iNFORMATOR 1 kowalski Diecezji Włocławskiej oraz naszego proboszcza ks. kan. Piotra Głowac- kiego, którzy przekazali miastu prawo własności parafialnych działek położonych naprzeciw kościoła. Serdeczne podziękowania kieruję również do Straży Miejskiej Gostynina i jej zwierzchnika burmistrza Włodzimierza Śniecikowskie- go za pomoc w przeprowadzeniu niełatwej operacji transportu króla ulicami miasta, w którym król „ponownie się narodził”. Wyrazy szcze- gólnie wielkiej wdzięczności składam dowódcy 1 Pomorskiej Brygady Logistycznej im. Króla Kazimierza Wielkiego płk. dypl. Eugeniuszowi Orzechowskiemu oraz podległym mu oficerom, chorążym, podofice- rom i szeregowym żołnierzom. To właśnie oni, wraz z niezawodnymi kowalskimi strażakami kierowanymi przez naczelnika Zdzisława Szad- kowskiego, po mistrzowsku przewieźli z Gostynina do Kowala wyrzeź- bionego w granicie króla oraz znakomicie uświetnili ceremoniałem wojskowym uroczystości otwarcia parku i odsłonięcia pomnika. Pamiętam też o pomocy udzielonej przez Krzysztofa Pasieckiego- prezesa włocławskiej firmy EUROTRANSCHEM, która nieodpłatnie udo- stępniła specjalistyczny sprzęt konieczny do ustawienia rzeźby na cokole. Wielkim zaszczytem nie tylko dla mnie, ale także dla członków Ko- mitetu były niezapomniane spotkania z wieloma wybitnymi osobisto- ściami, do których zwracaliśmy się o pomoc i wsparcie, że wymienię tu w pierwszym rzędzie Honorowego Patrona Obchodów 700. urodzin w Kowalu Kazimierza Wielkiego – śp. pamięci Lecha Kaczyńskiego- prezydenta RP, Bronisława Komorowskiego – marszałka Sejmu, a tak- że ks. prof. Tadeusza Pieronka – biskupa krakowskiego i ks. prał. Zdzi- sława Sochackiego – proboszcza parafii archikatedralnej na Wawelu, za sprawą których inauguracja obchodów kazimierzowskich mogła się odbyć w tym świętym dla każdego Polaka miejscu. W zabiegi o godne uczczenie Kazimierza Wielkiego przez polski parlament zaangażowali się nasi posłowie: Domicela Kopaczewska, rodzy Mieszkańcy i Przyjaciele Marek Wojtkowski, Łukasz Zbonikowski i senator Andrzej Person. Bar- D dzo pomocnymi okazali się też: krakowski poseł Jerzy Fedorowicz – wi- Królewskiego Miasta Kowala ceprzewodniczący sejmowej Komisji Kultury i Dziedzictwa Narodowe- go oraz Stefan Niesiołowski – wicemarszałek Sejmu – obaj panowie Piątek 30 kwietnia 2010 r.- dzień obchodów 700. rocznicy urodzin odwiedzili w swoim czasie Kowal interesując się postępem prac przy w Kowalu króla Kazimierza III Wielkiego przeszedł do historii naszego budowie parku i pomnika. miasta. Spełniając pragnienia i marzenia kilku pokoleń kowalskich pa- Pomnik to dzieło jego projektanta, kowalanina Artura Jeziorskiego triotów dokonaliśmy wielkiego dzieła, jakim jest wzniesienie najwięk- oraz rzeźbiarza Tadeusza Biniewicza z Gostynina, który włożył w jego szemu z naszych Rodaków monumentalnego, granitowego pomnika, realizację ogrom wielomiesięcznej ciężkiej pracy, swój wielki talent będącego uosobieniem jego mądrości, siły i królewskiego majestatu. oraz całe swoje serce. Obu Panom serdecznie dziękuję, podobnie jak Wydanie specjalne „Informatora Kowalskiego”, które trzymacie członkom Komitetu Budowy Pomnika Króla Kazimierza Wielkiego, na Państwo w rękach, opowiada nie tylko o tym wydarzeniu, przypomina czele z moim najbliższym współpracownikiem przy organizacji kazi- też trwającą z górą 100 lat historię dążeń do realizacji tej szczytnej idei. mierzowskiego jubileuszu – dr. Zdzisławem J. Zasadą. Słowa najwięk- Zamiarem autorów tego wydania Informatora jest również prze- szej wdzięczności kieruję nade wszystko do nadspodziewanie licznych słanie następnym pokoleniom kowalan tego swoistego listu, który ma i nadspodziewanie hojnych indywidualnych oraz zbiorowych ofiaro- upamiętnić wszystkich tych, którzy w takiej, czy w innej formie przyczy- dawców, którzy sprawili, że mamy wspólnie jeszcze i tę satysfakcję, że nili się do realizacji tego historycznego przedsięwzięcia. Są to przede pomnik króla Kazimierza Wielkiego w Kowalu został wzniesiony bez wszystkim mieszkańcy Kowala, ale także nasi rodacy z różnych części udziału środków budżetu miasta, co samo w sobie jest wielką rzadkością. Polski oraz z zagranicy. W dzieło to, co było szczególnie ważne w jego po- Prosząc o poparcie budowy pomnika gwarantowałem wszystkim, czątkach, włączyło się też bezinteresownie wielu sympatyków naszego którym idea ta jest bliska, satysfakcję z uczestnictwa w jej realizacji. miasta, którzy wsparli budowę pomnika swoją pracą bądź finansami, Myślę, że mam prawo uważać, iż zobowiązanie to zostało dotrzyma- że wspomnę tu dwóch włocławian: projektanta fundamentu i cokołu ne. Dzięki nam bowiem powstało dzieło, które rozsławiło nasze mia- pomnika inż. Tomasza Ostrowskiego, ich wykonawcę – Romana Bag- sto – miejsce urodzenia króla Kazimierza Wielkiego w całej Polsce i poza jej dzińskiego, a także firmy LUMAC i Atmomat, które sfinansowały zakup granicami. To wspólne nasze działanie przeprowadzone z myślą o wszyst- betonu, z którego fundament i cokół zostały odlane. kich kochających Kowal – o tych, którzy byli przed nami i o tych, którzy po W swojej wdzięcznej pamięci zachowam także wielką pomoc, jaką nas nastąpią, z całą pewnością zapisze się na zawsze w historii Kowala, otrzymało miasto Kowal przy organizacji jubileuszu 700. urodzin króla wraz z pamięcią o tych, którzy się do niego przyczynili. Kazimierza Wielkiego ze strony samorządu województwa kujawsko- pomorskiego, na czele z marszałkiem Piotrem Całbeckim i przewodni- Z całego serca wszystkim dziękuję. czącym sejmiku Krzysztofem Sikorą. To właśnie dzięki nim oraz radnym wojewódzkim, a także Wojewódzkiemu Funduszowi Ochrony Środo- wiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu otrzymaliśmy środki na budowę nowego parku wraz z przylegającym parkingiem. Sejmik zdecydował także o dofinansowaniu budowy pomnika oraz pokryciu zdecydowa- Burmistrz Miasta Kowala nej większości kosztów związanych z organizacją jubileuszu. Przewodniczący Komitetu Budowy To, że mamy nowy park, w którym stoi pomnik naszego wielkie- Pomnika Króla Kazimierza go Rodaka, to także zasługa ks. bp. Wiesława Meringa – ordynariusza Wielkiego iNFORMATOR 2 iNFORMATOR 3 kowalski kowalski Władca polski, licząc na poparcie przeciwko Krzyżakom i w sprawie Rusi, zawarł układ za szwagrem, królem Węgier, na mocy którego Karol Robert i jego synowie mieli prawo dziedziczenia tronu pol- skiego w razie gdyby Kazimierz Wielki nie zostawił męskiego po- kAZIMIERZ III tomka. Poparcie węgierskie w sprawie ruskiej przydać się miało już wkrótce. Po zamordowaniu w kwietniu 1340 r. Jerzego II, Kazimierz Wielki wkroczył do Lwowa i zawładnął tam skarbem tamtejszych książąt. Jeszcze w tym samym roku zorganizował drugą, lepiej przy- gotowaną wyprawę, dzięki której stał się panem Rusi Halickiej i WIELKI jednym z głównych pretendentów do opanowania całego państwa osieroconego przez Trojdenowica, o które rywalizowali także Tata- rzy, Litwa i wspierające działania Piasta Węgry. WYBITNY KRÓL RODEM W sporze z Krzyżakami Kazimierz Wielki zwrócił się do papieża Benedykta XII o wyznaczenie sędziów do przeprowadzenia kolej- Z KOWALA NA nego procesu przeciwko Zakonowi. Rozpoczął się on na neutralnym Mazowszu w Warszawie 4 II 1339r. Przesłuchano tym razem aż 126 KUJAWACH świadków, którzy w całej rozciągłości potwierdzili punkty oskar- żenia. Wyrok zapadł 15 IX 1339 r. Krzyżaków uznano winnymi i zobowiązano do oddania Polsce Pomorza Gdańskiego, Kujaw, zie- mi dobrzyńskiej, chełmińskiej i michałowskiej oraz zapłacenia od- szkodowania w wysokości 194 500 grzywien. Mimo niemożliwości wyegzekwowania go i dyplomatycznej kontrakcji krzyżackiej w ku- nia 30 kwietnia 1310 r. w mieście Kowalu na ziemi kujawskiej, porozumienie z Krzyżakami. Mający w swoim ręku szereg polskich rii wysiłek Polski nie poszedł na marne, gdyż wyrok stał się istotnym księżna Jadwiga żona Władysława Łokietka powiła syna Kazi- ziem Zakon skłonny był do rozmów, gdyż liczył na korzystne dla sie- elementem politycznego nacisku na Krzyżaków. Dmierza, którego urodzenie i kolebkę osądziłem za godne osob- bie rozstrzygnięcie na polu dyplomatycznym. Dzięki temu dało się Zanim doszło do zawarcia układu pokojowego z Krzyżakami nej wzmianki. Tak o narodzinach ostatniego Piasta na tronie pol- bez trudu, przy poparciu wysłannika papieża Jana XXII, przedłużyć król polski wzmocnił jeszcze swoją pozycję poprzez sojusz z księciem skim poinformował potomnych w swoich „Rocznikach czyli rozejm o kolejny rok, a spór oddać pod arbitraż międzynarodowy. pomorskim Bogusławem V. Układ ten umocniony został przez mał- Kronikach sławnego Królestwa Polskiego” najwybitniejszy śre- W 1335 r. król Polski, szachując Luksemburgów możliwością żeństwo księcia z królewską córką Elżbietą. Dzięki dyplomatycznym dniowieczny kronikarz polski Jan Długosz (1415–1480). Ta wiary- zawarcia sojuszu z Wittelsbachami, zmusił króla czeskiego do wy- zabiegom króla Kazimierza w rozmowach pokojowych, które odbyły godna wiadomość została oparta zapewne o zaginioną zapiskę kazania inicjatywy na polu poprawy stosunków polsko-czeskich. się w 1343 r. w Kaliszu, nie wracano już do arbitrażu wiszegradzkie- rocznikarską lub tradycję dworu królów polskich. Efektem był nie tylko zawarty między stronami układ rozejmowy, go, a szczególnie bardzo niekorzystnej dla króla sprawy rezygnacji Kazimierz był najmłodszym dzieckiem księcia Władysława Łokiet- ale także otwarcie dialogu, który miał doprowadzić do rozstrzygnię- z Pomorza Gdańskiego jako „wieczystej jałmużny”. Przyjęcie tego ka, późniejszego króla Polski oraz córki księcia kaliskiego Bolesława cia wszelkich spornych spraw. Już w sierpniu tegoż roku doszło do warunku zamknęłoby bowiem już na zawsze władcom polskim Pobożnego, Jadwigi. Dwaj bracia Kazimierza zmarli w dzieciństwie – rozmów delegacji polskiej z królem czeskim w Trenczynie, gdzie Jan Stefan w 1306 r., zaś Władysław w 1312 r. Znamy też ich trzy siostry: Luksemburski wyraził gotowość zawarcia pokoju z Polską, a tak- Kazimierz Wielki. Drzeworyt Franciszka Ejsmonda z drugiej Kunegundę (księżnę świdnicką, a następnie saską, zm. w 1331/33), pol. XIX w. Ze zbiorów Biblioteki Narodowej w Warszawie. Elżbietę (królową Węgier, zm. w 1380) i Jadwigę (zm. w latach 1320– 1325). W wieku dziesięciu lat Kazimierz był świadkiem podniosłych że rezygnacji z pretensji do korony polskiej, za co nasz monarcha uroczystości – koronacji swego ojca, Władysława Łokietka, na króla miał zrezygnować z roszczeń do zwierzchności nad zhołdowanymi Polski w katedrze krakowskiej (20 I 1320) oraz ślubu siostry Elżbiety przez władcę czeskiego księstwami śląskimi i mazowieckimi. Kazi- z królem Węgier Karolem Robertem z dynastii andegaweńskiej. mierz Wielki zwlekał jednak z ratyfikacją układu trenczyńskiego, Władysław Łokietek stopniowo wprowadzał syna w spra- ostatecznie sprawy te rozstrzygnięto dopiero w listopadzie pod- wy państwowe. Osiemnastoletni książę przebywał na przełomie czas zjazdu wyszehradzkiego. 1329/1330 r. z misją dyplomatyczną na dworze węgierskim. W 1331 r. W czasie zjazdu monarchów Czech, Polski i Węgier w Wiszegra- został namiestnikiem w Wielkopolsce, ziemi sieradzkiej i na Kuja- dzie (na Węgrzech), gdzie przybyli także wysłannicy zakonu krzy- wach. W tymże roku uczestniczył też w kampanii wojennej, która żackiego, podjęto decyzję w sprawie sporu polsko-krzyżackiego, zakończyła się bitwą pod Płowcami. Ale większej roli w działaniach a także zakończono układem pokojowym rozmowy polsko-cze- zbrojnych nie odegrał, a propaganda krzyżacka oskarżała go nawet skie. Wyrok arbitrażowy królów Czech i Węgier nakazywał zwrot o tchórzostwo i ucieczkę z pola bitwy. Wydaje się prawdopodob- Polsce ziemi dobrzyńskiej i Kujaw, zaś Pomorze Gdańskie miało ne, że książę uczynił tak na osobiste polecenie ojca, który obawiał przypaść Krzyżakom jako „wieczysta jałmużna” króla polskiego. Za się o bezpieczeństwo jedynego sukcesora tronu. Rok później Kazi- pośrednictwem króla węgierskiego Karola Roberta zawarty został mierz brał udział w walkach z książętami głogowskimi o odzy- także polsko-czeski układ pokojowy, który był kolejnym dyploma- skanie południowej Wielkopolski i poprowadził decydujący szturm tycznym sukcesem władcy polskiego. Udało mu się bowiem wyku- na gród Kościan. pić od Jana Luksemburskiego, za cenę 20 tys. kóp groszy praskich Po śmierci ojca Kazimierz został koronowany na króla w Krako- pretensje monarchy czeskiego do tytułu króla polskiego. W ukła- wie przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Janisława dnia 25 IV 1333 r. dzie pominięto natomiast stosunek Kazimierza do zhołdowanych Ugruntował w ten sposób zapoczątkowany przez Łokietka obyczaj przez króla Jana książąt Śląska i Mazowsza. Dodać też trzeba, iż po koronacyjny, który związał tę uroczystość z katedrą na Wawelu. powrocie do kraju Kazimierz Wielki wystawił co prawda oświadcze- U progu panowania Kazimierza Wielkiego sytuacja międzynarodo- nie, że akceptuje wyrok w sporze z Krzyżakami, zwlekał jednak z wysta- wa Polski była niezwykle skomplikowana. Królestwo Polskie składało wieniem stosownych dokumentów pokojowych, czekając na efekty się praktycznie z dwóch odrębnych dzielnic: Małopolski, której zagrażał zabiegów swojej dyplomacji na dworze papieskim. król Czech używający tytułu króla polskiego oraz z Wielkopolski, której W 1338 r. doszło do dalszego zacieśnienia więzi polsko-węgier- zagrażał zakon krzyżacki, posiadający w swych rękach od 1332 r. skich, gdy na kolejnym zjeździe w Wiszegradzie strony uzgodniły Kujawy. Książęta śląscy i mazowieccy także uznawali zwierzchność swoją wspólną politykę wobec Rusi Halicko-Włodzimierskiej. Na króla czeskiego. Na wsparcie Kazimierz mógł liczyć jedynie ze stro- zjazd przybył bowiem książę halicki i włodzimierski Jerzy II (Bole- ny Węgier i papiestwa. Król błyskawicznie, bo już w lipcu 1333 r., sław Trojdenowicz), który ustanowił Kazimierza Wielkiego sukce- zawarł układ pokojowy z Brandeburgią, ale najpilniejsze było, wo- sorem w swoim księstwie na wypadek swej bezpotomnej śmierci. Kazimierz Wielki. Miedzioryt z 1702 r. Autor: Benoit Fariart. Kazimierz Wielki. Aleksander Lesser (1861). Kronika Polski. Ze zbiorów Biblioteki Narodowej w Warszawie bec zbliżającego się terminu upływu rozejmu, choćby tymczasowe Seria sławni Polacy (5). Wyd. Kluszczyński

4 iNFORMATOR iNFORMATOR 5 kowalski kowalski szarami Podola i Wołynia. Warto pamiętać o tym, że – jak słusznie oddaje skalę i wyjątkowość przemian gospodarczych w Polsce za nicy. Nie ma jednak wątpliwości, że podjęła ona działalność na wy- dowodzi Jerzy Wyrozumski – „na Ruś Halicko-Włodzimierską Polska czasów Kazimierza Wielkiego. Lokowano wówczas setki nowych dziale sztuk oraz na wydziale medycznym. wchodziła takim samym prawem, jakim po śmierci Kazimierza Wiel- wsi zarówno w dobrach królewskich, jak - za zgodą monarchy – tak- Innym wyraźnym znakiem wzrostu prestiżu zarówno Kazimie- kiego Ludwik Andegaweński wstępował na tron polski, a skoro nie że w majątkach prywatnych. rza Wielkiego, jak i jego królestwa był zjazd monarchów, który od- mówimy o podboju Polski przez Węgry przy tej okazji, to jest rów- Zakładanie nowych wsi i miast wzorowane było na modelu był się w 1364 r. O ile w pierwszych latach rządów sprawy dotyczą- nież bezzasadne mówienie o podboju Rusi przez Polskę”. Bowiem kolonizacji niemieckiej, polegającym na „całościowym zagospoda- ce Polski (spory polsko-krzyżackie, prawa do tronu polskiego) były wojny toczone przez króla na Rusi, były wojnami z Litwą lub Ta- rowaniu nowych kompleksów osadniczych”. Kolonizacja ta oparta przedmiotem rozstrzygnięć międzynarodowych arbitrów, teraz to tarami, nie zaś z bojarami ruskimi. była o prawo magdeburskie oraz jego lokalne odmiany: średzką władca polski stał się arbitrem rozstrzygającym spór czesko-węgierski Jakkolwiek trudno z pewnością przecenić sukcesy polityczne i chełmińską. Przywilejem prawa niemieckiego mogły zostać obda- i ratującym Europę Środkową przed wojną dynastyczną. W zjeździe ostatniego Piasta na tronie polskim, to w świadomości historycz- rzone zarówno dobra już istniejące, które chciano zreorganizować, krakowskim, oprócz gospodarza i monarchów Czech i Węgier, wzięli nej Polaków zapisał się on słusznie jako wielki reformator państwa. jak i tworzone od podstaw (na tzw. „surowym korzeniu”). jeszcze udział inni władcy europejscy: Waldermar IV, król Danii, książę- Działalność ta objęła szereg istotnych dla funkcjonowania państwa W wyniku akcji kolonizacyjnej ogólna liczba miast w Polsce ule- ta: Bolko świdnicko-jaworski, Siemowit mazowiecki, Władysław opolski i życia jego mieszkańców obszarów, takich jak administracja, finan- gła podwojeniu. Szacunkowe obliczenia mówią o lokacji w czasach oraz margrabia brandenburski Otton Wittelsbach, być może także ksią- se, wojskowość, prawodawstwo, a także zorganizowaną na bezpre- króla Kazimierza III około 100 miast, z czego większość stanowiły żę pomorski Bogusław V wraz z synem Kaźkiem. Natomiast król Cypru, cedensową skalę akcję kolonizacyjną. miasta królewskie. Największe rozmiary działalność ta przybrała Piotr de Lusingan, bezskutecznie namawiał zgromadzonych do zorga- Ze względu na rozległość tematyki związanej z zagadnieniem w Małopolsce, gdzie zrealizowano prawie 70% wszystkich lokacji nizowania nowej wyprawy krzyżowej do Ziemi Świętej. reform państwowych możliwe jest tutaj tylko zasygnalizowanie miejskich. Liczba miast na tym terenie uległa potrojeniu, tak, iż mówi W czasie zjazdu krakowskiego miało miejsce wydarzenie, które niektórych, najbardziej istotnych kwestii. Zaliczyć tu należy z pew- się nawet o zakończeniu wówczas procesu urbanizacji w Małopolsce, znalazło trwałe miejsce w zbiorowej pamięci historycznej Polaków. nością skodyfikowanie w formie pisanej statutów zwyczajowych który w kolejnych stuleciach podlegał jedynie niewielkim korektom. Na koszt miasta Krakowa wydana została uroczysta uczta dla ob- polskiego prawa ziemskiego. Najpierw, zapewne z inspiracji i we Miasta królewskie i prywatne lokowano również w Wielkopolsce i na radujących monarchów. Jej organizatorem był doradca finanso- Kujawach oraz na świeżo przyłączonych do Królestwa Polskiego zie- współpracy z arcybiskupem Jarosławem, w latach pięćdziesiątych wy króla Kazimierza, Wierzynek, który zaprosił gości do własnego miach ruskich. opracowano Statut wielkopolski. Następnie wydany został Statut mieszkania. W późniejszej tradycji wystawność i wspaniałość tego Jednym z wyraźnych znaków wzrostu prestiżu króla Kazimie- wiślicki, który był już początkiem kodyfikacji ogólnopolskiej, który rza i jego państwa była fundacja w 1364 r. uniwersytetu w Krako- przedsięwzięcia uległa wyolbrzymieniu, służąc jako element pod- upowszechnił się w kraju w poszerzonej formie jako Statut małopol- wie. W 1363 r. król Kazimierz podjął starania o zgodę w Rzymie na kreślenia wzrostu prestiżu Polski w późnym średniowieczu. ski, w którym widać wyraźne tendencje do unifikacji prawa. udzielenie mu uprawnień papieskich do założenia w Krakowie „stu- Kazimierz III Wielki zmarł 5 XI 1370 r. na zamku wawelskim i został Nie mniej ważne były wysiłki centralizacyjne związane m. in. dium generale”, a już 12 V 1364 r. wystawił przywilej dla przyszłej pochowany w katedrze krakowskiej, gdzie spoczywa w okazałym go- z działalnością starostów królewskich, a także te zmierzające do wszechnicy. Tego samego dnia stosownych gwarancji udzieliły tak- tyckim grobowcu nieopodal ojca, Jadwigi andegaweńskiej i władców wzmocnienia jego pozycji ekonomicznej. W tej ostatniej dziedzinie że władze Krakowa. Król nie ustanawiał, ale fundował uniwersytet z dynastii Jagiellonów: Władysława Jagiełły i Władysława Warneńczyka. nastąpiło powiększenie i uporządkowanie dóbr królewskich, a poli- wyznaczając miejsce dla przyszłej uczelni, określając uposażenie Mimo czterech ożenków (z Anną Giedyminówną, z Adelajdą, ks. he- jej profesorów, a także wolności i przywileje dla studentów. Monar- ską, Krystyną Rokiczańską i Jadwigą ks. głogowską) Kazimierz Wielki nie Kazimierz Wielki zachęcający do rolnictwa. Litografia XIX w. cha określił także model ustrojowy uczelni (wzorowany na Bolonii doczekał się męskiego dziedzica. Spadkobiercą tronu polskiego został Ze zbiorów Biblioteki Narodowej w Warszawie i Neapolu) starając się zapewnić władzy państwowej kontrolę nad zatem, zgodnie z polsko-węgierskimi układami sukcesyjnymi, Ludwik nią. W planach królewskich zwierzchnikiem uniwersytetu miał być Węgierski. Kazimierz miał nadzieję, że po Ludwiku zasiądzie na tronie możliwość starania się o zwrot tej ziemi. Nie mniej jednak Kazimierz kanclerz krakowski, a zatem urzędnik monarchy (państwowy). polskim jego wnuk, Kazimierz książę słupski, któremu w testamencie Wielki zawierając traktat kaliski potwierdził dokonane przez swoich Król i jego doradcy od początku starali się stworzyć uniwersytet, zapisał liczne dobra w Królestwie Polskim. poprzedników donacje ziem chełmińskiej i michałowskiej, a także w którym wyraźną przewagę odgrywałyby katedry prawa. Miała to zrezygnował na rzecz Zakonu z praw przysługujących mu do Po- być zatem uczelnia posiadająca trzy wydziały: sztuk wyzwolonych, Ważniejszaliteratura:

morza Gdańskiego. Zagwarantował też, że jeśli tron polski obejmą po medycyny i prawa. Nie planowano natomiast stworzenia wydziału Dąbrowski J., Kazimierz Wielki, twórca korony Królestwa Polskiego, Wrocław 1964; nim Andegawenowie, to nie będą się oni starać o zwrot wspomnianych teologicznego ze względu na brak odpowiedniej kadry. Jasiński K., Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, Poznań-Wrocław 2001; ziem. W dniu 23 VII 1343 r. w miejscowości Wierzbiczany koło Inowro- Oficjalnie pierwszy polski uniwersytet został powołany 1 IX 1364 r. Kurtyka J., Odrodzone królestwo. Monarchia Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego w świetle nowszych badań, Kraków 2001; Szczur S., Historia Polski. Śre- cławia dokonano wymiany stosownych dokumentów „pokoju wieczy- przez papieża Urban V. Nie zgodził się on jednak na to, by zwierzch- dniowiecze, Warszawa 2004; Szczur S., Papież Urban V i powstanie uniwersytetu stego” i jego zaprzysiężenia. Rozpoczął się nowy okres w stosunkach nikiem uniwersytetu został kanclerz królewski. Był zdania, aby urząd w Krakowie w 1364 r., Kraków 1999; Wyrozumski J., Kazimierz Wielki, Wrocław- polsko-krzyżackich, w którym obie strony, kierując się realizmem poli- kanclerza powierzyć biskupowi krakowskiemu. Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986; Wyrozumski J., Królowa Jadwiga między epoką piastowską a jagiellońską, Kraków 1997. Fot. Kazimierz Wielki według Jana tycznym, potrafiły wyrzec się wojny we wzajemnych stosunkach. Te nieporozumienia między monarchą a papieżem wpłynęły Matejki, [w:] Poczet królów i książąt polskich, Warszawa 1984, s. 470. Poza relacjami z Zakonem Krzyżackim czołowe miejsce w Ka- zapewne na słabszy niż się można było spodziewać rozwój wszech- Jacek Maciejewski (Bydgoszcz) zimierzowskiej polityce zagranicznej zajmowały dwie kwestie: piastowska (śląska i mazowiecka) i ruska. Na Zachodzie król podjął próbę wyrwania książąt śląskich spod zależności lennej od Czech. Starał się w tym wypadku wykorzystać konflikt Luksemburgów z Wittelsbachami, ale przymierze z margrabią brandenburskim Lu- dwikiem, synem cesarza, nie przyniosło spodziewanych korzyści. Ogólnie rzecz biorąc militarne zaangażowanie Piasta na Śląsku w la- tach czterdziestych zaowocowało jedynie przyłączeniem do Polski Kazimierz Wielki i Żydzi. Wojciech Gerson (druga poł. XIX w.) Ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie Wschowy w 1343 r. Pięć lat później w Namysłowie nastąpiło osta- teczne porozumienie z Karolem Luksemburskim, a zawarty wów- tyka monetarna (reforma groszowa) i finansowa monarchy polskie- czas układ pokojowy zadecydował o włączeniu Śląska do Królestwa go doprowadziła do wzrostu dochodów skarbu królewskiego, które Czeskiego. Powiodła się natomiast Kazimierzowi inkorporacja do wynosiły około jednej tony złota rocznie. Królestwa Polskiego księstwa płockiego w 1351 r. Szczególny wysiłek króla skierowany był na zorganizowanie Dużo większe sukcesy odniósł monarcha polski w realizacji dobrej obrony kraju. Służył temu sprawnie funkcjonujący system swojej polityki wschodniej. Dzięki związaniu kwestii ruskiej ze spra- powinności związany z obowiązkiem służby wojskowej. Ponadto wą sukcesji andegaweńskiej w Polsce, uzyskał Kazimierz wydatną monarcha własnym kosztem zbudował kilkadziesiąt (35-50 zam- pomoc w zmaganiach o opanowanie Rusi ze strony sojuszniczych ków), a szereg miast zostało otoczonych murami obronnymi. Roz- Węgier. Efektem dążeń króla polskiego na drodze do opanowania budowany zaś Wawel stał się godną siedzibą wielkiego władcy. Rusi w latach 1340–1366 było przyłączenie do Polski ziem z głów- „Za czasów tego króla, w lasach, gajach i dąbrowach tyle zało- nymi ośrodkami w Sanoku, Lwowie, Haliczu i Przemyślu i uzyskanie żono wsi i miast, ile bodaj nie powstało kiedy indziej w Królestwie zwierzchności nad pozostającymi w rękach książąt litewskich ob- Polskim”. Ta opinia anonimowego kronikarza krakowskiego dobrze Kazimierz Wielki. Marceli Bacciarelli. Nadanie Statutu Wiślickiego przez Kazimierza Wielkiego. Portrety Krolów Polskich (koniec XVIII w.). Linoryt Karola Marconiego. Tygodnik Ilustrowany, 1865 r. Zamek królewski w Warszawie. Sala Rycerska.

