Gipuzkoako Hitza

Ostirala Elkarrizketa Luzia Etxabe: Futbola Eibar mailaz jaitsi da, 2021eko maiatzaren 28a 4 10 XII. urtea «Garai hartan, frankista ez baina haren izaera berezia goratu 493. zenbakia bazinen, ezin izaten zen esan ezer» dute zazpi urteotan jokalari izandako lauk PREZIOA: 0,50 €

www.gipuzkoa.hitza.eus [email protected]

GIPUZKOAKO HITZA

Pentsiodunen FOKU / RUBIO GORKA eskaerak, herriz herri

Gipuzkoako pentsiodunak bizikleta martxa bat egiten ari dira aste osoan, biharko manifestazioa girotzeko b 1.080 euroko gutxieneko pentsioa eskatzen dute, besteak beste b 2-3 GIPUZKOAKO HITZA 2 Astekoa Ostirala, 2021eko maiatzaren 28a Pentsioak

Oiartzualdeko hainbat pentsiodun, astelehenean, Errenterian, bizikleta martxa hasi aurretik egindako mobilizazioan. GORKA RUBIO / FOKU Pentsiodunak astelehenean abiatu ziren Errenteriatik, eta eskualdez eskualde Gipuzkoa zeharkatzen ari dira bizikleta martxa baten bidez. Bihar egingo duten manifestazioarekin biribilduko dute mobilizazio astea. Besteak beste, pentsio guztiak 1.080 eurotik gorakoak izatea eskatzen dute. «Gizarte osoaren arazoa da»

Miren Garate Errenteria zio bat egingo dute Donostian, es- katuek ez ezik, Ernaik, Gazte Ko- lurraldeko batez besteko soldata- reotipoetan, gutxitan irudikatzen kaera horiek guztiak gizartera- ordinadora Sozialistak, talde fe- ren %60koa izan behar duela». dira adinekoak kirolean. «Bizi- stelehenetara- tzeko—Bilbon, Gasteizen eta ministek eta herriz herriko asko- Uriaren esanetan, hortik behera kletan joate horrek ere ematen ko dute jarrita Iruñean ere izango dira mobiliza- tariko elkarteek eman diote atxi- egon daitezke Gipuzkoako hamar dio puntu bat protestari», aitortu hitzordua: ka- zioak—. Aurrez, ordea, ekitaldia kimendua. pentsiotatik sei, alarguntasun du. lera ateratzen girotzeko, hainbat pentsiodun Astelehenean bertan, 08:30 in- pentsiotik bizi direlako asko. Ibilbide guztia egingo dueneta- dira pentsio- Gipuzkoa eskualdez eskualde ze- gururako, dozenaka lagun zeu- «Eta kobratzen dute senarrak ko bat da Etxeberria. Joxe Iriarte A Bikila dunak, «pen- harkatzen ari dira, bizikletan. den Errenteriako udaletxe aurre- edo emazteak kobratzen zuena- errenteriarra da beste bat. tsio publiko duinak» eskatzera. Astelehenean abiatu ziren, an, bizikletei azken ukituak ema- ren %52, nahiz eta kasu batzuetan «Kirola egiten ohituta nago, bai- Ia hiru urte eta erdi daramatzate Errenteriatik, eta Tolosan amaitu ten batzuk, bizikleta martxan %60ra igotzea lortu dugun». Be- na bizikletan, ez hainbeste. Ea ez protestan. Haien aldarrikapen zuten lehen eguna; Tolosatik parte hartuko zutenak babestera harrezkoa ikusten dute beste zaigun ipurdiko minik jartzen», nagusietako bat da pentsio guz- Urretxurako ibilbidea egin zuten joanda beste batzuk. Antolaketa urrats bat egitea: «%100 kobra- zioen abiatu aurretik, txantxetan. tiak gutxienez 1.080 eurokoak asteartean; Zumarragatik Berga- lanetan zebilen Jose Mari Uria tzea eskatzen dugu». Hurrengo egunetarako plana argi izatea, baina «duin» izenondo rara joan ziren asteazkenean; eta, Oiartzualdeko Duintasuna pen- zuen: «Herrietatik pasatu, jende- horren barruan eskaera sorta za- atzo, Bergaratik Debara. Bi etapa tsiodunen elkarteko kidea. «Alde Etorkizunari begira arekin hitz egin... Helburua da gi- bala dute: 2011ko eta 2013ko pen- dituzte aurretik oraindik: Debatik batetik bestera mugituz, herrie- Ez dira garairik onenak protesta- roa sortzea larunbateko manifes- tsioen erreformek eta 2010eko eta Usurbilera gaur, eta Usurbiletik tan ikusgaitasuna lortzeko auke- rako ere. Jende askok beldurra taziorako». Berrehun kilometro 2012ko lan erreformek ekarritako Donostiara bihar. Hamazazpi la- ra ona iruditzen zitzaigun bizikle- du, are gehiago adinekoak izan- baino gehiago egin dituzte dagoe- murrizketak indargabetzea, sol- gun dira ibilbide osoa egitekoak, ta martxa», esan du. da. «Baina lortu dugu dinamika neko, eta kontatu dute babes datetan eta pentsioetan dagoen baina une oro ari dira jende gehia- Pentsioak gutxienez 1.080 eu- mantentzea. Konfinamenduaren handia sentitzen ari direla. genero arrakala deuseztatzea, 40 go izaten inguruan, babes zabala rokoak izateko eskaera Europatik ondoren ere, ekainaren 1erako Txistulariak eta dozenaka he- urte kotizatuta dituztenen aurre- jaso baitu pentsiodunek egindako datorrela gogorarazi du: «Euro- kalean ginen», esan du Karlos rritar aurretik zituztela, oinez tiazko erretiroak ez zigortzea, eta deialdiak: ELA, LAB, Steilas, ESK, pako Eskubide Sozialen Kartak Etxeberriak, Donostiako Alderdi egin zituzten lehen metroak abar. Bihar, 17:00etan, manifesta- Etxalde, Hiru, CGT eta CNT sindi- esaten du gutxieneko pentsioak Eder plataformako kideak. Este- Errenterian. Besteak beste, ELA GIPUZKOAKO HITZA Ostirala, 2021eko maiatzaren 28a Astekoa 3 Pentsioak

Pentsiodunak, bizikleta martxa hasteko unean, Errenterian, astelehenean. GORKA RUBIO / FOKU Batukadarekin egin zieten ongietorria txirrindulariei Tolosan. ATARIA

Ipar Hegoakoek paella prestatu zieten, asteartean, Ordizian. GOIERRIKO HITZA Jendea, bizikleta martxaren zain, asteartean, Zumarragan. GOIERRIKO HITZA eta LAB sindikatuetako ordezka- publikoek ez dutelako etorkizu- hartu duenetako bat izan da koa, unibertsala eta kalitatezkoa EGITARAUA riak zihoazen jende multzoaren nik izango: «Pentsioak guztion Inma Larrañaga. «Arratsaldean behar dugu», gaineratu du Etxe- artean. «Jende hau borroka egi- ardura dira, ez pentsiodunena ba- lana daukat, eta Andoaineraino berriak. Gaur. Debatik abiatuko dira ten oso ohituta dago. Beraiengatik karrik. Lan pedagogiko handia- joango naiz», zioen Errenterian Suziri bat bota, eta «animo, la- (09:00), Zumaia (10:30), Getaria ere ari dira, baina, batez ere, etor- goa egin behar dugu, eta hori bul- abiatu aurretik. 60 urte ditu, eta gunak» esanez eta txaloka agurtu (11:30), Zarautz (12:00). Bazkaria kizuneko pentsioen alde ari di- tzatzen ari gara LABetik». osasun arloan lan egiten du: zituzten txirrindulariak astelehe- Zarautzen (13:00), eta 16:00etan ra», zioen Zigor Gazpio Oiar- Pentsiodunak ez direnen alde- «Borroka hau niri ere badagokit. nean. Donostian, zain zituzten izango da irteera. Orio (17:45) eta tzualdeko ELAko ordezkariak. tik behar adinako aitortzarik sen- Egunen batean ni ere izango naiz sindikatuetako ordezkariak; Her- Usurbil (18:00). Haren esanetan, jada «asko» titzen al dute pentsiodunek? Ba- pentsioduna, eta ez badugu nanin, dantza egin zieten; Tolo- igartzen dira azkena egindako bes handiagoa nahiko al lukete? borrokarik egiten, badakigu zer san, talde feministakoek batuka- Bihar. Usurbildik abiatuko dira erreformen ondorioak: «Jendeak «Hori beti, baina gazteekin ere ari datorkigun». da doinuekin egin zieten ongi- (09:00), Lasarte-Oria (09:30) eta urte gehiago egin behar du lan; as- gara lanketa bat egiten. Pentsioak Kontatu du oso baldintza txa- etorria. Amaia Agirrek bertso Donostia (10:00). Donostiako au- kok arazo fisikoak ere izaten di- gizarte guztiaren arazoa dira», rretan ari direla lanean: «Hain batzuk ere bota zizkien: «Pareki- zoak zeharkatuko dituzte ondo- tuzte, eta erretiroa hartzea eraba- dio Uriak. Aste honetakoa «kon- urte gogorra ari da izaten... Baina dea ez den unetik/erdian sortzen ren: Antigua (10:00), Amara ki behar izaten dute gutxiago ko- tuan hartzeko moduko ahalegi- ez da aurtengo kontua bakarrik; da horma/ta bizikleta martxak (10:30), Gros (11:00), Altza (11:30), bratzea onartuz». Pentsioen gai- na» iruditzen zaio Etxeberriari. fisikoki nahiz psikologikoki jasa- ere hartu/du gizonezkoen for- Sagasti Eder plaza (12:30). Bazka- nean dauden zurrumurruak en- «Guk ere etxekoak utzi behar nezina den lan karga jasaten ari ma/gurpil gaineko aldarrika- ria Sagasti Ederren egingo dute izan ditugu, lo ere kirol- gara azken urteetan». Azaldu du pen/denek ze bide zaila dauka- (13:00), eta 15:30ean izango da ir- Herriz herri joanez, degietako lurrean egingo ez dutela baztertzen greba orokor ten/malkartsua ta sakona [...]», teera. Amara (16:00), Alderdi Eder ikusgaitasuna lortzea dugu... Gazteek ikus de- bat egitea ere. «Iruditzen zait hasi zuen horietako bat. (16:30). Eta manifestazioa (17:00). izan da pentsiodunen bizikleta zatela hor dabiltzala za- pentsiodunen mobilizazio hau Hain zuzen ere, emakumeak martxaren helburuetako bat harrak, mugitzen ari di- ere kalitatezko osasun publikoa- baino askoz gehiago izan dira rela». Gaiaren «trans- ren aldeko eskaeraren norabide- gizonak bizikleta martxan. ten Legorretan; salda Lazkaon; Pentsiodunek nabarmendu bertsalitatea» nabar- an doala». «Arrakala ez dago pentsioetan gazteen ordezkaritza bat zain dute pentsioak onak izateko mendu du. «Pentsioak eta jornaletan bakarrik. Kirola zuten Ordizian; Segurako Ipar enpleguak ere kalitatezkoa hobetzeko, kotizazio Emakume gutxiago egiteko ere askoz oztopo gehiago Hegoakoek paella prestatu zie- izan behar duela derrigor onak behar dira, kalita- Hain zuzen ere, pentsiodunen izan dituzte emakumeek histo- ten; frontoian lo egin zuten tezko enplegua behar da. mobilizazioetan gero eta indar rian zehar. Eta emakume gutxia- Zumarragan, eta herritarrek tzunda, ez du baikortasunerako Denok ukitzen gaitu honek». Bi- handiagoa hartzen ari dira osasu- gok parte hartzea eragiten duten eman zieten afaria —osasun egoe- motibo handirik ikusten: «Segu- de beretik, gutxieneko soldata nari eta zaintzari lotutako aldarri- kausa batzuk hor daude orain- ragatik, bakoitzak bere kanpa- ru asko berriz ere pentsioek behe- «duinen» beharra aipatu du Bi- kapenak. Pertsonek bizi baldin- dik», nabarmendu du Etxebe- denda jartzen du—. Asteazkenean ra egingo dute, eta hori inorentzat kilak ere: «Sindikatuekin harre- tza duinak izateko eta osasun zer- rriak. Zaintzaren arloan hartu ikusi zuten Debagoienean ere ez da ona. Erretiroak zigortzen di- manetan gaude, pentsioek eta bitzu publikoak eta zerbitzu behar izaten dituzten erantzuki- mugimendu handia sortu dela tuzte, eta gazteek ezin dute lan soldatek duten loturagatik. Gure soziosanitarioak izateko duten zunak eta abar sartzen dira zaku biharko protestaren harira. Kale- mundura sartu». aurrekoek gugatik egin zuten bo- eskubidea bermatzeko eskatzen horretan. jirak eta abarrak izan ziren, Kristina Gete Oiartzu-Bidasoa- rroka, eta orain guk ere egingo dute pentsiodunek. «Gizarteari Lehen eguna bezalaxe, giro berriz, atzo. Astea biribiltzeko, ko LABeko ordezkariaren esane- dugu hurrengoengatik». argi geratu zaio zer egoeratan ederrean joan dira orain arteko biharko manifestazioan parte tan, beharrezkoa da «eraldaketa Pentsiodun izan gabe ere aste dauden zahar etxeetan eta abar», beste egunak ere. Asteartean, hartzeko eskatu diete pentsiodu- gaurtik» egitea, bestela pentsio honetako bizikleta martxan parte esan du Bikilak. «Zaintza publi- hamaiketakorako fruta jarri zie- nek herritar guztiei. GIPUZKOAKO HITZA 4 Elkarrizketa Ostirala, 2021eko maiatzaren 28a «Zenbat jende hilko ote zen gerran, benetan zer gertatu zen jakin gabe...»

