Tünelcilik Ve Yeraltı Teknolojileri Dergisi Turkish Tunneling and Underground Technologies Magazine

Tünelcilik ve Yeraltı Teknolojileri Dergisi Turkish Tunneling and Underground Technologies Magazine

ISSN 2148-1768 İki ayda bir yayınlanır / Every other months

Eylül-Ekim / September-October 2014 Yıl / Year:1 Sayı / Nr: 6

Okyanus Tabanı Madencİlİğİ Ocean Floor Mining

Gerze-Sİnop Karayolu Projesİ Gerze-Sinop Road Project

Robbins TBM’ler Madenlerde Robbins TBMs in Mines SUNUŞ | introduction Prof. Dr. Nuh bİLGİN

TÜNELCİLİK DERNEĞİ BAŞKANI

President of Turkish Tunnelling Society

Değerli Okuyucularımız Dear Readers Sizlere Tünel dergisinin 6. sayısını sunmanın gururu içersindeyiz. Son Turkish Tunnelling Society has the honour to present you the 6th Issue of iki ay içersinde derneğimizin önemli başarılarına şahit olduk, üye sayımız gittikçe artıyor, Demos Fuarcılık Kuruluşu ve Derneğimizin Tunnelling Journal. Last two months we witnessed another big success of ortak girişimi ile 28-31 Ağustos tarihleri arasında gerçekleştirdiğimiz our Society. Tunnel Expo Turkey, the first tunnelling Exposition in Turkey, ve Türkiye’nin ilk ve tek Tünelcilik Fuarı olan Tunnel Expo Türkiye was organized jointly by Demos Fair Company and TTS in Istanbul at the Ulusal ve Uluslararası düzeyde büyük ses getirdi. Uluslararası end of August. It brought a big sound in national and International level. Tünelciler Birliği ITA 55 nolu haber bülteninde Tünelcilik Fuarı ile ITA in his 55th Newsletter gave the news as below. ilgili aşağıdaki haberi yaptı. Bu bizim için ileriye bakış açısından son derece önemlidir. “SUCCESS FOR THE TUNNEL EXPO TURKEY The first Tunnel Expo Turkey, “TÜNELCİLİK DERNEĞİNİN BAŞARISI” Ortak üyemiz olan (corporate organized by the Turkish Tunnelling Society, ITA Corporate Member took member), Tünelcilik Derneği Ağustos ayının sonunda Türkiye’de place at the end of August in Istanbul. More than 2000 people visited ilk olarak bir Tünelcilik Fuarı düzenledi. Fuarı 2000 den fazla kişi The Expo, 156 Foreign and Turkish Companies participated into the 2 ziyaret etti ve Fuarda 156 yerli ve yabancı katılımcı 5000m lik bir Expo with5000 m2 booths. TTS organized a short course with 36 invited sergi alanında yer aldılar. Üç gün süre ile devam eden ve 36 davetli speakers, 240 people participated into short course during 3 days. Croatian konuşmacının bulunduğu kısa kursa 240 dinleyici katıldı. Fuara ayrıca Hırvatistan, İran ve Norveç Tünelcilik Dernekleri ile Azerbaycan ve Tunnelling society, Iranian Tunnelling Society, Norwegian Tunnelling Çin’den katılan temsilciler Fuarın diğer dikkati çeken unsurlarıydı. Society (with 7 companies), and representatives from Azerbaijan, China Fuarın bu büyük başarısından sonra, önümüzdeki yıl, aynı tarih etc participated into the Expo” ve yerde fuarın ikincisinin yapılmasına karar verildi. Ortak birçok After the big success of the exposition we decided to repeat the same noktaları olması nedeni ile bu sefer madencilikle ilgili kuruluşların organization next year at the same date and place, but this time we will da fuarda yer almasının sağlanması alınan diğer önemli kararlardan biriydi. encourage the mining companies to be more active into the organization since we believe that tunnelling and mining sectors have several things Gelecek sayılarımızda hazırlayacağımız yazılara temel teşkil etmek in common and to share. üzere tünelleri ve madenleri daha sık ziyaret etmeğe karar verdik. Ekim ayı içersinde başarılı bir şekilde zor şartlarda tünel açma We also decided to make regular visits to different Tunnelling and Mining faaliyetleri yapılan Yertaş İnşaat'ın alt yüklenici olarak açtığı “Gebze- Projects in order to prepare a sound basis for giving current news in our Orhangazi-İzmir Otoyol” projesine ait Belkahve Tüneline yaptığımız gezi bizim için iyi bir deneyim odu, burada NATM ile açılan tünelde coming issues. In October we visited Belkahve Tunnel which is a part of başarı ile yapılan ön delgi önemle üzerinde durulması gereken bir “Gebze-Orhangazi-İzmir Highway” constructed by Yertaş as subcontractor konudur. in a difficult ground condition. A detailed and very successful probe Diğer taraftan Efemçukuru-İzmir’de bulunan altın madenine yaptığımız drilling programme is being carefully carried out by the company to see ziyarette gördüğümüz gibi Türkiye’de de emniyet kurallarına ve çevre by advance the geological problems to be encountered in front of the şartlarına uluslararası standartlar çerçevesinde üst düzeyde riayet tunnel. eden madenlerin bulunması, bu karamsar ortamda bizi son derece memnun etti. Maden şirketinin yetiştirdiği üzümlerin tadı hala We also visited Tüprag Underground Goldmine in Efemçukuru in İzmir damaklarımızda. Bu madenin Uluslararası ve Ulusal Düzeyde diğer which is very successfully operated. It is one of the most secure and most bazı madenlere de örnek olmasını temenni ediyoruz environmentally friendly mine in Turkey hoping that it will be a good Bu iki kuruluşa dergimizin genel yayın yönetmeni ile beraber example to some other mining companies in International and national yaptığımız ziyaret bir sonraki sayımızda daha detaylı olarak sizlere level aktarılacaktır. These two visits will be the subjects of two articles in our coming issue. Bir dahaki sayıda buluşmak üzere lütfen sevgi ve saygılarımı kabul edin. Please accept my sincere regard hoping to meet you in our coming issue. Türkiye’nin İlk Tünelcilik Fuarı Büyük İlgi Gördü...... 8 İÇİNDEKİLER | CONTENTS First Tunnel Expo Turkey Attracted Great Attention Dünyanın İlk Okyanus Tabanı Madenciliği Gerçek Olmak Üzere...... 12 The First Ocean Floor (Deep Sea) Mining Is Becoming Real 2000 Metreye Ulaşan Derinlikteki Kazılar İçin Kuyu Açma Makinaları...... 22 Raise Boring Rigs for Shafts up to 2,000 meter Depth Robbins Tünel Açma Makinaları Maden Kazısında...... 26 Robbins pioneers TBMs in Mines Üsküdar-Çekmeköy-Sancaktepe Metro Projesi...... 28 Uskudar Cekmekoy Sancaktepe Metro Project (M5) Başbakan Ahmet Davutoğlu Avrasya Tüneli Şantiyesi’ni Ziyaret Etti...... 30 Prime Minister Ahmet Davutoglu Visited Eurasia Tunnel Construction Area Butik Metro Aralık 2014 Tarihinde Açılıyor...... 32 Boutique Metro Line (M6) is opening to the public on December 2014 Kollu Tünel Açma Makinelerinin Performans Tahmini İçin Ampirik ve Yapay Sinir Ağı Modellerinin Karşılaştırılması...... 34 Comparison of the Empirical and Artificial Neural Network Models to Estimate Performance of Roadheaders Ovit Karayolu Tünel...... 40 Ovit Road Tunnel İzmir Konak Karayolu Tüneli...... 42 Izmir Konak Road Tunnel ENR 250 Uluslararası Müteahhitlik Firmaları - 2014 Listesi Açıklandı...... 44 ENR announced 250 International Contracting Companies of 2014 Avrasya Tüneli’nde 1.200 Metre Geçildi...... 48 1200 Meters of Excavation Done in Eurasia Tunnel Mithatpaşa Tünelleri’nde Metan Riski...... 50 Methane Risk in Mithatpasa Tunnels Kasımpaşa-Sütlüce Tüneli Mart 2015’te Trafiğe Açılacak...... 52 Kasımpasa-Sutluce Tunnel Will Be In uUse at March 2015 İsveç Madencilik ve Tünelcilik Grubu İstanbul’da Organizasyon Düzenledi...... 54 Sweden Mining and Tunneling Group organized a meeting in Istanbul Tünel Yapım Tekniği Mercanları Canlandırmak için Kullanılıyor...... 56 Tunnel Building Technique Revives Coral Reefs Cenevreliler Cenevre Gölü’nün Altından Geçecek Tünele Onay Vermediler...... 58 Geneva residents rejected the tunnel under Lake Geneva 12 Gebze-Orhangazi-İzmir otoyolunda ikinci etap çalışmalar başlamak üzere...... 60 Construction Works to Start on Second Lot of the Alparslan II Baraj Projesi’nin Hidrolik Kaldırma Tertibatları ...... 62 Bosch Rexroth’s main dealer Guney Hidropar is working on one of the biggest dam projects; Alparslan II Gerze-Sinop Yolu Projesi Demircköy ve Çiftlikköy Tünelleri...... 64 Gerze Sinop Road Project, Demicikoy and Ciftlikkoy Tunnels Ilgaz Dağı Karayolu Tüneli...... 68 Ilgaz Mountain Highway Tunnel Sabuncubeli Karayolu Tüneli...... 70 Sabuncubeli Road Tunnel İSKİ Gürpınar, Silivri ve Çanta Atıksu Tünelleri...... 72 Gurpinar, Silivri and Canta sewerage tunnels Su Gücüyle Sondaj Kuyusu Açma...... 74 Water Powered Down-The-Hole Drilling İSKİ Büyükçekmece Arıtma Tesisi Tünel ve Kolektörü...... 80 Buyukcekmece Treatment Plant, Tunnel and Collector İSKİ Beylerbeyi Küçüksu Atıksu Tüneli...... 80 Beylerbeyi - Kucuksu Waste Water Tunnel Project Türkiye İMSAD Sürdürülebilir Üretim İçin Önce İş Sağlığı ve İş Güvenliği Dedi...... 82 Turkey IMSAD stated “occupational health and safety first is the first priority for sustainable production” Kesicilerin Çamurla Tıkanmasının Tünel Açma Makinası (TBM) Performansına Etkisi...... 84 Effect of Cutter Clogging on Performance of Tunnel Boring Machine (TBM) CBE Şirketler Grubu Wuhan’da Metro İnşaatı için Segment Kalıbı Üretecek...... 89 CBE’s Segment Moulds line XXL-Tunnel in Wuhan Yapı Merkezi’nin Medine Şantiyesi’ne Ziyaret...... 90 Visit to Harramain Project İSKİ Avrupa 1. Bölge Tünel Projesi (Ayvalıdere Atıksu Tüneli)...... 90 22 27 Istanbul Water and Sewerage Administration (ISKI) European Area 1 Tunnel Project (Ayvalıdere Tunnel) Terratec Tünel Açma Makinası İstanbul’da Metro Kazısında...... 91 Terratec Delivers TBM for Istanbul Metro Torba Kanun Olarak Nitelendirilen Yasa Yürürlüğe Girdi...... 92 The New Law Was Put into Rule 3M Ear Classic Kulak Koruyucuları ile Kulaklar Güvende...... 93 3M Ear Classic Ear Protection AVRASYA TÜNELİ İstanbul Boğazı Karayolu Tüp Geçişi Projesi Sika Türkiye’den İkinci Fabrika Yatırımı Mersin Tarsus’a...... 94 Sika Turkey started second factory in Mersin Tarsus Dünya Devi Mitsubishi Electric Türkiye’de Hızla Büyüyor...... 95 1800mm 250kW Fan ve Aksesuarları World’s giant Mitsubishi Electric has a rapid grow in Turkey Knauf Gips KG Almanya’daki Yer altı Maden Ocağında Mercedes Zetros’u Tercih Ediyor...... 96 Knauf Gips KG Prefer Mercedes Zetros for Underground Mine in Germany Küçük Makinalar Büyük İşler Başlıyor...... 97 Small Machines Big Deal Turkcell Avrasya Tüneli'nde...... 98 Turkcell in Eurasia Tunnel Project BASF, 2015 yılında 150. yıldönümünü kutlamaya hazırlanıyor...... 99 BASF will celebrate 150th anniversary TürkTraktör İş Makineleri Yatırımını Bölge Tesisleriyle Sürdürüyor...... 100 TurkTraktor construction equipment continues its investments by regional facilities YÜKSEK PERFORMANS DÜŞÜK ENERJİ MALİYETİ 3M İş Güvenliği oyunu ile sektörü bilinçlendirmeye devam ediyor...... 101 3M raise awareness using the health & safety video games Sumitomo İş Makinaları Dünya Başkanı Mikio İde...... 102 Sumitomo construction machinery president Mikio İde “We will be number one” Yeralti Kazilarinda Is Sagliği ve Guvenligi...... 104 Tünellerde temiz havanın işçi sağlığı, iş güvenliği ve işletme Occupational Health and Safety in Underground Excavations Tünelcilik Derneği’nden Ödül ve Destek Teşvikleri...... 108 verimliliği için Teknima Cleanair Technology havalandırma fanları Awards from Turkish Tunneling Society Kaya Karakterizasyonu, Deneyler ve İzleme için ISRM Tarafından Önerilmiş ve frekans ayarlı yol vericileri ideal çözümdür. Teknima ile Yöntemler: 2007-2014”...... 110 Occupational Health and Safety in Underground Excavations projenizin enerji maliyetlerini düşürüp, yüksek temiz hava Bireysel Üye Listesi...... 112 Bireysel Üyelerin Sektörel ve Mesleki Dağılım Grafikleri...... 115 performansı ile başarınızı artırırsınız. www.teknima.com Yönetim Kurulu, Yedek yeler ve Denetim Kurulu Listesi...... 116 34 Kurumsal Üye Listesi...... 117 Etkinlikler...... 118 Teknima 4 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Cleanair Technology Tünel Dergİsİ 6. Sayıya Katkıda Bulunan Tünelcİler ve Madencİler contrıbutıng partıes

Tünelcilik ve Yeraltı Teknolojileri Dergisi Turkish Tunneling and Underground Technologies Magazine Dr. Nuh Bilgin İstanbul Teknik Üniversitesi, Maden Müh. Bölümü www.avrasyatuneli.com ISSN 2148-1768 İki ayda bir yayınlanır / Every other months Dr. Hanifi Çopur İstanbul Teknik Üniversitesi, Maden Müh. Bölümü Eylül-Ekim / September-October 2014 Yıl / Year:1 Sayı / Nr: 6 Dr. Cemal Balcı İstanbul Teknik Üniversitesi, Maden Müh. Bölümü www.tuneldergisi.com Dr. Deniz Tümaç İstanbul Teknik Üniversitesi, Maden Müh. Bölümü Dr. Reşat Ulusay Hacettepe Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü Dr. Mücahit Namlı İBB Anadolu Yakası Raylı Sistemler Müdürlüğü kıtaları bİrleştİren İmtiyaz Sahibi Emre Avunduk İstanbul Teknik Üniversitesi, Maden Müh. Bölümü Prof. Dr. Nuh BİLGİN Nesih İlci İlci Hoding en modern ulaşım altyapısı Genel Yayın Yönetmeni ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Mahmut Temel Suruç Tüneli, İlci İnşaat Fevzi AKSU Sezgin Sezgin Suruç Tüneli, İlci İnşaat Can Polat Geodata Genel Koordinatör Selçuk Şimşek Soner Temel Mühendislik Ufuk Yavuz TÜMER Selim Akyıldız Soner Temel Mühendislik Genel Koordinatör Yrd. Reklam, Halkla İlişkiler Umut Sayın Soner Temel Mühendislik ve Tanıtım Sorumlusu Benjamin Küstle Herrenknecht Eşref YILDIRIM Alexander Frey Herrenknecht [email protected] Peter Johansson LKAB Wassara Aygül Atalay Atalay Sondaj Grafik Tasarım Özlem YERLİKAYA Murat Sarıdede Demirciköy ve Çiftlikköy Tünelleri, Çelikler Holding

Çeviri Can POLAT REKLAM SAYFA NO Tünelmak Ön Kapak İçi Baskı Organizasyon Teknima 5 Artpres Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Yapı Merkezi 7 İbrahim Karaoğlanoğlu Cad. Altuntaş Apt. No:37 Robbins 11 Kat:1 Seyrantepe/İstanbul Tel: (0212) 278 80 76 Faks: (0212) 325 89 46 Sandvik 19 www.artpres.com.tr Delkom 20-21 E-berk 29 Baskı BASF 31 Portakal Baskı A.Ş. Ege Kimya 33 Ünal Akpınar 39 Yönetim Yeri Forta 41 TÜNELCİLİK DERNEĞİ Zitron 43 Oruçreis Mahallesi Barbaros Caddesi Tekstilkent Sitesi A Çözüm Enjeksiyon 47 11 Blok 3.Kat No 48 Esenler İstanbul Geodata 49 Tel : 0 212 438 17 54 Paksoy Teknik 51 Fax : 0 212 288 02 10 İnan Makina 53 [email protected] / www.tunelder.org.tr Bilgi Mühendislik 57 Soil ID 59 Bursa Kaynak 61 İns Makine 63 Moya 69 BSP 71 Arcan Makine 73 Aykom 79 hazırlayan | prepared by Sistem AŞ 81 ICT İnşaat 87 Metrorail 89 Tünelcilik Fuarı 111 WTC 2015 121 www.ym.com.tr www.skec.com İksa-LCC Arka Kapak İçi www.mci-group.com/turkey Pena Tunnel Arka Kapak

6 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünelcilik Derneği ve Demos Fuarcılık Derneğin yaptığı çalışmalar hakkında da şirket bu organizasyonda yerlerini aldılar. Bu Türkİye’nİn İlk Tünelcİlİk Fuarı Büyük İlgİ Gördü İşbirliği ile 28-31 Ağustos 2014 tarihleri bilgiler veren Bilgin, tünel sektörünün dünü, firmalardan 45’i yabancı firmaların yurt içi arasında Türkiye’de ilk kez düzenlenen Tünel bugünü ve geleceği hakkında da düşüncelerini temsilciliği olurken, 19 firma da doğrudan First Tunnel Expo Turkey attracted great attention Yapım Teknolojileri ve Ekipmanları Fuarı’na dinleyicilerle paylaştı. Bilgin, konuşmasının yabancı katılımcı olarak yer aldılar. (Tunnel Expo TurkeyTM) toplam 11 ülkeden en dikkat çeken bölümünde; Türkiye Demos Fuarcılık tarafından profesyonel bir 156 katılımcı firma iştirak etti. İstanbul Fuar Cumhuriyeti’nin şu anda hayata geçirilmiş çalışma ve planlama içerisinde yürütülen Merkezi`nde düzenlenen dev fuara Dünya`nın ya da projelendirilmiş çalışmaları dışında, reklam ve tanıtım faaliyetleri neticesinde önde gelen firmaları ürün, teknoloji ve önümüzdeki yıllarda tünelcilik sektörüne 35 Tünel Yapım Teknolojileri ve Ekipmanları hizmetlerini tanıtmak üzere ziyaretçilerle milyar avro daha yatırım yapabileceğinin Fuarı’nı 24 farklı ülkeden 422 yabancı 2596 buluştu. altını çizerken, sektör için gerekli bilimsel yerli olmak üzere toplam 3018 kişi ziyaret katkıya da dikkat çekti. etti. Türkiye’nin haricinde ABD, Kanada, Tünelciliğin en büyük buluşma noktasında Afganistan, Azerbaycan, İran, İsveç, İsviçre, bir açılış konuşması yapan Tünelcilik Derneği 9 ve 10 No’lu salonlarda toplam 15 bin Türkmenistan, Rusya, Mısır, Polonya, Kosova, Başkanı Prof. Dr. Nuh Bilgin, Türkiye’nin metrekarelik bir alanda gerçekleştirilen fuar- Norveç, Cezayir, Malezya, Suriye, Slovakya, Tünelcilik Endüstrisi’ndeki konumundan, yük- da 155 firma katılımcı olarak yer aldı. TBM Türkmenistan, Almanya, İtalya, Hırvatistan, selen değerlerinden ve bu fuarın önemin- (Tünel Açma Makineleri), yapı kimyasalları, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri’nden tünelcilik den söz etti. Prof. Dr. Nuh Bilgin, Tünelcilik havalandırma, iş makineleri, patlatma, tasarım, sektörünün profesyonelleri fuarı ziyaret etti. Derneği’nin 3 sene önce kurulduğunu, bugün mühendislik, proje, müşavirlik, müteahhitlik, Katılımcılar arasında Hırvatistan, Bulgaristan itibarıyla 500’e yakın kişisel ve 30 civarında aydınlatma, ölçme sistemleri gibi sektörde ve İran Tünelcilik Dernek temsilcileri de kurumsal üyeye sahip olduğunu söyledi. faaliyet gösteren yerli ve yabancı birçok stantlarında ziyaretçilerini ağırladılar.

Tunnel Expo Turkey organized by Turkish Tunneling Society and Demos Fair Organization was held between 28 and 31 August 2014. 155 companies from 11 countries attended to the organization. Fair was held in Istanbul Fair Center and companies represented their products, technologies and services. A Short Course on Tunneling was also held during the expo by attendance of the 240 professionals. In the course, professionals all around the world gave lectures about tunnel design, mechanized excavation, conventional tunneling and encountered problems. Robbins and Terratec companies represented their knowledge on TBM technologies on the TBM day held at the last day of the expo.

8 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 9 Fuarda temsil edilen firmaların alfabetik olarak listesi şu şekildedir: 1. A Kedi, Turkey 40. Eksenport, Turkey 80. İSBAK, Turkey 117. Rotair, Italy, (İtalya) 2. AFB Metal, Turkey 41. Emak, Turkey 81. Kayahan İç ve Dış Ticaret, 118. Sandvik Türkiye, Turkey 3. Alarm Yangın, Turkey 42. Emülzer, Turkey Turkey 119. Schmidt, Kranz & Co.GMBH, 4. Altek Alarko, Turkey 43. Eolvent, Sweden (İsveç) 82. Kemerli Metal, Turkey Germany (Almanya 5. Alternatif Yayın Grubu, Turkey 44. Er Makine, Turkey 83. Kırlıoğlu Patlayıcı, Turkey 120. Schreder, Belgium (Belçika) 6. Amberg Engineering, 45. Eren Makine, Turkey 84. LCC Luna Constuction 121. Seçil Kauçuk, Turkey Chemicals, Turkey Switzerland (İsviçre) 46. Eresense Elektronik, Turkey 122. Sencora Türkiye, Turkey 7. 85. Madencilik Türkiye Dergisi, Andersen Mek. Verksted, 47. Erkom, Turkey 123. Sika Yapı Kimyasalları A.Ş., Norway (Norveç) Turkey Turkey 48. Este Soğuk Çekme, Turkey 8. Apa Yayıncılık 86. Makina Time Dergisi 124. Sistem A.Ş., Turkey 49. Euroconsult, Spain (İspanya) 9. Arsan Kauçuk, Turkey 87. Mapei S.P.A., Italy (İtalya) 125. Skumtech AS, Norway (Norveç) 10. Atakom Haberleşme, Turkey 50. Everdigm, 88. Mates, Turkey South Korea (Güney Kore) 126. Soi-ID Türkiye, Turkey 11. Atlas Bir Yapı Malzemeleri, 89. Maxam Anadolu Patlayıcı, 127. System Air Türkiye, Turkey Turkey 51. Fama, Italy (İtalya) Turkey 128. Taahhüt Haber Dergisi 12. Babacan Kauçuk, Turkey 52. FAMUR, Poland (Polonya) 90. Metalsan Dergisi, Turkey 129. TBM Cutters, Turkey 13. Bar-US Donatı, Turkey 53. Fem Metal, Turkey 91. Mine Master, Poland (Polonya) 130. Teknima Makine, Turkey 14. BASF The Chemical Company 54. Forta Dış Ticaret, Turkey 92. Monark, Norway (Norveç) 131. Teknomak-De Neef, Turkey 15. Başat İskele ve Kalıp Sistemleri, 55. G&G Partners, Italy (İtalya) 93. Montabert, France (Fransa) Kargı Kızılırmak Hidroelektrik Santralı Projesi 132. Terratec, Australia (Avustralya) Turkey 56. Gaziova Makine, Turkey 94. Moya Konstrüksiyon, Turkey 133. Tezman Makine, Turkey 10.0 m Robbins Çift Kalkanlı Tünel Açma Makinası ( DS TBM ) 16. Beijing AAL-WAY, China (Çin) 57. Geodata, Italy (İtalya) 95. MTM Makine, Turkey 134. Titan Makine, Turkey 17. Bekaert Türkiye, Turkey 58. Geofrost, Norway (Norveç) 96. MTS Perforator, Germany 18. Berdan Civata, Turkey 59. Geogrup, Turkey (Almanya) 135. TMD Tünel Mühendislik Danışmanlık, Turkey 19. Bever Control AS, 60. Geomatik Hizmetler, Turkey 97. Mullenbach Armaturen, 136. TNL 18, France (Fransa) Norway (Norveç) 61. GHH Fahrzeuge, Germany Germany (Almanya) 20. Boğaziçi Platform, Turkey (Almanya) 98. Multiplan, Turkey 137. Torbey Endüstriyel Tasarım, Turkey 21. Boretech, Canada (Kanada) 62. Giertsen Tunnel AS, Norway 99. NICEE Trading Dış Ticaret, 138. Trakkom Makine, Turkey 22. Bursa Kaynak, Turkey (Norveç) Turkey 139. TTS Mühendislik, Turkey 23. CBE, France (Fransa) 63. Gonar, Poland (Polonya) 100. Norwegian Tunneling Network, Norway (Norveç Tünelcilik Ağı) 140. Tufanoğlu Demir Çelik, Turkey 24. Chemix Co. (İran) 64. Göçmaksan, Turkey 101. Opak Madencilik 141. Tunneling Journal, USA (ABD) 25. CMM Cocental, France (Fransa) 65. Göker İş Makinaları, Turkey 66. GSI, Poland, (Polonya) 102. Orhas Makine, Turkey 142. Turbosol Pumping Technology, 26. Croatian Tunnelling Association, Italy (İtalya) Croatia (Hırvatistan Tünelcilik 67. GTA, Germany (Almanya) 103. Palmieri Group, Italy (İtalya) 143. Tünelmak, Turkey En az zorlukla Birliği) 68. Hassan Tekstil, Turkey 104. Pena İç ve Dış Ticaret, Turkey 27. Çözüm Enjeksiyon, (Turkey) 105. Perforator, Germany (Almanya) 144. TYS Tünel Yapı Sistemleri, 69. Hazemag, Germany (Almanya) Turkey 28. Diemme Filtration, Italy (İtalya) 106. Petek Proje, Turkey 70. Herrenknecht, Germany 145. Utest Ttest Cihazları, Turkey 29. Dörken Sistem, Turkey (Almanya) 107. Polipropilen Elyaf Sanayi, Turkey 146. Ünal Akpınar İnşaat, Turkey 30. Draco Yapı Kimyasalları, Turkey 71. His Cıvata, Turkey 108. PollrichDLK, Germany 147. Valente, Italy, (İtalya) 31. DYO Boya, Turkey 72. ICT İnşaat Yapı, Turkey (Almanya) 148. Vikorsta AS, Norway (Norveç) karşılaşacağınız yol 32. EAE Elektrik, Turkey 73. Injeksjon & Tunnel-Support AS, 109. Portunus 149. Germany (Almanya) 33. E-BERK Makine Metalurji, Norway (Norveç) 110. Pretec AS, Norway (Norveç) Wingfan, Turkey 74. Iranian Tunnelling Association 111. Protan AS, Norway (Norveç) 150. Yakut Patlayıcı, Turkey 34. Ecco Finishing, Sweden (İsveç) (İran Tünelcilik Derneği) 112. Railway Turkey Dergisi, Turkey 151. Yapı Merkezi Holding, Turkey Dünyanın en zor engellerini aşarak yollar açmak çok büyük bir 35. EFE Makine, Turkey 75. İksa İnşaat Katkıları 113. Ray Haber Dergisi, Turkey 152. Yapkim Yapı Kimya, Turkey 36. Efectis Era Avrasya, Turkey 76. İksis Ticaret, Turkey 114. Retegate, Czech Republic (Çek 153. Yatırımlar Dergisi 37. EGE Atlas, Turkey 77. İlci Patlayıcı, Turkey Cumhuriyeti) 154. Yavaşçalar Patlayıcı, Tturkey görevdir. Tüm tünel işlerini düzene koyacak tecrübeli bir ortakla 38. Ege Kimya, Turkey 78. İnan Makina 115. Robbins TBM, USA (ABD) 155. Yazıcı Hırdavat, Turkey 39. Ekon Kauçuk, Turkey 79. İnarma İnşaat, Turkey 116. Rockmore, USA (ABD) 156. Zitron Havalandırma, Turkey beraber olmak ise sizi bir adım daha öne çıkarır. Tünelcilik Derneği tarafından fuarla birlikte eş zamanlı olarak düzenlen ile tanıtım çalışmaları Ekim 2014’te başlamış olan fuar tünelcilik Tünelcilik Kısa Kursu da yoğun ilgiyle takip edildi. İlk üç gün boyunca sektörünün dünyadaki en büyük organizasyonu olma yolunda hızla iki ayrı salonda yapılan kursa 240 profesyonel dinleyici iştirak etti ve ilerliyor. tünel tasarımı, mekanize kazı uygulamaları, klasik tünel uygulamaları, karşılaşılan problemler ve tünelciliğin tüm alanlarını kapsayan benzeri konular, değişik ulusal ve uluslararası uzman kişiler tarafından anlatıldı. Tünelcilik Kısa Kursu Bu etkinliklerin haricinde organizsayonun son günü olan 31 Ağustos Pazar günü TBM Günü etkinliği gerçekleştirildi. Etkinlik çerçevesinde dünyanın önde gelen TBM üreticilerinden Robbins ve Terratec firmaları TBM teknolojileri hakkında fuar katılımcılarına konferans verdiler. Tünelcilik Derneği’nin 2. Kuruluş Yılı nedeniyle 29 Ağustos tarihinde Dernek üyeleri, fuar katılımcıları ve ziyaretçileri ile birlikte bir de kutlama yapıldı. Coşkulu geçen kutlama esnasında, Tünelcilik Derneği’nin tarihçesini anlatan kısa bir sinevizyon gösterisi eşliğinde doğum günü pastası kesildi. Robbins olarak tünelciliğin zor bir iş olduğunu biliyoruz, Tünelcilik Derneği’nin 2. Kuruluş Yılı Kutlaması ancak inanıyoruz ki bizimle ortaklığınız böyle zor olmayacak. Fuarın ikincisi ise 27-29 Ağustos 2015 tarihleri arasında yine İstanbul Fuar Merkezi`nde ziyarete açılacak. Fuar alanında, fuara eş zamanlı Robbins olarak projeniz için sadece en iyi tasarlanmış makinayı olarak bir kısa kurs yine düzenlenecek. İlk yılın tecrübesi ve birikimi sağlamakla kalmayız, proje başlangıcından makinanın geri alımına ve bu süreçteki her konuda rakipsiz destek sunarız. Yeraltı özel- 10 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com liklerinin hiçbir garantisi olmazken , Robbins ‘le ortaklığınız her THEROBBINSCOMPANY.COM zaman garanti altındadır. Dünyanın İlk Okyanus Tabanı Madencİlİğİ Nautilus Minerals Mining Company signed an agreement with Papua New Guinea in Gerçek Olmak Üzere order to make some research near Pacific Ocean. This project involves extraction of copper, gold and other precious minerals The First Ocean Floor Mining Is Becoming Real from 1600 meters depth. After signing this agreement, specially designed machines are now one step closer to ocean floor mining. The process of production is as follows, first of a specially designed machine will prepare the ground, then excavation will be held and lastly, muck will be transported to the ship board.

Kanada merkezli Nautilius Minerals maden şirketi, Pasifik Okyanusu kıyılarında kazı çalışmalarını başlatma yönünde Papua Yeni Gine hükümeti ile bir anlaşma imzaladı. Tartışmalı proje 1600 metre derinlikte bakır, altın ve diğer değerli maden cevherlerinin çıkarılmasını hedefliyor. Anlaşmanın imzalanmasıyla özel olarak tasarımlanmış maden makineleriyle devrim niteliğindeki okyanus tabanı madenciliğine bir adım daha yaklaşılmış oldu.

Deniz dibinden çıkan asit oranı yüksek aşırı sıcak su, soğuk ve alkali deniz suyuyla karşılaştığında mineral tortularının birikmesine yol açıyor. Tortulardan oluşan bu bacalarda karadakinden çok daha zengin altın ve bakır maden cevherleri bulunuyor. Erişim sorunu ve yüksek maliyet nedeniyle benzeri planlar daha önce uygulanabilir bulunmamıştı. Fakat son yıllarda denizde petrol ve gaz çıkarma tekniklerinin gelişmesi ve değerli metallerdeki fiyat artışı bu planları yeniden gündeme getirdi. Beş yıla kadar başlaması beklenen maden çıkarma çalışmaları, okyanus tabanındaki hidrotermal bacalar etrafında biriken mineraller üzerinde yoğunlaşacak.

Nautilus Minerals; 1990'lardan bu yana deniz altı minerallerini çıkarmak için girişimlerde bulunmakla birlikte operasyonun koşulları ve kapsamı ile ilgili Papua Yeni Gine hükümetiyle uzun bir müzakere sürecine girmişti. Yeni varılan anlaşma uyarınca Papua Yeni Gine, operasyon masrafları için 120 milyon dolar katkıda bulunma karşılığında çıkarılan madenlerde yüzde 15 pay sahibi olacak. Bulk Cutter isimli makine operasyonlarda maden kazısını yapacak olan ana makinedir. Projenin yürütüleceği Sowara 1 isimli maden yatağı, 1600 Çok yüksek bir kazı kapasitesine sahip olmasına rağmen manevra kabiliyeti ve çalışma metre derinlikteki okyanus tabanında bulunuyor ve yaklaşık kapasitesi düşüktür. Yalnızca Auxiliary Cutter isimli yardımcı makine tarafından %7 bakır tenörüne sahip. Bu oran kara üzerinde bulunan oluşturulan düzgün yüzeylerde hareket edebilmektedir. bakır madenleriyle kıyaslandığında çok yüksek kalıyor. Günümüzde kara madenciliğinde bakırın ortalama tenörü % 0,6 seviyesinde. Buna ilave olarak Solwara 1’de bazı bölgelerde altın tenörü 20 g/ton oranına ulaşıyor. Solwara 1’deki ortalama altın tenörü ise yaklaşık 6 g/ton civarında.

12 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 13 Okyanus Tabanında Operasyon Nasıl İşleyecek? Okyanus tabanındaki masif sülfit yatakları, yerin derinliklerinden metalleri taşıyan yüksek sıcaklıkta yeraltı sularının soğuk deniz suyu ile birleşmesi sonucunda zengin metal mineral yataklarının oluşmasıyla meydan geliyorlar. Madenin kazılıp yerüstüne çıkarılacağı bu çalışmada karşılaşılabilecek büyük risklerden biri, 160 bar hiberbarik basınç altında uzaktan kumandalı denizaltı maden makinelerinin çalıştırılabilmesi olarak görülüyor. Gemi üzerinden robot makinelerle inilecek olan madende ilk olarak deniz tabanının en üst katmanının kırılıp parçalanması ve böylece cevherin hidrolik taşıma ile pompalanabilecek kıvamda yukarıya iletilmesi amaçlanıyor. Okyanus tabanındaki malzemenin kazılması ve toplanması işi farklı denizaltı makineleri tarafından üç farklı görevle yürütülecek. Bu görevlerden birincisi okyanus tabanını kazıya hazır hale getirmek, ikincisi kazı işini gerçekleştirmek, üçüncüsü ise pasayı toplayıp yerüstüne iletmektir.

