Köprüköy / Erzurum (Doğu Anadolu) Yöresi Ostrakod Faunası Ve Ortamsal Özellikleri Maden Tetkik Ve Arama Dergisi
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
MTA Dergisi (2016) 153:113-137 153 MADEN TETKİK VE ARAMA DERGİSİ Türkçe Baskı 2016 153 ISSN : 1304 - 334X MADEN TETKİK VE ARAMA DERGİSİ ARAMA VE TETKİK MADEN İÇİNDEKİLER Pertek (Tunceli) Dolayının Üst Kretase-Tersiyer Jeolojisi/Stratigrafisi ..................................................................................................................... Erdal HERECE ve Şükrü ACAR / Araştırma Makalesi 1 Van Gölü (Edremit Körfezi) Kuvaterner Çökellerinde Tektonik Deformasyonlar, Doğu Anadolu, Türkiye .............................. Selim ÖZALP, B. Serkan AYDEMİR, Şeyda OLGUN, Barbaros ŞİMŞEK, Hasan ELMACI, Murat EVREN, 45 Ömer EMRE, M. Burak AYDIN, Oktar KURTULUŞ, Füsun ÖCAL, Aslı Z. CAN, Mehmet N. YANMAZ, Ramazan APA ve Tamer Y. DUMAN /Araştırma Makalesi Bozkır Birliği Kaya Birimlerinin Triyas Riftleşmesi İle Kontrol Edilen Diyajenetik Tarihçesi, Bozkır-Konya ....................................................................................Hüseyin YALÇIN, Ömer BOZKAYA ve Mine TAKÇI /Araştırma Makalesi 63 Gelibolu Yarımadası (GB Trakya) Geç Eosen Yaşlı Ceylan Formasyonu Denizaltı Yelpazesi, Havza Düzlüğü Çökellerinin İz Fosilleri ...................................................................................................... Huriye DEMİRCAN ve Alfred UCHMAN /Araştırma Makalesi 91 Köprüköy / Erzurum (Doğu Anadolu) Yöresi Ostrakod Faunası ve Ortamsal Özellikleri Maden Tetkik ve Arama Dergisi ..........................................................................................................................Ümit ŞAFAK ve Meral KAYA/ Araştırma Makalesi 113 Kocadal (Torul, Gümüşhane) Zn-Pb-Ag, Au Ve Cu Cevherleşmelerinin Mineralojisi Ve Jeokimyası ...........................İsmail CİHAN, Levent TOSUN, Özcan DUMANLILAR, İsmet CENGİZ ve Taner ÜNLÜ/Araştırma Makalesi 139 Elementlerin Jeokimyasal Birliklerinde Uzamsal Küme ve Aykırı Değerlerin Belirlenmesi: Juirui Bakır Madeni Bölgesinden Bir Örnek ..................................Tien Thanh NGUYEN, Danh Tuyen VU, Le Hung TRINH ve Thi Le Hang NGUYEN/Araştırma Makalesi 159 Köprüören Havzası (Kütahya) Su Kaynaklarının Çevresel İzotoplar ile İncelemesi .............................................................................................................................................Şebnem ARSLAN/ Araştırma Makalesi 169 Gravite Verilerinden Türkiye’nin Sismik Hız Dağılımı ve Kabuk Yapısının Ortaya Çıkartılması .......................................................................................................................................................Uğur AKIN /Eleştirmeli Derleme 185 Türkiye Jeofizik Rejyonal Gravite Haritaları ve Genel Değerlendirilmesi ................................................................................................................................................Selim ARSLAN/ Eleştirmeli Derleme 203 Jeopark Projeleri Kapsamındaki Doğal ve Kültürel Miras Unsurları İçin Standart Gösterim Önerileri .............................................................................................................Yahya ÇİFTÇİ ve Yıldırım