuit akungani hontagiallatânit jârinit kajusimavut inosinginni. 12

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Inuit ilikKusingit ilauKatautsiavut nunaKakKâsimajut uKausinginnut. Inuit Adjigalangit Taggajât tigumiavut unuttunik ilagetsiadlutik – tukisiagutitsiangikaluadlutik – uKaus- ituKamigut, pigiasidlutik Alaskamit Inupiatun Kalalisut, uKausituKangit • Pictures Out of My Life, Bozenna Heczko, 1973,13 min 9 s karâllimiut. Canadamiuni Ukiuttatumi, atuluaKattavut uKausinik Inukti- • The Living Stone, John Feeney, 1958, 34 min 14 s tut uKautiKagiamik adjigengitunik avittusimajuni kiggatuttinit ilonnâni Inuvialuit Nunanginni (Northwest Territories), Nunavut, Nunavik (taggâni • Nunavut Animation Lab: Lumaajuuq, Alethea Arnaquq-Baril, Quebec), ammalu Nunatsiavut (Newfoundland-Labradorimilu). Pita- 2010, 7 min 36 s Kalautsimangikaluadlutik allasimajunik uKausinik, Inuit sakKititsisongu- vut ilikKusiminik ammalu KaujimajatuKaminik uKâlausimmigut siaguninit • Canada Vignettes: June in Povungnituk – Quebec Arctic, ammalu unikkausittigut. InutuKait ilinniatitsiKattavut inosuttunik Kanuk Alanis Obomsawin, 1980, 1 min nukiKagiamik inosinginnilu nunatsuami atudlutik takugatsatigut ammalu • Stalking Seal on the Spring Ice (Part 1 and 2), Quentin Brown, unikkausittigut. Inosuttut suguset Kanuttogijaujut tusâKattanitsangit takun- 1967, 24 min 31 s nalutillu inutuKanik atutillugit pivalliagiamut atuttaugunnatunik Kaut tamât inosinginni. Atudlugit ilinniatitsigutigidlugit ammalu aliasuttisigutigidlugit, • Northern Games, Ken Buck, 1981, 25 min 40 s unikkâKattadlutik Inuit piusivininginnik ammalu nunami uKautauKattavut KaujimakKujidlutik tukinginnik. Piusingit adlujuillu isumagijangit unikkaus- Sivulinnik/ApitsotauKattajullu inik pitsatujogiangit Kanuttogutigillugit Inuit sananguatet, uKausiKaKattajut sananguasimajaminik, ukkusitsajanik sananguadlutik, Kammamiutanillu. • Inuit ilikKusingit pitsatujummagimmik ilingavut piusituKanginnut ila- Iluani ilinniatitsiKattadlutik allasimajunik taggajânik kajusiutigidlugit gennikut nunatsuami. Unuttut taimaittut ilagennet sakKijâgunnaiKut, ullumimunut, unuttut Inuit sungiutisimavut nutânik unikkausiliuttinik sollu ubvalu sakKijâlittut asiangusimalidlutik piusingit. Summat pimma- allatausimammata taggajât ammalu Kagitaujatigut ikajuttaudlutik allagian- giuva tamakkua ilikKuset atuttaugiaKaningit kajusimagialet ammalu git ammalu iliukKailutik unikkausiminik sivunganinitanik. utittisillutik ullumi piusiulittune?

• Sunauvat pimmagittut adjigengitut akungani allasimajut ammalu Inuit Takunnausingit uKâlalluni piusiujut? Ilinniajuk isumatsasiukKulugu Kanuk unikkau- Inuit pisittotiKangitut ilikKusiminik. Tamanna piluattumik takutsauvuk unuttu- set asianguKattamangâta nipiliuttauligamik ammalu aullatitaudlutik tigut sakKititausimajuttigut kamatsiagiamut nunalinni piusituKanik uKaus- adjigengituttigut piusitigut. Sunait pivalligutauvat ammalu uKumailu- ingillu paigijaunitsanginnut ammalu illigillugit ilikKusingit. Ilinniavinut aul- tauvat atunit taimaittuni piusiujune? Kanuk taggajâliunnik atuttauva latitauKattasimajut ammalu satusattautillugit aulainnatuit inuit Canadamiut taimaittuni Kaujimattisigiamut? kavamanganut 1950-nit nottitaumajut ilonnatik ilaget inosuttuit Inuit piusitu- Kanginnit uKausituKanginnilu piusituKaminik ilinniasimajut. Pivalliatauningit Takunnagatsatigut Ilinniagutitsaugajattut kamagijauningit nunait satusattauningit 1970-ni sakKititausimavut Inuit Kanuttogijangit allatautillugit utittigasuadlugillu piusituKangit ilikKuset. Kavamait tugâgutiKasi- • Inuit unikkausingit uKautauKattasimalikKut uKausitigut tausintigial- mavut tamakkunani nunamik satusainimmi sakKititsigiamik immigoliaKin- latâni jârini. Ilinniajut takunnatitaulaullit nutaungitumik unikkau- nimik unuttunut avittusimajunut namminik kavamaKagiamut Inuit malillugit simik Lumâjuk. UKautillugit Kanuk takunnajangit ullumi adjingut namminik inuttigut illigijangit ammalu piusingit inosinginni. Inuit Nunavim- asiangusimammangâta ubvalu piusiumititsimangât uKâladluni miut sivullipausimajut pijagegiamik tamakkuninga satusaidlutik James Bay unikkausimik. ammalu Taggâni Quebec AngiKatigegutinganik 1975-mi. SakKititausimaningit • Taggajâk The Living Stone takutsautitsivuk unuttunik piusiujunik Inuvialuit Satusaisimaningit Avittusimajuni sakKiniammitillugit jârini 1984-mi. Kaut tamât inogusinginnik Inuit. Ilinniajut takunnatilaukkit tag- Anginippâk nunamik satusainiusimajuk pijagettautillugu 1999-mi, Canadami gajâmmik ammalu kamakKulugit piusiujunik sanatillugit taggajâm- nunalingit Nunavut (tukilik “Nunavut” Inuktitut) taijaugiasiniammat Inuit an- mik piusiusimajunik aulausinginnik Inuit taggajâliuttaudlutik. Kanuk gigganga, avisimadluni nunalinnit Northwest Territories. Nunalingit Nunavut Inuit taggajâmmi kiggatuttauvâ? Isumatsasiugutigillu kiggatuttau- âkKisuisimalikKut taimanganit nutânik kavamatigut piusiujunik atugialingin- gusik Kaut tamât inosinginni taggajâmmi pigiasiutigillugu Kaujisan- nik Inuit KaujimajatuKangit (piusituKait ammalu ullumi Inuit Kaujimajangit). nini taggajânik. Nunatsiavut immigoliaKiniadluni avittusimajuk 2005-mi. IlikKuset uKausellu utittigasuadlugit akungani puttunippausimajut sivullipautijaugialet ilonnainik nunamik satusaijuni avittusimajuni. 13

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Isumagijaujut Illugusimmi Ilinniataugajattut Pivallianiujut Ukiuttatumi Nunami Avatinillu • Ilinniajut uKâlattilugit ilingajunik ilagennimut akungani Inuit ilik- Kaujisannik UKausimmik Kusingit ammalu Ukiuttatumi avatingit. Ikajullugit uKâlatigetillugit, ilinniajut takunnatitautillugit unuttunik ottotaugajattunik Inuit san- Ukiuttatumi avatet adjigengitunik avatimiutaKavut ammalu omajuit piguttuilu anguaganginnik. UKautillugit uKâlautiKakKulugit Kanuk tamakkua ininginnik. Adjigengikaluattilugit, Ukiuttatumi avatet uKautauKattavut ullumi sakKititsimangâta sananguasimajop piusinganik tamâginni nunami imammi sikungit, nunami ilutsingit, nunaup iluani sikuliat (nunaup iluani itjuit ammalu inuit avatinginni. Kanuk isumajâsimavat atullugit sanan- Kuasimajut ilonnâni jârimi), ammalu jârimi KiujanattotitauKattajut silak am- guasimajangit? Taggajâk Pictures Out of My Life takunnataugajattuk malu akuninut sakkijâdlutik ammalu nungutauKattadlutik siKinigâmmut. sakKititsigiamut tamatsuminga suliagijaugialimmik. Kujanâtuinnalunnagu Ukiuttatumi SiKinimmiut piusingit KakKaKangituni nu- • Taggâni Pinguaguset pimmagiuvut inosuttunut pivallianitsangit nukiu- nani, pitaluvinilet adjigengitunik piguttunik omajunillu, ilonnatik sungiusimajut giamik ilisimajaugiailnnik atuttaugialinnik omajunnialutik/nunami omagiamik silani taggâni silanginni nunanginnilu. Tamakkua adjigengitut In- aullasimallutik. Ukiuttatumi Pinguagusinik atulaugitsi ilinniavimmi illu- unnut niKigijauvut ammalu atugatsaudlutik pivianattuit, sakKijânginnadlutillu gusimmi, naittumik uKausiKallusi piusinginnik ammalu summat atunit inuit suliatsanginni Ukiuttatumi tausindigiallatâni jârini. MânnaKamik, suk- taimailingammangâta pinguaguset. Ilinniajut Aqsarniit Ilinniavinganit kajumik asianguvalliasimalikKut Ukiuttatumi silanga aulatjaidlutik taggâni Iqalunnit âkKissimajut Kagitaujatigut Kanuk tukinganik pinguagiamut avatinik angijummagimmik. Tamakkua asianguniujut ulugianattovut pigut- unuttunik pinguagusinik, takujausot uvani: athropolis.com. Ilinniavit- tutuinnanongituk ammalu omajunut Ukiuttatumi, ammaluttauk Inuit piusitu- suanga Waterloo katitsuisimajut unuttunik takugatsanik Ukiuttatumi Kanginnut ammalu inogusinginnut tatigijauKattajut sakKijânningit. Pinguagusinik ammalu Inuit piusivininginnik. Takujausot uvani Kagitaujakkut: gamesmuseum.uwaterloo.ca. Ilinniataujunit SakKigajattut Uvani ilinniagatsami, ilinniajuit ilivallilâkKut nakutsagiamik pimmagiuningit Isumagijaujut Ilagiangugajattut (silatingani Ilinniaviup) ilauKatauninginnut Inuit nunami avatiminut. Ilinniajuit ilivallilâkKut tukisigia- Pivallianiujut mik ukuninga: • Ilinniajut sanattilaukkit ilingajumik namminik inosinganut ammalu • Adjingengitunik tukininginnik Ukiuttatumi malillugit nunamiutait am- inuit avatinginnut. Takunnatilaukkit Pictures Out of My Life ammalu malu inuit omajuillu piusinginnik; The Living Stone kamatsiaKullugit piusiujunik unikkausini allataus- imajuni sananguanikkut. Ilinniajut pivitsaKagiaKavut âkKisuigiamik • Inuit omajuillu piusingit aulausingillu sungiusimajangit adjigengituit tutsiagusimmik, sananguagamik, ubvalu tauttutâgillutik, ammalu piguttuit, Kupigguit ammalu omajuit ilonnâni taggâni; iilnniavimmi tuniniallugit sananguasimajangit ammalu unikkausik sunaummangât. • Kanuilingausingit avatet pitjutauKattajut sakKiKattajut silak asiangu- vallianinganit ammalu sujuigunnatuit avatinik; • PiusituKait KaujimajaujutuKait piusiuvut Kaujimagiamik nunatsuami namminik Kaujisimausittigut ammalu ilinniasimanikkut ukutigo- • Attutauguset asianguvallianinginnut avatet inuit akungani naungituk silatsualimi maligatsanginnik Kaujisagiamut. Ilinniajut inojuit Ukiuttatumi. kamattilaukkit namminik piusituKanginnik KaujimajatuKanginnik/ nunalinni/nunami inigijangani. Iliniallugu tânna pivallianiujuk unik- Kaujititsiutet Ilumiutangillu KaujijaugiaKaningit kausinut allanguak kamagillugu taggajâk Lumaajuq. Ukiuttatuk tukitâttausonguvuk malillugit adjigengitut inuit, kavamaligijet ammalu Kaujisannimut katimanet. Unuttut inuit tatiKaKattavut inunnik omajunillu Isumagijaujut Ilagiagatsautillugit Atuatsigiamut Kaujisattausimaningit ammalu nunami tukinginnik avittusimajut kiggatuttaut- • Inuit Women’s Association of Canada. 1990. The Inuit Way: A guide to illugit ilonnainut ukiuttatumi nunalinni taggâni napâttuit killinginnit. Una avit- Inuit culture. Ottawa. Pauktuutit Inuit Women of Canada. tusimajuk uKautaujut sakKititsigunnaninga angijunik piguttunik, KakKaKangi- tunik nunanik ubvalu pukkituni piguttuit sakKiKattaningit. Ukiuttatop killing • John Bennett and Susan Rowley (editors). 2004. Uqalurait: An oral uKautauluaKattavut adjingititut KakKaKangituit nunattinut Kuliani 66 degrees. history of Nunavut. Montreal: McGill-Queen’s University Press. Una nalunaikkutauvuk siKinik pulaKattangininganik ubvalu makiKattanginin- ganik atautsiadlunilonnet ullumi aujautillugu ammalu ukiungutillugu. • Inuit Culture Online Resource website. Heritage Canada. icor.ottawainuitchildrens.com Ukiuttatumi avatet inigijauvut unuttunut adjigengitunut piguttunut omajunullu. Tamakkua omajut sungiutisimatsiavut Ukiuttatumi silanginnik ammalu inigijamini. Piujuk ottotigillugu sungiusimaningit nanuit, sakKisimajut 150,000 jâriusimajuni kinguvângudlutik adlanut. Piunitsamik sungiusimaniammata Ukiuttatumi silanik, nanuk mikKutâsimavuk KaKuttamik (pigunnasittitaudlutik takutsaungitogiamik omajunniatauligutik), itigangit pigugiadlutik anginitsamik ammalu silinnisaudlutik pisusongugiamut aputikkut, kigutingit takilidlutik uKumaittunik nigisongugiamut niKinik. MânnaKamik jâriusimalittuni, nanuk sakKigiallasimavuk, unutsivallialidlutik taggâni ilauKataudlutik adlanut sak- Kititsigiamik nutânik nanunik adlanit pisimajunik. 14