Luzia Etxabe b 36ko gerran ihes egin zuen haurra Beste haur askok bezala, Etxabek sorterria utzi behar izan zuen 1936an; Belgikaraino iritsi zen, Espainiako gerratik ihesean. 85 urte pasatu dira, baina oraindik gogoan dauzka orduan jasandakoak, baita joan zenean eta itzuli zenean aurkitutakoa ere.

Beñat Alberdi Soraluze Ondo gogoratzen dut. 10 urte Gu aitak bideratu gintuen atzerri- Hilabete bat edo, Belgikakoa an- neuzkan. Umeak ginen, baina ra. Bere asmoa zen Ingalaterrara tolatu arte. Eraman gintuzten Bel- Historiako liburuetan ez dira sarri entzuten genituen hegazkinak bidaltzea. Iritsi zenerako, ordea, gikara ere, eta mahai baten buel- agertzen guda galdu zutenen isto- hirunaka-hirunaka pasatzen. kupoa beteta zegoen. 18, 19 eta 20 tan jarri gintuzten. Bere etiketa rioak. Hala ere, Intxorta 1937 kul- Durangoko [Bizkaia] bonbarda- etiketak geneuzkan hiru anai- zuen haur bakoitzak, eta, haurrak tur elkarteak batu egin ditu gerra keta pasatu berria zen, gainera. arrebok. Hirurok eraman gintuz- hartuko zituztela esandakoan, fa- tarteko ihes egin behar izan zuten Nola erantzuten zaio hegazki- ten Habanaitsasontzian. miliak bila etortzen ziren euren haurren esperientziak, besteak nek sortzen duten beldurrari? Gerra atzean uztea lortu zenu- dokumentuekin. Han begiratzen beste, Luzia Etxaberena (Soralu- Zelai handi bat zegoen gu geun- ten, behintzat... zuten nor zen bakoitzaren haurra. ze, 1926). 9 urterekin behartu zu- den lekuan, arantza eta guzti. Eta Tokatu zitzaigun guda hura; sus- Azkenetakoa izan zinen mahai- ten herritik joatera, eta, urteak hegazkinak pasatzen zirenean, toa bai, behintzat. Izan ere, itsa- tik altxatzen, ezta? Zer dela eta? pasatu arren, oraindik gogoan arantza artean ezkutatzen ginen sontzia geldi egon zen irten eta Hala da, bai. Belgikan harrera dauka orduan jazotakoa. Belgi- beti. gero, Canarias gerraontziagatik. egin zigun familia hartan, aboka- kan hartu zuen babes. Bazenekiten zer gertatzen ari Frankistek tirokatzeko erabiltzen tu garrantzitsua zen gizona, eta Nolakoa zen Soraluzeko bizitza zen? zuten, eta han inguruan zebilen. emazte bat zeukan hark. Izatez, bi 36ko gerra hasi aurretik? Kalean berehala esan zuten Ger- Esperoan egon ginen gau oso ba- haurri harrera egitea zuten eska- Eskolara joaten ginen, eta lagune- nika bonbardatzen ari tuta; ni eurekin eta nire neba eu- kin ibiltzen ginen gero. Guk ez ge- zirela. Bonbardaketa ren gurasoekin. Gu hiru ginen, nuen izaten eskola ondorengo amaitu zenean eta jaiki ‘‘ ordea. Azkenerako lortu zuten bi klase partikularrik eta antzeko- ginenean, gertuko auzo nebak elkarrekin joatea; aboka- rik. Konturatzen naiz oraingo batera joan ginen; sutan Aitak esan zigun zortzi eguneko tua zelako lortu zuela uste dut. Ez haurrek guk ume ginenean baino zegoela esan zigutelako ipuina izango zela etxetik zioten edonori utziko horrelako- askoz gehiago dakitela. hurreratu ginen. Handik joatearena, eta erasoa ez zen rik egiten. 1936an bizimodua erabat aldatu ikusi genuen Gernika gelditu ere egin zortzi egunean» Nolako harrera egin zizueten zitzaizuen, ordea. Zerk behartu den-dena sutan. Gogorra Belgikan? zintuzten herria uztera? izan zen. Nola aldatu zi- «Arropak apenas geneuzkan Zoragarria izan zen Belgikako 9 urte neuzkan nik. Gerra Soralu- ren gauzak egun batetik [ihesean joatean]. Gutxi eraman egonaldia. Etxe bikaina zuten, eta zera iritsi aurretik mugitu ginen bestera... Aitak esan zi- genituen, eta gutxi geneuzkan. eskola ere bai; ez zen mojen esko- gu, erreketeak herrira sartu au- gun zortzi eguneko ipui- Dena atzean utzita joan ginen» la bat. Gainera, pianoa jotzen ira- rretik. Irailaren 22an konkistatu na izango zela etxetik jo- kasten zuten, eta gimnasia zego- zuten Soraluze, eta esango nuke atearena, eta erasoa ez zen gelditu tean, geldi. Santurtzitik [Bizkaia] en irakasgaien artean. gu herritik irailaren 20an joan gi- ere egin zortzi egunean. Bordelera [Okzitania] eraman Hizkuntzaren kontua, dena den, nela. Tren berezia prestatu zuten Gerrak ez zuen etenik. Mungia gintuzten. Berez, ez da asko, bai- ez zen erraza izango. Frantsesez Bilbora. Bete-bete eginda zihoan. izan zen zuen geldiune bakarra? na kosta egin zitzaigun. egiten al zenuten? Euskal Herrian jaso zenuten ba- Guduaren garapena ikusi behar Jakin bazenekiten Belgikara bi- Ez, nederlanderaz. Frantsesez ba- besik? zen etxera joateko moduan geun- deratuta zeundetela? zekiten, baina etxean ez zuten Mungiara [Bizkaia] mugitu gin- den edo ez jakiteko; hala ere, gero Ez. Frantziara eraman gintuzten inoiz erabiltzen. Hango aitak tuzten. Etxe bat zegoen bertan, eta okerrago zegoen dena. Alema- lehenengo, eta han utzi. Ez zigu- behin esan zidan unibertsitate ga- aterpe baten modukoa. Lau edo nak sartu zirenean, Gallartara ten ezer esan. Etiketak jarri zizki- raian borroka egin behar izan zu- bost familia egongo ginen. Jende [Bizkaia] joan ginen gu. Meatzee- guten; etiketa batzuk Santurtzitik tela, euskaldunek bezala, eurak mordoa geunden egongela handi tan sartzen ginen bonbardaketak hara, eta beste batzuk han. Kan- ez zirelako frantsesak. batean, koltxoiak lurrean jarrita. ekiditeko. Guk oso denbora gutxi palekuetan egon ginen, kanpin Ikasi al zenuten hizkuntza? Ez zinen zu izan ihes egin behar igaro genuen han. Ama eta bost denden antzekoetan. Handiak zi- Bai, erraz, haurrak ginen eta. izan zuen haur bakarra. Igartzen seme-alaba geunden elkarrekin. ren, eta nork bere ohea zeukan. Nola? zenuten egoera berezi hura? Atzerrira bideratu gintuzten hiru, Arropak, berriz, apenas geneuz- Adi egoten ginen. Umeak izanda, Ez pentsa. Haurrak ginen, eta ez baina han gelditu zirenek denbo- kan. Gutxi eraman genituen, eta erraz ikasten da. Pentsa, nire ginen konturatzen ezertaz. ra mordoa egin behar izan zuten gutxi geneuzkan. Dena atzean anaia Jose Marik cum laude titu- Mungian zinetela izan zen Gerni- meatzeetan. utzita joan ginen. lua lortu zuen eskolan. kako [Bizkaia] bonbardaketa, Nola bukatzen du haur batek Zenbat denbora egin zenuten Zergatik itzuli zineten Euskal 1937an. Nabaritu zenuten? atzerrirako bidean? kanpalekuetan? Herrira? GIPUZKOAKO HITZA MOTZEAN Ostirala, 2021eko maiatzaren 28a Elkarrizketa 5 Zer ekarriko zenuke Belgi- katik Euskal Herrira? Harrera egin zigun familiako edonor. Ez dakit bizirik dauden. Ezetz uste dut. gogoa zeuden orduan hemen. Ai- Zer eramango zenuke hara? ta mikeletea izan zen gerra hasi Eskerrak. aurretik, baina salaketa batenga- Itzuli zara inoiz Belgikara? tik kanporatu zuten. Dena zen Bai, askotan. Beti izan dut go- frankismoa. Gu itzuli ginenean, goan. gure estilokoek ezin zuten ezer Hizkuntza mantendu duzu? esan kalean. Zenbakiak bai, eta otoitzak Garai gogorrak pasatu zenituz- ere bai. Bestela, asko galdu ten... dut. Oso garai tristea izan zen hura. Ai- Belgikako jaki bat? Txikitan tak istripua izan zuen gero. Mike- miko samarra nintzen jateko; lete lana galduta, Eibarrera joan berdurekin ezin nuen. behar izaten zuen hondakinak Otordurik gustukoena? Go- batzera. Bizikletan hara zihoala, sari izugarriak egiten geni- istripua izan zuen. Ama epaitegie- tuen. tara joan zen, kargu egiteko eska- Euskal Herriko jaki bat? De- tzera, baina epaitegia karlista zen, netik. Jaten ikasi dut adinare- eta ez zioten kasurik egin. kin. Inbidia eta kalte egiteko gogoa Tokirik gustukoena? Fami- zegoela esan duzu. Zergatik? liarekin egoteko balio duen Adibide bat jarriko dut: gerra au- edozein. rretik polito bizi ginen, eta ahiz- pak eta biok beroki granate bana geneukan, larru eta guzti. Gogoan Gobernu frankistak behartuta; daukat nire adineko neska bat eta baina ez gu bakarrik, beste asko bere ahizpa ikusi nituela gure ere bai. Nahi izan zuen guztia egin abrigoekin. Jolasean genbiltzan zuen frankismoak, baina gauza batean esan nion lapurtutakoak askori buruz ez dakigu ezer. zirela. Ondo zekien hark ostuta- Nola behartu zintuzteten itzul- koak zirela, baina frankistak zi- tzera? ren, eta... Entzun egin behar izan Gurasoak behartzen zituzten gu ninduen, behintzat. ekartzera. Gure aita deitu zuten, Familia frankista edo ez-frankis- kuarteletik uste dut. Belgikara ta, horrek sortzen zuen aldea? idazteko eskatu zioten gu itzul Hori da. Frankista ez bazinen, gintezen, eta ezetz erantzun zien. gaizki. Askotan ezin izaten zen Hala ere, karta bat iritsi zen Belgi- ezer esan: mehatxu egiten zigu- kara, nire aitaren izenean eta be- ten, salatuko gintuztela. Ezer rak idazten zuen moduan, gu pasatzen bazen, frontean ere bai, isilik egon behar genuen. Berriak jasotzeko jende ‘‘ gutxik zeukan irratia, baina gertuko batzuek Itzuli ginenean, gaizki zegoen bazeukaten. Pirenaica dena, oso gaizki. Inbidia eta eta Parisirratietatik jaso- besteei kalte egiteko gogoa tzen genituen benetako zeuden orduan hemen» berriak. Gobernuak gezurrak besterik ez «Frankista ez bazinen, gaizki. zituen esaten. Askotan ezin izaten zen ezer Bertsio ofizialak eragi- esan: mehatxu egiten ziguten, na zeukan herritarren- salatuko gintuztela» gan? Ezjakinak ginen gerrako itzultzeko eskatuz. Abokatuak, ipuinekin. Nire senarraren kua- ordea, ikusi zuen Lucia jartzen drillakoekin nengoen batean, ha- zuela eta ez Luzia. Ez zuen sinetsi. la bota zuen baten emazteak: Berriro deitu behar izan zuten ai- «Nolako astakeria egin zuten go- ta, eta kartzelara joateko meha- rriek Gernikan!». Ordurako hazi- txupean idatzi zigun. Orduan ta neuzkan haurrak. Gerratik pa- edozer egiten zizuten kartzelan... satuta egongo ziren 40 urte ez ba- Zenbat urte pasatu zenituzten ziren, 30 baino gehiago. Gernika Belgikan? sutan ikusi nuela esan nion nik, Ez nago ziur-ziur. Esango nuke eta ez hasteko niri han zer gertatu 10 urterekin joan nintzela eta zen esaten. Pentsa zein mezu sar- 12rekin itzuli. Bi urte ez ziren tu zizkieten buruan. Horrelakoa izango, baina hurreratuko zen. zen giroa. Zenbat jende hilko ote Izan ere, eskolak uniformeak zen gerran benetan zer gertatu zeuzkan udarako eta negurako, zen jakin gabe... Askotan pentsa- eta biak erabili nituen, ziur. tzen dut hori. Militar frankista ba- Zein egoerarekin topo egin ze- tek hitz egiten zuen irratian eta nuten itzulitakoan? tontakeriak esaten zituen, egiarik Gaizki zegoen dena, oso gaizki. ez, behintzat. Zergatik sinisten Inbidia eta besteei kalte egiteko zioten? Frankista zelako. ANDONI CANELLADA / FOKU GIPUZKOAKO HITZA 6 Iritzia Ostirala, 2021eko maiatzaren 28a