6 iNFORMATOR iNFORMATOR 7 kowalski kowalski WIZERUNEK Jan Długosz KAZIMIERZA o Kazimierzu Wielkim WIELKIEGO

„Dnia 30 kwietnia 1310r.,w miasteczku Kowalu,na ziemi Jana Matejki kujawskiej,księżna Jadwiga, żona Władysława Łokietka, powiła syna Kazimierza,którego narodzenie i kolebkę osądziłem za godne osobnej wzmianki,aby ją przesłać potomnym czasom. On bowiem Okoliczności powstania portretu króla zniósłszy panujące w Polsce nadużycia,obdarzył nas porządnym zbiorem ustaw, a przez swoje światło i roztropność, którą już od Głowa Kazimierza Wielkiego. Szkic Jana Matejki na podstawie czaszki młodości się odznaczał,podniósł do stanu błogiej i kwitnącej po- Dla większości Polaków najbardziej znanym wizerunkiem Kazi- myślności. Za jego także staraniem, przemysłem i nakładem,Kró- mierza Wielkiego jest ten, który namalował Jan Matejko w znanym lestwo Polskie zabudowało się murami ozdobnie i wspaniale. Był Poczcie królów i książąt polskich. Czy tak rzeczywiście wyglądał nasz to mężczyzna wysoki,tęgi,którego twarz budziła szacunek.Włos władca? Trudno powiedzieć, tym bardziej, że nie posiadamy żadnej miał obfity i kręty,broda opadała mu na piersi.Jąkał się trochę, podobizny króla, która powstałaby za jego życia. Istnieje kilka wy- ale głos miał donośny.Okupując wady zaletami, miał więcej takich rzeźbionych twarzy króla w zwornikach sklepień kościelnych w Wi- cech, które słusznie winny znajdować uznanie,niż tych, które trze- ślicy i Sandomierzu, czy też w kamienicy hetmańskiej w Krakowie. ba mu było darować.Był najłagodniejszym wśród współczesnych Powstały one jednak już po jego śmierci. To samo dotyczy wspa- królów i książąt. Sprawując przez czterdzieści lat rządy w Króle- niałego grobowca Kazimierza Wielkiego w katedrze wawelskiej. stwie Polskim przystępnością i dobrocią zacierał blask królewskie- Ufundowany on został przez Ludwika Węgierskiego lub przez jego go majestatu. Rządził tak bardzo sprawiedliwie,że w niczym Wnętrze grobowca Kazimierza Wielkiego. Obraz Jana Matejki matkę Elżbietę Łokietkównę w latach 1370 – 1380. Wykonano go prawie nie uchybiał wzorowi sprawiedliwego władcy. na Węgrzech, prawdopodobnie przez rzeźbiarza sprowadzonego Majer określił jako należącą do „wybitnie długogłowych”. w tym celu z Wiednia. Źródłem wiedzy dla artysty o wyglądzie króla, Jedyny bowiem spośród wszystkich królów polskich nie tylko Odkrycie szczątków króla odbiło się szerokim echem we wszyst- były prawdopodobnie ustne relacje osób, które go pamiętały. Ist- ożywił wspomniane Królestwo nowymi siłami, ale je także wzbo- kich zaborach i jak pisał Józef Ignacy Kraszewski : „[…]jednogłośnie nieje co prawda opis postaci Kazimierza Wielkiego w Kronice Jana gacił, uświetnił i wsławił wybudowaniem różnych wspaniałych, zrodziła się myśl nowego pogrzebu i złożenia relikwii tych w od- Długosza, jednak wszystko wskazuje na to, że opisał on wizerunek murowanych kościołów, zamków, miast i dworów. On też po raz powiedniej im, królewskiej trumnie”. Wcześniej Aleksander Ziem- króla z płyty grobowej. pierwszy (uświetnił) zamek krakowski wspaniałymi budowlami, bowski wykonał wierną kopię insygniów królewskich, które następ- W latach 60. XIX w. zaszła konieczność przeprowadzenia kon- komnatami, wieżami i fosami, rzeźbami, malowidłami i dachami. nie złożono w skarbcu katedralnym na Wawelu. Kości królewskie i serwacji grobowca Kazimierza Wielkiego w katedrze na Wawelu. Wybudował też połączone z Krakowem miasto Kazimierz, rów- oryginały regaliów umieszczono w nowej sosnowej trumnie, którą Nad pracami czuwała komisja w składzie: Paweł Popiel konserwa- nież miasta, twierdze i grody; Wieliczkę, Skawinę,Olkusz,Będzin, złożono w grobowcu. Uroczysty pogrzeb odbył się 8 VII 1869 r., przy tor Galicji Zachodniej, Teofil Żebrowski architekt, ks. prałat Sylwe- Lelów, Sandomierz, Wiślicę, Szydłów, Radom, Opoczno, Wąwol- udziale rzesz Polaków ze wszystkich zaborów. Była to wielka ma- ster Grzybowski kustosz katedralny krakowski i Jan Matejko malarz. nicę, Lublin, Kalisz, Pyzdry, Stawiszyn, Wieluń, Konin, Piotr- nifestacja patriotyczna, wyrażająca nadzieję na odrodzenie rozbitej W dniu 14 VI 1869 r. dokonano niezwykłego odkrycia. Po zdjęciu ków, Łęczycę, Płock, Inowłódź, Lwów, Sanok, Krosno i Czchów. Ojczyzny. Istotne było to, że szczątki wielkiego króla wydobyto na marmurowych płyt sarkofagu, natrafiono na wewnętrzny grobo- Także zamki i dwory: w Poznaniu, Kaliszu,Sandomierzu, Lubli- światło dzienne w momencie największej duchowej zapaści spo- wiec zbudowany z piaskowca. Po wybiciu otworu, ukazało się wnę- nie, Lwowie (górny i dolny), w Pyzdrach, Sieradzu, Wieluniu, łeczeństwa polskiego, pięć lat po stłumieniu powstania stycznio- trze grobowca, a w nim szczątki króla. Zaskoczenie było komplet- Łęczycy,Kole,Płocku, Niepołomicach, Szydłowie, Przedborzu, wego. W okresie kiedy zaborcy w sposób bezwzględny przystąpili ne, gdyż uważano, że grobowiec jest cenotafem (Cenotaf – pusty Brzeźnicy, Bolesławcu, Ostrzeszowie, Przemyślu, Lanckoronie, do wynarodowienia Polaków, w ramach rusyfikacji i germanizacji. grobowiec wzniesiony dla uczczenia pamięci zmarłego). Myślano, Będzinie, Lelowie, Czorsztynie, Ojcowie, Krzepicach, Sieciecho- Postać Kazimierza Wielkiego stała się tematem licznych obrazów i że podobnie jak Łokietek, Kazimierz Wielki został pochowany pod wie, Solcu, Zawichoście, Nowym Mieście zwanym Korczynem, grafik, a także dzieł literackich. posadzką. We wnętrzu widać było resztki drewnianej, zbutwiałej Koninie, Nakle, Wieluniu, Międzyrzeczu, Kruszwicy, Złotorii, Jan Matejko posiadając dokładne rysunki czaszki Kazimierza trumny, która poprzednio spoczywała na czterech żelaznych prę- Przedczu, Bydgoszczy, Lubaczowie, Trembowli, Haliczu, Tusta- Wielkiego odtworzył wygląd głowy królewskiej. Już pod koniec ży- tach. Na dnie sarkofagu leżały szczątki króla. Na czaszce królewskiej niu, Opocznie, Szydłowie, Przyszowie,Rawie i Wyszogrodzie. cia, w 1893 r. wykonał na tej podstawie portret króla który chyba znajdowała się korona, składająca się z obręczy i pięciu lilii. Tak wielka bowiem tkwiła w nim chęć uświetnienia i wzboga- można uważać za najbardziej wiarygodny z istniejących do tego Jan Matejko obecny przy tym wydarzeniu wykonał rysunkową cenia Królestwa Polskiego, że podejmował bardzo trudne i znaczne czasu. Dwa obiekty rzeźbiarskie znajdujące się w Kowalu, tzn. po- dokumentację wnętrza grobowca. Odrysował bardzo wiernie czasz- wydatki na budowę murowanych kościołów zamków, miast i dwo- piersie Kazimierza Wielkiego w kościele parafialnym i pomnik króla kę oraz insygnia królewskie i ostrogi. (Korona i ostrogi były miedzia- rów, dokładając do tego wszelkich starań tak, żeby Polskę którą w parku przedstawiają właśnie matejkowską wizję władcy. ne, berło i jabłko srebrne. Wszystkie te przedmioty były złocone). zastał glinianą, drewnianą i brudną, zostawić murowaną i nadać Namalował także obraz olejny przedstawiając wnętrze grobowca. jej wielki rozgłos, co mu się też i udało.” Badaniami szczątków królewskich zajęli się profesorowie Uniwersy- Jerzy Giergielewicz (Włocławek) tetu Jagiellońskiego, archeolog Józef Łepkowski, fizjolog Józef Ma- Kroniki, czyli Roczniki jer i anatom Antoni Kozubowski. Sporządzono protokół, z którego Sławetnego Królestwa Polskiego (ks. IX) dowiadujemy się m. in., że zachowała się głowa króla wraz ze szczę- ką górną i dolną ze wszystkimi zachowanymi zębami. Brakowało jedynie jednego żebra, trzech kręgów i niektórych kości śródręcza i palców. Na lewej kości goleniowej znaleziono ślady złamania, co potwierdzało historię o wypadku na polowaniu. Kość już się nie zro- sła. Zmierzono kości długie, co pozwoliło oszacować wzrost od 165 cm do 187 cm. Średnia wzrostu wyniosła 175 cm. Był więc Kazimierz Wielki jak na owe czasy człowiekiem wysokim. Czaszkę króla prof. 8 iNFORMATOR iNFORMATORiNFORMATOR 99 kowalski Grobowiec Kazimierza Wielkiego na Wawelu w Krakowie kowalski kowalski Wystąpienie Zdzisława J. Zasady – kierownika projektu „Kazimierz Wielki`2010”

MUROWANIE Szanowni Państwo W W dniu dzisiejszym, między Świętami Pracy i Konstytucji 3 Maja, AKTU EREKCYJNEGO obchodzimy ustanowione 12 lutego 2004 r. przez Senat RP Święto Orła Białego, które to Sejm RP zmienił na Święto Flagi. Jest to też POD POMNIK KRÓLA Święto Polonii i Polaków za Granicą. Warto wiedzieć, że podobne KAZIMIERZA WIELKIEGO uroczystości związane z barwami narodowymi obchodzone są od Poseł Marek Wojtkowski wmurowywuje Akt Erekcyjny Podpisy pod Aktem Erekcyjnym składają: Tadeusz Biniewicz i Artur Jeziorski wielu lat w: USA, Meksyku, Argentynie, Finlandii, Ukrainie, Litwie W KOWALU W DN. 2 V 2009 R. i Chinach. W oparciu o ustawę z 31 stycznia 1980 r. O godle, barwach, hymnie RP i pieczęciach państwowych zobowiązani jesteśmy do szczególnego szacunku naszym najświętszym symbolom, czego dowodem jest dzisiejsze uroczyste wciągnięcie narodowej flagi oraz odegranie hymnu państwowego z należnym im szacunkiem. Blisko 700 lat temu w Kowalu na Kujawach urodził się jeden z naj- większych polskich królów Kazimierz III, zwany później – jako jedyny polski monarcha – Wielkim. Był on mądrym i gospodarnym królem, za którego czasów, z jego inicjatywy lub za jego wiedzą unormowa- no prawodawstwo, pieniądz zyskał na wartości, umocniona została gospodarka oraz sprawy obronne, została założona Akademia Kra- kowska i jak nigdy w tamtych czasach powstało ponad sto miast i miejscowości. Choćby i z tego tytułu – jako współcześni – oddaje- my dzisiaj szacunek dla osiągnięć kowalskiego rodaka, jego imię czci liczna grupa grodów Kazimierzowskich, szkół oraz innych instytucji, które za patrona mają Kazimierza Wielkiego. Ważnym elementem obecnej uroczystości jest także fakt wmu- rowania Aktu Erekcyjnego w fundament pomnika króla Kazimierza Wielkiego. Wysiłek upamiętnienia kowalskiego rodaka w jego ro- dzinnym grodzie podejmowany był wielokrotnie i od dawien daw- na, o czym zaświadcza choćby Odezwa Towarzystwa Budowy Domu Ludowego w Kowalu z 7 XI 1921 r.: W Kowalu zawiązało się Towa- rzystwo, mające na celu wybudowanie Domu Ludowego imienia Ka- Podpisy pod Aktem Erekcyjnym składają: ks. Piotr Głowacki, Zdzisław Szadkowski, Sefan Kowalski Na uroczystość licznie przybyli mieszkańcy Kowala zimierza Wielkiego na miejscu, gdzie stał zamek, w którym urodził się Król Chłopków. Wielka to myśl i czyn patriotyczny, któremu nie podoła mała dziś mieścina Kowal. Przed kilkudziesięciu laty Towarzystwo Przy- jaciół Nauk w Warszawie pragnęło uczcić kolebkę wielkiego monarchy stosownym pomnikiem, lecz do skutku pragnienia nie doprowadziło z powodu wrogiego stanowiska Moskali. W wolnej Polsce mamy zamy- sły czcigodnego Towarzystwa Przyjaciół Nauk – w czyn i życie zamysł wprowadzić przez obywateli kowalskich. Rodacy! Nieście choćby groszowe ofiary, by przy pomocy Waszej stanął pomnik, godny imienia Kazimierza Wielkiego, który ujrzał świa- tło dzienne w Kowalu. Kazimierz Wielki to słowo i hasło po dziś dzień sil- ne, hasło – złączenia się bratniej miłości wszystkich warstw społeczeń- stwa w jeden wielki naród polski. Życie nasze narodowe w całej pełni się rozwinie i nazwanem będzie wielkim, gdy zapatrzymy się w czyny i miłość, której wzór dał prawdziwie wielki Kazimierz. Minęło aż 88 lat od tamtej pory, by w 2009 r. rozpocząć dzisiaj wmu- rowywaniem Aktu Erekcyjnego, dzieło wieńczące pragnienia naszych dziadów i ojców. Odsłonięcie pomnika kowalskiego rodaka, króla Kazi- mierza Wielkiego, odbędzie się 30 kwietnia 2010 r. – dokładnie w 700 Akt erekcyjny odczytuje Eugeniusz Gołembiewski rocznicę jego urodzin, na które już dzisiaj zapraszamy.

Akt Erekcyjny Hymn Kowala wykonuje Joanna Łukaszewicz-Tkaczuk

10 iNFORMATOR iNFORMATOR 11 kowalski kowalski Komitet Budowy Pomnika Króla Kazimierza Wielkiego w Kowalu

Członkowie – założyciele Komitetu Budowy Pomnika Króla Szymon Struciński, Małgorzata Szadkowska, Zdzisław Szadkowski, Kazimierza Wielkiego w Kowalu: Genowefa Szatkowska, Jadwiga Śpibida, Wiesław Trawiński, Ireneusz Trzebuchowski, Bożena Wyżykowska, Barbara Zakrzewska, Stanisław Adamczyk, Andrzej Alabrudziński, Joachim Bieniek, Zdzisław Jan Zasada, Piotr Zbonikowski. Juliusz Bieniek, Mirosław Bińkowski, Anna Błażejczak, Jacek Domżał, Wacław Duniec, Jerzy Giergielewicz, Marek Giergielewicz, Zarząd Komitetu: Jadwiga Janicka, Stanisław Jęcka, Roman Kamiński, Przewodniczący: Eugeniusz Gołembiewski Stanisław Kaźmierski, Małgorzata Kierzkowska, Leszek Komorek, Zastępcy przewodniczącego: Wiesław Kościński, Stefan Kowalski, Anna Kujawiak, Mirosław Bińkowski Cezary Kwiatkowski, Marzenna Lewandowska, Andrzej Wojciech Andrzej Lewandowski Lewandowski, Paweł Lewandowski, Wiktor Lewandowski, Sekretarz: Zdzisław Jan Zasada Janina Łazarska, Ewa Mazierska, Jan Milczarek, Wanda Murzyńska, Skarbnik: Wiesława Skowrońska Członkowie zarządu: Sławomir Nakonowski, Helena Ogłodzińska, Halina Owsianowska, Jerzy Giergielewicz Krzysztof Pasiecki, Piotr Pędrakowski, Cezary Piątek, Marek Pieńkowski, Zdzisław Szadkowski Mieczysław Piotrowski, Tadeusz Proszkiewicz, Halina Radziejewska, Od lewej: Artur Jeziorski, Tadeusz Biniewicz, Andrzej W. Lewandowski, Tadeusz Proszkiewicz, Wacław Duniec, Wiesława Skowrońska, Juliusz Bieniek, Komisja Rewizyjna: Jadwiga Rosiak, Wojciech Rudziński, Wiesława Skowrońska, Jerzy Giergielewicz, Anna Błażejczak, Stanisław Kaźmierski, Eugeniusz Gołembiewski, Zdzisław Szadkowski, Zdzisław J. Zasada Przewodnicząca – Hanna Błażejczak Grażyna Snopkowska, Krzysztof Snopkowski, Edward Stawicki, Wacław Duniec i Krzysztof Pasiecki - członkowie.

Od lewej: Jerzy Giergielewicz, Andrzej W. Lewandowski, Bożena Wyżykowska, Zdzisław Szadkowski, Zdzisław J. Zasada, Wacław Duniec, Eugeniusz Gołembiewski, Mirosław Bińkowski, Anna Błażejczak, Krzystof Pasiecki, Grażyna Snopkowska Od lewej: Marek Pieńkowski, Sławomir Nakonowski, Wanda Murzyńska, Cezary Piątek, Jan Milczarek, Ireneusz Trzebuchowski, Ewa Mazierska, Wojciech Rudziński, Marek Giergielewicz, Krzysztof Pasiecki – radni Rady Miasta Kowal

12 iNFORMATOR iNFORMATOR 13 kowalski kowalski Włodarze Miast Króla Kazimierza Wielkiego z wizytą u Prezydenta RP

