32(1): 1725 T¹p chÝ Sinh häc 32010

DANH môc C¸C LOI Bä NGùA (MANTODEA, INSECTA) ë VIÖT NAM

T¹ Huy ThÞnh ViÖn Sinh th¸i v Ti nguyªn sinh vËt

Bä ngùa (Mantodea) l mét bé c«n trïng ¨n nghiªn cøu c¬ b¶n trong khoa häc tù nhiªn, m thÞt, ®Æc tr−ng bëi cÆp ch©n tr−íc kiÓu b¾t måi. sè 106.12.15.09 do NAFOSTED ti trî. Theo hÖ thèng ph©n lo¹i cña David Oliveira, Giglio Tos v Beier (1996), bé Bä ngùa ®−îc I. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU chia thnh 8 hä l Chaeteessidae, Mantoididae, Metallyticidae, , , MÉu vËt ®−îc thu thËp b»ng vît hoÆc bÉy , v [3, 12, ®Ìn ë c¸c tØnh kh¸c nhau ë miÒn B¾c, miÒn 13]. Ehrmann (2002), Svenson v Whiting (2004) Trung v miÒn Nam ViÖt Nam trong kho¶ng ® n©ng mét sè ph©n hä cña hä Mantidae lªn thêi gian tõ 2000 2010. MÉu vËt ®−îc l−u gi÷ thnh hä, khi Êy bé Bä ngùa bao gåm 15 hä. Bé t¹i ViÖn Sinh th¸i v Ti nguyªn sinh vËt. HÖ Bä ngùa cã trªn 2300 loi ® c«ng bè trªn thÕ thèng ph©n lo¹i ®−îc sö dông theo Giglio Tos giíi, thuéc 434 gièng [4, 5]. Bä ngùa sèng ë c¸c v Beier (2003). Tªn tiÕng ViÖt cña c¸c taxon l sinh c¶nh rÊt kh¸c nhau, tõ trong rõng rËm tíi do t¸c gi¶ ®Æt lÇn ®Çu. Mét sè tªn gièng cã tªn trªn sa m¹c; chóng còng cã h×nh th¸i rÊt ®a d¹ng: tiÕng Anh th−êng sö dông còng ®−îc ghi chó mu s¾c gi¶ vá c©y, gi¶ hoa, h×nh d¹ng c¬ thÓ cã trong ngoÆc ®¬n ®Ó ng−êi ®äc dÔ tham kh¶o. thÓ gi¶ kiÕn hoÆc gi¶ que cñi, gi¶ l¸ t−¬i, l¸ kh«, C¸c loi ghi nhËn míi cho khu hÖ ViÖt Nam c¸nh cã thÓ tiªu gi¶m.... L c«n trïng b¾t måi, ¨n ®−îc ghi chó b»ng dÊu sao (*). thÞt nhiÒu nhãm c«n trïng kh¸c nªn bä ngùa ®ãng vai trß quan träng trong ®iÒu hßa sè l−îng II. KÕT QU¶ NGHI£N CøU quÇn thÓ vËt måi. Trong §«ng y, kÐn trøng bä ngùa l mét vÞ thuèc gäi l tang phiªu tiªu, cã Danh môc c¸c loi c«ng dông bæ thËn, gi÷ tinh khÝ, gi÷ må h«i. Hä Bä ngùa hoa Hymenopodidae Nh÷ng nghiªn cøu vÒ bä ngùa ë n−íc ta ch−a (Flower ) nhiÒu. ViÖn B¶o vÖ thùc vËt (1976) cho biÕt 4 loi bä ngùa b¾t gÆp ë miÒn B¾c ViÖt Nam [15], trong Ph©n hä ®ã cã mét loi chØ cã ë vïng Cæ B¾c; trong danh Hymenopus Serville, 1831 Bä ngùa hoa s¸ch c«n trïng ë v−ên quèc gia C¸t Tiªn ® ghi Phong lan (Orchid mantis) nhËn 5 loi, mÆc dï cã sai chót Ýt vÒ danh ph¸p [17]; trong danh s¸ch c«n trïng ë v−ên quèc gia 1. Hymenopus coronatus (Olivier, 1792) Bä B¹ch M ghi nhËn 4 loi [8], trong ®ã cã 2 loi ngùa hoa Phong lan kh«ng cã kh¶ n¨ng b¾t gÆp ë vïng §«ng Ph−¬ng; Basionym: Mantis coronata Olivier, 1792; trong S¸ch §á ViÖt Nam (2000) cã dÉn mét loi Synonym: Hymenopus coronatoides Wang et l Mantis religiosa [1]. Cã 30 loi ® ®−îc c¸c al., 1994. t¸c gi¶ n−íc ngoi ®Ò cËp ®Õn khi nghiªn cøu mÉu vËt ViÖt Nam l−u gi÷ t¹i c¸c b¶o tng trªn VËt mÉu nghiªn cøu: Phong Nha (Bè Tr¹ch, thÕ giíi [2, 9, 12 14, 16, 18]. Tæng céng cã 32 Qu¶ng B×nh) 1 mÉu; Sa S¬n (Sa Thy, Kon loi bä ngùa ® ®−îc ghi nhËn ë ViÖt Nam cho Tum) 1 mÉu; HiÕu Liªm (VÜnh Cöu, §ång tíi thêi ®iÓm ny. Nai) 1 mÉu; Phó Lý (VÜnh Cöu, §ång Nai) 2 Bi ny c«ng bè kÕt qu¶ nghiªn cøu cña t¸c mÉu. gi¶ tõ c¸c cuéc ®iÒu tra trong c¸c n¨m gÇn ®©y. Ph©n bè: Ên §é, Trung Quèc, Th¸i Lan, C«ng tr×nh ®−îc hç trî kinh phÝ cña ®Ò ti Malaixia, In®«nªxia.