kumerekin lotutakoa dinat. Ba- damenean pasatzen ikusita, Bidegorri, bide gori R koitza bidegorriaren errei bana- oihuka hasi zitzaizkienan: «Kon- IRITZIA tatik zihoazenez paseoan, bata tuz, bizikleta bat dator eta». eskuinekoan, bestea ezkerreko- —Joakin Balentziaren aspaldiko Juan Luis Zabala an, espaloira jo behar izan ninan poema liburu baten izenburua haiei iskin egiteko. Haien aurre- ekarri didak gogora: Espaloian an ume koxkor batzuk zeude- dago munduaren xilkoa—sake- idegorri batean edozer arinago ibiltzerik ez izatekotan, eta erdi-erditik dabilenik ere ego- nan, bilobak seguru asko, bide- lako telefonoan bilatu zuen libu- gauza aurkitu deza- oinez baino makalago ibili behar kitu zaidan noiz edo noiz. Bizikle- gorritik kanpo, inori enbarazurik ruko hitzaurrea eta handik iraku- B ken —esan nion—. Zen- izanez gero, zertarako hartu bizi- ta datorrela ikusita ere, batzuk egin gabe, baina amonak, ni al- rri zidan—: «Gaur egun espaloie- bat eta herri edo hiri kleta? Bidegorria dagoen lekuan bidegorritik irten eta espaloira, tan aurkitzen dugu hiriko babes- handiagoan, eta zenbat eta erdi- bizikletarekin errepidera irtenez beste batzuk erreia aldatu, beste lekua, behin-behinekoz bederen, gunetik gertuago, areago. Era gero, berriz, auto-gidariak bozina batzuk lasai ederrean segi... Az- oinezkoek, jende arruntak. Espa- guztietako korrikalariak, bi urte- jotzen hasten zaizkin, haserre, kenean, betikoa, bizikletazalea loietan lagunak baititugu hiriko ko umeak gurasoengandik ihese- esanez bidegorria dela hire lekua, trabatik enbarazura eta enbara- Gaitz erdi baimena mundu honetan, ‘zerrautsa eta an, txakurrak alde batetik beste- irteteko agudo errepidetik. Bide- zutik trabara. izan eta ados jarriko odola garbituz gero’, galtzada ra, gurpildun aulki autonomoak gorrian ez ezik hartatik kanpo —Petral marmarti gogaikarria balira behintzat gehienez kotxeen eremua baita zein bultzatuak, jende multzoak ere, traban, beti traban. izateari utzi eta alde onari begira- (kotxea, hots: natura eta gizartea- berriketa patxadatsuan... Hain- —Esajeratzen ari haiz... tu beharko hioke, motel! Ponpe- kontu batean: rekiko oldarkortasunaren sinbo- beste pertsonaren eta animalia- —Korrikalariek, berriz, ez zeu- ria handieneko jatetxe oparo iza- bidegorriaren zer lo ageria)». Gaur egun bidegorria ren patxada urratuz, bidegorrian katen bidegorrian lasterka egite- rreztatuek esaten ditek ba ez du- aldetan joan korrika, espaloiaren parte bat duk, eta doan bizikletazalea bera senti- rik, berez, eta orain baimena es- tela janaria eskaintzen, batzuk eskuinetik eta hartan sartzea munduaren xilko- tzen dun azkenean traba, enba- katu diten, Donostian behintzat, esperientzia bat baizik? Ba bidean murgiltzea, gizarteratzea, bizi- razu. baina baimenik gabe ere lasai gorria ere horrelaxe hartu ezak, beste batzuk tzea azken batean. —Kontuan hartu behar duk bi- asko ibiltzen ditun. Gaitz erdi esperientzia moduan. Abentura ezkerretik ibiltzen —Psikologo aparta egina hago degorriak ez direla bizikletan biz- baimena izan eta ados jarriko ba- bat etxetik gertu, eta merke- baitira, eta horratik! Kontuan hartuko diti- kor ibiltzeko, abiadura muga du- lira behintzat kontu batean: bide- merke gainera. erdi-erditik dabilenik nat hire hitzak bidegorrian sar- tela. gorriaren zer aldetan joan korri- —Zer kontatua topatzen dun, tzen naizen hurrengo aldian. Ea —Tarte batzuetan orduko bost ka, batzuk eskuinetik eta beste bai, bidegorrian. Oroitzapenik ere egokitu zaidan lasaitzen laguntzen didaten, pre- kilometrokoa. Baina hori baino batzuk ezkerretik ibiltzen baitira, kutunena 80 bat urteko bi ema- noiz edo noiz mia izango dinat eta.

Irudia b Donostia Gipuzkoako Foru Aldundiak A-15 eta N-1 zati guztian jarriko die bidesaria kamioiei

ANDOAIN b«Epaitegiek eta garraiolariek behartuta», kamioientzako bidesaria A-15 eta N-1 errepide guztira zabaltzea erabaki du Gipuzkoa- ko Foru Aldundiak. Epaitegiek bi aldiz atzera bota dute aldundiak orain arte zati batzuk kobratzeko hartutako erabakia, «diskrimina- tzailea» dela iritzita. Horren jakitun, hirugarren foru araua prestatzen ari da orain aldundia. Hala jakinarazi zuen, herenegun, Aintzane Oiar- bide Bide Azpiegituretako foru zuzendariak. «Aldundiaren aurrekon- tua ez da nahikoa errepide horien beharrei erantzuteko».

«Corrugadosekin inoiz egon ez den proiektu bati uko egiteaz ari gara hizketan. Hau ez da borondate kontua, lege kontua baizik» Nagore Alkorta Azpeitiko alkatea

Elkarretaratzea egingo dute bihar, sexu abusuak salatu zituztenak babesteko

DONOSTIA bMaiatzaren 8an Donostiako Altza auzoko gizon bat atxi- lotu zuen Ertzaintzak, masajista gisa hiru neska adingaberi sexu erasoak egin izana leporatuta. «Azken egunetan zabaltzen ari diren mezuak salatzeko eta erasoak jasan dituztenei babesa emateko», elkarretaratzea egingo dute bihar, 12:00etan, Larratxoko Josu Artetxe plazan. 30 bat taldek egin dute bat deialdiarekin; besteak beste, ELA eta LAB sindikatuek eta talde feministek. «Eraso sexistarik ez dugu onartuko. Babes zabala Izan Bidea dinamikari Ez Altzan, ez inon! Guk sinisten dizuegu», adierazi dute deitzaileek. ELA, LAB, ESK, Steilas, EHNE eta Hiru sindikatuek agerraldia egin zuten herenegun Donostian —irudian, sindikatuetako eta Sareko ordezkariak—, eta babesa eman zioten Sare Herritarraren Izan Bidea dinamikari. «Elkar- bizitzarako, bakerako eta presoen etxerako bidean lan egiteko prest gaudela adierazi nahi dugu, eta lantokie- Gipuzkoako Hitza-k irakurleen eskutitzak argitaratzen ditu. Ez dituzte 3.400 karakte- % re baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta Gipuzkoako Hitza-k mozteko tara eraman nahi dugu dinamika hori», azaldu zuten bozeramaileek. Gaur, esaterako, Joseba Azkarraga Sareko eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria adierazita: kideak eta Beasaingo CAF enpresako langile batek hitzaldia eskainiko dute, 11:00etan, Beasaingo Amiantoa- Gipuzkoako Hitza, Martin Ugalde kultur parkea, z/g, 20140, Andoain. Eskutitzak Internet bidez bidaltzeko: [email protected] ren plazan. Ekainaren 4an, berriz, manifestazioa egingo dute Donostian, 11:30ean, Saguestik abiatuta. SARE GIPUZKOAKO HITZA Ostirala, 2021eko maiatzaren 28a Ondasuna 7

Meatzeetako langileak, XX. mendearen erdialdean. ZERAINGO UDALA

ziari meategiak ustiatzeko esku- Patrizio Etxeberria Legazpiko ne- bidea kendu zietela adierazi du gozio gizonak hartu zuen minen Azaldegik. Lehen Karlistaldiak ardura. Aizpitako meatzeak 1951. iraun zuen bitartean, armadaren urtean itxi zituzten ofizialki. esku egon ziren meategiak eta Re- «Zeraindar askok egin zuten ales Minas de Cerain izena jarri lan minetan», aipatu du Azalde- zieten. Gudarosteko kideak eta gik. «Baserritarrak ziren gehie- presoak aritu ziren bertatik gerra- nak, eta eurentzako lan osagarri rako balak egiteko behar zuten bat zen meatzeetan aritzea». He- berun sulfuroa ateratzen. Ingelesak 1892. urtean iritsi ziren Zerainera, meatzeen negozio- ‘‘ ari etekina ateratzeko helburuarekin. «Hain zuzen, eurek mo- Azken hamarkadetan, dernizatu eta eraldatu zuten mea- hainbat fasetan berritu tzeen paisaia». Azaldegik gaine- ditugu meatzeen ratu duenez, ingelesek eraiki ingurunea eta zituzten eraberritze fasean dau- azpiegiturak berak» Zeraingo Aizpitako meatzeetako labeak, aste honetan, aldamioz inguratuta. ANDONI CANELLADA / FOKU den Aizpitako hiru labeak, eta Amaia Junquera meatzeetara beste hainbat berri- Zeraingo alkatea kuntza ere ekarri zituzten: «Aiz- «Zeraindar askok egin pita Etxea, gaur egun interpreta- zuten lan meatzeetan; Zeraingo meatzeak zio zentroa dena, eurek eraiki zu- baserritarrak ziren ten; ingeniariak bizi ziren bertan gehienak; lan osagarri eta Ingelesen Etxeaizenez ere ba- bat zen haientzat» da ezaguna. Mineralak garraia- egonkortzen hasi dira Ilazki Azaldegi tzeko baporezko tren bat ekarri Zeraingo turismo bulegoko teknikaria zuten eta trenbideak eraiki; aire- Aizpitako meatzeetako hiru labeak sendotzeko lanak hasi zituzten ko kableak ere egin zituzten mi- rritarrez gain, «inguruetako eta nerala Mutiloaraino garraiatu kanpotik etorritako jende ugari» b iragan astean Labeetako materialarekin ikerketa petrologiko bat ahal izateko». Ingelesak minerala ibili zen lanean bertan, «asturia- egingo dute lehenik b Urte amaierarako amaitu nahi dituzte lanak «era sistematikoago batean» us- rrak, gaztelarrak, eta, batik bat, tiatzen hasi ziren eta produkzioa galiziarrak. Herriko baserrietan «izugarri» igo zen garai hartan. apopilo egoten ziren langile ho- Josune Zarandona Zerain tzeko» egingo dituzte egonkortze beak—, Erdi Aroan hasi ziren bur- 1899. urtean 1.148 tona burdin riek». Herria asko hazi zen urte lanak. Paretak eta goiko hegalak dina ustiatzen, XI. mendean. Ga- ateratzetik, 1905 eta 1908 urteen horietan; meatzeetako urterik Zeraingo Aizpitako meatzeen la- konpontzeko lanak egingo dituz- rai hartan haizeolekin egiten zu- artean 36.660 tona ateratzera iga- oparoenek eragin handia izan zu- beak egonkortzeko lanak hasi bete, batez ere: «Labe batetik beste- ten lan: «Labe txiki batzuk ziren ro ziren. ten herriko bizi kalitatean. rri ditu Donostiako Teusa enpre- ra pasatzeko pasabide batzuk ere haizeolak, eta minerala zegoen le- Gaur egun Burdinaren Mendi- sak. Herriko ondare historikoa badaude eta horiek ere sendotu- kuetan eraikitzen zituzten. Labe Alemaniarren interesak ko paisaia asko aldatu bada ere, eraberritzeko lan horiek, ordea, ko dituzte», aipatu du alkateak. horietan minerala erreduzitzen 1930eko hamarkadan iritsi ziren meatzeetako urrezko urteen az- ez dira lehenbizikoak. Amaia Horrez gain, Euskal Herriko Uni- zuten, burdin bihurtzeko». Lor- alemaniarrak Aizpitako meatzee- tarnak ikus daitezke oraindik. La- Junquera Zeraingo alkateak go- bertsitateak (EHU) eta Energiaren tutako materiala inguruko burdi- tara, eta beste berrikuntza batzuk beak, trenbideak, aireko kableak, gorarazi duenez, «azken hamar- Euskal Erakundeak (EEE) ikerke- noletara eramaten zuten gero. egin zituzten bertan. «Diesel tre- Aizpita Etxea... Ingurunea bai, in- kadetan, hainbat fasetan berri- ta petrologiko bat ere egingo dute «Hemen, gehienbat, Legazpiko na edo aireko kable berriak», jarri gurunea asko aldatu da, ordea. tzen eta hobetzen» joan baitira labeetan aurkitutako materiala- Mirandaolara, Beasaingo Igartza- ditu adibidetzat turismo bulego- «Gaur egun berde-berde eta poli- «meatzeen ingurune guztia eta rekin, burdina egiteko erretzen ra eta Aguraingo [Araba] Ajuria- ko teknikariak. Hala ere, alema- ta daukagu dena, baina XX. men- azpiegiturak berak». Espainiako zituzten mineralez beteta baitau- ra», zehaztu du Junquerak. niarrak «beste helburu batzuk dearen hasieran ez zela horrela- Sustapen Ministerioaren eta Eus- de, oraindik, hiru labeak. Mende horietan guztietan tarteko» iritsi ziren susmoa dago. koa izango ulertu behar dugu; ko Jaurlaritzaren diru laguntza Aizpitako meatzeetako labe ho- hainbat jabetza izan ditu meatze- Zerain «gune estrategikoa» ze- mendia garbi zegoen, lantegi bat jaso dute lanek eta sei hilabeteren riek XIX. mendearen amaieran ak. Hiru mendez, 1825era arte, nez, Aizpita eraikina «espioitza zen». Bisita gidatuak egiteko au- buruan amaituta egongo direla eraiki zituzten Ilazki Azaldegi Ze- Aretxabaletako Otalora sendiare- gune bat» zela baieztatzen duten kera ere badago egun. Hitzordua aurreikusi dute. raingo turismo bulegoko teknika- nak izan ziren, Espainiako Koroa- zantzuak egon, badaude; Biga- aldez aurretik hartzea komeni da, Junquerak dioenez, minerala riak zehaztu duenez. Baina, Bur- ren lagapen bati esker. XIX. men- rren Mundu Gerra amaitzean, 943 80 15 05 telefono zenbakira erretzeko erabiltzen ziren labe dinaren Mendia bezala ezagutzen de hasieran, liberalen legeak in- egun batetik bestera alde egin zu- deituta edo turismobulegoa@ze- horietan «segurtasuna berma- den eremuan —bertan daude la- darrean jarri zituztenean, noble- ten alemaniarrek Zeraindik eta rain.eus-era mezu bat idatzita. GIPUZKOAKO HITZA 8 Gastronomia Ostirala, 2021eko maiatzaren 28a