Na prośbę Eugeniusza Gołembiewskiego złożoną w imieniu Stowarzyszenia Miast Króla Kazimierza Wielkiego prezydent RP Przed spotkaniem Gospodarze spotkania Lech Kaczyński zaprosił w dn. 4 III 2010 r. do pałacu prezydenckie- go delegacje miast i miejscowości, które swój rodowód i rozwój zawdzięczają właśnie Kazimierzowi Wielkiemu. Samorządowcy, dla których dobrodziejem był Kazimierz­ Wielki, spotkali się w dniu imie- nin Kazimierza. Okazją do tego spotkania z prezydentem Lechem Kaczyńskim stała się przypadająca w bieżącym roku 700. rocznica urodzin ostatniego z rodu Piastów na królewskim tronie. Spotka- nie to stanowiło prezy­dencką część obchodów kazimierzowskiego jubileuszu. Prezydent Lech Kaczyński w swoim wystąpieniu odniósł się naj­ pierw do idei powołania stowarzyszenia, którą uznał za znakomi- tą. Następnie w wygłoszonym kilkunastominutowym wystąpieniu przypomniał znaczenie Kazimierza Wielkiego, przede wszystkim jako wielkiego reformatora i budowniczego,­ który zasłużył się dla Polski jako jej wielki modernizator. Prezydent powiedział, że trady- cje te są ze wszech miar godne tego, aby je kontynuowały dzisiejsze Lech Kaczyński samorządy lokalne.­ Podniósł przy tej okazji problem bardzo niskich dochodów, zwłaszcza małych samorządów, co utrudnia im pozyski- Eugeniusz Gołembiewski Eugeniusz Gołembiewski, Lech Kaczyński, Piotr Całbecki wanie dotacji­ unijnych, bo nie mają one w swoich budżetach dość pieniędzy na pokrycie udziału własnego w inwestycjach. Prezydent z wielką troską odniósł się do bardzo niskiej frekwencji wyborczej, która jest wielką bolączką polskiej demokracji. Drugi mówca – profesor Jacek Maciejewski z Uniwersytetu Ka- zimierza Wielkiego w Bydgosz­czy, a jednocześnie przewodniczący Rady Stowarzyszenia Miast Króla Kazimierza Wielkiego, w swoim referacie skupił się na sukce­sach polityki zewnętrznej i wewnętrz- nej króla Kazimierza. Stwierdził, że: Wobec słabości państwa bronił je mądrze wynegocjowanymi i zawartymi traktatami pokojowymi. Przy- pomniał też wielkie zasługi króla w zakresie reform: administracji, finansów, wojskowości i prawodaw­stwa oraz przeprowadzoną na bezprecedensową skalę akcję osad­niczą: Rozmach tego przedsię- wzięcia przewyższył wszystko to, co uczynili jego poprzednicy i następ- cy, bo założył ponad 100 miast i miejscowości. Jako ostatni wystąpił Eugeniusz Gołembiewski, prezes Zarządu Stowa­rzyszenia Miast Króla Kazimierza Wielkiego i burmistrz Kowa- Włodarze miast i miejscowości Z panem Prezydentem la. Stwierdził, że frekwencja w wyborach samorządowych w Kowalu przekracza 60%. Wyraził wdzięczność za za­proszenie Jacek Maciejewski przedstawicieli miast kazimierzowskich przez prezyden­ta, stwier- Sandomierz, Przemyśl, Skawina, Szydłów i Tuchów. Nie brakowa- dzając, że stowarzyszenie występowało w sprawie jubile­uszu do ło także miast z centralnej części kraju, jak chociażby Bydgoszczy, różnych instytucji i nie wszędzie witane było z otwartymi ramiona- Chocza, Goliny, Inowłodza, Konina, Koronowa, Kruszwicy, Łęczycy, mi. Dziękując prezydentowi za „wyprawienie królewskich imienin” Opoczna czy Strzelna. Najliczniejsza­ była reprezentacja rodzinne- przez prezydenta Kaczyńskiego zaprosił go do Kowala na królew- go miasta króla Kazimierza - Kowala, w której składzie, oprócz bur- skie urodziny. Do zaproszenia do Kowala prezydent odniósł się mistrza Gołembiewskiego, znaleźli się: Marek Pieńkowski, Andrzej w bezpośredniej rozmowie z burmistrzem i zaraz potem na kon­ Lewandowski, Wojciech Ru­dziński, Arkadiusz Ciechalski, Zdzisław ferencji prasowej. Stwierdził, że 30 kwietnia do Kowala przyjechać Zasada i Jerzy Giergielewicz. Obecny był też poseł Łukasz Zbonikowski. nie może, ale gdyby uroczystości przesunąć o dzień wcześniej to W kuluarowych rozmowach podjęto wiele ważnych decyzji, postara się w Kowalu być. Zły los zrządził jednak inaczej... doty­czących współpracy i zacieśnienia kontaktów miast kazimie- Z kronikarskiego obowiązku dodajmy, że wśród zaproszonych rzowskich. To spotkanie pokazało, że gospodarze mniejszych miast do Warszawy samorządowców byli gospodarze miast i gmin prze- i gmin nie mu­szą być skazani na niebyt. Mogą połączyć siły i wspólnie ważnie z terenu południowo - wschodniej Polski, bo tam naj­więcej osiągać cele, bo przecież nie od dziś wiadomo, że razem można więcej. król Kazimierz miast założył. Swoich reprezentantów miały m. in. Gorlice, Jasło, Kazimierz nad Wisłą, Lelów, Łańcut, Nowy Korczyn, Delegacja z Kowala Władze Stowarzyszenia Zdzisław J. Zasada (Włocławek) 14 iNFORMATOR iNFORMATOR 15 kowalski kowalski „Polityka” - nr 14 (2750) Byliśmy z dnia 2010-04-03; s. 121 w Sejmie Kazimierz Wielki 700 lat temu urodził się Kazimierz Wielki. Sam przydomek mówi już wystarczająco dobitnie o tym, jak ceniła go historia. Nie wcho- dząc w drogę historykom, może jednak warto wspomnieć, dlaczego był królem nie tylko wielkim, ale i ze wszech miar Mądrym i Sympatycznym, Dzięki staraniom Zarządu Stowarzysze- Kazimierza Wielkiego. W końcowej części W tym miejscu chciałbym bardzo serdecz- co skądinąd rzadko chodzi w parze. Cztery, co najmniej, składają się na nia Miast Króla Kazimierza Wielkiego oraz spotkania zaprezentowano także zaawan- nie powitać - państwo widzą, że tutaj jest nie to kluczowe elementa: władz Kowala, gdzie był budowany po- sowanie prac związanych ze wzniesieniem tylko bardzo piękny transparent (Oklaski), o pierwsze: Urodził się w Kowalu na Kujawach. Nie w banal- mnik króla Kazimierza Wielkiego doszło do w grodzie Kazimierza Wielkiego jego po- ale również cała grupa osób - przedstawicieli nym dla królów Krakowie, nie w patetycznej Warszawie (gdzie stały wtedy trzy chałupy na krzyż), nie w eksstołecz- dwóch niezwykłych wizyt w Parlamencie mnika. Stowarzyszenia Miast Króla Kazimierza Wiel- Parlamentarzyści oraz delegacje z Kowala i Łęczycy P Rzeczypospolitej. • Drugie miało miejsce w dniu 29 IV 2010 r., kiego. nych Poznaniach albo Gnieznach, nie na Kresach, ale w samym • Pierwsza odbyła się 12 II 2009 r. w Kan- kiedy to delegacja Stowarzyszenia Miast Króla Witam serdecznie pana Eugeniusza Go- środku obwarzanka, który w takiej pogardzie miał marszałek Józef celarii Marszałka Sejmu RP, gdzie prezes Kazimierza Wielkiego złożona z przedstawicieli łembiewskiego, burmistrza miasta Kowala Piłsudski. Rodząc się tam antycypował niejako dalsze dzieje Kowa- Stowarzyszenia Eugeniusz Gołembiewski Kowala i Łęczycy była świadkiem przyjęcia uro- (Oklaski), w którym urodził się król Kazimierz la, który widział potem narodziny w 1785 r. Kalmana Poznańskiego spotkał się z marszałkiem Bronisławem czystej uchwały Sejmu RP w sprawie uczczenia Wielki. – twórcy Łodzi, a więc mutatis mutandis przemysłu polskiego, Komorowskim. W spotkaniu uczestniczył pamięci króla Kazimierza III Wielkiego. W ku- Witam pana Marka Pieńkowskiego, prze- a w 1939 r. Jana Nowickiego, największego z aktorów scen polskich poseł ziemi kujawskiej – Marek Wojtkowski luarach sejmowych doszło także do bardzo wodniczącego rady miasta, a także pozosta- wszech dziejów. Niech mi nikt nie przeczy, iż rodząc się tam akurat oraz Jerzy Smoliński – rzecznik Marszałka interesujących wymian poglądów z posłami łych gości. namaszczał Kazimierz miasteczko Kowal owym genius loci, którego Sejmu. Podczas wizyty prezes Stowarzy- i senatorami, którzy przyczynili się do podjęcia Proszę państwa, proszę o powstanie z miejsc. skutki błogosławimy po dzień dzisiejszy. Cyniczni nihiliści mogliby szenia przedstawił ideę oraz zadania ogól- tak ważnej dla Kowala uchwały. Najlepszą for- Odczytam tekst projektu uchwały. ostatecznie powiedzieć, że żyć można bez historii i Kazimierza nopolskiego Stowarzyszenia Miast Króla mą przedstawienia charakteru tego wydarze- (Zebrani wstają) Wielkiego. Jakże jednak żyć bez Jana Nowickiego, na którym nie- Kazimierza Wielkiego, do którego przystą- nia jest poniższy zapis scenograficzny. „Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej odwołalne piękno wielkości wycisnął tamten pamiętny 1310 r. pienie zaproponowano ok. 140 miastom w sprawie uczczenia pamięci króla Kazimierza o drugie: 27 września 1331 r. pod Płowcami tata Kazimierza Wła- i miejscowościom związanym z królewski- Marszałek (Bronisław Komorowski) Wielkiego w 700. rocznicę Jego urodzin Kazi- dysław Łokietek stoczył krwawą bitwę z Krzyżakami. Kazimierz mi fundacjami oraz ponad 40 podmiotom Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 12. mierz III Wielki, urodzony 30 kwietnia 1310 r. Pzobaczył wtedy po raz pierwszy (ani kina, ani telewizji jeszcze nie (szkoły, hufce i drużyny ZHP), które za patro- porządku dziennego: Przedstawiony przez w Kowalu na Kujawach, król Polski w latach było), jak człowiek człowiekowi za pomocą ostrych żelaznych narzędzi na mają Kazimierza Wielkiego. Marszałkowi Prezydium Sejmu projekt uchwały w sprawie odcina członki i zadaje śmierć. Ujrzał jelita wyciekające z rozprutych 1333 - 1370, był ostatnim władcą z dynastii Dziękuję bardzo. Sejmu została wręczona prośba o ustano- uczczenia pamięci króla Kazimierza Wielkiego brzuchów rycerzy i koni, krew sikającą z przekłutych strzałami tętnic, Piastów, a przy tym jedynym obdarzonym Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie uczczenia pamięci kró- wienie przez Parlament roku 2010 – Rokiem w 700. rocznicę Jego urodzin (druk nr 2884). wieśniaków zdzierających z trupów, co tylko się dało i miało jakąkol- przydomkiem Wielki. Należał do grona naj- la Kazimierza Wielkiego w 700. rocznicę Jego urodzin. wybitniejszych monarchów europejskich XIV wiek wartość, oraz żołdaków mordujących tychże wieśniaków nie tyle Dziękuję wszystkim parlamentarzystom. Dziękuję także przedsta- karząc za profanowanie zwłok, ile z radości mordowania samej w so- stulecia. Jego wyjątkowy zmysł polityczny, ta- wicielom Stowarzyszenia Miast Króla Kazimierza Wielkiego z całej Pol- lent dyplomatyczny i organizatorski pozwoli- bie. Chaos gwałtu, nienawiści i czerwonego osocza. Zrobił wtedy, co ski. To jest duże stowarzyszenie, które na pewno bardzo dba o pamięć było jedynie racjonalne. Zawrócił konia i uciekł, gdzie oczy poniosą, ły na przezwyciężenie bardzo trudnej sytuacji o dokonaniach króla Kazimierza Wielkiego. międzynarodowej i postawienie odrodzone- byle dalej od tego widowiska obrażającego porządki moralny i este- go Królestwa Polskiego w rzędzie najprężniej tyczny. Ponoć nie ostał się, aż pod Krakowem. Kiedy został królem, nie rozwijających się państw ówczesnej Europy Warto podkreślić, że przyjęcie tej uchwały nie było sprawą pro- zapomniał nigdy tej lekcji. Nie strugał bohatera, a i do wszelkiej boha- Środkowej. stą. Dyskusje nad jej treścią trwały przez wiele tygodni. Na ostat- terszczyzny miał wysoce krytyczny stosunek. Wiedział bowiem, że roz- Król Kazimierz ułożył sobie dobre stosunki nim etapie prac parlamentarnych kontrowersje niektórych posłów pamiętywanie dawnych militarnych zwycięstw, a tym bardziej klęsk z sąsiadami, wzmocnił i znacznie rozszerzył budził zapis projektu uchwały mówiący o tym, że król Kazimierz sprowadza się ostatecznie zawsze do wychwalania rzezi i śmierci. Nie terytorialnie państwo, dokonując jednocze- Wielki urodził się w Kowalu, bowiem w takich przypadkach podaje budował więc fizycznie ani ideologicznie muzeów dawnych bojów, śnie ogromnego wysiłku reformatorskiego się zwykle datę urodzenia, z pominięciem miejsca, w którym to lecz za misje poczytywał sobie, co jakże rzadkie było w jego epoce, zre- w trudnej dziedzinie przebudowy wewnętrz- nastąpiło. Władzom miasta zależało natomiast, bardzo na tym, aby w dukowanie do minimum krwawych jatek (nawet kosztem upokarzają- nej kraju. To dzięki Jego staraniom powołano uchwale sejmowej znalazł się zapis, że król Kazimierz Wielki urodził cych ustępstw), a promowanie nudnej, polepszającej jednak powolut- w Krakowie pierwszy polski uniwersytet. się „w Kowalu na Kujawach”. Bardzo pomocni w realizacji wnio- ku warunki życia, niewdzięcznej pracy codziennej. Mówiono o nim, że We wdzięcznej pamięci narodu po dziś sku samorządu miasta okazali się nasi parlamentarzyści: Domicela „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną” czy też że był „królem dzień pozostaje wybitnym, sprawiedliwym Kopaczewska, Marek Wojtkowski i Łukasz Zbonikowski, senator An- chłopów”. I w jednym, i w drugim jest nieskończenie wiele przesady. władcą, za którego czasów dokonał się w Pol- drzej Person, poseł z Krakowa Jerzy Federowicz - wiceprzewodni- Wierzyć jednak wolno, że takie były jego intencje. Faktu, że wśród za- sce skok cywilizacyjny, co wyraża popularne czący sejmowej Komisji Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz wice- meczków, które kazał budować, nakręci kiedyś Wojciech Has genialny powiedzenie: zastał Polskę drewnianą, a zo- marszałek sejmu Stefan Niesiołowski. „Rękopis znaleziony w Saragossie”, także przewidzieć nie mógł. Nie stawił murowaną. zmieni to, że bez niego Zbigniew Cybulski (Alfons van Worden) pozba- Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, przekona- Zdzisław J. Zasada (Włocławek) wiony by został cudownej i w punkt trafiającej scenografii. ny o szczególnym znaczeniu panowania kró- o trzecie: 29 września 1341 r. poślubia Kazimierz, wdowiec już la Kazimierza Wielkiego dla wszechstronnego wtedy, młodszą od siebie o czternaście lat Adelajdę Heską. Dłu- rozwoju Polski, oddaje hołd Jego pamięci”. Pgosz, który bardzo ją cenił i przedstawiał w jak najlepszym świe- (Poseł Artur Górski: Niech żyje monarchia!) tle, napisał jednak, iż „piękniejsza była przymiotami serca niż urodą”. Proponuję przyjąć tekst uchwały przez akla- Urodzony czterdzieści cztery lata po śmierci królowej kronikarz czerpał mację. tę opinię z trzeciej albo i czwartej ręki. Jeżeli jednak i po owym czasie (Burzliwe oklaski) utrzymywała się w Polsce niepochlebna tradycja o urodzie królowej, znaczyć to musiało, że szpetna była nad wyraz. Potwierdza to zresztą i postępowanie władcy, który zaraz po ślubie sprawia sobie „miłośnicę”,

ciąg dalszy na str. 16

16 iNFORMATOR iNFORMATOR 17 kowalski kowalski INAUGURACJA OBCHODÓW Lech Łbik (Bydgoszcz) 700. URODZIN KAZIMIERZA WIELKIEGO KATEDRA NA WAWELU 30 KWIETNIA 2009 R.

LEGENDA O NARODZINACH Kazimierza Wielkiego w kowalskiej kuźni

ładysław Łokietek bawił w Brześciu Kujawskim wespół ze wiedzy tego kronikarza nie może budzić wątpliwości. Z kolei sam Ko- swą małżonką Jadwigą, która była brzemienna. Pilne spra- wal nie ograniczał się na początku XIV stulecia do bezimiennej osady Wwy wezwały go wszakże do stołecznego Krakowa, przeto z kuźnią. Jego nazwę w brzmieniu Kowale, używaną w tej formie przez para królewska, na nic nie bacząc, rychło wyruszyła w długą drogę, całe średniowiecze i na początku epoki nowożytnej, odnotowano po obierając zrazu trakt w kierunku Włocławka. Zanim zdążyli tam do- raz pierwszy w XII wieku. Dowodzi ona, że zamieszkiwała go pierwotnie jechać, Jadwiga w przydrożnej kuźni porodziła syna Kazimierza, książęca ludność służebna, zobowiązana do świadczenia określonych przyszłego króla Polski. Od kowala, właściciela owej kuźni, powstać usług kowalskich na rzecz jednego z okolicznych grodów. Co więcej, miała nazwa osady Kowal, którą później Kazimierz Wielki podniósł do w dobie urodzin przyszłego monarchy Kowal był dobrze zagospoda- godności miasta. Tamtejsi mieszkańcy jeszcze na początku XX stulecia rowaną wsią na prawie niemieckim, w której wznosił się parafialny z dumą podkreślali, iż Kowal był niegdyś większym i znaczniejszym kościół o metryce dwunastowiecznej, tudzież dwór lub warowny gród miastem od sąsiedniego Włocławka, bo królewskim i to właśnie tu książęcego kasztelana. Kazimierz Wielki z całą pewnością przyszedł na przyszedł na świat rzeczony król. Powiadali też, że przez kilkaset lat świat w tutejszej rezydencji kasztelańskiej. Sądzić wolno, że po objęciu przydrożną kuźnię zachowywano w mieście jako pamiątkę po wiel- tronu zaglądał czasem do Kowala, choćby tylko po to, by ruszyć stąd kim monarsze. Każdy bowiem z dzierżących ją kowali miał prawem na łowy w pobliskie lasy, gdzie na pewno polował w roku 1356. On też Przy grobowcu króla Kazimierza Wielkiego nałożony obowiązek o nią dbać, a w przypadku zużycia bądź znisz- według wszelkiego prawdopodobieństwa nadał dotychczasowej wsi czenia jej budynku musiał w tym samym miejscu postawić obiekt miejskie prawo chełmińskie. nowy. Dopiero w połowie XIX wieku pewien Niemiec zaniechał tej po- Z podania wyziera zadawniony kompleks małego Kowala wobec winności, toteż kuźnia ostatecznie upadła. dużego Włocławka. Prawdą jest, że Włocławek był starszy i ludniejszy Sto lat temu przytoczone podanie ogłosił drukiem Michał Rawita-Wi- od Kowala, atoli od średniowiecza do roku 1796 stanowił miasto pry- Homilia wygłoszona 30 IV 2009 r. w katedrze na Wawelu tanowski. Znano je i powtarzano w Kowalu jeszcze w latach między dwie- watne tamtejszych biskupów, natomiast Kowal miał wówczas status w trakcie mszy inaugurującej obchody 700-lecia urodzin króla Kazimierza Wielkiego ma wojnami światowymi. Nie wszystko, jak to w podaniu, odpowiada w miasta królewskiego, przy czym od XIV do XIX wieku również powiato- nim znanej skądinąd rzeczywistości historycznej. wego. Później wszak (w 1869 r.) utracił prawa miejskie, jakie odzyskał przez ks. bpa Tadeusza Pieronka I tak Łokietek był w roku 1310 jeszcze księciem; królem zostanie po I wojnie światowej (w 1919 r.). Danych do porównań i wyrzekań za- tem nigdy nie brakowało. dziesięć lat później. O narodzinach Kazimierza Wielkiego w Kowalu kazją, która wszystkich nas gromadzi przy całości. Król Kazimierz zastał Polskę drewnianą, skleconą z fragmen- Lech Łbik (Bydgoszcz) informuje Jan Długosz, co w świetle najnowszych badań nad źródłami ołtarzu w królewskiej Katedrze na Wawelu, tów jej terytoriów, powiązaną nietrwałym spoiwem sojuszy, zagrożo- ciąg dalszy ze str. 15 Ojest inauguracja 700-letniej rocznicy uro- ną przez roszczenia łapczywych sąsiadów i siły także militarne wroga. dzin w Kowalu na Kujawach króla Polski Kazimie- Stan ten dotyczył jednak nie tylko budowli, ale i kondycji całego pań- której samo imię Cudka przeciwstawia ją prawowitej małżonce. Cudka, uciszyć raz na zawsze. Tak się też stało. Jest oczywiście zbrodnią topie- stwa, dopiero co jako tako postawionego na nogi przez Władysława acz urodzi Kazimierzowi trzech synów, nie jest bynajmniej jedyną nie opozycjonistów w przerębli. I z tego jednak potrafił mądry władca rza Wielkiego, pochowanego tu właśnie w katedrze wybranką jurnego monarchy. Czytamy u Długosza, iż „dla nasyce- wyciągnąć korzyści. Zamordowanie kanonika grozi oczywiście klątwą we wschodniej nawie, dosłownie kilka metrów od ołtarza. Spoczął w na- Łokietka po długim okresie rozbicia dzielnicowego. nia swoich sprośnych chuci chował wiele nałożnic, które po róż- i nieobliczalnymi konsekwencjami. Kazimierz podejmuje więc natych- grobku prawdopodobnie ufundowanym przez swoją siostrę, a matkę Marszałek Józef Piłsudski powiedział kiedyś, że Polacy tylko Kazi- nych dworach i zamkach utrzymywał i żył z nimi jawnie i publicz- miastowe pertraktacje. Istny polityczny majstersztyk. W ramach eks- jego następcy – Ludwika Węgierskiego – Elżbietę z Łokietków, zwaną mierzowi z dynastii Piastów nadali tytuł Wielkiego, mimo, że był to król nie”. Protesty Adelajdy spowodowały tylko, że osadził ją mąż na – to cytat – znany z absolutnie niewojennego charakteru panowania. piacji wybuduje kilkadziesiąt kościołów. Można przypuszczać (pamię- starszą królową Polski. Pełniła bowiem w Krakowie funkcję regentki, zamku w Żarnowcu, a wreszcie odesłał do ojca. W życiu matrymo- tamy przecież, że „zostawił Polskę murowaną”), że wchodziło to i tak do Jedyny więc przydomek wielkości zastosowany został do króla i do wo- w imieniu syna przebywającego raczej na Węgrzech niż w Polsce. nialnym nawet królowie nie mają jednak łatwo. Oto jedna z panie- jego szerokiego programu inwestycyjnego. Tyle że teraz złapał Kozak dza, który wodzem nie był. To spostrzeżenie, jest bardzo ciekawe dla- nek Kazimierza, mieszczka Krystyna Rokiczanka, uparła się nie na Tatarzyna. Jeśli Kościół nadal będzie mu się naprzykrzał, może okazać Swoją obecność w tym miejscu: dostojnym, ważnym i symbolicznym tego, że zwraca uwagę na inne kryterium wielkości, niż to, które wska- żarty: „u nas, proszę pana (najjaśniejszego), małżeństwo lub nic”. się uboższy o kilkadziesiąt miejsc kultu, a nie ma przecież żadnej gwa- dla każdego Polaka, król Kazimierz ogłasza już na wejściowych, żela- zywałoby na umiejętność zwyciężania w walkach, bitwach królów, Cóż miał robić zakochany? We wrześniu 1356 r. poślubił krnąbrną rancji, żeby ewentualny niewinny następca miał ochotę przejmować znych drzwiach do katedry swoistym podpisem, wielokrotnie powtó- ojców. Można być wielkim nie tylko dlatego, że się pokonało wroga, ale Kryśkę. Bigamicznego ślubu udzielił mu opat tyniecki. Żeby się jed- zobowiązania grzesznego poprzednika. Tylko chuchać i dmuchać na rzonym w kształcie litery: „K”(Kazimirus), uwieńczonej symboliczną także z tego powodu, że bez miecza, armat i bomb osiąga się dobro. nak tylko na tym skończyło! W lutym 1363 r., tym razem ważna jest takiego dobroczyńcę. Od tej chwili mógł więc już sobie Kazimierz po- polityka, poślubia Kazimierz z kolei Jadwigę Żagańską. Tym razem sa- zwolić, bez obawy klerykalnych impertynencji, na zmienianie kocha- koroną. To tylko te pamiątki po Kazimierzu Wielkim widoczne w królew- Taka wielkość jest często trudniejsza, bo dla jej zdobycia nie wy- krament to już istny harem, ale cóż to znaczy dla wielkich tego świata, nek niczym rękawiczek. Piękna legenda narodowa mówi nam, że była skiej katedrze. Trzeba jednak pamiętać, że to również on wybudował starcza siła, przewaga fizyczna, ale za to potrzebna jest mądrość, celebruje biskup poznański Jan Doliwa. Wesoły był król i wszystkim by- wśród nich, rzecz niebywała w owych latach, również piękna Żydówka na Wawelu prawdziwy królewski, gotycki gród, którego fragmenty po- umiejętność negocjacji, gotowość do ustępstw, zdolność do zadowole- łoby wesoło, gdyby się nie znalazł, jak zawsze, jakiś nudny moralista. Esterka, którą jeszcze po wiekach wysławiali poeci. zostały do dziś przypominając, że to właśnie on zastał Polskę drew- nia się tym, co się da osiągnąć, a nie fundamentalistyczne stanowisko: o czwarte: natręt miał na imię Marcin Baryczka i był z zawodu ka- Czołem Ci, wielki królu, któryś barw przysporzył ojczyźnie. O innych nianą, a pozostawił murowaną. Tak bywa, że po wielkich dokona- „wszystko albo nic”. Wojna nie była Kazimierzowi obca. Tu i tam stawał znodzieją katedralnym. Przychodził do władcy i wymawiał mu Twoich grzeszkach zmilczymy, bo się w felietonie nie pomieszczą. do walki, wolał jednak zwyciężać szukając sprawiedliwości czy to na niach ludzkich, po wiekopomnych dziełach utrwala się w zbiorowej Pmałżeńskie swawole. Przyznać trzeba, że Kazimierz Wielki nie po- drodze sądowej, czy umiejętnie korzystać z możliwości, jakie dawała traktował nudziarza zbyt życzliwie. W największym skrócie polecił go pamięci jakieś trafne określenie, które stanowi klucz do odczytania Ludwik Stomma (Warszawa) ciąg dalszy na str. 18