17 Creobroter Westwood, 1889 Bä ngùa c¸nh Saussure, 1898; Theopropus flavicans Giglio ®èm (Asian Flower mantis) Tos, 1927; Theopropus rubrobrunneus Beier, 1931. 2. Creobroter apicalis (Saussure, 1869) VËt mÉu nghiªn cøu: Sa S¬n (Sa Thy, Kon Basionym: Mantis apicalis Saussure, 1869. Tum) 2 mÉu; Phó Lý (VÜnh Cöu, §ång Nai) VËt mÉu nghiªn cøu: Khe Sanh (H−íng 2 mÉu. Hãa, Qu¶ng TrÞ) 1 mÉu; A Ngo (§a Kr«ng, Ph©n bè: Mianma, Malaixia, In®«nªxia. Qu¶ng TrÞ) 2 mÉu. Ph©n bè: Ên §é, Nªpal, Bangladesh, Trung Ph©n hä Epaphroditinae Quèc, In®«nªxia. Parablepharis Saussure 1870 Bä ngùa khiªn r¨ng 3. Creobroter gemmatus (Saussure, 1869) 6. Parablepharis kuhlii (de Haan, 1842) Basionym: Mantis gemmatus Saussure, 1869; Synonym: Mantis geminata Stoll, 1813; Basionym: Mantis kuhlii de Hann, 1842. Creobroter geminata (Stoll, 1813); Creobroter VËt mÉu nghiªn cøu: H−íng Phïng (H−íng gemata (Stoll, 1813); Creobroter gematus (Stoll, Ho¸, Qu¶ng TrÞ) 1 mÉu. 1813) Ph©n bè: Ên §é, Mianma, Malaixia, VËt mÉu nghiªn cøu: S¬n Thä (Thä Xu©n, In®«nªxia. Thanh Ho¸) 1 mÉu; T©n Thnh (Th−êng Xu©n, Thanh Ho¸) 1 mÉu; Xu©n Ho (Nh− Xu©n, Ph©n hä Acromantinae Thanh Ho¸) 4 mÉu; Thanh Mü (Thanh Ch−¬ng, Acromantis Saussure, 1870 Bä ngùa c¸nh NghÖ An) 3 mÉu; H−íng Linh (H−íng Ho¸, b»ng (Flower mantis) Qu¶ng TrÞ) 1 mÉu; A Rong (A L−íi, Thõa thiªn HuÕ) 3 mÉu; Ph−íc Mü (Ph−íc S¬n, 7. Acromantis formosana (Shiraki, 1911)* Qu¶ng Nam) 2 mÉu; Cha Val (Nam Giang, Basionym: Micromantis formosana Shiraki, Qu¶ng Nam) 3 mÉu; Rê C¬i (Sa Thy, Kon 1911. Tum) 1 mÉu; Sa Nh¬n (Sa Thy, Kon Tum) 2 mÉu; Sa S¬n (Sa Thy, Kon Tum) 2 mÉu; Phó VËt mÉu nghiªn cøu: S¬n Thä (Thä Xu©n, Lý (VÜnh Cöu, §ång Nai) 25 mÉu; HiÕu Liªm Thanh Ho¸) 1 mÉu; Xu©n Ho (Nh− Xu©n, (VÜnh Cöu, §ång Nai) 2 mÉu. Thanh Ho¸) 2 mÉu; Thanh Mü (Thanh Ch−¬ng, NghÖ An) 3 mÉu; Vò Quang (vò Ph©n bè: Ên §é, Mianma, Trung Quèc, Quang, H TÜnh) 1 mÉu; Tr−êng S¬n (Qu¶ng In®«nªxia. Ninh, Qu¶ng B×nh) 4 mÉu; A Ngo (§a Kr«ng, 4. Creobroter urbanus (Fabricius, 1775) Qu¶ng TrÞ) 1 mÉu; A Rong (A L−íi, Thõa thiªn HuÕ) 5 mÉu; Ta Bhinh (Nam Giang, Basionym: Mantis urbana Fabricius, 1775. Qu¶ng Nam) 1 mÉu; Cha Val (Nam Giang, VËt mÉu nghiªn cøu: Xu©n Hßa (Nh− Xu©n, Qu¶ng Nam) 4 mÉu; Kh©m §øc (Ph−íc S¬n, Thanh Hãa) 7 mÉu; Ho¸ Quú (Nh− Xu©n, Qu¶ng Nam) 1 mÉu; Ph−íc Mü (Ph−íc S¬n, Thanh Hãa) 3 mÉu; Thanh Mü (Thanh Qu¶ng Nam) 3 mÉu. Ch−¬ng, NghÖ An) 1 mÉu; Vò Quang (Vò Ph©n bè: Trung Quèc Quang, H TÜnh) 2 mÉu. 8. Acromantis grandis Beier, 1930 Ph©n bè: Ên §é, Mianma, Trung Quèc, Malaixia, In®«nªxia. VËt mÉu nghiªn cøu: Tr−êng S¬n (Qu¶ng Ninh, Qu¶ng B×nh) 2 mÉu; Khe Sanh (H−íng Theopropus Saussure, 1898 Bä ngùa c¸nh vÖt Ho¸, Qu¶ng TrÞ) 1 mÉu; A Rong (A L−íi, (Banded Flower Mantis) Thõa thiªn HuÕ) 4 mÉu; Ph−íc HiÖp (Ph−íc 5. Theopropus elegans (Westwood, 1832)* S¬n, Qu¶ng Nam) 1 mÉu; Cha Val (Nam Giang, Qu¶ng Nam) 4 mÉu; Sa Nh¬n (Sa Thy, Basionym: Blepharis elegans Westwood, Kon Tum) 1 mÉu; Sa S¬n (Sa Thy, Kon Tum) 1832; Synonym: Theopropus praecontatrix 4 mÉu; Phó Lý (VÜnh Cöu, §ång Nai) 2 mÉu;