Üç Farklı Maden Makinesi Kullanılacak Tabandaki bacaların düzleştirilmesi, kayaların kazılması ve parçalara ayrılması için kullanılacak olan 2 robotik makine, karada kömür ve diğer madenlerde kullanılan sürekli kazıcı makinelerden çok farklı özellikler taşıyor. Bu makinelerden ilki okyanus tabanındaki hazırlık işlerini yürütecek. Taban yüzeyindeki pürüzlükleri ve engebeleri yok ederek diğer makinelerin hareket edebileceği ve çalışabileceği düz alanlar oluşturacak. Auxiliary Cutter isimli maden makinesi pürüzlü ve engebeli okyanus tabanını daha güçlü makine olan Bulk Cutter için hazır hale getirmek amacıyla öncü makine olarak tasarlandı. Bir kol üzerinde bulunan kesici kafa ile yüzeyde kazı yapacak olan Auxiliary Cutter bir kollu galeri açma makinesi olarak tasarlandı. Makinenin kurulumu 25 Haziran 2014 tarihinde İngiltere’nin Newcastle şehrinde Soil Machine Dynamics firmasına ait üretim tesislerinde tamamlandı. Nautlius Minerals CEO’su Mike Johnston konuyla ilgili olarak şu açıklamada bulundu “Auxiliary Cutter kurulumunun tamamlanması dolayısıyla çok memnunuz. Bir sonraki mihenk taşımız Auxiliary Cutter ve daha önceden kurulumu tamamlanmış olan Bulk Cutter’ın fabrika kabul testlerinin önümüzdeki aylarda tamamlanmasıdır.”. Auxiliary Cutter, kurulumu tam olarak bittiğinde 250 ton ağırlığında olacak. Operasyonlarda kullanılacak olan diğer makine Bulk Cutter ise maden kazısını yapacak olan ana makinedir. Çok yüksek bir kazı kapasitesine sahip olmasına rağmen manevra kabiliyeti ve çalışma kapasitesi düşüktür. Yalnızca Taban yüzeyinde bekleyen pasanın toplanması görevi operasyondaki üçüncü robotik Auxiliary Cutter tarafından oluşturulan düzgün yüzeylerde makine olan Toplama Makinesi’ne aittir. Auxiliary Cutter ve Bulk Cutter kazdıkları hareket edebilmektedir. Proje kapsamında kurulumu ilk malzemeyi arkalarından gelen Toplama Makinesi’ne bırakırlar. Bu makine; taban tamamlanan makine olan Bulk Cutter’ın kurulumu 10 yüzeyinde deniz suyuyla karışarak çamur kıvamına gelen pasayı (kum, çakıl, silt) Nisan 2014 tarihinde İngiltere’nin Newcastle şehrinde toplayarak dahili bir pompa yardımıyla esnek bir borudan Pasa İletim Sistemi’ne aktarır. Soil Machine Dynamics firmasına ait üretim tesislerinde tamamlandı. Nautlius Minerals CEO’su Mike Johnston konuyla ilgili olarak, “İlk makinenin kurulumunun tamamlanması şirketimiz için temel bir mihenk taşıdır. Bu başarı şirketimizi denizaltı madenciliğini gerçeğe dönüştürmeye daha da

14 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 15 yakınlaştıracaktır.” dedi. Bulk Cutter 310 ton ağırlığıyla 3 adet denizaltı maden makinesi arasındaki en ağır makinedir.

Her iki makine de kazdıkları malzemeyi arkalarından gelen Toplama Makinesi’ne bırakırlar. Taban yüzeyinde bekleyen pasanın toplanması görevi operasyondaki üçüncü robotik makine olan Toplama Makinesi’ne aittir. Bu makine; taban yüzeyinde deniz suyuyla karışarak çamur kıvamına gelen pasayı (kum, çakıl, silt) toplayarak dahili bir pompa yardımıyla esnek bir borudan Pasa İletim Sistemi’ne aktarır. Proje kapsamında kurulumu tamamlanan ikinci maden makinesi olan Toplama Makinesi’nin kurulumu 28 Mayıs 2014 tarihinde İngiltere’nin Newcastle şehrinde Soil Machine Dynamics firmasına ait üretim tesislerinde tamamlandı. Üç maden makinesi arasındaki en hafif makine olan Toplama Makinesi’nin ağırlığı, kurulum tamamen bittiğinde 200 ton olacaktır.

Oluk ve Yükseltme Sistemi; büyük bir pompadan ve çamuru yüzeye ulaştırma amacıyla bir gemiden sarkıtılan rijid bir oluk borudan oluşmaktadır. Borularla çamurlu malzeme yüzeydeki gemiye iletilir. Yüzeyde bekleyen geminin güvertesinde çamur ayrıştırma tesisi bulunmaktadır. Okyanus tabanından gelen çamur burada susuzlaştırmaya tabi tutulur. Susuzlaştırılan katı malzeme bir mavnaya aktarılırken açığa çıkan deniz suyu oluk boru vasıtasıyla tekrar okyanus tabanına pompalanarak Oluk ve Yükseltme Sistemi pompasını çalıştıracak hidrolik gücü oluşturur. Deniz suyunun okyanus tabanına geri gönderilmesi aynı zamanda ılık deniz suyuna gelecek etkileri önlerken operasyonun çevresel etkilerini de minimum seviyede tutar. Mavnalara aktarılan susuzlaştırılmış malzeme 50 km ötede Raboul Limanı’nda bulunan stok sahasına taşınacaktır.

Makinelerin Tasarımında ve Üretiminde Birçok Firma Görev Aldı

Denizaltı araçlarının tasarımını ve üretimini yapan İngiliz Soil Machine Dynamics firması Nautilius Minerals için denizaltı maden makinelerinin üretiminden sorumlu olan firmadır. Firma mekanik, hidrolik, elektrik ve elektronik ekipmanların denizaltı ortamında kullanılmasında uzmanlaşmıştır.

Kurulumu tamamlanan üç makine okyanus tabanında bakır ve altın içeren volkanojenik masif sülfid yataklarını çıkarabilmek için Soil Machine Dynamics tarafından tasarlandı. Makinelerin tasarım süreci 15 yıl sürdü. Makinelerin teslimat öncesi testleri fabrika kabul testlerinin bir uzantısı olarak sahada gerçekleştirilecek. Bu aşamanın başarıyla tamamlanması gelişmekte olan bu pazara ilginin artmasını sağlayacaktır. Nitekim ABD’nin teknoloji devi Lockheed Martin firmasının alt kuruluşu Seabed Resources Ltd firması da sektöre giriş yapmış durumda.

Soil Machine Dynamics’in büyük çaplı denizaltı makinelerinin tasarımı ve üretimi konusunda ispatlanmış becerileri ve deneyimleri diğer firmaların teknolojileriyle bir araya gelerek gösterişli ve çok Auxiliary Cutter isimli maden makinesi pürüzlü ve engebeli okyanus yönlü denizaltı makilerinin ortaya çıkmasını sağladı. Makinelerin tabanını daha güçlü makine olan Bulk Cutter için hazır hale tasarım ve üretim aşamalarında Sandvik’in kazı teknolojisinden getirmek amacıyla öncü makine olarak tasarlandı. Bir kol üzerinde faydalanılmıştır. Makinelerin kesici kafalarının tasarımı ve üretimi bulunan kesici kafa ile yüzeyde kazı yapacak olan Auxiliary Cutter bir sert kaya mekanize madenciliği ve kaya kesme ekipmanları kollu galeri açma makinesi gibi tasarlandı. konusunda dünya lideri olan Sandvik tarafından Avusturya’da gerçekleştirilmiştir. Tasarımlar yeraltı madenciliğinde ve tünelcilikte kullanılan sürekli kesici makineler temel alınarak yapılmıştır.

16 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 17 Her üç makinenin tasarım ve üretim aşamasında Caterpillar’ın ağır işlerde kullanılan palet teknolojisinden faydalanılmıştır. Palet setleri ve yürüyüş aksamları Caterpillar tarafından tasarlanıp üretilmiştir. Bunun için mevcut Caterpillar ekskavatör palet tasarımı temel alınmıştır. Denizaltı operasyonları için palet setlerinin modifikasyonu ve gerekli kesme görevi Caterpillar ve Sandvik danışmanlığında Soil Machine Dynamics tarafından tamamlanmıştır.

Her üç makinenin pompası ve çamur iletim hattı için Damen’in tecrübesinden faydalanıldı. Pompalar ve iletim hatları dip tarama ekipmanları konusunda lider olan Damen firması tarafından tedarik edilmiştir. Tasarımda dip tarama endüstrisinde kullanılan ürünler temel alınmıştır. Her üç makinenin hidrolik ekipmanı olarak Bosch Rexroth ürünleri temel alınarak tasarım yapılmıştır. Makinelerde kullanılan hortumlar Alman ContiTech firması tarafından tasarlanmış ve üretilmiştir. Tasarımda dip tarama endüstrisinde kullanılan kauçuk hortumlar temel alınmıştır.

Bu planlama safhasında 160 bar basınçta çok gözenekli cevherin mekanik ve kesilebilirlik özelliklerinin nasıl değiştiği, Auxiliary Cutter ve Bulk Cutter kesici kafa tasarımlarının nasıl olması gerektiği ve kazıcı makinenin performansının ne olabileceği üzerine dünyanın farklı yerlerindeki araştırma merkezlerinde deneyler yürütülmüştür.

Deneylerin Bir Kısmı İTÜ Laboratuarında Yapıldı

Dünyanın farklı araştırma merkezlerinde Nautilius Minerals tarafından yaptırılan çalışmalardan ilki Colorado School of Mines’da gerçekleştirilmiştir. Okyanus tabanından robotlarla alınan numuneler atmosferik şarlarda kesme deneylerine tabii tutulmuştur. Bunu takiben ikinci çalışma olarak deniz dibinden alınan numunelerin değişik basınçlar altında mekanik davranışlarının nasıl değiştiğini incelemek amacıyla Hollanda’da Deltares Enstitüsü’nde yapılmıştır. Üçüncü çalışmada ise okyanus tabanından alınan numuneler Fransa’da Ifremer Denizdibi Araştırma Merkezi’nde yüksek basınçlar altında kesme deneylerine tabi tutulmuştur.

Bu üç çalışmanın sonucunda; yapılan çalışmaların nasıl genelleştirilebileceği ve laboratuar deneylerinin ne kadar gerçekçi olabileceği gündeme gelmiştir. Bu safhada; okyanus tabanından alınan numunelerin laboratuarda delme ve kesme deneylerinin yapılması gerekliliği düşünülerek İTÜ Maden Fakültesi Maden Mühendisliği Bölümü’ndeki laboratuar imkanlarının kullanılmasına karar verilmiştir. Prof. Dr. Nuh Bilgin, Prof. Dr. Hanifi Çopur ve Doç.Dr. Cemal Balcı tarafından yürütülen iki ayrı projeyle 160 bar basınçta çalışacak kesici robotların kesme kafalarının modellenmesi için önemli veriler elde edilmiştir. Bu laboratuvarlar küçük boyutlu ve tam boyutlu delme ve kesme deneylerinin yapılması konusunda dünyanın en gelişmiş laboratuarı konumundadır.

Nautilius Minerals’in dünya çapında firma ve kurumlarla yürüttüğü çalışmalara yönelik olarak şirket CEO’su Mike Johnston şu açıklamalarda bulunmuştur; “Dünya çapında şirketlerin ve enstitülerin tasarım ve deney aşamalarında görev almasından dolayı gurur duyuyoruz. Bir sonraki aşamamız makinelerimizin kurulumlarının tamamlanması ve fabrika kabul testlerinin bitirilmesidir.” Tünelcilik 1. Makinelerin fabrika görselleri Nautilius Minerals tarafından temin edilmiştir. 2. Animasyon çizimler www.nautilusminerals.com web sayfasından alınmıştır. Çözümleri 3. Laboratuardaki numune görüntüleri İTÜ Maden Müh. Böl.'den alınmıştır.

18 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com www.construction.sandvik.com

2000 Metreye Ulaşan Derİnlİktekİ Kazılar İçİn Benjamin Künstle Alexander Frey Kuyu Açma Makİnaları Herrenknecht AG Herrenknecht AG Raise Boring Rigs for Shafts up to 2,000 meter Depth With growing demand for raw materials, mines are applying increasing effort and expense to open up deep and difficult to access resources. With this in mind, the new Herrenknecht product portfolio of Raise Boring Rigs allows the optimal drilling of shafts with larger diameters at depths of up to 2,000 meters. In the new and further development of Raise Boring Rigs, Herrenknecht draws on proven technologies and components as well as on extensive knowhow in the area of mechanized tunnelling technology.

Giriş Hammadde talebindeki artış, maden üretimine harcanan çaba ve kaynakların derin ve zor şartlar altında oluşu zorlu kazı çalışmaları gerektirmektedir. Bu düşünceler ışığında, Herrenknecht Kuyu Açma Makinaları (RBR), optimum şartlar altında daha büyük çaplara sahip olmakla birlikte 2000 metre derinliğe kadar ulaşabilmektedir. Herrenknecht bünyesinde yeni geliştirilen çalışmalar ve kuyu açma makinalarında kanıtladığı teknolojisi, mekanize tünelcilik alanındaki sahip olduğu uzmanlığını göstermektedir. 2010’daki Vianden hidroelektrik santrali projesinde ilk modeli ile Herrenknecht kendini kuyu açma makinalarında kanıtlamıştır. Makinalar kendilerini maden (kömür, bakır, kalay madenleri için havalandırma kuyuları), yeraltı (hidroelektrik santralleri için basınç şaftları) ve otoyol (otoyol tünelleri için havalandırma kuyuları) projelerinde birçok kez kanıtlamıştır. Herrenknect şu an RBR tasarımı için 4 ayrı model önermektedir. Proje gereksinimleri ve müşterinin isteğine bağlı olarak Herrenknect mühendisleri her bir çalışma için ayrı bir makina üretmektedir. Bunlara örnek olarak Nant de Drance projesindeki otomatik kavrama ünitesi (wrench unit) ve forklift ataçmanı, Huanuni maden projesi için modüler çap genişletme kafaları (reaming heads) ve River View Kömür madeni için geliştirdiği izleme sistemi örnekler arasında sayılabilir.

22 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 23 Kuyu Açma Ekipmanı (RBR) Herrenknecht tarafından geliştirilen kuyu açma makinaları sert kaya ortamında 2000 metreye kadar kuyu açabilmektedir. Kuyu açma makinaları ile yapılan kazılar klasik kuyu açma yöntemlerine göre daha az iş gücü, daha güvenli bir ortam ve daha ekonomik bir çözüm sunmaktadır. Ayrıca kendisine en yakın örnekten 1200 metre daha fazla kazı yapabilmektedir. Kompakt tasarımı ile RBR’ler esneklikleri sayesinde her yerde kazı yapabilir, bu yüzden madencilik endüstrisinde bir çok çalışmada kullanılabilmektedir. Kullanıldığı alanlar arasında pasa veya cevher taşımak için kuyular, hidroelektrik santralleri için basınç kuyuları gösterilebilir. RBR’ler kendilerini bilimsel tasarımı, güçlü ve efektif çalışma şekli ile kanıtlamaktadır. Çalışma Metodu İlk olarak teçhizat bir vinç yardımı ile monte edilir. Ardından bir delici ile dikey veya 45 derece açıya kadar bir pilot kuyu açılmaktadır. Kazı derinliğine bağlı olarak, kazı aynasına ulaşana kadar yeni delici rodları/dizisi eklenebilmektedir. Aynaya ulaşıldıktan sonra, kazıyı yapan matkap, kesici kafa ile değiştirilir. Bağlantı işinin tamamlanmasından sonra teçhizat kesici kafayı yukarıya doğru çekerek kazı işlemini yapmaya başlar.

Ekipmanın dönüş hızı sondaj/delici dizisi ile 700 metre derinliğe ulaşan havalandırma kuyularının kazısının hazırdır. Duruma göre bu parça pahalı olmasından dolayı, eklenmek kesici kafaya aktarılmaktadır. Kesici kafada yapılmasını istemiştir. Yerel müşteri desteği Herrenknecht Şili’ye bağlı zorunda değildir. bulunan keskiler kaya ile etkileşime geçerek olan Bolivya yardımcı kuruluş tarafından ve Almanya’dan gönderilen Son Söz kazı işlemini gerçekleştirir. Çıkan pasa aşağıya maden uzmanları tarafından yapılmıştır. dökülür ve kolayca taşınabilir. Bu şekilde bütün Yeni üretilen kuyu açma makinalarında Herrenknect kendisini bir çok Deniz seviyesinden 4800 metre yükseklikte yapılan bu çalışmada, kapalı kuyu aşağıdan yukarıya çekilerek kazı işlemi proje ile kanıtlamıştır. Şimdiye kadar toplamda 2800 metreye ulaşan 9 devre soğutucu su sistemi kendini kanıtlamıştır. Çalışmanın yüksekliği istenilen boyutlarda tamamlanmış olur. adet kuyu madencilik endüstrisinde, hidroelektrik santrallerde ve otoyol etkisi altında kalmadan, soğutma sistemi performansı sabit kalmış, inşaatlarında Herrenknect makinaları tarafından açılmıştır. Nant de Drance Örneği, İsviçre bunun aksine hava soğutma sisteminin performansı yüksekliğe bağlı Marti Contractors Ltd. RBR600VF modelini olarak düşmüştür. Herrenknect şirket portfolyosu büyük çap ve derin kuyuların açılması için gerekli çalışmaları yapmaktadır. Mekanize tünelcilik alanında pompajlı hidrolik santral projesi için iki adet River View Kömür Madeni Örneği, A.B.D. basınç şaftı açmak için kullanmıştır (Canton of yıllardır varolan tecrübesi ile Herrenknecht teknolojinin ve marketin Valais, İsviçre). Ağustos 2012 ve Kasım 2013 Frontier Kemper Amerikalı kuyu açma firması, Herrenknect’ten lideri konumundandır. Herrenknecht işverenlerini ve projelerini aktif tarihleri arasında iki adet kuyu açma makinası RBR600VF model kuyu açma makinasını River View Kömür Madeni olarak desteklemekte ve yerel merkezleri ile kısa sürede problemlere 420 metre uzunluğunda, 2,4 metre çapında ve için havalandırma kuyusu kazısında kullanmak üzere sipariş vermiştir. yanıt bulabilmektedir. 150 MPa dayanımına ulaşan kayalarda kazı Kasım 2013’te başlayan çalışma 16 gün sürmüş ve bu süre çerçevesinde yapmıştır. pilot kuyu ve 4,3 metre çapında 90 metre derinliğinde bir kuyu kazılmıştır. Herrenknecht tarafından destek Amerika Seattle’da bulunan Pilot kuyu ve makinanın kazısı için en iyi ofis tarafından sağlanmıştır. performansın sergilendiği günler sırasıyla 62 ve 50 metredir. İkinci kuyunun kazısı günlük Dünya’da bir ilk olan uzaktan bakım sistemi “Dijital Kazı Raporu” ilk ortalama 46 metre hıza ulaşarak yapılmış ve 9 olarak burada kullanılmıştır. Yapılan bağlantı gün içerisinde bitirilmiştir. sayesinde Frontier-Kemper firması makinanın performansını ve karşılaşılan sorunları merkez Huanuni Madeni Örneği, Bolivya ofisten veya arazide rahatlıkla izleme olanağı Huanuni madeni için havalandırma kuyusu bulmuştur. kazısında kullanılacak RBR400VF modeli Herrenknecht tarafından çalışma alanına Eylül Sistemin çalışma şekli ise normal bir kazı 2013’te teslim edilmiştir. Güney Amerika’da raporu yerine, kolaylaştırılmış ve daha Bolivya’nın başkenti La Paz kentininin 250 güvenilir arazi verileri ile gelecekteki projelerin km güneyinde kalan bu maden yılda yaklaşık optimizasyonunda kullanılabilecek şekilde 10000 ton kalay üretmektedir. Haununi şirketi tasarlanmıştır. Sağlanan soğutma ünitesi Herrenknecht firmasından 1,6 ve 3 m çapında 40 dereceye ulaşan sıcaklıklarda çalışmaya

24 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 25 Robbins Tünel Açma Makinaları Maden Kazısında Robbins pioneers TBMs in Mines

In August 2014, major progress was made at a coal mine in Queensland, Australia, when a Robbins Dual Mode EPB/Rock TBM was successfully rolled out from the first of two access tunnels. The specialized machine is the first TBM to be used at a coal mine in Queensland, and there are many aspects of both the TBM and project that make it unique.

Ağustos 2014’te Queensland Avustralya’daki süresi dahilinde yaklaşık 40 yıl boyunca kalıcı şu sözler ile devam etti, “Ölçüm sistemi kalkan makinaya yerleştirilecektir. İkinci bir kömür madeninde, Robbins marka EPB/ olma zorunluluğu ve bakım gerektirmeyen oldukça kullanışlı oldu, bize tünel aynasının tünelin kazısının tamamlanması ile bu Kaya TBM’inin iki giriş galerisinin ilkinin kaplama yapısıdır. Bu düşünceler bizi kazı kontrolünü sağlamamızda yardımcı olmasıyla kalkan yerinde bırakılabilecektir. Makinayı kazısını bitirmesi ile büyük bir başarı elde yöntemi olarak TBM kullanmaya yöneltti” birlikte, sensörler % 0,5 metan içeriğinin 2 km ötedeki yeni tünele taşımak için edildi. Bu özel üretim makina Queensland şeklinde dile getirdi. üzerine çıkmasına izin vermedi”. 600 metrik tonluk vincin kurulması kömür madenlerinde kullanılan ilk TBM olup, Her iki tünelde de kazının sadece ilk 300 Birinci tünel insan ve malzeme nakliyesi gerekmektedir. Makinanın ikinci tünelin proje ve TBM’i değerli yapan birkaç özellik metresi karmaşık jeolojide gerçekleşeceğinden, için 1:6 eğime, ikincisi ise pasa ve kömür kazısına Kasım 2014’te başlanması ve Mart daha bulunmaktadır. makina sert kaya için optimize edilmiştir (Tek taşımak için tasarlanmış olup 1:8 eğime 2015’te tamamlanması planlamaktadır. 8 metre çapında ve sürekli konveyor sistemine Kalkanlı). İki seviyeli helezon konveyör sistemi sahiptir. Tünellerin uzunlukları sırasıyla 1100 Foulstone’a göre TBM’ler Avustralya sahip olan bu Robbins marka TBM, Anglo sert kaya ve karmaşık zemin koşullarında metre ve 950 metredir ve uzunluklar yaklaşık madenlerinde gelecek yıllarda daha yaygın American şirketi tarafından Grosvenor çalışmaya uygundur. Kesici kafa disk keskiler ile olarak tahmin edilmiş olup, kömür damarının bir şekilde kullanılabilir. TBM’lerin kömür Desandri / Tünel Projesi için seçilmiştir. Proje donatılıp, sıyırıcı ve riperler ile desteklenmiştir. konumlanmasına göre değişiklik gösterebilir. madenlerde kullanımı Anglo American Aralık 2013’te başlamış olup, güzergahında Kazı aynasından kömür geldiği tespit edildiği Ek olarak makina EPB modunu metan gazıyla şirketi ve Avustralya için yeni bir sayfa 120 MPa basınç dayanımına ulaşan sedimanter anda, çalışma durdurulup, aynada incelemeler mücadele için kullanmaktadır. İşçilerin açmaktadır. Bu yöntemle yeni bir kömür kayaçlar, kum, kil ve kömür damarlarına sahip yapılmaktadır. Foulstone sözlerine şu güvenliği ve patlatmaların önlenmesi için madenini üretime geçirmek galeri açma karmaşık bir jeoloji içermektedir. şekilde devam etti, “Kazının %50’sinin kömür gaz seviyesi her zaman % 2’nin altında makinalarından yaklaşık 3 kat daha hızlı olduğunu gördüğümüz zaman yeteri kadar Anglo American Yeraltı Üretim Müdürü Adam tutulmaktadır. Herhangi bir gaz sızıntısı tespit olmaktadır. Foulstone sözlerine son olarak ilerleme yapmış olacağız”. Faulstone proje hakkında görüşlerini “TBM’i edildiği anda, tahliye sistemi metan gazını şunları ekledi “TBMlerin madenlerde galeri açma makinası yerine seçmemizin en helezon konveyör vasıtası ile havalandırma Avustralya tünelleri kalıcı tahkimat düzenine kullanılmasına engel olacak çok küçük büyük sebebi makinanın ulaşabileceği kazı sistemine aktarmaktadır. Birinci tünelin ilk gerek duymaktadır. Bu sebepten dolayı sorunlar bulunmaktadır, nerede yeraltına hızı olarak gösterilebilir. Bunun dışında ise 300 metre kazısı sırasında metan sızıntısı Robbins TBM, Quick Removal System ile işçi veya malzeme aktarmak istiyorsanız açılan galerinin, madenin planlanan üretim tespit edilmiştir. Foulstone konuşmasına donatmıştır. İkinci tünelde ise yeni bir set bu TBM kullanımı için büyük bir şans”.

26 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 27 Üsküdar-Çekmeköy-Sancaktepe Metro Projesİ Uskudar Cekmekoy Sancaktepe Metro Project (M5)

The 2nd metro line in Anatolian side of Istanbul is advancing rapidly by the TBMs, below 25 m of the ground. Dogus Construction is currently excavating with four EPB TBMs in main and connection tunnels. This line is 17 km long, starting in Uskudar and ending in Cekmekoy Sancaktepe station. Platforms and cross tunnels of all stations are excavated by NATM method. Connections between all stations are excavated by TBMs.

Eylül 2014 itibariyle 1,7 kilometrelik tünel imalatlarını kaplamalarıyla birlikte tamamlamış durumda. 3 No’lu TBM Ocak 2014’te kazısına başlamıştı. Kazı çalışmalarına yeni katılan 4 No’lu TBM ise 3 No’lu TBM ile aynı güzergahta kazı yapıyor. 4. TBM ile projedeki kazı çalışmalarının çok kısa bir sürede bitirilmesi hedefleniyor. Proje tamamlandığında Sancaktepe’den metroya binen bir yolcu Ümraniye’ye 12,5 dakikada, Üsküdar’a 24 dakikada, Yenikapı’ya 36 dakikada, Taksim’e 44 dakikada, Hacıosman’a 68 dakikada, Atatürk Havalimanı’na ise 71 dakikada ulaşabilecek. 16 istasyonla Üsküdar, Çekmeköy, Sancaktepe ilçelerini birbirine bağlayacak olan 20 kilometrelik metro hattı, Taşdelen ve Sultanbeyli üzerinden Sabiha Gökçen Havaalanı’na kadar uzatılacak. Proje kapsamında tüm istasyonların Peron Tünelleri ve Makas Tünelleri NATM Yöntemi İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin dünyanın en 17 km uzunluğundaki ana hat, Üsküdar ile kazılıyor. Peron ve Makas Tünelleri hariç hızlı metro çalışmasını sürdürdüğü Üsküdar- Meydanı’nda yapılacak olan Üsküdar istasyonları birbirine bağlayan tüneller Tünel Sancaktepe Metrosu’nda, Ümraniye Çarşı İstasyonu’ndan başlayıp Çekmeköy Açma Makineleri ile kazılıyor. ile Altunizade istasyonları bağlandı. Sırada Sancaktepe’de son bulacak. Ana hat üzerinde Bağlarbaşı İstasyonu var. kazı yapan iki adet TBM’den birisi olan 1 No’lu Üsküdar-Çekmeköy-Sancaktepe Metro Hattı; TBM; Çarşı İstasyonu’ndan başladığı kazısında Marmaray Üsküdar istasyonu ile entegre Dünyanın en hızlı yapılan metrosu olma 11 Haziran 2014 tarihinde Altunizade olacak ve böylelikle Anadolu ve Avrupa kıtaları özelliğini taşıyan metro hattında istasyonlar İstasyonu’na ulaşmıştı. Altunizade’den 18 arasında da rahat erişim imkanı sağlanacaktır. birleşmeye devam ediyor. Bu kapsamda Temmuz tarihinde başladığı kazısına Bağlarbaşı Aynı zamanda Altunizade İstasyonu ile Ümraniye Çarşı İstasyonu’ndan Altunizade İstasyonuna doğru devam ediyor. Eylül 2014 Metrobüs’e, tüm istasyonlarda da karayolu toplu İstasyonu’na uzanan 4,5 kilometrelik tünelin tarihi itibariyle TBM Bağlarbaşı İstasyonu’na taşıma sistemlerine erişim imkanı sağlanacak. kazı ve beton kaplama çalışmaları tamamlandı. 400 m uzaklıkta bulunuyor Proje tamamlandığında Sancaktepe’den Üsküdar’dan Bağlarbaşı’na doğru kazı çalışması metroya binen bir yolcu Ümraniye’ye 12,5 yürüten TBM’in ise Bağlarbaşı İstasyonu’na Ana hat üzerindeki diğer TBM olan 2 No’lu dakikada, Üsküdar’a 24 dakikada, Yenikapı’ya Ekim ayı sonunda varması bekleniyor. TBM de Çarşı İstasyonu’ndan başladığı 4,5 36 dakikada, Taksim’e 44 dakikada, Hacıosman’a kilometrelik kazı sonrasında 11 Eylül 2014 Doğuş İnşaat tarafından yürütülen Üsküdar- 68 dakikada, Atatürk Havalimanı’na ise 71 tarihinde Altunizade İstasyonu’na ulaştı. Bakım Çekmeköy-Sancaktepe Metro Projesi’nde 17 dakikada ulaşabilecek. çalışmalarının ardından 11 Ekim 2014 tarihinde km uzunluğundaki ana hat tüneli ve 2,7 km’lik de Bağlarbaşı yönüne doğru kazısına başladı. İstasyonlar şu şekilde olacak: depo sahası bağlantı tünelinde 4 adet pasa basınçlı (EPB) TBM kazılara devam ediyor. Daha Proje kapsamında Üsküdar – Çekmeköy ana 1.Üsküdar, 2.Fıstıkağacı, 3.Bağlarbaşı, önce 3 TBM ile kazılara devam edilirken 13 hattından Dudullu mevkiinde sapılarak, 2,7 4.Altunizade, 5.Kısıklı, 6.Bulgurlu, 7.Ümraniye, Eylül 2014 tarihi itibariyle 4 numaralı TBM de km’lik tünel bağlantı hattı ile Depo Sahasına 8.Çarşı, 9.Yamanevler, 10.Çakmak, Ümraniye parseller mevkiindeki metro araçları ulaşılacak. Bakım ve triyaj alanı olarak 11.Ihlamurkuyu, 12.Altınşehir, 13.Lise, depo ve bakım sahasından, Yukarı Dudullu kullanılacak depo sahasından girerek Necip 14.Dudullu, 15.Necip Fazıl, 16.Çekmeköy yönüne doğru kazıya başladı. Fazıl İstasyonu’na ilerleyen 3 No’lu TBM ise Sancaktepe. Kaynak: www.ibb.gov.tr 28 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Başbakan Ahmet Davutoğlu Avrasya Tünelİ Şantİyesİ’nİ Zİyaret Ettİ Prime Minister Ahmet Davutoglu visited Eurasia Tunnel Construction Area

Prime Minister Ahmet Davutoglu visited Eurasia Tunnel construction area at the 13th September 2014. Prime minister was accompanied by minister of transportation Lutfi Elvan and some undersecretaries. From the construction company side, chairman Ersin Arioglu, construction chairman Emre Aykar, board member Erdem Arioglu, general director Ozge Arioglu, Project Manager Naim Isli and some project employees represented Yapi Merkezi Construction during the visit.

Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Ahmet lemlerini aşmanın aslında bu tür projelerle di. Yaklaşık 2 bin 400 yıllık istatistiksel ver- Davutoğlu,13 Eylül 2014 tarihinde Avrasya mümkün olabildiğini kaydetti. Kazlıçeşme ve ilere dayalı olarak, o şiddette bir depremin Tüneli şantiyesini ziyaret etti. Davutoğlu’na Göztepe arasındaki yaklaşık 14,5 kilometre- hesap edilerek tedbirler alındığını belirten ziyareti esnasında Ulaştırma Bakanı Lütfi Elvan lik mesafenin bu yolla 15 dakikaya ineceğini Davutoğlu, yürüdüğü alanda da depremle ilgili ve bakanlık müsteşarları eşlik ederken; Yapı belirten Davutoğlu, "İstanbul'daki trafikte alınan tedbirler olduğunu, bunun da kendisini Merkezi Holding’i Yönetim Kurulu Başkanı rahatlama dışında küresel ölçekte bir proje. sevindirdiğini anlattı. Ersin Arıoğlu, İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Türk mühendislik ve mimarlık tarihi, itibarı Davutoğlu, güvenliğin konfor kadar önemli Emre Aykar, İnşaat Yönetim Kurulu Üyesi Erdem açısından da örnek bir proje. Her gün 8-10 olduğunu aktararak, "Bu büyük bir konfor Arıoğlu, İnşaat Genel Müdürü Özge Arıoğlu, metre ilerleyerek kat ediliyor tünel. Denizin sağlayacak İstanbullu hemşehrilerimize ve Proje Müdürü Naim İşli ve proje çalışanları yaklaşık bazı yerlerinde 106 metre derinliğe Asya'dan Avrupa'ya, Avrupa'dan Asya'ya gide- temsil etti. kadar inen bir kotta toprağa değme imkanı cek bütün yolculara ve bütün insanlığa. Güvenli olmayacak" dedi. Başbakan Davutoğlu’na ilk olarak Avrasya bir proje olması önemlidir. İçeride iş güvenliği Tüneli’nin son durumu hakkında AYGM Genel 3 bin 400 metresi su altında olan tünelin bakımından da bazı gözlemlerde bulunma Müdür Yardımcısı Yalçın Eyigün tarafından bir toplam geçiş uzunluğunun 5 bin 400 metre imkanı oldu. İşçi kardeşlerimizle konuştuk. sunum yapıldı. Davutoğlu sunumun ardından olduğunu ifade eden Davutoğlu, 9,2 kilome- Bu konuda alından tedbirler dolayısıyla da şantiye alanına giderek tünel ve TBM’de trelik bağlantı yollarıyla da muhteşem bir teşekkür ediyorum. Her halükarda dünyanın en incelemelerde bulundu. Davutoğlu, Avrasya proje olduğunu söyledi. Tünelin mühendislik önemli projelerinden birinde bütün bu emeği Tüneli inşaatında (İstanbul Boğazı Karayolu açısından dünyada bir ilk niteliği taşıyacağını olan kardeşlerimize, yetkililerimize teşekkür Tüp Geçişi) incelemelerde bulunduktan sonra vurgulayan Davutoğlu, şöyle devam etti: ediyorum." diye konuştu. yaptığı konuşmada, sadece İstanbul ve Türkiye "Bu derinlikte, bu basınçta, bu yoğunlukta bir için değil, dünya için de tarihi önemde bir pro- geçiş, olağanüstü bir mühendislik başarısı. Her jeyi bizzat görmekten gurur duyduğunu söyledi. biri önemli bir parça oluşturan segmentlerin Bunun tarihi bir proje olduğunu belirten tamamıyla Türk yapımı olması, gördüğümüz Davutoğlu, 8 bin 500 yıllık tarihinde İstanbul'un şekilde bilezik şeklinde segmentlerin ilerlenen birçok kereler iki kıtayı birleştirme rüyaları, ide- her hatta kuşatmış ve çevreleyebilecek kapas- alleri olduğunu; Melen Projesi ve Marmaray’ın itede olması da Türk inşaat sektörünün ve Türk ardından Avrasya Tüneli ile bu hayalin mühendisliğinin geldiği aşamayı gösteriyor. üçüncü kez dünyaya örnek olacak şekilde Bununla gurur duyuyoruz." gerçekleşeceğini söyledi. Başbakan Ahmet Davutoğlu, tünelin deprem Projenin tarihi olduğu kadar insani bir proje dayanıklılığı üzerinde de hassasiyetle olduğunu vurgulayan Davutoğlu, trafik durduğunu ifade ederek, İstanbul'un deprem yoğunluğu ve bunun getirdiği çevre prob- bakımından riskli bir hatta olduğunu söyle-

30 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Butİk Metro Aralık 2014 Tarİhİnde Açılıyor Boutique Metro Line (M6) is opening to the public on December 2014

Lütfi Elvan, minister of transport and communication attended to ceremony at Levent-Hisarustu metro line (M6) in the Bogazici University station. This line has 4 stations and 4.2 km length and is designed with a different concept. Elvan stated that test drives will start in November and begin service at the end of December.