18 iNFORMATOR iNFORMATOR 19 kowalski kowalski ciąg dalszy ze str. 17 zoru jest twardy, ale wystarczy nieodpowied- dyplomacja. Tą drogą wiele zyskał, choć także nio go stuknąć i pęka - mówi Ryszard Olak, nieco stracił. W sumie jednak zarówno w spo- 23 IV 2010r. Wyd. 2W9 rok LXIII nr 95 (18.751) operator dźwigu, który stoi już w odległym rze z Krzyżakami, jak i z Czechami doprowa- o 26 kilometrów Kowalu, koło pustego jesz- dził do uregulowania spornych spraw, mimo cze cokołu w parku Kazimierza Wielkiego. że w tamtych czasach polityka bez miecza Przyjechał tu podejrzeć załadunek posągu, prawie nie była możliwa. On jednak postawił Po 150 latach Kowal doczekał się pomnika Kazimierza Wielkiego. Ale wcześniej trzeba było go przewieźć do miasta. on sam za kilka godzin będzie go stawiał na przede wszystkim na rozwój państwa w pokoju. cokół. Dwukrotnie powiększył terytorium kraju w sto- Dźwigowy Olak pracuje we włocław- sunku do odziedziczonego po Łokietku. Wpraw- skim „Eurotranschemie”. Jej prezesem jest dzie stracił Śląsk i Pomorze Gdańskie, ale powięk- miejski radny z Kowala, Krzysztof Pasiecki. szył kraj o Mazowsze i Ruś Czerwoną. Ze słabego Z drogi! On też śledzi bacznie całą operację. Jego i małego uczynił państwo liczące się w Europie. Zreformował jego strukturę wewnętrzną, firma powtórzy ją w Kowalu. Pasiecki już za- prowadził umiejętnie politykę wyznaniową, Bo król jedzie powiedział, że nie weźmie za to ani złotówki. utrzymując w zasadzie dobre stosunki zarówno z kościołem katolickim, jak i innymi wyznaniami. My, Pierwsza Brygada... Umocnił kraj gospodarczo porządkując kwestie – Budowa tego pomnika wyzwoliła podatkowe i monetarne. Dobrze ukierunkował w ludziach mnóstwo wspaniałych odruchów kraj ku przyszłości, zarówno kodyfikacją zwycza- - mówi burmistrz Gołembiewski. Chociażby jowego prawa, jak zwłaszcza poprzez utworzenie włocławski przedsiębiorca Roman Bagdziń- uniwersytetu krakowskiego, co wpisało Pol- ski. Jego firma zrobiła fundamenty pomni- skę w krwioobieg nauki i kultury europejskiej. ka, ze względu na grząski grunt była to kosz- Nie można na tym miejscu wyliczać i do- towna, skomplikowana operacja. Nie wziął ceniać wszystkich jego dokonań. Pewnego za to ani złotówki, choć nigdy nie otrzymał uzupełnienia tego, co powiedziałem, dokonał od burmistrza żadnych zleceń. Wieloletnia ksiądz prałat – proboszcz we wstępie i powita- dyrektor włocławskiej biblioteki Janina Zie- niu, bo byłoby do powiedzenia o wiele więcej. lińska, z mężem Markiem wpłaciła ponad Kazimierz nie pozostawił legalnego męskiego 2 tysiące złotych. potomstwa, ale oddał Polskę w dobre ręce Do Gostynina zjechał aż Bydgoszczy węgierskich Andegawenów, co jej zapewniło Eugeniusz Orzechowski, p.o. dowódcy 1 Po- spokój, rozwój i złoty wiek Jagiellonów. morskiej Brygady Logistycznej im. Kazimie- Jest rzeczą ciekawą, że czasy Kazimierza rza Wielkiego. Szef podległego mu 11 bata- Wielkiego można porównać do tych, w których lionu ewakuacji sprzętu ppłk Jan Lipiński my dziś żyjemy. Mimo upływu 20 lat od odzy- i jego żołnierze dotarli tu z Czarnego (woj. skania niepodległości po zniewoleniu komu- Plutonowy Ireneusz Haczkowski zazwy- prowadzona była prawie w konspiracji. pomorskie). Cała jednostka jest od początku nistycznym, ciągle stoi przed nami potrzeba czaj wozi czołgi. Jego Królewską Wysokość Wiadomość o odsłonięciu popiersia członkiem, założonego z inicjatywy Kowala, przywracania porządku w wielu dziedzinach ma za pasażera już drugi raz. Majestat nie ujawniła jednak warszawska prasa. Do Ko- Stowarzyszenia Miast Kazimierzowskich życia: w gospodarce, polityce, kulturze. mógł się zabrać karetą. Tak bywa, gdy się wala zjechał sam generał gubernator Gie- w Polsce. Żołnierze z prywatnych kieszeni Przydałby się ktoś podobny do Kazimie- waży blisko 18 ton. orgij Skałon. Miejscowe władze otrzymały wpłacili na pomnik kilka tysięcy. rza Wielkiego, zdolny nie tylko do stworzenia – To jeden z najważniejszych dni w moim ostre reprymendy, za brak czujności. Wzbu- A przed ostatnimi świętami Bożego Na- wizji współczesnej Polski wolnej od wewnętrz- życiu- burmistrz Kowala Eugeniusz Gołem- rzenie wywołały tablice z patriotycznymi rodzenia zaprosili na spotkanie opłatkowe nych konfliktów, od poniżającej ludzką god- biewski nawet nie kryje wzruszenia. - Marzę napisami. Władze nakazały ich usunięcie. do Bydgoszczy burmistrza Gołembiewskie- ność walk partyjnych, ale także skutecznie o tym pomniku już chyba od 25 lat. I teraz je- Zagrożony relegowaniem z parafii pro- go. I zapowiedzieli: król Kazimierz pojedzie pomnażający dobro wspólne. Oczywiście ży- steśmy tak blisko, dosłownie na wyciągnięcie ręki. boszcz musiał ustąpić. do Kowala ich, wojskowym transportem. jemy w innych czasach, ale i dziś aktualne są Na podwórku przed domem gostyniń- Nie powiodła się też kolejna próba, w la- Koniec, kropka! słowa św. Jakuba apostoła, które słyszeliśmy skiego rzeźbiarza Tadeusza Biniewicza ze- tach sześćdziesiątych. Przyszły burmistrz Mnóstwo robi też wywodzący się z Ko- przed chwilą: Jeżeli żywicie w sercach wa- brała się chyba połowa miejskich urzędni- Eugeniusz Gołembiewski miał wtedy 7 lat. wala, znany krakowski aktor Jan Nowicki. szych gorzką zazdrość i skłonność do kłótni, ków z Kowala, radni i znani obywatele tego On sam spróbował w 1985 roku, gdy zo- kierownik nawet nie chce słuchać. skich kamieniołomach żądali aż 80 tysięcy. Jak każdy, kto wpłacił ponad tysiąc złotych to nie przechwalajcie się i nie przeciwstawiaj- miasta. W tłumie widać polowe mundury stał szefem kowalskiej rady. Ale partyjni – Nasi przedsiębiorcy mają więcej ser- będzie miał przy pomniku honorową ta- cie kłamstwem prawdzie. Św. Mateusz przy- podoficerów i pułkowników, strażackie bonzowie powiedzieli: Nie! Zamiast króla, pomina, że będąc dziećmi tego samego Ojca, ca. Ale ci są najlepsi, nie mogłem ryzykować Burmistrz wykupił polisę bliczkę. Ale to on promuje w całej Pol- uniformy, kombinezony robotników i cy- na rynku stanął kolejny w województwie który jest w niebie, powinniśmy się szanować uszkodzenia posągu - mówi burmistrz. Rów- Teraz do akcji przystępują strażacy z Ko- sce Kowal i króla Kazimierza. Dzięki jego wilne marynarki. Zaczyna się wielka opera- pomnik Wdzięczności. W ponad 20 lat póź- i wzajemnie sobie przebaczać. nie nerwowe chwile przeżywał tu półtora wala. Dariusz Marczewski, Piotr Pawłowski, koneksjom rok temu zainaugurowno na cja „Kazimierz”. niej, przed wyborami samorządowymi Jest się czego uczyć od władcy, który roku temu, gdy przed dom rzeźbiarza zaje- Zbigniew Zasada i inni mocują wokół posą- Wawelu obchody 700-lecia urodzin monar- w 2006 roku, Gołembiewski umieścił wśród przed siedmiuset laty rządził Polską i dlatego chała platforma z ważącym prawie 50 ton gu potężne, parciane szelki. Rękawy zakasał chy. Były delegacje miast kazimierzowskich, Do pięciu razy sztuka wśród głównych punktów programu swego dobrze się stało, że miasto Kowal i inne ośrod- blokiem granitu. Wysoki na 4,5 metra głaz też ich komendant straży, przedsiębiorca ale przede wszystkim setki mieszkańców Pierwszą próbę budowy pomnika kró- ugrupowania budowę pomnika Kazimierza ki związane z dziedzictwem króla Kazimierza wgniótł metalowe szambo, groziło już, że z Kowala Zdzisław Szadkowski. Podobnie Kowala. Dotarli tu własnymi autami, wyna- la Kazimierza Wielkiego w Kowalu, mieście Wielkiego. Wielkiego podejmują się przekazywania jego runie na dom. sam rzeźbiarz Tadeusz Biniewicz. Nie kryje jętymi autokarami, pociągami. Mszę kon- gdzie przyszedł na świat, podjęło jeszcze przesłania dziejowego Polakom XXI wieku, że Kierownik z firmy transportowej oświad- napięcia. To przecież jego dziecko, pracował celebrował sam biskup Tadeusz Pieronek. w połowie XIX warszawskie Towarzystwo Kierownik zaryzykował... podejmują bardzo ważną inicjatywę obywa- czył burmistrzowi, że nie będzie ryzykował: nad nim prawie rok. Potem złożono wieńce pod królewskim sar- Przyjaciół Nauk. Władze zaboru rosyjskiego Po blisko dwóch godzinach wokół dźwi- telską. Jest to ważne dlatego tym bardziej, że życia ludzi, sprzętu i odszkodowań. Wyładu- – Zastanawialiśmy się całymi dniami, jak kofagiem. storpedowały te plany. Podobnie było na gu dobiega końca montaż stablizatorów. To to przesłanie jest ciągle aktualne. je granit na pobliskim parkingu. Po zacię- przewieźć ten posąg, na leżąco, czy stojący. – Kiedy w Bydgoszczy powstawał po- Wspólnota Kościoła Krakowskiego, ale początku minionego stulecia, przed 600 jedna z najpotężniejszych maszyn w pół- tych sporach postanowiono odłożyć opera- Tu jest tyle delikatnych elementów, korona, mnik króla Kazimierza, mieszkańcy zebrali także – jestem przekonany – miasta Krakowa rocznicą królewskich urodzin. Skończyło nocnej Polsce, ma moc 130 ton. Należy do cję na drugi dzień, z Płocka zaś ściągnięto bardzo cienki miecz, wysunięta dłoń. Jeden tam około 100 tysięcy. My mamy już na kon- z wdzięcznością witają te inicjatywy i życzą się na popiersiu, które stanęło w kościele gdańskiej filii niemieckiego koncernu, czę- innego operatora. I jakoś się udało. nieostrożny ruch i cały ten trud obróci się w cie 140 tysięcy, a kolejne 50 obiecali dołożyć im sukcesu. Boga zaś prosimy, by tym poczy- parafialnym. Inicjatywa kowalskiego pro- sto pracuje dla płockiej „Petrochemii”. Bur- – Granit przyjechał tu aż z Hiszpanii - mówi niwecz - mówi burmistrz Gołembiewski. radni sejmiku - mówi z dumą Gołembiewski. naniom błogosławił. boszcza, powstańca styczniowego i zesłań- mistrz Gołembiewski jeszcze teraz próbuje Marek Pieńkowski, szef kowalskiej rady miasta. - Kilka godzin temu podpisał polisę ubezpie- Jego zdaniem wszystkie koszty nie powinny ca Stanisława Jackowskiego, a potem jego urwać coś z żądanej ceny 6,5 tysiąca, ale Wraz z transportem morskim kosztowało nas czeniową na 300 tysięcy. przekroczyć 200 tysięcy. Rachunek rzeźbia- Tadeusz Pieronek (Kraków) następcy, księdza Ignacego Zbirochowicza to tylko 32 tysiące. W Strzegomiu i innych pol- – Granit trochę przypomina szkło, z po-

20 iNFORMATOR iNFORMATOR 21 kowalski kowalski rza to zaledwie 50 tysięcy. Brutto! Za blisko radia, ostrzegając kierowców ciężarówek. tyczny Gostynin. Konwój momentami przy- rok pracy, w ostatnich miesiącach często Wcześniej kilka razy przejechali z konwojem spiesza do pięćdziesiątki. Za nami sznur po- LIST OTWARTY BURMISTRZA MIASTA W SPRAWIE BUDOWY POMNIKA KRÓLA od świtu do nocy. Kowalscy radni mówią wyznaczoną im trasą przez Gostynin. jazdów, ale sierż. Piotrak skutecznie blokuje KAZIMIERZA WIELKIEGO nawet, że powinno mu się dopłacić za tę, Pierwsza przeszkoda czeka na nich już próby wyprzedzania. świetną przecież robotę. Wcześniej uznani zaraz po wyjeździe. To mostek, kierowca Już przed Kowalem na drodze czekają artyści wymieniali kwoty idące w setki ty- ma między przęsłami zaledwie po 9 centy- dziesiątki mieszkańców. Uśmiechają się, Szanowni Państwo sięcy, ktoś zażądał nawet miliona. metrów luzu. Potem będzie coraz gorzej. W machają rękami, robią zdjęcia. A w samym Mieszkańcy i Przyjaciele Królewskiego Miasta Kowala! Gostyninie jest wiele napowietrznych kabli mieście wzdłuż ulic czeka szpaler mieszkań- Tadeusz! Teraz szykuj pomnik dla mnie! energetycznych. Ale najgroźniejsze są sy- ców. Część towarzyszy nam aż pod cokół. Dnia 30 kwietnia 1310 r. w mieście Kowalu na ziemi kujawskiej, inicjatywa z początku XX nie mogła się urzeczywistnić z powodu – Przykro, że odjeżdża, przyzwyczailiśmy gnalizacje świetlne nad ulicami, już mierzy- Skrzyknęli się też członkowie strażackiej księżna Jadwiga żona Władysława Łokietka powiła syna Kazimierza, sprzeciwu rosyjskich zaborców. Ryzykując represje ze strony Rosjan się już do naszego Kazimierza - nie kryje Ma- li, posąg przejedzie „na styk”. orkiestry. Bez uniformów, ale wszyscy wzięli którego urodzenie i kolebkę osądziłem za godne osobnej wzmianki. nasi przodkowie w 1910 roku ufundowali jedynie popiersie w kościele rianna Rosiak-Biniewicz, żona rzeźbiarza. Obaj burmistrzowie blisko miesiąc pla- ze sobą instrumenty. - napisał w swojej Kronice Polski Jan Długosz. Za 2 lata w całej Polsce ob- parafialnym, z racji jubileuszu 600-lecia urodzin Króla. Trzeci raz inicja- – Najpierw był goły kamień, potem powoli nowali przewóz pomnika przez Gostynin. Ustawianie pomnika trwa 1,5 godziny. Te- chodzony będzie jubileusz 700-lecia urodzin jedynego polskiego władcy, tywa budowy w Kowalu pomnika Kazimierza Wielkiego pojawiła się w wyłaniała się jego postać. Wstawało się rano, Konferowali z szefami tutejszej straży miej- raz ludzie ściskają się wiwatują, gra orkiestra. obdarzonego z racji Jego wiekopomnych zasług, przydomkiem: Wiel- latach 80-tych minionego wieku, ale wobec braku poparcia ze strony a on stał na podwórku, wracało i witał nas za ki. Ten jubileusz to dla naszej kowalskiej społeczności wielkie zobowią- ówczesnych władz także i ona spełzła na niczym. Przypominam te fak- furtką. Pomału zaczęłam go traktować jak do- zanie. Kazimierzowi Wielkiemu winni jesteśmy wdzięczność nie tylko ty po to, aby podkreślić, że realizacja tej idei to także spłata zobowią- mownika. Najpierw rugałam za te kupy gruzu za to, że „zastawszy Polskę drewnianą, zostawił ją murowaną”, ale też zań wobec tych naszych najlepszych przodków, którzy po odzyskaniu na podwórku, kurz w całym domu, kłopoty z tego powodu, że będąc na królewskim tronie pamiętał o swoim ro- przez Polskę niepodległości w 1918 roku pisali w odezwie do wszyst- z praniem. Ale dziś łezka mi się w oku kręci. dzinnym mieście nadając mu prawa miejskie, obdarzając mieszkańców kich Kowalan: „Dzieła Kazimierza Wielkiego są nieśmiertelnym po- O pomniku szybko stało się głośno Kowala okolicznymi lasami. Fundacji królewskiej zawdzięczamy także mnikiem Jego, ale naród polski musi pokazać, że umie czcić pamięć w całym Gostyninie. Przychodziły istne kościół parafialny, którego prezbiterialna część dotrwała do naszych wielkich mężów swoich. Naród polski musi uczcić pamięć i ko- pielgrzymki, ludzie przyglądali się pracy czasów. To za sprawą urodzin w Kowalu Kazimierza Wielkiego mówi- lebkę Kazimierza Wielkiego, a nastaje ku temu okazja, z której ko- rzeźbiarza, robili zdjęcia. Biniewicz czasem my o sobie z dumą iż jesteśmy mieszkańcami Królewskiego Miasta. Od rzystać trzeba.” Wdzięczna pamięć o Kazimierzu Wielkim to przecież się denerwował, tłumy przeszkadzały mu co najmniej kilku lat informujemy o zamiarach samorządu miasta do- zobowiązanie nie tylko dla mieszkańców Kowala. Stąd też zamierzamy w pracy. Raz zjawiła się nawet cała szkolna tyczących wzniesienia w Kowalu pomnika największego z naszych się zwrócić o poparcie i patronat do najważniejszych osób w państwie, wycieczka, dwie klasy z panią od historii. Rodaków - nie tylko po to, aby oddać mu cześć, ale przede wszystkim do władz miast, które Kazimierz założył. Mamy nadzieję, że ułatwi to Jakieś dwa tygodnie temu usłyszał dlatego, aby całej Polsce oznajmić, że to właśnie Kowal jest rodzinnym gromadzenie środków finansowych niezbędnych do realizacji tego dzwonek do drzwi. Otwiera i zdębiał. Przed miastem króla Kazimierza Wielkiego. W sprawie wzniesienia w Kowalu przedsięwzięcia, które chcemy sfinansować posiłkując się w możliwie nim stał aktor Jan Nowicki z żoną Małgorza- pomnika króla Kazimierza 1 października 2007 roku wypowiedziała się najmniejszym stopniu środkami budżetu Kowala. Do chwili obecnej - co tą Potocką. Nie krył podziwu dla twórcy. Na Rada Miasta, zlecając wykonanie uchwały Burmistrzowi. Mając to upo- pragnę podkreślić - nie zostały jeszcze wydatkowane środki miejskie na ten koniec powiedział: – Tadeusz! A teraz szykuj ważnienie, które od strony prawnej jest wystarczające, chcę niniejszym cel. Zbliża się jednak moment podjęcia wiążących decyzji. Trzeba wybrać pomnik dla mnie. pismem zachęcić do zabrania głosu na ten temat wszystkich, którzy projekt pomnika, podpisać umowę z jego wykonawcą i przystąpić do – Żal mi naszego Kazimierza – nie kryje tego pragną. Mam bowiem pełną świadomość, że ta sprawa ma duży zbiórki środków. Czasu na dyskusję jest coraz mniej. Stąd ten list. Odpowie- burmistrz Gostynina Włodzimierz Śniecikow- ładunek emocjonalny. Może warto w tym miejscu przypomnieć, że to dzi od wszystkich zainteresowanych powyższą sprawą - skierowanych do ski. Towarzyszy nam od rana, ale wcześniej już czwarta próba wzniesienia pomnika Kazimierza Wielkiego w Jego Urzędu Miasta - oczekiwać będę do połowy marca. Wtedy też - rozważając wiele razy odwiedzał pracownię. rodzinnym mieście. Pierwsza z nich zrodziła się w XIX wieku za sprawą wszystkie racje - podejmę wraz z Radą Miasta ostateczną decyzję, o której Burmistrz Gołębiewski od jesieni przy- Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie, ale podobnie jak druga bezzwłocznie Państwa powiadomię. jeżdża tu kilka razy w tygodniu, ostatnio Z wyrazami szacunku, – codziennie. Wykonał tysiące zdjęć doku- Eugeniusz Gołembiewski mentując powstawanie pomnika. Z rzeźbia- Burmistrz Kowala rzem oraz projektantem, młodym kowalskim

plastykiem Arturem Jeziorskim godzinami Kowal, luty 2008r. spierali się o wizję posągu. Zamiast pierwot- nej zbroi ubrano go w szatę, dołożono ciała, by nie różnił się od opisów mistrza Jana Długosza, proste włosy zastąpiono kędziorami.

Major się nie zakładał Posąg zawisł już na linach. Wcześniej ro- biono wysokie zakłady, ile zostało z 50- skiej, energetykami itd. Obie służby wzięły – Cały czas drżałem, żeby coś się nie stało. tonowej bryły? Mjr Piotr Rogalski, szef sek- na siebie eskortowanie konwoju, aż do Ko- To już naprawdę koniec! - mówi rzeźbiarz Ta- cji wychowawczej I Pomorskiej Brygady nie wala. Na pół godziny zablokowany zostanie deusz Biniewicz i ociera z czoła pot. kryje ulgi, że nie uległ pokusie. Wszyscy ty- częściowo ruch w mieście, przez niektóre powali powyżej 20 ton. Ale dźwigowa waga ulice król pojedzie pod prąd. wykazała, że pomnik ma niecałe 18 ton. Dariusz Knapik (Włocławek) – Już drugi raz mam za pasażera króla Ka- Korona przeszła o włos zimierza - mówi plut. Ireneusz Haczkowski Czy wszystko przewidziano? Plut. Hacz- z 11 batalionu w Czarnem. Na codzień wozi kowski pokonał już mostek, zbliża się do czołgi i wozy piechoty. Jakieś 60 ton każdy. pierwszego kabla. Zbigniew Zasada z ko- Ale trzy lata temu już przewoził królewski walskiej straży stoi na platformie. Podnosi pomnik do Bydgoszczy. Też na stojąco. Te- przewód specjalną tyczką. Teraz sygnaliza- raz będzie trudniej, bo to granit, nie brąz cja. Królewska korona przeszła dosłownie i nie ma tak szerokiej podstawy. o włos. Jednym z pilotów będzie sierż. Janusz Na ulice wyległy tłumy. Burmistrz Śnie- Piotrak. Już ponad 20 lat czuwa nad prze- cikowski czeka już na rynku, z łańcuchem na wozem tzw. ładunków ponadnormatyw- piersi. Burmistrz Gołembiewski przeprasza nych. Jego broń to syrena, sygnały świetlne, za kłopoty, prosi wszystkich na odsłonięcie w ostateczności megafon. Używa też cb- pomnika. Ludzie klaszczą. Żegnamy sympa-

22 iNFORMATOR iNFORMATORiNFORMATOR 2323 kowalski kowalskikowalski

senatora Jana Wyrowińskiego, biskupa włocławskiego Wiesław Me- szałek mówił tez o wsparciu dla Kowala ze strony samorządu woje- ringa wraz z kapłanami, obecne na uroczystości władze wyższych wódzkiego, do czego nawiązał kolejny gość - przewodniczący sejmiku uczelni naszego regionu, na czele z Uniwersytetem Kazimierza Krzysztof Sikora, który przypomniał decyzję sejmiku w sprawie ogłosze- Wielkiego w Bydgoszczy, prezydenta Włocławka, przedstawicieli nia bieżącego roku Rokiem Kazimierza Wielkiego i pogratulował „ pie- starostwa powiatowego oraz burmistrzów i wójtowi miast i gmin czołowicie urządzonego parku i wspaniałego pomnika”. Następnie pod będących członkami Stowarzyszenia Miast Króla Kazimierza Wiel- pomnik udał się ks. biskup Wiesław Mering wraz ks. proboszczem ObchodyObchody jubileuszujubileuszu kiego, którzy przyjechali do Kowala z województw: lubuskiego, Piotrem Głowackim, po to , aby przekazać na ręce burmistrza Go- łódzkiego, małopolskiego, mazowieckiego, podkarpackiego, ślą- łembiewskiego i przewodniczącego Marka Pieńkowskiego bardzo skiego, świętokrzyskiego, wielkopolskiego i kujawsko-pomorskie- cenny dar dla mieszkańców Kowala - prawo własności działek, na go. Zaszczytu odsłonięcia pomnika dostąpili: minister Jacek Sasin, których urządzono nowy park. W imieniu parlamentarzystów obec- 700.urodzin króla marszałek województwa Piotr Całbecki, przewodniczący sejmiku nych na uroczystości głos zabrała posłanka Domicela Kopaczewska, 700.urodzin króla Krzysztof Sikora, biskup Wiesław Mering, płk Tadeusz Orzechowski- która mówiła o tym, że sejm w przeddzień kazimierzowskiego ju- dowódca 1. Pomorskiej Brygady Logistycznej im. Króla Kazimierza bileusz przyjął uchwałę. Pierwsze zdanie tej uchwały brzmiało na- Wielkiego, przewodniczący komitetu budowy pomnika Eugeniusz stępująco: król Kazimierz Wielki urodził się w Kowalu na Kujawach”. Kazimierza Gołembiewski, przewodniczący Rady Miejskiej - Marek Pieńkowski Przypomniała, jak burmistrz Gołembiewski zjednoczył i zdetermi- oraz wykonawca pomnika Tadeusz Biniewicz i jego projektant Artur nował parlamentarzystów naszego regionu w walce właśnie o ten Jeziorski. Po ceremonii odsłonięcia pomnika kompania trzykrotnie zapis i o to, by sejm Polski uczcił pamięć wielkiego króla. Następnie oddała salwę honorową, a następnie hymn Kowala zaśpiewała ar- pod pomnikiem króla wieńce złożyli: minister Jacek Sasin, a po nim Wielkiego tystka Opery Nowa w Bydgoszczy- Joanna Lukaszewicz- Tkaczuk- w kolejności: marszałek Całbecki wraz z przewodniczącym sejmiku rodowita kowalanka. Potem głos zabrał Jacek Sasin, który przypo- Krzysztofem Sikorą i grupą radnych wojewódzkich, delegacja Sto- mniał, że prezydent Kaczyński chciał być na uroczystościach warzyszenia Miast króla Kazimierza Wielkiego. W imieniu rodzin- w Kowalu, które objął swoim honorowym patronatem. Prezydencki nego miasta wieniec złożyli: burmistrz, przewodniczący rady oraz Kowal 30 kwietnia 2010 minister powiedział też, że „ś. p. prezydent jest obecny w Kowalu du- niżej podpisany. Ostatnim punktem uroczystości oficjalnych było chem i jest szczęśliwy, że tak wspaniale świętujemy tak ważną rocznicę. wręczenie pamiątkowych medali osobom i instytucjom najbardziej I jest szczęśliwy z tego, że Polska się zmienia, że Polska się modernizuje, zasłużonym dla jubileuszu 700. urodzin króla Kazimierza Wielkiego że ta modernizacja odbywa się nie tylko na polu ogólnokrajowym, ale przyznane przez władze Kowala. Medale te wręczone zostały: min. możemy ją obserwować również tutaj, gdzie w miejscu pola pojawił Jackowi Sasinowi, ks. biskupowi Wiesławowi Meringowi, marszałko- się park, pojawił się pomnik, gdzie nasze małe ojczyzny przeżywają wi Piotrowi Całbeckiemu, przewodniczącemu sejmiku Krzysztofowi swój rozkwit. I myślę, że jest dumny z tych wszystkich państwa, którzy Sikorze, płk. Eugeniuszowi Orzechowskiemu, kierownikowi projek- doprowadziliście tę inicjatywę do końca”. Następnie minister Sasin na tu „Kazimierz 2010” Zdzisławowi J. Zasadzie, projektantowi pomni- Dzień 30 kwietnia 2010 r. zapewne po- jarmark historyczny,którego organizacji pod- i ocalić we wdzięcznej pamięci wszystkie te ręce burmistrza Eugeniusza Gołembiewskiego i przewodniczącego ka Arturowi Jeziorskiemu, rzeźbiarzowi Tadeuszowi Biniewiczowi, zostanie na długo w pamięci mieszkańców jął się Wojewódzki Ośrodek Kultury ,,Stara sukcesy Kazimierza Wielkiego, które są nie- Rady Miasta Marka Pieńkowskiego przekazał ufundowaną przez włocławskiemu przedsiębiorcy Romanowi Bagdzińskiemu oraz Kowala oraz licznych gości, którzy przybyli Ochronka” z Bydgoszczy. W rozstawionych wątpliwe, czy chce się skupić tylko na tym, Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego dla Miasta Kowala, replikę re- Wojewódzkiemu Funduszowi Ochrony Środowiska w Toruniu. tego dnia do naszego miasta. Przy wyjątko- na ulicy i przy dworcu kramach oferowano co było dowodem jego ludzkiej słabości. My galiów króla Kazimierza Wielkiego: pozłacane jabłko, berło i koronę. Na zakończenie wystawione zostało bardzo interesujące wido- wej w czasie tegorocznej deszczowej wio- wyroby ze skóry,gliny, bursztynu i tkanin. dzisiaj chcemy dziękować Bogu za jego wizję Kolejny mówca- marszałek województwa Piotr Całbecki, podkreśla- wisko multimedialne ,,Kazimierz Wielki – kantata średniowieczna sny bardzo ciepłej i słonecznej pogodzie Można było zobaczyć pracę kowala, garn- państwa, za jego umocnienie naszej Ojczy- jąc rangę uroczystości, mówił: „o determinacji współczesnych miesz- w 700. rocznicę królewskich urodzin” w wykonaniu artystów: Do- miały miejsce centralne, ogólnopolskie carza, tkacza, piwowara, mincerza i innych zny. (…) Dziękujemy Bogu za to, że dał nam kańców Kowala oraz pana burmistrza osobiście. Chcę mu na wstępie miniki Figurskiej, Lucyny Malec, Katarzyny Zielińskiej, Anny Soko- uroczystości 700. urodzin króla Kazimierza przedstawicieli średniowiecznego rzemiosła. władcę, który Polskę umocnił, który nadał jej tej wypowiedzi serdecznie pogratulować i podziękować. Dzieło wień- łowskiej, Natalii Sikory, Stanisława Górki, Romana Kołakowskiego, Wielkiego. Ich organizatorem był Urząd W Parku Miejskim rozlokowała się wioska ry- takie perspektywy i taki rozmach, że wkrótce czy korona i tutaj to powiedzenie jest autentyczne”. Mówił też, że: Pawła Lipnickiego, Michała Chorosińskiego oraz Jana Nowickiego. Marszałkowski w Toruniu oraz Urząd Miejski w cerska, skupiająca kilka grup wojowników. zaczęły się te wieki XV, XVI, które były naj- „z dumą obserwujemy, jak zmienia się dziś królewski Kowal, że coraz W widowisku wystąpił także Zespół Muzyki Dawnej ,,Dekameron” Kowalu. O godzinie 12.00 przed budynkiem Dali oni pokaz walk i potyczek rycerskich. piękniejszymi w naszej polskiej historii.” Po więcej osób wybiera to miasto jako miejsce, w którym chce się żyć, i chór parafialny z Kowala ,,Canticum”. Urzędu Miejskiego burmistrz Eugeniusz Odbywały się one na placu przed dworcem zakończeniu mszy wszyscy udali się na w którym dba się pieczołowicie o tradycję, o poczucie wspólnoty”. Mar- Uroczystość zakończył efektowny pokaz sztucznych ogni. Gołembiewski wraz z przewodniczącym a także na mostku w parku. Była też możli- oficjalne uroczystości otwarcia parku- Ka Imprezę prowadzili Jadwiga Śpibida i Zdzisław J. Zasada. Rady Miasta Markiem Pieńkowskim,wrę- wość nabycia pamiątkowej monety – 700 zimierza Wielkiego i odsłonięcia pomnika czyli „klucze do bram miasta” Kazimierzowi KAZIMIERZÓW – wydanej z okazji jubileuszu króla. Przeprowadzono je zgodnie z cere- Wielkiemu, po czym wspólnie poprowadzili przez Stowarzyszenie Miast Króla Kazimie- moniałem wojskowym, stąd też zaszczytu Jerzy Giergielewicz korowód historyczny, który przeszedł ulica- rza Wielkiego. W stoisku Poczty Polskiej wciągnięcia na maszt flagi narodowej do- (Włocławek) mi Piwną, Szkolną, Mickiewicza, przez Plac kolekcjonerzy mogli otrzymać pamiątkowy stąpili żołnierze kompanii honorowej Rejtana i część ul. Kazimierza Wielkiego. W po- stempel z okazji rocznicy urodzin króla 1. Pomorskiej Brygady Logistycznej im. stać króla bardzo udanie wcielił się Paweł w Kowalu i nabyć zestaw pocztówek pięknie Króla Kazimierza Wielkiego, a hymn Pol- Gąsiorowski mieszkaniec Sierpca. W barw- zaprojektowanych przez kowalankę Annę ski odegrała orkiestra wojskowa garnizonu nym korowodzie w strojach historycznych Łabędzką-Marcinkowską. Toruń. maszerowały dzieci i młodzież kowalskich Na boisku Zespołu Szkół im. Kazimierza Zaraz potem zaproszonych gości po- szkół i kowalskiego przedszkola. Szli także Wielkiego można było zobaczyć wozy stra- witał burmistrz Gołembiewski, zwracając członkowie Bractwa Kurkowego z Włocław- żackie i pojazdy wojskowe 1 Pomorskiej Bry- się najpierw ze słowami wdzięczności do ka, kowalskie mażoretki oraz grupy rycer- gady Logistycznej w Bydgoszczy. mieszkańców i przyjaciół Kowala za ich skie przybyłe do Kowala z innych miast. Na estradzie przed dworcem koncerto- ofiarność i hojne wspieranie budowy po- Przed budynkiem dworca autobusowego, wała orkiestra MOSP w Kowalu oraz Zespół mnika. Następnie powitał m. in. :Zastępcę którego fasada imitowała wnętrze średnio- Muzyki Dawnej ,,Dekameron”. Szefa Kancelarii Prezydenta RP ministra wiecznej komnaty, młodzież odegrała scen- O godz. 18.00 biskup włocławski Wiesław Jacka Sasina,Marszałka Województwa Ku- kę historyczną, autorstwa naszej poetki Mering odprawił uroczystą Mszę świętą w jawsko – Pomorskiego Piotr Całbeckiego, Marzenny Lewandowskiej, o przybyciu do intencji króla, w kościele p w. św. Urszu- Przewodniczącego Sejmiku Wojewódz- Kowala króla Kazimierza Wielkiego, już jako li. W swojej homilii poświęconej w głównej twa Kujawsko – Pomorskiego- Krzysztofa Marzenna Lewandowska trzydziestoletniego władcy, odwiedzające- mierze królowi powiedział m. in. : „Kiedy Sikorę wraz z radnymi, posłów: Domice- i młodzi aktorzy z kowalskich go miejsce swego urodzenia. myślimy o jego życiu, możemy patrzeć różnie. lę Kopaczewską, Tomasza Lenca, Marka szkół występujących w przedstawieniu Dużym zainteresowaniem cieszył się (…) Zależy, jak chce się patrzeć. Czy dostrzec Wojtkowskiego, Łukasza Zbonikowskiego, „Kazimierz Wielki w Kowalu”