Rebeka Ruiz Hondarribia Emeki Hondarribiko emaku- meen elkarteko kideek eta Petra etra Laborda sukaldari Laborda plazaren bultzatzaileek hondarribiarraren fi- era horretan izan zuten parte har- P gura eta lana iluntasu- netik argitara ateratzeko lanean dihardu Arma Plaza ‘‘ fundazioak azkenaldian. Labor- daren La cocina práctica (1929) li- Mutilak itsasora burua oinarri hartuta, haren bizi- bidaltzen zituzten, baina tzaren nondik norakoak errepa- neskak, zer? Ezkondu, satu eta errezetak berrinterpreta- neskame edo moja sartu; tu dituzte. Liburuari beste bizitza ez zegoen besterik» bat ematea, galdutako errezetak Koldo Ortega berreskuratzea, eta Labordari Historialaria euskal gastronomian dagokion «Barraskiloak eta lekua aurkitzea dira helburuak. oilaskoa Petraren erara 1989. urtean irakurri zuen Kol- prestatu genituen. do Ortega historialariak Laborda- Errezeta sinplea, ren inguruko lehen artikulua, erraza eta gozoa» Hondarribia aldizkarian, eta Maria Jesus Berrotaran «ezustean» harrapatu zuela Hondarribiko Emeki elkarteko kidea onartu du: «Hondarribiko emakume batek, baserritarrak, liburu tzeko aukera. Maria Jesus Berro- bat argitaratu zuen 1929an, Iru- Petra Labordaren La cocina práctica liburua (1929). Irungo Kale Nagusiko Inprenta Comercialen argitaratu zuen. R. RUIZ taranek eta Mari Carmen Elizazuk nen. Emakumeekin gertatzen ordezkatu zuten Emeki. «Barras- den bezala, kutxan sartuta geldi- Petra Laborda hondarribiarrak ‘La cocina práctica’ errezetategia plazaratu zuen kiloak eta oilaskoa Petraren erara tu zen liburu hura ere, baina argi- 1929an. Garai hartako roletatik harago jo zezaten, neskentzako sukaldaritza prestatu genituen guk. Errezeta tara atera behar zela esan nion akademia bat sortu zuen ondoren. Haren figura berritzen ari dira orain. sinplea, erraza eta gozoa», esan neure buruari». du Berrotaranek, nahiz eta haiek Pixkanaka, ikerketa lanari ekin iristerako arrain errezetarik ez ze- zion Ortegak, eta Labordaren se- la deitoratu duen. «Oso polita nide batekin harremanetan jar- izan da. Gainera, mahai zapi eta tzea lortu zuen. «Etxean zuen li- Neskame izatetik, plater politak jartzeko eskatu zi- burua, eta Hondarribiko etxe as- guten, eta, badakizu, amonarenak kotan zegoela ohartu nintzen gordeak ditugunez, horiek hartu gero», azaldu du. Hala, pixkana- neskak ahalduntzera eta mahai polit-polit bat prestatu ka, sukaldariaren gaineko bio- genuen argazkietarako». grafia azaleratzen joan zen: Petra Interesdunek negura arte Laborda Zuzuarregi Hondarribi- itxoin beharko dute berrargital- ko Arkolla auzoko Marikinea baten hasi zen. «Hondarribian mu- daukala uste baitu. «Errezeta sin- karte, eragile eta herritarrei deial- pena esku artean izateko. Bitarte- serrian jaio zen, 1860ko ekaina- tilak itsasora bidaltzen zituzten, pleak irakasteko egin zuela diru- dia luzatu zieten proiektuaren ar- an, Labordari gastronomiaren ren 29an, eta 17 urte zituela nes- baina neskak, zer? Ezkondu, nes- di», gehitu du. duradunek, tartean, Ortegak be- historian dagokion lekua egiten kame hasi zen Pantaleon Gal kame edo moja sartu, ez zegoen rak, Miren Aierbe Arma Plaza jarraituko du Ortegak. Izan ere, Gainza Irungo Udaleko idazka- besterik, eta badirudi haiek ahal- Etxe askotako errezetak fundazioko koordinatzaileak eta frankismoak ez zituela soilik riaren etxean. Isabel Falguera y duntzen saiatu zela Petra, sukal- Errezeten berezitasunen ingu- Juan Manuel Garmendia Kofra- «errepublikarrak, komunistak Moreno Santiagoko kondesaren dari izan zitezen». Hondarribiko ruan galdetuta, «frantses ku- dia Gastronomikoen Federazioko eta masoiak» jazartu gogoratu neskame izatera ere igaro zen, eta Denda kaleko bizitokian zendu tsua» dutela erantzun du Orte- presidenteak. Historialariak azaldu, «emakumeak ere zapaldu zi- Madrilera joan zen. «Berehala zen, 1940an. gak: «Garaiko joera zen». Urteen du duenez, platerak eta menuak tuen eta oso gutxi hitz egiten da agertu zen berriro Irunen eta Kale Ez dago argi La cocina práctica joan-etorrian, hala ere, «hamar- agertzen dira; ez, ordea, kantita- horren inguruan». Labordaren Nagusian kokatuta zegoen Im- errezetategiaren zenbat ale kale- naka» errezeta galdu dira, nahiz teak eta denborak. «Hori argitze- lana isildu izana testuinguru ho- prenta Comercialen argitaratu ratu zituen Labordak. Ortegak za- eta ikerketari esker ondorioztatu ko herrira jotzea erabaki genuen. rretan kokatu du Ortegak, nahiz zuen liburua». Liburuaz gain, lantzan jarri du, gainera, salmen- duten horietako asko arruntak zi- Hogei bat errezeta aukeratu geni- eta emakume batek errezeta libu- emakumeei zuzendutako sukal- tarako izango ote ziren ere, lan rela Hondarribiko etxeetako su- tuen, horiek prestatzeko izen ru bat argitaratzea ez zen salbues- daritza akademia bat ere sortu horrek emakumeentzako sukal- kaldeetan. Errezeta horiek be- ematea ireki genuen, eta liburu- pena. «Labordaren isilpeko jar- zuen Labordak, eta eskolak ema- daritza eskolekin harremana rreskuratzeko helburuarekin, el- rako argazkiak egin genituen». dunak argia ikusteko garaia da». GIPUZKOAKO HITZA Ostirala, 2021eko maiatzaren 28a Komunikazioa 9

Arrosa irrati sareak hogei urte beteko ditu ARROSA SAREKO IRRATIAK aurten. 26 irratik osatzen dute sarea, eta Donostia Naiz irratia Errenteria horietako bederatzi Gipuzkoan daude. Tartean, 93,8 Zintzilik irratia Zarautz 100,0 hamabost urte bete ditu Zarauzko Arraio irratiak. Arraio irratia 99,3

Oiartzun Oiartzun irratia Uhinetatik 107,0 Azkoitia Kontrako Eztarrixe irratia tokikoa goratzen 94,2