Ulaştırma Bakanı Lütfi Elvan, Boğaziçi başlayacak metronun aralık ayı sonunda açılışı Kartal'a ulaşma imkanına kavuşulacak. Hatta 4 Üniversitesi İstasyonu’nda düzenlenen Levent- gerçekleştirilecek. dakikada bir sefer düzenlenecek. Hisarüstü Metrosu Son Ray Kaynağı Töreni’ne katıldı. Farklı konseptte yapılan 4,2 km Vatandaşlar, çok kısa bir sürede istedikleri yere İstasyonda gökkuşağı Hisarüstü'nden, Etiler'den ulaşma imkanına uzunluğundaki 4 istasyondan oluşan metroyla İç dizaynına büyük önem verilen istasyonda kavuşacak. Bu proje her ne kadar 4 istasyon ilgili olarak Bakan Elvan, “Levent-Hisarüstü 'gökkuşağı konsepti' gerçekleştirildi. Metrosu’nun test sürüşleri Kasım ayında ve 4.2 kilometreden oluşsa da özellikle başlayacak. Aralık ayı sonunda da açılışının Levent-Etiler güzergahının yoğunluğundan Ayrıca metronun bir başka özelliği de çift ray gerçekleştirilmesi planlanıyor” dedi. dolayı önem taşıyor. Bu bağlamda metronun sistemi olmaması. Tek tüpten oluşuyor. Trenlerin kara ulaşımını önemli ölçüde rahatlatması geliş-gidişlerinin değişimi istasyonlarda Dünyanın en kalabalık metropollerinden biri amaçlanıyor. yapılıyor. O açıdan ekonomik ve karşılıklı geliş- olan İstanbul’da ulaşımı rahatlatmak adına gidişlerin değişimi daha doğrusu tek tüpten yapılan çalışmalar hız kesmeden devam Boğaziçi Üniversitesi İstasyonu'ndan 16 geldiği anda bir tarafa gelen bir tarafa gidiyor, ediyor. Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme dakikada Taksim'e, 23 dakikada Yenikapı'ya, 32 giden de öbür tarafa gidiyor böylece değişim Bakanlığı’nın da desteğiyle çalışmalarına dakikada Bakırköy'e, 54 dakikada Bağcılar'a, 57 sağlanıyor. Trafik böyle dizayn ediliyor. Bu 2013’te başlanan Levent-Hisarüstü Metrosu’nda dakikada Atatürk Havalimanı'na, 72 dakikada özellik Türkiye’de ilk, dünyada ise sayılı projeler sona gelindi. Test sürüşleri kasım ayı içerisinde Başakşehir'e, 34 dakikada Üsküdar'a, 66 dakikada arasında yer alıyor.

32 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Kollu Tünel Açma Makİnelerİnİn Performans Tahmİnİ İçİn Ampİrİk ve Yapay Sinir Ağı Modellerİnİn Karşılaştırılması Kollu Tünel Açma Makİnelerİnİn Performans Tahmİnİ İçİn Ampİrİk ve Yapay Sinir Ağı Modellerİnİn Karşılaştırılması

D. Tumaç, E. Avunduk İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Mühendisliği Bölümü, 34469 Maslak-İstanbul

ÖZET

Kollu tünel açma makineleri (Roadheaders) madencilik ve inşaat sektörlerinde tünel ve galeri açmak için kullanılan maki- nelerdir biridir. Formasyonların jeolojik ve geoteknik özellikleri bu makinelerin kullanımını önemli ölçüde sınırlanmaktır. Bu makinelerin seçim kriterleri tünel kazısının verimliliği için çok önemlidir. Örneğin; seçilen makine geçilecek formasyon için uygun değilse, günlük ilerleme hızları aniden düşer ve böylelikle bütün tünelcilik faaliyetleri olumsuz olarak etkilenir. Bu olumsuz faktörler birçok araştırmacıyı makine seçimi ve hızlı kazı sistemlerinde performansın önceden tahmin edilebilmesi için bilimsel çalışmalar uygulamaya sevk etmiştir. Araştırmacılar ayrıca kollu tünel açma makinelerinin performans tahminine yönelik model geliştirme çalışmalarına da odaklanmıştır.

Bu çalışma kapsamında, STFA firması tarafından inşası yapılan Küçüksu atıksu tünelinde kullanılan kollu tünel açma makinesinin performansı incelenmiştir. Bu atıksu tüneli İstanbul’un Avrupa yakasında Küçüksu’dan Hekimbaşına kadar uzanmaktadır. Çalışmanın amacına ulaşabilmek için ilk önce; geçilen formasyonların jeolojik ve geoteknik özellikleri tayin edilmiş ve tünel güzergahı boyunca kollu tünel açma makinesinin performansı kayıt edilmiştir. Daha sonra ise; kollu tünel açma makineleri için geliştirilmiş olan bazı ampirik performans tahmin modelleri test edilmiştir. Bu amaç için basınç dayanımı (UCS) ve kaya kalite göstergesi (RQD) değerleri bu modellerde girdi verisi olarak kullanılmıştır. Geçilen formasyon için arazide ölçülen ile ampirik modellerden tahmin edilen anlık kazı hızı (ICR) değerleri karşılaştırılmıştır. Çalışmanın sonunda, UCS, RQD ve arazi ICR değerlerini içeren bir veri seti oluşturulmuş ve kollu tünel açma makinelerinin anlık kazı hızlarının tahmini için yapay sinir ağları (YSA) kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlar daha önceden geliştirilmiş olan ampirik modeller ile irdelenmiştir. Bu çalışma; performans tahmini için YSA’nın ampirik modellerden daha iyi sonuç verdiğini göstermiştir. ABSTRACT

Roadheaders are one of the main cutting machines for rapid and efficient tunnel and roadway drivages. On the other hand, the applications of these machines are limited to the geology and geotechnical properties of rock formations. The selection criteria of roadheaders is vital for tunnelling activities. For example, if the selected roadheader is not proper for the rock formations, daily advance rates which affect the whole tunnelling facilities decrease dramatically. These facts lead many researchers to carry out scientific research programs in order to increase the performance of the rapid excavations systems. During the last decades, researchers have also focused on developing performance prediction models for roadheaders.

The performance of a roadheader used for excavation of Kucuksu sewerage tunnel constructed by STFA was investi- gated. Kucuksu sewerage tunnel driven from Kucuksu to Hekimbasi is located in Anatolian part of Istanbul. In order to achieve the main objective of this study, firstly, the geomechanical properties of intact rock and rock mass properties of the tunnel zones are found out, then, the in-situ performance data of roadheader are recorded. Secondly, the uniaxial compressive strength (UCS) and rock quality designation (RQD) are used as input parameters in the previously developed empirical models in order to understand the efficiency of these models. The relationships between measured and predicted instantaneous cutting rate (ICR) are determined for different encountered geological formations. Finally, a data set including UCS, RQD, and measured ICR are established. Artificial Neural Network (ANN) technique is used for predicting of the ICR of the roadheader. Three different empirical models are compared to the ANN model. Mean squared errors and coefficients of determination of these three methods are recorded and compared with those ob- tained with ANN. It is concluded that the artificial neural network designed in this study draws a better performance than the empirical models. This paper demonstrated promising results in predicting the achieved instantaneous net cutting rate (ICR) for the case study in question.

34 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 35 1 GİRİŞ burada; ICR: anlık kazı hızı (m3/h), P: kesici (MPa). Thuro ve Plinninger (1999) kollu tünel Öncelikle yapay sinir ağını eğitmek için eğitim ağını genelleştirebilmek için doğrulama adımı 5 MODEL ANALİZİ VE TARTIŞMA kafa gücü (kW), SE: spesifik enerji (kWh/m3), açma makinelerinin anlık ilerleme hızları ile verisi kullanılır. Her girişin ağırlık katsayısı için mutlaka uygulanmalıdır. Büyük şehirlerdeki hızlı nüfus artışı yer altı k: enerji transfer katsayısı (0,45). Copur vd. kayaçların basınç dayanımlarını karşılaştırarak rastgele sayılar atanır. Daha sonra süreç ilk Bu çalışmada ilk önce, daha önceden kollu Üçüncü adım; yapay sinir ağına eğitim ve yapılarına olan gereksinimi arttırmaktadır. (2001) tam boyutlu doğrusal kazı deneylerinde Eşitlik (8)’i önermişlerdir. giriş verileri ve çıkış verisi için başlar. Her giriş tünel açma makinelerinin anlık kazı hızı doğrulama verilerinden farklı bir verinin Böylelikle, hızlı kazı teknolojilerine olan talep optimum koşullarda elde edilen spesifik enerji kendisine karşılık gelen ağırlık katsayısıyla tahmini için geliştirilmiş olan bazı ampirik (8) uygulandığı test adımıdır. Bu adım doğrulama ise gittikçe artmaktadır. Kollu tünel açma değerlerinin kayaçların basınç ve çekme çarpılır ve bunlar Eşitlik 11’deki gibi toplanır. modellerden elde edilen kazı hızları ile adımı ile bir farklılık dışında benzerlik gösterir. makineleri ilk yatırım maliyeti avantajlarından dayanımı değerlerleri ile ilişkilerinin olduğu burada; ICR anlık kazı hızı (m3/h), UCS: kayacın Küçüksu tünellerinden elde edilen gerçek (11) Doğrulama adımı eğitim adımını durdurma ötürü yumuşak ve orta sert formasyonların vurgulamışlardır. Ayrıca, bu deney düzeneğinin tek eksenli basınç dayanımı (MPa). Balci vd. kazı hızları karşılaştırılmıştır. Gehring ölçütlerinden biridir. Diğer yandan test adımı kazısındaki kullanımları gittikçe artmaktadır performans tahmini için en güvenilir yöntem (2004) performans tahmini için geliştirdikleri Ağırlıklı toplam bir aktivasyon fonksiyonuna (1989) tarafından geliştirilen ampirik model eğitilmiş ve doğrulanmış bir yapay sinir ağının (Copur et al. 1998). olduğunu belirtmişlerdir. modelde kayacın tek eksenli basınç dayanımı uygulanır. Pek çok durumda aktivasyon (Eşt. 4) kazı hızı tahmini için kullanılmış performansını ölçmek üzere uygulanır. ve makinenin kesici kafa gücünün yanı sıra, fonksiyonu olarak Eşitlik 12’de verilen sigmoid ve araziden elde edilen kazı hızı ile 0,25 Kollu tünel açma makinelerinin başarılı bir Ampirik performans tahmin modelleri enerji transfer katsayısını da göz önünde fonksiyonu kullanılır. Son olarak şunu da belirtmek gerekir ki, eğitim korelasyon katsayılık bir yakınsaklık elde şekilde kullanımı formasyona uygun makine özellikle geçmiş tecrübelere ve araziden veri tutmuşlardır. Transvers tip kollu tünel açma süreci bir ölçüte bağlı olarak durdurulmalıdır. edilmiştir. Gerçekleşen ve tahmin edilen seçimi, keski tüketimi ve üretim hızı tahmini ile toplama ile yapılan istatistiksel çalışmalar (12) makineleri için Eşitlik (9)’u axial tip makineler Bu ölçüt, devir sayısı, hata, hata gradyanı veya anlık kazı hızlarının karşılaştırması Şekil 3’de doğru orantılıdır. Bu makinelerin performansı dayanmaktadır. Modellerin güvenilirliği veri içim ise Eşitlik (10)’u önermişlerdir. Aktivasyon fonksiyonunun çıkışı aslında doğrulama sayısı olabilir. Bu değişkenler de görülmektedir. “anlık kazı hızı (ICR)” tahmini olarak adlandırılır toplama kalitesine, veri çeşitliliğine ve veri (9) nöronun da çıkışıdır. Çıkışın gerçek değeri ile ara katman sayısı veya her katmandaki nöron ve m3/h birimi ile ifade edilmektedir. ICR; çokluğuna dayanmaktadır. Bilgin vd. (1988, tahmin değeri arasındaki hata hesaplanarak sayısı gibi kullanıcı tarafından belirlenen kaya parametreleri, makine özellikleri ve 1990, 1996, 1997, 2004) kollu tünel açma bir öğrenme algoritması yardımı ile geri işletme parametreleri ile doğrudan ilişkilidir makineleri için en yayın olarak kullanılan değerlerdir ve en iyi değişkenleri belirlemek (10) yayılır. Böyle yapay sinir ağlarına ileri yönlü (Rostami 1994). Kollu tünel açma makineleri ampirik performans tahmin modelini çoğunlukla deneme-yanılma yöntemine (geri yayılmalı) yapay sinir ağı denir. Ağırlık için literatürde bugüne kadar bir çok ampirik geliştirmişlerdir (Eşitlik 2-3). burada; ICR: anlık kazı hızı (m3/h), P: kesici dayalıdır. performans tahmin modeli geliştirilmiştir kafa gücü (kW), UCS: kayacın tek eksenli basınç katsayıları belirlenen öğrenme algoritmasına (2) 4 PROJENİN TANITILMASI fakat bu modeller gerçek arazi verileriyle ya dayanımı (MPa), k: enerji transfer katsayısı. göre güncellenir. Öğrenme algoritması gerçek çıkış değeri ile tahmin edilen çıkış zayıf ya da orta dereceli ilişkiler vermektedir. (3) İstanbul’un Asya yakasındaki atıksu 3 YAPAY SİNİR AĞLARI değeri arasındaki hatayı minimize etmeye tünellerinin bir parçası olan ve Küçüksu’dan Yapay sinir ağlarının (YSA) madencilik ve burada; ICR: anlık kazı hızı (m3/h), P: kesici Yapay sinir ağları sistem tanımada ve lineer çalışır. Öğrenme algoritması olarak azalan Hekimbaşına uzanan 1073 m uzunluğundaki tünelcilik sektörlerindeki problemlerin çözümü kafa gücü (HP), RMCI: kaya kütle kesilebilirlik olmayan sistemlerin modellenmesinde gradyan yöntemleri yaygın olarak kullanılır. tünel bu çalışma kapsamında incelenmiştir. için kullanımı gün geçtikçe artmaktadır. Singh indeksi, UCS: kayacın tek eksenli basınç Şekil 3. Gerçek ve tahmin edilen (Gehring, 1989) anlık kazı hızı kullanılmak üzere biyolojik nöronlardan Bu yöntemler arasında çoğunlukla Levenberg- Bu projede 90 kW kesici kafa gücüne ve 224 vd. (2001), Khandelwal vd.(2004), Bilgin vd. dayanımı (MPa), RQD: kaya kütle indeksi (%). karşılaştırması esinlenerek geliştirilmiş karmaşık Marquardt algoritması hızlı ve güvenilir kW kurulu güce sahip axial tip Herrenknecht (2006), Kahraman vd. (2006), Yilmaz ve Yuksek Gehring (1989) kollu tünel açma makinelerinin matematiksel modellerdir. Bir yapay sinir ağı olması nedeniyle kullanılır. Hata için de marka kollu tünel açma makinesi kullanılmıştır. Thuro ve Plinninger (1999) tarafından (2008), Tiryaki (2009), Dehghan vd.(2010), performans tahmini için kayaçların tek eksenli genellikle giriş katmanı, ara katman ya da özel bir ölçüt belirlenebilir ancak yapay Tünel hattı boyunca geçilen formasyonlar geliştirilen ampirik model (Eşt. 8) kazı hızı Manouchehrian vd. (2010), Ceryan vd. (2012), basınç dayanımı değerleri ile arazi performans katmanlar ve çıkış katmanından oluşur. Her sinir ağının eğitilmesinde sıklıkla toplam ve özellikleri şu şekilde özetlenebilir: tünel tahmini için kullanıldığında gerçek kazı hızı Ocak ve Seker (2012), Enayatollahi vd. (2013) verilerini istatistiksel olarak analiz etmiştir. katman çok sayıda nöron içerir ve nöron karesel hata kullanılır. Ağırlık katsayılarının uzunluğunun %72’si basınç dayanımı 98,2 ile 0,18 korelasyon katsayılık bir yakınsaklık yapay sinir ağlarını bu amaç için kullanan Aksiyel tip makineler için Eşitlik (4)’ü, transvers sayısı kullanıcı tarafından problemin ölçeğine güncellenmesinden sonra süreç bir sonraki ile 174,6 MPa ve RQD değeri 30 ile 90 elde edilmiştir. Gerçekleşen ve tahmin edilen araştırmacılardan sadece bir kaçıdır. tip makineler için ise Eşitlik (5)’i önermiştir. göre belirlenir. Biyolojik sinir sistemine benzer giriş-çıkış veri grubu için tekrarlanır. Tüm % arasında değişen kireçtaşından; %16’sı anlık kazı hızlarının karşılaştırması Şekil 4’te Bu çalışma kollu tünel açma makinelerinin (4) olarak tüm nöronlar birbirlerine bağlıdır veri kümesinin bir öğrenme çevrimine devir basınç dayanımı 77 ile 163,8 MPa ve RQD görülmektedir. performans tahmini için yapay sinir ağlarının (Ostem, 2006). (epoch) adı verilir. değeri 80 ile 90 % arasında değişen andezit nasıl kullanılabileceğini özetlemektedir. ve diyabaz dayklarından; %12’si ise basınç Bir yapay sinir ağı sistemle ilgili herhangi Pek çok uygulamada yapay sinir ağı bir veya (5) dayanımı 55,7 ile 92,4 MPa ve RQD değeri 2 KOLLU TÜNEL AÇMA MAKİNELERİNİN bir fiziksel bilgi içermez, ancak sistemin giriş daha fazla ara katman ve her katmanda 80 ile 90 % arasında değişen silttaşı ve PERFORMANS TAHMİNİ İÇİN GELİŞTİRİLMİŞ burada; ICR: anlık kazı hızı (m³/h), UCS: ve çıkış verilerine göre eğitilerek bu veriler birden fazla nöron içerir. Bu durumda geri kumtaşından oluşmaktadır. Bölge jeolojisinin BAZI MODELLER kayacın tek eksenli basınç dayanımı (MPa). arasında bir ilişki kurabilir. Bu amaçla yapay yayılma algoritması bütün mimariye nüfuz ederek bütün katmanlardaki bütün nöronlar ve tünel güzergahının detaylı tanımına Tumac Kollu tünel açma makinelerinin performans Copur vd. (1997, 1998) çeşitli jeolojik sinir ağı örnek bir veri kümesi kullanılarak arasındaki ağırlık katsayılarını günceller. (2006) ve Tumac vd. (2007)’den bakılabilir. tahmininde genel olarak iki ana yöntem formasyonlarda çalışan farklı kollu tünel eğitilmelidir. Başarılı bir yapay sinir ağı Örnek bir yapay sinir ağı Şekil 2’de verilmiştir. bulunmaktadır. Birinci yöntem; laboratuar açma makinelerinin performanslarını eğitme, doğrulama ve test olmak üzere üç Arazide kayıt altına alınan kollu tünel açma ortamında performans tahmini için küçük veya incelemişlerdir. Bu makinelerin performans aşama sonucunda elde edilir. Bu nedenle makinesinin performans verileri Çizelge 1’de büyük ölçekli kazı deneyleridir. İkinci yöntem tahmini için kayaçların basınç dayanımının örnek veri kümesi rastgele üç alt kümeye özetlenmiştir. yanı sıra makine ağırlıklarının ve kesici kafa ayrıştırılır. Genellikle bunlardan birinin ise; arazide toplanan formasyon ve makine Çizelge 1. Orijinal veri kümesi için temel tanımlayıcı istatistik performans verileri kullanılarak geliştirilmiş güçlerinin de ön planda tutulması gerektiği (eğitim için kullanılacak olanın) eleman sayısı olan ampirik modellerdir. sonucuna varmışlardır. İncelemelerin diğerlerinden daha fazladır. Diğer iki küme ise RQD P UCS ICR Şekil 4. Gerçek ve tahmin edilen (Thuro ve Plinninger, 1999) sonucunda transvers tip kollu tünel açma doğrulama ve test için kullanılır. Şekil 1’de bir (%) (kW) (MPa) (m3/h) anlık kazı hızı karşılaştırması Literatürde en çok kabul gören performans makinelerinin performans tahmini için Eşitlik nöron detaylı olarak verilmiştir (Graupe 1997; Minimum 30,00 90 55,70 2,68 Üçüncü ve son karşılaştırma ise Balci vd. tahmin yöntemlerinden biri Rostami vd. (1994) (6) ve (7)’yi önermişlerdir. Ostem 2006). Maksimum 90,00 174,60 7,16 (2004) tarafından geliştirilen ampirik tarafından geliştirilmiştir. Bu modelde birim Ortalama 79,58 102,75 4,60 (6) Şekil 2. Örnek bir yapay sinir ağı model (Eşt. 10) kullanılarak yapılmıştır. Bu hacimdeki kayacı kesmek için harcanan spesifik Medyan 90,00 96,95 4,36 modelden elde edilen anlık kızı hızları ile enerji (SE) miktarı, kollu tünel açma makinesinin (7) İkinci önemli adım; yapay sinir ağını Standard sapma 18,23 32,98 1,32 arazide gerçekleşen anlık kazı hızları arasında kesici kafa gücünü (P) ve enerji transfer katsayısını genelleştirmek üzere uygulanan doğrulama Varyans 318,58 1042,47 1,67 (k) kullanılmaktadır (Eşitlik 1). burada; ICR: anlık kazı hızı (m3/h), RPI: kollu adımıdır. Yapay sinir ağına eğitim verisinden 0,22 korelasyon katsayısına sahip bir ilişki tünel açma makinesi ilerleme indeksi, P: farklı bir veri uygulanır. Eğitim verisinin büyük Toplam veri sayısı 24; RQD: kaya kalite bulunmuştur. Gerçekleşen ve tahmin edilen (1) kesici kafa gücü (kW), W: makine ağırlığı (ton), ölçekli olması veya devir sayısının yüksek göstergesi; P: kesici kafa gücü; UCS: kayacın anlık kazı hızlarının karşılaştırması Şekil 5’de UCS: kayacın tek eksenli basınç dayanımı Şekil 1. Bir nöron akışının detaylı görünümü olması ezberlemeye yol açabilir. Yapay sinir basınç dayanımı; ICR: anlık kazı hızı. görülmektedir.

36 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 37 Şekil 3-5’ten de anlaşılacağı üzere ampirik 5 0,056 0,167 0,115 0,080 0,976 Bilgin, N., Yazıcı, S., Eskikaya, S., 1996. A model to predict 6 0,053 0,096 0,040 0,059 0,983 the performance of roadheaders and impact hammers in modellerden yapılan tahminler gerçekleşen 7 0,042 0,086 0,122 0,056 0,984 tunnel drivages. In: Proceedings of European Rock Mechanics kazı performanslarından daha yüksek değerler 8 0,017 0,138 0,155 0,048 0,987 Symposium (EUROCK 1996), Turin, Italy, September 1996, pp vermektedir ve korelasyon katsayıları ise 9 0,020 0,043 0,098 0,031 0,992 715-720. 10 0,018 0,040 0,047 0,024 0,993 Bilgin, N., Kuzu, C., Eskikaya, S., 1997. Cutting performance of oldukça düşüktür. HL: gizli katman; MSE: ortalama karesel hata rock hammers and roadheaders in Istanbul Metro drivages. Proceedings of Word Tunnel Congress (WTC 1997), Vienna, Bu çalışmanın ikinci aşamasında, yapay Austria, April 1997, pp 455-460. sinir ağları kullanılarak kollu tünel açma Bilgin, N., Dincer, T., Copur, H., Erdogan, M., 2004. Some geological and geotechnical factors affecting the makinelerin anlık kazı hızları tahmin edilmiştir. performance of a roadheader in an inclined tunnel. Tunn Program girdileri ve çıktıları arasındaki Undergr Sp Tech 19(6):629-636. ilişkilerin kurulabilmesi için MATLAB’da Bilgin, N., Feridunoglu, C., Tumac, D., Copur, H., Balci, C., Tuncdemir, H., 2006. Neural network analysis for estimating “Neural Network Fitting Tool” kullanılmıştır. rock cuttability from rock properties. Proceedings of the 41st Kollu tünel açma makinesinin kesici kafa U.S. Symposium on Rock Mechanics (USRMS), Colorado, USA, June 2006, pp 1165-1173. gücü sabit olduğundan ötürü, program Ceryan, N,, Okkan, U,, Kesimal, A., 2012. Application of girdisi olarak kayaçların basınç dayanımı ve generalized regression neural networks in predicting the unconfined compressive strength of carbonate rocks. Rock kaya kalite indeks değerleri kullanılmıştır. Şekil 6. Gerçek ve yapay sinir ağı kullanılarak elde edilen anlık Mech Rock Eng 45(6):1055-1072. Program çıktısı olarak ise anlık kazı hızı kazı hızı karşılaştırması Copur, H., Rostami, J., Ozdemir, L., Bilgin, N., 1997. Studies on (ICR) kullanılmıştır. Yapay sinir ağı bir ara performance prediction of roadheaders. Proceedings of the 4th International Symposium on Mine Mechanization and katmandan oluşmaktadır. Yapay sinir ağı, gizli 6 SONUÇLAR Automation, Brisbane, Queensland, Australia, July 1997, pp 4A1-4A7. olan katmanda çok sayıda nöron kullanılarak Bu çalışmanın amacı; kollu tünel açma Copur, H., Ozdemir, L., Rostami, J., 1998. Roadheader test edilmiştir. Her bir simülasyonda, verilerin makinelerinin performans tahmininde applications in mining and tunneling. Mining Engineering 18’i eğitim, 4’ü doğrulama ve 2’si ise test yapay sinir ağlarının etkin olarak nasıl 50(3):38-42. amaçlı kullanılmıştır. Yapay sinir ağlarının Copur, H., Tuncdemir, H., Bilgin, N., Dincer, T., 2001. Specific kullanılabileceğini göstermektir. Elde edilen energy as a criterion for the use of rapid excavation systems eğitimi için Levenberg-Marquardt geri sonuçlar şu şekilde özetlenebilir: in Turkish mines. IMM Trans A Mining Tech 110(A):149-157. besleme algoritması kullanılmıştır. Her bir Dehghan, S., Sattari, G., Chehreh, S., Aliabadi, M., 2010. simülasyon için kullanılan eğitim, doğrulama • K ollu tünel açma makinelerinin anlık Prediction of uniaxial compressive strength and modulus kazı hızı tahmini için yapay sinir ağı of elasticity for travertine samples using regression and ve test verilerin karesel hataları hesaplanmıştır. artificial neural networks. Mining Sci and Tech (China) Çizelge 2’de toplam karesel hatalar ile her bir kullanılmıştır. Yapay sinir ağının 20(1):41-46. tasarımında RQD ve UCS değerleri model Enayatollahil, I., Bazzazi, AA., Asadil, A., 2013. Comparison eğitim için doğruluk katsayıları performans between neural networks and multiple regression analysis indeksi olarak verilmiştir. girdileri olarak tanıtılmıştır. Veriler eğitim, to predict rock fragmentation in open-pit mines. Rock Mech doğrulama ve test olmak üzere üç farklı Rock Eng. doi:10.1007/s00603-013-0415-6. gruba ayrılmıştır. Gehring, KH., 1989. A cutting comparison. Tunn Tunn (November): 27-30. • Gizli katmanda 1 nörondan 10 nörona Graupe, D., 1997. Principles of artificial neural networks. World Scientific, Singapore. kadar eğitim yaptırılmıştır. 1 gizli katmanın Kahraman, S., Altun, H., Tezekici, B.S., Fener, M., 2006. kullanılmasının performans tahmini için Sawability prediction of carbonate rocks from shear strength parameters using artificial neural networks. Int J Rock Mech yeterli olduğu belirlenmiştir. Nöron sayısının Min Sci 43(1):157-164. ise 10’ a kadar yükseltildiğinde korelasyonun Khandelwal, M., Roy, M.P., Singh, P.K., 2004. Application of arttığı ve bu nöron sayının yeterli olduğu artificial neural network in mining industry. Ind Min Eng J 43:19-23. Şekil 5. Gerçek ve tahmin edilen (Balci vd., 2004) anlık kazı hızı kanaatine varılmıştır. Manouchehrian, A., Sharifzadeh, M., Moghadam, R.H., 2012. Application of artificial neural networks and multivariate karşılaştırması • Üç farklı ampirik model kullanılarak statistics to estimate UCS using textural characteristics. Int J Min Sci Tech 22(2):229-236. Çizelge 2’den görüldüğü üzere; gizli katmanda kollu tünel açma makinesinin net kazı hızı tahmini yapılmıştır. Ampirik modellerin Ocak, I., Seker, S.E., 2012. Estimation of elastic modulus of artan nöron sayısı ile yapay sinir ağının intact rocks by artificial neural network. Rock Mech Rock Eng performansını artırmaktadır. Şekil 6’da yapay performans tahmini için güvenilir sonuçlar 45:1047-1054. Ostem, E., 2006. Yapay Sinir Ağları. Papatya Press, Istanbul. sinir ağı kullanılarak elde edilen anlık kazı hızı vermediği gözlemlenmiştir. Yapay sinir ağı kullanılarak yapılan performans tahminin ise Rostami, J., Ozdemir, L., Neil, D.M., 1994. Performance tahminleri ile kollu tünel açma makinesinin prediction: a key issue in mechanical hard rock mining. gerçek anlık kazı hızları verilmiştir. Bu iki arazideki makine performansına %99’luk bir Mining Engineering 46(11):1264-1267. korelasyonla yaklaştığı gösterilmiştir. Singh, V.K., Singh, D., Singh, P.K., 2001. Prediction of strength karşılaştırma arasında 0,99’luk bir korelasyon properties of some schistose rocks from petrographic katsayısı bulunmuştur. TEŞEKKÜR properties using artificial neural networks. Int J Rock Mech Min Sci 38(2):269-284. Bu çalışma, yapay sinir ağlarının kollu Bu çalışmanın yapılması ve kullanılan verilerin toplanması için Thuro, K., Plinninger, R.J., 1999. Predicting roadheader desteğini esirgemeyen Prof.Dr. Nuh Bilgin’e teşekkürlerimizi advance rates. Tunn Tunn 6:36-39. tünel açma makinelerin performans sunarız. Tiryaki, B., 2009. Estimating rock cuttability using regression tahmininde yüksek doğruluk katsayıları ile trees and artificial neural networks. Rock Mech Rock Eng KAYNAKLAR kullanılabileceğini göstermektedir. 42(6):939-946. Balci, C., Demircin, M.A., Copur, H., Tuncdemir, H., 2004. Tumac, D., 2004. The Investigation into Roadheader Performance Prediction in Küçüksu Sewage Tunnel, Msc Çizelge 2. Performans indeksi Estimation of optimum specific energy based on rock properties for assessment of roadheader performance. J S Afr Thesis, p. 92. HL MSE MSE MSE MSE Korelasyon Inst Min Metall 104(11):633-642. Tumac, D., Bilgin, N., Feridunoglu, C., Ergin, H., 2007. Estimation nöron eğitim doğrulama test toplam Bilgin, N., Seyrek, T., Shahriar, K., 1988. Roadheader of rock cuttability from Shore hardness and compressive 1 0,318 0,608 0,034 0,343 0,898 performance in Istanbul, Golden Horn clean-up contributes strength properties. Rock Mech Rock Eng 40(5):477-490. 2 0,137 0,466 0,161 0,194 0,942 valuable data. Tunn Tunn 6:41-44. Yilmaz, I., Yuksek, A.G., 2008. An example of artificial 3 0,148 0,078 0,089 0,131 0,960 Bilgin, N., Seyrek, T., Erdinc, E., Shahriar, K., 1990. Roadheaders neural network application for indirect estimation of rock 4 0,076 0,117 0,470 0,115 0,969 gained valuable tips for Istanbul Metro. Tunn Tunn 10:29-32. parameters. Rock Mech Rock Eng 41(5):781-795.

38 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com OVİT KARAYOLU TÜNELİ OVIT ROAD TUNNEL

After its completion, Ovit Tunnel will be the longest double tube tunnel with 14.3 km long tubes among Europe and the second longest tunnel throughout the world. 12300 meters of excavation is completed by the end of October.

Tamamlandığında 14,3 kilometre uzunluğu itibariyle sağ tüpte 2.090 m, sol tüpte ise tüplü karayolu tüneli olarak projelendirilen ile Türkiye'nin ve Avrupa'nın en uzun, 2.124 m ilerleme yapılmış durumda. İspir tünelin girişi 2.053 m, çıkışı ise 2.257 m dünyanın ise ikinci en uzun çift tüp tüneli tarafındaki çıkış bölümünde ise sağ tüpte kotundadır. Uzunluğu 12.635 m olan çift olacak olan Ovit Tüneli’nin Ekim ayı itibariyle 2.282 m, sol tüpte de 2.274 m ilerlenmiş tüplü karayolu tünelinin 7.450 metrelik bölü- 12.300 metrelik bölümünde kazı tamamlandı. durumda. mü %3,5 eğimle tırmanış, 5.165 metrelik bölümü ise % 1,1 eğimle iniş olacak. Tünel Ovit Tüneli'ndeki çalışmaların, Ovit Dağı'nın Ovit Tüneli; Karadeniz Sahilyolu’nu Doğu ve ile 250 km olan Rize-Erzurum Karayolu 200 İkizdere ve İspir tarafından çift yönlü olarak Güneydoğu Anadolu bölgelerine bağlayan 3 km’ye düşecek. Tünel sayesinde Rize-Erzurum sürdürülen kazı ve destek çalışmalarının yol güzergahından (Trabzon-Maçka, İyidere- karayolu 12 ay boyunca açık kalabilecek. Her yüzde 30'u tamamlanmış durumda. Tünellerin İspir ve Hopa-Yusufeli) İyidere-İspir yolunun yıl 6-8 ay kapalı kalan Ovit Dağı, böylece İkizdere tarafındaki giriş bölümünde yürüt- İkizdere ile 12. Bölge hududu arasında kalan kış aylarında da uluslararası standartlarda ülen kazı çalışmalarında Ekim 2014 tarihi Ovit Geçidi bölümünde yer almaktadır. Çift hizmet verebilecek.

