Anthropological Analysis of the Pre-Roman Period Cemetery of Różyny from the Pomerania Region
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Słupskie Prace Biologiczne 8 ••• 2011 ANTHROPOLOGICAL ANALYSIS OF THE PRE-ROMAN PERIOD CEMETERY OF RÓŻYNY FROM THE POMERANIA REGION (POLAND) ANALIZA ANTROPOLOGICZNA SZCZĄTKÓW KOSTNYCH Z OKRESU PRZEDRZYMSKIEGO, Z CMENTARZYSKA W RÓŻYNACH, WOJ. POMORSKIE (POLSKA) Lidia Cymek 1 Jarosław Rożnowski 2 Franciszek Rożnowski 3 1 Akademia Pomorska Zakład Biologii Populacji i Dydaktyki Instytut Biologii i Ochrony Środowiska ul. Arciszewskiego 22b, 76-200 Słupsk [email protected] 2 NZOZ „Twój Lekarz” ul. Łunawska 1 86-200 Chełmno 3 ul. Drewniana 8/87, 76-200 Słupsk STRESZCZENIE W czasie badań prowadzonych w latach 2001 i 2002 na wielokulturowym cmen- tarzysku w Różynach, gm. Pszczółki w woj. pomorskim, datowanym na czasy od II okresu epoki brązu aż po wczesne średniowiecze, odkryto między innymi sześć unikalnych grobów ludności kultury oksywskiej. W grobach tych znajdowały się szkielety trzech mężczyzn (jednego w wieku 30-40 lat i dwóch zmarłych w wieku powyżej 50 lat), dwóch kobiet (jednej w wieku powyżej 30 lat i drugiej mającej po- wyżej 50 lat) oraz jednego dziecka (Infans II). Wysokość ciała zrekonstruowana na podstawie pomiarów kości długich wynosiłaby wg metody Pearsona: mężczyzn – 165,1 cm, 170,9 cm i 177,1 cm, natomiast kobiet 152,3 cm i 166,0 cm. Porównując dziesięć najczęściej analizowanych cech pomiarowych czaszek, stwierdzono, że czaszki trzech mężczyzn są niezwykle podobne pod względem dłu- gości (g-op), szerokości (eu-eu), szerokości czoła (ft-ft), wysokości (ba-b), wysoko- ści twarzy górnej (n-pr) i wysokości oczodołów, natomiast różnią się przede wszyst- kim szerokością twarzy (zy-zy) i szerokością oczodołów (mf-ek). Pod względem 37 wskaźników ilorazowych nie zaobserwowano większych różnic we wskaźnikach: szerokościowo-długościowym, twarzy górnej i wysokościowym średnim, z kolei w nosowym i oczodołowym różnice między mężczyznami są znaczne. Czaszka ko- bieca jest bardziej krótkogłowa niż męskie, ma wyższy wskaźnik oczodołowy i niż- szy wskaźnik wysokościowy średni. Czaszka dziecka pod względem trzech wskaź- ników jest niezwykle podobna do kobiecej. Porównanie czaszek z Różyn z charakterystykami ludności kultury wielbarskiej (z okresu rzymskiego), pogrzebanej na pobliskim cmentarzysku w Pruszczu Gdań- skim, pozwoliło stwierdzić, że męskie różnią się przede wszystkim długością (g-op), szerokością twarzy (zy-zy), wyższymi twarzami górnymi (n-pr), szerszymi oczodo- łami (mf-ek) i węższymi nosami. Pomiary czaszki kobiecej są bardzo podobne do charakterystyk kobiet z Pruszcza Gdańskiego. W pracy opisano także występowanie cech niemetrycznych na czaszkach (według metody Czarnetzky’ego), zaobserwowane zmiany chorobowe na kościach (w tym trepanację czaszki z grobu nr 68) oraz osobliwości w budowie niektórych kości. Słowa kluczowe: kultura oksywska, paleoantropologia, ludność okresu przedrzym- skiego, cechy czaszkowe i pozaczaszkowe Key words: Oksywie culture, paleoanthropology, pre-Roman populations, cranio- logical and postcraniological traits INTRODUCTION At the end of the III century or at the beginning of the II century before Christ was born, in the basin of the Odra and the Vistula, Przeworsk and Oksywie cultures came into existence on the foundation of Pomeranian culture. In the initial stage of its development Oksywie culture included only the area of the Vistula Pomerania. From there it expanded onto the area of Central Pomerania up to the Parsęta and the Drawa and later it reached further to the west. In the south its influence can be seen in Kujawy and Northern Mazowsze. At the same time Przeworsk culture, strongly connected to it, was created in the areas situated south of the region inhabited by the population of Oksywie culture. In the late pre-Roman period, in the area occupied by Przeworsk culture and Ok- sywie culture the prevailing form of burial was a pit grave and urn grave with a pyre. Skeleton graves were very rare. There were more of them in the areas of Przeworsk culture where they were a continuation of old funeral rites. With time skeleton graves expanded to the north, thus their appearance in the Lower Powiśle and also in Różyny. Later, i.e. in the Roman period when the Wielbark culture was formed, they were quite common therefore bi-ritual funerals were observed. MATERIALS AND METHODS During archeological works carried out in 2001 and 2002 in the areas where motorway A1 will be built in the future, in Różyny, Pomerania Province in Poland, 38 a part of a vast multicultural cemetery was discovered. It was