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Ilanga anginippâk avatini atuttauKattajuk attuiniKadluni tamâginnik Inuit Takunnausingit omajunik piguttunillu Ukiuttatuit silanginni. Ukiuttatuk atuttauKattavuk akuni, Kiujanattuni ukiuni, taitsumani siKiniKaKattatinnagu takKigiallatânut, Ki- Nunalinni aulatsijet Ukiuttatumi avatinik ilangaulaukKut kamasimajut pitju- ujananningit akunganeKattavut -40 ammalu -50 degrees Celsius. Omajuit taujunik sakKititsigiamut ilonnaini sitamani Inuit nunamik satusaigiamut atuKattavut magguilingajunik inosinginni taimaittunik silaKatillugu: sinid- avittusimajuni. Unutsivalliatillugut utsualuit ammalu ujaganniatauKattajut lutik ukiumi, omadlutik nigisimajaminut nigumitsautillugu takKini, ubvalu pivalliataujut nunalinni 1970-ni tagvainak kamakKujisimajut katillugit kava- idjujunik, Kiujanangitunik utsuKadlutik ammalu niKitsasiunginnadlutik maligijet nipiKajutsauningit nunait pilukattautailiKullugit tatigiKattajaminik ammalu nigennadlutik ukiumi. Kanutuinnaugaluappat piusinginni, naittuni omajunniagiamut mikigianniagiamullu. Pitsatujummagimmik ikajuttigevut aujani takKini ullusiugutiKaKattavut ammalu angijummagimmik nigidlutik. avatet kajusittitaukKulugit atausiulingatillugit tamakkunani avittusimajuni Ilonnâni Jolimi ammalu Auggosimi, Ukiuttatumi KakKakangituit nunait sak- aulatsijiujunut kavamaligijinut. KiviuKattavut tauttusiagittunut piguttunut, piguttuit piguKattamata 24-si- Kujanâtuinnangimagidlugit avatet pitjutaujuit, Inuit avittusimajuni angi- tondini siKinigâlimmat ammalu asingit piguttusaunialidlutik tuavittumik jummagimmik kamaKatauvut pivallianiujunik Ukiuttatumi utsualunik nâmmasiattumillu pigunnausimmitut. Kuvianattut aujait nakugijauKattavut ujaganniataujunillu ujaganik. Ujagannianik Kaujimajaugaluattilugu at- akungani inuit. IniKaKattalaudlutik Kiujanattunit akKini igluviganni am- tuinippaugajanninga nunaujunik, atuttaumijuk pivalliagiamut sakKititsini- malu omajunniaKattadlutik puijinik sikukkut, Inuit piusituKagilauttangit tsangit nutânik suliatsanik ammalu kenaujaliugiamut Ukiuttatumi. UKu- aujami utigiaKalinniminik nunamut. Unuttuit ilaget iniKatigejuit ukiun- maitsaKattajut unuttut inuit katutjiKatigengit nagvâgasuagiamik Kanuk gutillugu aviukKaniadlutik ikinnisaulidlutik ilaget agvitagiasigamik ammalu kenaujaliuttet pigajammangâta ujaganniatet pitsiasongullutik pilukatsitai- KakKaKangituni nunani tuktusiulidlutik, niKitsasiujut piguttunik paunganillu, lillutik avatinik attuiniKattailitillugit anginitsamik inunni ammalu kenaujaliu- ammalu piujuni tasini oganniadlutik. Ilonnatik Inuit isumajâKattavut aullâ- gutini ikajuttaugutinik taggâni inunginni. simagiamik Kuviasullutillu piunitsaulimmat silakKijapvigigianga inosinginnut. Ulluit naillilimmata, Kimaigamik KakKaKangitunik nunamik piguttungit Kutsusiniadlutik ammalu aupalutsidlutik, ilonnâgut piusingatut nunatsuami Adjingit Taggajât takutitsijuk atuinnaguttigiaKalinninginnik akuniuniattumut ukiumut. • Eskimo Summer, Laura Boulton, 1944, 15 min 31 s

Taitsumanialuk inuit ikKaumausingittitut, Ukiuttatumi inosik tilijaugusiKasi- • Stalking Seal on the Spring Ice (Parts 1 and 2), Quentin Brown, malikKuk malillugit atuttaunginnatut silami piusiujut. Ullumi pitjutaulittut 1967, 24 min 31 s silak asianguvallianinganut ilangauvuk Kanuttogutigijaujuk inunnut Ukiutta- tumi. MânnaKamik jâriusimalittuni, silangit Ukiuttatumi kataumisimalikKut, Malittaugialik/ApitsotauKattajut sakKititsidluni ilanginnik omajunik Kinigiasittilugit nutânik akKutitsaminik, ammalu asingit aullatillugit nunanit niKitsaKagunnaigamik omajunniagiamut • Inuit tatiKainnaKattajut atugiamik nunami avatimiutanik ino- inogasuagiamullu asiangumata tatigijangit. Unuttut Kaujisattet pasitsijut gutigigiangit. Ullumiulittuk, taimaigaluattilugu, ikittuit Inuit tamakkuninga asianguvallianingit tuKunnatunik sakKititsiKattamata atut- omajutsiuKattavut suli, piluattumik puijinik, uKâlautigidlugit. tauKattajut inunnut ilonnâni nunatsuami. Tamakkua tuKunnatut ammalu Isumakkuli, Inuit pivitsaKagiaKavat omajunniagusimminik atulluteng kiasalenet aiKattavut taggânut nunanut ammalu sakKiKattajut adjigengitut sakKijânginnatunik ilikKusinginni jârigiallatâni, ubvalu omajunnianik silak nunguvallialinninganut tamanna onannisak sakKisimalimmat “aputiti- maligatsatâttaugiaKavâ malilllugut silatsuami atuttaujuit? Siagu- gut attutauniujuk,” tuavittumik sikuliat auvallialimmata ammalu nunait iluani giangulippat, uKagiaKavutit nallialinik, ammalu Kanuk unuttigijunik, sikuliat sakkilimmata ammalu tuKunnatuit silamelidlutik, onattisivallialidlutik omajujutsaumangâta omajunnialigutik? angijumik. • Tagvani ilinniagatsami, unuttunik ottotitsaKavuk piusinginni Kanuk Omajutuinnaungitut ammalu piusiujuit nunami attutauniKajut asianguval- KaujimajatuKangit apitsotautillugit Inunnut asianguvalliajuni avatiujuni lianinganut silak, ammaluttauk inuit. Inuit takunnanginnavut nunatsuamik silait. UKâlautigillugit attutauniuKattajut Kaujimajaujut tunijausimalit- akunnimini asianguvalliajumik, ammalu unuttut piusituKangit pisimajut tut taimangasuanit jârigiallatânit atuttaugunnaimat nunatsuami ilisimajangit atâtatsiasuakkuminit atugunnaKattagunnaitangit nutâmi ava- inigijattine? KanuttoKullugit ilinniajut sakKititsilutik ottotaugajattunik tiulittumi. Asianguvallialittilugit akKutet sikumi KuaKattaninginni ammalu ilingajunik namminik ilikKusinginnut piusituKani KaujimajaujutuKani. auKattaningit, ottotigillugu, âkKisuisimajut Inunnut apitsotitsanik pitjutigillugit atâtatsiasuakkungita piusituKanik KaujimajatuKanginnik ilingajut pilukattaililluni ingiggasongunik sikukkut. Unuttut Inuit KanuttogutiKam- mijut piusituKangitigut atuKattaningit omajunik Ukiuttatumi asianguvalli- asimalimmata. Asiangulidlutik tuktuit akKutingit taimaimmat ajunnatolittut omajunniagiangit. Inuit KanuttogutiKammagittut piusituKamitigut niKitu- Kaminik. Omajuit sivullipautijauKattajut niKitsani, sollu nanuit ammalu angijummaget omajuit imammiutait, piujogajangitut omajunniagiangit ammalu nigillugit angijummagimmik ilumiutaKagajammata tuKunnatunik – Kaujijausimajut sakKisimaningit tuKunnatuit, ubvalu PTB – timinginni. 15

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Unikkausinik Atuatsisongugiak Isumagijaujut Ilagiagatsautillugit Atuatsigiamut • Una Stalking Seal taggajâk uKausiKavuk unuttunik piusiujunik Inuit • E.C. Pielou. 1994. A Naturalist’s Guide to the Arctic. Chicago: atuKattajanginnik nunami avatini. Takunnalugit tâkkua taggajât, University of Chicago Press. malugusuniakKusi pitaKangitut tutsiajunik ubvalu uKâlajunik uKauti- linnikpiusiujunik pivallianiujuni. Kanuk taggajâp nipanga attuiniKava • Burt Page. 1991. Barrenland Beauties: Showy plants of the Arctic Kaujimagialittinik sujuKalimmangât uKautaujune? coast. Yellowknife: Outcrop.

• kamagilaukkit nipangit Stalking Seal on the Spring Ice taggajâk ad- • Beatrice Collignon. 2006. Knowing Places: The Inuinnait, landscapes, jigingimangâgu Eskimo Summer. Kanuk ilagiattaumajut uKâlaningit and the environment. Edmonton: CCI Press. uKâlattiup Eskimo Summer Kanuk ikajutsiva, ubvalu ikinnisauva • Students on Ice: ilitagiutimik sâlaKasimajuk katutjiKatek ilauttisigun- tâtsumangat, pivallianiujuit sakKititaujut. Ilinniajuit kamatsialaullit natuk ilinniagiallutik aullasimagiak Antartici-mi ammalu Ukiuttatumi, ukausinginnik Ukiuttatumi uKautaujut tagvani taggajâmmi Inongituk pigatsaKallutik pitaKatitsigiamik ilinniajunik, ilinniatitsilutik ammalu uKâlattilugu. Tusattisigasuannik adjigigajakKauk ubvalu adjigigajan- Kaujisattet nakituinnak nunatsuamit ilinnianimmut pivitsaujut. gita uKâlattiKappat Inummik taggajâliuttaujune? studentsonice.com Isumagijaujut Ilinniavimmi Illugusimmi Pivallianiugajattut • Arctic Net: SuliaKaKatiget katingajet Pitsiasimajut Canadami katititsiKattajut Kaujisattinik ammalu aulatsijinik nunami, inuit • Unuttuit sujuigunnatut attuiniKavut Ukiuttatumi silanganik avatingin- inositsiagittonitsanginnik ammalu inunnik Kaujisallutik ikajut- nilu akKutinginni pisimajunik silatinganit Ukiuttatop suliaKautinit tiKadlutik Inuit katutjiKatigenginnik, taggâni nunalinnik, federal ammalu pivalliajunit nunalinni. Taikkua nunalet kamajutsauvat ammalu prâvinsimi katutjiKatigenik ammalu immigojunik. ikajugiamut aulatsigiamon ammalu sakKititsilutik sittutitsiutaugajat- Tugâgutinga ArcticNet Kaujisagiamut attutauniuKattajunik silak tunik ullumi silami uKumailutanik Ukiuttatume? Katimatitsilutik ilin- asianguvallianinganut ammalu ullumi inosiulittunik satju- niavimmi illugusimmi uKâlalutitillugit pisimajunik silatsuami avatinit. gianginni Canadamiut Ukiuttatumi. arcticnet.ulaval.ca Kanuk ilinniajuit nigiusingit attutauniKavat Ukiuttatumi silangane? kajusimakKulugit ilinniajut KaujisagiallaKullugit tamatsuminga. • Canadian Polar Commission: kamagiaKavut kamagiamut, piusiumi- Attutaunet Ukiuttatumi silangani asiangusimappâlikKân allât at- titsigiamut, ammalu tusagatsaligigiamut Kaujimajaugialinnik tutauniKatillugit inosingit ilinniajut Kaningitume? silatsuami avittusimajuni; ikajutsilugit inuit Kaujimagialinginnik pimmagiuningit silatsuami Kaujisannet Canadami; piusiumitigasuallugit • IniKammata inulivatsuani ammalu Kaningituni iniujuni, inuit Canadami silatsualimâmi piusingit silatsualimâmi nunaKallutik; am- isumaKaKattavut ilaugunnainimminik nunatuKangata avatinganut. malu uKautjigiaKattalutik silatsuami Kaujisagiamut maligatsangin- Ottotigillugik Eskimo Summer ubvalu Ottuniannik, uKâlautigillugit nik tilitsigutinik kavamamut. polarcom.gc.ca/eng piusiujut Inuit piusigiKattajangit ilingajut nunagennatanginnut sollu jâringit, silangit, omajuit akKutingit. Ilinniajuit piuliukKaijutsau- vut katingalutik Kanuk namminik inosingit aulataulaummangâta Asianguvalliajut UKumaittuilu Taggâni taimaittuni avaiujutigut piusinginni. SakKititsigunnaKut kamagillugit tuniniallugit ilinniavimmi illugusimmi. Kaujisannik UKausimmik Inuit kajusimatillugit inogiamik Ukiuttatumi, piusituKangit ilikKusinginni am- Isumagijaujut Ilagiangugajattut (silatingani Ilinniaviup) malu uKausingit ulugianattumeKattavut. Unuttut Inuit ikpiniavut ilikKusingit Pivallianiujut apomalinninginnik akungani sivunganinitanit ammalu ullumi piusiutittunut. 2011-mi, Nunavut Bureau of Statistics uKautiKalauttut 33 percent Nuna- Ilinniajuk tigusittilugu atautsimik sunamik Kupiggumik, piguttumik ubvalu vut inungit jârikinnisait 14-nani. Adjigalangit kitittausimajjut uKautaujut omajumik inilimmik Ukiuttatumi avittusimajuni. Ilinniajuk KaujisagiaKavut su- ilonnaini asinginni Inuit avittusimajunginni. Unuttut Inuit nunalinginni, ta- namik tigujaminik allalunilu naittumik pitjutigillugu uKalluni sunaummangât makkua nutângulittut kinguvât uKâlaluasongulittut atuatsisongudlutillu sungiusimajuk Ukiuttatop avatingani. Ilinniajut isumatsasiugiaKammijut Kanuk tamâginnik Kallunâtitut ammalu silatsuami ilikKusinik piusituKaniungituk asiangugajammangât Ukiuttatop silangani attutaunimmigut omagasuanit- ilisimagialimminik ammalu uKausituKaminik Inuit kinguvângit. Unuttut Uki- sanga. uttatumi nunalet utittisigasuagumalittut ammalu ottugainnadlutik tigumi- Ilinniajut âkKisuittilugit naittumik allausiKallutik uKautigillugit piusiujunik agiamik ilikKusinginnik atâtatsiasuakkungita. Tukisimagiamut uKumaittunik omajutsiugiamut takunnausingititut Inuit angutet ubvalu annait. Ilinniajut atuttauKattatunik Inuit nunalinginni, pimmagiuvuk ilinniajuit tukisiakKulugit Kaujisallutik tamatsuminga allagiamut ilinnianimmini Inuit omajunniagiamut siagunitanik atuttausimajunik ammalu Kanuilingausinginnik inosingita. pannaigutinginnik (nallituinnanganik sivunganinitamik ubvalu ulluminitamik), aulallutik piusinginnik omajuit omajunniatauligamik, ammalu atugatsaminik tâtsumangat pijumik omajumi Inuit piKattalauttanginnit. Tânna pivalliagutik pisimaniakKuk takunnaKâllugu Stalking Seal taggajâmmit. 16