GÜNGÖR/ Eleştirmeli Derleme 223 Phone : 0 (312) 201 10 00 2016 http://dergi.mta.gov.tr Fax : 0 (312) 287 91 88 Katkı Belirtme ...............................................................................................................................................................................................239 Adress : MTA 06520 - Ankara - TURKEY Maden Tetkik ve Arama Dergisi Yayım Kuralları ........................................................................................................................................241 KÖPRÜKÖY / ERZURUM (DOĞU ANADOLU) YÖRESİ OSTRAKOD FAUNASI VE ORTAMSAL ÖZELLİKLERİ OSTRACOD FAUNA AND ITS ENVIRONMENTAL CHARACTERISTICS OF KÖPRÜKÖY / ERZURUM (EAST ANATOLIA) REGION Ümit ŞAFAKa* ve Meral KAYAb a Çukurova Üniversitesi, Jeoloji Müh. Bölümü,TR-01330, Adana b Atatürk Üniversitesi, Jeoloji Müh. Bölümü, 25030 Erzurum Araştırma Makalesi Anahtar Kelimeler: ÖZ Erzurum/Doğu Anadolu, Çalışma, Erzurum İli doğusunda bulunan Köprüköy civarındaki Horasan formasyonu içerisinde yapılmıştır. Bu Ostrakod, Ortam, Geç formasyon, Doğu Anadolu’da neotektonik dönem çökellerinin yüzeylendiği en kuzey kesimi oluşturan Erzurum- Miyosen-Pliyosen Pasinler-Horasan yöresinde bulunmaktadır. Birim çakıltaşı, kil ve marn ardalanmasından oluşmaktadır. İstiften alınan yumuşak kırıntılı kiltaşı ve marn düzeylerinde iyi korunmuş ostrakod, gastropod ve pelesipod cins ve türleri gözlenmiştir. Ostrakod türleri Amnicythere idonea Mandelstam, Markova, Rozyeva and Stepanajtys, Candona (Caspiocypris) erzurumensis Freels, Candona (Caspiocypris) araxica Freels, Candona (Caspiocypris) aff. alta (Zalanyi), Candona (Lineocypris) aff. granulosa Zalanyi, Bakunella cf. dorsoarcuata (Zalanyi), Bakunella cf. subtriangularis (Sveyer), Candona (Candona) lycica Freels, Candona (Candona) armenia Freels, Candona (Candona) aff. elongata (Svejer), Fossilyocypris sarızensis (Şafak, Nazik ve Şenol)’dur.. Bu türlerin yanısıra Gyraulus inornatus, Dreissena polymorpha gibi mikro mollüsk türleri de istifte yer almaktadır. Bu cinslerden Candona (Candona) tatlısu, Candona (Caspiocypris), Candona (Lineocypris), Fossilyocypris tatlısu- acısu (oligohalin), Bakunella nadiren tatlısu, genellikle acısu, Amnicythere acısu, Gyraulus, Dreissena tatlısu Geliş Tarihi: 07.10.2015 koşullarını karakterize etmektedir. Bu çalışmada saptanan ostrakod faunasının gösterdiği Geç Miyosen-Pliyosen Kabul Tarihi: 17.02.2016 yaş aralığı ve ortam ilişkisi açısından yapılan değerlendirmeler önceki bulguları destekler niteliktedir. Keywords: ABSTRACT Erzurum/East Study was carried out within Horasan formation around Köprüköy located in the east of Erzurum This formation Anatolia, Ostracoda, is available in the region of Erzurum-Pasinler-Horasan forming the northest where neo-tectonic sediments are Paleoenvironment, Late surfaced in East Anatolia. The unit is composed of pebble stones, clays and marl iteration. Ostracod, gastropod Miocene- Pliocene and pelecypod species were observed on the levels of clay stone with soft clasts and marl taken from the area. Generally, ostracod species which are unique to Ponto- Caspian basin were described in these units within the scope of the study. These are such ostracod species as Amnicythere idonea