used from the begin- ning of the Bronze Age to the early Middle Ages (Rożnowski, Gładykowska-Rze- czycka 1985). More than 400 graves were uncovered there including six unique skeleton graves from the pre-Roman period belonging to Oksywie culture (Tu- szyńska, Stąporek 2005). The significance of this discovery consists in the fact that skeleton graves of the population of the above mentioned culture from Pomerania had not been known until this research. The bone material was described and measured with the use of commonly ap- plied anthropological methods (Martin, Saller 1988, Piontek 1996, Malinowski, Bożiłow 1997). The paper also gives the appearance of non-metrical features in the skulls (according to Czarnetzky’s method). Also pathological changes of the bones and peculiarities of their structure were observed (Gładykowska-Rzeczycka 1989, Piekarz, Piontek 1999). The body height of men and women living in Pomerania in the pre-Roman pe- riod was reconstructed on the basis of measurements of long bones taken with the use of four different methods described in anthropological literature: Manouvrier’s table (Godycki 1956), Breitinger’s table (1937), Bach’s table (1965), Trotter and Gleser’s table – according to Olivier (Olivier 1960) and Pearson’s formula (Martin, Saller 1988). RESULTS Grave No. 7 The position of the skeleton in the grave hole proves that the dead was put on the back with the head towards the east and with the legs towards the west. The length of the skeleton “in situ” – 168 cm. The skull is lying on its right side. The maxilla teeth are clenched with the mandible teeth. The arm bones are placed parallelly to the torso while the bones of the left and right forearms, as they are bent in the elbow Table 1 Measurements of the bones of the non-cranial skeleton (according to Martin, in mm) of Oksywie culture population from Różyny (Pomerania, Poland) Tabela 1 Pomiary kości szkieletu pozaczaszkowego (według Martina, w mm) ludności kultury oksywskiej z Różyn (Pomorze, Polska) Grave No. 7 35 55 68 69 Sex Male Male Female Male Female Bone Left Right Left Right Left Right Left Right Left Right Traits 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Clavicula M1 127 127 162 151 - - 157 167 - - M4 10 11 12 15 - - 11 13 - - M5 13 13 14 15 - - 12 15 - - M6 39 39 46 46 - - 38 41 - - 39 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Humerus M1 307 315 337 344 - - 361 372 f. 293 f. 193 M2 300 - - - - - 354 369 - - M3 48 48 54 54 - - 47 - - - M4 63 - 62 61 - - 66 65 - - M5 22 22 23 24 - - 22 25 21 21 M6 18 19 20 19 - - 17 17 15 15 M7 67 71 68 74 - - 66 69 - - M9 44 45 51 51 - - 43 49 - - M10 41 43 - 46 - - - - - - M11 29 - 28 - - - 28 28 - - M14 26 26 27 26 - - 23 24 - - Ulna M1 275 271 285 285 - - 305 300 f. 208 - M2 241 240 252 252 - - 267 268 - - M3 35 34 42 42 - - 37 38 - - M6 26 26 26 26 - - 28 26 - - Radius M1 252 251 264 264 - - 275 f. 190 f. 193 - M2 238 236 248 247 - - 265 - - - M3 43 45 41 43 - - 42 - - - M4 18 17 17 17 - - - - - - M5 12 13 13 13 - - - - - - M4(1) 22 - 23 22 - - - - - - M5(1) - - 22 - - - - - - - Femur M1 448 435 463 474 408 402 512 516 f. 395 - M2 447 434 463 472 406 401 509 513 - - M3 426 426 - - 391 386 - - - - M4 424 414 454 460 395 390 485 - - - M6 27 29 33 31 24 22 28 30 26 - M7 26 28 33 31 30 31 29 28 25 - M8 85 87 84 85 82 79 90 90 - - M15 32 34 35 38 29 30 35 36 33 - M16 29 28 32 33 23 25 31 32 27 - M18 49 52 51 52 41 46 49 51 44 44 M19 46 48 50 50 40 45 - 51 44 44 M20 149 148 164 165 134 139 146 156 - - M21 79 78 82 81 69 69 - - - - Tibia M1 356 359 386 386 318 314 - - 383 - M1a 367 369 394 398 333 333 415 - 388 - M2 338 342 370 372 - - 394 394 369 366 M3 71 69 81 80 72 72 - - - - M6 52 51 51 51 47 51 - - - - M8 30 30 31 32 29 28 29 33 26 27 M9 25 24 23 25 21 20 20 19 18 - M10 82 84 94 97 82 82 81 84 - 40 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Fibula M1 f. 326 346 374 370 326 f. 295 f. 380 f. 366 f. 277 f. 200 M2 15 17 18 16 17 15 14 - - - M3 11 11 14 15 12 12 12 - - - f. – fragment joints, are lying almost parallelly to the arm bones, on their inner side (the right ones almost on the arm bones, the left ones moved a bit to the centre). The hand bones are placed at the same level as the collarbones. The legs are straightened, the femurs al- most touch the inner condyles, whereas the further ends of the right tibia bone and the right fibula cross the bones of the left shin. Also the bones of the right foot lie above the bones of the left foot (Table 1). On the basis of the descriptive traits of the skeleton and measurements of the bones they are claimed to belong to a male who died at the age of 30-40 (Maturus I).