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Ilinniajunit SakKisimajut 1930-tini, Canadaup kavamanga aulatsinialidluni inosinginnik Inuit. UKautjunginnadlugit tatiKagiaKanningit niuvigvinik ammalu ulugiasâdlugit Tagvani ilinniagatsami, ilinniajuit ilivalliniakKut nakutsagiamik piusiujunik pilinitsangit, kavamak âkKisuigiasinialidluni maligatsanik malittaugilinnilu Inuit ilikKusingit asiangusimalinninginnik taimanganit Europeamiut Kanuk Inuit inogiaKammangâta. Ajunnamat, unuttuit ikajotiugialet âkKisut- tikilaummatanit, ammalu ilangit uKumaittuit sakKisimajut tamakkua tautillugit siKinimmiunut, Kaujimatsiangitut Inuit ilikKusinginnik inosinginnilu. asianguvallianinginnit. Iilnniajut tukisiagiaKavut ukuninga: Tamakkua piusiugumajut âkKitausimaKattalaukKut sakKititsigiamik ikajotinik • Inuit tigumianingit unuttunik takunnausimminik piusinginnik Inuit- siKinimmiunut Inunnongituk. Angijummagik ottotigillugu tagvani 1953-mi ka- Europeamiut tikilaummatanit ammalu sakKisimajut Inuit ilikKusinginni; vamak nottisiniadluni unuttunik Inuit nunalinginnik Taggamugiak Ukiuttatumut Kaninginitsait 2,000 kilometresinit taggâni piusituKagijanginnit omajutsiu- • Ulluminitait asiangusimalittut Ukiuttatumi sakKisimavut unuttunit giamut. Kujanâtuinnangimagidlugit kavamait âkKisusimajangit nottisigiamut (ammalu katidlutik) nunami, inunni ammalu siagunitanit pititsijut; piulimagasuadlugit Inuit nunalingit pillinimmit, unuttut nottitausimajut Inuit akin- ianiadlutik sâlaKadlutillu, idluatsaivitigut taitsumani 1980-ni takutitsigunnalid- • Nunalet Nunavummi uKasimajut sakKititsigiamik nutânik sittutitsiutinik lutik kavamanik atulukasimajut inunnik piulimatsigasuagiamut pivitsaujunik piusituKanit Kaujimajaujunit. inuKangitunut iliukKadlugit Ukiuttatumut. 2010-mi, kavamak sakKititsiniadluni KaKialiutimik inunnut Nunavimmiunut attutausimajunut nottitaugamik. Kaujititsiutet Ilumiutangillu KaujijaugiaKaningit 1950-ni, Ukiuttatuk namminiuttaunialimmidluni asianimiunut siKingani. Nunait inigijaujut takutitsivut ilanginnik ullumi uKumailutaulittunik ilonnaini United States Unatattungit, kamagiattudlutik ulugianattoninga Kiujanattumi ullumiulittuk Ukiuttatumi. Taggâni nunalet ilauttitaungimagikKugut ilonan- Unatattaugajanningit, âkKitausimajuk DEW line kilinga – unuttunik tag- anginni nunatsuami: niKet tikititaugiaKaKattavut tingijottigut, akitujoKattad- giumajunniutinik iliukKaidlutik namutuinnak Alaskamit karâllinut. Tamakkua lutik akingit ammalu piujoKattagatik nigijaugiangit Inunnut; ingiggakatagiak taggiumajunniutet asiangutitsimaginiadlutik Ukiuttatumi: Inuit tigulajaunial- akungani nunalet akitujummagiuvuk; ammalu nunalinni suliaKattisijut idlutik suliaKattusautillugit ikajugiamut sanallutik aulatsilutillu initsangin- pitaKagunnagatik ilisimatsiajunik suliaKattinik atuinnaujunik SiKinimmiuni. nik; mikijut nunalet sanajauniadlutik akunninginni taggiumajuniutiKautet Nunalet Kaningituni takutsauvut sakKititsiKattavut Ukiuttatumi puttujumma- unutsigiakKudlugit inungit; ilinniavet, ânniasiupvet ammalu katimmavet get kititangit imminiaKattajut ammalu inositsiagittotitsigasuannimut pitju- sanajaudlutik ikajugiamut ikajuttautiutillugit nunalinni. Sukkaitumik, ilangit taujut. Taimaittuni, taggâni nunalet suliaKappâgiaKaKattavut aulatsigiamik Inuit pigiasinialidlutik Kimagailidlutik piusituKaminik inosimminik iniKain- tigumiagiamillu inositsiaginnimik ammalu piguvalliajuni avatiujuni. nagumalidlutik nunalinni nunaliuttausimajuni.

Sivungani Inuit-Europeamiullu katiutikKâtinnagit, inosingit taggâni Kaningi- Ilangit uKumainnipausimajut sakKititsimata aullatitsiKattagiamik ilinniavinnut. tuni adjigengitummagiulaukKut uKumaigiKattajangit kinguvâgiallatânginnut Unuttut suguset utiKattadlutik ilinniavinit Kuatsângajut. Atugunnagunnaidlutik Inuit iniKasimalittut Ukiuttatumi jâriusimalittuni. Ilangani niKituKait asing- piusituKaminik ilisimajaminik, ubvalu uKâlaKatiKagunnagunnaidlutik ilaminik, illu unuttumagiuKattalauttilugit, Inuit tatiKainnalaukKut atujaminik inoguti- tamakkua aullasimajuvinet – ammalu kinguvângit suguset kingulliusimajut – gillugit. Uppigijausimajut ijuguit, silak ammalu omajuit atuttausialaungilat piguKattasimavut Kaujimagunnaidlutik Inuit piusituKanginnik. Inunnut, taimaimmat pilliKattadlutik. [Takugit Ilagiagutik 1: AullatitauKattasimajut Ilinniavinnut Taggâni Can- Unuttuit Inuit piusituKangit asianguvallianialidlutik jâringinni 1850-1900 adamiut nâningani tagvani allaKutimmi ikajutsitaunitsanga tamanna AD, Europeamiut tikimmata Ukiuttatumut unuttumagiudlutik Kaujisagiattujut, anginitsamik uKâlautaujuk]. apviniagiat ammalu pivalliagiattulidlutik mikigiannianimmik. Unuttut Inuit su- liatsatâniadlutik umiattutiudlutik, pailatet ammalu mitsutet apviniattet umi- Satusaigesimalinningit nunamik Ukiuttatumi, unuttut Inuit utittisisimalik- atsuanginni, ammalu asingit inuit asianguniadlutik omajunnianigiKattajan- Kut KaujimajatuKaminik ammalu KanuttogutiKaliaKidlutik piusituKanginnik git mikigiannialidlutik tigigannianik tautsegutitsaminik niuvigvini. Unuttuni, sivungani inosimajut. Nunalinni uKausituKangit ilinniatauligivut nunalinni tamanna piujummagiulauttuk Inunnut. IlauKatauligamik kenaujaliugiamut ilinniavini, ammalu utittisigasualidlutik piusituKaminik sollu Kilautjanimmik, pisisongunialigamik atugatsaminik atuinnaulaungitunik Ukiuttatumi, sollu tutsiak, sananguak, Kajaliuk, ammalu Ukiuttatumi pinguaguset. Kallunâttajanik, sukarak ammalu kikiatsajanik. Inuit atugunnasiniadlutik tamakkuninga nutânik piKutinik piusituKamini inogusimmini nunami. Inuit Takunnausingit Ulluit Kângivallianinginni adjigenningit Inuit Europeamiullu uKumaillival- Unuttut Inuit piggagasuaKattavut uKumaitsadlutik tamâginnik uKâlasongu- lianialidlutik aulagiangit. Unuttut tikiKattajut katingajuit pikKoginialidlutik giamik allasongugiamillu piusituKanginnik Inuit ilikKusinginni ammalu Inunnik malikKujidlutik akutiminik inosimmini. Uppiguset misiunini ainial- ullumi nunatsuami inogusiulittumik. Tamanna piusiujuk pivalliataugaluat- idlutik Ukiuttatumut, Inunnik sâtitsigiattujut uppigusinut ammalu kajusima- tilugu piusiumititsigasuatillugit Inuit Tapiriit Kanatami, ammalu takunna- kKudlugit Kimaillutik angakkunik piusigijaminik. Puleset âkKisuinialidlutik taujuk pigumajaudlatogaluak akKutiulluni sivuppiagiamik Inunnut. Inuit illusaminik Taggâni kamagiattujut Inuit maligiaKaningit tamakkuningatsain- uKainnaKattamata, inungit pigunnangitut, ammalu pigumangitut, utigiamik ak maligatsainik aulatsigiamut atuttauKattajunik inosingita SiKingamiut. piusiusimajunut. Kavamangata Nunavut maligatsangit Inuit Kaujimajatu- Unuttunik tataminattunik idluatsaivini pijuKaKattasimavuk pigianninginni Kangit (tukinga uKattausok “Kaujimajaunginnatut taimanganit Inunnut”) 1990-tet allataumajut Kanuk Inuit aulatsiKattamangâta ilikKusiminik id- uKajuk sittutitsiutaugajattuk ullumiulittuk inolittuni ammalu kavamani uKu- luatsaivini maligatsatigut ottutauKattasimaningit ammalu pannanaittau- maigijaujunik atullugit akuninitait Inuit illigijangit. Allatausimajut tamakkua Kattadlutik Pulesinut siKumitsimata Canadamiut maligatsanginnik. illigijaujuillu atuinnaujut uvani gov.nu.ca/hr/site/beliefsystem.htm. 17

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Adjigalangit Taggajât Isumagijaujut Ilagiangugajattut Pivallianiujuni • The Annanacks, René Bonnière, 1964, 29 min 12 s Illugusimmi, ilinniajut âkKisuittilugit allasimajunik ullumi inuit Kanuttogijan- ginnik (sollu suliatsanik, ilinnianik, ajutsanik, piungitulijut, inositsiagittotitsiga- • Labrador North, Roger Hart, 1973, 37 min 30 s suannimik kamannik, niKitsaKatsianginik, kitsanik, imminiaKattajut). Ilinniajut tigusijutsauvut atautsimik uKâlautitsaminik ammalu, atullutik Kagitaujamik • Between Two Worlds, Barry Greenwald, 1990, 57 min 50 s ammalu uKausitsanginnik, uKautiKallutik: 1) pitjutigijanga piusiusimappat/ • Martha of the North, Marquise Lepage, 2008, 83 min piusiuppat Kanuttogijaudluni Canadami Ukiuttatumi; 2) Kanuk pitjutaujuk kamagijauninga Canadami Ukiuttatumi; ammalu 3) Kanuk pitjutigijanga • If the Weather Permits, Elisapie Isaac, 2003, 27 min 51 s kamagijausimammangât piusituKanginni Inuit nunalet. SakKisimajut allalugit uKausiliullutik, ubvalu uKausigillugu ilinniavimmi illugusimmi tunillugu. • Iqqaumavara.com Ilinniajut Kaujisattilugit asinginnik nunaKakKâsimajunik ilikKusingit uKumait- Malittaugialik/ApitsotauKattajut sasimalittut inuttâgiasitillugit ammalu ilikKusingit atausingutitaugiasimmata. Ottotet allataugajattut nakituinnak nunatsuamit. Ilinniajut sakKititsijutsauvut • PiusituKait KaujimajaujutuKait sanipvataujutsauvat ilillugit nutânut allasimajumik siagunitanik nunaKakKâsimajut kingajingita takusimalittangin- KaujimajaujutuKanon? Ullumiulittuk, Kagitaujanik atuKattalimmata nik tagvani ullumi nunatsuami. Adjigemmangâta kamagillugit Inuit ottotigillug- ammalu Kaningitumi nunalet âkKisuisimailmmata nutâmmaginnik it tamâni takutsaujut ilinniagatsami ammalu taggajânginni. piusiujunik ilauKataugiamut nunatsuami. Kanuk, ilanginni piusiujuni, piusituKait KaujimajaujutuKait kajusimavat ikajutsigiamik inunneng? KaujimajaujutuKait sivunganinitait tamânejutsauvat taitsuman- Isumagijaujut Ilagiagatsautillugit Atuatsigiamut elluteng? Ilinniajut isumatsasiukKulugit tamakkuninga apitsotinik • Gillian Robinson (editor). 2008. The Journals of Knud Rasmussen: ilautillugit ottotet piusituKani KaujimajaujutuKait Kaujimagettangit A Sense of Memory and High-Definition Inuit Storytelling. namminik ilikKusiminit ubvalu sivungani inosimajunit. Montreal: Friesens.

• Ilinnialutik illugusimmi, uKâlaKatigegiaKavut ullumi kiggatuttinik • Peter Pitseolak and Dorothy Eber. 1993. People from Our Side. Kanuk pijutsaumangâta uKausigillugit. Ottotiugunnatut tagvani Montreal: McGill-Queen’s University Press. ilinniagatsami, takugunnaKugut piusiuKattajut sakKiKattaningit atautsik katingajuk âkKisuigasualimmat piusigigialinginnik asiata • Iqqaumavara website--information and stories about Inuit katingajop Kaujimatsiangitaminik. UKâlautigillugit Kanuk piusil- relocations through testimonials and film. Iqqaumavara.com iuKattamangâta namminik inuKutittini. Tamakkua atullugit uKâlautet isumatsasiugiamut Kanuk satusaigajammangâta nunanik ammalu • Truth and Reconciliation Commission of Canada. sakKititsilutik Nunavut ammalu nunaKakKâsimajut sakKitillugit ka- trc.ca/websites/trcinstitution/index.php?p=3 vamani sakKitisimajangit nunalinni katingajet iliukKadlutik taggâni Kanuk pigiaKammangâta.

Isumagijaujut Ilagiagutet Ilumiutanut • Kanuk taggajâk If the Weather Permits kamagillugu sivungani ammalu ullumi Inuit inosingit? Tagvani taggajâmmi piusiujut âkKisut- taugusigisimajanganillu atuttaumangânnik uKautauningit adjigenginingit?

• Kanuk uKautauningit uppiguset ammalu kenaujaliugutet uKâlau- taummangâta taggajâmmi Labrador North? Ilinniajut nâlattisiallugit tamâginnik inuit apitsutautillugit sunalittâmangâta, ammalu kiugusingit.

Isumagijaujut Pivalliagutet • Takotimmata akungani Inuit ammalu Europeamiut sakKititsisima- vut angijummagimmik asiangutitsinimmik piusituKanginnik Inuit inosinginni. Unuttut Inuit ikpiniavut tamakkuninga asianguniujunik tamâginni piujunik piungitunillu. Ilinniavimmi illugusimmelusi, takunnalaugitsi Annanackunik, âkKisuigiallalusi katimaningin- nik Kanuk Inuit kajusijutsaumangâta nunalinni piusituKaminik pivalliagasuattilugit, ubvalu asiagut kuapamik sakKititsigiaKavat anginitsautillilugu tautsekatagiamut kenaujaliunnikut. Sunait 18