2424 iNFORMATORiNFORMATOR iNFORMATORiNFORMATOR 2525 kowalskikowalski kowalski kowalski armark Ka J zimierzowski 2010

26 iNFORMATOR iNFORMATOR 27 kowalski kowalski Msza Św., otwarcie parku i odsłonięcie pomnika króla Kazimierza Wielkiego

28 iNFORMATOR iNFORMATOR 29 kowalski kowalski 30 iNFORMATOR iNFORMATOR 31 kowalski kowalski 32 iNFORMATOR iNFORMATORiNFORMATOR 3333 kowalski kowalski kowalski 34 iNFORMATOR iNFORMATOR 35 kowalski kowalski W kwietniu 2008 r. w Kowalu na Kujawach, gdzie 30 IV 1310 r. uro- dził się król Kazimierz Wielki, przedstawiciele 18 miast: Czchów, Inowłódz, Kowal, Kruszwica, Lelów, Łęczyca, Niepołomice, Nowy Korczyn, Opoczno, Przemyśl, Pyzdry, Sandomierz, Sanok Skawina, Szydłów, Wąwolnica, Wie- liczka i Wyszogród - do powstania lub rozwoju których przyczynił się ostat- ni Piast na tronie polskim, założyli ogólnopolskie Stowarzyszenie Miast Króla Kazimierza Wielkiego. Decyzją Sądu Rejonowego w Toruniu zostało ono wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego, uzyskując tym samym pra- wo do realizacji postanowień przyjętego statutu oraz programu działania. Działalność Stowarzyszenia jest inicjatywą skierowaną w pierwszym rzędzie do tych samorządów, które dumne ze swych Kazimierzowskich koneksji, kultywują pamięć o Nim nie tylko w swoim lokalnym środowisku. Stąd też, przy całej otwartości na nowe pomysły i idee, uznano, że głównymi celami Stowarzyszenia winny być: Popularyzacja dorobku króla Kazimierza III Wielkiego, a zarazem ogól- nopolska promocja Miast Kazimierzowskich, m.in. poprzez ich aktywne włączenie się w przygotowanie i godne uczczenie przypadającego w 2010 r. jubileuszu 700-lecia urodzin Króla. Przy pomniku Adama Mickiewicza w Krakowie

Uczestnicy zebrania inauguracyjnego Stowarzyszenia w parku Członkowie Stowarzyszenia przy pomniku Kazimierza Wielkiego im. L. Stankiewicza w Kowalu w Kowalu w dn. 30 IV 2010 r.

36 iNFORMATORiNFORMATOR iNFORMATORiNFORMATOR 3737 kowalski kowalski kowalskikowalski Pod Wawelem Nawiązywanie partnerskiej współpracy ściach na terenie Polski na łamach perio- uszowych obchodów urodzin Kazimierza pomiędzy miastami stowarzyszonymi, w celu dyku Zapiski Kazimierzowskie oraz w innych Wielkiego w katedrze na Wawelu, stworzenia sieci Miast Kazimierzowskich, wydawnictwach. • odbycie, w różnych miastach Kazi- a w dłuższej perspektywie szlaków turystycz- mierzowskich, zebrań oraz narad członków nych, który będzie je łączył. Z zebranych dotąd przez Stowarzysze- Stowarzyszenia, które spopularyzowały Koordynacja działań oraz wymiana do- nie informacji wynika, że do dziś istnieje statutowe działania Stowarzyszenia w skali świadczeń i informacji między miastami ponad 140 miast i miejscowości, które ogólnopolskiej, Idea budowy pomnika Kazimierza Wielkie- lickim” ukazało się sprawozdanie z wizytacji członkowskimi w celu upowszechnienia przyznają publicznie, że zawdzięczają kró- • wykonanie licznych projektów związa- go w Kowalu sięga lat 70. XIX w. biskupiej, a w nim sugestia, że: ,,Zdałoby wspólnych tradycji historycznych, kultural- lowi Kazimierzowi Wielkiemu najrozmaitsze nych z popularyzacją Stowarzyszenia w po- Właśnie wówczas, w czasie remontu się postawić jaką kapliczkę, lub kamień na nych i gospodarczych. dobrodziejstwa. Ponadto Jego imię nosi staci wydawnictw, kalendarzy, monet oraz grobowca króla w Katedrze Wawelskiej, miejscu, gdzie urodził się Kazimierz Wielki.” Wspieranie działań popularyzujących obecnie co najmniej kilkadziesiąt różnych strony www, współorganizację z Kancelarią natrafiono na szczątki monarchy. - Wia Inicjatywę podjął proboszcz kowalski ks. dorobek polskich rodów królewskich z okre- instytucji, a przede wszystkim placówek Prezydenta RP spotkania włodarzy miast domość ta rozeszła się szybko po zie- Stanisław Jackowski, były powstaniec stycz- su średniowiecza, ze szczególnym uwzględ- oświatowych, szczepów i drużyn harcer- Kazimierzowskich oraz dziennikarzy lokal- miach polskich, będących wówczas niowy i zesłaniec. Postanowiono wybudo- nieniem czasów panowania króla Kazimie- skich, co dowodzi, iż król Kazimierz zajmuje nych publikatorów z Lechem Kaczyńskim pod zaborami. Odżyła legenda wać w Kowalu Dom Ludowy im. Kazimierza rza III Wielkiego, między innymi poprzez bardzo ważne miejsce w świadomości spo- – prezydentem RP w jego siedzibie, o ,,Królu Chłopów‘’. W Bochni, Wielkiego oraz wznieść kamienny posąg organizowanie ogólnopolskich konkursów łeczeństwa polskiego. • wspomaganie wszelkiego rodzaju ini- która znajdowała się wtedy w za- króla. Miano nadzieję, że uda się to zreali- wiedzy i turniejów dla dzieci i młodzieży. Stowarzyszenie działając na rzecz po- cjatyw członków Stowarzyszenia przy orga- borze austriackim, z inicjaty- zować do 1910 r., a więc na rocznicę 600. Inicjowanie współpracy instytucji, orga- pularyzacji oraz upamiętnienia dorobku ko- nizacji: konferencji naukowych, sympozjów, wy Jana Matejki odsłonięto urodzin monarchy. Ksiądz Jackowski podjął nizacji i innych podmiotów, w tym zwłasz- walskiego Rodaka oraz dobrodzieja innych konkursów, imprez oraz innych przedsię- pierwszy pomnik Kazimierza się także napisania pracy O życiu i czynach cza szkół, mających za swojego patrona polskich i zagranicznych grodów zrealizo- wzięć związanych z ideą Kazimierzowską, Wielkiego. Było to możli- króla Kazimierza Wielkiego w Polsce (wydana króla Kazimierza III Wielkiego. wało już szereg przedsięwzięć. Do najistot- • uczestnictwo członków władz Zarządu we, bo Polacy w zaborze została w 1910 r.). Zlecił także wykonanie Dokumentowanie i upowszechnianie niejszych zaliczyć należy: i Rady Stowarzyszenia w jubileuszowych austriackim korzystali ze pomnika Franciszkowi Gontarskiemu, rzeź- informacji dotyczących osoby Króla, jego • organizację wyjazdu do Krakowa licz- uroczystościach związanych z Kazimierzem znacznych swobód naro- biarzowi z Włocławka. czasów oraz pielęgnowania tradycji Ka- nej grupy mieszkańców Kowala oraz człon- Wielkim. dowych w ramach autono- W połowie 1909 r. gotowy już był gip- zimierzowskich w miastach i miejscowo- ków Stowarzyszenia na inaugurację jubile- mii. Ze źródeł wiadomo, że sowy model monumentu. Przedstawiał Mamy nadzieję, że działalność Stowa- z propozycją wystawienia on króla w postawie stojącej, okrytego rzyszenia Miast Króla Kazimierza Wielkiego, pomnika króla w Kowalu, płaszczem gronostajowym, trzymającego w tym zwłaszcza przedsięwzięcia związa- a więc w miejscu jego uro- w prawej ręce berło, a w lewej- jabłko. Na ne z jubileuszem 700-lecia Jego narodzin, dzenia, wystąpiło warszaw- płaszczu, spiętym klamrami, umieszczone będą dobrze służyć rozpropagowaniu po- skie środowisko naukowe. były płaskorzeźby herbów ówczesnych wo- dejmowanych przez nas przedsięwzięć w skali Niestety, inicjatywa ta spo- jewództw. Pomnik miał być wykuty w pia- ogólnopolskiej, łącząc wszystkie środowi- tkała się z wrogą reakcją skowcu i ustawiony obok kościoła. ska i miasta związane z tradycją Kazimie- władz carskich. Było to bo- Rozpoczęto zbieranie funduszy. Jednak rzowską, co przyczyni się w szczególności wiem krótko po stłumieniu bardzo szybko pojawiły się nieprzewidziane do integracji społeczności lokalnych, do powstania styczniowego. przeszkody. Władze rosyjskie bowiem opa- budowy ich tożsamości wokół najlepszych Władze rosyjskie właśnie nowawszy sytuację w państwie, ponownie tradycji historycznych. przystąpiły do rusyfikacji zaostrzyły antypolski kurs i wiadomym było, i unifikacji z Rosją znajdu- że nie będzie zgody na postawienie pomnika Zdzisław J. Zasada (Włocławek) jących się pod ich zaborem oraz na budowę Domu Ludowego i dlatego HISTORIA ziem polskich i dlatego zdecydowano się jedynie na ufundowanie były przeciwne kultywo- popiersia króla w kościele parafialnym. waniu pamięci o dawnym W związku z tym, że ks. Stanisław Jackow- Państwie Polskim. ski został przeniesiony do parafii w Sulejowie, BUDOWY jego dzieło kontynuował ks. Ignacy Zbirocho- Szansa na realizację wicz. Gotową rzeźbę przywieziono do kościoła Święto Kazimierzowskiego Zamku w Przemyślu tych planów pojawiła się pomnika w roku 1905. Imperium nocą, w tajemnicy przed władzami rosyjskimi. Rosyjskie stało się wtedy Jej uroczyste odsłonięcie nastąpiło 30 IV 1910 r. terenem krwawych wyda- Popiersie Kazimierza Wielkiego, wzorowane Zarząd Stowarzyszenia w Łęczycy rzeń, określanych mianem na portrecie Jana Matejki, wykonane zosta- króla ,,rewolucji 1905 r.” Car Mi- ło z piaskowca. Król trzyma w prawej ręce kołaj II zmuszony został piękne złocone berło, lewą opiera na księdze do wprowadzenia bar- statutów. Po obu stronach popiersia znajdują Kazimierza dziej demokratycznych się tablice. Na tablicy z lewej strony z herbem metod rządzenia pań- Kowala znajduje się napis : stwem i przy okazji do Kazimierzowi III Wielkiego złagodzenia antypol- Królowi Polskiemu skiej polityki. I właśnie dla sławnych dzieł Wielkim, wówczas - 30 IX 1905 r. dla miłości ludu Królem Chłopków i innych form uczczenia przybył do Kowala z wi- nazwanemu, zytą duszpasterską bi- w sześćsetną rocznicę Jego pamięci w Kowalu skup kujawsko – kaliski urodzin w Kowalu Stanisław Zdzitowiecki, w świetnej przeszłości w trakcie której mówił otuchę na przyszłość biorący do kowalan o potrzebie upamiętnienia miejsca Parafianie Kowalscy urodzenia króla. 1310 – 30 kwietnia – 1910 W ,,Przeglądzie Kato-

Spotkanie w Kruszwicy Władze Stowarzyszenia w Bydgoszczy 38 iNFORMATOR iNFORMATOR 39 kowalski kowalski Na prawej tablicy z orłem kazimierzow- 22 VII 1961 r. w ścianę łośników Kowala i Okolic dodało do swojej skim widnieje napis : remizy strażackiej nazwy imię Kazimierza Wielkiego. Jego imię Polskę zastał drewnianą, od ul. Zamkowej nosi również jedna z głównych ulic miasta, murowaną zostawił, wmurowano jedy- biegnąca od Placu Rejtana w stronę Włocławka. świątynie i klasztory nie tablicę o treści: Przez pierwszą dekadę istnienia III Rzeczypo- ku czci Bożej wznosił , „W dniu 30 kwiet- spolitej w mieście borykającym się z gospodar- Statutem Wiślickim nia 1310 r. urodził czymi i społecznymi problemami, wynikającymi prawo polskie ugruntował, się w Kowalu Kazi- z transformacji ustrojowej nikt oficjalnie nie Akademię Krakowską mierz Wielki”. występował z inicjatywą budowy królew- ku chwale Narodu założył, Pod koniec lat skiego pomnika. Nie oznacza to jednak, że Ruś Czerwoną 80. XX w. w sali wi- o tym nie myślano, tym bardziej, że rocznica do Polski przyłączył, dowiskowej remizy 700. urodzin króla zbliżała się bardzo szyb- wiarę katolicką strażackiej (w sali ko. Problemem było znalezienie odpowied- na Rusi utwierdzał. po dawnym kinie niego miejsca pod przyszły monument. Władzom miasta najbardziej oczywista Wiadomość o odsłonięciu popier- „Kazimierz”) została wmurowana kolej- wydawała się wtedy lokalizacja na Placu sia w Kowalu szybko przedostała się do na tablica z orłem Rejtana, możliwa jednak do realizacji tylko prasy centralnej, która wyeksponowała kazimierzowskim po przeniesieniu pomnika wdzięczności głównie napisy znajdujące się na tablicach. i napisem „30 - 4 - np. do kwatery żołnierskiej na cmentarzu. Reakcja władz rosyjskich w Petersburgu była 1310 R. w Kowalu Była na to pisemna zgoda wojewódzkich zdecydowana i gniewna. Po przeprowadze- urodził się Kazimierz władz administracyjnych oraz akceptacja niu inspekcji przez Generała Gubernatora Wielki”. Wykonaw- ówczesnego prezesa kombatantów w Ko- zażądano usunięcia tablic, gdyż „są na nich cą i inicjatorem walu Feliksa Głuszkowskiego. Koncepcja ta napisy treści politycznie tendencyjnej, mają- umieszczenia ta- spotkała się jednak ze sprzeciwem części ce na celu podsycanie w parafianach dążeń blicy był kronikarz środowisk kombatanckich i z tego powo- separatystycznych ideałów polskich”. Cho- naszej OSP, a także du burmistrz odstąpił od jej realizacji, nie dziło głównie o zwrot „w świetnej przeszłości wielki miłośnik hi- chcąc wywoływać przy okazji przygotowań otuchę na przyszłość biorący Parafianie Ko- storii Kowala Józef do budowy pomnika Kazimierza Wielkiego walscy” oraz fragment napisu o przyłączeniu niepotrzebnego konfliktu. Zaraz potem Rusi do Polski i krzewieniu tam wiary katolic- Projekt Domu Ludowego z roku 1920 Zimecki. Inicjatywa z inicjatywy niestrudzonego propagatora kiej. Tablice początkowo zamalowano farbą, budowy pomnika Kazimierza Wielkiego w budowy w Kowalu królewskiego pomnika zostały pod przymusem usunięte w sierpniu Kowalu pojawiła się ponownie po 1985r. historyczny Miasta Kowala na Kujawach na – Jana Pawlaka prowadzone były nieoficjal- 1910 r. Wróciły na swoje miejsce w 1915 r., po Związane to było z obchodami 800-lecia rok 1920. Dochód ze sprzedaży tych wy- ne rozmowy z ówczesnym proboszczem opuszczeniu ziem polskich przez wojska istnienia Kowala. Miasto często odwiedzał dawnictw przeznaczył na budowę Domu ks. prałatem Henrykiem Ambroziakiem na rosyjskie w czasie I wojny światowej. wówczas mieszkający w Komorowie k. Ludowego. Choć zbiórka funduszy trwała temat ewentualnej lokalizacji pomnika na W roku 1920, a więc już w niepodległej Warszawy kowalanin Jan Pawlak. Był on ponad 10 lat, nie udało się niestety zebrać zieleńcu przed kościołem od jego południo- Polsce, podjęto ponownie próbę budowy zadeklarowanym zwolennikiem budowy odpowiedniej ilości pieniędzy, aby zreali- wej strony. Rozmowy te nie przyniosły jed- Domu Ludowego im. Kazimierza Wielkie- pomnika króla w jego rodzinnym mieście. zować całość projektu. Dopiero kiedy pro- nak pozytywnego rezultatu. Ksiądz prałat go. Miał on powstać na placu po dawnym W tym celu przekazał ówczesnemu prze- boszczem w Kowalu został ks. kanonik Józef Ambroziak przychylił się natomiast do kon- zamku starościńskim (obecnie teren remizy wodniczącemu Rady Miasta i Gminy Kowal Mańkiewicz, mający doświadczenie w realiza- cepcji lokalizacji pomnika na łące parafial- Miejskiej OSP). Projekt zakładał, że będzie to Eugeniuszowi Gołembiewskiemu wykona- cji tego typu inwestycji, we wrześniu 1932 r. nej, znajdującej się naprzeciw kościoła - po okazały budynek o ozdobnej architekturze, ny z jego inicjatywy gipsowy model po- pod jego kierunkiem rozpoczęto budowę, ale jego wschodniej stronie. W czasie prac nad z dużą salą widowiskową i bogatym zaple- mnika, autorstwa artysty plastyka Marka tylko sali strażackiej. Uroczyste jej poświęcenie opracowaniem nowego planu zagospoda- czem. Wolskiego, z nadzieją że dojdzie do jego nastąpiło 23 VIII 1936 r., a ostateczne zakoń- rowania przestrzennego tej części miasta, Głównym orędownikiem tego zamie- realizacji. Model przedstawiał króla w koro- czenie budowy- w 1938 r. W czasie okupacji który został uchwalony w 2002 r., wskazano rzenia był kowalski rodak, paulin o. Alfons nie, w postawie stojącej, z mieczem u boku, niemieckiej, kiedy kościół był zamknięty, zagi- w nim m.in. tereny zielone, które zgodnie Jędrzejewski, pełniący w latach 1919 – 1920 okrytego szatą. Budowę pomnika króla po- nęło w nieznanych okolicznościach oryginalne z ustaleniami poczynionymi przez księdza funkcję wikarego w naszej parafii. Z jego ini- pierało Prezydium Rady MiG na czele z Eu- berło z popiersia Kazimierza Wielkiego. Obecne proboszcza i burmistrza miały być przezna- cjatywy powołano Komitet Budowy Domu geniuszem Gołembiewskim, Towarzystwo zaś, odbiegające od pierwowzoru, ufundował czone nie tylko pod pomnik, ale także pod Ludowego imienia Kazimierza Wielkiego Miłośników Kowala oraz Komitet Osiedlowy w 1960 r. ks. Stanisław Anzorge. nowy park. Ustalenia te zaakceptował nowy w składzie: Mieszkańców. Zamiast budowy pomnika Po II wojnie światowej przez kilkana- proboszcz parafii kowalskiej ks. kan. Piotr Prezes : Jan Jędrzejewski Kazimierza Wielkiego, na wniosek środo- ście lat nikt nie występował z propozycją Głowacki, w rezultacie czego 27 X 2003r. Wiceprezes: Władysław Woźniak wisk kombatanckich, władze PZPR poparły budowy pomnika króla Kazimierza Wielkie- podpisano porozumienie w tej sprawie Sekretarz: Jan Woźniak budowę pomnika wdzięczności dla ofiar go. Pomysł taki pojawił się znowu w 1961 r. między władzami miasta a parafią. Po jego Skarbnik: Antoni Mizerski i bohaterów II wojny światowej, który 9 V 1987 r. Z rocznym opóźnieniem odbywały się wów- zatwierdzeniu przez Kurię Diecezjalną we Członkowie: Seweryn Wyrzykowski, stanął na Placu Rejtana. czas w Kowalu uroczystości 650. rocznicy uro- Włocławku i Radę Miasta Kowala 27 II 2004 I. Hofman, Ignacy Żychowicz W tamtym okresie, zmagając się z poli- dzin Kazimierza Wielkiego. r. został podpisany akt notarialny, w którym Stanisław Jałoszyński, Gustaw Opic, tyczną niechęcią z niemałym trudem, udało W dniu 18 czerwca ulicami miasta prze- stwierdza się m. in.: „Ksiądz proboszcz Piotr Ignacy Markowicz się doprowadzić do tego, że 19 IX 1985 r. ówcze- szedł korowód historyczny. Z tej okazji ów- Stanisław Głowacki w imieniu Parafii Rzym- O. Alfons Jędrzejewski, kapelan W.P. snemu Hufcowi ZHP w Kowalu nadano imię sko – Katolickiej pod wezwaniem Świętej Ur- czesny szef administracji miejskiej - Prze- Kazimierza Wielkiego. Blisko dziesięć lat po- wodniczący Miejskiej Rady Narodowej szuli w Kowalu oświadcza, że oddaje Gminie Wydano odezwę do mieszkańców Ko- tem 14 X 1994 r , a więc już w wolnej Polsce, w Kowalu Henryk Rybski udzielił wywiadu Miasta Kowal w bezpłatne użytkowanie na wala, której treść przypominamy w tym In- w 20. rocznicę istnienia w Kowalu Szkoły popularnej bydgoskiej popołudniówce okres dwudziestu pięciu lat działki numer formatorze i rozpoczęto zbiórkę funduszy. Rolniczej nadano jej imię Kazimierza Wiel- Dziennikowi Wieczornemu. Powiedział w nim, 705/3, 705/4 (…) z przeznaczeniem na urzą- Najpierw zakupiono plac po byłym zamku, kiego, jako drugiej po Szkole Podstawowej że ,,władze Kowala poważnie zastanawiają dzenie zieleni, parkingu, lokalizację pomnika a o. Alfons Jędrzejewski opracował i wydał placówce oświatowej w naszym mieście, się nad wybudowaniem ze składek miejsco- króla Kazimierza Wielkiego, a Eugeniusz Go- Historię Miasta Kowala oraz Kalendarz która także ma za patrona ostatniego z rodu łembiewski w imieniu Gminy Miasta Kowal na wego społeczeństwa pomnika Kazimierza Piastów. W 2001 r. również Towarzystwo Mi- Wielkiego’’. Skończyło się tylko na tym, że