Tolosa ren, Zabalategiko dorrera joan zi- Bergara Ataria irratia Onintza Lete Arrieta Txapa irratia 107,6 renean. Urteak pasatu ahala, «ga- 97,2 andelei putz egiteko norazko irratia» izatea lortu du- Urretxu-Zumarraga tela uste du Herrerosek, urtean KKinzona irratia urtea dute 2021a Arro- 98,0 K sa irrati sareak eta ber- eurek sortutako 10-20 irratsaiore- tako kide den Zarauz- kin. Aurrera begirako helburuak ko Arraio irratiak. Aurten hogei «hasierako berberak» dituztela Ataun urte beteko ditu Euskal Herriko gaineratu du: «Irratiaren bidez Ataun irratia irrati libre eta herrikoien sareak, Bergarako taldeei nahiz norbana- Internetez eta hamabost bete ditu Zarauzko koei ahotsa ematea. Beti egoten irrati libreak. Biak barru-barrutik dira gorabeherak irratsaio kopu- ezagutzen ditu Iraitz Gesalaga za- ruarekin, baina osasuntsu dago ITURRIA:ARROSA IRRATIEN SAREA rauztarrak. Ez alferrik, Arraio Txapa irratia, eta horrela manten- irratiaren sorreratik buru-belarri duko da». Duela ia hogei urtetik diegia zenez, sobera zegoen guztia proiektuak lortu duela «hainbat eskaintzen die Arrosa irrati sareari da lanean, eta Arrosa irrati sa- gaztetxean dago irratia. gaztetxe bezala erabiltzen utzi ge- belaunaldi eta ideologiatako jen- ak, Gesalaga koordinatzailearen rearen koordinatzailea ere bada. Zarauzko Arraio irratiak ere lo- niela. Txantxa da, baina elkarre- dea batzea». Beti, hori bai, umo- hitzetan. «Euskal Herriko irrati Gesalagak bezala, irrati libreen tura handia dauka bertako gazte- kin jaio ziren bi proiektuak». rea izan dute ardatzetako bat, eta libre, komunitario eta udal euskal uhinetan hogei urte daramatza txearekin: Putzuzulorekin. Hala Aurten, hamabost urte bete dira horren lekuko, Xabier Euzkitze irratien sarea da, eta indargune Iñigo Herreros bergararrak ere. okupazio hartatik eta aritzea herriko bolo partiden berri nagusia du irratsaioak truka di- Duela ia hiru hamarkada hasi zen gaztetxearen nahiz irrati ematen, ETBko pilota partida bat tzagun erraztea. Hala, eskaintza Bergarako Txapa irrati librean la- ‘‘ librearen sorreratik. balitz bezala. bat osa dezakegu astelehenetik nean, eta han jarraitzen du, herri- «Helburua zen herrian igandera, musika edo errepika- ko kontuei eta protagonistei aho- Arrosa irrati sareari esker, eta Putzuzulon gertatzen Askotariko irratiak Arrosan pen askorik gabe, eduki berri eta tsa ematen. Txapa irratia Arrosa eduki berri eta oso zena kontatzea, okupa- Laster botako dute Putzuzulo, oso interesgarriekin». Gainera, irrati sarearen barruan dago ha- interesgarriak izan zioaren aurreneko egu- etxebizitzak egiteko, baina gazte- norberaren lanari «proiekzio sieratik. Ibilbidea, ordea, sareare- ditzakegu aste osoan» netako erresistentzia txeari lotuta jarraitu nahi du handiagoa» ematen zaio horrela. na baino luzeagoa du. Ikasle ba- Iraitz Gesalaga erakustea. Baina, pixka- Arraio irratiak; udalarekin beste Arrosak urrian beteko ditu ho- tzuek sortu zuten Bergarako irra- Zarauzko Arraio irratiko kidea naka, irratsaioak egiteko eraikin batera lekualdatzea ados- gei urte. Zazpi lurraldeetako 26 tia, 1980ko hamarkadan, «hasie- «Hasierako helburu berberak gogoa sortu zitzaigun», ten badute, han jarraituko dute irrati biltzen ditu, horietatik zor- ran, lagunartean ondo pasatzeko dauzkagu: irratiaren bidez gogoratu du Gesalagak. herritarrekin herriaz hizketan. tzi, Gipuzkoakoak: Arraio irratia helburuarekin». Leioan (Bizkaia) Bergarako taldeei nahiz «Bat ipuinak kontatzera «Guk ez dugu ikusten gaztetxerik (Zarautz), Ataria irratia (Tolosal- Kazetaritza ikasten ari ziren, eta norbanakoei ahotsa ematea» etortzen zen, beste batek gabeko Zarautzik, ezta Arraio dea), Ataun irratia (Ataun), KKin- UNED-Bergarako arkupeetan kirolei buruzko irra- irratirik gabeko Zarautzik edo zona irratia (Urretxu-Zumarra- izan zuten aurreneko seta. «Han- Iñigo Herreros tsaioa egiten zuen, beste gaztetxerik gabeko irratirik ere». ga), Kontrako Eztarrixe irratia Bergarako Txapa irratiko kidea dik denbora batera lortu genuen batek musika... Irratia Bai Zarauzko irratikoentzat, bai (Azkoitia), Oiartzun irratia (Oiar- lokala, baina irratsaioak haientzat azpimarratu du Gesalagak: «Guk forma hartzen joan zen pixkana- Bergarakoentzat, garrantzitsua tzun), Txapa irratia (Bergara) eta egiten zituzten artean, eman ga- beti txantxetan esaten dugu irrati ka, eta, hilabete batzuen buruan, da oso inguruko irratiekin elkar- Zintzilik irratia (Oiartzualdea). be», azaldu du Herrerosek. bat sortu nahi genuela, eta, lokal FMn ematen hasi ginen». Hiruz- lanean aritzea, «irratsaio eskain- Naiz irratia da Gipuzkoako bede- Saioak ematen 1990eko ha- bat behar genuenez, eraikin bat palau lagunen ideia izan zen irra- tza aberasteko, eta elkar babeste- ratzigarrena, Donostialdean, iza- markadaren lehen zatian hasi zi- okupatu genuela; eta, hura han- tia sortzea, eta Gesalagak uste du ko eta laguntzeko». Hori guztia era nazionalekoa. GIPUZKOAKO HITZA 10 Futbola Ostirala, 2021eko maiatzaren 28a

Espainiako Bigarren Mailara jaitsita, ez dira egunik gozoenak Eibarrentzat, baina haren «talde izaera» goratu dute Anaitz Arbillak, Jon Errastik, Txema Añibarrok eta Xabi Iruretak, azken zazpi urteotako jokalarietako lauk. Txoko natural bat, gertukoa

Unai Zubeldia Errasti bere herriko taldera, eta orduantxe egin zuen Eibarrek be- amilia» eta «txo- hetik gorako bidea. «Egun bate- koa». Eibar futbol tik bestera ametsetako ibilbidea taldeari buruz hiz- egin nuen, eta, Lehen Mailara igo- ketan hasi, eta hitz ta, beste dimentsio batean sartu F horiek errepikatu zen taldea. Real Madril, Bartzelo- dituzte azken zaz- na, Reala, Athletic, Atletico Ma- pi denboraldietan taldeko jokalari dril... Gaur egungo gaztetxoak izan direnetako lauk. 2012-2013 ohituta daude jada, baina harri- 1 denboraldian Espainiako Biga- garria izan zen horrelako taldeak rren B Mailatik Espainiako Biga- Ipuruan ligako partida batean rren Mailara igo zen Eibar, eta hu- ikustea. Oso urte politak eta bere- rrengo sasoian, ezustean, Espai- ziak izan ziren». Errastik gogoan ‘‘ ‘‘ ‘‘ niako Lehen Mailarako jauzia dauka lehen urte haietan Añiba- egin zuen taldeak. Egitura hartan rro, Irureta eta Mikel Arruabarre- Laguntzeko prest Zaleak hamabigarren Gaizka Garitanok eta ziren, besteak beste, Xabi Irureta na zirela aldagela hartako kapi- dagoen jendea, langilea, jokalaria direla esaten da Patxi Ferreirak polizia (Berriatua, Bizkaia, 1986), Txema tainak. «Jokalari gazte asko zeu- familia gisa portatzen beti, baina, Eibarren zintzoaren eta gaiztoaren Añibarro (Zeberio, Bizkaia, 1979) den taldean, eta eurek zeukaten dena... Hori da Eibarren kasuan, hamaikakoan rola jokatzen zuten. Oso eta Jon Errasti (Eibar, 1988); esperientzia gehien». ezaugarri nagusia» sartu behar dira» bikote ona osatu zuten» Anaitz Arbilla (Iruñea, 1987), be- Irureta 2007-2008 denboral- Jon Errasti Txema Añibarro Xabi irureta rriz, 2016-2017 sasoian iritsi zen dian iritsi zen Eibar B-ra, Manix Eibarreko jokalaria (2012-2015) Eibarreko jokalaria (2008-2015) Eibarreko atezaina (2009-2016) Eibarrera, eta futbolaren alderik Mandiola entrenatzaile zela, eta krudelena bizitzea egokitu berri 2009-2010 denboraldian eman zuela taldea —Athleticen kadete sortu zen gure artean, eta astero Añibarrok hasiera ez zuen go- zaio, maila galduta. Eibarren zaz- zuen lehen taldera pausoa —Villa- mailako euskal ligako taldearen joaten ginen Euskal Herriko zoegia izan klubean. «Iritsi eta Bi- pi urteotako ametsetako ibilbide- rrubia Bigarren B Mailako taldea- entrenatzailea da egun—. «Denok hainbat txokotara, jatetxe onetan garren B Mailara jaitsi ginelako». aren ikurretako lau dira Irureta, rekin kontratua dauka ekainaren han bazkaltzea, entrenatu ondo- bazkaltzera; udan ere elkarrekin Eibarren «berezko tokia» Biga- Añibarro, Errasti eta Arbilla. 30era arte—. Iristearekin batera ren norberak bere kontuez hitz igarotzen genuen astebete bat, eta rren Maila dela ziurtatu du zebe- Errasti «etxean bezala» sentitu jabetu zen «oso talde ona eta jato- egitea... Eibarren gisako klub ba- oraindik mantentzen dugu ha- riotarrak. «Baina bloke ona sortu izan da beti Eibarren —Logroñe- rra» zela hura. «Familia handi tentzat oso garrantzitsua da ho- rreman hori». genuen, pauso txikiak ematen ha- sen ari da egun, eta, jaitsiera pos- baten modukoa». Iruretaren us- rrelako guneak izatea». Arbillak si ginen, eta Lehen Maila eskura tuetan sartuta, Bigarren B Mailara tez, familia izaera horretan zeri- ere etekin handia atera dio txoko- Añibarro, kapitain lanetan geneukala konturatu ginen». ez jaisteko borrokan ariko da aste- kusi handia eduki zuen Ipurua ari eta bertan sortzen den giro be- Kapitainaren besokoarekin, Añi- Añibarrok 35 urte eta 174 egune- buruan, Las Palmasen aurka—. futbol zelaian bertan dagoen el- reziari. «Oso momentu politak barro jokalari garrantzitsua izan kin egin zuen debuta Lehen Mai- «Txiki-txikitatik bizi izan dut karte edo txokoak. «Entrena- bizi izan ditugu hor, beste inon ez da Eibarren aldagelan. 2008- lan —Espainiako Lehen Mailan klub hau, eta eibartarron irudia mendua hasi baino ordubete le- dut bizi izan halakorik; jokala- 2009 denboraldian iritsi zen Eiba- inoiz debuta egin duen jokalaririk osatzen duela uste dut: laguntze- henago hantxe elkartzen ginen riak, entrenatzaileak, bulegoeta- rrera. «Eta hasieratik nabaritu zaharrena da—. «Azken ostikoak ko prest dagoen jendea, langilea, beti zazpi-zortzi jokalari, kafe bat ko langileak... denak elkarren on- nuen klub berezia zela; oso gertu- ziren niretzat, eta ohorea izan zen. familia gisa portatzen dena... Hori hartuz eta hitz eginez. Elkarrekin doan bildu izan gara». ko harremana sortzen da jokala- Gogoan daukat negar malkotan da Eibarren ezaugarri nagusia. egoteko aitzakia izaten zen, barre Lehen urtean bost-sei jokalarik rien eta zaleen artean. Zaleak ha- amaitu nuela debuteko partida». Oso talde berezia da eguneroko pixka bat egitekoa, eta, ondoren, Whatsapp talde bat ere sortu zu- mabigarren jokalaria direla esa- 2015eko urtarrilaren 16a zen, eta gauza txiki askotan; naturala eta bestelako giro bat nabaritzen zen tela aitortu du iruindarrak. «Dani ten da beti, baina, Eibarren Eibarrek bana berdindu zuen Kor- gertukoa da». entrenamenduetan». [Garcia], Fran [Rico], Sergi [En- kasuan, hamaikakoan sartu be- dobaren zelaian. «Talentuaz hitz 2012-2013 denboraldian Reala- Añibarrok ziurtatu du Ipurua- rich], Ivan Ramis, Adrian Gonza- har dira, eta denboraldi honetan egiten da askotan, baina borroka ren bigarren taldetik iritsi zen ko txoko hark «izugarri» batzen lez, ni neu... Oso harreman ona argi gelditu da hori». egitea izan da beti nire talentua». 1 Igoera. Eibarreko jokala- GIPUZKOAKO HITZA Ostirala, 2021eko maiatzaren 28a riak, 2014ko maiatzaren Futbola 11 25ean, Espainiako Lehen Mai- larako igoera ospatzen. 2 Ospakizunak. Txema Añi- barro (ezkerrean) eta Jota Pe- leteiro (hirugarrena), 2014ko 2015era atezainen entrenatzailea maiatzaren 25ean, Ipuruan, izan zena. «Futbolean egin du- zaleekin igoera ospatzen. dan lagunik onenetakoa da». Iru- 3 Txokoa. Alex Aranzabal, retak argi dauka zein izan den Ei- Eibarreko presidente izanda- barrek Lehen Mailan zazpi urte koa, Ipuruako txokoan, kaze- irauteko sekretuetako bat: «Ei- tariekin gosaria egiten, barrera etorri dena ondo egokitu 2015eko urtarrilaren 8an. izan da beti taldera, kluba bera ere 4 Azkeneko partida. Anaitz inoiz ez delako zoratu izen handi- Arbilla eta Kike Garcia, joan ko jokalariak fitxatzen; aldagela den igandean, Ipuruan, Bar- beti egon izan da oso batuta». tzelonaren aurka ligan 0-1 galdu berritan. Lehen Mailako lehen urtea Bigarren B Mailako talde izaerari ARGAZKIAK: FOKU eutsita, normaletik gutxi izan zuen Eibarren Lehen Mailako lehen itzuliak, eta hala onartu du Errastik ere. 27 puntu lortu zituen taldeak. «Olatu gainean iritsi ginen Lehen Mailara, eta oso ondo ekin genion ligari, sentsazio one- kin. Gogoan daukat, adibidez, 3-0 2 galdu genuela Bartzelonan, baina partida ona egin genuela». Bigarren itzulian, ordea, zazpi ez zen erraza izan bi aldeak ados puntu besterik ez zituen lortu Ei- jartzea. Baina iritsi nintzenean barrek. «Bolada txarrean sartu harrituta gelditu nintzen kalitate- ginen, ez genuen eman gure mai- arekin; oso talde ona aurkitu larik...». Eta taldeak Elxen arazo nuen». Sasoi honetan, urtarrile- ekonomikoei esker soilik eutsi tik aurrera, ezinean aritu da Eibar. ahal izan zion mailari, epaitegie- «Eta denok egin behar dugu au- tan. Kirol mailan gora eginda, Ei- tokritika pixka bat, geure maila- barrek hamargarren amaitu zuen tik behera ibili baikara guztiok». 2016-2017 denboraldian, eta be- Iruindarrak onartu du sasoi hone- deratzigarren eta hamabigarren takoa ez dela izan bost urteotan hurrengo bi sasoietan. «Talde ezagutu duen Eibarrik onena. izaera izan da Eibarren indargu- «Baina uste dut taldeak bazeuka- nea», zehaztu du Arbillak. la gehiago egiteko aukera». Añibarrok argi utzi du, maila 3 Maila galduta, Errastik argi hitz galduta, «momentu tristeak» di- egin die zaleei: «Orain arte bezala rela egungoak —besteak beste, Jo- jarrai dezatela, eta, posible dene- ‘‘ se Luis Mendilibar entrenatzaile- an, bete ditzatela Ipuruako har- ak ez du jarraituko aulkian—. mailak beti bezala». Eibartarra Ahaztu egin behar dugu «Baina, jaitsi arren, une onean ziur dago taldeak «barruan dau- Lehen Mailara igo dago Eibar. 2010ean denok sina- kan guztia ematen» jarraituko aurreko Eibar hura. tuko genukeen Lehen Mailan zaz- duela. «Eta ea denon artean Le- Talde sendo bat da orain. pi urte irautea eta bizi izan duguna hen Mailara itzultzea lortzen du- Gosea behar du» bizi izatea». Izan ere, zazpi urteo- gun; oso polita litzateke». Arbi- Anaitz Arbilla tan Eibarrek «izen ona» lortu llak eskaera bat egin du: «Ahaztu Eibarreko jokalaria (2016-2021) duela uste du kapitain izandako- egin behar dugu Lehen Mailara ak. «Zaila da Eibarri buruz gaizki igo aurreko Eibar hura. Talde sen- Momenturen bat goratzen ha- hitz egingo duen norbait aurki- do bat da orain, eta Lehen Mailara sita, Iruretak ez du izan zalantza- tzea; zerbaiten seinale da hori». igotzen saiatu behar du. Erakutsi rik: bi urtetan Bigarren B Mailatik Lauren artean Arbilla izan zen dugu gauzak ondo eginda Lehen Lehen Mailara igo zirenekoa. Eibarrera iristen azkena. «Kon- 4 Mailan lehiatzeko gai dela Eibar. «Kolpe asko hartu genituen au- tratua neukan Espanyolekin, eta Gosea behar du taldeak». rretik, igoera faseetan Bigarren Mailara igo ezinik gelditu ginelako». Iruretak Gaizka Garitano entrenatzailea aipatu du ezinbeste- an. «Gaizka... eta Patxi [Patxi Fe- rreira, bigarren entrenatzailea]. Polizia zintzoaren eta gaiztoaren rola jokatzen zuten biek. Oso se- rioa zen Gaizka, eta une oro bro- ma giroan ibiltzen zen Patxi. Oso bikote ona osatu zuten». Errastik ere goratu egin du Garitanoren ekarpena. «Oso harreman ona zeukan jokalariekin, nahiz eta oso exijentea zen zelaian». Atezainak ez du ahaztu «Lafu» ere, Iñaki Lafuente, 2012tik GIPUZKOAKO HITZA 12 Futbola eta kultura Ostirala, 2021eko maiatzaren 28a