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

UKausittait Nunatsiavut – Ilanga sitamat Inuit Nunangit Canadami, ilonnâni taggâni nunalinni Labradorimi. kavamanga Nunatsiavut pigiasittaulauttuk 2005-mi. Inuligijik – Kaujisattauningit inuit ammalu ilagengusimajut taimanganit, Inuttitut, tukinga “nunatsiavavut”. pitjutigillugit aulausingit, avatingit, inungit, uppigusingit ilikKusingillu. Nunavik – Ilanga sitamat Inuit Nunangit Canadami, taggânenippâk pingajua Itsasuanitaligijik – Kaujisadluni ilinnianik sunavininnik, sollu piKutivinet, prâvinsingani Quebec, Canada. Inuktitut tukilik “nunavik.” illuviningit, ammalu ilikKusinginni nunait, sivungani inosimajut pivallianingillu. Nunavut – Ilanga sitamat Inuit Nunangit Canadami, ammalu Inuktitut Avatimik kamatsianik – Inuktitut uKausik “avatinik kamatsianik,” uKau- “nunavut”. Anginippâk ammalu nutângunippaudluni Canadami, ammalu tiKajuk pimmagiuningit atuKattaningit Inuit avatimminik ammalu nunatsuami avisimadluni Northwest Territoriesinit 1999-minit. inigijamini. UKallugit PiusituKait – uKausitigut pisimajut ilikKusinit siagunitanit Canadamiut Nunamik Satusainingit – Nunamik Satusaijet kamadlutik kinguvâgenit. Tamakkua misitjet, ukauset ubvalu unikkauset ilutsitâKattavut atuttaunginnatunik angiKatigegutiliugiamut atuttaugajattunik Canadami. unikkausitigut, siagunitait, tutsiaguset, ubvalu ingitânnikut, ammalu Tamakkua satusainet sakKititsiKattavut Canadami NunaKakKâsimajut pigunnasittisidlutik ilikKusinik siammatitsigiamut KaujimajaujutuKanik pivitsanginnik satusattausimangitunik sivungani angiKatigegutausimajuni allangimagidlugit. ubvalu idluatsaivitigut. AngiKatigegutet satusattauKattavut akungani Nuna- KakKâsimajut katingajet, Canadami ammalu prâvinsimi ubvalu nunalinni. Kanuttogunnanik – Inuktitut uKausik “atugunnanik sittutitsigiamut uKumailutanik,” ammalu takutitsigiamut sungiutijaugunnatunik ammalu NunaKakKâsimajut Inuit Canadami – Canadami, NunaKakKâsimajut Inuit atuttaunginnatunik kiugasuagiamut tuavittumik asianguvallianinganik ukuanguvut First Nations Allait, Inuit ammalu Metis Allangajuit. Tamakkua nunatsuak. katingajet taimanganit ilauKatauvut sakKijâgettuni Canadami sivunganinit inuttâniakKâtinnagit. AullatitauKattasimajut Ilinniavinut – AullatitauKattasimajut ilinniavinut kavamak akiletillugu, ammalu ilonnâgut aulataudlutik katimmavinnut, ilin- Inuit –Inuktitut tukiKavuk “inuit”. Inuit uKausiuvuk unuttonegâtsidluni; niavet âkKisuttausimavut ilaugiaKattinagit angajukKângit ilinniatillugit, ilik- atausik “Inuk.” Inuit uKausiuvuk atuttauKattajuk tukinganik nunaKak- Kusitigut, ammalu uppinikkut pivalliatauningit NunaKakKâsimajut suguset. Kâsimajut inuit inilet Ukiuttatumi avittusimajuni karâllini, Canada, ammalu Ununnisait 150,000 First Nations Allait, Metis Allangajuit, ammalu Inuit United States. suguset ilijauKattasimavut aullatitaudlutik ilinniavinut angajukKânginnik sunaKutiKangimagidlutik. Unuttut aullautijautillugit angigganginnit ilangin- Inuit KaujimajatuKangit – Inuktitut uKausik “akunialunit Kaujimajangit nit, uKâlakKujaugatik uKausituKaminik ammalu atugiaKagatik namminik Inuit.” 1998-mi, kavamanga Nunavut suliaKaKatiKalauttuk Inuit inutu- ilikKusiminik. Kanginnik ulinnaisigiamut âktanik Inuit illigijanginnik ikajutsigunnatut tagvani malittaugialimmi piusituKait ilillugit ullumi piusiulittuni. Angakkuk – inuk piusituKamigut atugunnatuk nunatsuami angakkunik, piusilik nalauttaisok mamitsigunnadlunilu. Inuktitut – ilitagijaujuk uKausituKanga Nunavut ammalu Northwest Territor- ies, UKausiummijuk atuttauKattajuk uKautiKadlutik unuttunik avittusimaju- Tuktu – Nunatsualimâmi Taggajâliuttet AngajukKauKatigengit Canadami ni uKausituKanik atuttauKattajut ilonnâni Northwest Territories, Nunavut, sanasimavut taggajâmmik taijamik Tuktu taggajâliuttausimajuk 1967-mit Nunavik ammalu Nunatsiavut. 1968-mut. Tâkkua takunnagatsait ikKaumallugit Tuktu, unikkausigijaujuk inutuKak, ikKaumajuk piusituKanginnik Inuit piusivininginni sugusiudlutik. Inuvialuit Satusasimajangit Avittusimajut – Ilanga sitamat Inuit avittusimajut Tuktu âkKisuttausimajuk adjiliugitillugit Natsilik Inuit Pelly Baymit. Canadami, angigganga Inuvialuit inuit Canadami kangiani Ukiuttatumi. Angnigijaumajut Canadamiut kavamanganut 1984-mi. Tunet (ubvalu Dorset IlikKusingit)– Dorset inuit sakKisimavut Alasakamit 2,500 jâriusimajuni Kângisimajuni, tuavittumik siammadlutik kangianut Netsilik Inuit – taijaummijut Natsilimmiut, Inuit katingajut iniKadlutik ka- Ukiuttatuk, Nunavut, ammalu satjugianganut karâllet ammalu Labrador. jusijumik Canadamiut Ukiuttatumi, taggânit Hudson Bay Nunalingit Nuna- kisiani 1,000 jâriusimalittuni, Tunet iniKajutuangusimavut ilonnâni Ukiut- vuttimi. Natsilik Inuit piusituKamigut tatiKasimavut puijinik niKitsagidlugu, tatumi Canadami. taimaimmat taigusilet Natsilik Inuit, tukinga, “inuit puijini.” Thule IlikKusingit – Thule kinguvânguvut ilonnainut ullumi Inolittunut, si- Netsilik Inuit – Silatsualimâmi Taggajâliuttet AngajukKauKatigengit Can- ammasimadlutik kitânut Alaskamit taitsumani 1250 AD. Ininganodlutik adami âkKisuisimajut unuttunik taggajâni taijaujut Natsilik Inuit adjiliut- pigianningani Tuniusimajunik (Dorset ilikKusingit) sivungani iniKasimajut taumajut 1963-mit 1965-mut. Tâkkua taggajât takutitsivuk sulijumik avittusimajuni. piusituKanginnik Inuit inosingit sivungani Europeamiut tikikKâtinnagit. Nat- silik Inuit Pelly Baymiut avittusimajuni Canadamiut Ukiuttatungani akuninut inosimavut aviukKasimadlutik asinginnit inunnit ammalu tatiKadlutik ilonnâgut nunamik ammalu namminik ilisimajaminik inogasuagiamik kamatsianikkut Ukiuttatumi jâringinni. 19

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Unikkausivut – Inuktitut “atuKatigennik unikkausittinik.” 2011-mi Si- latsualimâmi Taggajâliuttet AngajukKauKatigengit Canadami, ilauKatautillugit Inuit Relations Directorate NunaKakKâsimajunik kamaKattajut ammalu Taggâni Pivalliajuit Canadami, kavamanga Nunavut (SuliaKapvinga Ilinnianimmut), ammalu ikajutsitaudlutik Inuit katutjiKatigenginnut, sakKisitsisimavut Unikkausivut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititausimajuk KaujimakKulugit Inuit ilik- Kusinginnik atullugit NFB piuliukKasimajangit ikajuttingitalu. SakKititausimajuk ilauttisivuk idlivinik 24 taggajânik ilauttitautillugit ilonnatik sitamat Canadamiut Inuit avittusimajut (Nunatsiavut, Nunavik, Nunavut ammalu Inuvialuit) ammalu taggajât takujausot Kagitaujattigut ammalu akiKangitut takugiangit ukutigonak nfb.ca/unikkausivut.

Umiattutet – Kaujimajaummijut Norsemen, pisimajut Denmark, Norway ammalu Sweden. Kaujiasattiusimajut, unatattet, niuvittet, ammalu tilliguit iniKasimajut ilanginni Europe, Asia ammalu Taggâni Atlantic Kikittanginni taitsumani 8th ammalu 12th jâriusimajuni. 20

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Nakummegutet Avataq IlikKusinik SuliaKapvinga Sylvi Côté Chew, Piulimajaujunik atuagatsanillu Tamanna suliatsak kajusigunnalaungituk kisiani ikajuttauluta, Kaujimajunut ikajunningitigullu unuttut ikajuttiget, ilinniavimmi ilisimatsiajut ammalu Silatsualimâmi katimajingit Canadami suliatsatigut sivukkatattet. NakutsamagikKugut uppigusummata taimait- Kristine Collins, Aulatsiji, Ilinnianimmut tunik pimmagiujunik sakKititaujunik, ammalu suliaKappâsimaningit ilauKa- Julie Huguet, Sivukkatattinga, SuliaKapvimi Suliatsanik tautsiadlutillu. Jessie Curell, Sivukkatattik SuliaKajunik Ilinnianimmulu UKautjigiajik Sophie Quevillon, Aulatsijik, Ilinnianimmut Ilisautinik Inunnut Ilingajunik Aulatsijet – NunaKakKâsimajunik kamajet Taggânilu Anne Koizumi, Ilinnianimmut UKautjigiajik Pivallianingit Canadami Lindsay Wright, Ilinnianimmut Aulatsijivinik Brigitte Sénéchal, Suliatsanik Aulatsijik, SuliaKapvimi Suliatsanik kavamangani Nunavut Kathy Okpik, Tullia Minister kavamangani Nunavut Pimmagittumik nakummetaujut Eelee Higgins, Marilyn Maychak ammalu Nicole Wutke, Inuit UKautjigiajinga. kavamangani Nunatsiavut Dave Lough, Tullia Minister Rita Andersen, uKatti

Nunavut SuliaKapvingani Ilinnianimmut John MacDonald, Ikajuttinga Tulliata Minister Cathy McGregor, AulatsijiuKattasimajuk Ilisautiliupvimi

Northwest Territories SuliaKapvinga Ilinnianimmut, IlikKusinut Suliatsanullu John Stewart, Taggâni Ilinniajunik Aulatsiji

Kitikmeot Siagunitanik Aulatsivinga Brendan Griebel, AngajukKaunet Aulatsijinga Pamela Gross, Suliatsanik Aulatsijik Trisha Angnasiak Ogina, Suliatsanik Aulatsijik

Legacy of Hope Foundation Trina Cooper-Bolam, AngajukKaunet Aulatsijinga

Amaujaq Silatsualimâmi SuliaKapvinga Inuit Ilinniatitauningit Peter Geikie, Aulatsijik 21

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Ilagiagutet SakKititausimaningit Aullatitsigiamut Ilinniavinut Piusiujut 1844-mi Bagot kamajingit sakKititsisimavut ilanganik pigianningani allaKu- Ilagiagutik 1: Siagunitait, Attutaunet ammalu tinik uKautjigiagutinik ilinnianimmut atausingutitsiKujidlutik Allanik. Kamajet sakKititsisimavut atuttauliaKigatsanik piusiujunik initsanginnik tujummiuviul- Piusiusimajut AullatitauKattasimajunut lutik ilinniaviliasimajunut iniKallutik Kaningitunik angajukKâminit. Ilinniavinut The Nicholas Flood Davin Report 1879-mi uKajut “sanavet ilinniavet atut- Una naillititausimajuk siagunitait ammalu atuttaumajut aullatitauKattasi- taugajakKut maligatsaKallutik Kaujimajaujunik ‘ulugianattunut inunnut’.” majunut ilinniavinut Canadami adjigengitut sakKismajut allasimajut nag- Sanasimajanga taitsumani, Davin sakKititsisimavuk Kaujititsiutimmini vâtausimajut 100 Jâriusimajuni Asiusimaningit Ilinniatitsijet Maligialingit isumagijaminik piusimmini, ukua “Allait ilikKusingit” nâmmagingijausimajut sakKititaumajut Attutausimajut Kanuttogidlugit katutjiKatiget, ammalu uKausitigut, Allait inotsiangimmata, ammalu tugâgutiKadlutik ilinniagialet allasimajut pisimajut Prince of Wales Taggâni Siagunitaligijet SuliaKa- asiujittitaullutik Allaunimminik sugusiullutik. pvinganit ammalu Sulijumik IkKaumannilu kamajet Canadami. Atusimajut angittausimadlutik Piusiusimajut Kanuttogiamut Tungavinganit, ammalu Taitsumani 1883-mi, Sir John A. Macdonald, taitsumani Canadami Angajuk- SuliaKapvinganit Ilinnianimmut Northwest Territories ammalu Nunavummit. Kâsuangusimajuk ammalu Ministeriudluni Inuligijinni, nottisisimavuk kava- maligijiminik pitsatunittâdlugit sakKititsigiamut pingasunik aullatitausimajut ilinniavitsanginnik ilingajunik NunaKakKâsimajunut sugusinut Canadamiut Canadami Ilumiutangit AullatitauKattasimajut kangiani. UKagami pannaigutimminik, SuliaKattet Ministeringa Hector Lan- Ilinniavinut gevin uKautjisimajuk Illusuanganik katimajet, “Ilinniatitsiniagutta sugusinik piujumik avittigialivut ilanginnit. Ilangit inuit uKagunnaKut tamanna uKu- Sivungani AullatitaukKâtinnagit Ilinniavinut maittoninganik, tâvatuak ilisimaniappata taimâk pigiaKavugut.” Sivungani NunaKakKâsimajut inuit namminimminik uKausiKainnalauttut, siagu- 1883, unuttunik immigojunik katimmavinnut aulataujunik pitaKalaukKuk nitanik, ilikKusinik, uppigusinik, ammalu Kaujimajaminik, illinattunillu. Akul- federal kavamanganut kenaujaKattitautillugit. Macdonald pannaigutinga ligenik ilinniatitsigutiKadlutik, Kaut tamât pivallianiujunik kamaKattadlutik âkKisisimavuk pigiasittisidluni Canadami aullatitausimajut ilinniavitsangin- ilinniatitsigiamut NunaKakKâsimajut sugusinginnik inosuttunillu. Suguset nik, taijaujut “sanavet ilinniavet.” Tâkkua ilinniavet nigiugijaulauttut atuin- ilinniatitaulaukKugut Kanuk inotsiagiamik, ammalu Kanuk ikajutsigunnam- naguttisigiamik jârikKutunitsanik ilinniatitsigiamut atausingutillugit Euro- angâmmik nunalinni inogasuagiamut. Jârikittoningit, suguset ilauKataus- Canadamiullu ilinniatillugit adjigengitunik ilisimagialinginnik. Ilagiadlugit imavut inosinginni ammalu inogasuagiamik nunalinni. NunaKakKâsimajut tâkkua ilinniavet, federal kavamanga ammalu katimmavet aulatsiKattalau- ilinniatitauKattavut ilauttitautillugit tamâginnut uppinimmut ammalu Kaut givut ullotillugu ilinniavinik nanituinnak Canadami. Nallingillonet ilinniavet tamât inosini. puttunitsanik ilinniatitsigunnalaungitut ilinniajunik.