40 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com İZMİR KONAK KARAYOLU TÜNELİ IZMIR KONAK ROAD TUNNEL

Konak Tunnel is one of the most important part of Konak-Yesildere access road project is about to finish. Excavation is done by both sides and only 300 meters left. It is planned to finish excavation at the beginning of New Year and open to the traffic in May.

İzmir’in ulaşımını kolaylaştıracak önemli Maksimum derinliğin 103 metre, minimum başlayan kurtarma kazılarında 18. yüzyıla ait projelerden biri olan Konak-Yeşildere Bağlantı derinliğin ise Konak'ta yüzeye çıkmadan Musevi mezarlığıyla Roma dönemine ait bir Yolu projesinin en önemli etabı olan Konak önce 20 metreye kadar ineceği projede, çift mozaiğe rastlanmıştı. Söz konusu buluntular Tünelleri’nde sona yaklaşılıyor. Yeşildere ve tüp olarak projelendirilen tünellerin toplam çalışma alanından başka bir yere taşındı. Konak yönlerinde devam eden kazılarda son uzunluğu 1.674 m, bağlantılarıyla birlikte SİT Kurulu'nun yer teslimi yaptığı alanda 300 metreye gelindi. Yılbaşında iki ucun 2,5 km’ye ulaşıyor. Tünelin hizmet vereceği arkeolojik buluntu çalışmaları ve zeminin birleşmesi planlanırken tünelde trafiğin mayıs bağlantı yolu, Yeşildere'de 8 kollu köprülü bozukluğu nedeniyle çevredeki binalara zarar ayında akması hedefleniyor. kavşak ile başlayacak, Konak'ta Arkeoloji gelmemesi için tünelcilik çalışmaları çok zor Müzesi önünde yer alan Bahribaba Parkı'ndan şartlar altında yürütüldü. Arkeolojik buluntulara rastlanması nedeniyle yapılacak çıkışla son bulacak. yaklaşık 8 ay gecikme yaşanan Konak Konak Tünelleri’nin giriş ve çıkışları sayesinde Tünelleri’nde çalışmalara devam ediliyor. Projenin başlangıcında, tünel açma işlerinin şehrin dört bir yanına yeni geçiş güzergahları İzmir'de Konak ve sahil bölgesindeki trafiği, Konak ve Yeşildere tarafında aynı anda sağlanarak Konak-Yeşildere arası 5 dakikaya tünel ve köprülü kavşaklarla Yeşildere başlaması planlanmıştı. Ancak Konak'ta düşecek. İzmir'in batı yönünden sahil yolunu Caddesi'ne, buradan da Ankara ve İstanbul yedi ayrı bölge kentsel, arkeolojik ve tarihi kullanarak Bornova, Buca, Gaziemir, Karşıyaka, yönüne aktarmayı hedefleyen proje Türkiye’nin SİT alanı ilan edildi. Bu nedenle çalışmalar Çiğli, Kemalpaşa ve Manisa yönüne gitmek en büyük şehir içi tünel kazıları arasında yer SİT Kurulu'nun onayıyla yürütüldü. Müze isteyenler bu tüneli kullanarak şehir merkezine alıyor. Müdürlüğü denetiminde arkeologlarla girmeden ulaşımlarına devam edebilecekler.

42 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Dünyanın En Büyük 250 Müteahhitlik Firmaları

2014 2013 Yıllık Listesindeki Firma Gelirleri Yeri Milyon $ 1 Grupo ACS, Madrid, İspanya 44,053.8 2 HOCHTIEF AG, Essen, Almanya 34,845.0 Bechtel, San Francisco, California, 3 23,637.0 ABD 4 VINCI, Rueil-Malmaison, Fransa 20,292.6 5 Fluor Corp., Irving, Teksas, ABD 16,784.3 6 STRABAG SE, Viyana, Avusturya 15,392.0 7 BOUYGUES, Paris, Fransa 14,789.0 8 Skanska AB, Stockholm, İsveç 14,141.1 China Communications Construction 9 13,162.5 Group Ltd., Pekin, Çin 10 Technip, Paris, Fransa 12,243.0

Müteahhitlik firmalarının uluslararası pazarlarda 2013 yılı faaliyetlerine göre hazırlanan 2014 yılı ENR Top 250 Listesi’de ilk 100 firma arasında 4 Türk firması yer alırken; liste genelinde ise 42 Türk firması bulunuyor. Listenin ilk 100’ü arasında bu yıl 52. sırada ENKA, 53. sırada Rönesans, 83. sırada TAV ve 86. sırada Polimeks yer almaktadır.

Türk müteahhitlik firmaları, listede toplam 62 firma ile birinci sırada yer alan Çin’in ardından 2. sıradaki yerini korudu. Dünyanın en büyük 250 müteahhitlik firması arasında yer alan 42 Türk firmasının 2013 yılında uluslararası pazarlarda elde ettikleri gelirler 20,4 milyar dolar oldu. Geçen yıl aynı listede yer alan 38 Türk firmasının 2012 yılında uluslararası pazarlarda elde ettikleri gelirler 16,8 milyar dolardı. Böylece Türk müteahhitlik firmaları, gelirlerini bir önceki döneme göre %21,4 artırdı. Listede yer alan Türk şirketlerinin 2013 yılında uluslararası pazarlarda elde ettikleri gelirler, listede yer alan tüm firmaların elde ettikleri gelirlerin % 3,8’ini oluşturmaktadır.

Türk firmalarının 2013 yılında en fazla gelir elde ettikleri pazarlar sırasıyla, 8,2 milyar dolar ile Rusya Federasyonu’nun Dünyanın En Büyük Müteahhİtlİk da içerisinde yer aldığı Avrupa, 6,3 milyar dolar ile Ortadoğu, 3,6 milyar dolar ile Türk Cumhuriyetlerinin de yer aldığı Asya ve Fİrmaları 2014 Lİstesİ Açıklandı 2,1 milyar dolar ile Afrika pazarları sıralanmaktadır. Listede yer alan müteahhitlik firmalarının toplam yurtdışı gelirleri 511 milyar dolarlık seviyesinden %6,4 oranında artış ENR announced 250 International Uluslararası inşaat sektörü dergisi Engineering News Record (ENR)’ın kaydederek 2013 yılında 544 milyar dolara ulaşmıştır. Bölgeler dünyanın önde gelen müteahhitlik firmalarının uluslararası piyasalarda itibariyle bakıldığında, uluslararası proje gelirlerinde Sahraaltı Afrika’da bir önceki yılda elde ettikleri gelirlere göre sıralandığı ENR Top 250 Contracting Companies of 2014 %19,9, Latin Amerika’da % 14,6, ABD’de % 9,7, Avrupa’da %9 ve Asya ve Listesi’nde bu yıl 42 Türk firması yer aldı. Listede yer alan firma sayısına Avustralya’da %5,7 oranında artış gerçekleşmiştir. göre Türkiye, Çin’in ardından ikinci sırada yer alıyor. Bölgemizde bazı ülkelerde yaşanan olumsuzluklar nedeniyle, Türk Dünyanın en büyük 250 müteahhitlik firmasının kendi ülkelerinin Engineering News Record (ENR) magazine announced 42 Turkish companies among the top 250 international dışında uluslararası projelerden elde ettiği toplam gelir 543,97 milyar müteahhitlik firmalarının gelirlerde kısmi düşüşler yaşanmıştır. contracting companies listed according to income from last year. Turkey has the second highest number of companies dolar. Listede yer alan firmaların 62’si Çin firması. Listede Çin’i 42 firma Müteahhitlik sektörümüzün en önemli pazarlarından olan Ortadoğu’da after China. ile Türkiye, 31 firma ile ABD takip ediyor. Listenin ilk 10 sırasındaki proje gelirlerindeki genel düşüş %7,7 olurken, K. Afrika pazarlarındaki firmalar ve yıllık gelirleri şu şekilde; proje gelirlerinde genel düşüş ise %6,5 olarak gerçekleşmiştir.

44 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 45 Dünyanın En Büyük 250 Müteahhitlik Firmaları Listesindeki Türk Firmalar

2014 2013 Yıllık Listesindeki Firma Gelirleri Milyon $ Yeri

52 Enka İnşaat ve San. A.Ş. 2,398.8 53 Rönesans İnşaat 2,391.1 83 TAV 1,268.3 86 Polimeks İnşaat Taahhüt ve San. Tic. A.Ş. 1,252.1 101 Tekfen İnşaat ve Tesisat A.Ş.. 906.0 103 IC İÇTAŞ İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. 864.5 107 Ant Yapı İnşaat San. ve Tic. Ltd.Şti 813.2 116 NATA İnşaat Tic. ve San. A.Ş. 711.4 127 Yapı Merkezi İnşaat ve Sanayi A.Ş. 562.2 132 Yüksel İnşaat 540.4 138 Onur Taahhüt Ticaret Ltd. Şti. 520.2 146 Cengiz İnşaat San ve Tic. A.Ş. 468.8 150 Hazinedaroğlu İnşaat Grubu 457.1 153 Atlas Grup 436.4 157 Çalık Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş. 413.9 162 Alarko 376.8 163 Limak İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. 368.0 169 Kayı İnşaat San. ve Tic. A.Ş. 342.5 172 MAPA İnşaat ve Ticaret 331.1 176 Eser Taahhüt ve San. A.Ş. 322.2 179 Nurol İnşaat 314.1 184 İlk İnşaat 296.3 187 Summa Turizm Yatırımcılığı A.Ş. 289.3 191 Bayburt Grup 270.5 194 Aslan Yapı ve Ticaret A.Ş. 266.0 195 Kontek İnşaat 264.0 198 TACA İnşaat 247.0 200 Metag İnşaat Ticaret A.Ş. 238.4 203 Rasen İnşaat ve Yatırım Ticaret A.Ş. 234.0 206 GAMA 224.2 212 Yenigün İnşaat 213.9 215 Lotus Müteahhitlik A.Ş. 208.7 217 Tepe İnşaat Sanayi A.Ş. 200.3 219 Kolin İnşaat Tur. San. ve Tic. A.Ş. 199.7 224 Doğuş İnşaat ve Ticaret A.Ş. 182.8 228 Gürbağ Grup 176.5 230 STFA 172.5 235 GAP İnşaat Yatırım ve Dış Ticaret A.Ş. 157.0 242 Zafer Taahhüt İnşaat ve Ticaret A.Ş. 136.4 245 AE Arma Elektropanc 130.2 247 Gülermak İnşaat 124.9 249 TML İnşaat 118.1

Kaynak: www.ydmh.gov.tr www.enr.com

46 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com A vrasya Tünelİ’nde 1.200 Metre Geçİldİ 1200 meters of excavation done in Eurasia Tunnel 30 yıllık uluslararası deneyimle desteklenen yaratıcı ve multidisipliner mühendislik Eurasia Tunnel Project is continuing at the surface construction area and under the Bosporus. Total length of the tunnel çözümleri sunmaktayız. is 5400 meters with 3340 meters passing through under the Bosporus. Custom engineered Tunnel Boring Machine reached 1000 meters at 20th of September. By October 2014 tunnel crew completed 1200 meters of excavation. We provide innovative and multidisciplinary engineering services supported with 30 years of international experience.

Avrasya Tüneli Projesi (İstanbul Boğazı çalışıyor. Şantiyelerde çalışmalar 24 Karayolu Tüp Geçişi) çalışmaları, yer üstünde saat boyunca devam ediyor. Projede ve deniz tabanının altında devam ediyor. toplam 91 iş makinesi kullanılırken, bunun 17'si ekskavatör, 15'i vinç, Toplam tünel uzunluğu 5.400 m olan projenin 6'sı ise kamyon. Boğazın altında kalan kısmı 3.340 metre. Avrasya Tüneli için özel olarak imal edilen Temeli 26 Şubat 2011'de atılan Tünel Açma Makinesi ile 20 Eylül 2014’te saat Avrasya Tüneli’nin tasarım, inşaat 23:44 itibari ile 1000'inci metreye ulaşılmış ve ve 24 yıl 5 ay süreyle işletilmesi, 500’üncü ring yerleştirilmişti. Ekim 2014 tarihi Türkiye’den Yapı Merkezi ve Güney itibariyle tünelde 1.200 m geçilmiş durumda. Kore’den SK E&C’nin kurduğu Avrasya Tüneli İşletme İnşaat Mavi ve beyaz yakalı toplam personel sayısı ve Yatırım AŞ (ATAŞ) tarafından 1.310'a ulaşan projede, deniz tabanının Yap-İşlet-Devret modeliyle altındaki tünelde tek vardiyada 40 kişi, bağlantı gerçekleştirilecek. Proje için 1,3 yolu tünellerinde ise tek vardiyada 50 kişi milyar dolar yatırım yapılacak.

DOHA METROSU'NDA ÇALIŞMALAR BAŞLADI Doha Metro Line is started

Geneva, the Second biggest city of Switzerland went to polls for the planned tunnel passing under the Lake Gevena at the 28th September 2014. The project was designed to connect Port Noir and French Street. The project was rejected with 63.6 % vote with 57% participation.

Dünya üzerinde 3500 km’den fazla tünel imalatında ve 2022 Dünya Kupası’na hazırlık olarak yapılan Tüm istasyonlarda iksa (diyafram duvar, bentinin 2500’den fazla projede tasarım ve müşavirlik yatırımlar arasında, 4,4 milyar dolar bedel ile duvar, kazık ve enjeksiyon işleri) ile altyapı hizmeti sağladık. Katar’da bu amaçla yapılan en büyük proje deplasmanları ve bazı istasyonlarda kazık işleri durumunda. sürüyor. Yapı Merkezi İnşaat Yönetim Kurulu We have designed and followed the construction Doha Metrosu; Kırmızı, Yeşil, Mavi ve Altın Üyesi Başar Arıoğlu konu ile ilgili bilgiler verdi of over 3,500 km of tunnels and more than olmak üzere, dört hattan oluşacak ve 37 adet ve şunları söyledi; “Biri özel (Al Sadd C Ring) 2,500 projects worldwide. istasyona sahip olacaktır. Türk firmalarının olmak üzere üç istasyondan sorumlu Kısım kontratına imza attığı Altın Hat (Gold Line) Şefi Aybek Otçeken arkadaşımızla yaptığımız ise; doğu-batı doğrultusunda işleyecek ve saha gezisinde Al Sadd C-Ring İstasyonu’nda yeni Hamad Uluslararası Havalimanı’nın yapılan diyafram duvar işlerini gördük. Burası şehrin yoğun bir noktasında, dar bir arazide, 50 kuzeyinden kent merkezindeki ana istasyon Ufuk Universitesi Cd. No:3 The Paragon Ali Rıza Gürcan Cad. Alparslan İş Merkezi, Yurtiçi ve yurtdışında önemli ve prestijli inşaat olan Msheireb’den geçerek, Al Saad ve Al Waab metreye yaklaşan kazı derinliğiyle projedeki projelerine imza atan, Türkiye’nin önde gelen Caddeleri’nden, Güney Al Rayyan ve yeni Doha en zor istasyon. Gelecekte yapılacak Blue Line K:23 No: 8 Söğütözü/Ankara No:29/12 4.Kat Merter/İstanbul iki şirketi Yapı Merkezi ve STFA; Katar Doha Hayvanat Bahçesi’ne uzanacak ve oradan da (Mavi Hat) için Gold Line İstasyonu altında Tel: (+90) 0312 258 63 25 Tel: (+90) 0212 482 80 55 Metrosu kapsamında en büyük hat olan “Gold Muaither İstasyonu’na kadar yer altında inşa ikinci bir istasyon yapılıyor. Bunun için kazı Fax: (+90) 0312 258 63 02 Fax: (+90) 0212 482 80 57 Line” ihalesini kazanmıştı. Gold Line ihalesi, edilecektir. derinliği bu kadar fazla olacak.”

48 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com www.geodata.it Mİthatpaşa Tünellerİ’nde Metan Rİskİ Methane Risk in Mithatpasa Tunnels

Construction of Mithatpasa Tunnel has already been started at 1975 and since coal seams and methane gas were encountered, the representatives postponed the construction job.

Z onguldak'ta 1975 yılından beri yapılması Kazıya Bağlık bölgesinde bulunan 1530 m Çok sayıda derneğin bir araya gelmesi- gündemde olan Mithatpaşa Tünelleri’nin uzunluğundaki Mithatpaşa-2 tünelinin kuzey yle oluşturulan Zonguldak Platformu, kent kazısında kömür damarına rastlanılmış ve portallerinden başlanmıştı. Çift tüpte 400 merkezindeki trafik yoğunluğun ortadan metan riski nedeniyle çalışmalara geçici bir metrelik kazının yapıldığı bölgede kömür kaldıracak Mithatpaşa Tüneli'nin yapılması süreyle ara verilmişti. damarına rastlanılması nedeniyle kazılara ara verildi. Sonrasında Bülent Ecevit Üniversitesi için 2009 yılının Ağustos ayında bir imza Zonguldak'ta 1975 yılından beri yapılması Mühendislik Bölümü Maden Mühendisliği kampanyası başlatmış, yaklaşık 35 bin gündemde olan Mithatpaşa Tünelleri’nin Bölümü tarafından bir rapor hazırlanması Zonguldaklı’nın imzası Ulaştırma Bakanlığı’na kazısında kömür damarına rastlanılmış ve istendi. Üniversite tarafından hazırlanan ulaştırılmıştı. Kilimli ve Gelik bölgesine gide- metan riski nedeniyle çalışmalara geçici bir raporda tüneldeki kömür damarının yer altı cek araçların şehir içine girmesini önleyecek süreyle ara verilmişti. madenciliğinde uygulanan teknik çalışmalarla geçilebileceği vurgulandı. Raporda tünel olan Mithatpaşa Tüneli’nin temeli, 2 Ağustos Zonguldak ilinin güneyden kuzeye ulaşımını güzergahında daha önce çalışılmış veya 2013’de dönemin Ulaştırma, Denizcilik ve rahatlatacak olan Mithatpaşa Karayolu çalışılmamış kömür damarlarının kesileceği, Haberleşme Bakanı Binali Yıldırım tarafından Tünelleri; İkincimakas Kavşağı ile Kapuz- bunların kesilmesi sırasında metan gelirinin atılmıştı. Uzunkum arasında yapılacak iki ayrı güzergah beklendiği belirtiliyor. Bu gelirin büyük bir için 4 ayrı tüneli kapsıyor. Uzunluğu 1530 m tehlike oluşturmaması için yapılması ger- Bu tünellerle Kapuz-Uzunkum üzerinden olacak olan tünel İkincimakas Kavşağı’ndan ekenlerin bahsedildiği raporda rastlanılan Kilimli sahil yoluna bağlanılacak. Tünellerin başlayıp Bağlık’ta bulunan Zonguldak kömür damarlarından rahatça geçebilmenin Kilimli sahil yoluna bağlanmasıyla ağır tonajlı Belediyesi Asfalt Şantiyesi’nde son buluyor. söz konusu olduğu ve başka bir sıkıntının Burayı 200 metrelik çift tüp tünel takip edecek. olmayacağı belirtiliyor. Gerekli tedbirlerin araçların Gazipaşa Caddesi’ne girmeden Uzunkum’a bağlantı için ayrıca 140 m aç-kapa alınmasının ardından çalışmalara kaldığı Çatalağzı- Filyos yoluna geçiş yapabilmeleri tünel yapılacak. yerden devam edilmesi bekleniyor. sağlanacak. Kaynak: www.hurriyet.com.tr 50 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Kasımpaşa-Sütlüce Tünelİ Mart 2015’te Trafİğe Açılacak Kasımpasa-Sutluce Tunnel will be in use at March 2015

Kasımpasa-Sutluce tunnel is under construction near Kagıthane and Dolmabahce tunnels in a highly urbanized area of Beyoglu, Kagıthane and Besiktas. Minister of transport and communication Lutfi Elvan stated that “both tubes are about to be finished, but we need additional three months for electro mechanical works. Our aim is to open the tunnels to traffic at March 2015.”

İstanbul’da trafiğin yoğun olduğu Beyoğlu, Kağıthane ve Beşiktaş yapımına karar verilen Kasımpaşa-Sütlüce Tüneli’nde her iki tüpte de bölgesinde faaliyette olan Kağıthane ve Dolmabahçe tünellerinin kazı çalışmaları tamamlanmış durumda. yanına gelecek üçüncü tünel olan Kasımpaşa-Sütlüce Tüneli'nde çalışmalar devam ediyor. Tünelde inceleme yapan Ulaştırma, Denizcilik 27 Şubat 2012 tarihinde Hasköy portalından girilerek yapımına başlanan ve Haberleşme Bakanı Lütfi Elvan, “Her iki tünelde de çalışmaların 2.600 m uzunluğundaki çift tüp Kasımpaşa–Sütlüce Tüneli’nde her tamamlanmak üzere. Aralık itibariyle hazır hale gelmiş olacak. Ancak iki tüpte de birleşmeler tamamlandı. Tünellerde invert ve kemer elektro-mekanik işlerin yapılması için 3 aylık süremiz olacak" dedi. beton kaplama işlerine devam ediliyor. Kasımpaşa tarafında Turabi Bakan Elvan, Kasımpaşa-Sütlüce Tüneli'ni Mart 2015 itibariyle trafiğe Baba Caddesi’ni, Sütlüce tarafında ise Okmeydanı Caddesi’ni birbirine açmayı planladıklarını da açıkladı. bağlayacak olan Kasımpaşa–Sütlüce Tüneli’nde ilk ışık Güney Tüp’te İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Planlama Müdürlüğü tarafından 1 Haziran 2014 tarihinde görülmüştü. 1.300 m uzunluğa sahip olan hazırlanan proje kapsamında Hasköy-Kasımpaşa bağlantısının E-5 yolu Güney Tüp’teki birleşmenin ardından Kuzey Tüp’te ise 19 Haziran 2014 ile entegrasyonunu, şehir dokusunu değiştirmeden sağlamak amacıyla tarihinde ışık görünmüştü.

52 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 53 İsveç Madencİlİk ve Tünelcİlİk Grubu İstanbul’da Organİzasyon Düzenledİ Sweden Mining and Tunneling Group organized a meeting in Istanbul

Konferansta Tünelcilik Derneği Başkanı Prof. Etkinlikte dünya madencilik ve tünelcilik Consult ve Petro firmaları ile patlatma eğitimi Dr. Nuh Bilgin İsveçli şirket temsilcilerine Türk sektöründe baskın bir role sahip olan ekipman konusunda dünyanın en güçlü ekibine sahip tünelciliği ve derneğin faaliyetleri hakkında üreticileri ve tedarikçleri Atlas Copco, Sandvik, şirketi Bergutbildarna, yeraltı otomsayon bilgiler verdi. Madenciler Derneği adına ise Xylem ve LKAB firmaları hazır bulundular. sistemlerinde uzman firmalar Midroc yönetim kurulu üyesi Ali Can Akpınar Türk Dünya çapındaki bu firmalara ilave olarak Electro ve Boliden, bıçak sürgülü vanaların madenclik sektörü hakkında bilgiler paylaştı. baş yukarı kuyu açma ve maden geliştirme geliştirilmesi, üretilmesi ve dünya çapında Konferansın ardından Türkiye pazarında konusunda uzmanlaşmış, İsveç’in en büyük pazarlanması konusunda üne sahip Stafsjö söz sahibi olan firmalar ile İsveçli 11 firma madencilik yüklenici firması Bergteamet, yetkilileri B2B oturumu gerçekleştiler. Oturum maden arama ve sondajcılık konusunda Kuzey Valves AB firmaları bu etkinlikte yer alan ile işbirliği fırsatları ve projeler hakkında fikir Avrupa’nın en büyük şirketi Drillcon, patlatma firmalar arasındaydılar. Firmalar ve yaptıkların alışverşleri yapıldı. ve kaya mekaniği alanlarında uzman Nitro sunumların başlıkları şu şekildeydi:

Atlas Copco – Yeraltı delme makinelerinde operatörler için yeni ortamlar

Sweden Mining and Tunneling Group supported by different Swedish companies visited Turkey in order to meet Bergutbildarna – İsveç madenciliği ve patlatma eğitimi with the industry and view ongoing projects. Group organized an activity with Business Sweden Istanbul at 9-10 September. Boliden – Maden otomasyonu

Drillcon – Sondaj ve başyukarı kuyu açma teknolojisi

Midroc – Otomasyon ve madencilik çözümleri

Dünya pazarında oldukça aktif olan İsveçli Etkinlik kapsamında bir konferans, İsveç’ten 9 Eylül’de düzenlenen konferansta İsveç Nitro Consult – Patlatma ve titreşim teknolojisi şirketlerin destek verdiği İsveç Madencilik katılan firmalar için B2B oturumu, İstanbul Madencilik ve Tünelicilik Grubu adına 11 Petro – Tüneller ve madenler için kaya mekaniği ve mühendislik jeolojisi ve Tünelicilik Grubu, Türkiye’deki endüstri Büyükşehir Belediyesi ziyareti, İstanbul İsveç firmasından 40 civarında temsilci hazır hakkında fikir sahibi olmak ve halihazırda Ulaşım AŞ’nin Üsküdar-Çekmeköy-Sancaktepe bulunurken Türkiye’den 50 civarında misafir Sandvik – AutoMine ile madenlerde artan güvenlik ve üretim metro şantiyesi ziyaretleri gerçekleştirildi. ağırlandı. İsveçli şirketlerin temsilcileri, yapılan çalışmaları incelemek için Türkiye’ye İsveç Heyeti Türk madencilik ve tünelcilik madencilik ve tünelcilik konularında sahip Sika – Maden ve yer altı çözümleri bir ziyarette bulundular. Ziyaret kapsamında sektörünün önde gelen isimleriyle biraraya olduğu uzun geçmişlerini ve tecrübelerini Stafsjö – Yüksek performanslı vanalar İsveç Madencilik ve Tünelicilik Grubu 9-10 gelerek yeni teknolojileri tartışma, İsveç Türk meslektaşları ile konferans çerçevesinde Eylül tarihlerinde İstanbul’da Business ve Türkiye için gelecekteki fırsatlardan ve paylaşma fırsatı buldular. Türk madencilik ve LKAB Wassara – Sulu Sondaj Teknolojisi Sweden Istanbul ile yakın bir işbirliği yaparak sektörlerin birbirlerine yakınlaşmasından tünelcilik sektörü mercek altına alınırken yeni Xylem – Pompa ve susuzlaştırma sistemleri bir etkinlik düzenledi. bahsetme fırsatı buldu. teknolojiler konferans süresince tartışıldı.

54 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 55

Tünel Yapım Teknİğİ Mercanları

Canlandırmak İçİn Kullanılıyor

Tunnel Building Technique Revives Coral Reefs

www.tsurumipompa.com

Japanese building giant Taisei Corp is using techniques used in the construction of underwater tunnels in turbulent environments to revive local ocean ecosystems imperilled by climate change. The company has used its own proprietary technology to place 600 mortar blocks on the sea bed off Miyakojima island in Okinawa Prefecture, in order to serve as seeding beds for coral larvae.

Japon Taisei Corp firması iklim değişikliği nedeniyle hasar gören okyanus Gelgit hareketlerinin tahmini ile Japon inşaat devi, su hareketiyle hasar ekosisteminde inşaat alanında kullanılan bir teknik kullanmaktadır. görebilecek 11 ayrı tünel kesitinin zamanını ayarlayabilmektedir. Şirket Miyakojima adasında Okinawa bölgesinde mercan yaşamını Bu yöntem sonucunda, güvenlik önlemleri çerçevesinde farklı etki canlandırmak için 600 adet geçici bloğu kendi teknolojisi ile yerleştirdi. yaratabilecek kesitler 60 metreye kadar tanımlanabilmektedir. Okyanus tabanına bu parçalar yerleştirilirken, mercanların oluşabilmesi Miyakojima adası mercan projesinde ise, Taisei firması akıntı tahmin için daha uygun yerlerin tespiti oldukça ileri seviye bir çalışma yöntemi ile mercanların nerede larva oluşturabileceği üzerine tahmin SALON 3 gerektirmektedir. Bunun üstesinden gelmek için Taisei Corp kendi çalışmaları yaptı. Ardından 600 adet geçici bloğu düşündükleri noktalara geliştirdiği gelgit tahmini teknolojisini kullanmaktadır. Aynı metot daha yerleştirdi ve denizaltı suyunun bunları gerektiği yerlere götürmesini STAND 307 önce Türkiye’de Akdeniz ile Karadeniz arasında bağlantıyı sağlayan sağlamaya çalıştı. Metot su altı tünelciliğinde işe yaradığı gibi, mercan geçiş çalışmalarında kullanılmıştır. yaşamını canladırmakta da kullanılabileceğini kanıtladı. Bu zamana Taisei bu tahmin yöntemi ile karmaşık ve güçlü akıntıların hareketlerini kadar 42 adet mercan larvası gerektiği yerlere ulaşıp dört santimetre tahmin edip deniz altında tünel inşaatı çalışmalarında kullanmaktadır. büyüklüğe ulaşmış bulunmaktadır.

Kaynak: http://sourceable.net/tunnel-building-technique-revives-coral-reefs 56 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Cenevrelİler Cenevre Gölü’nün Altından Geçecek ® Soil-ID ve Rascor Tünele Onay Vermedİler Pioneers in waterprooﬁng Türkiye’de Güçlerini Geneva residents rejected the tunnel under Lake Geneva Birleştirdi

İsviçre’nin en büyük ikinci şehri olan Cenevre’nin sakinleri 28 Eylül 2104 Meclis’teki vekiller de bu büyükte bir bütçeye sahip bir projeye tarihinde Cenevre Gölü’nün altından geçecek olan tüneli onaylamak sıcak bakmadıklarını açıkladılar. Proje karşıtları şu konular üzerinde için sandık başına gittiler. Güneydeki Port Noir Marinası ile gölün yoğunlaştı: kuzeyindeki Fransa Caddesi’ni Cenevre Gölü’nün altından geçerek • Projenin maliyeti öne sürüldüğü gibi 600-700 milyon değil 1,5 birbirine bağlayacak olan tünel girişimi % 63,6 oyla reddedildi. Oylamaya milyar İsviçre Frangı olacak. katılım oranı ise % 57 düzeyinde gerçekleşti. • Cenevre Kantonu’nun halihazırda 13 milyar İsviçre Frangı borcu Fransız sınır işçilerinin her geçen gün artan sayıları ile birlikte şehir içi bulunmaktadır. trafiği Cenevre şehrinin en büyük sorunları arasında yer alıyor. Sorunun • Mont Blanc Köprüsü’nden 500 m’lik bir tünel ile şehir etrafından çözümü için hazırlanan teklif muhafazakar sağ kanatta yer alan İsviçreli dolaşma sağlanamaz. Halkın Partisi (UDC) tarafından gündeme getirilmiş ve 10 binden fazla • Proje sonunda trafik Cenevre Kantonu etrafında yoğunlaşacak ve imza toplanarak Cenevre Kanton Meclisi’ne sunulmuştu. Referandum bölgedeki trafik yoğunluğunda % 13-50 arasında artış olacak. tarihi olarak da 28 Eylül tarihi belirlenmişti. • Şehir yolları ve çevreyolu zaten araçlara doymuş durumda. Bu Tahmini maliyeti 1,3-1,5 milyar İsviçre Frangı (3,1- 3,5 milyar Türk nedenle tünel, trafik yoğunluğunu engelleyemeyeceği gibi şuan ki Lirası) olarak öngörülen tünel projesi girişimi; Mont Blanc Köprüsü’nden durumdan daha kötü bir trafik problemine neden olacak ve aynı otomobillerin ve kamyonların geçişini önleyerek otobüs, motorsiklet, zamanda hava kirliliğine de neden olacaktır. bisiklet ve yayaların köprüden daha özgürce geçebilmelerini ve halkın 13 milyar İsviçre Frangı (30 milar Türk Lirası) borca sahip Cenevre yaşam kalitesini artırmayı amaçlıyordu. Tünel geçişinin yapılacağı alan, Kantonu sakinleri tünel girişimine büyük bütçesi, çevresel kaygılar ve Cenevre Gölü’nün batısındaki en uç bölgede bulunuyor. başka bölgelerde oluşacak trafik problemleri nedeniyle referandumda Başını İsviçreli Halkın Partisilerin çektiği girişimi destekleyenler tünelin hayır dedi. Oylamanın ardından gözler daha büyük bir tünel projesi tahmin edilenden çok daha düşük maliyetle yapılabileceğini, yoğun olarak için yapılacak girişime çevrildi. Merkez sağda yer alan Radikal Parti kullanılan Mont Blanc Köprüsü’nde ve şehir merkezinde kronikleşen ve Hıristiyan Demokrat Parti tarafından gündeme getirinle girişimde trafik yoğunluğunun ciddi oranda azalacağını savunuyorlardı. Şehrin Cenevre Gölü yakınında inşa edilecek ve kanton çevreyolu ile İsviçre- ortasından geçen Rhone Nehri kıyıları trafiğin en yoğun yaşandığı Fransa Otoyolu’nu birbirine bağlayacak olan 4 km uzunluğunda bir bölge konumunda. Tünel projesini savunanlar 1900 yılında Rhone tünel olacak. 3,5 milyar İsviçre Frangı bütçeye sahip olacak olan Nehri üzerinde 6 adet köprü bulunurken günümüzde araç geçişi projenin Federal Bütçe tarafından karşılanabileceği tahmin ediliyor. yapılabilen köprü sayısının dört olduğunu ve projenin kaçınılmaz olduğunu belirtiyorlardı. Kaynak: www.businessweek.com Proje destekçilerinin savundukları konular şu şekilde sıralanıyor: • P rojenin maliyeti 660 ile 700 milyon İsviçre Frangı civarında olacak. Soil-ID izolasyon ; İsviçre menşeli 50 Yıllık bir üretici ve uygulamacı olan Rascor • P roje sayesinde trafik yoğunluğu Quai de Wilson bölgesinde Firması ile Türkiye’de ortaklık yolu ile hizmetlerine başlamıştır. Rascor Firması tüm % 60 ve Quai de Gutave-Ador bölgesinde % 52 azalma olacak dünya’da sayısız Tünel projelerinde ürettiği ürünleri uygulayarak tünel imalatlarına katkı sağlamıştır. Soil id ise Hollanda ve bir çok ülkede uygulamacı olarak hizmet • En çok kullanılan köprü olan Mont Blanc Köprüsü’nde trafik vermiştir. yoğunluğu % 42 azalacak. • T ünel ile şehir merkezi by-pass edilecek ve şehir trafiğinde Dünya tünel sektörünün vazgeçilmez çözüm ortağı olan Rascor Ülkemizde hizmetlerine başlayarak tünelcilik sektörüne yenilikler katmayı hedeflemiştir. rahatlama olacak. Cenevre Kanton Yönetimi ve sol kanatta bulunan partiler ise Türkiye operasyonunda yerli ve yabancı uzmanlar ve özel uygulama araçları ile tünel mali ve çevresel kaygıları ön planda tutarak tünel yapımına karşı projelerindeki zorlu sorunları uzmanlığı ile kolayca çözebilecek ve tünel imalatının çıkıyorlardı. Tünel projesinin tahmin edilenden çok daha yüksek sorunsuz ilerlemesine katkıda bulunacak şekilde organize olmuştur. maliyetle tamamlanacağını düşünen Cenevre Kanton Yönetimi Aynı zamanda ülkemizdeki konusunda uzman olan uygulamacı firmalara da ürün böylesi büyük bir projeyi finanse edemeyeceğini açıklarken Federal uygulaması garantisi ile ürün sağlayacaktır. www.soilid.com.tr

58 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Gebze-Orhangazİ-İzmİr otoyolunda İkİncİ etap çalışmalar başlamak üzere CONSTRUCTION WORKS TO START ON SECOND LOT OF THE GEBZE-ORHANGAZI-IZMIR MOTORWAY IN TURKEY

Astaldi has announced that the US$ 600 million financing agreement for the second functional lot (Phase 2A) of the Gebze-Orhangazi-Izmir motorway in Turkey has been signed. Overall, the initiative involves a total investment of US$ 6.5 billion, US$ 3.4 billion of which entirely financed at this time.

inşaa edilen 53 kilometrelik Gebze-Orhangazi çalışması, içerisinde İzmit Körfezi üzerinde bir köprü ile yapılmaktadır. Aşama 2B kısmında ise Bursa İzmir arasında 301 kilometrelik bir otoyol planlamakta ve 2015 yılının sonuna doğru finanse edilmesi düşünülmektedir. Tamamlandığı zaman şu an 8 saatten fazla süren Gebze ile İzmir arasında bir bağlantı oluşturulacaktır.