Mandelstam, Markova, Rozyeva and Stepanajtys, Candona (Caspiocypris) erzurumensis Freels, Candona (Caspiocypris) araxica Freels, Candona (Caspiocypris) aff. alta (Zalanyi), Candona (Lineocypris) aff. granulosa Zalanyi, Bakunella cf. dorsoarcuata (Zalanyi), Bakunella cf. subtriangularis (Sveyer), Candona (Candona) lycica Freels, Candona (Candona) armenia Freels, Candona (Candona) aff. elongata (Svejer), Fossilyocypris sarızensis (Şafak, Nazik and Şenol). There are also such micro mollusc species as Gyraulus inornatus, Dreissena polymorpha available in the sequence. Among these -genera; Candona (Candona) fresh water, Candona (Caspiocypris), Candona (Lineocypris), Fossilyocypris fresh - brackish water (oligohaline), Bakunella characterizes rarely fresh water,mostly brackish water, Amnicythere characterizes brackish water, Gyraulus, Dreissena characterize fresh water conditions. Ostracod fauna, determined in this study, indicates a group clearly supporting these comments in terms of the relation of age and environment and the age of the formation is Late Miocene- Pliocene according to the fauna. 1. Giriş Erinç (1953), Erentöz (1954), Rathur (1965), Akkuş (1965), Acar (1975), Atalay (1978), Tokel (1979), İnceleme alanı Erzurum İli doğusunda yer alan Soytürk (1973), Gedik (1985), Yılmaz vd. (1988), Köprüköy civarıdır (Şekil 1). Bozkuş (1990,1993, 1998,1999), Arbaş vd. (1991), Araştırma alanında ve yakın çevresinde yapılmış Şengüler ve Toprak (1991), Tarhan (1989,1991), genel jeoloji ve volkanizmaya yönelik önceki Gevrek ve Şengüler (1992), Keskin (1994, 1998), çalışmalar Arni (1939), Pamir ve Baykal (1943), Yılmaz (1997), Bozkuş (1990, 1993, 1998), Dağıstan * Başvurulacak Yazar: Ümit ŞAFAK, Email: [email protected] http://dx.doi.org/10.19076/mta.36922 113 Köprüköy Yöresi Ostrakod Faunası Şekil 1- İnceleme alanı jeoloji haritası ve kesit yerleri (Kalkan vd., 2012’den düzenlenmiştir). Şekil 1: İnceleme alanı jeoloji haritası ve kesit yerleri (Kalkan vd, 2012’den düzenlenmiştir). (2001), Öner vd. (2006), Konak ve Hakyemez (2008), da Erzurum–Köprüköy yöresinden alınan ölçülü Kibaroğlu vd. (2011), Kalkan vd. (2012) tarafından; kesitteki ostrakod ve mikromollüsk cins ve türleri stratigrafik-sedimantolojik çalışmalar Demirtaşlı tanımlanarak yaş ve ortamsal şartlar hakkında yeni vd. (1965), Gürbüz ve Gülbaş (1999) tarafından; değerlendirmeler yapılmıştır. tektonik ve mağmatizma ile ilgili çalışmalar Tokel (1984); Erdoğan (1967), Özcan (1967), Şengör ve 2. Materyal ve Metod Kidd (1979), Şengör (1980), Yılmaz ve Şener (1984), Şaroğlu (1986), Şaroğlu ve Yılmaz (1984), Koçyiğit Çalışma materyali olan 25 yıkama örneği Erzurum- (1985), Barka vd. (1987), Bayraktutan vd. (1996), Köprüköy yöresinden alınan ölçülü kesitlerden Bayraktutan (1999), Bozkuş (1999), Beer vd. (2003), derlenmiştir. Çalışma alanından 2013-2014 yıllarında Keskin (2005), Gelişli ve Maden (2006), paleontoloji Kaya tarafından ölçülen iki kesitten alınan yıkama çalışması Şafak (2013), Vasilyan vd. (2014) gibi örnekleri işleme tabi tutularak değerlendirilmiş, araştırmacılar tarafından yapılmıştır. Bu çalışmada ostrakod faunasına dayalı yaşlandırma yapılmış ve 114 MTA Dergisi (2016) 153:113-137 ortamsal özellik ortaya çıkarılmıştır. Araştırmada 4 Tip yeri: Erzurum