AngiKatigegutet Inuttâvallianillu Sivungani ammalu pivalliatauningit aullatitsiKattagiamut ilinniavinut Can- adami, NunaKakKâsimajut inuit unuttunik nunaliKalaukKut nunanik North- West Territories (ilautillugit taggâni Quebec ammalu Ontario, ilonnatik Manitobami, ilonnanginni Saskatchewan, siKingani Alberta, ammalu ilangit Northwest Territories ammalu Nunavut). Pigianninganinit 19th jâringinni sivumullu, tâkkua nunalet inigijaugumadlalaukKut Canadami tikiajajunut ammalu federal maligatsaliujinginnut, Kinijasimajut angijunik aullaivit- saugajattunik kitâni Canadamiut niuvigvinginni, pigutsailutik ivitsukanik Piguvalliajuk “UKumaittuk” aullaigatsanik, ammalu pitaKattisillutik akKutinik nunakkogutittigut Pacific- imut. Taimaigaluattilugu, idluatsaivitigut pitâgiaKasimavut Idluatsaivimmit 50 jâriusimajuni, aullatitaudlutik ilinniavet unutsimaginiadlutik. 1931-mi kamagiamut NunaKakKâsimajut taigusinganik nunami. First Nations allait kavamak kenaujaKattisinialidluni 80 ilinniavinik katidlugit ilauttitautillugit sivukkatattet ilauliaKisimavut ilingajunik atuttaunginnatunik ilageni ilaut- 17,000 ilinniajut. tilugit nunamik atuKatigennik ilageni ammalu kuapanik, ilinnianimmilu. Kavamami maligatsait ammalu atuttauKattajut kamagilualidlugit unutsi- 1920-mi, Duncan Campbell Scott, kavamaligiji aulatsijik Canadami Allait titsigiamut sungiutisaigiamut, petsigumadlutik nallituinnanginnik First Na- Maligatsanginnik, âkKisuigiallaniadluni Allait PikKujanganik ilauKatau- tions allait maligatsatigut Kanuttogijanginnik nunami, ikillitiginginnadlutik giaKanigâdlugit aullatitaullutik ilinniavinut ilonnatik NunaKakKâsimajut su- ammalu Kujanâtsidlutik kavamait namminik angiKatigegutinginnik. guset jârilet 7-mit 15-mut. Scott katitsuisimaniadluni kavamami piusiujunik uKadluni, “pejaukKujivunga Allait uKumailutanginnik. […] Tugâvugut kaj- usigiamik atautsimillonet allaKagunnaitillugu Canadami sungiusimangitu- mik timiujunut kavamami, ammalu Allait apitsotaugunnaitillugit, ammalu Allait SuliaKapviKagatik. 22

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Aulatsigiamut kenaujanik sivullipautijaunialidluni Kanuttogijaudluni fed- Ilangit ilinniaviliasimajut uKaKattagaluattilugit piujumik pijausimanimminik aul- eral kavamanganut. 1892-mi, Ottawa KanuttogutiKanialidluni kenaujanik latitausimadlutik ilinniavinut ammalu ilinniasiasimadlutik, ilinniasimaningit taik- nottisimajaminik kenaujaKattisigiamik atâni katimmavingita akilidlugit âk- kunani ilinniavini pukkitummagiulaukKut NunaKakKâsimangitunit ilinniavinit. Kisuidlutik atunit ilinniajunut. Tâtsumani kenaujami, ilinniavini aulatsivil- 1930-mi, ottotigillugu, kisimi pingasut 100 NunaKakKâsimajut ilinniajunit pi- laget nigiugijaulauttut akilittauKattalutik aulatsinimminut, akiliusiangit, gunnasimavut Kângellutik grade 6, ammalu ikittut pigunnasimavut atuinnaugia- ammalu sunait akiligialet. Tamanna piusiujuk pitaKattisilaummijuk katim- mik inosiminik ilinniagegutik, iniKagiamik nunagijamini ubvalu asiagut. mavinnik atugatsanginnik akiniagutittidlugit tigulagiamut ottugautinik, ammalu ilauttisigunnalutik pijaugialet kamagillugit kititangit ilinniajuit, in- Nâlittilugit 1950, malillugut Inuligijet Kaujisasimaningit, ununnisait 40 per- ositsiagittongikaluappata ubvalu ânniagalualppata kalallutik. Katimmavet centimit ilinniatitsijet suliaKattingit ilisimatsiasimangilat ilinniatitsigiamik. tatiKanialidlutik angijummagimmik ilinniajut taijaujumik Kaujimajaudluni UKangilagut Kaujimausingit piujosimangininginnik, ubvalu suliaKattet ilon- “Kaut tamât piusiujut,” jârikKutunitsait ilinniajut ullop agvangani ilinniavini natik piungitosimaningit, Unuttut piujut ammalu kamatsiajut inuit suliaKasi- ullukut suliaKattitauKattatillugit. Tamanna piusiusimajuk ilisimatsianiam- mavut iluani ilinniavini. mata Kanuk pigiamik ilinnialutik. NunaKakKâsimajuit suguset avittitausimalaummata angajukKânginnit akuninut, ilinniatitausimangitut Kaujimagiamik ammalu ilinnialugit Kanuk Kan- Pisimajut “PiusiumikKulugit” ammalu Uppituguttilugit gajukKângulluni ilisimagialinginnik. Pejausimaningit suguset angigganginnit kavamami katimmavimmilu aulatsijet uKainnaKattasimajut piusiKagialet ammalu atukKujausimangilat uKausituKaminik ilikKusiminillu. aullatitausimajut ilinniavinut piusiumikKulugit ammalu Uppitungutillugit Kaujisimajangit ilangita aullatitauKattasimajut ilinniavinut pilukâttau- NunaKakKâsimajut suguset. Taimaittunik atuttautitauligamik Kanuttogi- Kattasimajut ilinniasimavut aullasimadlutik ilinniavinut pilukâttaunimmik jaujunik ablasângutidlugit pinniagutiujut NunaKakKâsimajuit ilikKusingin- ammalu taimainialidlutik ilageligamik uKumaitsalidlutik – atuttauKattajuk nik, uKausinginnik, uppigusinginnik, ammalu atuKattajanginnik. Aullatitaus- pilukânnik tuktisititsisiavuk immigojuit uKumaitsasimaningit attutauniKad- imajut ilinniavinut takutsaulauttut pigumaluaKattaningit nunalinni ullukut lutik uKumaittukodlutik ammalu taimainialidlutik asiminik piluattumik su- ilinniagiamik avittitausimagamik angajukKânginnit, KunuKattadlutik piun- gusimminik. Suguset Kaujiniattilugit namminik uKumaitsaligamik. gisadlutillu ilikKusingit asiangutitaulimmata.

Pigiasidlutik 1883-mi sivunganullu, Canadamiut kavamanga ikajuttiumagilauk- Métis Allangajuit Kaujisimajangit Kuk aullatitsigiamut ilinniavinut piusiujunik, katimmavet kamagiaKatillugit Kaut Sivungani 1800, ikittuit pivitsausimavut Europeamiut ilinniatititsitillugit atuin- tamât aulatauningit ilinniavet. Ilonnatik 19th jâringinni misiunet uppisimajut nauningit Metis Allangajunut ilinniatitsigiamik. AngiKatigegutet allasimangilat piggagasuagiamik sangutitsilutik NunaKakKâsimajunik inunnik Uppinimmut ilinniatitsigiamik tâkkuninga sugusinik, taijausimajut “allangajuit.” Kisiani ilangautillugu nunatsualimâmi piggagasuattaujuk piulijaunitsangit timingit. Northwest Half-breed Namminiuttausimavut Inuit Kaujisattautillugit 1885- Maggok atuttauluasimajok misiunet katutjiKatigenginni ilauttisidlutik aul- mi federal kavamanga uKausiKammat pitjutigidlugit Metis Allangajuit ilinni- latitsigiamut ilinniavinut Canadami 19th jâringinni Roman Catholic kotin- anitsangit. Catholic katimmavinga kotingualet, akuninit sakKijâlittilugit Metis gualet Uppijut Marymut ammalu katimmavinga Misiunet Englandimi akungani, ilinniatitsigiasiniadlutik Metis Allangajunik sugusinik Red Riverimi (taijaujut Anglican katimmavinga). Unutsiniadlutik ilinniavet ammalu Manitobami 1800-ni. IlauKataugiamut aullatitauvini ilinniavini, NunaKak- asiujilidlutik piusiminik, tâvatuak Roman Catholic kotingualet katimmavinga Kâsimajut uKausiminik atugiaKalaungitut, sakKititsiniadluni asiulinninginnik aulatsisimajuk ilonnanginnik ilinniavinik, United katimmavinga aulatsitillugu Metis Allangajuit ilikKusinginnik. Aullatitauvet Ilinniavet attuiniKasimammagik- 15 percentinganik, ammalu Presbytarian katimmavinga aulatsitillugu 2 ub- Kut Metis Allangajuit nunalinginnik, KimainnatauKattadlutik uKâlautaulim- valu 3 percentinginnik ilinniavet. mata piusivinet aullatitauKattasimajunut ilinniavinut Canadami.

Pilukâttaunet ammalu AulatsiKatigejunut Attutausimanik Matuttauninga Piusiusimajuk Aullatitsigumangituit sugusimminik ilinniavinut sakKiviusimavut ânnitit- AullatitauKattasimajut ilinniavinut piusingit, ullumi tukingit uKautaulikKut taudlutik angajukKângit, allât pannanaittaudlutik. Unuttut NunaKak- federal kavamanganut, unuttigisimavut 132 ilinniavet aulatsisimajut ilonnâni Kâsimajut suguset tigujaudlutik pikKotaunnikut pejaudlutik angigganginnit, Canadami akunganinit 1831 ammalu 1996. Tânna tukinga akiniagutau- avittitaudlutik angajukKânginnit Kaningituliagutidlugit. Asingit ilauKataujut Kattajuk ammalu ilauttisingituk inojunik suli ilauKattasimajunik prâvinsimi aulatitausimavini ilinniavini Kanitanginni nunalet takugiaKaKattalaungitut aulataujuni ilinniavini, ammalu tujummiuvini ammalu ullukut ilinniavini. ilaminik silatinginni inigijangita pulâgiattaugiamik. 1940-ni, katalinninga aullatitsigiamut ilinniavinut takutsaulilaukKuk.

Unuttut sakKisimavut Kanimmaset, kânnet, ammalu ninniugautinik taku- Federal kavamanga nungutitsigumanialidluni aullatitaullutik ilinniavinik, jausimavuk kavamaligijinut pigianninginni 1897, Inuligijet angajukKânga ammalu nottilugit First Nations Allait ilinniatitaulittilugit prâvinsini. katim- kiggatuttik, Dr. P.H. Bryce, uKasimajuk tuKuKattasimajut ilinniaviliasimajut mavet ilauKatauningit ikillititaudlutik angijummagimmik 1969-mi, federal suguset kititangit 15-mit 24 percentimut ammalu unutsitillugit 42 percenti- kavamanga tigusimmat aulatsigiamik ilonnanginnik aullatitaullutik ilinnia- mik NunaKakKâsimajut angigganginni Kanimalidlutik angiggatitauKattad- viuKattajunik SiKingani. Jâriusimajuni, kavamak matutsiniattilugu ilonnan- lutik tuKugiattutillugit. Ilanginni ilinniavini, Bryce nagvâsimajuk tuKutis- ginnik ilinniavinik. majunik puttusummagiusimavut. 23

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Taitsumani 1970-ni, Kinugammata Silatsualimâmi Allanut katutjiKatiget, 1968-mi. Piusigigumajangit Taggâni Inuligijet siammaniadlutik aullatitaud- federal kavamanga kamasimalilauttuk piusiujunik nottisigiamik ilin- lutik ilinniavinik taggâni tigujausimavut Inuligijinut pigiasittisidlutik nukKati- niatitsigiamut aulatsigutinik aitillugit NunaKakKâsimajunut inunnut. giangit siKingani Canadami. AullatitaupviuKattasimajut ilinniavet siam- kingullipâk federallinut aulatausimajuk aullatitsiviuKattajuk ilinniavik masimaningit taggâni ikajuttiKasimavut ilijausinik pivalliagiamik ammalu matusimalauttuk 1996-mi. isumagijaujunik, ammalu unatattuit sakKijâlittilugit.

Siammasimaningit aullatitaupviuKattasimajut ilinniavet taggâni tigujaulaut- Taggâni Ilumiutangit Aullatitaudlutik tut Kaujimattitaungimagittilugit NunaKakKâsimajut inuit. kavamaligijet IlinniaviuKattasimajut sanagiallagumasimangitut adjinginnik katimmavinik aulatauKattajunik aullatitaudlutik ilinniaviliattitauKattajunik Taggâni. katimmavinik akiniajut, tai- Siagolimmat SakKititausimajuk Aullatitaudlutik maigaluattilugu, magguilingasimajut uppivingit aullatitauKattajut ilinniavet IlinniaviliattitauKattasimajut akikinnisauttilugit, pigiasidlutik Kimainnaigiamik pannaigutinik tatigijau- Kattajut kavamait aulatsiningit nunalinni ilinniavinik. Canadamiut kavamangata maligatsanga atausingutitsigiamut NunaKak- Kâsimajunik inunnik atuttaulaungituk iluingailuni piusiujumi. Taggâni, 1954-mit 1964-mut, federal kavamanga matuitsiniadluni unuttunik angijunik pigumajaungituappat NunaKakKâsimajuni nunani, federal maligatsanga ullukut ilinniavinik, atuttaugatsanik pitaKattitautillugit, Northwest Territoriesini.: upalungalangalaujuvuk kenaujatsanik ilauKatausimajunik angiKatige- gutini. Aullatitaudlutik ilinniaviliaKattasimajut KaujisikmalaukKut taggâni • Chesterfield Inlet – Sir Joseph Bernier School ammalu Turquetil Hall aviukKatausonguninginnik magguilingatillugit: misiuninut kamagijaumajut, (kotingualet) angmatillugit 1954-mi. nâjisimajut KikKanginnini 1950, ammalu ullumiulittuk, angiKatigegutaus- imajuk federal kavamanganut, ammalu taitsumanitsainak 1950-ni. • Yellowknife – Sir John Franklin School ammalu Akaitcho Hall (uppitunut aulatauttinagit) angmatillugit 1958-mi.