Bu çalışmanın, 22 yıl 4 aylık süre sonrasında geçiş paralarından toplamda 24 milyar dolarlık bir gelir getirmesi beklenmektedir. 1. Aşamadan düşünülen elde edilecek gelir yaklaşık olarak 11 milyar dolar olup (yıllık 540 milyon dolar), 2015 yılında trafiğe açılması planlamaktadır.

Astaldi 1980’lerden beri Türkiye’de faaliyet göstermektedir. Daha önceki ve şimdiki çalışmaları arasında Anadolu otoyolunun Gebze-Orhangazi-İzmir otoyolu ikinci etap 2A aşamasının tanınmış finansman bankalar büyük bir kısmı (Gerede-Gümüşova arasında inşaası için Astaldi 600 milyon dolarlık yeni tarafından finanse edilmesi projenin 116 km), İstanbul’da Ağustos 2012’de bir anlaşmaya vardı. İşin tamamı toplamda başlangıcı sağlandığı ve önemli bir kısmı kullanıma sunulan 26 kilometre uzunluğunda 3.4 milyar doları karşılanmış olan 6.5 milyar finanse edildiği taktirde gerçekleşecektir. 16 istasyona sahip bir metro hattı, Milas- dolarlık bir yatırım gerektirmektedir. Bodrum havalimanı için yeni dış hat terminali, Yapılan anlaşma 400 kilometrelik otoyolun Mart 2014’te kullanıma sunulan Haliç Geçiş Orhangazi-Bursa yolu üzerinde 25 kilometrelik inşaasının 7 yıl içerisinde yap işlet devret Köprüsü, yap işlet devret yöntemi ile 3. Köprü ikinci bir fonsiyonel çalışma içeren 2A projesi yöntemi ile tamamlanmasını önermektedir. çalışması (kendi türünün dünyada en uzun ve Astaldi ve beş ayrı firmanın bulunduğu bir Çalışma farklı aşamalarda yapılacak olup, 2A en geniş olanı, halen inşaat aşamasında) ve ortak girişim tarafından 450 milyon dolarlık aşamasına ek olarak, 1. aşamada 2.8 milyar Avrupa’daki en geniş Etlik Sağlık Kampüsü bir kontrat içermektedir. dolar ile Mart 2013’te finanse edilmiş ve şu an çalışmalarında yer almaktadır.

60 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 61 Alparslan II Baraj Projesİ'nde Yeralan Hİdrolİk Kaldırma Tertİbatı Bosch Rexroth Ana Bayİsİ Güney Hİdropar Tarafından Yapılacak Bosch Rexroth’s main dealer Guney Hidropar is working on one of the biggest dam projects; Alparslan II

EnerjiSA are planning to build a hydroelectric power plant in Mus, having two 110 MW and two 30 MW turbines with a total capacity of 280 MW. It has 54.69 km2 in lake surface area and is one of the biggest dams constructed by the private sector. Hydraulic hoisting equipment works in this project are done by Guney Hidropar, Bosch Rexroth.

EnerjiSA Enerji Üretim A.Ş.’ne ait üretim lisansı kaldırma tertibatları Güney Hidropar 1976 yılında Hidropar A.Ş. adıyla başlamış çerçevesinde yapılacak olan ve Muş ili sınırları tarafından yapılacak. Güney Hidropar, ve Mayıs 2001'den itibaren, Bosch Rexroth içerisindeki Murat Nehri üzerinde bulunan Alpaslan II barajında 2 adet kapak şaftı Otomasyon San. ve Tic. A.Ş. adıyla devam Alpaslan II Barajı ve Hidroelektrik Santrali işleme kapağı ve 2 adet kapak şaftı batardo etmiştir. Gebze'deki satış ofisi ve Bursa'daki Projesi, 880 GWh enerji üretimiyle yaklaşık kapak kısmının hidrolik kaldırma tertibatlarını seri üretim fabrikasıyla bugün, 120.000 m2'lik 400.000 hanenin yıllık elektrik ihtiyacını gerçekleştirecek. bir alan ve 1000'e yakın çalışan sayısına karşılayacak. İki adet 110MW ve iki adet Bosch Rexroth Ana Bayisi Güney Hidropar, ulaşmıştır. Bosch Rexroth A.Ş. Gebze'deki 30MW gücündeki türbinleri ile toplam 280 Alpaslan II projesinden önce de Naras Barajı tüm satış öncesi ve sonrası mühendislik MW kurulu güce sahip olan santral, 54.69 konik ve sürgülü hidrolik kaldırma tertibatı km2 gölet alanı ile özel sektör tarafından çalışmalarıyla birlikte sistem tasarım, montajı ve Üçgen baraj projesinin yükleme havuzu inşa edilen en büyük barajlardan biri olacak. ve testi, satış sonrası eğitim ve saha servis cebri boru kapağı, Akçakoyun projesinde İnşaatına 2013 yılında başlanan baraj, 2017 hizmetleri vermektedir. Bursa'daki seri üretim yılının birinci çeyreğinin sonunda bitirilecek. çakıl geçidi batardo ve servis kapağı hidrolik tesisinde hidrolik uygulamalarda kullanılan sistemlerini gerçekleştirdi. Gerek global gerekse lokal uygulama valfler ve hidrolik pompalar üretilirken, üretim uzmanlığıyla öne çıkan Bosch Rexroth Bosch Rexroth Hakkında hacminin %90'undan fazlası Avrupa ve dünya güvencesiyle, bu önemli projenin hidrolik Bosch Rexroth AG'nin Türkiye'deki faaliyetleri pazarlarına ihraç edilmektedir.

62 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com gelir. Bu formasyonun kalınlığı 538 metreye 3- HİDROJEOLOJİ Sinop formasyonu (Tms) ayrışma derecesine kadar ölçülmüştür.bu formasyonun yaşı Orta göre kendi içerisinde 3 ayrı seviyeye ayrılmıştır. Gerze-Sİnop Yolu Projesİ Demİrcköy ve Çİftlİkköy Tünellerİ Paleosen-Alt Eosen olarak belirlenmiştir. İnceleme alanı ve yakın çevresinde yüzeylenen Ayrışarak zeminleşmiş seviyeler Tms/W6, formasyonlar litolojik özelliklerine bağlı olarak çok - tümüyle ayrışmış, ufalanabilir - az sert Gerze Sinop Road Project, Demicikoy and Ciftlikkoy Tunnels 1.3 Kusuri Formasyonu (Tk) yer altı suyu taşırlar. Sinop formasyonuna (Tms) seviyeler Tms1 ve orta derecede ayrışmış İnceleme alanında yüzeylenen ve geniş ait silttaşı – kiltaşı türü kayaçlar, genel olarak az seviyeler ise Tms2 olarak adlandırılmıştır. Bu alanları kapsayan Kusuri formasyonu gri – geçirimli – geçirimsiz özelliğe sahiptir. Ancak seviyeler içermiş oldukları çatlak sistemleri boz – sarı renkli, ince kumtaşı ara katmanlı içermiş oldukları çatlak sistemleri boyunca yer boyunca yer altı suyu dolaşımına izin verir. kiltaşı – marn ardalanmasından oluşur. Kusuri altı suyu dolaşımına izin verebilirler. Buna ek Bundan dolayı tünel eksenini kesen gelişmiş formasyonu türbiditik bir oluşumdur. Üzerine olarak, bu formasyonları örten yamaç molozu, çatlak ve fay zonlarında su geliri gözlenebilir. gelen Sinop formasyonuyla uyumsuzdur. Bu formasyonun yaşı Orta Eosen olarak belirlenmiştir. 1.4 Sinop Formasyonu (Tms) İnceleme alanında Sinop formasyonu genel olarak gri – sarımsı kahverenkli, laminalı kiltaşı – silttaşı ardalanması ile temsil edilir. Formasyonun diğer üyeleri bol fosilli kireçtaşı, kumtaşı, marn ve çakıltaşından oluşur. Genellikle bol fosilli, çapraz katmanlanmalı, JEOTEKNİK DEĞERLENDİRMELER en üst seviyeleri beyaz kumlarla ve killerle eski yamaç molozu, plaj çökelleri ve heyelan biten birim sığ denizel deltaik, tatlı su ve bölgeleri yer altı suyu açısından zengindir. Tünellerin imalatı Yeni Avusturya Tünel fluviyal ortamların özelliklerini gösterir ve Öte yandan vadi tabanlarında izlenen alüvyal Açma metoduna göre yapılmıştır. Bu tünel bu çökellerle yanal - düşey geçişlidir. Sinop çökeller yer altı suyu içermektedir. açma yönteminde ana ilke; en uygun kazı civarında çeşitli kuruluşlar tarafından yapılan ve sağlamlaştırma yöntemlerinin seçilerek 4- DEPREMSELLİK sondajlarda bu formasyonun kalınlığı 81.00- kazı sonrasında oluşan ikincil gerilme ve 113.00 m arasında bulunmuştur. Üzerine Türkiye Deprem bölgeleri Haritasına göre deformasyonların, kaya yapısının stabilitesini Sarıkum formasyonu uyumsuz olarak gelir. Bu inceleme alanı 4. Derece deprem bölgesinde bozmayacak şekilde denetlenmesi, formasyonun yaşı Miyosendir. kalmaktadır. yönlendirilmesi ve kayaçların ilk sağlamlığını olabildiğince koruyarak boşluğu çevreleyen 1.5 Kuvaterner Çökelleri TÜNEL GÜZERGÂHINDAKİ BİRİMLERİN bölgenin kendi kendisini tutan ve taşıyan bir JEOMEKANİK ÖZELLİKLERİ İnceleme alanı içerisinde Kuvaterner yaşlı statik sistem oluşturmasını sağlamaktadır. çökeller yaşlıdan gence doğru; Eski yamaç Demirciköy ve Çiftlikköy tünelleri Sinop Yer altı kazılarının güvenli ve ekonomik Gerze Sinop Project is an extension of North Sea Coastal Road with 2 tunnels, 1 cut and cover, 2 viaducts and 10 molozları (Qyme), yamaç molozu (Qym), plaj formasyonu ve bu birimin ayrışarak olarak gerçekleştirilebilmesi, öngörülen bridges. çökelleri (Qd), ve güncel alüvyonlar (Qal) ile zeminleşmiş seviyelerinden geçmektedir. kaya sınıflaması ve buna bağlı tünel destek Celikler Holding was granted the 34 km long project. The project has two double tube tunnels; 5914 meters long temsil edilmektedir. (Demircikoy 1680 m and Ciflikkoy 1285 m). Tunnel construction works were granted to Dagcan Construction as a 2- YAPISAL JEOLOJİ VE TEKTONİZMA sub-contractor. İnceleme alanı Türkiye’nin tektonik Dagcan Construction finished excavation and final lining works. Portal and electro mechanical works of the birliklerinden “Pontitler” içinde yer alır. Pontitler tunnels are continuing. Karpatlardan başlayıp Hint platformuna kadar uzanan Alpin Dağ oluşumunun bir parçasıdır. Alpin dağ oluşum sistemi; plaka tektoniği kuramına göre Ada yayları ve kıtaların Jeoloji Yüksek Mühendisi Murat Sarıdede çarpışmaları sonucu oluşmuştur. Çalışma Çelikler Holding Tünel Şefi alanı Alpin dağ oluşum hareketlerinden etkilenmiş, kıvrım eksenleri, fay ve eklemler Üst Miyosen’e kadar KKD – GGB yönünde Karadeniz sahil yolunun devamı niteliğindeki Tünellerin kazı ve kemer beton aşaması kireçtaşı, killi kireçtaşı, kiltaşı, kumtaşı ve marn sıkışma (kompresyon) kuvvetlerinin etkisinde Sinop-Samsun yolunun Gerze – Sinop projesi tamamlanmış olup, portal geri dolguları ardalanmasından oluşur. Akveren formasyonu kalmıştır. Yine KKD – GGB yönlü normal fay kapsamında 2 adet tünel, 1 adet açkapa, 2 ve tünel içi elektromekanik işleri devam altındaki Cankurtaran ve üzerine gelen Atbaşı ve eklem sistemleri ile karakterize edilen adet viyadük, 10 adet köprü bulunmaktadır. etmektedir. Formasyonu ile tedrici geçişli ve uyumludur. Bu Pliyo – Kuvaterner döneminde genişleme formasyonun kalınlığı 690-930 m arasındadır. oluşmuştur. Bunun nedeni Kuzey Anadolu Yapımı Çelikler Holding tarafından üstlenilen 1-BÖLGENİN GENEL JEOLOJİSİ yaklaşık 34 km’lik güzergaha sahip Gerze Akveren formasyonunun yaşı Maestrihtiyen- Fayının (KAF) devreye girmesi ile sıkışmanın –Sinop Yolu kapsamında, projesinde çift tüp Proje güzergahı ve yakın çevrelerinde Alt Paleosen olarak kabul edilmiştir. azalması ve kısmen ortadan kalkmasıdır. Sinop gözlenen formasyonların özellikleri yaşlıdan havzası Alpin dağ oluşumuna bağlı oalrak olarak tasarlanan toplam uzunluğu 5914m 1.2 Atbaşı Formasyonu (Ta) olan 2 adet tünel bulunmaktadır. Bunlar gence doğru sıralayacak olursak; kvrımlanmıştır. İnceleme alanındaki kıvrımlı sırasıyla Demirciköy Tüneli (1680m) ve Atbaşı formasyonu kırmızı, bordo ve gri renkli yapılar KB – GD ve D – B yönünde olup 1.1 Akveren Formasyonu (KTa) Çiftlikköy Tünelidir (1285m). Tünel imalatları kiltaşı-türbiditik kumtaşı ardalanması ile temsil birvirine paralel olarak gelişmiştir. İnceleme alt yüklenici olan Dağcan İnşaat tarafından Akveren formasyonu genellikle beyaz, açık edilir ve yer yer kireçtaşı ara katmanları içerir. alanında gözlenen en önemli kırık hatları yürütülmüştür. gri renkli olup kalsitürbiditik kireçtaşı, kumlu Üzerine Kusuri formasyonu uyumlu olarak Erikli ve Balıfakı ters faylarıdır.

64 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 65 Demirciköy Tüneli Giriş Soltüp kazısı Konsolidasyon enjeksiyonunun 09.05.2012 tarihinde başladı. Tünelin üstyarı tamamlanmasının ardından onaylı projesinde ilerlemesinin 19m’ye ulaştığı kesiminde de belirtildiği gibi tünelin tekrar C-2 Özel ani ve hızlı gelişen deformasyon meydana kazı ve destek sistemi ile desteklenmesi gelmiştir. Bunun sonucunda Demirciköy Tüneli önerilmiştir. giriş sol tüp Km:0+457,00 – 0+490,00 aralığını Tünelde tarama kazılarının başlamasının etkileyen, tünel kesiti üzerinde (yüzeyde) ardından tünel aynasında yapılan incelemeler gerilme çatlakları oluşmuş ve tünel kesiti neticesinde tamamlanan enjeksiyon yaklaşık 1,50m düşey yönde deformasyona imalatının süreksizliklerin içerisine girerek uğramıştır. zemin stabilitesini artırması çalışmanın 31.05.2012 tarihinde, İdare (Karayolları 7. Bölge başarılı olduğunu kanıtlamıştır. Tarama Müdürlüğü), Müşavir Firma, Müteahhit Firma kazısını ardından, iksa değiştirme çalışması ve Yüksel Projenin de aralarında bulunduğu kademeli olarak ve teker teker yapılmıştır. heyet tarafından yerinde yapılan incelemeler Tünel tarama kazısı ve desteklemesi, neticesinde, ilk etapta alınması gereken üstyarı-altyarı-invert-(kiriş ve dolgu betonu) önlemler belirlenmiştir. Arazi gözlemleri imalatları tamamlanarak diğer setin tasarımıyla doğru orantılıdır. Projelendirmeye DEMİRCİKÖY TÜNELİ İMALATLARI SIRASINDA neticesinde portal yapılarında; yan şevler, imalatına geçilmiştir. Tünel deformasyon esas olan kaya sınıflamalarında kaya kütle KARŞILAŞILAN PROBLEMLER İLE ÇÖZÜM mahmuz yapıları, sağ tüp ve portal bölgesi okumalarıda alınarak, daraltılan deformasyon özellikleri dikkate alınarak tünellerde ÖNERİLERİ VE UYGULAMALARI kullanılacak uygun kazı ve destek sistemleri vb. herhangi bir sorun gözlenmemiş ancak sol bölgesi yukarıda belirtilen sistemle imalatı Demirciköy Tüneli Giriş Portal Yapısı tünel ve üst şevinde ve drenaj imalatlarında tamamlanmış ve başarılı olunmuştur. Q ve RMR kaya sınıflamasına dayalı deformasyona bağlı bozulmalar gözlenmiştir. değerlendirmeler sonucunda tespit edilir. ÇİFTLİKKÖY TÜNELİ (147+835,00- Yapılan değerlendirmeler neticesinde ilk 149+120,00) Demirciköy ve Çiftlikköy tünellerinde olarak ivedilikle gelişen deformasyonun uygulanacak olan kazı ve destek sistemleri devam etmesini ve diğer yapılara zarar Çiftlikköy tüneli 1285 m uzunluğunda ve aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. vermesini engellemek amacıyla, tünel kazı çift tüpten oluşmaktadır. Projelendirilmesinde kesiti granüler malzeme ile doldurulmasına tüneller taban kemerli olup her iki tüpte de karar verilmiş ve uygulanmıştır. Bu yöntem ile 1’er adet 52 m uzunluğunda sığınma cebi ve deformasyon gelişmesi önlenmiştir. araları yaklaşık 400 m olan 2 adet bağlantı tüneli bulunmaktadır. Değerlendirmelerin tamamlanmasının ardından Yüksel proje tarafından Çiftlikköy tüneli sol tüp’de giriş ve çıkış üstyarı rehabilitasyon projesi hazırlanmış ve bu aynaları 10.03.2013 tarihinde, sağ tüpte ise proje kapsamında ilk adım olarak tünel tünel eksenine tünel kesitinin dışında tünel hem tünel imalatının projenin kilometre artış 24.03.2013 tarihinde birleşti. üzerindeki deformasyona bağlı olarak gelişen tabanına inecek şekilde projelendirilmiştir. yönünde ilerlemesi hemde tersi yönde göçük ÇİFTLİKKÖY TÜNELİ İMALATLARI VE serbest kütlenin temizlenmesi önerilmiştir. bölgesine doğru ilerleme yapılarak deforme Rehabilitasyon projesi uygulaması devam KARŞILAŞILAN PROBLEMLERİ Bu yöntemle deforme olan bölgenin olmuş bölgeyi daraltmak amaçlanmıştır. ederken, Tünel imalatının soltüp de devam üzerindeki yük hafifletilmiş olup, sol tüp üst Çiftlikköy tünelinin özellikle çıkış bölgesinde, etmesi ve deformasyona uğramış bölgeyi KAZI VE DESTEK SİSTEMLERİ şevi yaklaşık olarak 30m ötelenmiş olacaktır. Demirciköy Sağ tüpden (Km:0+555,00) zeminin suya doygun, birbirini kesen çatlak daraltmak amacıyla, kesitte de gösterildiği şev desteklemeleri ve drenaj imalatları girilerek ilave bağlantı tüneli açılmıştır. sistemlerinin olduğu ve ayrışarak zeminleşmiş DEMİRCİKÖY TÜNELİ (145+720,00 – gibi Demirciköy Sağ tüpün yaklaşık 100. Deforme olan bölge atlanarak, Demirciköy tamamlandıktan sonra ötelemeden dolayı Sinop formasyonunda yapılan kazılarda yer 147+400,00) metresinden ilave bağlantı tüneli açılarak Soltüp kazı kesitinden kilometre artış yönünde oluşan tünel üzerindeki alandan 50x50 yer problemler yaşanmasına sebep olmuştur. Demirciköy tüneli 1680 m uzunluğunda ve cm aralıklı şaşırtmalı olarak konsolidasyon ilerleme çalışmalarına Bunlardan en önemlisi Çiftlikköy tüneli çıkış çift tüpten oluşmaktadır. Projelendirilmesinde enjeksiyonu yapılması önerilmiştir. Bu başlanması tünel imalat süresi açısından önemli bir sol tüp Km: 3+698,30 – 3+715,30 arasında; tüneller taban kemerli olup, her iki tüpte de imalat tünel kesitene denk gelen kesimlerde adım olmuştur. örtü kalınlığının 10m olduğu kesimin de, 1’er adet 52 m uzunluğunda sığınma cebi ve jeolojik koşullardan kaynaklanan yaklaşık 30 İlave bağlantı tünelinden araları yaklaşık 400 m olan 3 adet bağlantı cm baskı meydana gelmiştir. Tünelin üzerinde (Km:0+555,00) ters tüneli bulunmaktadır. yapılan incelemeler neticesinde, tüneldeki yönde Km:0+488,00’e deformasyonun, mostrada da bölgesel çökme kadar kazı ve tahkimat meydana getirdiği görülmüştür. Doformasyona Demirciköy tüneli giriş portalinde sol ve aşaması tam kesit (üstyarı- uğrayan bölgede C-2 Özel kazı ve destek sağ yarma şevleri proje kriterlerine göre altyarı-invert) olarak sistemi uygulanarak bu bölgenin güvenli bir imalatları tamamlanmıştır. Demirciköy tüneli tamamlanmış ve deforme şekilde geçilmesi sağlanmıştır. giriş sol ve sağ yarma şevlerinde meydana olan bölge kontrol altına gelen ufak çaplı deformasyonların ilerleyen alınmıştır. TÜNELLERDE KEMER BETON AŞAMASI zamanlarda artarak şev stabilitesini bozması sonucu yol trafiğini ve tüneli riske atabileceği Meydana gelen Tünellerde kazı ve destek aşamasının öngürülmüştür. Bundan dolayı Demirciköy deformasyona bağlı olarak, tamamlanmasının ardından kemer beton tüneli giriş portalinde sol ve sağ açkapa Demirciköy soltüp üst aşaması başlamıştır. Tünellerde kemer beton yapılarının 50m uzatılarak tünel giriş ve şevinin ötelenmesinden aşaması için 4 adet kemer kalıp kullanılmıştır. çıkışının güvenli bölgeye taşınmasına dolayı oluşan platformdan Tünellerin kazı ve kemer beton aşaması karar verilmiş ve imalatı bu karara uygun imalatı yapılan Demirciköy tüneli sol tüp’de giriş ve çıkış tamamlanmış olup, geçici aydınlatma tamamlanmıştır. konsolidasyon enjeksiyonu üstyarı aynaları 01.11.2013 tarihinde, sağ ile trafiğe açılmıştır. Tünellerin portal geri tüpte ise 22.08.2013 tarihinde birleşti. şartname kriterleri dikkate Demirciköy Tüneli Sol Tüp Km:0+457,00- alınarak tamamlanmıştır. dolguları ve tünel içi elektromekanik işleri 0+490,00 Arası devam etmektedir.

66 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 67 Ilgaz Dağı Karayolu Tünelİ Ilgaz Mountain Highway Tunnel

Excavation of Ilgaz mountain highway tunnel continues from both Cankiri and Kastamonu construction areas. Left and right tubes have a length of 5391 and 5370 meters, respectively. Cengiz Construction is excavating the 10835 meters length tunnel. Up to now, 1355 and 1375 meter excavation were performed in the right and left tubes.

Ilgaz Dağı Karayolu Tüneli çalışmaları hem Çankırı, hem de Kastamonu Dört mevsim boyunca zirvesi karla kaplı olan Ilgaz Dağı’ndaki tarafında bulunan iki şantiyede devam ediyor. Sol tüp 5.391 m ve sağ olumsuzlukların önüne geçmek amacıyla Kasım 2012 tarihinde Ilgaz tüp 5.370 m olmak üzere toplam 10 bin 835 metre uzunlukta olması Dağı Geçidi Karayolu Tüneli’nin temeli atıldı. Ilgaz tünelinin yapılması planlanan Ilgaz Tüneli'ndeki çift yönlü kazı ve destekleme işleri Cengiz ile Ilgaz Dağı geçişi 5,4 km kısalarak 11,835 km’ye düşecek. Eski İnşaat tarafından yürütülüyor. mevcut yol (30Km/saat hız ile) 34 dakikada geçilebilirken, tünelli geçiş ile (90 Km/saat hız ile) seyahat süresi 25 dakika kısalarak 8 Tünellerin Çankırı tarafındaki bölümünde yürütülen kazı çalışmalarında dakikaya düşecektir. Ilgaz ve Küre dağları arasında kapalı kutu olarak Ekim 2014 tarihi itibariyle sağ tüpte 1.355 m, sol tüpte ise 1.375 m kalan Kastamonu’nun tünel sayesinde diğer illere kolay ulaşımının ilerleme yapılmış durumda. Kastamonu tarafındaki bölümde ise sağ sağlamasının yanı sıra Türkiye'nin kuzeyi ile güneyi arasındaki geçiş tüpte 230 m, sol tüpte de 205 m ilerlenmiş durumda. Çankırı tarafında daha kolay olacak. İnebolu Limanı’nın hareketlilik kazanmasıyla yörenin 500 m nihai kaplama işlemi yapılmış durumda. ekonomik ve ticari gelişimine katkı sağlanacaktır.

68 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com

group group SABUNCUBELİ KARAYOLU TÜNELİ SABUNCUBELI ROAD TUNNEL

Sabuncubeli passage, the most difficult part of Izmir-Istanbul Highway, tunnel excavation has been started in order to have a fast and safe journey. Up to now, 1397 and 1341 meters of excavation were completed in both tubes in Izmir side and 67 and 217 meters of excavation were completed in Manisa side.

İzmir-İstanbul arasındaki karayolunun en zor bölümü olan Sabuncubeli Proje İzmir-Manisa Devlet Yolunun Sabuncubeli mevkiinde 4.070 Geçidi’nde, yolun daha emniyetli ve hızlı geçişinin sağlanması amacıyla m tünel ve 2.500 m bağlantı yolu olmak üzere toplam 6,5 km başlatılan tünel çalışmalarına devam ediliyor. uzunluğunda 2 x 2 şeritli devlet yolundan oluşmaktadır. Bölünmüş yol İzmir-Manisa karayolu üzerindeki trafiğin daha güvenli akışını sağlamak olarak projelendirilen güzergahta, tünel de çift tüp olarak projelendiril- için İzmir-Manisa karayolunun 21. kilometresinde inşaatına başlanılan di. Tüneller ortalama 150 m derinlikte açılıyor ve tünelin geçeceği en Sabuncubeli Tüneli’yle virajlar devre dışı bırakılacak, tüneldeki eğim % derin nokta yerin 250 m altında olacak. 1,5 olacak ve geçitteki rakım da 580 m’lerden 370 m’lere düşürülmüş İzmir’den Manisa’ya giderken Beşyol Köyü civarından tünele girecek olacaktır. araçlar, iki şeritli yolda ilerleyecek. Manisa’dan İzmir’e gidenler ise Karayolları İzmir 2. Bölge Müdürü Abdulkadir Uraoğlu’nun verdiği Karakoca Köyü yakınlarından tünele girecekler. Yumuşak zemin yapısı bilgiye göre Ekim ayı itibariyle Sabuncubeli Tüneli’nde İzmir tarafından nedeniyle tünelde düşük ilerlemelerde kazı işlerine devam ediliyor. sol tüpte 1397 metreye sağ tüpte ise 1341 metreye ulaşılmış durumda. Kazı işleri Kamacı İnşaat tarafından yürütülen tünel, yeni Avusturya Tünelin Manisa kısmında ise sol tüpte 67 metreye, sağ tüpte ise 217 modeli ile açılıyor. Şubat ayı itibariyle tünel kazılarında bir tüpte 650 metreye kadar ilerleme sağlanmış durumda. metreye, diğerinde ise 500 metreye ulaşılmış durumda.

70 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 71 İSKİ Gürpınar, Sİlİvrİ ve Çanta Atıksu Tünellerİ Gurpinar, Silivri and Canta sewerage tunnels

In this project, there are three sewerage tunnels named Canta, Silivri and Gurpinar. Tunnels have 5927 meters length in total and, can transport 347904 m3 wastewater after their completion. This project is using Herrenknecht Earth Pressure Balance TBM having 2910 mm excavation diameter equipped with disc and ripper cutters.

Projede Çanta Doğu Atıksu Tüneli, Silivri Çanta Doğu Atıksu Tüneli’nin uzunluğu 2.196 yle tünelin kazısı tamamlanmış ve birinci Atıksu Tüneli ve Gürpınar Atıksu Tüneli olmak m’dir. Kazısı Ocak 2013 tarihinde başlayan kaplaması da tamamlanmış durumdadır. üzere 3 adet tünel işi bulunmaktadır. Günde Çanta Atıksu Tüneli’nin kazı işleri Temmuz Kazılar sırasında en iyi günlük ilerleme 347.904 m³ atıksuyu ulaştırma kapasitesine 2013, ikinci kaplaması da Şubat 2014 tari- Eylül 2013 tarihinde 28,5 m (30 ring) olarak sahip olan tünellerin toplam uzunluğu 5.927 hinde tamamlanmış durumda. kaydedilmiştir. m’dir. Tünellerin kazısında orta sert zemin- lere uygun olarak tasarlanmış, üzerinde disk Proje kapsamındaki Silivri Atıksu Tüneli 1.690 Projenin üçüncü tüneli olan Gürpınar Tüneli tipi keskiler bulunan, 2.910 mm çapında m uzunluğunda olup, 2,0 m iç çapındadır. ise 2.044 uzunluğundadır. Tünel kazısında Alman Herrenknecht marka pasa basınçlı Tünelin kazısına Ağustos 2013 tarihinde Ekim 2014 itibariyle 1.600 m’lik ilerleme TBM kullanılmaktadır. başlanmış, Ocak 2014 tarihinde itibari- yapılmıştır. ROLLING STOCKS EKİPMANLARI Dizel ve Elektirikli Lokomotif Segment Arabası Pasa Arabası Enjeksiyon Arabası Yolcu Arabası Flat araba Sabit makas Mobil Kalifornia Switch

TBM KESİCİ TAKIMLAR Dövülmüş alaşımlı çelikden Tungsten Karbit uçlu 12” / 21” Ebatlarında her marka tbm kesici disk ve takımlar TÜNELE DAİR HERŞEY

Arcan MaKİne San.ve Tİc. Ltd.Ştİ. 72 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Adres: Emek Mah. Sivat Yolu Cad. Zirve Sok. No:6 Sancaktepe | İstanbul Tel: 0216 540 68 12 Fax: 0216 540 68 13 Rotary percussive (top hammer) is economic water tables it prevents ground water being energy consumption to create this pressure SU GÜCÜYLE SONDAJ KUYUSU AÇMA in materials of all types, up to about 5-inch sucked into the hole: this would have hole and volume, it will also have effect on the diameter. It has low feed and torque stability and potentially environmental formation when the compressed air leaves Water Powered Down-The-Hole Drilling requirements and typically modest flush implications. (D. Bruce, 2013) the DTH hammer and then strive to resume pressure and flow demands. its natural state, i.e. atmospherically pressure 3.1 High and Versatile Performance and (x) larger volume. Translated into drilling P. Johansson Rotary percussive (down-the-hole hammer) you’ll find that in soft and medium formation Compared to a top-hammer, the piston in the LKAB Wassara AB, Stockholm, Sweden drilling is typically preferred in medium-hard you end up with a 10-20bar air system, in hard DTH will always strike directly at the drill bit materials for holes over 4-inch diameter and homogenous rock up to 20-30bar while using as you drill deeper where the top-hammer over 40 feet deep. High pressure, high volume a water power drilling system you can run at with its percussion unit attached on the drill flushing media are required, whereas there are significantly higher pressures, 100-150bar in rig will lose approximately 4-6% of the impact low feed and torque requirements. soft to medium formation and up to 180bar in energy at each joint (drill rod). DTH drilling has many advantages over top more competent rock. The result of the higher hammer drilling for larger, deeper holes in If you compare the air powered DTH and the pressure is a higher striking frequency, i.e. more medium-hard rocks: Water powered DTH that in principle work the blows per minute. As a comparison, a 4inch air same you’ll also find significantly differences. hammer powered with 30bar compressed air There is minimal power loss as the hole is Looking at the physics you’ll find that the will generate approximately 2000-2700 blows deepened and so penetration rates do not energy per blow E equals the piston mass m per minute and consume 350-450 liter air per markedly decline with depth. times the square of the piston impact velocity second. Same size water hammer (W100) at v divided with 2. 180bar will generate 3600 blows per minute The low Weight on Bit (WOB), coupled with the consuming only 3-6 liter per second. relatively large diameter rods which are used, combine to promote much straighter holes. Another big difference occurs when drilling below the water table, meaning a bore The lower rotational speed reduces vibrations The output power P equals the pressure p of hole exposed of inflowing water from the to the drill head and rig. the medium powering the piston times the surrounding formation. A 200m deep bore hole full of water equals to a 200m water column In relation to pure rotary drilling, DTH piston driving / pressurized area A times the generating a 20bar pressure loss when drilling drilling is faster, due to the more focused and piston impact velocity v all divided with 8. with an air powered DTH system. A water intensified stresses imposed on the rock, and powered DTH system will not suffer from does not require sophisticated drilling mud this since you have water both on the inside preparation, handling and cleaning systems. and the outside of the drill string. The only (D. Bruce, 2013) ABSTRACT Here you’ll find that the piston mass and the pressure losses to compensate from will be 3 WATER POWERED DRILLING pressurized area are determined by the hole inside the drill string and the differences in (hammer) size and therefore rather fixed. density (water vs. slurry) which are negligible This paper is a summary of the application and working principles of a unique water-powered drilling systems WDTH’s are used in hard, stable rock drilling, for high performance in surface and underground operations. New technology is proved to be safer more The impact velocity depend on the material for shallow drilling (<300m). For deep hole and with casing systems for overburden drilling. environmentally friendly having high level of penetration rate permitting to have more reliable drilling operations. characteristics and therefore also a parameter drilling parameters such as this should be Compared to conventional air driven down- not possible to improve significantly. The taken into consideration but normally easy to the-hole hammers or top hammers, these pressure of the medium powering the DTH overcome because of the simplicity of creating WDTH’s provide many advantages, including people. About 650 are employed abroad in mining company, owned by the Swedish hammer is however a parameter that can be pressure with a high pressure water pump. 1 INTRODUCTION low energy consumption, cleaner environment, around 15 countries. (www.wassara.com, 2013). Government and providing about 90% of increased/improved to a much higher extent. minimal hole deviation, deeper drilling, high 3.2 Safer and More Benign Drilling LKAB Wassara AB was founded 1988 and the European Union’s iron ore, purchased G. The pressure is determined by the flow and output power and minimal impact on the is 100% owned by LKAB. The core business 2 BACKGROUND DRILLING TECHNOLOGIES Drill in 1991 and encouraged the commercial the leakage in the DTH hammer. The more surrounding ground. To continue the topic of using a compressible are developing and manufacturing of unique development of the WDTH. The first full-scale leakage (worn hammer) at a fixed flow will Air-flushed drilling with top hammers began medium such as air versus a non-compressible water-powered drilling systems for high WDTH production works were carried out for result in a lower pressure. And on the contrary in the mining industry in Sweden in 1873, A WDTH has only two moving parts, the piston medium such as water to power a DTH hammer LKAB in 1995, since when over 25 million a higher flow will result in a higher pressure performance in surface- as well as underground while down-the-hole (DTH) drills, again with and the valve. This simplicity contributes to we look at the effects on the formation. In linear meters of drilling have been recorded leading to higher output power that in most drilling operations. The company has 45 air flush (and activation) became operational its high degrees of reliability and performance, compressed format (inside the drill string) in both underground and surface applications. cases result in higher/better performance. employees and has operations in Stockholm in 1950. It is well known that water, as an especially noteworthy in more difficult drilling the difference in flow per second between In 2001, G-Drill was renamed Wassara, which Comparing the two different mediums air and Malmberget. All sales are made through activating, flushing and cooling medium, has conditions. Water at up to 180 bar delivery and air powered DTH and water powered today still holds the worldwide patents for (gas) and water (liquid) you find that water is local distributors. many significant advantages over the use of pressure is used to activate the impact DTH is only approximately a factor of five WDTH technology. not compressible resulting in that the same air. However, it was not until 1973 that top mechanism of the hammer at high frequency larger for the air DTH. But a significant change LKAB is a high-tech international minerals volume is needed regardless the desired hammer systems (either air or hydraulically For rock drilling, there are fundamentally three and with high power. When the water leaves occur when the medium (air/water) leaves group, world leading producer of processed pressure. With air as the powering medium activated) were adapted to the use of water basic methods: rotary, rotary percussive top the hammer, it has a low pressure and very the hammer and changes task from powering iron ore products for steelmaking, and a the story is totally different since air is a gas flush, typically via “under the head” swivels. drive, and rotary percussive down-the-hole low flush velocity (100-500 ft/min) which the DTH hammer to act as a hole cleaner growing supplier of mineral products for hammering (DTH). is still adequate to bring the cuttings to the and therefore compressible. Water (liquide): Va by bringing the cuttings up to surface. The other industrial sectors. Main markets include The concept of a water-powered, down-the- surface and to clean the borehole. Further, the = Vc. Air (gas): Va = Vc (pc / pa). Practically this pressurized water who’s not a compressible Europe, the Middle East, North Africa and Asia. hammer (WDTH) had been explored prior to G. Rotary drilling is economic in all hole sizes in hydrostatic column created above the hammer means that you need (x) times more flow as medium will as soon as it leaves the drill bit LKAB produced 27 million tons of iron ore Drill acquiring the original patent from Atlas soft-medium rocks. This method requires high helps to keep the hole stable and prevents you want (x) times higher pressure. Not only drop to hydrostatic pressure (atmospherically products 2012 and employs just over 4,400 Copco in 1988. LKAB, a huge underground bit load and high rotary torque. collapse potential, while in strata with high will this result in a many times higher power/ pressure (~1bar) + static pressure (the water