18 M § (VÜnh Cöu, §ång Nai) 1 mÉu. Synonym: Mantis grisea Lichtenstein, 1802; Mantis oratoria Theopompa Ph©n bè: Ên §é, Nªpal. Stoll, 1813; blanchardi Wood Mason, 1891. 9. Acromantis indica Giglio Tos, 1915* VËt mÉu nghiªn cøu: Tam §¶o (Tam §¶o, VËt mÉu nghiªn cøu: A Rong (A L−íi, VÜnh Phóc) 1 mÉu; Cóc Ph−¬ng (Nho Quan, Thõa thiªn HuÕ) 2 mÉu; Cha Val (Nam Ninh B×nh) 2 mÉu. Giang, Qu¶ng Nam) 1 mÉu; Sa Thy (Sa Thy, Ph©n bè: Ên §é, Trung Quèc, In®«nªxia. Kon Tum) 1 mÉu; Sa Nh¬n (Sa Thy, Kon Tum) 1 mÉu; Sa S¬n (Sa Thy, Kon Tum) 5 14. Theopompa servillei (de Hann, 1842)* mÉu; Phó Lý (VÜnh Cöu, §ång Nai) 13 mÉu; Basionym: Mantis servillei de Hann, 1842. HiÕu Liªm (VÜnh Cöu, §ång Nai) 2 mÉu. VËt mÉu nghiªn cøu: Phó Lý (VÜnh Cöu, Ph©n bè: Ên §é, Mianma, Malaixia. §ång Nai) 2 mÉu; M § (VÜnh Cöu, §ång Odontomantis Saussure, 1871 Bä ngùa kiÕn Nai) 1 mÉu; HiÕu Liªm (VÜnh Cöu, §ång Nai) (Ant mantis) 1 mÉu. 10. Odontomantis monticola Beier, 1933* Ph©n bè: Ên §é, Mianma, Th¸i Lan, Malaixia, In®«nªxia. VËt mÉu nghiªn cøu: ThÇn Sa (§ång Hû, Th¸i Nguyªn) 2 mÉu. Humbertiella Saussure, 1869 Bä ngùa ®¸ Ph©n bè: Trung Quèc. 15. Humbertiella laosana Beier, 1930 11. Odontomantis parva Giglio Tos, 1915 VËt mÉu nghiªn cøu: Thnh C«ng (Nguyªn B×nh, Cao B»ng) 1mÉu; Sa S¬n (Sa Thy, Kon Type locality: Vietnam (Cochin China), Tum) 1 mÉu. Holotyp l−u gi÷ t¹i MCSN Genova. Ph©n bè: Lo. VËt mÉu nghiªn cøu: Hóc Ngh× (§a Kr«ng, Qu¶ng TrÞ) 3 mÉu; A Rong (A L−íi, Thõa Ph©n hä Caliridinae thiªn HuÕ) 5 mÉu; Ta Bhinh (Nam Giang, Leptomantella Uvarov, 1940 Bä ngùa m¶nh Qu¶ng Nam) 2 mÉu. 16. Leptomantella tonkinae (Hebard, 1920) Ph©n bè: chØ míi thÊy ë ViÖt Nam. Basionym: Leptomantis tonkinae Hebard, Hestiasula Saussure, 1871 Bä ngùa ®ïi to 1920. (Boxer mantis) VËt mÉu nghiªn cøu: Xu©n Hßa (Nh− Xu©n, 12. Hestiasula major Beier, 1929 Thanh Hãa) 7 mÉu; Thanh Mü (Thanh VËt mÉu nghiªn cøu: Xu©n Ho (Nh− Xu©n, Ch−¬ng, NghÖ An) 1 mu; Tr−êng S¬n (Qu¶ng Thanh Ho¸) 3 mÉu; Tr−êng S¬n (Qu¶ng Ninh, Ninh, Qu¶ng B×nh) 6 mÉu; A Ngo (§a Kr«ng, Qu¶ng B×nh) 1 mÉu; A Rong (A L−íi, Thõa Qu¶ng TrÞ) 2 mÉu; Hóc Ngh× (§a Kr«ng, thiªn HuÕ) 2 mÉu; Cha Val (Nam Giang, Qu¶ng TrÞ) 2 mÉu; A Rong (A L−íi, Thõa Qu¶ng Nam) 2 mÉu; Sa S¬n (Sa Thy, Kon Thiªn HuÕ) 6 mÉu; Ph−íc Mü (Ph−íc S¬n, Tum) 1 mÉu; Phó Lý (VÜnh Cöu, §ång Nai) Qu¶ng Nam) 3 mÉu; Cha Val (Nam Giang, 2 mÉu. Qu¶ng Nam) 9 mÉu; Rê C¬i (Sa Thy, Kon Tum) 3 mÉu; Sa Nh¬n (Sa Thy, Kon Tum) 1 Ph©n bè: Trung Quèc. mÉu; Sa S¬n (Sa Thy, Kon Tum) 2 mÉu; M § (VÜnh Cöu, §ång Nai) 2 mÉu; Phó Lý Hä Bä ngùa th−êng Mantidae (VÜnh Cöu, §ång Nai) 15 mÉu. Ph©n hä Liturgusinae Theopompa St ål, 1877 Bä ngùa Ph©n bè: Trung Quèc. mÐp c¸nh réng (Asian bark mantis) Caliris Giglio Tos, 1915 Bä ngùa c¸nh hoa 13. Theopompa ophthalmica (Olivier, 1792) Basionym: Mantis ophthalmica Olivier, 1792. 17. Caliris masoni (Westwood, 1889)