Zuhaitz Gurrutxaga futbol jo- KORNER JAIALDIA kalari ohi eta aktoreak Futbolis- toc bakarrizketa eskaini zuen Bi erakusketaz gain, bost eguneko maiatzaren 13tik 15era Donostia- egitaraua prestatu dute aurtengo ko Antzoki Zaharrean, baina Kor- Korner jaialdian, Donostian. Ema- ner jaialdia hasi, Fever Pitch (Su- naldi bakarrean ordaindu beharko karra harmailetan) filmarekin da sarrera, Monologolak bakarriz- hasiko da, gaur, 17:00etan, Antzo- keta saioan: 12 euro. Gainerakoe- ki Zaharrean bertan. Jarraian, be- tan, gonbidapena eskuratu behar- rriz, Hooligans ilustrados: mane- ko dute bertaratu nahi dutenek. ras de vivir el fútbol mahai ingu- rua izango da gune berean; Enri- Ekainak 1, asteartea que Ballester, Ander Izagirre, Ma- 17:00. Fever Pitch ﬁlma, Antzoki nuel Jabois, Marta San Miguel eta Zaharrean. Begoña del Teso ariko Lucia Taboada izango dira hizla- da aurkezle lanetan. Ingelesez, riak. «Oso futbolzaleak dira gaztelaniazko azpitituluekin. denak, eta bakoitzak zenbait libu- 19:00. Hooligans ilustrados: ma- ru dauzka publikatuta bere talde neras de vivir el fútbol mahai ingu- kutunarekiko daukan harrema- rua, Antzoki Zaharrean. Enrique na islatuz». Ballester, Ander Izagirre, Manuel Jabois, Marta San Miguel eta Lucia Valverderen begirada Taboada. Gaztelaniaz. «Jende asko erakarriko duten bi ekitaldi» izango dira ekainaren Ekainak 2, asteazkena 2an, asteazkenean, eta ekainaren 19:00. Ser de la Real, Karlos Ar- 3an, ostegunean. Karlos Argiña- giñano, Iñaki Gabilondo, Alberto no sukaldaria, Iñaki Gabilondo Gorriz Bixio eta Roberto Lopez kazetaria eta Alberto Gorriz eta Ufarteren arteko solasaldia, Ruth Roberto Lopez Ufarte Realeko jo- Perez de Anucitak gidatuta, kalari ohiak solasean ariko dira Antzoki Zaharrean. Gaztelaniaz. asteazkenean; eta Ernesto Val- Zuhaitz Gurrutxaga jokalari ohia, Andoni Iraola Reala fundazioko zuzendaria eta Mireia Massague Txillida Lekuko verde entrenatzailea eta David Ekainak 3, osteguna zuzendaria, duela bi aste, Korner jaialdiaren aurkezpen ekitaldian, Donostian, Anoeta estadioaren kanpoaldean. REALA Trueba idazle, kazetari, zinema 19:00. El otro lado. Ernesto Valver- zuzendari, gidoilari eta aktorea de eta David Truebaren arteko el- aurrez aurre jarriko dituzte oste- karrizketa, Ernest Lluch kultur gunean. Valverdek argazki era- etxean. Gaztelaniaz. Futbola ulertzeko kusketa bat ere jarriko du Ernest Lluch kultur etxean, ekainaren Ekainaren 3tik irailaren 4ra 3tik irailaren 4ra. «25 argazki ja- 10:00-14:00 eta 16:00-20:30. El «beste begirada bat» rriko ditu, futbolaren beste aldea otro lado. Ernesto Valverderen ar- erakutsiz; Valverdek berak zaleei gazki erakusketa, Ernest Lluchen. ateratako argazkiak dira». Larunbatetan, 10:00etatik Ekainaren 1etik 5era Korner jaialdia egingo dute Donostian, futbola Reala fundazioko zuzendariak 14:00etara eta 16:30etik 20:00eta- dio Korner jaialdiak betidanik ra bisitatu ahal izango da. Igande- b eta kultura uztartzeko asmoz Antzoki Zaharra, Ernest Lluch kultur izan duela produkzio artistikoa etan itxita egongo da. etxea eta Txillida Leku museoa izango dira hiru gune nagusiak sustatzeko borondatea. «Ez dugu eskaini nahi beste leku batzuetan Ekainak 4, ostirala aurretik ikusi izan duten hura ba- 19:00. Monologolak. Andoni Agi- karrik; urtero-urtero saiatzen rregomezkorta, Miriam Cabeza, Unai Zubeldia letan. «Eta hemen, Reale Arenan, gara jaialdirako berariaz sortuta- Getari Etxegarai eta Raul Perez, hilabete askoan, pankarta bat ko produktuak eskaintzen». Ku- Antzoki Zaharrean. Euskaraz eta Pandemiaren eraginez egutegian ikusi ahal izan dugu egunero: kai dantza konpainiak Kirol legez gaztelaniaz. otsailetik ekainera jauzia eginda, Zalerik gabeko futbola, musika- ikuskizuna sortu zuen iaz. «Eta «zaleei omenaldia egiteko helbu- rik gabeko dantza irakur ziteke- Valverdek gure jaialdirako sortu Ekainak 5, larunbata ruarekin» dator aurtengo Korner en. Eta hala da. Horregatik eduki du bere erakusketa, nahiz eta irai- 17:00. Bisita gidatua Txillida Leku- jaialdia. Reala fundazioak eta Do- nahi izan ditugu zaleak gogoan». letik aurrera, adibidez, Bilbon ere ra. Euskaraz eta gaztelaniaz. nostia Kulturak antolatuta, fut- Iraolaren hitzetan, nolabaiteko egongo den ikusgai». Ekainaren 18:30. El fútbol como una de las bola eta kultura uztartzeko arike- aldarrikapen bat ere bada Korner 4ko Monologolak bakarrizketak bellas artes, Carlos Marañon eta ta egingo dute, ekainaren 1etik jaialdia. «Futbolaren inguruko ‘‘ ere Korner jaialdirako sortutako- Galder Requeraren arteko solasal- 5era, Donostiako Antzoki Zaha- beste begirada bat sustatu nahi ak izango dira. dia, Txillida Lekun. Gaztelaniaz. rrean, Ernest Lluch kultur etxean dugu egitasmo honekin. Ez hobea Gero eta gehiago, kultur Ekainaren 5ean, berriz, bisita eta Txillida Leku museoan —Txa- eta ez okerragoa; beste bat». Par- sormenaren iturri edo gidatuak izango dira Txillida Ekainaren 6ra arte peldunak erakusketa ere ikusgai tidak, fitxaketak, epaileen ingu- inspirazio da futbola. Leku museoan (17:00), eta El fút- Txapeldunak! erakusketa, Buleba- dago Donostiako Bulebarrean—. ruko eztabaidak, adierazpenak... Elkarri begira daude bol como una de las bellas artes rrean. «Oso urte berezia izan da», esa- «Futbola ikusteko modu bat da futbola eta kultura» Carlos Marañon eta Galder Re- nez hasi du azalpena Andoni Irao- hori, baina uste dugu beste begi- queraren arteko solasaldia izango la Reala fundazioko zuzendariak. rada bat ere behar duela futbolak, «Azken uneko arazoak da jarraian (18:30). «Lagun onak bi (Andoni Agirregomezkorta eta «Baita Korner jaialdiaren progra- begirada kritikoago bat; gero eta tarteko, desorekatu dira biak; oso futbolzaleak eta Getari Etxegarai) eta Txillida Le- ma osatzeko garaian ere; aurreko gehiago, kultur sormenaren iturri egin zaigu dena, baina kontalari onak». kuko bisita gidatuetako bat. «Az- hiru urteetan baino zailtasun edo inspirazio da futbola. Elkarri oso kontuan daukagu Aurten, saio guztien artean, bi ken uneko arazoak tarteko, deso- gehiago izan dugu». begira daude futbola eta kultura, euskarazko sormena» besterik ez dira izango euskaraz: rekatu egin zaigu dena, egia da, Denboraldi honetan, futbol ze- eta hori erakutsi nahi dugu jaialdi Andoni Iraola Monologolak bakarrizketak baina oso kontuan daukagu eus- laietan ez da izan zalerik harmai- honekin». Reala fundazioko zuzendaria egingo dituzten lau sortzaileetatik karazko sormena». GIPUZKOAKO HITZA FITXA Ostirala, 2021eko maiatzaren 28a Proposamena 13 Izena. Boligrafoz. Erakusketa Egilea. Lierni Mendia. Noiz. Ekainaren 12ra arte egongo da ikusgai. Non. Tolosako Aranburu tut jada, eta, beraz, oso erraza egi- jauregian. ten zait. Pixkanaka esperimenta- Ordutegia. Asteartetik tu behar da, marrazkiak behin eta larunbatera, 17:30etik berriz eginez. Gustatu ahal izate- 20:30era. ko eta erraza suertatzeko, jarrai- tutasun bat eman behar zaio, gauza guztiei bezala: ez dago beste erremediorik». Bestetik, eskuak «aske» izatea ezinbestekoa dela azpimarratu du. «Horrela- korik ezean, akabo». Boligrafoa, aldi berean, «erron- ka bat» ere bada margolariaren- tzat. «Marrazten ari zarela, ezin duzu atzera egin, ezin duzu gaizki egindakoa ezabatu, eta horrek erakartzen nau gehien». Artista billabonatarrak oso gustuko ditu xehetasun txikienak, hala nola ur tantak, argi-itzalak, zimurrak edo tolesturak. «Errealak izatea da helburua, ikusten duzuna islatzen jakitea, gero horrek pizten baitu arreta», esan du. Hori lortzeko, teknika ondo menderatzea ezinbestekoa dela nabarmendu du. «Horrela errazagoa da errea- lismora gehien gerturatzen den irudia paper gainean islatzea». Ezin da akatsik egin. Hori da, hain justu, teknika horren berezi- Lierni Mendia margolaria, bolaluma sorta bat eskuan duela, joan den astean, Aranburu jauregiko erakusketan. JOSU ARTUTXA / TOLOSALDEKO ATARIA tasunik handiena. «Huts eginez gero, marrazkiak jada ez du ba- Lierni Mendia margolariak ‘Boligrafoz’ erakusketa jarri du Tolosako Aranburu lio», nabarmendu du Mendiak. jauregian; Bic boligrafoekin sortutako lanak ikus daitezke bertan, ekainaren 12ra arte. «Marrazki bat espero bezalakoa ez denean, bazter batean uzten dut, eta, agian, aurrerago, aste edo hilabete batzuetara, berriro hartzen dut. Hala ere, oso gutxitan Oraindik ez zaio amaitu tinta gertatu izan zait hori». Nahastu izan denetan, margolana «berehala» ahaztu izan duela dio. «Ez zaidalako gustatzen buruari buel- Josu Artutxa Dorronsoro Tolosa riez gain, «gozotasuna» transmi- dute horiek». Lehen, «ohiko ko- ta ugari ematea. Hau ez da sufri- titzen duten esku-emateak eta loreekin» marrazten zuen Men- mendua; hau gozamen hutsa illabona-Amasan begiradak ere badaude. diak: urdinarekin, beltzarekin, da». jaiotakoa da Lierni Koadro gogokorik ba ote duen gorriarekin... Orain, ordea, arro- Mendia margola- galdetuta, ondorengoa azaldu du: sa, berdea, marroia nahiz laranja Marrazteko, ikusten ikasi V ria, eta Tolosan bizi «Denbora asko igaro dut koadro- ere erabiltzen ditu. «Oso gustuko «Eguneroko gauza txikien eder- da gaur egun. Hain ak margotzen, eta, normala den dut koloreekin jolastea, batetik tasuna» irudikatzen saiatu da zuzen ere, 51 lanez osatutako era- moduan, batzuk gustukoago bestera aldatzen aritzea». Mendia. «Ingurukoa ez dugu ain- kusketa zabaldu du Tolosako ditut beste batzuk baino, baina tzat hartzen. Beti ari gara gauza Aranburu jauregian, eta ekaina- badira horrenbeste ase ez nauten ‘‘ Kolore ezberdinak sortzen handien bila, urrunago dagoena ren 12ra arte egongo da zabalik. lanak ere. Hala ere, guztiak dira Boligrafo bera erabiliz, gainera, hobea dela pentsatzen, eta ez gara Haurra zela, ipuinetako ilustra- kutunak niretzat». Marrazten ari zarela, ezin «kolore ezberdinak» lortzen di- ohartzen aurrean duguna zein zioek arreta pizten zioten beti. Teknika berezia da bolaluma- duzu atzera egin, ezin tuela esan du Mendiak, tintaren ederra den. Horregatik, nonahi «Oso gogoko nituen, baita erre- rena. Orain arte, «mota guztieta- duzu gaizki egindakoa intentsitatearen arabera. «Boli- aurki ditzakegu loreak, eskuak, tratuak ere. Orduan, horiek ko- koak» probatu izan ditu Men- ezabatu, eta horrek grafo urdina erabiliz, adibidez, ur tantak edo begiradak, eta gau- piatzen hasi eta, gerora, nire ka- diak, baina Bic markakoak erabil- erakartzen nau gehien» urdin argiagoak eta ilunagoak za txiki horietan aurkitzen dugu buz sortu eta ilustrazio propioak tzen ditu gehien. «Teknikoki, marrazten ditut. Kolore ezberdi- edertasunik handiena». egiteari ekin nion», adierazi du. horiek dira onenak. Tintaren «Beti ari gara pentsatzen nak dira, baina boligrafo berare- Ikusten jakitearen beharra ere Badira urte batzuk boligrafoak ezaugarriengatik aukeratu ni- urrunago dagoena kin marraztutakoak. Horrek, gai- azpimarratu du margolariak. soilik erabiliz marrazten hasi zela, tuen, beste marketako boligrafo- hobea dela, eta ez gara nera, argi-itzal efektua ematen «Garrantzitsuena ez da begira- eta, orain, azken bi urteetan sor- ek tinta gehiegi askatzen dutela- ohartzen aurrean dio irudiari». Paperari dagokio- tzen duzuna, ikusten duzuna bai- tutako lanak ikusgai jarri ditu. ko. Ez dira Bic boligrafoak bezain duguna zein ederra den» nez, paper zuria erabiltzen du, zik. Abiadura ikaragarrian bizi Aurretik gehiago ditu eginak; jada zehatzak, eta, beraz, ez dute hain «kartoi mehe edo testura zurru- gara mundu honetan, eta guztiari ez da oroitzen, ordea, zenbat egin garbi marrazten». Hala ere, zen- «Abiadura ikaragarrian nekoa»; akuarela paperak ere oso begiratzen diogu, baina ez dugu dituen teknika horrekin lanean bait xehetasunetarako Staedtler, bizi gara mundu onak direla aipatu du. ezer ikusten. Marraztu ahal izate- hasi zenetik. Erakusketako lanei Paper Mate, Pentel edo Luxor honetan, eta guztiari Boligrafoekin marraztea «lako, ikusten jakitea da garrantzi- dagokienez, loreetatik hasi eta li- markakoekin ere aritzen da. begiratzen diogu, baina saigarria» zaiola aitortu du Men- tsuena. Edozein objekturi begira- kidoen mugimendua islatzen du- «Irudiari bolumena emateko, ez dugu ezer ikusten» diak. «Praktikatzeko orduan, tzean, espazio negatiboak, positi- ten ilustrazioetaraino, «marrazki tonu ezberdinak lortzeko edo to- Lierni Mendia garbia eta erosoa da. Nik, gainera, boak, argitasuna, itzala...; hori ezberdinak» aurki daitezke. Ho- lestura onenak marrazteko balio Margolaria trikimailu guztiak ezagutzen di- guztia ikusten jakin behar da». GIPUZKOAKO HITZA 14 Agenda Ostirala, 2021eko maiatzaren 28a Maiatzak 28-Ekainak 3