40 iNFORMATOR iNFORMATOR 41 kowalski kowalski powyższe wyraża zgodę”. W akcie tym zapisano również, że „§1.Wyrazić zgodę na wzniesienie po- oczekiwał zapłaty 300 - 400 tys. zł. okres bezpłatnego użytkowania działek będzie przedłużany, mnika Króla Kazimierza Wielkiego. Na początku 2008r. Honorowy Oby- o ile miasto wykorzysta je na w/ w cele. W kwietniu 2010r., §2.Wskazać jako miejsce lokalizacji po- watel Miasta Kowala dr Zdzisław J. Zasada na kilka dni przed 700. rocznicą urodzin Kazimierza Wielkie- mnika ulicę Kołłątaja, działkę oznaczoną - późniejszy kierownik projektu „ Kazimierz go, podpisany został akt notarialny pomiędzy proboszczem numerem geodezyjnym nr 705/3”. 2010” - przedstawił władzom miasta Ko- Parafii św. Urszuli ks. dr. Piotrem Głowackim a Burmistrzem Wykonanie uchwały powierzono Bur- wala koncepcję powołania stowarzyszenia Kowala, na mocy którego prawo użytkowania w/ w działek mistrzowi, który postanowił wystąpić w tej miast kazimierzowskich, które miałoby za jako dar Parafii zostało przekształcone w prawo własności sprawie z listem otwartym do wszystkich zadanie propagować dorobek Kazimierza Gminy Miasta Kowala. mieszkańców, informującym o zamiarze Wielkiego, a także nagłośnić w całej Polsce W dniu 7 XII 2005 r. odwiedzili Kowal, jako miejsce uro- wzniesienia pomnika wraz z prośbą skierowa- zbliżający się jubileusz 700. Jego urodzin. dzenia ostatniego króla z rodu Piastów, przedstawiciele ną do wszystkich zainteresowanych o publicz- 29 IV 2008 r. na zaproszenie burmistrza Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Króla Kazimierza ne wypowiedzi na ten temat. W odpowiedzi Eugeniusza Gołembiewskiego spotkali Wielkiego w Bydgoszczy. Ustalono wówczas, że należy dążyć do Urzędu Miejskiego napłynęły jedynie pozy- się w Kowalu przedstawiciele dwudziestu do tego, aby zbliżający się jubileusz 700. urodzin króla miał tywne uchwały kowalskich organizacji społecz- miast założonych przez Kazimierza Wielkie- charakter ogólnopolski i aby głównymi miejscami jubile- nych i instytucji, w tym szkół oraz kilkanaście go. Powołano Stowarzyszenie Miast Króla uszowych obchodów były: Kowal oraz Bydgoszcz - najwięk- innych indywidualnych pism zawierających Kazimierza Wielkiego, z siedzibą w Kowalu. sze miasto założone przez Kazimierza Wielkiego. Przygoto- poparcie dla inicjatywy budowy pomnika. Prezesem Stowarzyszenia został wybrany Opinii negatywnych nie było. W tym samym Eugeniusz Gołembiewski. czasie burmistrz wraz grupą działaczy spo- W dniu 28 V 2008 r. w remizie Miejskiej łecznych odbył szereg wyjazdów mających OSP odbyło się zebranie założycielskie dru- pomóc rozstrzygnąć dylemat: jaki powinien giego stowarzyszenia pod nazwą: Komitet być pomnik naszego króla? Przeprowa- Budowy Pomnika Kazimierza Wielkiego dzona na początku grudnia 2007r. wizja w Kowalu. Do udziału w zebraniu zaprosze- lokalna na działce, na której miał stanąć po- ni zostali: honorowi i zasłużeni obywatele mnik pomogła rozstrzygnąć, że winien on miasta Kowala, radni Rady Miejskiej obec-

nej i poprzednich kadencji, dyrektorzy szkół i instytucji z terenu miasta, szefowie orga- nizacji społecznych oraz przedstawiciele lokalnych przedsiębiorców. Zebrani jedno- myślnie podjęli uchwałę o powołaniu Komi- tetu oraz wybrano jego władze w składzie:

wznosić się ok.7 m ponad poziom gruntu. Efektem nawiązanych wcześniej kontaktów z Komitetem Budowy Pomnika Kazimie- rza Wielkiego w Bydgoszczy było nie tylko wanie miasta do obchodów 700. urodzin króla Kazimierza zdobycie cennych doświadczeń, ale także Wielkiego stało się jednym z punktów programu wyborczego możliwość zapoznania się z kilkunastoma burmistrza Eugeniusza Gołembiewskiego w wyborach sa- projektami pomnika Kazimierza Wielkiego, morządowych, które odbyły się jesienią 2006r. Stąd też już które napłynęły na konkurs zorganizowany w roku następnym rozpoczęto prace przygotowawcze na przez bydgoski komitet. Swoją uwagę zwró- działce przekazanej miastu przez parafię. Najpierw wykona- cił zwłaszcza projekt toruńskiego rzeźbiarza no instalację melioracyjną, a następnie - wykorzystując fakt Zbigniewa Mikielewicza, który - oprócz budowy obwodnicy miasta Kowala- przeprowadzono grun- wzniesienia granitowego pomnika - prze- towne prace ziemne, polegające na wywyższeniu działki widywał też wykonanie kamiennych minia- poprzez nawiezienie i rozplantowanie bardzo dużej ilości tur stu miast kazimierzowskich. Projekt ten ziemi. Te ważne prace zostały wykonane bezpłatnie przez fir- był zaprezentowany publicznie najpierw na mę Skanska. sesji Rady Miasta, a także na Gali Miejskiej W dniu 1 X 2007 r. na nadzwyczajnej sesji Rady Miasta Ko- w grudniu 2007 r. Artysta tylko za wyrzeź- wala, na wniosek burmistrza Eugeniusza Gołembiewskiego, bienie postaci króla o wysokości 3m. z po- radni jednogłośnie podjęli uchwałę, w której zapisano: siadanego przez siebie bloku granitowego

42 iNFORMATOR iNFORMATOR 43 kowalski kowalski bezpłatnie projekt fundamentu i cokołu pomnika. Z kolei firma bu- dowlana Romana Bagdzińskiego z Włocławka, także bezpłatnie wy- konała najpierw głęboki na blisko 5 m. fundament, wraz z żelbeto- wą płytą, a następnie cokół pod pomnik. Koszty zakupu betonu na wykonanie fundamentu i żelbetowej płyty pokryła spółka LUMAC z Kowala, a stal zbrojeniową przekazał nieodpłatnie przedsiębiorca Roman Kamiński z Gołaszewa. Koszty zakupu betonu na odlanie co- kołu pokryła natomiast włocławska firma Atmomat. Wiosną 2009 r. ruszyła także budowa nowego parku, w którym miał stanąć królewski pomnik. Autorką założenia parkowego jest Ewa Szulc projektantka zieleni z Włocławka. Ze środków pochodzą- cych w głównej mierze z Unii Europejskiej, Urzędu Marszałkowskie- go oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska w Toruniu zbudowano alejki z granitu i kostki brukowej, zamontowano kilka- naście ozdobnych lamp i ustawiono ponad 20 ławek i koszy. Teren parku został ogrodzony. Posadzono także kilkaset drzew i krzewów. Zamontowano też fontannę oraz wybudowano przylegający do parku wielostanowiskowy parking samochodowy. Na przełomie czerwca i lipca 2009 r. do prac przystąpił również rzeźbiarz Tadeusz Biniewicz. Wykucie z granitowego bloku postaci Kazimierza Wielkiego zajęło mu 10 miesięcy ciężkiej, wykonywa- nej po kilkanaście godzin dziennie pracy na otwartym powietrzu,

Przewodniczący: Eugeniusz Gołembiewski cegiełek za kwotę nie mniejszą niż 1000 zł w Zastępcy przewodniczącego: Gołembiewski poinformował, że jego wy- bezpośrednim sąsiedztwie pomnika, co - jak Mirosław Bińkowski konania za niewygórowaną kwotę 35 tys. się później okazało- przysporzyło najwięcej Andrzej Lewandowski zł. netto jest gotów podjąć się Tadeusz Bi- pieniędzy zebranych na koncie Komitetu. Sekretarz: Zdzisław Jan Zasada niewicz z Gostynina, rzeźbiarz- amator spe- Aby zintegrować kowalską społeczność w Skarbnik: Wiesława Skowrońska cjalizujący się w rzeźbie kamiennej, laureat okresie przygotowań do kazimierzowskie- Członkowie zarządu: kilku konkursów rzeźbiarskich, autor m. in. go jubileuszu burmistrz Eugeniusz Gołem- Jerzy Giergielewicz pomnika Jana Pawła II w Lubrańcu, Włady- biewski zaproponował zorganizowanie w Zdzisław Szadkowski sława Łokietka w Radziejowie i Tadeusza katedrze na Wawelu uroczystej inaugura- W skład Komisji Rewizyjnej weszli: Kościuszki w Zgłowiączce. Zebrani wyrazili cji jubileuszu, która odbyła się 30 IV 2009 Hanna Błażejczak – przewodnicząca zgodę na przyjęcie oferty p. Tadeusza Biniewicza. r. Oprócz przedstawicieli Stowarzyszenia oraz Wacław Duniec W dniu 4 VII 2008 r. Komitet zdecydował Miast Króla Kazimierza Wielkiego, wzięło w i Krzysztof Pasiecki - członkowie. o zakupie od firmy Marcelino Martinez por- niezależnie od warunków atmosferycznych. W trakcie jej realizacji niej udział ok. 400 mieszkańców Kowala, tugalskiego granitu „blanco salinas”, za kwo- dokonano kilku istotnych zmian w projekcie pomnika. W wyniku którzy przybyli do Krakowa na swój koszt! Po przedstawionej przez burmistrza Go- tę nieco ponad 30 tys. zł. , która była ponad pisemnych uzgodnień między przewodniczącym Komitetu Euge- Zaraz potem, bo 2 V 2009 r. po mszy św. łembiewskiego obszernej informacji na te- dwukrotnie niższa od ofert polskich kamie- niuszem Gołembiewskim, a autorem projektu - Arturem Jezior- za Ojczyznę w kościele parafialnym, nastą- mat poczynionego przez niego rozeznania niołomów. Blok granitu o wymiarach 430 x skim i rzeźbiarzem Tadeuszem Biniewiczem zdecydowano m. in., że piła uroczystość podpisania i wmurowania w sprawie różnych wariantów budowy po- 220 x 160 cm i wadze ok. 45 ton przypłynął twarz króla upodobniona będzie do wizerunku znanego z obrazu aktu erekcyjnego w fundament przyszłego mnika Kazimierza Wielkiego, w tym także fi- w sierpniu 2008 r. statkiem do portu szcze- Matejki oraz o tym, że król „ubrany” będzie w królewskie szaty, pomnika króla. Oprócz członków Komitetu nansowych warunków realizacji projektów, cińskiego, po czym został przetransporto- a nie w strój rycerza, jak pierwotnie zakładał projekt. i licznie zebranych mieszkańców Kowala, które napłynęły na konkurs ogłoszony przez wany koleją do Gostynina, a potem specja- Pracownia Tadeusza Biniewicza, zwłaszcza od października w ceremonii wzięli udział przedstawicie- miasto Bydgoszcz, zebrani opowiedzieli się listycznym sprzętem samochodowym do 2009 r., kiedy to twarz króla „wyjrzała z granitu”, była celem bardzo le Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy, za tym, aby pomnik króla wykonany był nie pracowni rzeźbiarza. Pierwsze wydatki Ko- częstych wizyt przedstawicieli Komitetu i mieszkańców Kowala, Starostwa Powiatowego we Włocławku z brązu, tylko z granitu oraz za tym, aby jego mitetu związane z zapłatą za granit i projekt zainteresowanych postępem robót. Rzeźbiarza odwiedzały też wy- oraz posłowie z regionu toruńsko- włocław- koszty zamknąć w granicach 200 tys. zł., bo pomnika pokrył budżet miasta, bowiem cieczki szkolne. skiego. Warto zaznaczyć, że ta podniosła Komitetowi nie uda się zebrać większych zbiórka środków finansowych mogła ruszyć Pod koniec 2009 r. z inicjatywy Kancelarii Prezydenta RP nawią- uroczystość mogła się odbyć dzięki temu, środków. Zdecydowano także, aby przyjąć dopiero pod koniec 2008r. Wobec początko- zany został kontakt z władzami Kowala i Stowarzyszenia Miast Króla że Komitet zyskał wielu dobrodziejów i do realizacji zaprezentowany na zebraniu wo niewielkich rezultatów publicznej zbiór- Kazimierza Wielkiego w sprawie obchodów jubileuszu kazimierzow- darczyńców, często spoza Kowala, którzy projekt pomnika autorstwa Artura Jezior- ki pieniędzy, po długich dyskusjach w skiego. Rezultatem rozmów, pism i wizyt w kancelarii burmistrza bezinteresownie wykonali szereg kosztow- skiego, kowalanina, absolwenta Akademii gronie Komitetu postanowiono o pozyski- Gołembiewskiego stało się przyznanie Honorowego Patronatu Pre- nych prac związanych z budową pomnika. Sztuk Pięknych w Poznaniu. Eugeniusz waniu środków również poprzez wyrażanie zydenta Lecha Kaczyńskiego uroczystościom rocznicowym w Ko- zgody na montaż pamiątkowych tabliczek - Inż. Tomasz Ostrowski z Włocławka wykonał

44 iNFORMATOR iNFORMATOR 45 kowalski kowalski walu. Na prośbę burmistrza prezydent Kaczyński podjął też decyzję o ufundowaniu dla Królewskiego Miasta Kowala kopii regaliów ka- zimierzowskich: korony, berła i jabłka, które miał zamiar osobiście wręczyć. W ramach obchodów jubileuszu kazimierzowskiego pre- zydent Lech Kaczyński zorganizował też 4 marca br., a więc w dzień imienin Kazimierza, uroczyste spotkanie w sali kolumnowej Pałacu Prezydenckiego dla blisko 200. przedstawicieli miast kazimierzowskich, w którym wzięła również udział kilkuosobowa delegacja Kowala. W tym samym czasie, w odpowiedzi na usilne zabiegi i wie- lokrotnie składane prośby władz Kowala, Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego podjął decyzję o ogłoszeniu roku 2010 w woj. kujawsko - pomorskim - Rokiem Kazimierza Wielkiego. Radni wojewódzcy zdecydowali też o dofinansowaniu kwotą 50 tys. zł. budowy królewskiego pomnika w Kowalu. Pieniądze te zostały przekazane na konto Urzędu Miasta i zostały przeznaczone na wy- nagrodzenie dla rzeźbiarza Tadeusza Biniewicza. Dzięki wspomnia- nej decyzji sejmiku Urząd Marszałkowski mógł pokryć także zdecy- dowaną większość kosztów uroczystości jubileuszowych. W połowie kwietnia 2010 r., a konkretnie 14 dnia tego miesią- ca, po ukończeniu prac rzeźbiarskich nastąpiło długo oczekiwane przewiezienie monumentu z Gostynina do Kowala. Dokonali tego żołnierze 1 Pomorskiej Brygady Logistycznej im. Króla Kazimierza Wielkiego z Bydgoszczy. Akcją kierował osobi- ście jej dowódca płk. Eugeniusz Orzechowski wraz z szefem 11 Batalionu Ewakuacji Sprzętu ppłk. Janem Lipskim oraz z mjr. Piotrem Ro- galskim. Rzeźba o wadze 18 ton załadowana została na specjalną, przystosowaną do prze- wozu ciężkiego sprzętu wojskowego naczepę i została przewieziona w pozycji pionowej w asyście kowalskich strażaków, policjantów, strażników miejskich z Gostynina i energe- tyków do Kowala. Firma „Eurotranschem” z Włocławka, której prezesem jest mieszka- niec Kowala Krzysztof Pasiecki, udostępniła nieodpłatnie 80-tonowy dźwig Coles, który przeniósł monument z samochodu na cokół. W ostatnich dwóch tygodniach poprzedza- jących jubileusz firma kamieniarska „Marco” z Pińczaty obłożyła cokół i najbliższe otoczenie pomnika granitowymi płytami, zamontowała też wykonaną przez Tadeusza Biniewicza ka- mienną tablicę inskrypcyjną z napisem: „ Kazi- mierz III Wielki Król Polski W Latach 1333-1370 Urodzony w Kowalu 30 IV 1310 R.” oraz szereg

46 iNFORMATOR iNFORMATORiNFORMATOR 4747 kowalski kowalski kowalski W zielcy mojej Małej Ojczyzny zna, ogarnia mnie wielka radość. Cieszę się, że współczesne władze samorządowe Kowala spełniają pragnienia monarchy. Istotnie kró- lewska myśl łączy i zasila „pochód wieków”. Świadczy o tym wspania- ła inicjatywa włodarzy miasta z burmistrzem Eugeniuszem Gołem- biewskim na czele. W Kowalu powstało Stowarzyszenie Miast Króla Kazimierza Wielkiego. Jego prezesem jest Burmistrz – rodak i pa- sjonat swojej Małej Ojczyzny. Głównym celem Stowarzyszenia jest popularyzacja dorobku wielkiego monarchy i jednocześnie ogól- nopolska promocja miast kazimierzowskich. Można przeto rzec, że Kowal nie tylko „reformuje świat w zakresie własnego, codziennego zasięgu”, lecz daje też przykład innym – nie tylko kazimierzowskim miejscowościom w Polsce – jak pracować dla Ojcowizny. Myśl o reformowaniu świata na własnym terenie, mój Nauczy- ciel – Aleksander Kamiński, autor „Kamieni na szaniec” wypowiadał „staromodnie”: „czyń każdy w swoim czółku, co każe Duch Boży”. Wprowadzenie tej myśli w czyn odnajduję w mojej Małej Ojczyźnie. Tu z ogromnym pietyzmem wydano publikacje dotyczące króla Ka- zimierza III i biskupa Piotra Tylickiego oraz niepospolitych z Kowala i okolic. Można do nich sięgnąć w każdej chwili. Są i inne znaki pa- mięci o wielkich kowalskich rodakach. Takim jest pomnik wznie- siony w pięknym parku założonym z okazji 700. urodzin Króla Kazimierza Wielkiego. Nie przypuszczałam, że na łące – należącej kiedyś do parafii pw. Św. Urszuli, - ofiarowanej notarialnie miastu – powstanie tak urokliwy zakątek Kowala. Otwarcie parku miało uroczystą, bogatą oprawę. Z wielkim wzruszeniem uczestniczyłam w tym wydarzeniu. Wtedy patrzyłam Są w życiu ludzi takie momenty, które znacząco zmieniają dotych- także na gmach kościoła, który przed 400- tu laty zbudował bp Piotr czasowe ich dzieje. Chwile takie przychodzą niespodziewanie, lecz mają Tylicki oraz na pomnik Kazimierza III obecnie wzniesiony. Wówczas duży wpływ na dalszy bieg losu poszczególnego człowieka. uprzytomniłam sobie, że tych dwóch wielkich rodaków obecnej W moim życiorysie stało się tak po przybyciu na turnus rehabilita- mojej Małej Ojczyzny połączyła nie tylko kujawska kołyska, ale i cyjny do Kowala. Tu w lutym 1997r. otwarto specjalistyczny Dom Pomo- miejsce wiecznego spoczynku. Ich groby znajdują się w katedrze cy Społecznej dla chorych na stwardnienie rozsiane (SM). Przyjeżdżając wawelskiej. Fakt ten oceniam jako wielki zaszczyt dla Kowala. na kurację nie przypuszczałam, że zostanę stałym mieszkańcem „Domu Według mnie jest jeszcze inny powód do dumy dla wszystkich pod Serduszkiem”, a Kowal – „gród dziecięcie w purpurze” stanie się jego mieszkańców. Dwaj kowalanie bp Piotr i ks. Dominik otrzymali moją Małą Ojczyzną z wyboru. chrzest św. w kowalskiej świątyni. Obaj zostali kapłanami. Ksiądz Bi- Zatem już jako kowalanka rozpoczęłam wędrówkę na zachodnim skup całym życiem troszczył się o wzrost chwały Bożej. Ks. Dominik stoku mego żywota. Dziś po 13-tu latach uznaję to jako zrządzenie Jędrzejewski został wyniesiony do chwały ołtarzy jako męczennik. Opatrzności. Miniony czas przezyty w miasteczku leżącym „wśród la- Mógł uzyskać wolność za cenę wyrzeczenia się kapłaństwa. Nie uczynił sów, wśród jezior i pól” pozwala dostrzec zmiany zachodzące w królew- tego. W obozie ojcowską troską otaczał więźniów, zwłaszcza kleryków skim grodzie, snuć refleksje. i księży. W gronie 108 Męczenników beatyfikował go nasz Wielki Przede wszystkim pragnę wyrazić ogromną radość z tego, iż wielcy Rodak – papież Jan Paweł II. W Kowalu mieszka liczne grono jego ludzie, którzy w dziejach Polski odegrali znaczące role, wywodzą się z ku- krewnych. Wielu z nich zostało kapłanami. Rodzinne miasto cie- tabliczek fundatorów pomnika. W przeddzień jubileuszowych jawskiego miasteczka. W nim urodzili się król Kazimierz III Wielki, biskup szy się patronatem Błogosłowianego. Pamięć o nim jest żywa wśród uroczystości burmistrz Eugeniusz Gołembiewski, przewodni- krakowski Piotr Tylicki, bł. Dominik Jędrzejewski kapłan – męczennik ziomków. W kościele znajduje się pamiątkowa tablica jemu poświęcona, czący Rady Miasta Marek Pieńkowski oraz Honorowi Obywatele Dachau. Wszyscy bardzo miłowali swój naród. Z ogromną gorliwością a także wizerunek – dar śp. ks. ppłk. Marka Strzeleckiego. Kowala: Jerzy Giergielewicz i Zdzisław Zasada na zaproszenie pracowali dla Ojczyzny, pragnęli jej potęgi, oddawali za nią swe życie. Rada Miasta jego imieniem nazwała ulicę, która biegnie od ko- marszałka Bronisława Komorowskiego uczestniczyli w obradach O marzeniach ostatniego monarchy z rodu Piastów w utworze „Ka- ścioła tuż przy parku Króla Kazimierza Wielkiego. Najważniejsze jest sejmu w związku z uchwałą parlamentu z okazji jubileuszu 700. zimierz Wielki” Stanisław Wyspiański mówi, że władca śnił życie swego to, że szerzy się kult Patrona. Dzięki temu kowalanie wielbią Boga. urodzin Kazimierza Wielkiego. W wyniku zabiegów władz mia- narodu „królewskie, błękitne, pogodne”, iż we śnie widział „jak rosły, po- Tu pragną podkreślić, że bł. Patron czuwa nad miejscem swego uro- sta, wspieranych przez naszych parlamentarzystów, w uchwale tężniały wieże grodu, miasta olbrzymy” z jego „czasów wywodne”. We- dzenia. Mieszkańcy „Domu pod Serduszkiem” w kaplicy przy jego sejmowej, która jest dokumentem rangi państwowej, potwier- dle poety król miał wizję, że „ludów wielość” łączyła i zasilała jego myśl. obrazie, - który własnym sumptem ufundował Burmistrz – wypra- dzony jest fakt urodzin Kazimierza Wielkiego w Kowalu. Dalej poeta pisze, że wtedy Kazimierzowi „zdało się, że się nieba skłon szają wszelkie łaski. Często proszą o dobrą pogodę na czas szcze- W dniu 30 IV 2010 r., a więc dokładnie w 700. rocznicę uro- odchyla”. gólnych uroczystości. Zostają wysłuchani. Patronowi polecają zdro- dzin ostatniego z rodu Piastów, został odsłonięty pomnik i od- Tu trzeba dodać, że król urodzony w Kowalu 30 kwietnia 1310r. wie wszystkich mieszkańców Małej Ojczyzny, a także wszelkie jej dany do użytku park Jego imienia. chwalebnie zapisał się w dziejach Polski. Prowadząc mądrą politykę za- sprawy. Tak było z budową pomnika Króla Kazimierza. graniczną, powiększył terytorium i umocnił obronność kraju, utworzył Bogu dziękuję za to, że moja Mała Ojczyzna ma tak Wielkich Jerzy Giergielewicz silne struktury zarządzania, popierał rozwój nauki i kultury, ufundował przodków, którzy świecą przykładem potomnym. Eugeniusz Gołembiewski wiele świątyń. Słusznie przeto tylko temu władcy potomni nadali tytuł Wielki. Obserwując jak obecnie rozwija się moja Mała Ojczy- Jadwiga Janicka

48 iNFORMATOR iNFORMATOR 49 kowalski kowalski

Jak król po raz drugi się rodził...

12 listopada 2009 r. r. 6 października 2009 r. 6 października 2010 27 października 2009 r. lipiec 2009 r. 7 grudnia 2009 r. 16 sierpnia 2009 r.

27 lutego 2010 r.

14 stycznia 2010 r. 30 marca 2010 r. 14 lutego 2010 r. 27 stycznia 2010 r. 14 kwietnia 2010 r.

5050 iNFORMATORiNFORMATOR iNFORMATORiNFORMATORiNFORMATOR 515151 kowalskikowalski kowalski kowalski kowalski Informacja na temat wpływów i wydatków Komitetu Budowy Pomnika Kazimierza Wielkiego w Kowalu

Komitet Budowy Pomnika Króla Kazimierza Wielkiego - według rzeźbiarza w Gostyninie (20.587,50 zł), kosztów zabezpieczenia stanu konta bankowego na dzień 31 maja 2010 r. - zebrał na ra- przez służby energetyczne transportu do Kowala gotowego po- chunku bankowym środki finansowe w łącznej kwocie 184.171,61 mnika (500,00 zł) oraz pokrycia wydatków z tytułu wykonania prac zł. (słownie: sto osiemdziesiąt cztery tysiące sto siedemdziesiąt je- budowlanych związanych z pomnikiem (dodatkowy fundament, den 61/100 zł). Pochodziły one w głównej mierze z wpłat darczyń- murek z bloczków cementowych, taras, betonowe schody, posze- ców – 176.132,00 zł (w tym wpłaty z cegiełek-płyta DVD z Mszy rzenie i wzmocnienie cokołu) – łącznie 11.966,43 zł oraz podświetle- Św. na Wawelu, kalendarze z Kazimierzem Wielkim). Instytucje nie pomnika (4.995,78 zł). Podświetlenie to zostanie w najbliższym i mieszkańcy Kowala wpłacili 104.895,00 zł, zaś przyjaciele nasze- czasie rozbudowane o dwa reflektory, co pochłonie jeszcze kwotę go miasta – 71.237,00 zł. Największymi zbiorowymi darczyńcami ok. 2.000,00 zł. Pozostałe na koncie bankowym wolne środki oraz te, są radni Rady Miasta Kowala oraz pracownicy Urzędu Miejskiego, które jeszcze wpływają Zarząd Komitetu Budowy Pomnika Kazimie- którzy wpłacili łącznie na konto Komitetu 25.740,00 zł swoich pry- rza Wielkiego zamierza przekazać organizacji pożytku publicznego, watnych środków, z czego radni wpłacili 14.370,00 zł, a pracownicy w którą planuje się przekształcić. Według wstępnych koncepcji or- 11.370,00 zł. Ciekawostką jest fakt, że aż 140 tys. zł. Komitet uzyskał ganizacja ta miałaby za zadanie wspierać najcenniejsze inicjatywy z wpłat darczyńców z tytułu umieszczenia pamiątkowych tabliczek społeczno – kulturalne. Oprócz wpływów wynikających z budowy z ich nazwiskami w sąsiedztwie pomnika. Na pozostałą kwotę przy- pomnika, w tym również z praw do umieszczania pamiątkowych chodów złożyły się: tabliczek przy pomniku, a to jest w dalszym ciągu możliwe, planuje • zbiórka podczas mszy św. na Wawelu inaugurującej obchody się, aby podstawowym źródłem dochodów nowej organizacji był jubileuszu 700. urodzin króla Kazimierza Wielkiego w dniu 30 kwiet- 1% odpis od podatku dochodowego wpłacany przez mieszkańców nia 2009 r. - 1.110,00 zł, i przyjaciół naszego miasta. • zbiórka pieniężna podczas Jarmarku Kazimierzowskiego w Eugeniusz Gołembiewski Wiesława Skowrońska dniu 2 maja 2009 r. - 646,72 zł, Przewodniczący Skarbnik • sprzedaż książek poświęconych Kowalowi – 710,00 zł, Komitetu Budowy Pomnika Komitetu Budowy Pomnika • monety okazjonalne „700 kazimierzów“ wybite z racji jubile- uszu – 5.480,00 zł, • odsetki bankowe – 92,89 zł. Na łączną kwotę wszystkich uzyskanych dochodów najwięcej, bo aż 53.179,29 zł zebrano w kwietniu 2010 r. Kolejnym rekordo- wym miesiącem pod względem ilości zebranych środków był ma- rzec 2010 r. - 16.497,00 zł oraz czerwiec 2009 r. - 15.410,00 zł. Spośród wszystkich poczynionych dotychczas wydatków w łącznej wysokości 100.623,00 zł największą pozycję stanowi wyna- grodzenie firmy Marco z tytułu obłożenia cokołu i najbliższego oto- czenia pomnika granitowymi płytami – kwota 58.560,00 zł. Zakup pamiątkowych monet – „700 kazimierzów“ stanowił dla Komitetu wydatek rzędu 7.260 zł, zaś załadunek pomnika w Gostyninie spe- cjalistycznym dźwigiem firmy Grohmann przed jego transportem do Kowala to wydatek 7.930,00 zł. Nadzór autorski i prace projek- towe związane z cokołem i aranżacją najbliższej przestrzeni wo- kół pomnika sprawowany przez Artura Jeziorskiego to wydatek 11.000,00 zł brutto. Wynagrodzenie za dodatkowe prace w tym wy- konanie tablic na cokole przez rzeźbiarza Tadeusza Biniewicza to także wydatek 11.000,00 zł brutto. Pozostała część wynagrodzenia dla rzeźbiarza pokryta została przez Urząd Miasta Kowala z dotacji przekazanej z Urzędu Marszałkowskiego w Toruniu. Na pozostałe wydatki Komitetu w kwocie 4.873,00 zł złożyły się koszty: ubezpie- czenia transportu pomnika, rejestracji Komitetu w Krajowym Reje- strze Sądowym, prowizji i opłat bankowych. Choć jest to oczywiste, ale warto podkreślić, że członkowie Komitetu Budowy Pomnika pełnili swoje obowiązki społecznie, bez żadnego wynagrodzenia czy zwrotu ponoszonych kosztów. Pozostająca w dniu 31 maja 2010 r. na rachunku bankowym Ko- mitetu kwota 83.548,61 zł decyzją jego członków ma zostać prawie w całości przekazana na konto budżetu miasta z tytułu zwrotu kosz- tów związanych z budową pomnika, które zostały pokryte przez bu- dżet Kowala. Mowa tutaj głównie o kosztach projektu i modelu po- mnika (11.000,00 zł brutto), zakupu bloku granitowego (31.285,77 zł), jego transportu z portu w Szczecinie i rozładunku w pracowni