19 Basionym: masoni Westwood, 1889. 22. Haania vitalisi Chopard, 1920* VËt mÉu nghiªn cøu: H−¬ng Tr¹ch (H−¬ng Synonym: Ceratohaania hainanensis Khª, H TÜnh) 1 mÉu; Sa Thy (Sa Thy, Kon Tinkham, 1937. Tum); Phó Lý (VÜnh Cöu, §ång Nai) 1 mÉu; HiÕu Liªm (VÜnh Cöu, §ång Nai) 1 mÉu. VËt mÉu nghiªn cøu: A Rong (A L−íi, Thõa Thiªn HuÕ) 2 mÉu; Ph−íc Mü (Ph−íc Ph©n bè: Ên §é. S¬n, Qu¶ng Nam) 1 mÉu. Ambivia Stal, 1877 Bä ngùa gê èng Ph©n bè: Lo, Trung Quèc, Ên §é. 18. Ambivia undata (Fabricius, 1793) Ph©n hä Iridopteryginae Basionym: Mantis undata Fabricius, 1793. Nemotha Wood Mason, 1884 Bä ngùa hæ Synonym: Ambivia popa Stal, 1877. (Tiger Mantis) VËt mÉu nghiªn cøu: Tr−êng S¬n (Qu¶ng 23. Nemotha coomani (Chopard, 1930) Ninh, Qu¶ng B×nh) 2 mÉu; H−íng Phïng Basionym: Tricondylomimus coomani (H−íng Hãa, Qu¶ng TrÞ) 2 mÉu; Hóc Ngh× (§a Chopard, 1930. Type locality: Tonkin, Hoa Kr«ng, Qu¶ng TrÞ) 3 mÉu; A Ngo (§a Kr«ng, Binh; Holotyp l−u gi÷ t¹i MNHN Paris. Qu¶ng TrÞ) 1 mÉu; A Rong (A L−íi, Thõa Thiªn HuÕ) 8 mÉu. VËt mÉu nghiªn cøu: Sa S¬n (Sa Thy, Kon Tum) 1 mÉu. Ph©n bè: Ên §é. Ph©n bè: chØ míi thÊy ë ViÖt Nam. Ph©n hä Toxoderinae Hapalopeza Stal, 1877 Bä ngùa r©u khoanh Toxodera Serville, 1837 Bä ngùa que tr¾ng () 24. Hapalopeza occipitalis Westwood, 1889 19. Toxodera denticulata Serville, 1837* Synonym: Hapalopeza nigripes Werner, Synonym: Toxodera gigas Ouwens, 1913. 1926; Spilomantis occipitalis (Westwood, VËt mÉu nghiªn cøu: Xu©n S¬n (Phó Thä) 1889). 1 mÉu. VËt mÉu nghiªn cøu: Xu©n Hßa (Nh− Xu©n, Ph©n bè: Lo, Malaixia, In®«nªxia. Thanh Hãa) 4 mÉu; Thanh Mü (Thanh Ch−¬ng, NghÖ An) 1 mÉu; H−¬ng Tr¹ch Paratoxodera Wood Mason, 1889 Bä ngùa (H−¬ng Khª, H TÜnh) 1 mÉu; Tr−êng S¬n que gi¶ (Stick mantis) (Qu¶ng Ninh, Qu¶ng B×nh) 4 mÉu; H−íng 20. Paratoxodera meggitti Uvarov, 1927* Phïng (H−íng Ho¸, Qu¶ng TrÞ) 2 mÉu; Hóc Ngh× (§a Kr«ng, Qu¶ng TrÞ) 1 mÉu; A Ngo VËt mÉu nghiªn cøu: Tr−êng S¬n (Qu¶ng (§a Kr«ng, Qu¶ng TrÞ) 1 mÉu; A Rong (A Ninh, Qu¶ng B×nh) 2 mÉu; Cha Val (Nam L−íi, Thõa Thiªn HuÕ) 3 mÉu; Ph−íc Mü Giang, Qu¶ng Nam) 2 mÉu. (Ph−íc S¬n, Qu¶ng Nam) 3 mÉu; Phó Lý Ph©n bè: Mianma, Trung Quèc. (VÜnh Cöu, §ång Nai) 5 mÉu; HiÕu Liªm (VÜnh Cöu, §ång Nai) 1 mÉu. Ph©n hä Haaniinae Ph©n bè: Trung Quèc. Haania Saussure, 1871 Bä ngùa Tropidomantis St ål, 1877 Bä ngùa c¸nh l−íi gai sèng l−ng 21. Haania doroshenkoi Anisyutkin et 25. Tropidomantis guttatipennis (St ål, 1877) Gorochov, 2005* Basionym: Mantis guttatipennis St ål, 1877 VËt mÉu nghiªn cøu: Phó lý (VÜnh Cöu, VËt mÉu nghiªn cøu: Ph−íc Mü (Ph−íc S¬n, §ång Nai) 1 mÉu. Qu¶ng Nam) 1 mÉu. Ph©n bè: C¨mPuChia. Ph©n bè: Ên §é, Mianma, Trung Quèc.