74 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 75 higher for an air compressor relatively the • Drainage and Injection desired inside a tunnel because of the hazard water pump needed running a similar size and pollution of the air. This often results in DTH hammer. Correlated to this you find the • Core Sampling usage of smaller rotary drill rigs and maybe most common a compact core drill rig. same magnitude in terms of reduction of • Geological Investigations CO2 emission and if taking into account the possibility of running with an electric pump To carry out the drilling the TBM is equipped The Wassara Exploration system was originally designed for mineral exploration by pre- you find a reduction of 99% in CO2 emissions with a drilling boom normally with a top- collaring drilling down to the interesting in comparison with the diesel powered hammer mounted. The time between stops mineral zone. The uniqueness with this system compressor. are very limited and strictly controlled since an unplanned stop would cost thousands of is that is can be used on a small standard core All mechanical machines need some kind euros per hour. This leaves out in most cases drilling rig without any modifications. Besides of lubrication in order to operate with an the option of using a non-percussive drilling from the high pressure pump, the standard acceptable performance and life time. This system since the production rate is too slow core drilling rig can be used together with is normally done for a conventional air DTH and the need for as many meters as possible most of the existing equipment. Thanks to the hammer by continuously adding oil in to the of investigating the formation ahead of the introduction of the water powered percussion drill string. The oil will then not only lubricate TBM is desired. An air DTH drilling system hammer the production rate can be increased the hammer mechanism but also follow the air is often forbidden or deselected because of with up to 5 times compare to traditionally thru the hammer and out into the formation the hazards and bad working environment core drilling. And since the rotation speed is and environment. The water hammer uses it brings. The dirty environment (dust, oil less than 10 times lower compared to core however the pressurized water for more than mist) also have a negative effect on the TBM drilling, an even smaller drill rig with more just powering the hammer and bringing the resulting in a higher maintenance frequency. compact rotation head can be custom made. cuttings to surface. The water acts like a The conventional solution is therefore in most 4.3 Gas Drainage (Coal Mining) lubricant and eliminated the need of any oil cases the top-hammer with its high production which means that the neither the ground will rate and rather good working environment Coal has been an important source of global be polluted nor will the workers or people in (when water flushing). The disadvantage with primary energy production for the past two the nearby area be exposed to oil mist or dust the top-hammer (as explained in chapter “3.3 centuries, and the world will continue to caused by the drilling process. This can mean Better Borehole Quality and Accuracy”) is the depend on coal as an energy source for the column, meaning same as the bottom of an compressed air. WDTH’s are also very quiet, resulting in a cutting up hole velocity of a revolutionary improvement for the working high bore hole deviation. To receive desirable foreseeable future. Methane (CH4) released open bore hole in steady state) + the dynamic do not create dust, and do not use lubricants. 50-80m/s (in relation to the waters ~1m/s) will environment, especially for an underground results from the Geological investigation the during coal mining creates unsafe working pressure (velocity dependent) according to wear out the guide ribs in no time. The energy work site where the ventilation is limited. bore hole deviation must be controlled in conditions in many underground mines the Bernoulli equation. And since the up-hole 3.3 Better Borehole Quality and Accuracy E in every particle flushed to surface is equal order for the inserted probes to mutually around the world, with human fatalities an velocity is very low the influence from the to the particle mass m times the square of the Compared to a top hammer you’ll also connect and carry out the measurements With same reason as explained under the unacceptable consequence of many methane- dynamic pressure is more or less neglect able. velocity v divided with two: sufficiently. This result in that the probe drilling chapter “High and versatile performance” experience a significantly reduction of the related accidents. (ECE Energy Series no. 31, The air will however start expanding as soon is limited to max 30-50m even thou the probe the top-hammer suffers from having the sound emission with the DTH hammer since 2010) as the medium leaves the drill bit and enter percussion unit mounted at surface on the the percussion unit is down hole. The sound measuring equipment have a working range the surrounding formation. In a competent drill rig. Striking further and further away level is even reduced further with the water of over 200m in a straight probe hole. The In gassy underground coal mines, the gas solid formation this will mean that the air hammer since the hole almost always is full of amount of meters needed for probe drilling from coal seams has to be partially drained to from the drill bit will not only affect the This will result in approximately 3000 times start expanding and accelerating the cuttings water dampening out the noise. can in difficult formation excess the tunnel prevent outburst of coal and gas and to control performance negatively when drilling deeper, higher energy J per particle causing severe up towards the surface with an speed up to 80 it will in combination with the thinner drill length with many times. gas emission during coal extraction. The levels wear on the drill string. m/s exposing the drill string and even more string also interfere with the hole deviation. 4 APPLICATIONS of gas which exude as coal is extracted often Here we find an application with great important the surrounding formation for high Top hammer drilling is prone to have deviation limits the rate of mining and sudden releases Using water as a flushing medium also has 4.1 TBM potential for the Water hammer where we stress. But a greater risk can occur in more of 5% - 10% of the length of the hole with from pressurized pockets can cause mines a secondary effect in term of hole cleaning both have the high productivity rate of unstable soft formation where the compressed excessive deviation after >20m. DTH is more to be shut down until gas levels return to which is important if the purpose of the hole Whether in hard rock or in loose soil the percussion hammer, the good working air always will try to find the easiest way out accurate than top-hammer, due to the impact acceptable limits. (Xue S and Guo H, 2013) is for injection of cement (grouting) for ground – maximum safety always comes first in environment because of the water flushing which can be out in the formation instead being in the hole. improvement. Dust (compressed air + cuttings) tunneling. Accurate preliminary exploration and the superior hole straightness with The extreme risk of explosion totally eliminates of up thru the bore hole. Drilling in sensitive will clog cracks where the water will clean the of the ground conditions is of immense The main difference between air DTH and the guided hammer casing. With the water the air DTH drilling system as a potential formation such as for example close to a dam hole increasing the productivity and quality in importance. Despite intensive geological water powered drilling is the fact the water hammer system it’s possible to drill straight method. The desired length of the drilled or inner city can result in severe damages on the grouting process. exploration, the construction ground along hammer has stabilizer ribs along the hammer probe holes to the length that matches the gas drainage holes as often several hundred the surrounding infrastructure. the tunnel route always holds surprises in casing. The diameter created by the ribs is range of probe measuring equipment reducing meters why also the top-hammer system 3.4 Less Environmental Impact store in terms of safety. The early detection Urban areas are usually “sensitive” in the matched with the drill bit diameter and can time or increasing data collected for geological gets disqualified. Similar to many tunnel of obstacles or difficult geological zones investigation with 4-7 times. sense that they have limited capacity to be as tight as~1-2mm if the hole straightness Looking deeper in the “cost” of always having applications the common drilling technologies warns the machine operator, allowing him absorb movements and/or changes in requirements are high. The reason this set up to compensate for the “volume loss” when are rotary based, such as tri-cone or core to take countermeasures in due time. (www. 4.2 Tunneling groundwater level due to drilling operations. is feasible for the water hammer and not for compressing air you find that you need >2 drilling. These methods have a low production herrenknecht.com, 2013) Furthermore, the injection of air or oil into the air hammer is the multifold lower flow times the installed power to power an air Working in a tunnel many times means a work rate and also not optimal for formation with the ground is typically prohibited. Due to the and up hole velocity. The air hammer requires DTH hammer compared to a Water powered The investigation drilling at a TBM can consists site very restricted in space and with high high compressive rock strength. The benefits incompressible nature of the water flush, and much more annulus space to evacuate the hammer, even thou the operating pressure of: demands on the working environment. A big with a water powered DTH hammer system its low up-hole velocity, over-pressurization expanding air that in volume is about 100 is significantly higher for the Water hammer. drill rig with a drifter is not optimal and usage is the high production rate, minimized bore risks are minimized unlike the case with times greater. Secondly the expanding air This resulting in diesel consumption 3-5 times • Exploration Drilling of compressed air is often not allowed or hole deviation but most valuable water that

76 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 77 power the hammer and as flushing medium The new technology meant using water instead loaded properly and will cause problems in which minimized the risk when working in a of air for both powering and lubrication of the the crushers. Conventional sublevel caving has inflammable working environment. equipment. The new water-powered drilling been pushed to its limits since the introduction technology proved to be able to drill both of the water powered drillings system at LKAB This was the situation for Deutsche Steinkohle straighter and deeper into the ore body. Today in 90’s. in 2001, which were looking for new and LKAB has increased their blast hole depth faster drilling technology to replace the to 56 meters, compared to the previous 28 But there’s a solution, drilling parallel bore traditional roller-cone method. Drilling of 300- meters. holes with steerable coil tubing. Coil tubing 350 long horizontal holes in the coal mine is a continuous seamless drill string that at Ibbenbüren for the purpose of methane Each blast now gives eight times more ore than eliminates the need of changing drill rods. The before. The water-powered drilling technology gas drainage (250.000 m3/day), EVA = 27 drill string is replaced with a long flexible tube is an essential part of the Swedish mining MW. The formation was Sandstone with high that is winded up on a reel/drum, like a fishing company LKAB's great success in the world quartzite content (~50%) and up to 180 reel. The tube is normally manufactured out market. Wassara’s water-powered drilling MPa in compressive strength. With roller- of steel but can also be manufactured of technology has now been used by LKAB for cone the average penetration rate is 0,03 a composite. The rotation of the bit is no over 20 years, drilling over 18 million meters meter/minute. The roller-cone bit also needs longer done by rotating the drill string, instead of blast holes. All are very well documented. replacement after every 10 to 30 meters. With an water powered “self-indexing” hammer is Wassara W100 the average penetration rate is 5 R&D – Future DrIllIng Systems introduced where the force from the return increased to 0,5 meters/minute with a bit life stroke of the piston is used to index (rotate) The ultimate reason for efficient, accurate of 50 meters+ before needed to be re-grinded. the bit. The bottom hole assembly is also drilling is mine profitability. Hole deviation Pneumatic drilling could not be used due to equipped with active steering and real time adversely effects profitability in form of poor the explosion risk. monitoring to determine the location and fragmentation, low ore recovery and ore course of the drill bit. With this steerable With Wassara W100 the average penetration dilution. (Peter Corcoran, 2013) drilling system it’s possible to start the drilling rate is increased with a factor of 17 and this is in the drifts and curve the holes in increasing As mentioned in chapter: “4.4 Mining”, Swedish not taking into account the extra time needed radius until the separating distance is optimal mining company LKAB scaled up the sublevel to change worn out roller-cone bits. layout by increasing their blast hole depth and then continue drilling parallel vertical to 56 meters, compared to the previous 28 holes upwards. 4.4 Mining meters resulting in 8 times more ore per The water powered directionally drilling blast. The key factor was the water powered The Swedish mining company LKAB is a system will be revolutionary for the mining drilling system that enabled long and straight world leading producer of processed iron industry but the potential for other applications blast holes. The mining method used is called ore products for steelmaking, and a growing are probably at least as great. supplier of mineral products for other sublevel caving. The future will tell… industrial sectors. In order to extract ore underground transport roads are built – tunnels in the rock called In the 80s, LKAB were up for a great challenge, REFERENCES drifts. Drifts are blasted right through the ore scaling up their production. To achieve their body and can be up to 130 meters long (in Bruce, D.A., 2013. Water-Powered Down-the-Hole high goals, the company needed more efficient the Kiruna mine). Once the drifts are ready, Drilling in Specialty Geotechnical Construction. mining, reducing production costs dramatically. holes that are 40–55 meters long are drilled The blast holes needed to be drilled longer through the ore body in a fan-shaped pattern, Corcoran, P., 2013. ‘In The Hole (ITH) vs. Top Hammer and much straighter. Intensive development a so-called fan cut. Each fan cut consists of Drilling in Underground Applications’. began and one solution to the problem was to eight drill holes, and one 80-metre long drift United Nations, New York and Geneva, 2010. ‘Best use water as power transmission. will take around 25 fan cuts. Special remotely Practice Guidance for Effective Methane Drainage and controlled, water-driven hammers developed To power the DTH hammer, LKAB used, as Use in Coal Mines’, ECE energy series No.31. by LKAB’s subsidiary LKAB Wassara drill the broadly throughout the mining industry, air. extremely long, straight holes. When drilling This is not a completely optimal drilling Xue, S., and Guo, H., 2013. Control drainage gas quality is ready throughout the drift an explosive with technology, but it was available back then. and quantity from underground coal mines to enhance the consistency of heavy cream is pumped into its utilisation options. LKAB wanted to increase the precision as the the holes by robots. (www.lkab.com, 2013) technology back then gave limited blast hole http://www.herrenknecht.com/en/products/additional- depth. The fan-shaped drill pattern has however equipment/navigation-monitoring-systems/seismic- its limitations. Even with the straightest and-geological-exploration.html, (27.08.2013) Longer and straighter blast holes would give bore hole the “toe-distance” meaning the more iron ore per blast, an important part of distance between the end of two bore holes http://www.lkab.com/en/About-us/Overview/ Mining/ lowering the production cost. In addition, the are increasing proportionally with the bore Sub-Level-Mining, (27.08.2013) work environment needed improvement by hole length. At a certain length, the “toe- minimizing oil mist and dust in the air. This distance” will be too long resulting in an http://www.wassara.com/About the company, had been a problem for a long time. impaired fragmentation. Big boulders can’t be (27.08.2013)

78 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com İSKİ Beylerbeyİ Küçüksu Atıksu Tünelİ Beylerbeyi-Kucuksu Waste Water Tunnel Project

The main purpose of the tunnel is to collect wastewater from the basin of Uskudar- Beylerbeyi-Kucuksu and transfer it to the Kucuksu wastewater treatment plant instead of the Bosphorus. Unal Akpınar Construction is continuing excavation with a TBM.

Üsküdar Beylerbeyi-Küçüksu Havzası’nın İstanbul Boğazı’na deşarj edilen atıksularını toplamak ve Küçüksu Atıksu Ön Arıtma Tesisi’ne ulaştırmak amacıyla yürütülen Beylerbeyi Küçüksu Atıksu Tüneli İkmal İnşaatı projesinde Ünal Akpınar İnş. San. Tur. Mad. Ve Tic. A.Ş. tarafından yürütülen tünel kazısı devam ediyor. Günde 300.000 kişinin atıksuyunu iletecek kapasitede inşa edilecek olan 2200 mm iç çaplı atıksu tünelinin uzunluğu 4.341 m olacak. Atıksu tünelinde TBM ile Ekim 2014 tarihi itibariyle 2.200 m ilerleme yapılmış durumda. Projede; 672 m uzunluğunda 1200/1800 mm yumurta kesitli branşman tüneli, 9 adet tünel şaftı ikmali ile 2 adet branşman tünel şaftı ikmali de yapılıyor. Branşman tünelleri NATM patlatmalı olarak açılmaktadır. S6 ile A2 şaftları arasında toplam 504 m branşman tüneli kazısı ve 1. Kaplaması tamamlanmış olup 123 metrelik 2. kaplama da Ekim ayı itibariyle tamamlanmış durumda. S11 ile A3 şaftları arasında ise 167,69 m branşman tünel imalatı tamamlanmış durumdadır. Beylerbeyi- Küçüksu Atıksu Tüneli’nin, 2015 yılının ikinci yarısında bitirilmesi hedefleniyor. kaynak: www.iski.gov.tr

İSKİ Büyükçekmece Arıtma Tesİsİ Tünel ve Kolektörü Buyukcekmece Treatment Plant, Tunnel and Collector

The aim of the project is to collect wastewater from Buyukcekmece basin and transport it to the wastewater treatment plant. The project includes a sewerage tunnel having an inner diameter of 2800 mm and length of 4490 m, 7 shafts with an inner diameter of 7500 mm and conduit type sewer lines with different inner diameters varying between 600 to 2000 mm having total length of 3426 m. TBM continues to excavate the tunnel.

Büyükçekmece atıksu havzasından kaynaklanan atıksuların toplanarak yapımı devam eden Büyükçekmece İleri Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisi'ne aktarılması hedefleniyor. Proje kapsamında 2800 mm iç çaplı 4.490 m atıksu tüneli, 7500 mm iç çaplı 7 adet tünel kuyusu ve 600-2000 mm çapları arasında 3.426 m atıksu kanalı inşa ediliyor. Projede TBM ile tünel kazılarına devam ediliyor. Gürpınar Formasyonu’nda bulunan kil, kum ve çamurtaşı birimlerinden ve Kuşdili Formasyonun’nda bulunan kil ve kum birimlerinden geçen tünel üzerindeki örtü tabakası kalınlığı 18 m ile 50 m arasındadır. Atıksu tüneli 3.702 m ve 905 m olmak üzere iki aşamada açılmaktadır. Kazı çapı 3,8 m olan Herrenknecht marka EPB TBM ile kazılan 905 m’lik ilk tünel Şubat 2014 tarihi itibariyle tamamlanmış durumdadır. 2.800 mm iç çaplı 3.702 m’lik atıksu ana tünelinin mansabındaki 2.794 m’sinin kazısı ve 1. Kaplaması ile 456 m’sinin 2. kaplaması Ekim 2014 tarihi itibariyle tamamlanmıştır. Tünel güzergahında bulunan 7 adet tünel şaftının 5 adedinin inşaatı tamamlanmış, bir şaftın da 1. kaplaması yapılmış durumdadır. Projenin 2015 yılında tamamlanması planlanıyor.

Kaynak: www.iski.gov.tr

80 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 81 “Küresel ekonomi koşulları arasında önemli belirleyicilerden biri olan 7 ayında, bir önceki yılın aynı dönemine göre Türkiye’nin; Mısır, İran Türkİye İMSAD Sürdürülebİlİr Üretİm İçİn FED’in faiz belirleme sürecine yaklaşıldığı bir dönemdeyiz. Avrupa’da ve Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE) gerçekleştirdiği inşaat malzemesi inşaat sektöründe büyümedeki yavaşlama ile birlikte Avrupa Merkez ihracatında patlama yaşandı. Bankası’nın yeni parasal genişleme önlemleri ekonominin bir diğer Buna göre, Türkiye’nin Mısır’a gerçekleştirdiği ihracat yılın ilk 7 ayında, Önce İş Sağlığı ve İş Güvenlİğİ Dedİ gündem konusu. Bölgemizde, yüksek jeopolitik risklerin yaşandığı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 87 oranında artarak 278,6 bir süreçten geçiyoruz. Öte yandan Türkiye’nin cari açığını kontrol milyon dolara, İran’a yapılan ihracat yüzde 61,3 oranında artarak altında tutması önemli. Enflasyon ise artış eğilimini sürdürüyor. Yatırım Turkey IMSAD stated “occupational health and 412,1 milyon dolara, BAE’ye yapılan ihracat ise yüzde 32,2 oranında yapılabilir ülke konumunu koruyan Türkiye, kredi notlarını muhafaza artarak 521,7 milyon dolara yükseldi. Bu ülkeleri sırasıyla; yüzde 29 etmeye çalışılıyor. Ekonomi yönetiminin değişmemesi ile de ihtiyatlı artışla İngiltere, yüzde 24 artışla Romanya, yüzde 20,9 artışla Gürcistan, safety first is the first priority for uyum devam etmekte. İç talep kontrol altında tutuluyor ve Merkez yüzde 16,6 artışla Almanya, yüzde 16,3 artışla İsrail, yüzde 14,5 artışla Bankası sıkı para politikasını sürdürüyor. Faiz indirimlerinde ise sona Türkmenistan, yüzde 11,3 artışla Bulgaristan ve yüzde 6,1 artışla Yemen yaklaşıldı.” sustainable production” izledi. Ekonomide Büyüme Yavaşladı Üretimi Artan İnşaat Malzemeleri Türkiye İMSAD Ekonomi Danışmanı Dr. Can Gürlesel, 2014 Eylül Aylık Turkey’s society of building material producers (Turkey IMSAD) organizes Economy meetings four times a year. Sektörel Rapor’u verilerine dayanarak, 2014’ün ilk yarıyıl verilerini ve 2014 Ocak-Haziran döneminde inşaat malzemeleri sanayi üretiminde Chairman Dündar Yetişener focused on occupational health and safety. They also presented their monthly sectorial yılsonu öngörülerini değerlendirdi. Ekonomide büyümenin yavaşladığını büyüme görülen başlıca alt sektörler ise; yüzde 34 büyüme ile duvar report indicating Turkey’s economy, construction and construction materials. ve 2014 yılın ikinci çeyrek dönemindeki iyimserliğin büyümeyi kağıdı, yüzde 26 ile metalden kapı pencere, yüzde 23 ile parke-yer desteklemediğini belirten Gürlesel’in verdiği bilgiye göre, Eylül 2014 döşemeleri, yüzde 16 ile boya, vernik ve benzeri kaplayıcı maddeler, itibariyle ekonomide büyüme beklentisi yüzde 3-3,5 düzeyinde. yüzde 14 ile elektrikli aydınlatma ekipleri ve yüzde 12 ile kireç-alçı İnşaat sektöründeki büyüme beklentisi yüzde 3,5-4,5 olurken, inşaat Yetişener: “İLO Sözleşmesi’nin hayata geçmesi için Türkiye İMSAD üretiminde görüldü. Üretimi gerileyen alt sektörlerin başında ise yüzde malzemeleri sanayi üretimindeki büyüme beklentisi ise yüzde 5-5,5 işbirliğine hazırdır.” 28,4 ile soğutma ve havalandırma ürünleri geldi. seviyesinde bulunuyor. Türkiye İMSAD Başkanı Dündar Yetişener, Soma’da 301 madencinin yası İlk Yarıda Alınan Konut Yapı Ruhsatlarında Yüzde 35 Artış Oldu İç Talebi Yavaşlatma Önlemleri İkinci Yarıda Etkili Oldu bitmeden İstanbul’da önceki gün inşaatta çalışan 10 işçinin hayatını Türkiye İMSAD Eylül Sektörel Eylül raporuna göre, 2014’ün ilk yarısında kaybettiği iş kazasını sektör olarak büyük üzüntü ile karşıladıklarını İç talebi yavaşlatma önlemlerinin, yılın ikinci çeyrek döneminden (Ocak-Haziran) alınan yapı ruhsatlarında yüzde 35 oranında artış belirterek başladığı konuşmasında, “Soma’dan sonra ülke olarak büyük itibaren etkili olduğunu belirten Dr. Can Gürlesel, “inşaat sektöründe görüldü. Buna göre, ilk yarıda alınan yapı ruhsatı toplam 112,6 milyon de büyüme yavaşladı. Kamu inşaat harcamaları bu yıl beklendiği acı duyduğumuz bu elim inşaat kazasında yaşamını yitiren tüm metrekare oldu. Bunun 84 milyon metrekaresini konut ruhsatları gibi önemli ölçüde durağanlaştı. Özel sektör inşaat harcamalarında işçilerimize Allah’tan rahmet, yakınlarına başsağlığı dilerim” dedi. oluştururken, 28,6 metrekaresi konut dışı yapı ruhsatları oluşturdu. büyüme hala beklenen düzeyde değil. Özel sektör inşaat harcamaları Üretimde sürekliliğin ancak iş sağlığı ve iş güvenliği ile sağlanabileceğini büyümesindeki sınırlı performansın nedeni ise zayıflayan iç talepten Konut Satışları İlk Yarıda Yüzde 7,8 Geriledi vurgulayan Dündar Yetişener, sözlerine şöyle devam etti: kaynaklandı.“ Raporda yer alan verilere göre, 2014 Ocak-Haziran dönemini kapsayan “İnsan yaşamını ve sağlığını önceliğe alan ve iş güvenliği konusunda İnşaat Malzemelerinde İhracatın Yavaşlamasının Üç Nedeni 6 ayda, konut satışları ise geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 7,8 yüksek bir sahiplenme birlikteliği kurularak, sürdürülebilir süreçlerin oranında geriledi. Birinci el konut satışlarındaki gerileme yüzde 4,2 oluşturulması bugün ülke olarak en öncelikli gündemimiz olmak İnşaat malzemeleri sektöründe ihracatta artışının yavaşladığına dikkati olurken, ikinci el konut satışlarındaki gerileme yüzde 10,6, ipotekli durumundadır. Dünyanın gelişmiş ülkelerindeki iş güvenliği çeken Dr. Can Fuat Gürlesel, bunun üç nedeni ise şöyle açıkladı: konut satışları ise yüzde 32,4 oranında geriledi. Buna karşın yabancılara standartlarını belirleyen İLO Sözleşmesi’nin Türkiye’nin gündemine “Müteahhitlik hizmetleri bu yılın ilk yarısında geriledi. Öte yandan Dünyanın gelişmiş ülkelerindeki iş güvenliği standartlarını belirleyen konut satışında yüzde 62,5 ile dikkati çeken bir artış gerçekleşti. alması girişiminden büyük bir memnuniyet duyuyoruz. Üniversiteler, sivil AB‘de inşaat sektöründe büyüme ivme kaybediyor ve komşu ülkelere İLO Sözleşmesi’nin Türkiye’nin gündemine alınması girişiminden ihracatımızda gerileme var. İnşaat malzemeleri sanayi üretiminde de iç toplum kuruluşları olarak bizler, ilgili tüm kamu kurum ve kuruluşlarıyla İnşaat Malzemeleri İhracatında Pazar Gelişmeleri ve dış talepteki sınırlanmaya bağlı olarak yılın ikinci çeyrek döneminde büyük bir memnuniyet duyduklarını belirten Türkiye İMSAD Başkanı birlikte, İLO Sözleşmesi’nin getirdiği tüm disiplinlerin ülkemizde hayata büyümenin yavaşladığını görüyoruz.” (Ocak-Temmuz 2014) Dündar Yetişener, “Üniversiteler, sivil toplum kuruluşları, ilgili tüm geçmesi için gereken her türlü işbirliğine Türkiye İMSAD olarak hazır kamu kurum ve kuruluşlarıyla birlikte, İLO Sözleşmesi’nin sağlayacağı olduğumuzu belirtmek isterim.” 2014 yılının ilk yarısında (Ocak-Haziran) inşaat sektörünün 3,8 oranında tüm disiplinlerin ülkemizde hayata geçmesi için Türkiye İMSAD olarak büyüdüğünü, aynı dönemde kamu inşaat harcamalarındaki büyümenin Ülkeler 2013 / 7 Dolar 2014 / 7 Dolar Değişim Okur: “Yeni yüzyılın ilk 15 yılı ‘kaos’ dönemiydi, ikinci 15 yıl ise ‘kaynak gereken her türlü işbirliğine hazırız” dedi. 4,8, özel sektör inşaat harcamalarının ise 4,4 olarak gerçekleştiğini FRANSA 279.652.906 270.183.676 -3,4 paylaşımı’ dönemi olacak.” belirten Dr. Gürlesel, 28,8 milyon TL’si kamu ve 41,7 milyon TL’si özel RUSYA 468.517.369 416.288.596 -11,1 Türkiye İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği’nin (Türkiye İMSAD) yılda AZERBAYCAN 505.966.154 407.597.564 -19,4 Gazeteci Yazar Meliha Okur da toplantıda yaptığı konuşmada, küresel sektör olmak üzere Türkiye’nin 2014’ün ilk yarısında gerçekleşen inşaat dört kez düzenlediği ‘Ekonomi Toplantıları’nın üçüncüsünde “Siyaset harcamalarının toplam tutarının 70,5 milyon TL olarak gerçekleştiğini CEZAYİR 259.095.909 189.685.778 -26,8 dünyanın ekonomide halen likidite krizini aşmaya çalıştığını belirtti. LİBYA 506.596.763 405.278.779 -20,0 ve Ekonomi Nereye Gidiyor?” konusu gündeme taşındı. Türkiye İMSAD belirtti. Bu dönemde Türkiye’nin de bol likiditeden gelen parayı yönetmeye IRAK 1.896.150.827 1.592.506.330 -16,0 Yönetim Kurulu Başkanı Dündar Yetişener'in ‘İş Sağlığı ve İş Güvenliği’ çalıştığına işaret eden Meliha Okur, dünyada yeni yüzyılın ilk 15 yılını İlk Yarıyıl Malzeme İhracatı Yüzde 3 Artışla 12,7 Milyar Dolar Oldu S.ARABİSTAN 435.502.732 321.807.988 -26,1 konusunu irdelediği toplantıda, Türkiye ekonomisi, inşaat ve inşaat ‘kaos’, ikinci 15 yılını ise ‘kaynak paylaşımı’ dönemi olarak nitelendirdi. ALMANYA 502.170.432 585.423.281 16,6 İhracat artışında yavaşlamayla birlikte 2014 Ocak-Temmuz verilerine malzemeleri sektörlerine ilişkin son verilerin yer aldığı “2014 Eylül Aylık Okur konuşmasında, “içinde yaşadığımız bölgede kartlar yeniden İNGİLTERE 568.815.481 736.411.377 29,5 göre, inşaat malzemesi ihracatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3 ROMANYA 197.582.560 246.626.369 24,8 Sektörel Raporu” paylaşıldı. karılırken gelecekte neler olacak? Küresel likidite nereye gidecek ve oranında artarak 12,7 milyar dolar oldu. İnşaat malzemeleri ithalatı ise kapitalizm yolunu nasıl çizecek? Türkiye ekonomide ve siyasette yeniyi BULGARİSTAN 141.825.757 157.905.905 11,3 Türkiye inşaat malzemesi sektörünün önde gelen sanayici üyelerinin aynı dönemde yüzde 11,5 oranında azaldı ve 5,4 milyar dolara geriledi. GÜRCİSTAN 187.031.777 226.095.075 20,9 nasıl oluşturacak?” konularını irdeledi. katıldığı toplantıya konuk konuşmacı olarak katılan Gazeteci-Yazar Böylece, inşaat malzemelerinde ihracatın ithalatı karşılama oranında TÜRKMENİSTAN 411.530.947 471.040.757 14,5 yılın ilk aylarından itibaren başlayan gerileme süreci devam etti. Meliha Okur’un ‘Ortadoğu’nun Geleceği ve Yeni Kaynak Paylaşımı’ Dr. Can Gürlesel: “Yüksek jeopolitik risklerin yaşandığı bir süreçten MISIR 148.504.736 278.625.396 87,6 ABD 570.959.181 677.697.878 18,7 konulu sunumunun ardından, Türkiye İMSAD Ekonomi Danışmanları geçiyoruz.” Mısır, İran ve BAE’ye İnşaat Malzemesi İhracatında Patlama Yaşandı İRAN 255.577.010 412.134.533 61,3 Prof. Dr. Kerem Alkin ve Dr. Can Fuat Gürlesel, dünya ve Türkiye Türkiye İMSAD Ekonomi Danışmanı Dr. Can Fuat Gürlesel de Türkiye İMSAD’ın Eylül Aylık Sektörel Raporu’nda, inşaat malzemesi İSRAİL 436.645.103 507.831.813 16,3 ekonomisi ile inşaat ve inşaat malzemesi sektörlerine ilişkin gelecek konuşmasında, ekonomide 2014 yılı beklentilerini etkileyecek koşulları ihracatının gerçekleştiği 20 ülke sıralamasında dikkati çeken bir BAE 394.712.911 521.726.237 32,2 beklentilerini anlattılar. anlattı. Dr. Gürlesel, konuyla ilgili olarak şu değerlendirmeyi yaptı: değişim yaşandı. 2014’ün Ocak-Temmuz dönemini kapsayan yılın ilk YEMEN 232.625.211 246.927.806 6,1

82 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 83 Kesİcİlerİn Çamurla Tıkanmasının Tünel Açma Makİnası (TBM) Performansına Etkİsİ Effect of Cutter Clogging on Performance of Tunnel Boring Machine (TBM)

N. İlci, M. Temel, S. Sezgin C. Polat, N. Bilgin İlci Holding, İlci İnşaat, Ankara İstanbul Teknik Üniversitesi, Maden Mühendisliği Bölümü

ÖZET

Suruç tüneli 17 km uzunluğu ile Türkiyedeki en uzun su tünelidir. Tünelde bir adet çift kalkanlı, 7.88 m çapında TBM kullanılmaktadır. Jeoloji genel olarak killi kireçtaşı ve marn içermektedir. Tünel inşaatı sırasında karşılaşılan killi yapıların su ile etkileşimi sonucu kesici kafada bulunan kesici diskleri sıkıştırması, TBM in performansını oldukça olumsuz yönde etkilemektedir. İlk olarak kazı sırasında kayıt edilen verilerden TBM in performansı incelenmiş ve sıkışmanın etkisi tork, baskı kuvveti, spesifik enerji, kesme derinliği, net kazı miktarı üzerinde açıklanmıştır. ABSTRACT Suruc tunnel is the longest water tunnel excavated in Turkey. In Suruc a double shield TBM of 7.88 m diameter is used by the contractor. Geological formation is mainly clayey limestone and marn. Clayey minerals with the effect of water cause clogging of the cutterhead decreasing TBM performance dramatically. Data recorded during the construction was analyzed carefully and it is shown that the effect of clogging shows negative impact on torque, thrust, and specific energy, depth of cut and instantaneous cutting rate.