Misiunet Piusigisimajangit • Inuvik – Grollier Hall (kotingualet) ammalu Stringer Hall (Anglican) angmatillugit 1959-mi. Misiunet piusinginni, aullatitauKattasimajut ilinniavet maligatsaKalauk- Kut Yukonimi ammalu Mackenzie Valleymi Northwest Territoriesini, sitjangit • Fort Simpson – Lapointe Hall (kotingualet) ammalu Bompas Hall James Bay Quebecimi, ammalu Labrador. kotingualet misiuningita ilin- (Anglican) angmatillugit 1960-mi. niavingit matuittilugit Fort Providenceimi 1867-mi, Fort Resoltuin 1903-mi, Fort Smith 1915-mi, ammalu Fort Simpson 1918-mi. Aullatitaupvet ilin- • Ilagiallugit, federal kavamanga angmaisimajuk Churchill Vocational niavet sakKititaulaungitut kitâni avittusimajuni ullumiulittuk Nunavut tait- Centre (uppitunut aulatauttinagit), ilisiapvik ilinniavik Inunnut sumani. Ilinnialualauttut KikKani akungani Anglican ammalu kotingualet Churchill, Manitoba-mi 1964-mi. misiuninginni NunaKakKâsimajunut nottidlugit Northwest Territoriesinut. Ilisautingit kamagijauluattilugit katimmavinnut, ammalu maligatsaKadlutik Ilonnagalatik ilinniajut ilauKataujut tâkkununga ilinniavinut iniKattitaulauttut uppinimmik ilinniatitsigiamut, maggonik ilinniatitsiKattadlutik atuatsinim- nutânik kavamanut sanajaumajunik tujummiuvinik. Tâkkua tujummiuvet aula- mik ammalu kititsinimmik. tautillugit Anglican ammalu Cathalic kotingualet katimmavinginnut. Magguilin- gaKattalauttut tujummiuvet, ubvalu magguilingajut iluani tujummiuviup – atau- 1913-mi, federal Kaujisattinga H. B. Bury pingigautiKalauttuk ilinniajuit aull- tsik Anglican ammalu atautsik Catholic kotingualet – atunit nunalinni. aKattasimajut ilinniavinut pitaKatsiagatik inosimminik Kallunâliat ubvalu angiggamini nunagijamini. AngajukKât atâtatsiakungillu nâmmasingilauttut Asingit Tujummiuvet aulatsigunnasimanginaminik ilinniajunik ilisimatsiatinnagit Kanuk inogiamik nunami. Unuttut ilinniajut kangusotiKanialidlutik angiggaminik nunalinnik. Akuniungituk ottugattauKât8illugit tupet tujummiuvet 1951-mi, Copper- mine Tupingit Tujummiuvet angmaniattilugit 1955-mi ullumi taijaulittuk Mânnaujuk, ilauKataunitsangit ikittumagiulaukKut. Avittusimajuni, 2,000 Kugluktuk, Nunavut. Ilinniajuit iniKaKattadlutik Kijunik Kanalinnik tupinik, ilinniavimmi-jârilet suguset, 59-natuinnait ilinniasimavut Sacred Heart Ilin- ammalu ilauKattadlutik federallinut kenaujaKattitaujunut ullukut ilin- niavingani Fort Providencemi 1918-mi. Ilonnanginnut ilinniajunut, ilinnian- niavinut Copperminemi. Tujummiuvet aulatautillugit tallimani takKini jârimi, ingit nâjiKattasimavut sitamanit ubvalu tallimanut jârinut. ammalu inuKasongudlutik 20-nit 30-nut ilinniajunik. 1959-mi tujummiuvet matuniadlutik, ammalu ilonnagalatik ilinniajut nottitauniadlutik Inuvimmut. Ullumiulittut Piuset Unuttut mikinitsait inigijaugunnatut, taijaulualauttut “inigijaugunnatut” sak- 1948-mi, ilonnagalatik NunaKakKâsimajut suguset Taggâni ilinniaviliaKat- Kititauniadlutik Kanitanginni nunalet Northwest Territoriesini ammalu tag- talaugunnaiKut akulaittumik. NWT-mi, 200 300-nit ilinniajut aullatitaudlutik gâni Quebec. Inigijaugunnatuni, suguset iniKalaukKut ilaKadlutik Inunnik ilinniavini pigianninganejunik ilinniasimavut ubvalu kingullianik gradeKad- inummaginnik, ilagenguluaKattadlutik. Tâkkua ilonnatiungituk ingiggaKat- lutik. SakKitaummat suliaKapvik Taggâni Inuligijet ammalu Silatsualimâmi talaukKut jâri tamât, ilonnagalatik matulauttut nâninginni 1960-tet. Ilinniagutitsait 1953-mi takutitsilaukKut pigianningnai nâjitillugit kajusijumik misiunet aulatsiningit ilinniavinik taggâni. Taitsumani, adjigengitumik piusiKalaukKut ilinniatitsigiamut ikajotinik. Federal kavamangata tugâgutin- git ilinniatitsigiamik sugusinik taggâni pivitsaKattilidlugit ilinniaviliagiamut 24

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Attutausimajut Ilaget Nunalellu Unuttunik pitsiasimajunik ilinniaviKalaugaluattilugu, piluattumik Gran- din Ilinniavinga Fort Smith-imi, ilonnâgut, federal kavamanga allasimajuk 1956-mit 1963-mut, unutsimagilaukKut kititangit ilinniaviliajut tamâginni aulatsigiamik nunalinni ilinniavinik Taggâni Canadami isumagidlugit aullatitauvini ammalu ullukut ilinniavini. Unuttuni nunalinni, tikiajammata ilisimanniminik ketakuluk pitsiasimangitanginnik SiKinganimiut. kavamait aktasiangit tingijot ubvalu umiat pigiasiutauniadlutik uKumait- sanimmik takunnanimmik angajukKânginnut atsunaigiaKaligamik Ki- Piusiujuk upaludluni tikilaugaluattilugu Taggânut, attutauniusimajut angi- tungaminik, aullautijaulittunik ilinniavinut. jummagiusimavut, ammalu kajusijumik ullumimunut. Puttunitsait percentin- git NunaKakKâsimajut kititangit Taggâni Canadami ilausimavut aullatitaud- Adjiulugatik misiuninut, unuttuit ilinniasimajut uKâlagiamik NunaKak- lutik ilinniavinut taimaisimammata ilonnâni Canadami. UKausingititut 2001 Kâsimajut uKausinginnik, ununningit nutât iinniatitsijet pisimavut SiKin- kititsisimaningit Canadami Inuit Kaujisattautillugit, ununnisait 50 percent- ganit, uKâlagunnangitut NunaKakKâsimajut ukausinginnik, ammalu ilin- imit NunaKakKâsimajut inuit 450-nik jârilet jârikKutunitsailu Yukon-imi am- niasimagatik atautsituinnamik ubvalu maggonik ullonik sungiutisagiamik malu Northwest Territoriesini ilausimavut aullatitaudlutik ilinniavinut. Nuna- iniKasongugamik Taggâni. Ikittuit tamâneKattalaukKut ununisaungitunik vummi 40 percent taikkunangit 55-nit ammalu jârikKutunitsait ilausimavut maggonit jârennit. Ilinniatitsijingititut, ilisautingit pisimadlutik SiKinganit aullatitaudlutik ilinniavinut ammaluttauk ununnisait 50 percentimit taikku- ilonnagalatik ilinniavet atuttilugit Albertaamiut, Manitoba, ubvalu Ontario nangat jârilinnit 45-nit 54-mut. ilisautinginnik. Unuttunut ilinniajunut, ilinnianik uKumaittolaukKut, nâm- masiagatik, ammalu ajunnatodlutik.

Ilinniajuit ilauKattagaluattilugit ilinniavini tausindigiallatâni kilometresini angigganginnit. Sungiunnalaungilak Inuit suguset taggamiut Quebeci- mit aullagiaKalimmata ingiggalutik akuniunitsak wogimit nunakkogutikkut ubvalu tingijokkut ilinniaviliallutik Yellowknifemut Northwest Territoriesini. Ilangani, nallingillonet angajukKângit ubvalu suguset Kaujimalaungitut namungalimmangâmmik.

1990-ni, ilinniaviliattitauKattasimajut uKâlautiKagiasinialidlutik pilukât- tauKattasimanimmiik unuttuni aullatitaudlutik ilinniavini. Ilonnatik su- liaKattiusimajut Coudert Hall-imi Yukon-imi, Lower Post taggâni British Kinijannik Ikajuttaunitsamik Columbia, ammalu Grollier Hall Northwest Territoriesini idluatsatausimajut pitjutigijautillugut unuttut piungitosimajut, ammalu uivisâttauKattadlutik UKâlannik Kunuttilugit. 1994-mi nunalet kavamanga Kaujititsiniadluni pijagettaunin- Inuit tukisimanitsangit piusiusimajunik aullatitauKattasimajunut ilinniavimmut git ilinniaviliaKattasimajut Turquetil Hall-mi Chesterfield Inlet-mi pitjutaus- unutsimagisimajut taimanganit pigianninginnit 1990-tet, ilinniaviliaKattasi- imajut pimmagittumik uivisâttaulukaKattadlutik ammalu nukitigut pilukât- majut uKâlagiasimmata pilukâttauKattasimanimminik uivisâlukattaudlutillu tauKattadlutik. Unuttualommata piusiusimajut taitsumani, kinalonnet Kunujunniataudlutik. Ilonnanginni 1990-ni, tamakkua Kaujititsiutet untusil- idluatsataulaungituk. aukKut, sakKititsidlutik pilukâsimajut idluatsaiviliattitaulittilugit katimmavet ammalu federal kavamanga. Unuttut NunaKakKâsimajut nunalet ammalu SakKisimajut Federal Aullatitaudlutik Ilinniavinginnit Canadamiut kinakkutuinnait ammalu katingajet kamagiasilaukKut akungani inuit pilukâttausimaningit NunaKakKâsimajut nunalet, aullatitauKattasimajut Ilonnâgut, federal piusingit tugâgutimminik pilaungilat. Nâninginni 1967, ilinniavinut, ammalu piusigisimajangit ilauKataujut uKumaitsanimmut. 1996- 20 percent NunaKakKâsimajut kititangit ilinniasimangilat. Ilinniajuit ilinni- mi Kaujisattauniammata NunaKakKâsimajut inuit Kaujititsiutinga tamat- atitauKattadlutik ammalu ilisattitaudlutik suliatsanik ilangani sakKijâKat- suminga kamagiasilaukKuk. talaungitut angiggamut utimmata. Nâninginni 1960-tet, federal kavamanga nottisiniadlutik ilonnanginnik ilinniavinik, nunalinni, ammalu kamagijaugialinnik aulatsigiamut nunalet kavamanginnut. Taggamiut inuit aulatsigun- NunaKakKâsimajut Mamisattaunitsanginnut Tungavik nalimmata namminik kavamaminik, ikajutsitaunitsangit aullatitaudlutik ilin- Januar 7, 1998-mi, federal kavamanga Canadami sakKititsilaukKuk UKaus- niavet kataniadlutik, ammalu nunalinni ilinniavet unutsitillugit. inik Ikajuttaunitsangit ammalu matuitsidlutik nutâmik ikajutsigutitsamik taijak katitsuinik Pitsatuninik – Canadami NunaKakKâsimajut Pigiamut kitâni Ukiuttatumi (taijaulittuk manna Nunavut), ilonnagalatik tujummiuvet Pannaigutinga. Tânna pannaigutik ilauttisilaukKuk kenaujanik ikajutsitauni- matuttausimavut nâninginni 1960-tet. kisimiungituk Cambridge Bay, Rankin tsangit mamisattaugiamut ikajuttaugialet ammalu Mertz 31, 1998-mi, Inlet, ammalu Frobisher Bay (manna taijaulittuk Iqaluit). Gordon Robertson NunaKakKâsimajut Saipatsaigiamut Tungavingia (AHF) sakKititauniadluni. Ilinniavinga (manna taijaulittuk Inuksuk Puttunitsait Ilinniavinga) angma- Senani jârini sakKititaugasuadluni tânna $350 miliun dâla kenaujak pigia- lauttuk 1971-mi ammalu inuKagunnadluni 200 ilinniajunik. Ukkivik Inigi- sidlutik Mertz 31, 1999, ammalu pijagedlutik Mertz 31, 2009. AHF ika- jaugunnatuk aulataunginnatuk, inuKasongudluni ilinniajunik pisimajunik jutsisimalikKuk unuttunik nunalinnik ikajuttaugialinnik sakKititsisimajunik mikinitsanit nunalinnit grade-let 10, 11, ubvalu 12 ilinniatitauKattalaungi- ilonnâgut pilukâttausimajut ammalu uivisâlukadlugit Kunujunniataudlutik tut, kisiani 1996-mi. Canadamiut Allait aullatitauKattasimajut ilinniavinut. 25

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Allait AullatitauKattasimajut Ilinniavinut Satusattauninga Sulijumik Ikajugiamillu kamajet AngiKatigegutik IlauKataullutik IRSSA, Sulijumik Ikajugiamillu kamajet Canadami (TRC) sak- Kamagijaudluni anginippâmagik idluatsaivitigut Canadami piusigisimajan- Kititaulauttut 2008-mi ammalu suliatsatâttaudlutik ukuninga: git ilinniaviliaKattasimajut Kinijajut akilittaugutitsaminik pilukâttausimanim- uKautjulugit Canadamiut pitjutigillugit piusiusimajut Allait minut ammalu ilangit, kavamanga Canadaup satusaiKatigegutiKalauttuk • AullatitauKattasimaningit Ilinniavinut ammalu attutauniusimajut Allait AullatitauKattasimajut Ilinniavinut Satusattauninga AngiKatigegutik NunaKakKâsimajunut sugusinut aullatitausimadlutik ilinniavinut (IRSSA). AtuttauliaKidluni 2007-mi, Satusattausimajuk AngiKatigegutik Canadamiut kavamanganut; ammalu ilauttisitillugu ukuninga: • ikajullugit ikajuttaugiaKaningit akungani ammalu iluani NunaKak- • Ullumitut Kaujimausinut Akiliutik (CEP) ilonnatik ilinniaviliaKattasi- Kâsimajut ilaget, nunalet, katimmavet, kavamait ammalu Canadamiut. majut federallikunut aulatausimajut aullatitaudlutik ilinniavinut. kamajet suliatsatâttitaujut KaujisakKulugit allaKutinik tigumiattaujunik • Immigojut Kaujisattausimaningit Piusiusimajut (IAP) kamagiamut aulatsijiusimajut ammalu kenaujaKattisisimajut ilinniavinik, uKausingit akiliutitsanik pilukâttausimajunut ammalu uivisâlukattausimajut kiggatuttet ilinniavini aulatsisimajut ilinniavinik, ammalu Kaujijausimajut Kunujunniadlugit. uKautausimajut ilinniaviliaKattasimajunut, ilanginnut, nunalinni ammalu • SakKititauninga Sulijumik Ikajuttaugutitsanillu kamajet (TRC). kinatuinnamut namminik attutausimajumut aullatitaudlutik ilinniavinut Kaujisimajaminik ammalu attutaunigisimajangit. • Saipatsainimmut ikajotitsait. kamajet kamagiaKavut ikajuttaugutitsanik ingiggainatillugu suliatsanga • kenaujait ilitagijaugutitsanut suliatsanut. ammalu tigulallutik piusiusimajunik âkKitaugasuanningit ilaget tukisi- mautigiamut ammalu sulijutsalutik. Taitsumani allaligutik tamakkuninga kavamait KaKialiningit Kaujisimajaminik ammalu ilinnialutik allaKutinnik, TRC kingullianelittut ag- vanganik tallimanit jârinit suliatsaminik. Tagvani suliatsanginni, TRC nigiujuk Ilingajut Allait AullatitauKattasimajut Ilinniavinut Satusattauninga AngiKatige- ukuninga pigiamik: gutik federal kavamangata KaKialigutigilauttanga. Joni 2008-mi, kavamanga Canadaup KaKialiniattilugu aulatsisimanimminut aullatitaudlutik ilinniavinut • Atuinnaguillutik iluittunik siagunitanik allaKutinik maligatsaus- atuttausimajunik. UKâdlutik “pijâgingilagut,” AngajukKâsuak Minister Stephen imajunik ammalu aulatsiutiusimajunik aullatitsigiamut ilinniavinut. Harper uKâlattilugu Canadami kavamangit aulatsisimammata aullatitsidlutik NunaKakKâsimajunik sugusinik angigganginnit, ilanginnit, ammalu ilikKusingin- • Allalutik pigunnausimmitut, piusigisimajanginnik suguset aullati- nit. Harper taisilauttuk aullatitauKattasimajut ilinniavinut kitsanattoninga taudlutik ilinniaviliattitauKattasimajut, ammalu suliaKattiuKattasi- kâpitalliujuk Canadami piusiujuni ammalu uKadluni kavamaligijet ikajutsijut majut ammalu kinatuinnak attutausimajuk ilinniavinut ikKaumaus- ammalu paitsigumadlutik piusiujunik ânninattuni ammalu tammaniujuni. ingingit piusiusimajuni.