20 Ph©n hä Deroplatinae Gonypeta Saussure, 1869 Bä ngùa nh¶y nhá Westwood, 1839 Bä ngùa l¸ 32. Gonypeta brigittae Kaltenbach, 1994* (Dead ) VËt mÉu nghiªn cøu: Rê C¬i (Sa Thy, Kon 26. Deroplatys gorochovi Anisyutkin, 1998 Tum) 1 mÉu; Phó Lý (VÜnh Cöu, §ång Nai) 1 mÉu. Type locality: Gia Lai, Kannack, Buon Luoi, Holotyp l−u gi÷ t¹i ZIN St. Petersburg. Ph©n bè: Th¸i Lan. VËt mÉu nghiªn cøu: Phó Lý (VÜnh Cöu, Bimantis Giglio Tos, 1915 Bä ngùa nh¶y §ång Nai) 1 mÉu. kÐp Ph©n bè: chØ míi thÊy ë ViÖt Nam. 33. Bimantis malaccana Rehn, 1904* Ph©n hä Amelinae VËt mÉu nghiªn cøu: HiÕu Liªm (VÜnh Cöu, Compsomantis Saussure, 1872 Bä ngùa §ång Nai) 1 mÉu. rnh vuèt Ph©n bè: Th¸i Lan. 27. Compsomantis sp.1 Ph©n hä Angelinae VËt mÉu nghiªn cøu: Sa S¬n (Sa Thy, Kon Euchomenella de Haan, 1842 Bä ngùa cæ di Tum) 1 mÉu. (Long neck mantis) Amantis Giglio Tos, 1915 Bä ngùa nh¶y 34. Euchomenella macrops (Saussure, 1870) 28. Amantis hainanensis Tinkham, 1937 Basionym: Miopteryx macrops Saussure, 1870. Type locality: Tonkin; Holotyp l−u gi÷ t¹i VËt mÉu nghiªn cøu: Tam §¶o (Tam §¶o, MHNG Geneva. VÜnh Phóc) 1 mÉu. VËt mÉu nghiªn cøu: Thanh Mü (Thanh Ph©n bè: Trung Quèc. Ch−¬ng, NghÖ An) 1 mÉu; Hóc Ngh× (§a 29. Amantis longipennis Beier, 1930 Kr«ng, Qu¶ng TrÞ) 2 mÉu; A Rong (A L−íi, Thõa thiªn HuÕ) 1 mÉu; Cha Val (Nam Type locality: Tonkin, Bao Ha, Holotyp l−u Giang, Qu¶ng Nam) 6 mÉu; Sa Thy (Sa Thy, gi÷a t¹i BMNH London. Kon Tum) 1 mÉu; Sa Nh¬n (Sa Thy, Kon VËt mÉu nghiªn cøu: Xu©n Hßa (Nh− Xu©n, Tum) 1 mÉu; Rê C¬i (Sa Thy, Kon Tum) 1 Thanh Hãa) 6 mÉu; Cha Val (Nam Giang, mÉu. Qu¶ng Nam) 1 mÉu. Ph©n bè: chØ míi thÊy ë ViÖt Nam. Ph©n bè: chØ míi thÊy ë ViÖt Nam. 35. Euchomenella pallida Roy, 2001 30. Amantis vitalisi Werner, 1927 Type locality: Nha Trang, Tang Coi Valley; VËt mÉu nghiªn cøu: ThÇn Sa (§ång Hû, Holotyp l−u gi÷ t¹i MNHN Paris. Th¸i Nguyªn) 1 mÉu. VËt mÉu nghiªn cøu: A Ngo (§a Kr«ng, Ph©n bè: NhËt B¶n. Qu¶ng TrÞ) 4 mÉu; A Rong (A L−íi, Thõa Gimantis Giglio Tos, 1915 Bä ngùa nh¶y lín Thiªn HuÕ) 5 mÉu; Ph−íc Mü (Ph−íc S¬n, Qu¶ng Nam) 1 mÉu; HiÕu Liªm (VÜnh Cöu, 31. Gimantis authaemon (Wood Mason, §ång Nai) 4 mÉu; Phó Lý (VÜnh Cöu, §ång 1882)* Nai) 6 mÉu. Basionym: Mantis authaemon Wood Ph©n bè: chØ míi thÊy ë ViÖt Nam. Mason, 1882. Ph©n hä Mantinae VËt mÉu nghiªn cøu: Phó Lý (VÜnh Cöu, §ång Nai) 15 mÉu. Deiphobe Stal, 1877 Bä ngùa ®u«i di Ph©n bè: Ên §é, Mianma, Th¸i Lan. 36. Deiphobe incisa Uvarov, 1933*