MPa arası basınç dayanımı içeren kayaçlar Maks. Baskı (kN) 20000 1 GİRİŞ Suruç tüneli 17185 metre uzunluğu ile basınçlı TBM lerde killerin sıkışma davraşı bulunmaktadır. Ayrıca tünelin son 1 yılda Maks. Kesici Kafa Dönüş 5 rpm Türkiyedeki en uzun su tünelidir. Bu projenin üzerinde çalışmaları bulunmaktadır. geçtiği güzergâh ve bu çalışmada incelenen Disk Sayısı 52 amacı 90 m3/sn suyu 95000 hektarlık tarım 2 JEOLOJİ bölge Şekil 2’de gösterilmiştir. arazisine taşımaktır. 7.88 metre çapında sert Disk Boyutu (inç) 17 Şekil 2. İncelenen verilerin jeolojik kesit üzerindeki yeri kaya TBM i halen tünelde kullanılmaktadır. Bu Jeoloji genel olarak 3 ana kısımda Uzunluk (m) 152 çalışmada killi minerallerin su ile etkileşimleri 3 MAKİNA ÖZELLİKLERİ Şekil 3. Suruç Tüneli’nde kullanılan TBM sırasında yarattığı sıkışmanın TBM performansına olan etkisi incelenmiştir. Şekil Makina özellikleri Çizelge 1’de verilmiştir. 4 TBM GENEL PERFORMANSI 1’de projenin Türkiyedeki yeri gösterilmektedir. Ayrıca, Şekil 3’de kesici kafa görünümü verilmiştir. 7 Temmuz 2013 tarihine Suruç tünelinde Thewes vd (2004, 2013) ilk olarak çamur yapılan kazı 15 499.501 metredir. Kazıya basınçlı TBM lerde ve sonrasında bütün Çizelge 1. Makina özellikleri başlama tarihi 16 Ekim 2010 dur. Bu süre kalkanlı TBM lerde killi minerallerin TBM incelenmektedir. Gaziantep formasyonunu Makina model ve tipi Seli, Çift Kalkanlı boyunca yaşanan uzun süreli aksaklıklar i sıkıştırma etkilerini incelemiştir. Zumsteg oluşturan yapılar ise killi kireçtaşı, tebeşirli 60 gün main bearing in değiştirilmesi, 15 vd (2012) killerin yapışma davranışlarını Çap (m) 7,88 kireçtaşı ve kiltaşı olarak adlandırılmaktadır. gün makinanın sıkışması ve 44 gün tünel laboratuvar deneylerile ortaya koymuşlardır. Fiziksel ve mekanik özellikleri arasında ise Güç (kW) 4500 ağzını su basmasıdır. Bu aksaklıklar dâhil Feinendegen ve arkadaşlarının da (2011) pasa 1-12 GPa arasında Elastik modülü ve 2-44 Maks. Torque (kNm) 4000 günlük ilerleme miktarı ortalama 15.57 Şekil 1. Projenin yeri ve konumu

84 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 85 metredir. Bu aksaklıklar çıkarıldığında ise da kazı performansını yavaşlattığı gibi birim günlük ilerleme 18.54 metreyi bulmaktadır. kazı başına oluşan enerji miktarını da arttırarak Şekil 4 te Haziran 2012 yılından bu zamana oluşan maliyetleri yükseltmektedir. Keskilerde kadar aylık ilerlemeler verilmiştir. Tünelin oluşan tıkanma sebep olduğu duraklamalar bu zamana kadar yaptığı en iyi ilerlemeler yüzünden TBM kullanım oranında da düşüşe şöyledir. neden olmaktadır. Bu problemin üstesinden Şekil 5. Kilden etkilenmeme durumunda tork ve baskı gelmek için zemin şartlandırma kimyasalları • En iyi gün: 38.4 metre kuvvetinin değişimi kullanılabilir. • En iyi hafta: 206.8 metre THE SYNTHETIC FIBRE EXPERTS • En iyi ay: 757.1 metre ELASTO PLASTIC CONCRETE MAKRO SENTETİK FİBER UZMANLARI

Şekil 6. Kilden etkilenmeme durumunda spesifik enerji (SE) ve TÜM YAPISAL FİBER ÇÖZÜMLERİ İÇİN kesme derinliğinin değişimi • PÜSKÜRTME BETON VE BETONARME DİZAYNI Şekil 4. Aylık ilerlemeler • SENTETİK FİBER DONATI ÇÖZÜMLERİ 5 KESKİ TIKANMASININ TBM PERFORMANA Şekil 11. Yapışmaya neden olan kil mineralleri ETKİSİ • MÜHENDİSLİK VE STATİK ÇÖZÜMLER KAYNAKLAR Yapılan X-ray diffraction Analysis (XRD) Feinendegen, M., Ziegler, M., Spagnoli, G., deneyleri sonucunda tıkanmaya sebep Fernández-Steeger, T, Stanjek, H, 2010. A new olan kil minerallerin illit ve kaolin olduğu Şekil 7. Kilden etkilenmeme durumunda net kazı hızının laboratory test to evaluate the problem of gözlemlenmiştir (Polat C, 2013). Feinendegen ilerlemeye göre değişimi clogging in mechanical tunnel driving with vd. (2010) yapışmaya uygun kil mineralleri su EPB-shields, Rock Mechanics in Civil and ile karşılaştığında çelik yüzeylere, kesicilere Environmental Engineering: Proceedings of Sonlu Elemanlar veya taşıma sistemine yapışıp tıkanma the European Rock Mechanics Symposium Metodu Ve yaratabileceğini oraya koymuştur. Bu da yüksek (Eurock) 2010, Lausanne, Switzerland. kesme enerjisi gereksinimine,kesicilerin Dizayn Ömrü ve taşıma ekipmanlarının tıkanmasına yol Feinendegen, M., Ziegler, M., Weh, M., Testi açmaktadır. İlci vd. (2013) bu sıkışma spesifik Spagnoli, G., 2011. Clogging during EPB- enerjiyi 6 kat arttırabilmektedir. tunnelling: Occurrence, classification and new manipulation methods, ITA-AITES World Şekil 5-7’de kilden etkilenmeme durumunda Şekil 8. Kilden etkilenme durumunda tork ve baskı kuvvetinin Tunnel Congress and 37th General Assembly, TBM de tork ve baskı kuvveti değişimi, spesifik değişimi Helsinki, Finland. enerji, keski derinliğinin ilerleme üzerindeki etkisi ve ayrıca anlık kazı miktarının değişimi Hollmann, F., Thewes, M., 2013. Assessment EPC BARCHIP FİBERLERİNİN KULLANIM ALANLARI gösterilmiştir. Şekil 8-10 da kesici kafanın method for clay clogging and disintegration of kil etkisi ile tıkanması durumunda tork ve fines in mechanised tunnelling , Tunneling and • BİRİNCİL VE İKİNCİL PÜSKÜRTME BETON KAPLAMALARI baskı kuvvetindeki değişim, spesifik enerji Underground Space Technology 37, 96-106. ve keski derinliğinin davranışı ve anlık kazı • TÜNEL KAPLAMALARI Ilci, N., Temel, M., Sezgin, S., Akpınar, T., miktarının değişimi verilmiştir. Grafiklerden de Guarasio, S., Polat, C., Bilgin, N., 2013. Clogging • ZEMİN KAPLAMALARI anlaşılacağı gibi ortalama 2-4 kWh/m3 olan and squeezing effect of marl-clayey limestone spesifik enerji kil etkisi ile 10-16 kWh/m3’e, Şekil 9. Kilden etkilenme durumunda spesifik enerji (SE) ve on the performance of a hard rock TBM in • BETONARME BLOKLU HATLAR tork değeri ise yaklaşık 3 katına çıkmaktadır. keski derinliğinin değişimi Suruc Tunnel, Turkey, ITA-AITES World Tunnel Anlık kazı miktarı ise 250 m3/sa iken 150 m3/ Congress and 39th General Assembly, Geneva, • ȘAFT KAPLAMALARI Şekil 10. Kilden etkilenme durumunda anlık kazı hızının sa’e düşmüştür. Switzerland. ilerleme ile değişimi • ȘEV STABİLİZASYONLARI Polat, C., 2012. Effect of Clogging on TBM 6 SONUÇLAR performance, Lisans Tezi, İTÜ Maden Müh.Böl. Sonuç olarak kesici kafanın tıkanması spesifik enerjinin 2-4 kWh/m3 ten 10-14 kWh/m3 Thewes, M., Burger, W., 2004. Clogging Risks for TBM Drives in Clay, Tunnels and Tunneling e çıktığını göstermektedir. Şekil 11 de bu T: +90 216 345 18 90 International, June, pp.28-31. probleme neden olan zemin yapısından örnek F: +90 216 345 28 90 verilmiştir. Keski derinliği spesifik enerji ile Zumsteg, R., Puzrin, A.M., 2012. Stickiness and M: [email protected] ters orantılı olduğundan artan spesifik enerji adhesion of conditioned clay pastes, Tunneling bu kavramın azalmasına neden olmaktadır. Bu and Underground Space Technology 31, 86-96. WWW.EPCTURKIYE.COM Scan to ﬁnd out more 86 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com WWW.ELASTOPLASTIC.COM CBE Şİrketler Grubu Wuhan’da Metro İnşaatı İçİn Segment Kalıbı Üretecek CBE’s Segment Moulds line XXL-Tunnel in Wuhan

METRORAIL FORUM & EXHIBITION GRAND CEVAHIR HOTEL & EXHIBITION CENTER 9-10 APRIL 2015, ISTANBUL

CBE Group will supply 30 segment moulds for a new double function twin tube tunnel at Wuhan, China. The combined road-subway tunnel will have an exterior diameter of 15,20 m. This contract signed with the Chinese company KORAY TUNCER Shizheng confirms once again the leading position of CBE Group for large diameter segment moulds. +90 533 405 56 71 [email protected] www.metrorailturkeyforum.org CBE grup Çin Wuhan’da yapılacak çift tüp tünel için 30 adet segment Şirketin büyük çaplı segment üretimindeki tecrübesi 1987 yılına kadar kalıbı tedarik edecek. Tünelin dış çapı 15,20 metre olup, CBE şirketler dayanmakta ve şu ana kadar 390 dan fazla projede yer almışlardır. grubunun Shinzeg firması ile çalıştığı bu projede, büyük çapta en Şirketin dahil olduğu daha önceki büyük projelere göz atıldığında iyi segment üreticilerinden biri olduğunu Alaskan Way Viyadük Projesi (17 m), Yeni Zelanda’da bulunan Waterview Tüneli (14 m), göstermektedir. Boğaz Tüp Geçişi İstanbul (13,2 m), İspanya’da

CBE şirketler grubunun Çin temsilcisi 3 set bulunan M30 Otoyol Projesi Tünelleri (14,7 m) Supported by Supported by Supported by Organized by

ve Hollanda Groene Hart Tüneli (14,5 m) olarak T.C. olarak tasarlanan, 13900 mm iç, 15200 mm dış ULAŞTIRMA, DENİZCİLİK VE HABERLEŞME BAKANLIĞI çapa 650 mm kalınlığa ve 2000 mm uzunluğa gösterilebilir. sahip segment kalıplarını tedarik edecektir. Wuhan’daki yeni Sanyanlu tüneli 7 nolu metro Her bir halka 10 parçadan oluşmakta ve 7 hattının ilk etabı olup, 30,9 km uzunluğunda ve Supported by Supported by Czech Republic Partner standart, 2 counter-key ve 1 kilit segment 19 istasyona sahiptir. İki köprü arasındaki çift tüp içermektedir. Kalıpların konsepti ve tasarımı tüneller 2590 metre uzulunğunda ve Yangtze tamamen firmanın Fransa’daki merkezine bağlı olup, Çin Yanglingde nehrinin 40 metre altında inşaa edilecektir. Ayrıca bu tünel Çin’deki ilk bulunan fabrikada üretilecektir. Üretimin burada yapılmasının ayrı çift fonksiyonlu tünel özelliğine sahip olup, üst kısmında 3 şerit halinde bir sebebi ise Wuhan’a yapılacak nakliye masraflarını azaltmak olarak trafik akışı sağlanacak ve alt kısımı ise metro hattı, teknik ve güvenlik Delegate Bag Sponsor Business Sponsors gösterilebilir. şebekesi için kullanılacaktır.

88 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Y apı Merkezİ Medİne Şantİyesİ’ne Zİyaret Terratec Tünel Açma Makİnası Visit to Harramain Project İstanbul’da Metro Kazısında Terratec Delivers TBM for Istanbul Metro Faisal Bin Salman governor of Medina, Dr. Jabara Bin Eid Suraiseri minister of transportation, President of SRO Eng. Mohammad Khalid Al-Suwaiket, mayor of Medina, rectorates in Medina universities, senior managers and employees of Medina visited Medina Haramain Project constructed by Yapi Merkezi at the 10th September 2014.

Medine Valisi Suudi Prens Faisal Bin karşıladı. Proje turu ile başlayan ziyaret Yapı Salman, Suudi Arabistan Ulaştırma Bakanı Merkezi Holding Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Jabara Bin Eid Suraiseri, SRO Başkanı Ersin Arıoğlu ve proje ortağı SBG’den Nawaf Eng. Mohammad Khalid Al-Suwaiket, Medine Bin Ladin’in plaket takdimi ile son buldu. Belediye Başkanı, Medine’deki üç üniver- Suudi Arabistan’da Mekke-Cidde-Kral sitenin rektörü, Medine şehrinin üst düzey Abdullah Ekonomik Kenti ve Medine yöneticileri ve iş adamları ve beraberlerin- arasında inşa edilecek olan 450 km deki Haramain Projesi heyeti 10 Eylül 2014 uzunluğundaki Harameyn Hızlı Tren Çarşamba günü Medine Şantiyesi’ni ziyaret Projesi’nin ilk aşamasının ikinci paketini etti. oluşturan yolcu istasyonlarından Mekke ve Medya temsilcilerinin de eşlik ettiği heye- Medine istasyonlarının anahtar teslim yapım ti, Yapı Merkezi Holding Yönetim Kurulu işi için, Yapı Merkezi-Suudi Bin Ladin Grubu Başkanı Ersin Arıoğlu, Yapı Merkezi İnşaat Konsorsiyumu ile Suudi Demiryolu Kuruluşu Genel Müdürü Özge Arıoğlu ve proje ekibi arasında sözleşme imzalanmıştı.

İSKİ Avrupa 1. Bölge Tünel Projesİ (Ayvalıdere Atıksu TüneLİ) Istanbul Water and Sewerage Administration (ISKI) European Area 1 Tunnel Project (Ayvalıdere Tunnel) Terratec is proud to announce a new Tunnel Boring Machine delivery for Istanbul Metro in Turkey on August 28th after the successful performance of the workshop testing. The official ceremony was held on TERRATEC’s facilities in the presence of representatives from the client, a joint venture amongst the parties of Gülermak, Kolin and Kalyon The project tender put out by Istanbul Water and Sewerage Administration had a sewerage tunnel excavated by a (GKKJV). TBM, 527 m collector with different diameters and 242 m pipe jacking. Total length of the tunnel is 5103 m.

Yapılan fabrika denemelerinden sonra 28 Ağustos tarihinde Terratec tasarlanan bu hat, 17,5 km uzunluğunda 15 istasyona sahip ve beklenen İstanbul’da metro kazısında kullanılmak üzere Tünel Açma Makinasını toplam seyahat süresi 26 dakikadır. Metronun 2017 yılında kullanıma Bayrampaşa, Esenler, Güngören ve Zeytinburnu ilçel- gönderdi. Terratec temsilcileri Gülermak, Kolin ve Kalyon Ortaklığı alınması planlamaktadır. erinin atıksularını Yenikapı Atıksu Arıtma Tesisi’ne çalışanları ile birlikte bir kutlama gecesi düzenledi. ulaştıracak olan Ayvalıdere Atıksu Tüneli’nde Ünal Akpınar İnşaat firması çalışmalarını sürdürüyor. Özel olarak üretilen EPB TBM 6,56 metre bir çapa sahip olup, kesici kafa İstanbul’un karmaşık jeolojisi için tasarlanmıştır. Ayrıca VFD elektrik İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi tarafından ihale edilen proje kapsamında uzunluğu 4.334 m, çapı 2,2 m tahrikli olarak tasarlanan kesici kafa 17 inç disk keskiler ile donatılmıştır. olan Ayvalıdere Atıksu Tüneli ile birlikte 1 m ile 2,4 m Tasarlanan segment yapısı ise 6300 mm dış çap, 5700 mm iç çap ve çaplı toplam 527 m kolektör ve 2,0 m çaplı 242 m boru 1400 mm uzunluğundadır. itme yöntemiyle açılan tünel bulunuyor. Tünel hattının TBM Türkiye’ye gönderilmiş olup, bu senenin sonunda kazıya başlaması toplam uzunluğu 5.103 m. hedeflenmektedir. Proje müdür yardımcısı Emre Çelik “Terratec firmasının Ünal Akpınar İnşaat tarafından yürütülen Ayvalıdere TBM’i bize zamanında ve rekor bir sürede göndermesinden oldukça Atıksu Tüneli çapı 3,05 m olan pasa basınçlı (EPB) memnunuz ve kazıya başladığımızda da iyi bir performans almayı umut tünel açma makinesi ile kazılıyor. Yaklaşık 100 m ediyoruz” şeklinde konuştu. uzunluğa sahip Caterpillar marka TBM ile ortalama günlük 16 m kazı yapılıyor. Ekim 2014 tarihi itibariyle İstanbul’un Avrupa yakasında Mecidiyeköy ve Mahmutbey arasında yaklaşık 4.128 m’lik kazı yapılmış durumda. konumlanacak ve varolan metro hattıları ile bağlantılı bir şekilde Kaynak: www.iski.gov.tr 90 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 91 Torba Kanun Olarak Nİtelendİrİlen 3M Ear Classic Kulak Koruyucuları Yasa Yürürlüğe Gİrdİ İle Kulaklar Güvende The New Law Was Put into Rule 3M Ear Classic Ear Protection

The legislative (law) issue under preparation for a long time was put into rule on 11 September 2014. The issue includes many arrangement related to personnel working underground, their working hours, and health and safety.

Hearing loss is one of the most frequent disabilities and can be prevented if protection is used. Usage of ear protection in noisy areas is quite important for preventing hearing loss. 3M ear plugs provides comfortable and Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tazminatından yararlanabilecek. İşçilerin yer hekimi ile 10 ve daha fazla çalışanı bulunan effective protection. tarafından onaylanan 6552 sayılı "İş Kanunu altındaki çalışma süresi haftada en çok 36 ve çok tehlikeli sınıfta yer alan iş yerlerinde ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde saat olacak, günlük çalışma süresi 6 saati diğer sağlık personeli görevlendirecek Kararnamelerde Değişiklik Yapılması ile Bazı geçemeyecek. Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Soma'daki maden faciasında hayatını Dünyada en sık rastlanan duyusal engellerden bir durumdur. İşitme kaybını engellemek için iş gereği anlık ve sürekli gürültüye maruz Kıdem tazminatları, çalıştırıldığı son kamu Kanun" Resmi Gazete'de yayımlandı. kaybeden sigortalıların SGK'ya olan her türlü olan işitme kaybı, gürültüden kaynaklanıyorsa atılması gereken en önemli adım ise basit bir kalanlar için kulak koruyucu kullanmak hayati kurum ve kuruluşu tarafından işçinin banka borçları silinecek. Ölüm geliri bağlanan hak engellenebilir. Bu nedenle yüksek desibelli önlem: İşitme koruması kullanmak. önem taşıyor. Somalı madenciler, taşeron sistemi, 35 hesabına aktarılacak. İdarelerce istihdam sahiplerine prim ödeme şartı aranmaksızın ortamlarda, işitme kaybını engellemek için 85 Desibelin Üzeri Tehlikeli İnovatif çözümleriyle hayatı iyileştiren bini öğretmen ataması ve birçok vergi edilen personelin yeterli nitelik veya sayıda ölüm aylığı bağlanacak. Maden kazasında işitme koruması kullanmak sağlığımız için pek çok ilke imza atan 3M, işitme kaybıyla 85 desibelin üstündeki seslere uzun süre cezasının yeniden yapılandırılmasıyla ilgili olmaması halinde personel çalıştırılmasına ölenlerin eş ya da çocuklarından birisi, eşi ya çok önemlidir. 3M Ear Classic kulak tıkaçları, savaşta önemli bir rol oynuyor. Aynı zamanda maruz kalmak kalıcı olarak işitme hasarına düzenlemeleri içeren kanunla, organize sanayi dayalı yardımcı işlere ilişkin hizmetler için da çocuğu yoksa kardeşlerinden birisi olmak konforlu ve etkili bir koruma sağlar. kulak tıkaçlarını icat eden firma olan 3M’in neden olabiliyor. Günlük hayatta, uzun vadede bölgeleri tüzel kişilikleri, serbest tüketici ihaleye çıkılabilecek. Bu işleri belirlemede üzere, bir kişi kamuda istihdam edilecek. Bu Dünya Sağlık Örgütü’nün raporuna göre 1972 yılında piyasaya sunduğu Ear Classic işitme kaybına neden olabilecek yükseklikte olarak tedarikçilerden katılımcıları için temin Bakanlar Kurulu yetkili olacak. Yer altı maden düzenleme 13 Mayıs 2014 itibarıyla geçerli dünya üzerinde 275 milyon kişi işitme kaybı köpük kulak tıkaçları, o günden bu yana en seslere sıklıkla maruz kalabiliyoruz. Örneğin ettikleri enerjiye ilişkin olarak TRT'ye ayrıca işlerinde çalışan işçilerin emeklilik yaşı olacak. yaşıyor. Doğuştan sağır olanların yanı sıra konforlu ve etkili işitme koruyucuları olarak stadyumda futbol maçı izlemek 100-120 pay yatırmayacağına ilişkin hüküm yürürlükten 55'ten 50'ye düşürülecek. Maden ocakları, menenjit, kızamık, kabakulak ve kronik kulak değerlendiriliyor. 3M Ear Classic ürünleri, desibel (dBA), motosiklet kullanmak 80-110 kaldırılıyor. kanalizasyon ve tünel yapımı gibi yer altında Linyit ve taşkömürünün çıkarıldığı maden iş enfeksiyonları gibi hastalıklar ve kafa ve poliüretandan üretilen standart kulak yapılan işlerde çalışan sigortalıların, bu işlerde yerlerinde çalışan işçilere ödenecek ücret, kulakta oluşan zedelenmeler sonucu işitme dBA, rock konseri izlemek 90-120 dBA, tıkaçlarından farklı olarak PVC malzemeden Maden işlerinde çalışma saatleri konusunda fiilen çalışmadıkları ücretli izin, yıllık izin, asgari ücretin iki katından az olmayacak. duyusunu kaybeden pek çok kişi var. Dünyada sinemada film izlemek 71-104 dBA, kulaklıkla yapılıyor. Bu sayede Ear Classic kulakların kanunla yapılan değişiklik, 1 Ocak 2015'te eğitim ve kurs, iş öncesi ve sonrası hazırlık Kıymetli taşların borsada işlem görmeyenleri en sık rastalanan hastalıklardan biri olan müzik dinlemek ise zaman zaman 75-114 dBA içinde çok yavaş genişleyerek kulağın şeklini yürürlüğe girecek. Yeraltı işlerinde çalışan süreleri ile resmi tatil günleri de fiili hizmet KDV istisnasının dışına çıkarılıyor. Yurt dışından işitme kaybı, meslek hastalıklarının ise birinci aralığına denk gelebiliyor. Kaynağı ne olursa alıyor; terleme gibi durumlarda kulaktan işçilerde kıdem şartı aranmayacak. Buna göre, süresi zammı kapsamında olacak. İşveren; gelen pırlanta gümüşten takılar ile pırlantalı sırasında yer alıyor. Ancak işitme kaybı, olsun gürültü, insanların işitme duyusuna çıkması söz konusu olmuyor ve kulağı koruma yeraltı işlerinde bir gün dahi çalışanlar kıdem çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, iş yeri altından takılar, ÖTV kapsamına alınıyor. gürültüden kaynaklanıyorsa engellenebilir hasar verebiliyor. Dolayısıyla özellikle yaptığı özelliğini koruyor.

92 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 93 Sİka Türkİye’den İkİncİ Fabrİka Yatırımı Mersİn Tarsus’a Dünya Devİ Mitsubishi Electric Türkİye’de Hızla Büyüyor Sika Turkey started second factory in Mersin Tarsus World’s giant Mitsubishi Electric has a rapid grow in Turkey

Mitsubishi electric joined Turkish sector in 2012 and draw attention with Marmaray Project. Mitsubishi Electric states that due to population growth, Turkey needs automation and energy technologies.

World’s leading construction chemicals company Sika opened its second production facility in Mersin, Tarsus. This facility will be in use for supplying the Middle East and domestic consumption.

Yapı Kimyasalları sektörünün global lideri bölgedeki müşterilerimize hem daha yakın merkez fabrikadan tek tuşla bile kontrol İsviçre merkezli Sika, Türkiye'deki ikinci üre- olmak, hem de müşterilerimize sunduğumuz edebildiklerini belirtti. tim tesisini Mersin-Tarsus'ta açtı. Üretim kalite, hizmet ve servis hızımızı daha da 24 Ekim Cuma günü gerçekleşen fabrika tesisi, hem iç pazar, hem de başta Ortadoğu arttırmak üzere yatırımımız için bu bölgeyi açılışına Sika Türkiye Genel Müdürü ve Orta ülkeleri olmak üzere, yurtdışı ihtiyacına da seçtik” dedi. Asya Bölge Müdürü Bora Yıldırım ile Güney yanıt verecek. Yıllık 180.000 ton Kapasite Avrupa ve Ortadoğu Bölge Müdürü Hubert 2012 yılı sonunda Türkiye operasyonunu kuran Sistemleri Genel Müdürü Şevket Saraçoğlu, ise tünel havalandırma, enerji temin, istasyon Mersin’in Tarsus İlçesi’nde devreye giren Perrin de Brichambaut'un ev sahipliğinde; Devreye aldıkları fabrikanın, iç pazarın ana Mitsubishi Electric, Marmaray projesinde ve fabrika otomasyonu ürünlerini Mitsubishi havalandırma, temiz ve atık su, tünel fabrika; yapı kimyasalları alanındaki Tarsus Belediye Başkan Yardımcısı Sn. hedef olması ile birlikte aynı zamanda Türksat 4A uydusunda kullanılan teknolojisiyle Electric Türkiye’de istihdam edilen Türk ve istasyon aydınlatma, tünel ve istasyon boşluğu dolduracak. Ekonomisi ve büyüme Hüseyin Boro ve Mersin Tarsus Organize Ortadoğu ülkelerine de ürün sunacağını dikkat çekiyor. Genç bir nüfusa sahip Türkiye’de mühendislerin dizayn, projelendirme, yazılım yangın alarm sistemleri, yürüyen merdivenler, oranlarıyla dikkat çeken bir bölgeye yapılan Sanayi Bölgesi Yönetim Kurulu Başkanı Sn. belirten Yıldırım; “Sika Türkiye’nin bu endüstrinin hızla büyüyeceğine ve bu noktada ve devreye alma çalışmalarıyla birleştirerek asansörler, tünel drenaj ve sel kapakları.” bu yatırım, sadece güney ve güneydoğu böl- Sabri Tekli katıldı. yatırımı yapmış olması Türkiye’nin güçlü fabrika otomasyonuna ve enerji verimli Türk sanayisine yüksek kaliteli hizmet açıklamasında bulundu. gesine değil bütün iç pazara ve Ortadoğu SİKA HAKKINDA: teknolojilere olan ihtiyacın artacağına inanan sunduklarını söyledi. ekonomisine olan güvenin bir göstergesi ve Marmaray’da Kontrol Sistemi Yüzde 100 pazarına da ürün sağlamış olacak. Mitsubishi Electric, bu zorlu göreve adres Türkiye’de hedeflediğimiz büyüme strateji- Sika, 1910 yılında İsviçre’de kurulmuş, Marmaray’da Mitsubishi Electric’in Fabrika Yedekli olarak kendi teknolojisini gösteriyor. “Güney ve Güneydoğu’ya İnanıyoruz” sinin de güçlü bir kanıtıdır. Tarsus’ta devr- dünya çapındaki üretim ve satış ağıyla Otomasyon Teknolojisi Kullanıldı Marmaray’daki kontrol sisteminin yüzde 100 eye alınan fabrikamız yüksek teknolojik yapı ve endüstri kollarında, özel kimyasal- Mitsubishi Electric Türkiye’nin Başkanı Tarsus’ta devreye alınan fabrikanın Sika Mitsubishi Electric Türkiye Fabrika Otomasyon yedekli olarak tasarlandığını vurgulayan özellikleri ve otomasyon ağırlıklı sistemi lar konusunda faaliyet gösteren global bir Masahiro Fujisawa, “Mitsubishi Electric Türkiye Türkiye’nin ikinci fabrika yatırımı olduğunu Sistemleri olarak, faaliyet alanları içinde Saraçoğlu, “Marmaray kontrol sisteminde; ile yıllık 180.000 ton üretim kapasitesine gruptur. Yıllık 5.14 milyar İsviçre Frankı olarak, fabrika otomasyonu ve iklimlendirme belirten; Türkiye Genel Müdürü ve Orta Asya önemli bir yer tutan altyapı projeleri 37 bin donanım izleme ve kontrol noktası, sahiptir.” dedi cirosu ile lider konumda olan SİKA 105 yılını sektörlerindeki faaliyetlerimizin yanı sıra Bölge Müdürü Bora Yıldırım “Sika Türkiye kapsamında, İstanbul için hayati önem 107 bin yazılım izleme ve kontrol noktası, kutlarken; 84 ülkede 160 dan fazla üretim iletişim uyduları, asansör, güç kaynakları ve olarak ilk fabrikamız İstanbul’da faaliyette Beton katkıları, seramik yapıştırıcıları, beton taşıyan Marmaray’ın İstasyon Bilgi ve Yönetim 750 operatör ekranı kontrol sayfası, 100 tesisi ve 16 binden fazla çalışanı ile yeni ulaştırma bağlantılı altyapı işlerine de destek olup, tüm Türkiye’ye hizmet vermektedir. zemin yüzey sertleştiricileri, yapısal tamir Sistemi Projesi’ni gerçekleştirdiklerini belirten kilometre haberleşme kablosu bulunuyor. üretim tesisleri kurma hedefindedir. veriyoruz. Türkiye’de özellikle Marmaray’da ve Yeni fabrikamız Türkiye'nin güneyine ve harçları gibi toz ve likit ürünlerin üretileceği Saraçoğlu, “Marmaray’daki hizmetlerimiz; Bu sayede örneğin, tünelde oluşabilecek Türksat 4A uydusunda kullanılan teknolojimiz güneydoğu bölgesine hizmet vermek üzere Tarsus Fabrikası ile birlikte Sika’nın yeni Sika Türkiye oluşumu ise grup içerisinde Mitsubishi Electric’in ileri teknoloji ürünü bir yangın durumunda operatörler, ilgili ile tanınıyoruz. Türkiye’deki faaliyetlerimizi konumlandırılmıştır. Son dönemde yaşanılan yatırımlarla Türkiye’de üretmeye ve büyü- satış gelirleri, karlılık, insan kaynağı, otomasyon ekipmanları, mühendislik ve olay noktasındaki tren operatörü ile temas genişlettikçe ve markamızın varlığına güç çeşitli olumsuzluklara rağmen tereddüt meye devem edeceğini vurgulayan Yıldırım, teknoloji ve Ar&Ge açısından en önde tasarım, projelendirme, yazılım programlama, kurabiliyor, yolcuyu ve dumanı tahliye etmek kattıkça sağladığımız istihdamın da artacağına etmeden yeni fabrikamızı hayata geçirdik. teknoloji ve otomasyona çok önem ver- gelen şirketlerden biri olup, grup içerisinde donanım montajı, devreye alma, eğitim amacıyla hava akış yönünü tespit edebiliyor inanıyoruz.” diye konuştu. Türkiye'nin Güney ve Güneydoğusundaki diklerini ve bu vizyonda üretim yaptıklarını, Türkiye Bölgesi dahilinde bulunan on adet ve servis desteğinden oluşuyor. Projede ve sisteme önceden tanımlı havalandırma pazarın geleceğine çok inanıyoruz. Bu hatta Tarsus Fabrikası’ndaki üretimi, İstanbul ülkeden de sorumludur. www.tur.sika.com Mitsubishi Electric Türkiye Fabrika Otomasyon izlediğimiz ve kontrol ettiğimiz alt sistemler senaryosunu başlatabiliyor.” diye konuştu.

94 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 95 Knauf Gips KG Almanya’dakİ Yer altı Maden Ocağında Mercedes Zetros’u Tercİh Edİyor Küçük Makİnalar Büyük İşler Başlıyor Knauf Gips KG Almanya’dakİ Yer altı Maden Ocağında Mercedes Zetros’u Tercİh Edİyor Small Machines Big Deal

Heavy loads, narrow curves, rugged routes, constant starting and stopping – Knauf Gips KG recognized that towing tractors with manual transmissions had reach the limits of their capabilities in the Hüttenheim mine (Germany) and decided a change was necessary to two-axle Zetros 1833 4x4 tractors with Allison 3000 Series™ fully automatic Volvo is organizing an activity named “Small Machines Big Deal” in 6 cities of Turkey. Their aim is to meet operators transmissions. and machine owners and organize field activities.