KaKialinik sakKititsisimavuk ilonnainik Canadamiunik tâmma piusiusimajuk • Pijagellutik inuit Kaujimattitauningit uKautjigiagutinginnik pisimanginigânniugiaKagunnaituk ubvalu Kujanâttautuinnaluni, tâvatuak kamajiujunut Allait AullatitauKattasimaningit Ilinniavinut Satusat- ilauKataugiaKalinninga nutâni piusiulittuni Kinillutik ikajuttaugutitsanik Nu- tauninga AngiKatigegutik. naKakKâsimajut inuit Canadami. • kamajiuKattalutik pivallianiujunik avittusimajuni Canadami katima- Tausindigiallatât inuit takunnajut nakituinnak Canadami, kavamaup KaKial- titsigiamut sulijunik piuliukKaigiamut, ammalu piusiumitigasuallugit iusinga piusiulauttuk ullusiuttaudluni, kiugusiujut adjigelaungikaluattilugit. Kaujimagialingit ammalu inuit ilinniatitaullutik pitjutigillugit aul- NunaKakKâsimajut sivukkatattet tusâsimajut KaKialiutimmik natingani latitauKattasimajut ilinniavinut piusigisimajangit ammalu attutauni- Illusuangata kavamait taisilauttut “pitsianiujuk sivuppiagutaugiasijuk…suli gisimajangit. ânnianiujuk Kiliguillu tamânegaluattilugit.” • Ikajutsilutik ilitagijaugutimmik ikajutsiutimmik kenaujaKattitauniam- Ilonnatik suli ikpiniajut suli tamanna kamagijaummagigialik. “Ilonnatik unik- mata ikajuttaugialet ilingajunut ilinniaviliaKattasimajunut. kausingit aullatitauKattasimajut ilinniavinut attutauniusimajut inuKutittinut • Ikajutsilugit nunalet pivallianingit âkKisusimajangit nunalet kamag- suli uKautaugiaKavut,” uKajuk AngajukKâk Edward John ukunani First Na- iamut pigumajaujunik. tions Allait katimaniammata, ilauKataujut katingajet BC First Nations Allait. • SakKititsilutik silatsualimâmi Kaujisapvisamik suliaKapvimik akuni- PilukâttauKattasimajuk ilinniaviliaKattasimajuk Charlie Thompson takun- nut atuttaugajattumik pitjutigillugit Allait AullatitauKattasimaningit nalauttuk KaKialijumik Illuminit ammalu uKaniadluni ikpinialinniminik Ilinniavinut ikajuttaunitsangit. saimmanimmik tusagami AngajukKâsuak Ministerimik uKautillugu piun- gitualummik pijauKattasimaningit. “Ullumi saimmavunga. Ikpiniadlunga • SakKititsilutik piusiugajattumik sulijumik atuKatigegiamik sai- piujumik. Uvannuli, tânna piujummagik ulluk.” patsatautillugillu NunaKakKâsimajut inuit ammalu Canadamiut kajusimakKulugit ikajuttaugialet ammalu nutâmik piusiKaliaKittilugit ilingajunik tukisianimmut ammalu sulijutsanimmut. 26

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

katimmavet KaKialisimaningit Isumagijaujut Ilagiagatsautillugit Atuatsigiamut Atugatsailu 2008-ni, ilonnatik katimmavet kamaKattasimajut aulatsigiamut aullatitaull- • Aboriginal Healing Foundation, ahf.ca utik ilinniaviliattitauKattasimajunik Canadami inuit akungani KaKialisimavut ilauKatausimanimminut kamatsiangitosimanimminut, pilukâtsisimanim- • Assembly of First Nations, afn.ca minut, ammalu uKumaitsatitsidlutik sugusinik paigijaminik. • Dyck, Noel. Differing Visions: Administering Indian Residential Schooling Ukua ilonnatik katutjiKatiget KaKialilauttut silatsualimâmi suliaKapvimiti- in Prince Albert, 1867–1967. Hubbards: Fernwood Publishing, 1997. gut, kisimi Catholic kotingualet katimmavinga kamakKujinnigamik angajuk- • Furniss, Elizabeth. Victims of Benevolence: The Dark Legacy of the Wil- Kâminik KaKialikKujidlutik. liams Lake Residential School. Vancouver, BC: Arsenal Pulp Press, 1995. United katimmavinga Canadami (1986) • • Glavin, Terry and former students of St. Mary’s. Amongst God’s Own: • Oblate Missionaries of Mary Immaculate (kotingualet) (1991) The Enduring Legacy of St. Mary’s Mission. Mission, BC: Longhouse Publishing, 2002. • Anglican katimmavinga (1993) • Graham, Elizabeth. The Mush Hole: Life at Two Indian Residential • Presbyterian katimmavinga (1994) Schools. Waterloo, ON: Heffle Publishing, 1997.

• kavamanga Canadaup (2008) • Grant, Agnes. Finding My Talk: How Fourteen Canadian Native Women Reclaimed Their Lives after Residential School. Markham, • Roman Catholic kotingualet katimmavinga (2009) ON: Fifth House Books, 2004.

Ilitatsinik Pitsianimmik PiusiKagiamik • Haig-Brown. Resistance and Renewal: Surviving the Indian Residen- tial School. Vancouver, BC: Arsenal Pulp Press, 1988. Ottutaugajaguni kititsiutikkut, piungitosimajut aullatitausimalluni ilinniavinut sakKititsigajakKut piungitunik, tâvatuak uKâlajuKattinagu ammalu • Jack, Agnes. Behind Closed Doors: Stories from the Kamloops nittulugit piujosimajut unikkausingit ilinniasimajuit piujogajangilatit ilonnâ- Indian Residential School. Penticton, BC: Theytus Books, 2006. gut takunnausingititut. • Joe, Rita with Lynn Henry. Song of Rita Joe: Autobiography of a Mi’kmaq Poet. Charlottetown, PE: Ragweed Press, 1996. Saipatsaigiamut Aulatjainik Johnston, Basil H. Indian School Days. Toronto, ON: Key Porter PivalliasiasimalikKut saipatsaigiamut aulatjainimmik. Tamanna pivallia- • Books, 1988. niujuk sakKisimajut suliaKappânikkut, kamatsianikkut, ammalu suliaKasi- maningit tausindigiallatât inuit hontagiallatâni nunalinni. Ullumi, aullatitau- • Kennedy, Dan. Recollections of an Assiniboine Chief. Toronto, ON: Kattasimajut ilinniavet matusimalikKut ammalu unuttunik pikatasimalikKut McClelland & Stewart, 1972. ammalu âkKisuigasuadlutik siKumittausimajunik inoKatigeni NunaKak- Kâsimajuni inunni. Unuttut katimmavet ammalu ilinniavet ullumiulittuk ottu- • Knockwood, Isabelle. Out of the Depths: The Experiences of galittut piunitsamik suliaKagasualinniminik ammalu ikajuttiKallutik Mi’kmaw Children at the Indian Residential School at Shubenaca- NunaKakKâsimajunik inunnik tamanna kamagijautillugu. Tâvatuak akun- die, N.S. Hubbards, NS: Roseway Publishing, 1994. iugajagaluatilugit jâret saipatsainik pijagegajanninga, pimmagiuvuk ilonnatik Canadamiut KaujimagiaKaningit Kanuk pijuKasimammangât ammalu • Lawrence, Mary. My People, Myself. Halfmoon Bay, tamanna piusiusimajuk taimâtsainak sakKiKunnagu. BC: Caitlin Press, 1996. • Legacy of Hope Foundation, legacyofhope.ca Pimmagiuninga KaujimagiaKanik • Moran, Bridget. Stoney Creek Woman: The Story of Mary John. Piusiumititsigasuallutik Kaujimajaugialinnik ingiggainatunik attutaunius- Vancouver, BC: Arsenal Pulp Press, 1997. imajunik aullatitauKattasimajunut ilinniavinut ammalu suliaKallutik kamatsiagiamut ilonnatik Canadamiut Kaujimanitsangit tâkkuninga piusiusimajunik, • Truth and Reconciliation Commission, trc.ca Kanuilingausingit saipatsatautillugit ammalu ikajuttaunitsangit NunaKak- Kâsimajut ammalu NunaKakKâsimangitut ilijausimajut tamaunga. • Where are the Children?, wherearethechildren.ca

2000-mi, NunaKakKâsimajut Saipatsaigiamut Tungavingit sakKititsilaukKut • Willis, Jane. Geniesh: An Indian Girlhood. Toronto, ON: New Press, 1973. PiusiuKattasimajutut Kanuttogiamut Tungavitsanganik, silatsualimâmi ika- jutsijet suliatsangit ilinniatitsilutik ammalu sakKititsilutik Kaujimajaugialin- Adjigalangit Taggajât nik pitjutigillugit aullatitauKattasimajut ilinniavinut ammalu kajusimallutik • We Were Children (Educator’s Guide found at nfb.ca/guides) ikajutsisimanginnalugit saipatsatauningit ilinniaviliattitauKattasimajut. • Healing at Lac Ste. Anne

• Off to School 27

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Ilagiagutik 2 : Unikkausivut Kagitaujanut Ilisautet ilingajut ammalu katimanimmit sakKisimajut IliukKalugit Unikkânimmut katimanik • Allanguagait Atugatsailu

JâriKagiaKagajattut: 10+ • UKauset allalugit Akuniuninga : 4.5 Sitondet (ilautillugu 1-sitondik nigigiattunimmut) IlauKataujut katimanimmut: UnunniKallutik 30 ilinniajunik • Unikkausitigut UKauset/Takugatsait UKauset

ÂkKitausimajut piusingit unikkausittigut uKausinik, pitsianiuvuk ilinniajuk • Inuit IlauKatauningit/Inuit Pivitsangit katimaKataulluni piujummagiujuk atuttaugianga nallituinnagit Unikkausi- vut ilinniavimmi illugusimmi takunnalugit ammalu uKâlautigillugit ilinniajuit • Avatet/Inuillu Pitjutigijangit jâriKatillugit 10 jârikKutunitsailu. Ilinniatijatit ilauKatautillugit takunnalugit • SuliaKagiamut Ilinniataugialet taggajât, pitjutaujuit ammalu namminik isumagijangit Kaujisimajangit ta- kutsaulutik, sanajaullutik ammalu piusiKallutik, suliaKaniattut âkKisuigial- • IlikKuset Ilinniatauningit lalutik unikkausinik ammalu kiggatullugit iluani, ammalu pigiasigunnatut atuttauliaKinitsangit ilinniasimajangit atullutik sulijunik nunatsuami unik- • Inositsiagittogasuannimut Kanuittailinimmulu kauset sakKitijangit ilisimanimminut. Katimanik kamaluaniakKuk Kagi- • Namminik Pivallianik taujatigut unikkausinik, ilonnâgut unikkausinik takutsaujut Kanuilingaus- ingit, katillugit ilonnatik ottotiugunnatut uvani storycenter.org). • Taggajât Ilinniatauningit Ilinniajut kajusimakKujaujut suliaKallutik immigut ubvalu katingalutik sanallutik naittunik taggajânik pigumajaminik uKâlautiKallutik sulijunik atullutik, Ilinnianimmit SakKisimajut ilauttisillutik Kaujititsiutinik, KikKanginni, ammalu isunginnik. Ilagiallugu, • Iinnialugit NFB ammalu taggajângit una katimanik kamaluavuk atuttaugunnaningit inuit unikkausingit âkKisut- tauKattajut piunitsamik tukisiagiangit Kanuk sanajauKattamangâta ammalu • Tukisiallugit ilingajut akungani ilauKataugiamut allataumajut siammatitaudlutik Kagitaujatigut unikkausiliutaumajut, atullutik suliaKautit- ammalu Kagitaujatigut unikkauset saminik. Ilinniajuit kajusimakKujaujut sanagiangit unikkausinik ilingajunik sunanut sakKititausimajunik nallituinnanginnik Unikkausit taggajânit ammalu • Kimiggulugit unikkauset/takutsait uKauset ammalu unikkausiligijet uKâlautigillugit. Una katimanik nâjiniattuk takunnalugit/takutsautillugit ilin- kamagigialingit niajuit Kagitaujatigut unikkausingit, katingajut uKâlaKatigenialittilugit. • Unikkânik takunnaluni takugatsanik ammalu allasimajunik ammalu atugiamik taggajâliugutimmik ilisimagialingit katimanimmi Sitonditsangit • Asitsaugajattut uKâlagiamut ammalu âkKisuigiamut misitjinik • Kaujititsiutik Kagitaujatigut unikkausinik 10 MIN • SuliaKaKatigillugit ilauKataujut ammalu kamagillugit • Takunnanik/uKâlautiKanillu 20 MIN sanajaujut suliatsait • Taggajâk Ilinniatauninga 15 MIN UKautauningit Kagitaujatigut unikkânik (10 MIN) • Adjiliuginik ammalu Unikkausiliunik 30 MIN KaujimajuKava sunaummangât Kagitaujatigut unikkâneng? kinamut uKauti- • Nigigiattuk 60 MIN jaugunnaKinga sunaummangât Kagitaujatigut?

• Sanajaujuit ammalu Sivungani Sanajausimajut 115 MIN IlauKatautillugit ilinniajut uKâlaKatigellutik ukuninga isumagijaujunik:

• Pijagenik Takunnagatsamik UKâlautigillugulu 20 MIN • Sunakiak Kagitaujatigut suli sunaujuk, tigumiagunnangitavut ag- gatinnut tigumiasongugatta titigutimmik. Suli sunaujuk atuttaugun- katimanimmi Atugatsait natuk atullutik suliaKautinik, sollu Kagitaujatigut adjiliugutimmik (Kagitaujami adjinguak), atutauKatigeKattajut ammalu atuttaudlutik • 10 Kagitaujait, nallituinnangit PC ubvalu Mac adjigengitunik.

• 5 tusâgutet • Taimaimmat, sunakiak Kagitaujameppat, taimaimmat tukiKavuk atu- Katigettaugunnatuk unuttuit inuit atuttilugit Kagitaujamik, ammalu • 5 adjiliugutet allât pitaKagunnaKutit “aulasomik sunamik” tigumiagunnatait. • Kagitaujatigut unikkausiliunnik ammalu allalugit allataugialet atugatsait 28

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Taimali, kinamut uKautijaugunnaKinga sunaummangât unikkausik? Ukua kamagilaukkit tallimait atuttaugunnatut apitsotaullutik Unikkausinik Allagiamik: Ilautillugit ilinniajut uKâlaKatigellutik ukua malillugit sakKisimajut: 1 kinamut sanajausimajuk una misitjeng? • Unikkausik unikkausiuvuk ubvalu allatausok pigianniKadluni, KikKaKadluni ammalu isuKadluni. 2 Sunanik atusimavat atuttaugunnatunik piugijaugunnatunik pisimajakkaneng? • Allataullutik ilutsingit Kanuk unikkausik uKautaummangât, pisimaKattajuk tukinganik takunnausingagut inuk. Tamanna 3 kanuk adjigengitut inuit tukisiagajakKat tâtsuminga misitjimik ilangauvuk Kagitaujatigut unikkânik, uKâlautigiganni namminik adjingitaganit uvatton? isumagijannik takunnausikkut. 4 kanuk inoset, illigijaujut ammalu tukingit takutsauvat tamânejut Taimaimmat, tâkkua isumagillugik sakKijut isumagijatsinit: iluani, ubvalu pejattaumajut tagvangat, tagvani misitjime?

IlauKataullutik ilinniajut uKâlautigillugit ukua isumagijangit sakKijut: 5 Summat misitjik aullatitausimavâ?