21 VËt mÉu nghiªn cøu: Cha Val (Nam Giang, Synonym: Mantis chloreudeta Burmeister, Qu¶ng Nam) 1 mÉu; Phó Lý (VÜnh Cöu, §ång 1838; Mantis japonica Saussure, 1869; Mantis Nai) 1 mÉu. mandarinea Saussure, 1871; Tenodera sinensis Ph©n bè: Ên §é, Mianma. Saussure, 1871; Tenodera brevicollis Beier, 1933. 37. Deiphobe yunnanensis Tinkham, 1937* VËt mÉu nghiªn cøu: Xu©n Phó (Thä Xu©n, VËt mÉu nghiªn cøu: Xu©n Hßa (Nh− Xu©n, Thanh Hãa) 1 mÉu; Yªn C¸t (Nh− Xu©n, Thanh Hãa) 2 mÉu. Thanh Hãa) 1 mÉu; Ho¸ Quú (Nh− Xu©n, Ph©n bè: Trung Quèc. Thanh Hãa) 1 mÉu; Tr−êng S¬n (Qu¶ng Ninh, Qu¶ng B×nh) 1 mÉu; Khe Sanh (H−íng Hãa, Statilia Stal, 1877 Bä ngùa th−êng nhá Qu¶ng TrÞ) 1 mÉu; H−íng Phïng (H−íng Hãa, (Small mantis) Qu¶ng TrÞ) 1 mÉu; A Ngo (§a Kr«ng, Qu¶ng TrÞ) 3 mÉu; Hång V©n (A L−íi, Thõa Thiªn 38. Statilia nemoralis (Saussure, 1870) Bä HuÕ) 1 mÉu; A Rong (A L−íi, Thõa Thiªn ngùa nhá xanh HuÕ) 1 mÉu; Ph−íc Mü (Ph−íc S¬n, Qu¶ng Basionym: Pseudomantis nemoralis Nam) 2 mÉu; Ta Bhinh (Nam Giang, Qu¶ng Saussure, 1870. Nam) 1 mÉu; Cha Val (Nam Giang, Qu¶ng Synonym: Statilia orientalis Saussure, 1870; Nam) 3 mÉu; Sa Nh¬n (Sa Thy, Kon Tum) 1 Statilia nobilis Brunner, 1892; Statilia infuscata mÉu; Sa S¬n (Sa Thy, Kon Tum) 6 mÉu. Giglio Tos, 1927. Ph©n bè: Ên §é, Mianma, NhËt B¶n, Trung VËt mÉu nghiªn cøu: Tam §¶o (Tam ®¶o, Quèc, Th¸i Lan, Malaixia, In®«nªxia. VÜnh Phóc) 1 mÉu; Cóc Ph−¬ng (Nho Quan, 41. Tenodera fasciata (Olivier, 1792)* Ninh B×nh) 4 mÉu; Xu©n Phó (Thä Xu©n, Thanh Hãa) 1 mÉu. Basionym: Mantis fasciata Olivier, 1792. Ph©n bè: Ên §é, Trung Quèc, TriÒu Tiªn, Synonym: Mantis leptelytra Lichtenstein, NhËt B¶n, Mianma, Philippin, Malaixia, 1802; Mantis attenuata Stoll, 1813, Mantis In®«nªxia. exsiccata Serville, 1839. VËt mÉu nghiªn cøu: Tr−êng S¬n (Qu¶ng 39. Statilia maculata Thunberg, 1784 Bä Ninh, Qu¶ng B×nh) 7 mÉu; H−íng Phïng ngùa nhá n©u (H−íng Ho¸, Qu¶ng TrÞ) 1 mÉu; A Rong (A Basionym: Mantis maculata Thunberg, L−íi, Thõa Thiªn HuÕ) 4 mÉu; Ph−íc Mü 1784. (Ph−íc S¬n, Qu¶ng Nam) 1 mÉu; Cha Val VËt mÉu nghiªn cøu: Khe Sanh (H−íng (Nam Giang, Qu¶ng Nam) 1 mÉu; Sa Nh¬n (Sa Ho¸, Qu¶ng TrÞ) 1 mÉu; Hång Trung (A L−íi, Thy, Kon Tum) 2 mÉu; M § (VÜnh Cöu, Thõa Thiªn HuÕ) 1 mÉu; A Rong (A L−íi, §ång Nai) 1 mÉu; Phó Lý (VÜnh Cöu, §ång Thõa Thiªn HuÕ) 1 mÉu; Cha Val (Nam Nai) 2 mÉu; HiÕu Liªm (VÜnh Cöu, §ång Nai) Giang, Qu¶ng Nam) 4 mÉu; Hóc Ngh× (§a 1 mÉu. Kr«ng, Qu¶ng TrÞ) 4 mÉu; Rê C¬i (Sa Thy, Ph©n bè: Ên §é, Xri Lanka, Mianma, Trung Kon Tum) 2 mÉu; M § (VÜnh Cöu, §ång Quèc, Th¸i Lan, Philippin, Malaixia, In®«nªxia. Nai) 1 mÉu. Mantis Linnaeus, 1758 Bä ngùa th−êng Ph©n bè: Ên §é, Xri Lanka, Nªpal, (Mantis) Trung Quèc, NhËt B¶n, Mianma, Th¸i Lan, Malaixia, In®«nªxia, Niu Ghinª. 42. Mantis religiosa sinica Bazyluk, 1960 Tenodera Burmeister, 1838 Bä ngùa th−êng Synonym: Mantis religiosa Linnaeus, 1758. c¸nh hÑp (Narrow winged mantis) VËt mÉu nghiªn cøu: Ngäc Thanh (Phóc Yªn, VÜnh Phóc) 2 mÉu; A Rong (A L−íi, 40. Tenodera aridifolia (Stoll, 1813) Thõa Thiªn HuÕ) 1 mÉu; Hóc Ngh× (§a Basionym: Mantis aridifolia Stoll, 1813. Kr«ng, Qu¶ng TrÞ) 1 mÉu; Ph−íc Xu©n (Ph−íc