52 iNFORMATOR iNFORMATORiNFORMATOR 5353 kowalski kowalskikowalski POMNIK KRÓLA KAZIMIERZA WIELKIEGO W KOWALU- -DARCZYŃCY I DOBRODZIEJE

MIESZKAŃCY KRÓLEWSKIEGO 85. Karpińscy Elżbieta Stanisław 169. Pesta-Zakrzewska Jolanta Pesta Rafał 253. Wyscocka-Braun Ewa Braun Andrzej MIASTA KOWALA 86. Karpińska Janina 170. Pędrakowscy Janina Piotr 254. Wyżykowscy Bożena Henryk 87. Kaźmierscy Małgorzata Paweł 171. Piątek Mariola Cezary 255. Wyżykowscy Danuta Roman Jubileuszowe gratulacje i listy 1. Alabrudzińscy Renata Andrzej 88. Kaźmierska Helena 172. Pieńkowscy Halina Ewelina Marek 256. Zakrzewscy Barbara Romuald 2. Ambrożewicz Janina Jan 89. Kaźmierski Daniel 173. Pietrzak Czesława Marianna 257. Zakrzewscy Elżbieta Zbigniew 3. Arkuszewscy Dorota Piotr 90. Kaźmierski Stanisław 174. Pietrzak Małgorzata Tadeusz 258. Zakrzewscy Jadwiga Kazimierz 4. Balińscy Teresa Waldemar 91. Kaźmirscy Małgorzata Tomasz 175. Piotrowscy Jadwiga Zbigniew 259. Zakrzewscy Renata Wacław Z okazji 700. urodzin króla Kazimierza Wielkiego życzenia i gratulacje przesłali na uroczystościach m.in.: 5. Bazela Zofia Elżbieta Henryka 92. Kaźmirscy Maria Wiesław 176. Piotrowscy Krystyna Stanisław 260. Zakrzewska Danuta 6. Bednarek Marianna 93. Kędroń Violetta Mirosław 177. Piotrowscy Krystyna Stanisław 261. Zasada Andrzej • prof. dr hab. Jerzy Wyrozumski z Krakowa – Sekretarz Generalny Polskiej Akademii Umiejętności 7. Bednarek Zbigniew 94. Kierzkowscy Maria Stanisław 178. Piotrowscy Zofia Mieczysław 262. Zawalscy Katarzyna Piotr 8. Białkowscy Anna Jan 95. Kierzkowska Małgorzata Henryk 179. Piszczan Halina Klemens 263. Zawalska Alicja 9. Bieniek Michalina Joachim 96. Kilichowska-Murawska Anna 180. Piszczan Małgorzata Robert 264. Zefert Teresa Janusz • Henryk Sikora – Dyrektor Gimnazjum nr 18 z Oddziałami Integracyjnymi im. Kazimierza Wielkiego w Częstochowie 10. Bieniek Juliusz Murawski Tomasz 181. Polińscy Elżbieta Grzegorz 265. Zglińska Anna Grzegorz Piotr 11. Bigoszewscy Anna Tadeusz 97. Kołtońska Krystyna 182. Poturalscy Teresa Maciej Andrzej 266. Zielińska Aleksandra 12. Bigoszewski Zdzisław 98. Konojaccy Elżbieta Zbigniew 183. Prokopiak Feliksa Henryk 267. Zielińscy Anna Agnieszka Maciej • Anna Słomczyńska TVN – producent programu „Maja w ogrodzie” 13. Bińkowscy Grażyna Mirosław 99. Kopycińscy Cecylia Jerzy 184. Proszkiewicz Ewelina 268. Ziółkowska Barbara 14. Blaszka Józef 100. Kościńscy Krystyna Wiesław 185. Proszkiewicz Henryka Tadeusz 269. Ziółkowski Wiesław 15. Blaszka Krzysztof Krystyna 101. Kowalscy Beata Maciej 186. Pruszczyńscy Elżbieta Andrzej 270. Sobolewska Jagoda • dr Szczepan Gawłowski – Prezes Firmy Kreisel 16. Blaszka Teresa Bogumił 102. Kowalska Klara 187. Pustelnik Mateusz Matuszkiewicz Piotr 17. Błaszczyk Władysław 103. Kruszewscy Janina Józef 188. Rakoca Radosław • Marek Fryżlewicz – Burmistrz Nowego Targu 18. Błażejczak Anna 104. Kruszka Karina Jacek Oliwia 189. Rembiałkowscy Zofia Eugeniusz RODACY I SYMPATYCY 19. Borkowscy Lidia Zbigniew 105. Kulawiak Elżbieta Stanisław 190. Rozkowińscy Krystyna Jerzy KRÓLEWSKIEGO MIASTA KOWALA 20. Borkowska Elżbieta Jan 106. Kwiatkowscy Grażyna Janusz 191. Rudzińscy Karola Wojciech • Piotr Kurpios – Prezydent Częstochowy 21. Bógdał Janina 107. Kwiatkowski Jarosław 192. Rudzińscy Kinga Jarosław 1. Adamczyk Stanisław - Dziardonice 22. Braun Maria Stanisław 108. Lewandowscy Anna Andrzej 193. Rudzińscy Róża Lech 2. Adamko Sławomir- Warszawa 23. Chabasińscy Marzena Sławomir 109. Lewandowscy Anna Tadeusz 194. Rudzińscy Wanda Henryk 3. Adamski Rafał - Grodztwo • Piotr Mówiński – Starosta Tucholski 24. Chrobocińscy Urszula Józef 110. Lewandowscy Kinga Bartosz 195. Rudzińska Anna 4. ks. Ambroziak Henryk - Przedecz 25. Ciarachowicz Renata Jacek 111. Lewandowscy Marzenna Jerzy 196. Rudzińska Maria 5. Bagdziński Roman - Włocławek 26. Ciechalscy Agnieszka Arkadiusz 112. Lewandowscy Sylwia Paweł 197. Rudzińska Marianna Jadwiga 6. Balcerakowie Maria Stanisław - Wrocław • Robert Choma – Prezydent Przemyśla 27. Ciemska Zofia 113. Lewandowscy Teresa Franciszek 198. Rudzińska Zofia 7. Balcerak-Wawrzaszek - Wrocław 28. Ciemski Dawid 114. Lewandowscy Teresa Piotr 199. Sadowscy Alicja Bogdan 8. Balicka Stanisława- Kraków • Grażyna Ciemniak – Poseł na Sejm RP 29. Czapliccy Elżbieta Maciej 115. Lewandowska Helena 200. Sadowscy Romualda Grzegorz Marta 9. Barańska Alicja- Dziardonice 30. Czapliccy Halina Jerzy 116. Lewandowski Maciej 201. Sadowska Marianna 10. Barańska Joanna - Dziardonice 31. Czapliccy Maria Jan 117. Łazarscy Dagmara Rafał Sadowski Krzysztof 11. Bednarek Karol Sylwia - Włocławek • Marzenna Drab – Poseł na Sejm RP 32. Czarniak Halina Jerzy 118. Łazarscy Janina Waldemar 202. Sarnowscy Paulina Marcin 12. Biniek Elżbieta - Rakutowo 33. Czarniak Janina Wincenty 119. Łazarski Michał 203. Sarzyńscy Katarzyna Robert 13. Biniewicz Marianna Jaś - Gostynin 34. Daczkowscy Małgorzata Marek 120. Łempicki Wacław, 204. Sarzyński Robert 14. Boczarska Barbara - Włocławek • Michał Zalewski – Prezydent Torunia 35. Dąbek Anna Marczewski Grzegorz 205. Seklecki Stanisław 15. Bojakowska Zofia - Przydatki Gołaszewskie 36. Dmitrzak Danuta 121. Łukaszewicz Halina Antoni 206. Skibińscy Anna Zygmunt 16. Bojakowski Jan August - Gdańsk 37. Dominiak Anna Henryk Agnieszka Mariusz 122. Łukaszewicz Tomasz Jacek 207. Skonieczny Artur Martyna Maja 17. Cygler Jacek Włodzimierz • Roman Ptak – Burmistrz Niepołomic 38. Dominiak Beata Ireneusz 123. Maciejewscy Agnieszka Paweł 208. Duniec Kacper 18. Czyżewska Barbara - Rakutowo 39. Domżał Felicja Agnieszka 124. Majewscy Helena Benedykt 209. Skowrońska Wiesława 19. Domżalski Bogdan - Włocławek • Waldemar Stupałkowski – Burmistrz Sępólna Krajeńskiego i Tomasz Cyganek - Przewodniczący Rady Miejskiej Ewa Magdalena Jacek 125. Majewscy Ilona Robert 210. Snopkowscy Grażyna Tomasz 20. Drzymalska Anna - Włocławek 40. Dorsz Edyta Tomasz Szymon 126. Majewscy Irena Piotr 211. Snopkowscy Małgorzata Krzysztof 21. ks. Fabisiak Dariusz - Szpetal Górny 41. Drzewieccy Barbara Zygmunt 127. Majewscy Paulina Kinga 212. Snopkowscy Zofia Ryszard 22. Gawłowski Jerzy Agnieszka - Rakutówek • Tadeusz Ferenc – Prezydent Rzeszowa 42. Duniec Renata Wacław Elżbieta Andrzej 213. Sobczak Halina Sobczak Tomasz 23. Giergielewicz Elżbieta Jerzy - Włocławek 43. Durlej Krystyna 128. Marcinkowska- Łabędzka Anna 214. Stanisławscy Wanda Andrzej 24. Giergielewicz Jan - Włocławek 44. Dybowscy Joanna Bartłomiej 129. Markiewicz Ewa Piotr 215. Stankiewicz Elżbieta Tadeusz Jan 25. Giergielewicz Ryszard Regina - Olsztyn • Jan Ambrożewicz – Starosta Włocławski wraz z Piotrem Budzyńskim - Przewodniczącym Rady Powiatu 45. Dybowscy Jolanta Bogumił 130. Markowska Elżbieta 216. Stawiccy Barbara Edward 26. Giergielewicz-Balicka Stanisława - Kraków 46. Figielscy Danuta Zbigniew Jarosław 131. Matusiak Bożena 217. Stawicka-Madej Maria 27. Górski Krzysztof - Włocławek Julia Barbara Dawid 132. Mazierscy Ewa Michał 218. Stężewscy Ewa Roman 28. Grudna Barbara Zygmunt - Szpetal Górny • Konstanty Dombrowicz – Prezydent Bydgoszczy 47. Gajzler Grażyna Henryk 133. Mazierska Daniela 219. Stolarczyk Halina Tadeusz 29. Grzywacz Robert - Włocławek 48. Garliccy Barbara Stefan 134. Maziuk Urszula Janusz 220. Stolarscy Ewa Jarosław 30. Hofman Kazimierz Ireneusz - Nakonowo • dr hab. Wiesław Sończyk z Warszawy 49. Gerwatowscy Maria Benedykt 135. Mikulska Jadwiga 221. Strucińscy Szymon Marzena 31. Jagoda Elżbieta Jerzy - Solec Kujawski 50. Giełdzińscy Jadwiga Ryszard 136. Mikulska Marta Miłosz Michał 32. Janicki Janusz Katarzyna - Włocławek 51. Giergielewicz Halina Marek 137. Milczarek Halina Jan 222. Strucińscy Władysława Stanisław 33. Jankowska M. Piwek A.D. • Halina Jarczyk – Dyrektorka Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Kazimierza Wielkiego w Jaworznie 52. Gliszczyńska Lucyna 138. Milczarek Kamila Sławomir 223. Sudomir Anna Stanisław 34. Jaskólscy Anna Tadeusz - Przydatki Gołszewskie 53. ks. Głowacki Piotr 139. Milczarek Katarzyna Magdalena 224. Sudomir Sylwia Jarosław 35. Jóźwiak Waldemar Elżbieta Sławomir 54. Głuszkowscy Grażyna Michał 140. Milczarek Mariola Tomasz 225. Szadkowscy Małgorzata Zdzisław Piotr - Baruchowo • Helena i Mirosław Szyburscy z Warszawy 55. Golon Elżbieta Grzegorz 141. Milczarek Matylda 226. Szatkowscy Genowefa Henryk 36. Kamińscy Małgorzata Roman - Gołaszewo 56. Golon Magdalena Jadwiga Andrzej 142. Milczarek Remigiusz 227. Szauksztunas-Żwinis 37. Kaniewscy Janusz Stawrula - Grecja 57. Golon Marianna 143. Misiak Grażyna Paweł Grażyna Zbigniew 38. ks. płk Karczewski Marek - Toruń • Janina Zaparucha z Lubrańca 58. Gołembiewscy Helena Janusz 144. Mularski Artur 228. Szefler Agnieszka Grzegorz 39. ks. ppłk Karpiński Krzysztof - Gdańsk 59. Gołembiewscy Zofia Eugeniusz 145. Murawska Mirosława Kamil Jakub 40. Karwowska Hanna Wojciech - Włocławek • Andrzej Kokorzycki z Ciechocinka 60. Gołembiewski Krzysztof 146. Murzyńscy Wanda Zbigniew 229. Szefler Józefa Zygmunt 41. Kaźmierczak Sylwia Łukasz - Przydatki 61. Gołembiewski Piotr 147. Nakonowscy Elżbieta Tadeusz 230. Szubski Tadeusz Gołaszewskie 62. Gołębiewscy Jolanta Antoni 148. Nakonowscy Ewa Sławomir Alicja 231. Szydłowscy Maria Ryszard 42. Kaźmierski Piotr - Dziwnów • Janina Fryckowska z Bydgoszczy 63. Gontarek Anna Krzysztof Patryk Szymon 232. Szymańscu Zofia Arkadiusz 43. Klimkiewicz -Kunkel Anna - Włocławek 64. Górscy Bożena Grzegorz 149. Nakonowscy Jolanta Dariusz 233. Tomaszewski Kamil 44. Komorek Leszek - Baruchowo 65. Grzywacz Urszula Tadeusz 150. Nakonowscy Łukasz Adam Jakub 234. Trawińscy Irena Wiesław 45. Konstanty Dąbrowicz - Bydgoszcz • dr Andrzej Mazierski z Nałęczowa 66. Hoffmann Jadwiga 151. Nakonowski Edward 235. Trzebuchowscy Ewa Julia Ireneusz 46. Kopaczewska Domicela - Włocławek 67. Hofman Paweł 152. Nowakowski Marian 236. Trzebuchowscy Janina Józef 47. Kopycińska Danuta Wiesław - Lubień Kuj. 68. Icikowscy Anna Paweł 153. Ogłodzińscy Helena Józef 237. Turek Maria Benedykt 48. Kowalska Renata - Rakutowo • dr Janusz Kulpa z USA 69. Ignaczak Krystyna Kazimierz 154. Okrasińska Kazimiera 238. Ulińska Jadwiga 49. Kownacki Andrzej Barbara - Włocławek 70. Ilczyszyn Ewa Sławomir 155. Olakowska Jolanta 239. Walczak Zofia Ryszard 50. Koza Jadwiga - Gołaszewo • Ks. pallotyn Jan Stawicki 71. Jagoda Jolanta 156. Olszewscy Jadwiga Janusz 240. Walczak-Tretyn Anna Tretyn Mariusz 51. Kozłowska Irena - Przedecz 72. Jakóbczak Zofia 157. Orłowska Marianna 241. Wasielewscy Małgorzata Edward 52. Kozłowski Stefan Maria - Rakutowo 73. Jakubowscy Maria Józef 158. Orzechowscy Halina Jan 242. Wawrzonkoska Stanisława 53. Kozłowski Tomasz Agnieszka - Lubień Kuj. • a także ks. bp prof. Tadeusz Pieronek, który napisał „… Przy tej okazji chciał bym pogratulować miastu Kowal, że pamięta i czci osoby, 74. Jakubowska Agnieszka 159. Osmałek Anna Roman 243. Wawrzonkoski Jan 54. Krajewscy Sławomir Katarzyna - Czerniewice będące symbolami polskiej państwowości. Kazimierz Wielki chociażby dlatego, że historia ochrzciła go wielkim, zasługuje na miano 75. Jakubowski Cezary 160. Owsianowscy Halina Wawrzonkoski Zbigniew 55. Kubiczek Franciszek 76. Janicka Jadwiga Joanna Mirosław 244. Weber-Rodecka Anna Rodecki Paweł 56. Kulpa Janusz - Ocean Springs USA takiego symbolu. 77. Jareccy Danuta Jan 161. Owsianowska Karolina 245. Wędołowscy Anna Zbigniew 57. Kulpa Maria Bolesław - Włocławek Oby Pomnik króla Kazimierza Wielkiego w Kowalu tak się wtopił w świadomość Polaków, że ludziom, którzy ukazali światu mądrych 78. Jaroszewscy Maria Krzysztof 162. Pacholec Anita Arkadiusz 246. Wietrzykowscy Elżbieta Wiesław 58. Kurpińscy Maria Zbigniew - Włocławek 79. Jasińska Joanna 163. Paradowscy Halina Andrzej 247. Wiśniewscy Jadwiga Tadeusz 59. Lewandowska Anna - Zakrzewo władców, należy się cześć i pamięć.” 80. Glazik Mirosław Antoni 164. Pasieccy Alicja Krzysztof 248. Wnukowscy Krystyna Stefan 60. Lewandowski Gral Mieczysław - Wrocław 81. Jęcka Agnieszka Paweł 165. Pasiecka Longina 249. Woźniak Marianna 61. Lewandowski Grzegorz - Włocławek PT 82. Jęcka Mirosława Stanisław 166. Pawłowscy Stefania Bogumił 250. Woźniak Stanisław 62. ppłk Lipiński Jan - Bydgoszcz 83. Kaczmarek Grażyna Wojciech 167. Perlińscy Beata Grzegorz 251. Wróbel Katarzyna Tomasz 84. Kaniewski Protazy 168. Perlińscy Teodora Jerzy 252. Wróblewscy Władysława Zdzisław 54 iNFORMATOR iNFORMATOR 55 kowalski kowalski 63. Lisowscy Teresa Jakub - Przydatki Gołaszewskie SZKOŁY Uczniowie klasy 2a Uczniowie klasy 4a 19. Rosłonowski Arkadiusz Nauczyciele 9. Łyszkiewicz Paulina Weronika 20. Skibicka Patrycja 64. Łacheta Mirosław - Tłuchowo Wychowawca: Człapińska Ewa Wychowawca: Narazińska Kamila 20. Rowiński Bartosz Publicznego Gimnazjum 10. Maślanka Mikołaj 21. Strzelecka Karolina 21. Rutkowska Justyna 65. Łukaszewicz-Tkaczuk Joanna - Bydgoszcz Przedszkole Miejskie - w Kowalu 1. Bajek Wiktoria 1. Bajek Mateusz im. Piota Tylickiego w Kowalu 11. Marczewska Patrycja 22. Szulczewski Daniel 22. Rutkowski Patryk 66. Majewski Konrad Stanisław - Kłótno 2. Bartkiewicz Karolina 2. Bieniek Aleksandra 12. Matusiak Krzysztof 23. Wiliński Łukasz Nauczyciele Szkoły Podstawowej 23. Sidwa Aleksander 1. Jadwiga Śpibida 67. Markiewicz Wiesław Edward - Warszawa 3. Bińczyk Natalia 3. Bigoszewski Maciej 13. Mazierska Anna 24. Witwicki Kamil im. Kazimierza Wielkiego 24. Snopkowska Katarzyna 2. Emila Markowska 68. Mazierscy Andrzej Elżbieta - Nałęczów 4. Ciechanowski Eryk 4. Górska Paulina 14. Mikołajczyk Sebastian Artur 25. Zaremba Tobiasz 25. Stasiak Dominik 3. Marta Ziółkowska 69. ks. Biskup Wiesław Mering - Włocławek Czarniak Janina 5. Filipiak Adam Dawid 5. Icikowski Michał 15. Ozimek Julita klasa III b 26. Tomaszewska Julia 4. Monika Rosiak 70. Mętlewicz Jerzy - Brześć Kujawski Czaplicka Elżbieta 6. Frydrych Karolina Magdalena 6. Jabłoński Patryk 16. Sadowski Artur 1. Białecki Przemysław Piotr 27. Wasilewska Julita 5. Cezary Piątek 71. Michałowski Krzysztof Czekaj Alicja 7. Golon Adam 7. Kaniewski Jan 6. Lubomir Kołoszuk 17. Sobocińska Milena 2. Czachowski Przemysław Człapińska Ewa 28. Zbonikowska Justyna 72. Mieszkańscy Rakutowa 8. Gromadzka Oliwia 8. Kruszka Oliwia 7. Urszula Rogalska 18. Suchomska Klaudia Oliwia 3. Czerwiński Patryk Giergielewicz Anna 29. Ziółkowski Marcin Piotr 73. Miller Katarzyna Arkadiusz - Włocławek 9. Jasińska Laile Wiktoria 9. Lewandowski Zachariasz 8. Marlena Seroczyńska 19. Stawicki Konrad 4. Deicka Marta Grudna Barbara 74. Nawroccy Grażyna Wojciech - Gołaszewo 10. Klitkowska Joanna 10. Ostrowski Damian Uczniowie klasy 6a 9. Wojciech Rybarczyk 20. Stefanowska Daria 5. Dmitrzak Dominik Guziejewska Lucyna 75. Niklewicz Witold - Bydgoszcz 11. Kubczak Kacper 11. Perlińska Alicja Wychowawca: Rogalska Urszula 10. Robert Stranc 21. Szubska Dominika 6. Giętkowska Justyna Janicka Katarzyna 76. Nowacki Ryszard - Łódź 12. Kuropatwińska Zuzanna Anna 12. Piekarski Kamil 1. Dorsz Marzena 22. Tomaszewska Magdalena 7. Grzelak Mateusz Krzysztof Kierzkowska Małgorzata 11. Mariusz Klimaszewski 77. Nowak Paulina Marcin - Włocławek 13. Kusznier Aleksandra 13. Pietruszewski Adam 2. Gdański Jakub Paweł 23. Tomaszewski Mateusz Jan 8. Grzywacz Anna Maria Kierzkowska Maria 12. Urszula Bronikowska 78. Nowicki Jan - Kraków 14. Matczak Wiktoria 14. Rogowski Jakub 3. Grzybowski Bartłomiej 24. Zaremba Karolina Ewelina 9. Hempel Maria Zofia Krawiecka Krystyna 13. Monika Rudzińska 79. płk Orzechowski Eugeniusz - Bydgoszcz 15. Naraziński Krzysztof 15. Rudziński Przemysław 4. Ignaczak Szymon 10. Kleips Paulina Weronika Kujawiak Lech 14. Katarzyna Janicka kl II a 80. Osińska Anna - Baruchowo 16. Ogłodzińska Natalia 16. Ryniecki Mikołaj Maciej 5. Jakubowski Witold 11. Łyszkiewicz Mateusz Maksymilian Matusiak Regina 15. Janusz Przywitowski 1.Adamowska Julia 81. Osmałek Krystyna - Rakutowo 17. Polak Tomasz 17. Siniarska Anna 6. Jankowski Maciej 12. Malczak Justyna Mularska Anna 16. Elżbieta Szprengiel 2. Garlicka Klaudia 82. Osmałek Marek Zbigniew - Więsławice 18. Rudzińska Patrycja 18. Świątek Wiktoria 7. Jaroszewska Małgorzata 13. Matyjasik Adrian Narazińska Kamila 17. Magdalena Głowińska 3. Gdański Oskar 83. Osmałek Mieczysław Alina - Rakutowo 19. Sarzyński Łukasz Kamil 19. Urbańska Patrycja 8. Jędrzejewski Michał Dominik 14. Matyjasik Artur Narazinski Tomasz 18. Barbara Snopkowska 4. Grzelak Bartosz 84. Ostrowscy Beata Tomasz - Włocławek 20. Seklecki Remigiusz 20. Walczak Justyna 9. Kaluta Paweł 15. Nowakowska Paulina Rybarczyk Barbara 19. Marzena Wendołowska 5. Icikowska Małgorzata 85. Pałucki Andrzej - Włocławek 21. Snopkowski Jan 21. Widera Anna 10. Kędroń Łukasz Mikołaj 16. Olecka Agnieszka Rudzińska Monika 20. Danuta Zbonikowska 6. Jakubowska Maja 86. Pawlak Jan - Komorów 22. Świątkiewicz Wojciech Michał 11. Koziorowicz Dawid 17. Pruszkiewicz Martyna Rogalska Urszula Uczniowie klasy 4b 21. Barbara Grudna 7. Jakubowski Mateusz 87. Pawlak Wiesław - Włocławek 23. Trzebuchowska Julia 12. Krajewska Daria 18. Rojewski Artur Piotr Ryniecka Marzena Wychowawca: Stalińska Alina 22. Anna Krzemińska 8. Jankowska Joanna 88. Person Andrzej - Włocławek 24. Wieczorek Jakub Wiktor 13. Lewandowska Karina 19. Rudzińska Sandra Marlena Stalińska Alina 1. Adamski Dawid 23. Alina Stalińska 9. Kleips Karolina 89. Pieczewski Henryk 25. Ziółkowska Oliwia 14. Matusiak Marcin 20. Skowroński Mateusz Seklecka Iwona 2. Adamski Wiktor 10. Kleips Klaudia 15. Nakonowski Jakub Roman Rada Rodziców 21. Stachowiak Alan Krzysztof 90. Piekarski Robert - Włocławek Szprengiel Elżbieta Uczniowie klasy 2b 3. Bartkiewicz Łukasz 11. Klimczak Kamil 16. Olszewski Adrian przy Publicznym Gimnazjum 22. Sudo Kamil 91. Pietrzak Henryk Bydgoszcz Sadowska Aneta Wychowawca: Mularska Anna 4. Buziewski Kacper 12. Kopaczewski Przemysław 17. Orzażewska Klaudia im. Piotra Tylickiego w Kowalu: 23. Sudo Rafał 92. ks. Biskup Tadeusz Pieronek - Kraków Stypka Justyna 1. Barańska Paulina 5. Dąbek Jakub 13. Krajewska Justyna Katarzyna 18. Pajęcki Adam 24. Szubska Natalia 93. Podlewska Henryka -Guźlin Szatkowska Anna 2. Buziewski Miłosz 6. Dybowski Dominik 1. Dmitrzak Danuta 14. Krawiecki Kamil Krzysztof 19. Pietrowski Jakub 25. Zieliński Mateusz 94. Potępa Tomasz - Włocławek Wiśniewska Jadwiga 3. Gawłowski Dominik 7. Folga Marta 2. Stachowiak Violetta 15. Lewandowska Monika Marzena 20. Rykała Szymon 26. Żakowiecka Karolina 95. Potocka Małgorzata - Warszawa Zielińska Tomicka Barbara 4. Górska