MUSIKA Bergara b Kontzertua bGaur, 19:00etan, Itziarren. ARRASATE Idoia Asurmendi. bBihar, 19:00etan, DEBA Konpromisoa. Amaia antzokian. Txalo Produkzioak. bBihar, 20:30ean, ARRASATE Rukula. Aldats pilotalekuan. bIgandean, 13:00etan, gaztetxean. DONOSTIA Andoni Mutiloa. bGaur, 18:30ean, ARRASATE Willis Drummond. Koldo Mitxelenan. bOstegunean, 19:00etan, Amaia antzokian. DONOSTIA Un baúl lleno de historias. AZKOITIA Anari. bAsteartean, 19:30ean, bBihar, 19:00etan, Baztartxon. Kutxa kultur plazan.

AZKOITIA Ad Maiorem dei DONOSTIA Ximur musikala. gloriam. Tetraphilia Ensemble. Iruñeko Jaso ikastolako ikasleak. bIgandean, 18:30ean, parrokian. bOstegunean, 18:00etan, Viktoria Eugenia antzokian. AZPEITIA Mihise eta Ramona’s First Evil Boyfriend. TOLOSA Konpromisoa. bBihar, 18:00etan, Sanagustinen. Txalo Produkzioak. bGaur, 19:00etan, Leidorren. AZPEITIA Bulego. bIgandean, 16:30ean eta URNIETA Adi, grabatzen, ekin!. 19:00etan, Soreasun. Tomaxen abenturak. bIgandean, 18:00etan, Saroben. BERGARA Ainara Ortega. Onin. bGaur, 19:00etan, Seminarixoan. BERTSOLARITZA

BERGARA Hegazkin eta ANDOAIN Bertso saioa. Maialen Paxkal Irigoien. Akizu, Maddalen Arzallus, Joanes bOstegunean, 19:00etan, Illarregi eta Unai Mendizabal. Seminarixoan. Bigarren diskoa aurkezteko saioa Gai jartzailea: Ion Beloki. Aktorea eta musikaria da Ainara Ortega —irudian, duela hiru urte, Mami Lebrun antzerki lanean, Donostian—, bIgandean, 12:00etan, DONOSTIA Taburete. eta bigarren diskoa besapean hartuta dator orain: Onin. Iazko uztailean amaitu zituen grabaketa lanak, eta, Goiburuko San Esteban ermitan. bGaur, 19:00etan, Kursaalean. besteak beste, Lesakako (Nafarroa) zubi gaineko dantzak eta hango jaietako doinuak izan ditu inspirazio iturri. Gaur aurkeztuko du diskoa, Bergarako Seminarixoan, 19:00etan. JUAN CARLOS RUIZ / FOKU DONOSTIA Urumea ibaian DONOSTIA Unidad Alavesa. bertso saioa. Sustrai Colina bBihar, 16:30ean eta 19:00etan, eta Andoni Egaña. Dokan. DONOSTIA Elena Setien. bIgandean, 19:00etan, OÑATI Sacrum. bBihar, 16:30ean, bBihar, 19:00etan, Kursaalean. Ganbara Faktoriako taldeak. Urumea ibaian barrena. DONOSTIA Living Room Music. Dabadaban. bIgandean, 19:00etan, Euskadiko Orkestra Sinfonikoa. DONOSTIA Francisco Escudero San Migel parrokian. DONOSTIA Bertso saioa. bBihar, 18:00etan, DONOSTIA Carmina Burana. Musika Kontserbatorioko ikasleen Amets Arzallus eta Jon Maia. Kursaalean. Donostiako Orfeoia. kontzertua. TOLOSA Arima eta Abereh. Gai jartzailea: Xabier Alberdi. bAsteazkenean, 17:00etan eta bBihar, 19:00etan, Bonberenean. bBihar, 17:30ean, 19:00etan, San Telmo museoko Euskal Itsas museoan. ekitaldi aretoan. TOLOSA Tolosako musika banda. DONOSTIA Kontzertu bat EIBAR Ederrak jakuz etorri. bBihar, 19:00etan, Zerkausian. bertsotan. Manex Pagola eta Mice, Mursego eta Kokein. Eli Pagola. bGaur, 19:00etan, Koliseoan. ANTZERKIA bBihar, 19:00etan, Casares-Tomasene kultur etxean. ESKORIATZA Ibil bedi. ANDOAIN Koselig. Capicua. bIgandean, 19:00etan, bGaur, 19:00etan, Basteron. ESKORIATZA Zapla bertso saioa. Ibarraundi museoan. Maddi Aiestaran Iparragirre, ANDOAIN Akelarre. Julene Iturbe Epelde, Asier HERNANI Txalaparta Festa. Zirkozaurre konpainia. Ibarguren Amundarain eta Eneko Abad gogoan. bBihar, 19:00etan, Basteron. Onintza Enbeita Maguregi. bGaur, 19:00etan, Biterin. bBihar, 18:00etan, ANDOAIN Carillo. Ibarraundi museoan. HONDARRIBIA Izaro. La Tal konpainia. bBihar, 19:00etan, Itsas Etxean. bIgandean, 19:00etan, Basteron. LEINTZ GATZAGA Auskalo zeinek jarriak bertso saio musikatua. LASARTE-ORIA Eñaut Elorrieta. AZPEITIA Panpina. Eñaut Agirre eta Unai Agirre Goia. bGaur, 19:00etan, kultur etxean. Kamikaz Kolektiboa. bBihar, 18:30ean, plazan. bGaur, 18:30ean, Soreasun. LEGAZPI Thomas Ospital. OIARTZUN 21 aulki. bIgandean, 19:00etan, DEBA Mesede bat egiteagatik. Mugakidetzan bertsoa eta irudia parrokian. Trapu Zaharra konpainia. inprobisazioan. Bertsolaria: Alaia GIPUZKOAKO HITZA Ostirala, 2021eko maiatzaren 28a Agenda 15 Maiatzak 28-Ekainak 3

Martin. Protagonista: Donostia b Bertso saio berezia DONOSTIA El otro lado Ainara Lasa. solasaldia. Ernesto Valverde bGaur, 17:30ean, eta David Trueba. Ehuntze espazioan. bOstegunean, 19:00etan, Ernest Lluch kultur etxean. PASAIA Gurerara. Oskar Estanga. bGaur, 19:30ean, IRUN Erreka Mari. Juanba Berasategi aretoan. Txotxongilo taldea. Haurrentzat. bBihar, 17:00etan, Amaia KZn. URNIETA Gipuzkoako Eskolarteko Bertsolari LASARTE-ORIA Ezinezkoaren Txapelketaren finala. Amets logika. Hodei Magoa. Aizpurua, Naia Arrizabalaga, bBihar, 17:00etan, kultur etxean. Joar Garate, Nerea Isusi, Jon Mendiluze eta Ekain Tolaretxipi. LAZKAO Tartalo. Haurrentzat. Gai jartzailea: Eresti Oiarbide. bGaur, 18:00etan, Arerian. bGaur, 19:00etan, Saroben. LEGORRETA Asier Kidam magoa. DANTZA bBihar, 12:00etan, antzokian.