22 S¬n, Qu¶ng Nam) 1 mÉu; Ph−íc Mü (Ph−íc 46. Hierodula fruhstorferi Werner, 1916 S¬n, Qu¶ng Nam) 2 mÉu; Cha Val (Nam Giang, Qu¶ng Nam) 4 mÉu; Prao (§«ng Giang Type locality: Tonkin, Than Moi; Holotyp l−u gi÷a t¹i NMW Vienna. (Qu¶ng Nam) 5 mÉu. Ph©n bè: Trung Quèc, TriÒu Tiªn, NhËt B¶n. VËt mÉu nghiªn cøu: Ph−íc Mü (Ph−íc S¬n, Qu¶ng Nam) 1 mÉu; Cha Val (Nam Giang, Rhombodera Burmeister, 1838 Bä ngùa ngùc Qu¶ng Nam) 1 mÉu; HiÕu Liªm (VÜnh Cöu, khiªn (Shield mantis) §ång Nai) 2 mÉu. 43. Rhombodera basalis (de Haan, 1842)* Ph©n bè: chØ míi thÊy ë ViÖt Nam. Basionym: Mantis basalis de Haan, 1842. 47. Hierodula membranacea (Burmeister, 1838)* Synonym: Hierodula deflexa Saussure, 1871. Basionym: Mantis membranacea VËt mÉu nghiªn cøu: Xu©n Phó (Thä Xu©n, Burmeister, 1838. Thanh Ho¸) 1 mÉu; Tr−êng S¬n (Qu¶ng Ninh, VËt mÉu nghiªn cøu: A Rong (A L−íi, Qu¶ng B×nh) 9 mÉu; Hóc Ngh× (§a Kr«ng, Thõa thiªn HuÕ) 4 mÉu; M § (VÜnh Cöu, Qu¶ng TrÞ) 1 mÉu; A Rong (A L−íi, Thõa §ång Nai) 1 mÉu; Phó Lý (VÜnh Cöu, §ång Thiªn HuÕ) 4 mÉu; Cha Val (Nam Giang, Nai) 1 mÉu. Qu¶ng Nam) 3 mÉu; Ph−íc Mü (Ph−íc S¬n, Ph©n bè: Ên §é, Nªpal, Xri Lanka, Trung Qu¶ng Nam) 1 mÉu; Sa Nh¬n (Sa Thy, Kon Quèc, Th¸i Lan. Tum) 1 mÉu. 48. Hierodula patellifera (Serville, 1839) Ph©n bè: Ên §é, Th¸i Lan, Malaixia, In®«nªxia. Basionym: Mantis patellifera Serville, 1839. 44. Rhombodera valida (Burmeister, 1838)* Synonym: Hierodula bipapilla Serville, 1839; Hierodula manillensis Saussure, 1870; Basionym: Mantis valida Burmeister, 1838 Hierodula raptoria St ål, 1877; Hierodula dispar Synonym: Rhombodera rotunda Giglio Kirby, 1900; Hierodula saussurei Kirby, 1904; Tos, 1917 Hierodula manillana Giglio Tos, 1912; VËt mÉu nghiªn cøu: Yªn C¸t (Nh− Xu©n, VËt mÉu nghiªn cøu: Tr−êng S¬n (Qu¶ng Thanh Hãa) 1 mÉu; Ho¸ Quú (Nh− Xu©n, Ninh, Qu¶ng B×nh) 1 mÉu; A Rong (A L−íi, Thanh Hãa) 1 mÉu; Xu©n Ho (Nh− Xu©n, Thõa Thiªn HuÕ) 6 mÉu; Cha Val (Nam Giang, Thanh Hãa) 4 mÉu; T©n Kú (T©n Kú, NghÖ Qu¶ng Nam); Ph−íc Mü (Ph−íc S¬n, Qu¶ng An) 1 mÉu; Vò Quang (Vò Quang, H TÜnh) Nam) 4 mÉu; Sa S¬n (Sa Thy, Kon Tum) 1 5 mÉu. mÉu; M § (VÜnh Cöu, §ång Nai) 1 mÉu. Ph©n bè: Ên §é, Trung Quèc, NhËt b¶n, Ph©n bè: Ên §é, Trung Quèc, NhËt b¶n, Malaixia, In®«nªxia. TriÒu Tiªn, Philippin, In®«nªxia, Niu Ghi nª, Hawai. Hierodula Burmeister, 1838 Bä ngùa ch©u ¸ (Asian mantis) 49. Hierodula tonkinensis (Beier, 1935) 45. Hierodula excellens (Werner, 1916) Basionym Hierodua tonkinensis Beier, 1935. Type locality: Tonkin; Holotyp l−u gi÷ t¹i Basionym: Ephierodula excellens Werner, ZMUH Hamburg. 1916. Type locality: Tonkin, Than Moi; Holotyp VËt mÉu nghiªn cøu: Tr−êng S¬n (Qu¶ng l−u gi÷a t¹i NMW Vienna. Ninh, Qu¶ng B×nh) 2 mÉu; A Rong (A L−íi, VËt mÉu nghiªn cøu: Thnh C«ng (Nguyªn Thõa Thiªn HuÕ) 15 mÉu; Ph−íc Mü (Ph−íc B×nh, Cao B»ng) 1 mÉu; S¬n Thä (Vò Quang, S¬n, Qu¶ng Nam) 2 mÉu; Rê C¬i (Sa Thy, H TÜnh) 1 mÉu. Kon Tum) 1 mÉu; Sa S¬n (Sa Thy, Kon Tum) Ph©n bè: chØ míi thÊy ë ViÖt Nam. 10 mÉu.