Elwira Krystyna 8. Golon Artur 3. Hejmanowska Krystyna 16. Matyjasik Kamil 21. Seklecka Justyna 96. Prabucka-Jeznach Elżbieta - Olsztyn 5. Jerzewski Kacper 9. Gościniak Dawid 4. Rojewska Monika 17. Morawska Magdalena Karolina kl III c Rada Rodziców Przy Szkole 22. Siniarski Bartosz 97. Radziejewska Halina - Szpetal Górny 6. Kikosicki Artur 10. Grabowska Marta 5. Górska Bożena 18. Olach Jarosław 1. Adamowska Zuzanna Weronika Podstawowej 23. Stolarska Michalina 98. Radziszewska Jadwiga Jerzy - Włocławek 7. Kostrzewski Mateusz 11. Klitkowska Julia 6. Pawlak Ewa 19. Pawlak Michał 2. Braun Aleksander im. Kazimierza Wielkiego w Kowalu 24. Szczepaniak Przemysław 99. Radzki Marian - Dąbrówka Gm. Gostynin 8. Kowalewska Izabela 12. Lisowska Alicja 7. Chirkowska Marzena 20. Rosiak Adrian 3. Brykalska Marta Urszula 25. Szubska Paulina 100. Rajkowska Sławomira - Warszawa 9. Kowalski Artur 13. Pasternak Damian 8. Strzelecka Elżbieta 21. Snopkowski Jakub 4. Budzynowska Natalia Uczniowie ze Szkoły Podstawowej 26. Urbański Dominik 5. Drubkowska Anna Roksana 101. Ratajczyk Agnieszka, Damian, Mateusz 10. Krawiecka Anna Maria 14. Pesta Joanna 9. Seroczyńska Irena 22. Świerkowski Jan im.Kazimierza wielkiego w Kowalu 27. Wasielewska Samanta 6. Jas Witold Włocławek 11. Latowska Martyna 15. Podgórski Dawid 10. Zbonikowska Anna 23. Terpiński Arkadiusz 28. Wróbel Szymon 7. Konojacki Tomasz 102. Rembiałkowscy Feliks, Teresa - USA Uczniowie klasy 1a 12. Maślanka Miłosz 16. Racinowski Adam 11. Perlińska Beata 24. Wawrzyniak Paulina Monika 29. Zimecki Mateusz 8. Kowalski Jakub 103. Reniecka Janina - Gdańsk Wychowawca: Czarniak Janina 13. Paprocki Hubert 17. Rogalska Zofia 12. Majewska Ilona 25. Woźniak Piotr 30. Żakowski Andrzej Michał 9. Majewski Krystian 104. mjr Rogalski Piotr - Bydgoszcz 1. Alabrudziński Jakub 14. Pietruszewski Jakub 18. Rutkowska Sandra 13. Kopycińska Elżbieta 26. Zbonikowska Elwira 10. Masłowski Sebastian Mateusz 105. Rosiak Jadwiga - Włocławek 2. Bilińska Inez Magdalena 15. Piwiński Kamil 19. Sarzyński Artur Uczniowie klasy 6b 14. Łabędzka Aleksandra 27. Zielińska Agata 11. Muchowicz Karolina 106. Rudzińska Elżbieta Adam - Włocławek 3. Grzegórski Maciej 16. Rutkowski Jakub 20. Seklecki Jakub Wychowawca: Ryniecka Marzena 15. Gdańska Aneta 28. Zielińska Olga Jadwiga 12. Muchowicz Mateusz 107. Rybarkiewicz Andrzej - Rakutowo 4. Grzelak Łukasz Wiesław 17. Sławska Klaudia 21. Sławski Bartosz 1. Apalczyk Agnieszka 16. Maślanka Marek 29. Żakowiecka Aneta 13. Nakonowska Aleksandra Elżbieta 108. Sadowski Rafał - Warszawa 5. Grzybowska Sandra 18. Strzelecki Konrad 22. Sodomir Michał 2. Apalczyk Mateusz 17. Grzywacz Zofia Kl II b 14. Nykiel Damian 109. Seklecki Tadeusz - Grodztwo 6. Jabłoński Daniel 19. Woźniak Kamil 23. Strzelecka Ewelina 3. Apalczyk Monika 18. Alabrudzińska Grażyna 1. Adamski Dominik Andrzej 15. Perlińska Agata 110. Siatkowski Tadeusz - Włocławek 7. Klejps Alicja 20. Zasadzińska Martyna 24. Wieczorek Krystian 4. Apalczyk Paulina 19. Lijecki Jacek 2. Apalczyk Dominika Justyna 16. Polak Irmina 111. Sikorski Krzysztof Katarzyna - Wieniec 8. Kosińska Weronika 21. ZawalskI Kamil Kazimierz 25. Woźniak Justyna 5. Brzeziński Kamil 20. Budzynowska Mirosława 3. Dziedzic - Kamiński Michał Jakub 17. Snopkowska Aleksandra 112. Snopkowski Lech - Bydgoszcz 9. Maciejewski Michał Bartosz Uczniowie klasy 3a Uczniowie klasy 5a 6. Dorsz Magdalena Marta 21. Arkuszewska Dorota 4. Frank Mateusz 18. Wiśniewski Rafał 113. Snopkowski Robert - Włocławek 10. Markuszewski Patryk Wychowawca: Krawiecka Krystyna Wychowawca: Naraziński Tomasz 7. Frank Jakub 22. Maciejewska Agnieszka 5. Goździalska Justyna 19. Władowski Dawid 114. Sobolewska Teresa - Gdańsk 11. Nakonowski Jakub 8. Gościniak Krzysztof 23. Pułanecka Emilia 6. Górska Eliza Bożena 20. Zawalski Mateusz 12. Olszewska Kornelia 1. Czachowska Angelika 1. Brewerska Oliwia Anna 115. ks. Sochacki Zdzisław - Kraków 9. Kaczmarek Żaneta 24. Nakonowski Sławomir 7. Ignaczak Żaneta Karina 21. Zbonikowska Aleksandra Martyna 13. Pietrus Wiktor 2. Dobrodziej Weronika 2. Czarnecka Karolina Katarzyna 116. Sokołowska Anna - Dziardonice 10. Klimczak Sebastian 8. Jóźwiak Daria Barbara 22. Zieliński Wojciech 14. Piotrowski Stanisław 3. Drapińska Natalia 3. Gajewski Adam 117. Sonczyk Wiesław Stanisław - Warszawa 11. Koślińska Zuzanna Uczniowie 9. Kaniewski Krzysztof 23. Żakowski Piotr Wojciech 118. Stawiccy Daniela Stanisław - Grudziądz 15. Ryszkiewicz Klaudia Paulina 4. Gawłowski Piotr 4. Gawłowski Adam 12. Kujawski Jakub 5. Golińska Dominika Publicznego Gimnazjum 10. Kowalski Adrian Krzysztof 119. ks. Stawicki Jan - Brazylia 16. Sarzyński Kacper 5. Kuropatwińska Dominika Maria 13. Majewska Patrycja Lista kl I- III c 6. Ilczyszyn Michał im. Piotra Tylickiego w Kowalu 11. Kulesza Krzysztof Ireneusz 120. ks. Stawicki Stanisław - Rzym 17. Skowrońska Monika 6. Lewandowski Mateusz 14. Marciniak Beata Julia 1. Gołata Małgorzata 7. Jakubowski Robert Krzysztof 12. Latus Dawid 121. Stefaniak Władysław Włocławek - Michelin 18. Sobczak Weronika 7. Piątek Adam 15. Matusiak Mateusz kl I a 2. Sławski Damian 8. Jóźwiak Weronika 13. Małkowska Milena Małgorzata 122. Stippa Wojciech - Włocławek 19. Struciński Michał 8. Pietruszewska Anna 16. Mechuła Arkadiusz 1. Adamski Artur 3. Bartkiewicz Monika 9. Piwińska Patrycja 9. Kaniewska Alicja Agata 14. Mularska Weronika 123. Szajerski Paweł 20. Suchomski Jakub Jan 17. Niewiadomski Patryk 2. Bronikowska Adrianna 4. Szubska Aleksandra 10. Rojewski Franciszek Michał 10. Klimkiewicz Angelika 15. Muszyńska Dominika 5. Sabiła Mateusz 124. Szelągowski Jan - Lubień Kujawski 21. Świątkiewicz Gabriel Jerzy 18. Okupnik Adrianna 3. Czachowska Justyna 11. Rykała Konrad 11. Klitkowska Magdalena 16. Nakonowski Szymon Mateusz 6. Woźniak Sylwia 125. Sztypka Justyna Konrad - Włocławek 22. Wiśniewska Dominika Maria 19. Ozimek Szymon 4. Ciechalski Andrzej Rafał 12. Sarzyńska Martyna 12. Krysińska Wiktoria Maria 5. Durmowicz Marta 17. Nowak Sara 7. Stasiak Radosław 126. Szubski Marek -Włocławek Uczniowie Klasy 1b 20. Podgórska Anna Maria 13. Skowrońska Wiktoria 13. Łyszkiewicz Ewelina Daria 6. Dybowski Kacper 18. Paczkowska Alicja Ewelina 8. Olejnik Mirosław 127. Szulc Ewa - Włocławek Wychowawca: Giergielewicz Anna 21. Politowski Jakub 19. Politowska Justyna 14. Sobociński Kacper 14. Madej Łukasz Krzysztof 7. Dymiński Adrian 9. Gołata Maciej 128. Śniecikowski Włodzimierz - Gostynin 22. Raszka Bartosz 20. Przybyszewski Daniel 1. Czajkowski Jakub 15. Stefanowski Szymon 15. Malinowski Szymon Piotr 8. Jędrzejewski Patryk 10. Grodzicki Dawid 129. Śpibida Jadwiga Jerzy - Grodztwo 23. Sadowska Anna 21. Raszka Anna 2. Czaplicka Weronika 16. Szadkowski Marcin 16. Olszewski Miłosz Mirosław 9. Kaczmarek Edyta 11. Sławski Hubert 130. Święcicka Anna - Zawada Piaski 24. Sadowska Izabela 22. Rojewska Alicja Anna 3. Czarniak Kacper Filip 17. Walczak Marlena 17. Owsianowski Filip 10. Kosińska Ewelina 12. Pasiecki Maciej 131. Terpiński Ryszard - Wrocław 25. Safandowska Julia Alicja 23. Rudziński Adam 4. Czerwińska Katarzyna Teresa 18. Walczak Michał 18. Sarzyńska Wiktoria 26. Seklecka Justyna Weronika 11. Majewska Kinga Klaudia 132. Tomaszewscy Danuta Władysław -Warszawa 5. Drapiński Adam 19. Skrzypiński Michał 24. Rudziński Dawid 19. Zasadziński Piotr 27. Spychalska Malwina 12. Michalska Karolina Liceum Ogólnokształcące 133. Tomaszewski Sławomir - Warszawa 20. Stężewska Malwina Ewa 25. Rykała Artur 6. Drubkowski Dawid 20. Ziółkowski Mikołaj Jacek 28. Stasiak Hubert 13. Pietruszewski Dawid im. Królowej Jadwigi w Kowalu 134. Uliński Władysław - Łódź 7. Dybowska Alicja 21. Woźniak Samanta Józefina 14. Popkowski Bartosz 26. Słodkiewicz Maciej Ryszard Uczniowie klasy 3b 29. Sudo Sebastian - nauczyciele i pracownicy 135. Vidar Nilsen Emilia Ole - Norwegia 8. Dzięcielewska Agata 22. Zieliński Michał 15. Rosiński Michał Tadeusz 27. Sobczak Michał Wychowawca: Wiśniewska Jadwiga 30. Śliwiński Kacper 136. Wawrzonkowska-Dąbrowska Aleksandra 9. Frydrych Adrian 16. Rosińska Angelika 28. Wieczorek Adrian Dominik Uczniowie klasy 5b 31. Włodarska Martyna Rada Rodziców przy - Warszawa 10. Jankowski Krzysztof Kamil 1. Brzeziński Bartłomiej 17. Rudzińska Anna kl III a Wychowawca: Guziejewska Lucyna 32. Zieliński Michał Liceum Ogólnokształcącym 137. Wiliński Lesław - Włocławek 11. Kapuścińska Karolina 2. Ciechalski Maciej Adam 18. Skibicki Kamil 1. Adamski Erwin im. Królowej Jadwigi w Kowalu 138. Wiliński Stanisław - Włocławek 12. Kierzkowski Michał Jan 3. Czerwińska Weronika 1. Bronikowski Bartosz Uczniowie klasy KS 19. Stępkowska Angelika 2. Adriańczyk Bartosz 139. Wojciechowski Stanisław - Włocławek 13. Mastalerski Adam 4. Frydrych Konrad 2. Ciechalski Artur Konrad Wychowawca: Kierzkowska Maria 20. Strzelecka Martyna Ewa 3. Daczkowski Daniel 140. Wojtkowski Marek - Lubraniec 14. Maślanka Julia Teresa 5. Frydrych Patrycja 3. Czajkowska Alicja 1. Kozłowska Laura 21. Staliński Igor 4. Gościniak Anna Zespół Szkół CKR 141. Woźniak Elżbieta - Czeladź 15. Mikołajczyk Hubert 6. Gościniak Anita 4. Człapinski Paweł Kamil 2. Kwiatkowska Marta 22. Szatkowska Sylwia 5. Grabski Paweł im. Kazimierza Wielkiego w Kowalu 142. Wódkowska Urszula - Włocławek 16. Mularski Filip Roland 7. Klimczak Patrycja 5. Dybowski Adrian 3. Malinowski Mateusz 23. Wilmański Mariusz 6. Jankowska Katarzyna 143. Zasada Zdzisław Grażyna - Włocławek 17. Muszyńska Julia 8. Kopaczewski Jarosław 6. Frydrych Dominik 24. Woźniak Damian 7. Karpiński Damian Rada Rodziców przy 144. Zbonikowscy Jolanta Renata Józef Jakub 18. Nakonowska Alicja Karolina 9. Kruszewska Sandra Judyta 7. Kacprzyk Karolina 25. Zbonikowski Rafał 8. Kierzkowska Klaudia Zespole Szkół CKR - Bełchatów 19. Nowak Mateusz 10. Kulawiak Katarzyna Anna 8. Kostrzewska Marta 26. Tretyn Aleksander 9. Krysiński Adam im. Kazimierza Wielkiego w Kowalu 20. Przybyszewska Agnieszka 11. Lewandowska Weronika 9. Kratkowska Paulina 145. Zbonikowski Łukasz - Włocławek Kl I b 10. Łuczyński Krystian 21. Sarzyński Kacper 12. Lewandowski Adam 10. Nakonowski Adam Jan 146. Zielińscy Jolanta Marek - Włocławek 1. Braun Karolina 11. Marszał Adam 22. Sodomir Natalia Agnieszka 13. Mularska Natalia 11. Nakonowski Patryk Sławomir 147. Zieliński Jacek - Kraków 2. Czerwińska Oliwia 12. Nakonowska Sylwia 23. Walczak Natalia Agata 14. Piecyk Miłosz 12. Osmałek Filip Wiktor 13. Nakonowski Mateusz 3. Ilczyszyn Adam 24. Wałęsa Wiktoria 15. Przybyszewski Tomasz 13. Pawlak Alicja 14. Dylewicz Lidia 4. Deicki Marek 25. Wiśniewski Mateusz 16. Rojewski Marcel 14. Pietrusińska Martyna 15. Odrowski Sergiusz 5. Frank Filip 26. Wyrwa Patryk Radosław 17. Szydłowska Katarzyna 15. Pietruszewski Mateusz 16. Ogłodziński Dawid 6. Frank Michał 18. Śliwiński Michał 16. Podgórski Adam 17. Piotrkowska Paulina 19. Terpiński Dominik Sebastian 17. Pomorski Dawid 7. Gawłowska Aleksandra 18. Rzepecka Paulina 20. Włodarska Julia 18. Rosłonowska Agata 8. Kulczyński Jakub 19. Seroczyńska Anita 21. Wróblewska Natalia 56 iNFORMATOR iNFORMATOR 57 kowalski kowalski INSTYTUCJE, ORGANIZACJE I FIRMY: 30. Morawski P. Walter I. Kancelaria Notarialna 66. Woźniak Krystyna i Wiesław - Włocławek Sklep Monopolowo-Spożywczy - Kowal 1. Urząd Miejski w Kowalu – pracownicy 31. Nowak Mariusz Marco - Pińczata 67. Wspólnota Leśna Rolników Miasta Kowal Gołembiewski Eugeniusz 32. NZOZ Jęcka Paweł - Kowal 68. Zakład Profilowania Blachy Dachowej- Kowal Wyżykowska Bożena 33. Ochotnicza Straż Pożarna w Rakutowie 69. Zespół Melodia - Kowal Bednarek Karol 34. Olkop Hurtownia Olejów i Paliw - Kowal 70. ZPU-H Giełdziński A. Met - Kowal Budzynowski Waldemar 35. Orkiestra Dęta Miejskiej Ochodnitczej Straży Pożarnej 71. Związek Kombatantów RP - Kowal Czaplicka Maria w Kowalu 72. Związek Nauczycielstwa Polskiego Dorsz Edyta Adamski Dawid 73. Związek Rencistów i Emerytów z Koła nr 4 - Kowal: Giełdzińska Jadwiga Giergielewicz Łukasz Anecka Marianna Kowal Gołębiewska Jolanta Giergielewicz Tomasz Bujalska Danuta Przydatki Wolskie Jagoda Jolanta Golon Grzegorz Braun Stanisław Kowal Kaźmierczak Sylwia Grzelak Bartosz Braun Marianna Kowal Kaźmierski Stanisław Jarecki Marcin Celmer Janina Gołaszewo Kilichowska-Murawska Anna Jarecki Piotr Chojnacka Janina Kowal Lewandowski Paweł Jędrzejewski Ryszard Chrobocińska Jadwiga Kowal Markowska Elżbieta Kierzkowski Wiesław Czarniak Helena Gołaszewo Maziuk Urszula Krawiecki Kamil Czupryniak Longin Kowal Misiak Grażyna Kruszka Józef Czupryniak Alina Kowal Murawska Mirosława Kruszka Oliwia Czyżewska Barbara Rakutowo Piszczan Małgorzata Kulesza Krzysztof Dybionka Danuta Kowal Proszkiewicz Tadeusz Liedke Krzysztof Gołembiewska Helena Kowal Snopkowska Grażyna Łazarski Michał Gościniak Czesław Grodztwo Struciński Szymon Majewski Krystian Gościniak Barbara Grodztwo Zglińska Anna Malinowski Arkadiusz Grzelak Jan Kowal Maślanka Michał Ignaczak Maria Kowal 2. Pracownicy Referatu Gospodarki Komunalnej Nowakowski Józef Jakubowski Józef Kowal Urzędu Miejskiego Pawlak Michał Jakubowska Agnieszka Kowal Bujalski Marek Piekarski Cezary Jakubowski Cezary Kowal Chrobociński Józef Raszka Krystian Jarecka Danuta Kowal Domżał Jacek Raszka Piotr Jędrzejczak Danuta Kowal Nowacki Jan Rojewska Ewa Kacprzak Henryka Kowal Nyklewicz Piotr Stanc Robert Kierzkowska Teresa Kowal Olejnik Stanisław Stawicki Maciej Koralewska Kazimiera Więsławice Piszczan Robert Struciński Stanisław Koza Wacław Przydatki Gołaszewskie Seklecki Marian Szymański Henryk Koza Jadwiga Przydatki Gołaszewskie Wyżykowski Henryk Świerkowski Jan Kruszczyński Jan Kowal Zakrzewska Danuta Woźniak Piotr Kuczyńska Wiesława Przydatki Gołaszewskie Kwiatkowska Barbara Przydatki Gołaszewskie 3. Pracownicy Inspektoratu Edukacji Zasada Andrzej Jakóbczak Zofia Kowal i Sportu U.M. w Kowalu: Zasadzińska Małgorzata Zasadziński Jakub Lewandowski Kazimierz Czarne Borkowska Elżbieta 36. Marżoretki MOSP - Kowal Marczewska Monika Kowal Czaplicka Halina Mroczkowski Ryszard Kowal Adamowska Julia Daczkowska Małgorzata Musialik Barbara Strzały Adamowska Zuzanna Derkacz Urszula Nowacka Marianna Kowal Ciarachowicz Anna Dorsz Wacława Ogłodzińska Helena Kowal Garlicka Klaudia Dziedzic - Kamińska Katarzyna Okubska Wanda Dobrzelewice Hofman Urszula Gościniak Anna Orłowska Marianna Kowal Kaniewska Grażyna Icikowska Małgorzata Perlińska Teodora Kowal Lewandowski Marek Kralska Joanna Perliński Jerzy Kowal Maciejewska Agata Perlińska Agata Pietrzak Czesława Kowal Majewska Ilona Politowska Justyna Piotrowska Krystyna Kowal Nowacka Ewa Rojewska Alicja Piotrowski Stanisław Kowal Pieńkowska Halina Seroczyńska Anita Prusak Janina Przydatki Gołaszewskie Podgórska Karolina Wawrzyniak Paulina Siciński Edward Kowal Zielińska Alicja Zielińska Agata Sidwa Irena Rakutowo Zimecka Katarzyna 37. Orzechowski Robert Usługi Transportowo-Drogowe Skiba Barbara Więsławice Par. - Kowal 4. ZGKiM, Kowal - pracownicy Stankiewicz Jan Kowal 38. P.H. Agricola Kozłowski Tomasz - Lubień Kujawski Henryk Błaszczyk Strzelecka Helena Kowal 39. Pamet-Zyglewski - Kowal Jacek Domżał Świerczyńska Maria Włocławek 40. Parafia św. Urszuli- Kowal Halina Paradowska Terpińska Zdzisława Przydatki Goł. 41. PHU „Casino” - Włocławek Wieczorek Helena Kowal 5. 1 Brygada Logistyczna - Bydgoszcz 42. Piwiński Eugeniusz Zakład Instalator Wiśniewska Grażyna Kowal 6. Aerobik - Kobiety - Lubień Kujawski Witkowska Kazimiera Kowal Prowadząca Snopkowska Barbara - Kowal 43. Polcyn Maciej Biuro Usług Budowlanych - Łabiszyn Woźniak Bogdan Kowal 7. Agroma Olsztyn Grupa Sznajder Sp. z o.o. - Olsztyn 44. Polski Związek Gołębi Pocztowych - Kowal Zasada Marianna Kowal 8. Alabrudziński Krzysztof Usługi Transportowe - Kowal 45. Proboszcz Parafii św. Urszuli w Kowalu - Kowal Zasadzińska Janina Kowal 9. Atmomat Szatkowski, Ryniec S.J. - Włocławek 46. Przedsiębiorstwo Budowalano Inżynieryjne Ziółkowska Bronisława Kowal 10. Bagdziński Zakład Budowlano-Montażowy „Sanmel” Sp. z o.o. - Brodnica - Włocławek 47. Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Saniko 74. ZWUH Miarbud - Włocławek 11. Bank Spółdzielczy w Kowalu - Kowal - Włocławek 12. Bet-Bud Zakład Usługowo Produkcyjny 48. 50. P.W. LUMAC Sp. z o.o. - Kowal Powyższa lista została sporządzona na podstawie danych - Ciechocinek 49. PTTK im. Mariana Sydowa - Toruń zawartych na dokumentach wpłat dokonywanych na 13. DPS Mieszkańcy i Pacownicy - Kowal 50. Rada Powiatu Włocławskiego - Budzyński Stanisław konto bankowe. Pomimo naszej najwyższej staranności 14. Elproject Sp. z o.o. - Bydgoszcz - Włocławek mogły się wkraść ewentualne pomyłki, za które z góry 15. Fąfara Joanna Kancelaria Notarialna - Włocławek 51. Rada Rodziców Przy Szkole Podstawowej przepraszamy. 16. Handel Detaliczy Usługi Finansowe Olczak Jerzy im. Kazimierza Wielkiego w Kowalu Szkolne Koło - Włocławek Ligi Przyrody - Kowal Skarbnik Komitetu 17. Izol Sp. z o.o. - Włocławek 52. Rada Rodziców Przy XLIII Liceum Ogólnokształcącym Budowy Pomnika Króla Kazimierza Wielkiego 18. Janicki Andrzej Firma Wielobranżowa - Kowal im. Kazimierza Wielkiego - Warszawa Wiesława Skowrońska 19. Kierzkowska M. Zakład Usługowo-Handlowy 53. Radni Rady Miasta Kowala Kadencja 2006-2010 - Kowal 54. Raszka Krzysztof Usługi Ogólno-Budowlane - Kowal 20. Koło Gospodyń Wiejskich - Kowal 55. Smak S.J. - Dziardonice 21. Koło PCK - Kowal 56. Spółka Dla Zogospodarowania Wspólnoty 22. Kółko Rolnicze Kowal - Kowal Gruntowej Rolników - Kowal 23. Krajowy Związek Rolników Kółek i Organizacji 57. Stefaniak Władysław, Kaczmarek Tomasz „Podgrodzie” - Władysław Serafin Prezes - Warszawa Przydatki Gołaszewskie 24. Kreisel-Technika Budowlana Sp. z o.o. 58. Stowarzyszenie Miast Króla Kazimierza - Kowal Szczepan Gawłowski - Poznań 59. Szanowska Ewa Fabryka Fajansu - Włocławek 25. Lewandowski Tadeusz Zakład Stolarski - Kowal 60. Towarzystwo Miłośników Kowala i Okolic - Kowal 26. Maximus Broker Sp. z o.o. - Kowal 61. Trząsalski Wojciech Studio Relaks - Kowal 27. Miejska Ochotnicza Straż Pożarna - Kowal 62. Uniwersytet im. Kazimierza Wielkiego - Bydgoszcz 28. Miejsko-Gminny Klub Sportowy Kujawiak - Kowal 63. Urbański Janusz Kancelaria Podatkowa - Włocławek 29. Milewski Józef Andrzej Milex - Dobrzyków 64. Wiliński Stanisław PPH Marlin - Kowal 65. Włocławskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych Sp. z o.o. - Nowa Wieś 58 iNFORMATOR 59 iNFORMATOR kowalski kowalski iNFORMATOR kowalski

60 iNFORMATOR kowalski