DONOSTIA Dantzaren LEGORRETA Bikote bila. Alazne Nazioarteko Eguneko gala. Etxeberrietaren bakarrizketa. bBihar, 12:00etan eta 19:00etan, bIgandean, 18:00etan, antzokian. Viktoria Eugenian. TOLOSA Ipuin kontaketa haur eta EIBAR Euskal Jaia Dantzan, helduentzat. Igbo hizkuntzan, korrotik pikutara. Kezka taldea. euskarazko itzulpenekin. bIgandean, 12:00etan, Koliseoan. bGaur, 17:00etan, kultur etxean.

ERRENTERIA Al desnudo. Iratxe URRETXU Amaren intxaurrak. Ansa eta Igor Bacovitx dantzariak. Pirritx, Porrotx eta Marimotots. bBihar 19:00etan, igandean, bBihar, 16:30ean eta 18:30ean, 20:00etan, Lekuona fabrikan. Ederrena pilotalekuan.

GETARIA Errimak bi oinetan. ZARAUTZ I. Zarautztrik jaialdia. Haatik konpainia. Musika, dantza eta antzerkia. bIgandean, 19:00etan, bGaur, 18:00etan, eskolako aretoan. Kanoa ontzietan sartuta, bertsotan Modelo aretoan. Oso bertso saio berezia izango da bihar, 16:30ean, Hernani eta Donostia artean, Urumea ibaian barrena. Kano- ZUMAIA Biz Hitza. etan sartu, eta bertsotan ariko dira Andoni Egaña —irudian— eta Sustrai Colina. «Urumearen historia eta isto- ZARAUTZ Botadun katua. Aukeran konpainia. rioak izango dituzte bertsotarako aitzakia», azaldu dute antolatzaileek: Arrauning eta Puntutan elkarteek. Ibilbi- Glu Glu Produkzioak. Haurrentzat. bGaur, 19:00etan, dearen erdian, atseden txiki bat hartu eta sagardo dastaketa egingo dute Lizeagako sagardotegia portu bihur- bIgandean, 16:30ean, Modelon. Aita Mari antzokian. tuta. Saioa bertatik bertara ikusteko, salgai daude sarrerak, 12 euroan. JAIZKI FONTANEDA / FOKU ZUMAIA Ombuaren itzala HITZALDIAK egitasmoaren aurkezpena. DONOSTIA Donostia, generoa bGaur, 18:30ean, bBihar, 18:00etan, Patxi Biskert. Pello Mari Otaño AZPEITIA Kultur artikulazioaz eta belaunaldia: pertsona Santa Anan. Seminarixoan. bertsolariaren inguruko filma nazio jardunaldia. guztientzako hiria. Alazne Irigoien, egiteko auzolanerako deia. bGaur, 09:30ean, Sanagustinen. Juana Aranguren eta Miren OÑATI Zaharkina proiektua. DEBA Kutxa baten istorioa. bAstelehenean, 19:00etan, Manzisidor. Fermin Leizaola Calvo, Aranzadi Trotamundos taldea. Haurrentzat. Oxford aretoan. AZPEITIA 1521 Loiolako Iñigo bAsteartean, 18:00etan, Zientzia Elkarteko kidea. bIgandean, 12:30ean. Iruñean. Jose Luis Orella. San Telmo museoan eta online. bOstegunean, 18:30ean, Euskal Herriko kultur bAsteartean, 18:30ean, Santa Ana antzokian. DONOSTIA Meri, Mari eta Lari. @ ekitaldien agenda: Azoka plazako aretoan. DONOSTIA Hooligans ilustrados: Eidabe Ekimen Kulturalak. Berria.eus/ maneras de vivir el fútbol. Ernique ZARAUTZ Mundu bat motxilan, Haurrentzat. zerbitzuak/agenda BEASAIN Tránsitos liburuaren Ballester, Ander Izagirre, Manuel Alex Txikonen meditazioak liburu bBihar, 17:00etan, solasaldia. Ekaitz Goikoetxea, Jabois, Marta San Miguel aurkezpena. Alex Txikon eta Aiete kultur etxean. Aingeru Mayor eta Xabier Crehuet. eta Lucia Taboada. Unai Ormaetxea. bGaur, 19:00etan, bAsteartean, 19:00etan, bOstegunean, 19:00etan, DONOSTIA Solasaldia Sizilian Igartza jauregian. Antzoki Zaharrean. Modelo aretoan. liburu aurkezkena. Pello Lizarraldek euskaratu du BERGARA L. Askasibar. ELGETA Familiendako elikadura BESTELAKOAK Elio Vittorini idazle italiarraren Eskultore baten testigantza. eskola. Eneko Viñuela. liburua. Miguel Angel Elkoroberezibar. bAsteazkenean, 18:30ean, ARETXABALETA Lazunak bAstelehenean, 11:00etan, bGaur, 18:30ean, Espaloian. azkazaletan liburu aurkezpena. udal liburutegiko areto zaharrean. udalaren osoko bilkuren aretoan. Oihana Arana egilea eta ERRENTERIA La rebelión del libro Leire Vargas bertsolaria. DONOSTIA Fotoperiodismo: DONOSTIA Elkarri irakurriz liburu del artista... liburua. Luis Barrios. bIgandean, 17:00etan, creadores de conciencia aurkezpena. Patxi Larrion, bGaur, 18:00etan, udaletxe zaharrean. solasaldia. Andoni Lubaki eta Beñat Sarasola, Garbiñe Ubeda, Lekuona fabrikan. Lurdes Basoli. Gidaria: Juan Luis Zabala eta Iban Zaldua. BERGARA Zirku musikala Cristina Tapia Huizi. bGaur, 19:00etan, OÑATI Antxiña, traktorerik ez haurrentzat. bOstegunean, 19:00etan, Ernest Lluch kultur etxean. zanian .... Juan Martin Elexpuru. Landarbaso abesbatza. Okendo kultur etxean. OSTIRALA, 2021eko maiatzaren 28a Zuzendaria: Unai Zubeldia. Argitaratzailea: Euskal Editorea GIPUZKOAKO HITZA Lege gordailua: SS-1514-2010 www.gipuzkoa.hitza.eus b [email protected]

Miren Garate tzaldiren bat emanez gero, hu- rrengoan horietako asko etortzen Gipuzkoako Odol Emaileen El- dira odola ematera; gazteek eran- karteak urtero ematen dizkie tzuten dute, bai. eskerrak ohiko odol emaileei, hau Nork ezin du eman odola? da, beren bizitzan odola 25, 50, Legearen arabera, 18 urtera arte 100 aldiz eman dutenei. Aurten, ezin da eman, eta 50 kilo baino herrika egingo ditu ekitaldiak, eta gutxiago pisatuz gero ere ez. 496 herritar omenduko ditu. 450 zentimetro kubikoko poltsak Guztien artean 23.305 aldiz eman erabiltzen ditugu guk, eta, 50 kilo dute odola. Pandemiak odol eska- baino gutxiago pisatuz gero, ara- siarik ez duela ekarri esan du Sa- zoak izan daitezke odol kopuru bin Urzelaik (Caracas, 1955), Gi- puzkoako Odol Emaileen Elkar- «Gu ez bagara teko zuzendariak. odol emaileak, nolatan Nolako eragina izan du pande- pentsatzen dugu miak odol emaileen kopuruari guretzat odola eta odol beharrari begira? egongo dela?» Ebakuntzak gutxitu egin direnez, odolaren beharra pixka bat gutxi- hori aterata. Japonian, adibidez, tu egin da, ez asko. Odol emaileen 350 zentimetro kubikoko poltsak kopurua, ordea, ez da jaitsi. Zorio- ere badituzte, txikiagoak direla- nez, ez da arazorik egon, baina ko, eta, ondorioz, gaixoek ere gure antolaketan eragin du pan- GIPUZKOAKO HITZA odol gutxiago behar dutelako. Le- demiak: egun batetik bestera an- hen, legeak 65 urteko adin muga bulatorioetatik atera behar izan «Lautik hiruk odola ere jartzen zuen. Orain ez dago genuen, eta herrietan areto han- muga hori, baina guk 70 urtere- diak eskatzen hasi ginen. Gauza kin mozten dugu odola emateko guztiak itxita zeudenez, lokal beharko dute beren aukera. Adina eta pisua kenduta, guztiak libre zeuden, baina egoe- odol emailearen osasuna da kon- ra normalizatzen denean arazoak tuan hartu beharreko beste fak- izan ditzakegu. bizitzako uneren batean» torea, baina odola emateak kalte Zergatik? egiten dien gaixotasun gutxi dau- Herri batzuetan, adibidez, fron- de: anemia, bihotzeko arazoak, toira joaten gara, eta pilotariek giltzurrunetakoak... Epilepsiak, nahiko dute erabili frontoi hori. b berriz, zalantza eragiten du. Eta frontoia bezalaxe, erabiltzen Sabin Urzelai Gipuzkoako Odol Emaileen Elkarteko zuzendaria Kasu batzuetan gomendatzen dugun beste edozein toki. Guri duzue odola ez ematea, ezta? utziz gero, akaso beste norbaitek Normaltzat jotzen da gaur egun gaixoentzat behar adina odol egotea Odola ematearen arazorik han- ere eskatuko duela pentsa deza- ospitaleetan. Gipuzkoan, biztanleen %3-4k ematen dute odola. Beste toki diena da emaileak gaitza beste kete. Baina gu ez gara elkarte ludi- askotan baino gehiago dela esan du Urzelaik, «baina, hala ere, gutxi da». bati pasatu diezaiokeela odolaren ko bat: Gipuzkoan, gutxi gorabe- bidez. Odol guztia aztertu egiten hera, 120 odol poltsa behar dira da, eta hemen hepatitisa, sifilisa egunean, eta horiek lortzen la- Kalkulatzen da lautik hiruk odolatsatzen dugu guretzat odola egingo direla. Toki batzuetan bil- eta hiesa dira gaitzik ohikoenak; guntzen diogu Osakidetzari. Aka- b e h a r k o d u t e l a b e r e n b i z i t z a k o egongo dela? Hemen, biztanleen tzaile nomadak izaten dira, egu- bidaiatuz gero, gaixotasun tropi- so hemendik hiru hilabetera be- uneren batean. Ingurura begira- %3-4k ematen dute odola: asko nero fruitu bila aritu behar izaten kal batzuk ere bai. Bikote sexual rriz itzuliko gara anbulatorioeta- tuz gero, gehienok dugu noizbait da, munduan ez daude batez bes- dute; gu, nolabait esateko, kulti- asko edukiz gero, odol emaile gisa ra, eta gu pozik geundeke horre- odola behar izan duen norbait. teko hori daukaten toki asko, bai- badoreak gara, eta zuhaitzak haz- arriskutsua zara, eta hobe da ez kin, baina badugu kezka pixka Ospitalean organo baten faltaga- na, hala ere, gutxi da. ten ditugu. Horietako batzuk za- ematea. Presioagatik ere joaten bat. Ikusiko dugu herri bakoitze- tik hilez gero, ulertzen dugu zailaZenbat odol emaile daude Gi- harrak dira, asteburu honetan dira batzuk, lankide guztiak joan an nola antolatzen garen, baina dela organo bat lortzea; gauza puzkoan? omenduko ditugunak adibidez, direlako, adibidez, baina, agian, jendeak ulertu behar du odola bera hezur muinarekin. Baina Bost aldiz odola eman dutenak eta beste batzuk jaiotzen ari dira. drogaren bat hartu berri dute. Ba- ematea garrantzitsua dela. esaten badigute ezin dela egin hartzen ditugu odol emailetzat, Gazteek ba al dute odola emate- naka galdetzen diegu arriskuko Ez dago odola emateak duen ebakuntza bat odolik ez dagoela- eta Gipuzkoan, 18.000 daude, iaz ko ohiturarik? praktikarik egin duten, eta, zer- garrantziari buruzko behar adi- ko, kexatu egiten gara. Gu ez ba- bezalaxe. Badakigu horiei mezu Lanbide Heziketako ikastetxeren bait gogoratuz gero, hurrengo nako kontzientziaziorik? gara odol emaileak, nolatan pen- bat bidaliz gero, gehienak etorri batean edo unibertsitatean hi- egunean deitzeko esaten diegu.