• UKagunnaKutit Kagitaujatigut unikkausik allatausonguninga ubvalu kamagijaukKujaujut apitsotet uKâlaKatigennimi: unikkausiulluni pigiannilik, KikKalik ammalu isulik tigumiagunnangitait atuagattut tâvatuak atuKatigegunnatait unuttunut inunnut Kagitaujakkut. • Kanuk isumaKavit allasimajuk Kanuk pigasuammangât tagvani Kagitaujatigut unikkausiliugiamik? Taimaimmat Kimiggulautta: • Una unikkausik unikkâtaugiallatâKattapat “piusituKait” • Kagitaujatigut unikkausik sunaugunnaKuk namminik ilinnit pijuk; (taggajângulluni, ubvalu takutsautillugit pinguagutigijaulluni) suli taimâtsainak takujaugajakKa adjigettumeng? • atullusi adjinguanik ammalu/taggajânik; • akunnausigigumajattut piusiKavit takunnagiangâ Kagitaujatigut • allasimasok, allagaKalluni ammalu nipanik; allatausimajuk (Kagitaujami takunnalugu, iPad, fonnitigut tigumiattausottigut, TV-kut takunnalugo)? Summân? • atuKatigejaugunnatuk inunnuk atullutik Kagitaujanik ammalu takunnagannik Kagitaujami. • Adjigingilauk takunnagunni fonnitigut tigumiattausottigon taggajâpvimi takunnaninnin? Kanuk piusiujuk “takunnalugu” Takunnanik uKâlautiKanillu/Unikkausiliuttet attuiniKava takunnausittinik? kamagigialingit (20 MIN) Kagitaujatigut unikkausiliuttiuligekKen? AtuKattavit inuit Kaujimattitautillug- Una allasimajuk takutsautitsiniakKuk maggonik takunnagatsânik: sivullia it ubvalu inuit atuKattajanginnik sollu Facebook, Twitter, Tumblr, Instagram takunnagatsak NFB piusingit allasimajut, ammalu kingullia ottotigijaugun- ubvalu Vine? Kaujimangilatit, tâvatuak taimaittogajattutit! Taggajâgatsamik natuk Kagitaujatigut unikkâgiamik. Isumatsasiugutigilauguk akulligeson- âkKisuigavit sanasimajannik ilillugu YouTube, ottotigillugu, ilauKatauligekKu- gunnegik pinguatigut ammalu allasimajutigut. TigusilaukKugut nallianik tit 1) allasimajait isumagijait, unikkausik, misitjik ubvalu suna; ammalu 2) tâkkunangit atuttaugatsânik Kagitaujatigut ammalu Kimigguniattavut katin- tusagatsauligettut nunatsualimâmi takunnagatsatigut Kagitaujattigut. galuta mânna mânna. Allajatit Kagitaujattigut unikkausiliuttatit pitsatujummagiuvut. Isumatsa- Atullugu NFB ilauKataugiamut allasimajuk, tigusilaugit nallituinnanganik al- siugutigilauguk: kisiani 1990-ni, taggajâliunnik akitujummagiulaukKuk, lasimajumik atâni, takutsaujut ukutigonak nfb.ca/interactive: taimaimmat unuttut inuit pigunnaKattalaungilat. Ullumili, ajunnagun- naimagikKuk ilisigiamik unikkausinnik Kagitaujanut. Takutsaliusimajatigut, • Highrise (English) tusagatsautitsilikKutit ammalu ilauKataudlutik miliunigiallatânut inunnut • God’s Lake Narrows (English) atullugu Kagitaujak ammalu inuit tusagatsangitigut – tâkkua atuttaugun- nalaungitut taitsumani jâriusimajuni sivungani. Tâvatuak tâkkutigonak atu- • Welcome to Pine Point (English) gatsaulittutigut unuttunik nutânik kamagiaKalikKutit suliagillugit.

• Ying Jia, dépanneur de la Petite Patrie (English and French) Kaujimagajangilatit, Kagitaujatigut piuliukKaijuKasonguvuk. Ilonnatik Kagitau- jamojavut piulimajaujut inimini inunnut takugatsautillugit Kangatuinnak. Kau- • Qui Nous Sommes (French) jivit tamanna Kanuk tukiKammangân? Ilitsiguvit adjinguammik Kagitaujamut, tamâneKattajut isuKangitumut – allât pejagaluagunni, pejaullagigunnalungimat. • Habiter – Au-delà de ma chambre (French) Ikajullugit iliniajut uKâlaKatigennikut summat takunnagiaKammangânni una. Kanuk adjigivauk tukingatut âkKisusimajappit Kagitaujatigut unikkâgiamik?

UKâlautigillugu ilutsigijanga, summat Kagitaujatigut unikkausiummangât ubvalu unikkausingimangât, Kanuk atunit unikkausek adjigengimangânnik, ammalu kamagillugit piusigijangit. 29

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

UKâlautigilauguk tamanna isumagijaujuk apitsotini: Adjinguat Unikkausellu (30 MIN) • Kanuk isumagivatit ilisimajatigut Kagitaujamut tamânenianningit Ilinniajuit sanagiaKalikKugit Kagitaujatigut unikkausimik. “isuKangitumut”? IkKaumattilugit: • Kanuk isumaKavit tukiKagasugitsivit kamatsiagiamik kamagiaKaligutit inuit tusagatsaliuttaulippatâ? 1 Unikkauset naittogiaKavut takinitsaulugatik 2–5 minotinit. Pijagettausimajuk takinitsaugiaKangituk ukunangat: • IlauKatauliguvit asippit adjinguanganut Facebookimi, isumatsa- siuKattavit apigigiangit atugumallutit ilauKataukKânâng? • 10-nit 20-nut aulangitut adjinguat imminik adjiliugialingit; 3 adjigengitut nipait (nipak, nipiliuttaumajut, nipangillu). • Sumnmat KaujiagiaKavita tamatsumingâ? • Takunnalaugit ukunangat Kagitaujakkut unikkausinik ammalu uKâlautiginiallugit: 2 Suna TUKIGIVAUK unikkausippit? Suna pitjutauluava isumagijappit ottugajait sanagiamon? Rigilet Unikkausingit ammalu Kagitaujanut Tusagatsait IliukKataumajut: 3 Pigunnanet atugiamik suliaKautinik atugatsanillu Kagitaujatigut youtube.com/watch?v=bRk5alnjbIw pigunnaniangilak, imminik, sanalluni unikkausimmik. Tâkkua atusongugialivut sanautet ikajullutillu uvattinik KaujimaKatigegiamut youtube.com/watch?v=iq5iShgctS8 ilonnainik piusiugasuajunik unikkausittini. Piujovuk isumatsasiu- gutigigiagalâgianga. SanautitsaKavutit ammalu adjinguaKadlutit UKautillugit ilinniajuit ulinnaisikKulugit ukuninga: – tâvatuak atuinnaguiliguvit taggajâliugatsanik, imminik apigi- • Sunauvat adjigengitut Kagitaujatigut unikkauset ammalu laugit: KANUK uKagasuagalualikKingâ? Taimali, atullugit sanautitit ilauKataugiak allajunut takunnaKaujattine? uKanialigavit. Pitjutaungitut Kagitaujait, pitjutigijaujuk misitjik.

• Sunauva misitjik unikkausimme? Atuinnaguttilugit ilinniajut pigiasikKâtinnagit suliatsaminik:

• Sunamik malugusukKauvit nipanginne? • ÂkKisullugit pimmagiujuk piujumik ammalu Kaujimagialingit isumatsasiugiamut sivungani sanagiasikKâgatik;; • Sunamik malugusukKauvit allasimajuneng? • Tukisitillugit ilinniajut atugunnaniangitut Kagitaujanik kisiani • Sunamik malugusukKauvit adjinguane? pijagesimaligutik unikkâgatsaminik ammalu angittausimallutik katimatitsijimmut. Taggali unikkâgiaKalikKutit. OttuKuvagit sanagiasillutit ammalu ilauKataull- utit kamatsialutillu Kagitaujatigut unikkâlutit atuKatillugit silatsuamiut ubvalu mikijumik, namminik âkKisuillutit pitjutigillugit ilatit ammalu ilannâtit. Nigiattuk (60 MIN) IkKaumallutit, nallituinnanganik pisonguvutit! Pitjutauluajuk misitjik Kagi- taujami unikkâlutit namminik isumannik, ubvalu anginitsauluni. Tâvatuak Sanagiasinnik ammalu Takugatsautillugit Sanajaumajut (115 MIN) ikKaumagiaKavut: sanaliguvit Kagitaujatigut unikkausimmik (ubvalu nalli- Mânnaujuk, ilinniajut adjiliugigiaKalikKut pigumajaminik atugatsaminik tuinnanganik unikkausimmik), sanajuk Kaujimatsiagialik tusâniattunik Ka- Kagitaujatigut unikkausitsanik, tigulallugit adjinguat, ammalu katitsulugit nuttoKujilluni ikajutsiniammata unikkausimmik. Kagitaujatigut unikkâgatsangit atullutik atjatausonik Kagitaujanik ammalu iTaggajânik/Taggajâliugutinik atuttausonik. Katimatitsijet ikajugiaKavut iTaggajâk/Taggajâliuttik ilinniatitsiluni (15 MIN) katingajunik ikajuttaugiaKappata, tâvatuak ilonnatik katingajut imminik aulatsigiaKavut ammalu suliaKaKatigellutik. Matuillugu iTaggajâk (atullugu Mac) ubvalu Taggajâliugutik (atullugu PC) ammalu âkKisullugit Kanuilingausingit atugatsangit katingajuit. Tâkkua Ilangit katingaKatiget pijagesagaippata, kajusimakKulaukkit KaujisakKulugit tamammik atuttaugunnatok akiKangitok. Takutitsilutik Kanuk sanaga- ilauKatigegiamut atuttaugunnatunik ammalu kamakKulugit Kanuk adjigen- jammangâppit allaKautimmik, ilillugit adjinguat, ilallugit allasimajunik, tigimmangâta uKausiKaningit unikkausimminik ilauKataugiamut taimait- tutsiajunik ammalu nipalinnik uKâlajunik – tusâgutimmik, aulautinik, tunik suliatsalinni. taigusinik. (YouTube ubvalu Lynda.com piujummagek taggajâliugiamut allasimajunik ilinniagutitsanik atugunnatannik Kaujimatsiangikuvit taimaittunik atuttausonik.)

Aittotigillugit unikkausini allasimajut alakkasâjami mânnaujuk âkKisuigiamut atuttaugialinnik. 30

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Pijagellugit Takunnanik UKâlautiKannilu (20 MIN) Pijagellugit takunnanik Kagitaujatigut unikkausigisimajanginnik katingajut: takugiattulugit atunit Kagitaujait katingalutik takunnagiamut atunit Kagi- taujatigut unikkausiliuttausimajut, ubvalu ilillugit taggajânik piulitsivimmut atullugu USB piulitsivik pegutik, takunnataugajattuk atautsimi Kagitaujam- mi atattitaujuk takunnavimmut ammalu nipanut.

Takutsautillugit katinganiusimajut Sanallutik YouTube takunnavingani ilingatillugu ilitsinut ilinniajunut, ilillugit Kagitaujanut unikkausisi ilinniajut pikKujituappata. SuliaKaKatigillugit ilinniatitsijet kamagiamut ilinniajuit taggajânik takunnatitsiKullugit ilin- niavitsini! Ilinniajuit âkKisuigunnaKut atuttaugunnatunik ammalu aulallugit atugialinginnik, allalugit atuttaugialet suliaKautet, KaikKujigutet, ammalu uKâlattisanik Kinillusi sakKititsigumagutsi piujumik taggajâmik ullusiun- nisinik suliagisimajatsinik. 31

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Kagitaujatigut Unikkausiliunnik Unikkausitsanik UKausittak: Sunamik uKâlautiKagumavit Kagitaujatigut unikkausitsanik ullume? Summân?

Piusiugasuajuk: Suna misitjet Kaujijauttigasuajân?

Naillitisimajut: Sunauva pigianninga, KikKanga ammalu isua unikkausippit? UKallutit Kanuk unikkausiKaniammangâppit unikkausinnik. Kanuittunik adjinguaKallutit, tutsiajunik ammalu uKausinik ilauttisigumavit Kagitaujatigut unikkausiliulluten? 32

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Allasimajut*

Ilallugu uKâlajumik pivitsaKattilugit tusâjut tusâniammata unikkausinnik takunnaligutik adjiliusimajannik ammalu allasimajannik ammalu tusâllutik tutsiajunik.

*Atuttaugajammijuk: pigumaguvit, atugunnaKutit allasimatuinnatunik.

Atullugu atâni allavitsak allalutit, ammalu atuinnaulikKutit nipiliugiamik uKâlajumik! 33

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Ilagiagutik 3: Inuit KaujimajatuKangit Takutsait Nunanguani

wkw5 wo6fyqb gUFq5 Hivulliurutit Uppiriyauyut GUIDING PRINCIPLES OF INUIT QAUJIMAJATUQANGIT

w~kct]Q5yx3i6: w4WAh5yx3i6 wM]Q5yx3i3l Inuuqatigiitsiarniq: ihumagittiarilugin atlat, inuuqatigiiqniit munagittiarluginlu inuit w~k c respectingt«}Q5 others, relationships and caring foryx people 3i61 g8zN3i6: mgwzi6, wMst5yi6, woCN8q8i6 Tunnganarniq: inutqiqtittiyuq, tunngahuktittipluni ilaupkaiplunilu g 8z fostering goodN3i6 spirit by being open, welcoming and inclusive 2 Wp5y3i6: wM5t8i4, w~kct5t8k9l x7ml kN6vt5t8i4 Wp5yDtc3li Pijitsirniq: kivgaqtuiyuq hailihimapkaiyuq ilaminun nunalaaminunluniit W o7m4n serving and providing for family and/or community3i6_W3 /Es6n |x]pct]Q8i6: whmosct]Q9li, scct]Q8i4f5 x7ml xqct]Q8i4f5 Aajiiqatigiinniq: ihumaliurutinik talvuuna, uqaqatinikkun tamarmiiqnikkunlu W p 5y decision making through3i6 discussion and consensus 4 Wo7m4n3i6: xJD8`i6ni6 hNoEli, WNh8i4f5, ]s5gC3i4f5 Pilimmaksarniq/Pijariuqsarniq: pivallialiuqniit ayuirhaqnini ayuirhaqnikkun, ukturnikkun hulinikkunlu x ]p ct]Q development of8 skills throughi6 practice, effort and action 5 WoEct]Q8i6: wvJ6t]Q8i6‐ wk]g0pq9li WoE/Exl8i4 w6vNw/ctc3li Piliriqatigiinniq/Ikajuqtigiinniq: havakatigiikniq atauhiqmun huliyumayauyumun W oEc working togethert for a common]Q8i cause 6 ck6]g3i6: whm5n6ys3i6 |x6rQxo7u4 |x6r5yNh9li Qanuqtuurniq: atlakuurutinikkun ihumatulunilu c k6]g3i6 being innovative and resourceful in seeking solutions 7 x?tu4 vm5yx3i6: w2WAh5yx3i6, vm5yx3i3l kNu4, i3Jti4, x7ml x?t5t8i4 Avatittinnik Kamatsiarniq: ihumagittiarlugu munagittiarlugulu nuna, hugatjat avatilu x?tu4 respect and care for the land, animalsvm5yx3i6 and the environment 8

kNK7u nN/symJ6 made in nunavut 34

Ilinniatitsigutaugunnatut Ilinnianimmi Atuttaulutik Ilautillugit Unikkausivuttinut: AtuKatigennik Unikkausittinik SakKititaumajuk

Ilagiagutik 4: Nunanguanga Inuit Nunangani