23 Ph©n bè: chØ míi thÊy ë ViÖt Nam. Bi ny ghi nhËn míi cho khu hÖ ViÖt Nam 18 loi l: Theopropus elegans , Acromantis 50. Hierodula unimaculata (Olivier, 1792) formosana , Acromantis indica , Odontomantis Basionym: Mantis unimaculata Olivier, monticola , Theopompa servillei , Toxodera 1792. denticulata , Paratoxodera meggitti , Haania Synonym: Mantis notata Stoll, 1813 doroshenkoi , Haania vitalisi , Gimantis authaemon , Gonypeta brigittae , Bimantis VËt mÉu nghiªn cøu: Sa S¬n (Sa Thy, Kon malaccana , Deiphobe incisa , Deiphobe Tum) 1 mÉu; Sa Nh¬n (Sa Thy, Kon Tum) 6 yunnanensis , Tenodera fasciata , Rhombodera mÉu; Phó Lý (VÜnh Cöu, §ång Nai) 11 mÉu. basalis , Rhombodera valida v Hierodula Ph©n bè: Ên §é, Xri Lanka, Trung Quèc, membranacea . Mianma, In®«nªxia. TI LIÖU THAM KH¶O III. BN LUËN 1. Bé Khoa häc C«ng nghÖ v M«i tr−êng , 2000: S¸ch §á ViÖt Nam, phÇn §éng vËt. Trong sè 8 hä bä ngùa trªn thÕ giíi, 2 hä Nxb. Khoa häc v Kü thuËt, H Néi. Chaeteessidae v Mantoididae chØ ph©n bè ë Nam Mü, kh«ng thÓ b¾t gÆp ë n−íc ta. Gi÷a 6 2. Daniel Otte et al. , 2009: Taxa. Online hä cßn l¹i, 4 hä Metallyticidae, version, http: //Mantodea. Speciesfile. Org. Amorphoscelidae, Eremiaphilidae v 3. David Oliveira , 1996: Key to Praying Empusidae l nh÷ng hä nhá, nÕu cã ë n−íc ta Mantids, www.earthlife.net/insects. th× chØ cã thÓ gÆp mçi hä tõ mét tíi vi loi, nh−ng chóng t«i ch−a ph¸t hiÖn ®−îc. 4. Ehrmann R. , 2002: Mantodea: Gottesanbeterinnen der Welt. M ünster: Qua ®iÒu tra, ® x¸c ®Þnh ®−îc 50 loi thuéc Natur und Tier Verlag. 31 gièng cña 2 hä Hymenopodidae v Mantidae ë ViÖt Nam. Trõ loi Mantis religiosa cã ph©n 5. Svenson G. J. , Whiting M. F. , 2004: bè réng trªn thÕ giíi (ph©n loi gÆp ë n−íc ta l Systematic Entomology, 29: 359 370. sinica ), cßn l¹i 49 loi ®Òu l nh÷ng loi ®Æc 6. Giglio Tos E. , 1927: Orthoptera, Mantidae. tr−ng cña khu hÖ Bä ngùa vïng §«ng ph−¬ng. Das Tierreich, Number 50, Berlin. Gi÷a 50 loi ghi nhËn ®−îc cã 16 loi ph©n bè 7. Helmkampf M. E., C. J. Schwarz , J. réng ë nhiÒu n−íc thuéc vïng §«ng ph−¬ng; 14 Beck , 2007: Sepilok Bulletin, 7: 1 13. loi ph©n bè ë khu vùc Ên §é B¸n ®¶o §«ng D−¬ng B¸n ®¶o M Lai C¸c ®¶o thuéc §«ng 8. Lª Vò Kh«i , Vâ V¨n Phó , Ng« §¾c Nam ¸; 10 loi ph©n bè ë khu vùc Nam Trung Chøng , Lª Träng S¬n , 2004: §a d¹ng sinh Quèc v ®Æc biÖt cã 10 loi chØ míi ghi nhËn häc ®éng vËt v−ên Quèc gia B¹ch M. Nxb. ®−îc ë ViÖt Nam, gåm: Odontomantis parva , ThuËn Hãa, HuÕ. Nemotha coomani , Deroplatys gorochovi , 9. Luke Su , 2008: Check list of mantids from Compsomantis sp.1, Amantis longipennis , Taiwan. Online version, http: //Jasa.pe.kr/ Euchomenella macrops , Euchomenella pallida , pulmuchi/. Hierodula excellens , Hierodula fruhstorferi v 10. Mondal S. K. , T. K. Mukherjee , 2007: Hierodula tonkinensis. Zoo’print Journal, 22(6): 2719. DÉn liÖu vÒ khu hÖ bä ngùa ë mét sè quèc 11. Preston Mafham K. , R. Preston gia ® ®−îc nghiªn cøu t−¬ng ®èi kü trong vïng Mafham . 1990: Grasshoppers and Mantids §«ng ph−¬ng cho thÊy: Ên §é cã trªn 160 loi of the World. New York: Facts on File. [7, 10, 12, 16]; Trung Quèc cã trªn 150 loi (trong ®ã riªng §i Loan 21 loi) [9, 12, 13, 14, 12. Ramel G. , 2007: Checklist of the Mantodea. 18], Malaixia cã trªn 100 loi [7, 12, 13, 18]. Online version, http://Earthlife. Chóng t«i cho r»ng khu hÖ bä ngùa ViÖt Nam cã 13. Stiewe M. , 2007: World of Mantids, online thÓ bao gåm kho¶ng 70 80 loi. version, http://mantids.de.

24 14. Tree of Life Web Project (TOL) , 2003: 16. Vyjayandi M. C. , B. D. Stiew M. , T. K. Mantodea Praying mantids and their Mukherjee , R. S. Rajeesh , 2008: , relatives. Online version, 19(2): 313318. http://Toweb.org.tree. 17. Www.Agriviet.com., 2008: The list of 15. ViÖn B¶o vÖ thùc vËt , 1976: KÕt qu¶ ®iÒu of Catien national Park. tra c«n trïng 19671968. Nxb. N«ng th«n, 18. Www.Catalogueoflife.org., 2009: Mantode. H Néi.

A LIST OF PRAYING MANTIDS (MANTODEA, INSECTA) OF VIETNAM

Ta Huy Thinh

SUMMARY

The mantids were collected by net and light trap from defferent localities in Vietnam during the period from 2000 to warch 2010. The Giglio Tos & Beier classification of Mantodea was applied for identifying collected mantid specimens. Deposited in Institute of Ecology and Biological Resources (IEBR). A total of 50 Identified mantid species belong to 31 genera of two families Hymenopodidae (12 species) and Mantidae (38 species). In spite of the widespread species Mantis religiosa , all mantids collected are of Oriental fauna. Among 50 recorded species, 16 species are widespread in Oriental Region, 14 species distributed in range of Indian Indochina Malaya peninsula and South East Asian archipelagos, 10 species were distributed spread in South China area and 10 ones were only recorded in Vietnam. This paper deals with 18 new records for Vietnam, namely Theopropus elegans , Acromantis formosana , Acromantis indica , Odontomantis monticola , Theopompa servillei , Toxodera denticulata , Paratoxodera meggitti , Haania doroshenkoi , Haania vitalisi , Gimantis authaemon , Gonypeta brigittae , Bimantis malaccana , Deiphobe incisa , Deiphobe yunnanensis , Tenodera fasciata , Rhombodera basalis , Rhombodera valida and Hierodula membranacea .

Ngy nhËn bi: 20112009

25