Volvo’nun kompakt makinaları “Küçük İstanbul’da (17-18 Eylül) düzenlenecek olan alır. Böylece, operatör ve civarında bulunan Knauf Gips KG firması, Hüttemheim madeninde Zetros çekicileri, Alt Franconia bölgesinde ek yük mesafeleri nedeniyle maksimum Makinalar Büyük İşler” konsepti ile Eylül “Küçük Makinalar Büyük İşler” etkinliklerinde kimseler için tam koruma sağlar. ağır yükler, dar virajlar, engebeli arazi ve bulunan Hütterheim madeninde çıkarılan 2.90 metre uzunluk ölçüsü ve zorlu sürüş ayında Türkiye’nin 6 ilinde düzenlenecek saha kompakt makinaların teknik özellikleri hakkında sürekli dur-kalk gerektiren çalışma ortamında ham alçıtaşlarını dağların arasında kalmış, koşullarına yönelik tam otomatik şanzıman etkinlikleri ile makina sahipleri ve operatörlerle Volvo’nun uzman ekibinden bilgi almak ve Güç, dayanıklılık ve verimliliği sahaya yansıtmak için üretilen Volvo Kompakt Ekskavatörleri bir manüel şanzımanlı çekicilerin kapasite dar, karanlık ve bir labirenti andıran yollardan özelliklerini ön koşuyor. Tüm bu koşulları buluşmaya hazırlanıyor. kompakt makinaların çalışırken sergiledikleri diğer önemli özelliği ise servis ihtiyacını en bakımından limitli kaldığına karar verdi. geçerek kırma makinesine aktarıyor. Bu çalışma sağlayan Allison donanımlı Zetros çekicinin, üstün performansı yakından görmek mümkün aza indirmeleri. Tüm servis kompartımanlarına toplamda 38 ton ağırlığındaki yükün hareket Farklı işlere uygun ürün gamı ile maliyetleri olacak. Ancak “Küçük Makinalar Büyük İşler” Bu doğrultuda operasyonların verimliliğini Hüttenheim madeninde dokuz yıl boyunca kolay ulaşılabilir şekilde tasarlanan kompakt ettirilmesi, kontrolü ve çekilmesi anlamına azaltıp, sektördeki iş ortaklarının kârlılığını yalnız makinaların tanıtılacağı bir organizasyon arttırmak amacıyla iki akslı Zetros 1822 4x4 faaliyet göstermesi bekleniyor. makinalar uzun servis aralıkları ile uzun geliyor. Her bir kamyon, günde maksimum 30 artıran Volvo, daha fazla değil daha verimli olmaktan öteye geçecek, çeşitli aktiviteler çekicilerde Allison 3000™ serisi tam otomatik soluklu kullanım ömrü sunar. km/saat hızda yaklaşık 200 kilometre yol kat Knauf Gips KG Hakkında çalışmayı sağlayacak ürünler ve hizmetler ve ikramlar eşliğinde konukların keyifli vakit şanzımanlara geçilmesi uygun görüldü. geliştiriyor. Güç, verimlilik, çeviklik ve yüksek ediyor. Merkezi Iphofen, Bavaria bölgesinde bulunan geçirip sürpriz hediyelerle alandan ayrıldığı bir Öte yandan son derece konforlu olan operatör performansı bir arada sunan Volvo’nun kompakt Knauf, hizmete sunulduğu tarihten itibaren ilk etkinliğe dönüşecek. kumanda kabini ile kullanıcısını karşılayan Feilner çalışmalarıyla ilgili olarak; “Çekicilerin, Knauf Gips KG, dünya çapındaki 150 üretim ürün yelpazesi bu anlayışı çalışma alanlarına yeni Zetros çekicinin yakıt tüketimini düzenli Volvo Kompakt Ekskavatörleri, kolay tonlarca ağırlıktaki yükleri sürekli dur kalk tesisi ile Knauf Grubu’nun bir üyesi olup, aynı olarak kayıt altına alarak önceki araçları ile yansıtıyor. Volvo Kompaktlar Üstünlüklerini Konuşturacak kullanılabilen kumanda paneli ile operatörün şeklinde çekmeleri gerekiyor. Bu nedenle sık zamanda 60’tan fazla ülkede 24,500 kişiye karşılaştırdı. Elde edilen etkileyici sonuçlara hâkimiyetine izin verir. sık debriyaj değişmesi gerekirken Allison tam istihdam sağlayan öncü inşaat malzemesi Üst düzey verim, rahatlık ve güvenlik Her yönü ile sağlam Volvo Kompakt göre Allison donanımlı Zetros aracın, manüel otomatik şanzımanlar ile bu durum ortadan üreticilerinden biridir. Knauf firması, 23 farklı sağlayan Volvo Kompakt Ekskavatörleri şimdi Ekskavatörler, Volvo motora sahip. Her Volvo Volvo Kompakt Ekskavatörleri, hareketlerin şanzımanlara sahip diğer çekicilere kıyasla kalkıyor. Allison şanzımanlar, manüel ya da ülkede bulunan yaklaşık 53 taşocağı ve 12 performanslarını konuşturmak için sahaya Kompakt Ekskavatörünün kalbinde uzun tamamen bağımsız olması ve kontrol %22 oranında daha az yakıt tükettiği ortaya otomatikleştirilmiş manüel şanzımanlara madende faaliyet göstermekte ve yılda 5 iniyor. “Küçük Makinalar Büyük İşler” konsepti ömürlü bir alt gövde ve büyük makina tasarım edilebilirlik seviyesi açısından piyasadaki konuldu. kıyasla daha üstün bir dayanıklılık ve daha milyon ton ham alçıtaşı çıkarmaktadır. Knauf ile 6 ilde düzenlenecek saha etkinliklerinde konseptlerini kullanan bir çerçeve mevcut. Dar en iyi yüke duyarlı hidrolik devreleri içerir. güç gösterisi yapmaya hazırlanan kompakt alanlarda, güçlendirilmiş ve manevra kabiliyeti Knauf firmasının Atölye ve Filo Müdürü az bakım gereklilikleri sunarken sürücüleri Grup modern alçı panel inşaat sistemleri, Yüksek koparma kuvveti ve olağanüstü kazı makinalar, zorlu çalışma alanlarında Volvo yüksek offset bom yapısı ile kolay ve hızlı Norbert Feilner konuyla ilgili olarak; “Zetros, günde 500’ü aşkın manüel vites değiştirme alçı sıvalar ve ekipmanlar, kompozit termal performansı sunar. işleminde harcanan efordan kurtararak daha profesyonelliğini ECR38, EC55 ve ECR88 çalışma imkanı sunar. eski çekicilere kıyasla geleceğe yönelik üç yalıtım sistemleri, boyalar, zemin sıvaları Güçlü hidrolik devreleri ile tam ölçekli bir rahat bir çalışma ortamı sunuyor,” diyor. modelleri ile kanıtlayacak. büyük adımı teşkil ediyor. Allison şanzımanlar ve zemin sistemleri, söz konusu ürünlerin Güvenlik bilinci açısından uzun süredir lider ekskavatörün gücünü taşıyan Volvo Kompakt ise daima en ideal vites değiştirme noktalarını Ekonomik ve konforlu bir araç modeli arayışına kullanımına yönelik makine ve araçlar ve Ankara (8-9 Eylül), Adana (11 Eylül), Antalya olarak tanınan ve bilinen Volvo’nun Kompakt Ekskavatörleri verimlilikleri ile de makina seçiyor,” diyor. giren Krauf şirketi, iyi bir süspansiyon, alçak yalıtım malzemeleri üretmektedir. (13 Eylül), İzmir (15 Eylül) Bursa (16 Eylül) ve Ekskavatörleri de bu kapsam dahilinde yer sahiplerine kazandırır.

96 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 97 Turkcell Avrasya Tünelİ'nde Turkcell in Eurasia Tunnel Project BASF 2015 Yılında 150. Yıldönümünü Kutlamaya Hazırlanıyor Eurasia Tunnel Project is aiming to connect two continents together with a highway under the sea bottom, and is communicating with Turkcell. Approximately 250 employees working on this project are being supplied uninterrupted th communication with Turkcell infrastructure. BASF will celebrate 150 anniversary

ve internet altyapısı sayesinde Günde 8-10 metre hızla tünel kazarak ilerleyen BASF will celebrate 150th anniversary at 2015, their focus on this celebration is global challenges like city life, energy kesintisiz iletişim kurabiliyor. makinenin üzerindeki hareketli anten, fiber and food. World’s leading chemical company BASF will use their motto “We create chemistry” on their logo from the optik kablo üzerinden yeryüzündeki sabit beginning of the next year. Göztepe-Kazlıçeşme arasında haberleşme ünitesine bağlanarak personelin inşaatı devam eden tünelde deniz tabanının altında bile Turkcell şebekesine Turkcell ile mayıs ayından bu erişim sağlamasını garanti altına alıyor. yana 280 bin dakikanın üzerinde odaklandık. Böylelikle, sadece bilime hitap BASF, Üç Temel Zorluk Üzerine Odaklanıyor konuşma gerçekleştirildi, 42 bin Açıklamada görüşlerine yer verilen Turkcell etmekle kalmıyor, aynı zamanda BASF’nin 800 SMS atıldı, 238 GB da data Şebeke Operasyonlarından Sorumlu Genel odağında olan insan faktörünü de kimyaya Üç temel zorluk üzerinde odaklanan BASF, tüketildi. Müdür Yardımcısı Bülent Elönü, Turkcell olarak, dahil ediyoruz” dedi. 2050 yılında dünya üzerinde dokuz milyardan tünelin inşaatı esnasında kesintisiz iletişim fazla insanın yaşayacağını öngörüyor. Artan Verilen bilgilere göre Türkiye'de sağlamak üzere Türkiye'de bir ilke imza “Biz kimya yaratıyoruz” sloganı, öncelikle dünya nüfusunun iyi yaşam koşulları, enerji ilk kez uygulanan "hareketli attıklarını kaydetti. BASF’nin 150. yıldönümü duyurularında yer ve gıdayla ilgili ihtiyaçları da sadece yeni anten" yöntemi ile kazı mesafesi alan logosunda kullanılacak. 1 Ocak 2015 çözümlerle karşılanabilecek. Asya ve Avrupa'yı ilk kez deniz tabanının ilerledikçe Turkcell şebeke servis Elönü, "Kazı makinesi üzerindeki cihazımız itibarıyla da BASF genelinde kullanılmaya başlanacak. Markanın altı farklı rengi gibi Şehir Yaşamı: BASF’nin 150. yılında altından kara yolu ile birleştirecek Avrasya kalitesinin aynı seviyede kalması sağlanıyor. sayesinde personelin hem birbiriyle ve dışarıyla odaklanacağı ve kimyanın kolaylaştırıcı etkisi Tüneli projesinde iletişimi Turkcell sağlıyor. olan iletişimini hem de iş güvenliği açısından kurumsal tasarımının diğer unsurları bulunan üç temel zorluktan ilki, şehir yaşamı. Projede mobil iletişim kapsaması, yer çok önemli olan mobil kapsamayı güvence değiştirilmeden kalacak. 2050 yılında nüfusun %70’ten fazlasının Turkcell'den yapılan yazılı açıklamaya göre, yüzeyindeki sabit noktaların yanında 130 altına alıyoruz. Yer yüzeyi ve yeraltındaki Küresel Sorunlara Çözüm Üretme Platformu: şehirlerde yaşamaya başlayacağı tahmin Avrasya Tüneli projesinde görevli yaklaşık 250 metre uzunluğundaki tünel kazma makinesi istasyonlarımız, inşaat tamamlanana kadar tam Creator Space™ ediliyor. Şehirlerin hızlı büyümesinden dolayı personel, Turkcell'in sağladığı cep telefonu üzerine yerleştirilen anten ile sağlanıyor. kapasiteyle çalışacak" ifadelerini kullandı. da sosyal, çevresel ve ekonomik alanlarda “Sürdürülebilir bir gelecek için kimya içme suyu, atık yönetimi, trafik ve barınma gibi yaratıyoruz” söylemini de sürdüren BASF, konulardaki talepler artacak. insanları ve düşünceleri bir araya getirmeyi hedefliyor. BASF, yıldönümünde şehir yaşamı, Akıllı Enerji: İkinci temel zorluk ise artan enerji akıllı enerji ve gıdayla ilgili küresel zorluklara talebi. Akıllı enerjili bir gelecek; rüzgar ve yönelik çözümler üretmek amacıyla herkesi güneş gibi temiz ve yenilenebilir kaynaklardan işbirliği yapmaya davet ediyor. düşük maliyetli enerji üretilmesini, enerji verimliliğinin artırılmasını ve enerjinin 2015 yılında kuruluşunun 150. yılını kutlayacak Bu amaçla, belirlenmiş konulardaki söyleşileri olan BASF; şehir hayatı, akıllı enerji ve gıdayla depolanması ve taşınması gibi konuları da için online platform yaratmak amacıyla www. gündeme getiriyor. ilgili küresel zorluklara yönelik çözümlere creator-space.basf.com web sitesinde Creator odaklanacak. Space™ hayata geçirildi. Bu platformda Gıda: Dünyanın artan nüfusu için gıda Dünyanın lider kimya şirketi BASF, 2011’de müşteriler, bilim insanları, halk ve BASF kaynaklarının tükenmesi on yıl içindeki en tanıttığı “We create chemistry- Biz kimya uzmanları, düşünce ve fikir alışverişinde kritik zorluklardan biri haline gelecektir. yaratıyoruz” sloganını logosuna taşıma kararı bulunabiliyor. 2015 yılında bu platformdan Beslenme eksikliği ve yanlış beslenmenin aldı. BASF’nin sürdürülebilir bir gelecek için, elde edilecek veriler, canlı ya da sanal önlenmesi amacı ile gıda kaybının ve gıda müşterileri ve ortaklarıyla yaptığı işbirlikleri ile ortamlarda gerçekleştirilecek aktivitelerin atıklarının önlenmesi, besleyici gıdaların geliştirdiği inovasyonları vurgulayan slogan, 1 temelini oluşturacak. tercih edilmesi ve gıda üretiminin etkinliğinin Ocak 2015’ten itibaren şirket logosunda yer artırılması gerekiyor. Creator Space™ platformuyla ilgili bilgi almaya başlayacak. veren Dr. Kurt Bock, “150 yıllık tarihimiz bize BASF’nin 150. yıldönümü programıyla ilgili BASF’nin “Biz kimya yaratıyoruz” stratejisi kimyanın yeni fikirler ve çözümlerle ilgili detaylar, 4 Aralık 2014 tarihinde düzenlenecek 2011 yılında lanse edildi. BASF İcra Kurulu kolaylaştırıcı etkisini gösteriyor. 21. yüzyılın basın toplantısında duyurulacak. Ayrıca, Başkanı Dr. Kurt Bock konuyla ilgili yaptığı inovasyonları yeni stratejiler, araçlar ve sosyal 23 Nisan 2015 tarihinde Ludwigshafen’de açıklamada, “Stratejimizi lanse ettiğimizden bağlantılar gerektiriyor. Herkesi Creator düzenlenecek yıldönümü kutlaması da bu yana, müşterilerimize kimyaya dayalı Space™ platformumuza katılmaya davet BASF’nin 150. yılı kutlamalarının önemli bir en işlevsel ürün ve çözümleri sunmaya ediyoruz” dedi. parçası olacak.

98 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com 99 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 99 Türktraktör İş Makİnelerİ Yatırımını 3M İş Güvenlİğİ Oyunu İle Sektörü Bölge Tesİslerİyle Sürdürüyor Bİlİnçlendİrmeye Devam Edİyor TurkTraktor construction equipment continues 3M raise awareness using the its investments by regional facilities health & safety video games

TurkTraktor, agriculture sector leader continues its investments with an important occasion. The first regional facility opened in İzmir and the second one is planned to be set in Ankara.

yılında Fiat traktörlerinin üretimiyle başlayan ortaklıkta yeni bir sayfa açılıyor. Amacımız, CNHi’ın iş makinelerindeki sektörel bilgi birikimini Koç Holding’in marka değeri ile bir araya getirerek tarım sektöründeki başarımızı bu sektöre de taşımak. Bunu yaparken en büyük güvencemiz ise Türkiye iş makineleri sektörünün geleceğine olan güvenimiz. Hepimizin bildiği üzere inşaat sektörü Türkiye’nin lokomotif sektörlerinden biri ve Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin ekonomilerinde çok önemli tetikleyici rol oynamakta. Bu sayede son yıllarda önemli büyüme kaydeden iş makineleri sektörü de 2013 yılı verilerine göre Avrupa’nın dördüncü, dünyanın on birinci en büyük pazarı konumunda. Yani, geleceğe olan inancımız tam…” dedi ve İzmir Bölge tesisinin müsyonuna değinerek sözlerini şöyle tamamladı: “Bir Koç Holding firması olan TürkTraktör olarak çıktığımız bu yolculukta amacımız, müşterilerimize en doğru ve kaliteli ürünleri üst düzey hizmet anlayışı ile sunmak. Bu doğrultuda müşterilerimizin ticari ve teknik ihtiyaçlarını doğru anlamak, sektördeki en önemli oyunculardan biri olmak için çok önemli. Müşterilerimizle kuracağımız 3M world’s leading company on health and safety equipment, prepared a video game to raise awareness for the yakın temas ve onlara vereceğimiz değer ile kendimizi farklılaştıracağız usage of health and safety equipment. ve bugün açılışını gerçekleştirdiğimiz İzmir tesisimiz de bu bağlamda bu misyonumuzun ilk kilometre taşı.” Türkiye tarım sektörünün lideri TürkTraktör, iş makineleri sektöründeki yolculuğuna önemli bir yatırımla devam ediyor. Case ve New Holland İş CNHi ile Koç Holding arasındaki ortaklığa değinen TürkTraktör İş Kişisel Koruyucu Donanım ürünleri ile her nasıl çalıştığını anlatan bir oyun geliştirdi. İş modulde hangi kişisel koruyucu donanımları Makinelerinin Türkiye distribütörü TürkTraktör, ilk bölge tesisini İzmir’de Makineleri Direktörü Serhad Taşkınmeriç: “Dünyada yatırım araçları sektörde iş sağlığı ve güvenliği sağlanmasına Sağlığı ve Güvenliği konusunda farkındalığı faaliyete geçirdi. TürkTraktör İş Makineleri İzmir Bölge Müdürlüğü ilk alanında yarattığı 30 milyar dolarlık yıllık ciro ile en önemli üreticilerden kullanmaları gerektiği deneyimleyerek önemli katkıda bulunan 3M, konuyla ilgili artırmak için, kişisel koruyucu donanımların olma özelliğini taşırken, bunu Ankara takip edecek. biri olan CNHi ile Türkiye’nin ekonomiye katkı anlamında en önemli öğreniyorlar. farklı çalışma ortamlarında nasıl kullanıldığını değerlerinden biri olan Koç Holding, TürkTraktör çatısı altında Traktör farkındalığı artırmak için hazırladığı oyunda CNH Industrial ile tarım ekipmanları alanındaki işbirliğini iş makineleri anlatan bir oyunda, kömür tesisi, dökümhane, 3M Türkiye Hakkında üretimiyle uzun yıllardır süre gelen ortaklıklarına, CASE & New ürünlerinin, farklı çalışma ortamlarında nasıl alanına da taşıyan TürkTraktör, İş Makineleri İzmir Bölge Tesisini kaynak atölyesi ve petrokimya tesisi olmak Holland marka iş makineleri Türkiye distribütörlüğü operasyonun da kullanıldığını anlatıyor. Dünyada 110 yılı aşkın süredir yeni fikirler açtı. Yaklaşık 6.400 m2‘lik arazi üzerine kurulu tesis; bölgeye satış, üzere dört farklı senaryodan birini seçen katılmasıyla yeni bir sayfa açtılar. Aslında bu ortaklık bir distribütörlük geliştiren ve bu fikirleri dahiyane ürünlere satış sonrası hizmetler ve yedek parça satış hizmetleri vermek üzere İnovatif çözümleriyle hayatı kolaylaştıran oyuncuların, çalışana maksimum güvenlik anlaşmasından çok daha fazlası anlamına geliyor. Koç Holding’in dönüştüren 3M, 1987 yılından bu yana Kemalpaşa Kaymakamı Kamuran Taşbilek, İzmir Büyükşehir Belediyesi ve yenilikçi binlerce ürün geliştiren 3M, sağlayan ve sağlıklı kalmasına yardımcı olan TürkTraktör firmasında ortağı olan ve CASE & New Holland marka iş Türkiye’de, 400’den fazla çalışanı ile faaliyet Başkan Vekili Dr. Sırrı Aydoğan, Kemalpaşa Belediye Başkanı Arif Uğurlu ürettiği üstün kaliteli iş güvenliği ürünleriyle, doğru 3M kişisel koruyucu donanımı seçmesi makinelerinin üreticisi CNHi bir anlamda artık Türkiye pazarında kendisi gösteriyor. Türkiye İhracatçılar Meclisi'nin ve çok sayıda davetlinin katılımıyla gerçekleştirilen açılış töreniyle her sektörde iş sağlığı ve güvenliğinin gerekiyor. Çalışana doğru kişisel koruyucu direkt olarak siz değerli müşterilerimizin karşısına çıkıyor” dedi. faaliyete geçti. sağlanmasına önemli katkıda bulunuyor. 3M donanım giydirildiğinde sertifika kazanılıyor, açıkladığı ilk 500 ihracatçı firma araştırmasında Kişisel Koruyucu Donanım ürün grubunda, toz bu yıl 79 basamak birden yükselerek 396'ıncı Açılış konuşmasına TürkTraktör’ün 60 yıllık köklü geçmişini vurgulayarak İş makineleri sektöründe iddialı olduklarını dile getiren Taşkınmeriç, yanlış giydirildiğinde ise ambulans gelerek ve gaz maskeleri, motorlu ve hava beslemeli başlayan TürkTraktör Genel Müdürü Marco Votta: “2014 yılı, 60. yılımızı “İzmir Bölgede ve Türkiye genelinde sunacağımız kusursuz satış ve sağlığı riske atılan çalışanı alıp götürüyor. sırada yer alan ve konumunu sağlamlaştıran 3M kutlamamız sebebiyle TürkTraktör için özel bir yıl. Özel olmasının satış sonrası hizmetler ile 172 yıllık CASE ve 119 yıllık New Holland sistemler, işitme koruyucular, iletişim çözümleri, Farklı çalışma koşullarında çalışanı bekleyen Türkiye, Çerkezköy’de kurulu üretim tesisinde yanında ayrıca sıra dışı bir yıl çünkü bugüne kadar yaşadığımız markalarının üst düzey ürünleri bir araya geldiğinde, yakın zamanda bu göz koruyucular, kaynak dumanı ve diğer tüm olası tehlikelere dikkat çeken oyuna http:// Ar-Ge’ye sürekli yatırım yaparak, müşterileri kilometre taşlarına ek olarak hala yeni zorlu projelere imza atıyoruz önemli sektörün önemli oyuncularından biri olacağız” diyerek sözlerini zararlı etkilerden koruyan siperlik ve solunum www.3m.com.tr/ http://solutions.3m.com.tr/wps/ için lokal çözümler üretiyor. Kişisel bakım, ev, ve geçtiğimiz Haziran ayında Adapazarı’nda ikinci fabrikamızı açtık. tamamladı. sistemleri, ölçüm cihazları, vizörler, koruyucu portal/3M/tr_TR/PPE_SafetySolutions_EU/Safety/ hobi ve kırtasiye ürünleri, elektrik, elektronik, Bugün de CNHi ile Koç Holding’in yeni iş birliği olan iş makineleri tulumlar ve baretler gibi üç binin üzerinde Resources/Egame/ adreslerinden ulaşılabiliyor. TürkTraktör, son yıllarda ciddi büyüme trendi içerisinde olan iş telekomünikasyon sistemleri, sağlık ürünleri, operasyonundaki ilk direkt satış ve servis hizmeti noktamızın açılışında farklı ürün bulunuyor. makineleri sektörüne yaptığı yatırımlarla Türkiye genelinde yaygın Oyunda, ayrıca dört farklı senaryoda, trafik güvenliği, grafik ve reklam çözümleri, bir araya gelmiş bulunuyoruz. Hepinize İzmir İş Makineleri Tesisimizin satış ve satış sonrası hizmetler ağı sunuyor ve çok köklü geçmişlere Ülke çapında “Takmazsan Kaybedersin” adlı bir sektörlere özel olarak kullanılması gereken işçi ve işyeri güvenliği çözümleri ve otomotiv, açılışına hoş geldiniz” dedi. sahip CASE ve New Holland markalarının üst düzey ürünleri ile birlikte bilinçlendirme kampanya yürüten 3M, ayrıca ürünlerle ilgili bilgi veriliyor. Oyuncular, kömür inşaat, kimyasal üretim gibi onlarca sektörde, Türkiye iş makineleri sektörüne duydukları güveni ifade eden Marco tıpkı tarım alanında olduğu gibi yakın zamanda sektörün en önemli İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda farkındalığı tesisinde, dökümhanesi, kaynak atölyesinde endüstriyel ve kişisel ürünleriyle müşterilerine Votta: “Bu yeni işbirliği ile CNHi ile Koç Holding arasında 1967 oyuncularından biri olmayı hedefliyor. artırmak için, kişisel koruyucu donanımların ve petrokimya tesisi olmak üzere dört farklı yaratıcı çözümler sunuyor.

100 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 101 güvendir. Bizim firma olarak Türkiye’deki 23 Ankara, İzmir, Adana ve Diyarbakır’daki bölge Sönmezer: “Hedefimiz, markalarımızı Sumitomo İş Makinaları Dünya Başkanı Mikio İde: yıllık tecrübemizin bize kanıtlamış olduğu müdürlükleri, önemli ve stratejik şehirlerdeki Türkiye’de lider yapmak” bir gerçek vardır ki, o da, Türkiye ve Japonya güçlü bayi ağımız ile diğer iş ortaklarımızın Finansal yapısı, profesyonel yaklaşımı ve arasındaki güvenden zerre kadar şüphemizin da takip edeceği bir standart olacaktır. TSM “Satış ve satış sonrası alanlarda 1 numara olacağız” ürünlerinin kalitesiyle Türkiye’ye yeni bir olmamasıdır. Bugün, TSM Global ile Sumitomo Global ekibini kutluyor ve Hyster’in sözü olan ivme kazandıracak olan TSM Global’in yüzde iş makineleri operasyonlarını üstlenmeye ‘Güçlü Distribütörler/İş Ortakları, Sağlam 90’ı yabancı, yüzde 10’ü Türk ortaklı olarak Sumitomo construction machinery president karar vermiş bulunuyoruz. Bu güçlü güven Makineler’ sözünü bu ülkenin her köşesine kuruldu. TSM Global CEO’su ve Yönetim ile pozisyonumuzu en kısa zamanda daha da yaymak ve gelecek uzun yıllarda bu ekiple Kurulu Üyesi Taner Sönmezer, lansmanda güçlendirip, satış ve satış sonrası alanlarda 1 Mikio İde “We will be number one” birlikte çalışmak için sabırsızlanıyorum” dedi. yaptığı konuşmada, “Kendi alanlarında numara olacağımızdan hiç şüphe duymuyoruz” dünyada söz sahibi olan Sumitomo, Hyster ve dedi. Schneider: “2005 yılından bu yana Ammann Türkiye’de hep büyüdü” Ammann makinelerinin satış ve satış sonrası Ulbricht: “TSM Global, Hyster markasının en faaliyetlerine güçlü TSM GLOBAL yapılanması TSM Global yeni ve güçlü iş ortağı” TSM Global’in kurulmasıyla çok uzun vadeli ile başlıyor olmaktan büyük gurur ve mutluluk Sumitomo dealer/ bir programın hayata geçtiğini dile getiren duyuyoruz” dedi. producer of Dünyanın önde gelen Forklift ve istif makineleri Ammann Asfalt ve Sıkıştırma Ekipmanları Ammann and üreticilerinden biri olan Hyster markasının Böylesine güçlü markaların birlikte CEO’su Hans Christian Schneider, TSM Hyster brands, made Türkiye’de temsil edilecek olmasından büyük yarattığı sinerjinin kendilerini hedeflere her Global’in kurulmasıyla bugün çok önemli bir an appearance in bir onur ve mutluluk duyduğunu dile getiren zamankinden daha da fazla kilitlediğini ve çok Turkish launch. Hyster Forklift ve İstif Makinaları Başkan başlangıç noktasında olduklarına değinerek, heyecanlandırdığını belirten Sönmezer, “Ana Over 1000 invited Yardımcısı Frank Ulbricht, “Sağlam ürünler, “TSM Global ile yeni ve yenilikçi, kanıtlarla hedefimiz; markalarımızı Türkiye’de ve komşu professionals from güçlü destek ve sağlam bir organizasyon; desteklenmiş, aynı değerlere sahip iyi bir takım ülkelerde lider yapmaktır… Sahip olduğum construction, real önümüzdeki yıllarda istikrar ve devamlılığı, olduğumuz kadar bölgeye ve şirkete olan 22 yıllık sektör tecrübem ve en az benim estate, architecture müşterilere verilen değeri, büyüme ve başarılı güçlü bir bağımız da bulunuyor. Güçlerimizi kadar tecrübeli ekibim ile bu büyük oluşumun and industrial bir işin temelini temsil eder. TSM Global’in birleştirerek kapasitemizi daha da büyüteceğiz ortağı ve yöneticisi olmaktan büyük gurur sectors attended to İstanbul Kartal’daki büyük tesisinin yanı sıra ve daha da başarılı olacağız” dedi. duyuyorum” dedi. the night and met the new products.

Sumitomo, Ammann, Hyster markaları ile iş makinaları alanında güçlü bir ivme yaratan TSM Global, Türkiye lansmanı ile büyük gövde gösterisi yaptı. Türkiye’nin inşaat, gayrimenkul, mimarlık, sanayi sektör profesyonellerinin katıldığı görkemli gecede, 1.000’in üzerindeki davetli, çevreye duyarlı, yüksek performanslı yeni ürünlerle tanışma fırsatı da elde etti.

Japonya’nın en büyük üç grubundan biri Dünya Devlerini Buluşturan Lansman Sumitomo İş Makinaları Dünya Başkanı Mikio olan ve kimyadan endüstriye, otomotivden İde İlk Kez Türkiye’de finans sektörüne, madencilikten ağır sanayiye İnşaat, mimarlık, sanayi sektöründen çok kadar geniş bir yelpazade faaliyet gösteren sayıda davetlinin katıldığı lansman, Sumitomo Sumitomo Grubu, Türkiye’ye ve bölgeye Sumitomo, yüzyıllardır edindiği tecrübeyi İş Makineleri Dünya Başkanı Mikio İde, verdiği önem dolayısıyla lansmana en üst Türkiye pazarında TSM Global adı altında Hyster Forklift ve İstif Makineleri Başkan düzeyde katıldı. Türkiye’ye ilk kez gelen Yardımcısı Frank Ulbrich, Ammann Asfalt ve topladı. Türkiye’de Sumitomo, Hyster, Ammann Sumitomo İş Makineleri Dünya Başkanı Mikio Sıkıştırma Ekipmanları CEO’su Hans Christian markalarının satış, servis ve yedek parça İde, “Ürünlerimizin tüm dünya ülkelerine Schneider ve TSM Global CEO’su ve Yönetim hizmetlerinden sorumlu olacak TSM Global, yayılmasında stratejik olarak Türkiye altın bir Kurulu Üyesi Taner Sönmezer’in yaptığı açılış aynı zamanda Irak, İran, Azerbaycan, Gürcistan, anahtar konumunda. Bu durum bizler için konuşmalarıyla başladı. Kırgızistan, Türkmenistan ve Özbekistan Türkiye’nin bugün olduğu kadar gelecekte de pazarlarının da bölge üssü olacak. Ali Poyrazoğlu’nun bu geceye özel gösterisiyle çok önemli bir yer olacağı anlamına geliyor” devam eden lansman, canlı performans dedi. TSM Global çatısı altında, 80 yılı aşkın gösterileriyle renklendi. tecrübesiyle ABD’nin köklü forklift ve istif Sumitomo Grubu’nun Türkiye’ye duyduğu makineleri şirketi Hyster ile İsviçre menşeli, Gecede çekilişle belirlenen üç konuğa özel güvenin altını çizen Sumitomo İş Makineleri asfalt ve yol ekipmanları konusunda lider ödüller verilirken, TSM Global’in ilk müşterisine Dünya Başkanı Mikio İde, “Sumitomo kuruluşu Ammann Grup da yer alıyor. de plaket takdim edildi. Grubu’nun en öncelikli politikası ve değeri

102 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 103 Üretimin güvenliği ise, aynı zamanda ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu verimliliğin artmasına yol açacağı için göz önüne alır. ekonomik getirisi de olan bir ifadedir. • Yeterli bilgi ve talimat verilenler Zira işyerinde yaşanabilecek iş kazaları dışındaki çalışanların hayati ve özel ve meslek hastalıkları sonucu iş gücü tehlike bulunan yerlere girmemesi için ve iş günü kayıpları artmakta, sağlıklı gerekli tedbirleri alır. ve güvenli bir çalışma ortamı olmaması 2. İşyeri dışındaki uzman kişi ve çalışanın verimini o ölçüde azaltır. kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin İşletme güvenliği ise, işyerinde alınacak sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. önlemler ile iş kazaları veya sağlıksız 3. Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği ve güvensiz çalışa ortamı sonucu alanındaki yükümlülükleri, işverenin oluşabilecek makine-ekipman arızaları, sorumluluklarını etkilemez. yangın vs. gibi tehlikeli durumları ortadan 4. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin kaldıracağı için işletmenin o oranda maliyetini çalışanlara yansıtamaz. güvenli olmasını sağlar. 5. Hükümlerini içermekte, Risklerden İş Sağlığı ve İş Güvenliği çalışmalarında Korunma İlkeleri başlığı altındaki 5. etkin sonuç almak çalışanların ve Madde; işverenin desteğinin yanı sıra iyi bir 1. İşverenin yükümlülüklerinin yerine organizasyonla sağlanabilir. İş güvenliği getirilmesinde aşağıdaki ilkeler göz önünde uzmanı, saha denetim elemanları, saha bulundurulur: formenleri ile etkin bir denetim sağlanır, işyeri hekimi ile de koruyucu sağlık a. Risklerden kaçınmak. hizmetleri sürdürülebilir. b. Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek. 2 MEVZUAT GEREKLERİ c. Risklerle kaynağında mücadele etmek, Yeraltı metro ve tünel faaliyetleri 26 d. İşin kişilere uygun hale getirilmesi için Aralık 2012 tarih ve 28509 Sayılı Resmi işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, Gazetede yayınlanan “İş Sağlığı ve çalışma şekli ve üretim metotlarının Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları seçiminde özen göstermek, özellikle Tebliği” ne göre 42.13.01 NACE kodu tekdüze çalışma ve üretim temposunun ve “Tünel İnşaatı” başlığı altında “Çok sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini Tehlikeli” grupta yer almakta ve yapı işleri önlemek, önlenemiyor ise en aza 1 GİRİŞ kapsamında kabul edilmektedir. indirmek. Yeraltı Kazılarında İş Sağlığı ve Güvenlİğİ Nüfus artışı, plansız sanayi yatırımları ve imar İş Sağlığı ve İş Güvenliği yönünden daha e. Teknik gelişmelere uyum sağlamak, hareketleri, hızlı ve çarpık kentleşme, iç göç önce 4857 Sayılı iş Kanunu hükümleri f. Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az vs. ve benzeri nedenlerde her geçen gün daha Occupational Health and Safety in doğrultusunda sürdürülürken, AB uyum süreci tehlikeli olanla değiştirmek. da içinden çıkılmaz hale gelen ve özellikle çerçevesinde 30 Haziran 2012 tarih ve 28 339 g. Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma metropollerde yaşayanların en önemli güncel sayılı Resmi gazetede yayınlanan “İş Sağlığı Underground Excavations şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı sorunları arasında yer alan ve sorunun büyük ve İş Güvenliği Kanunu” ve bağlı yönetmelik ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan oranda yer altı yapılarıyla çözülebileceği esasları sektörde, faaliyetlerin sürdürülmesinin tutarlı ve genel bir önleme politikası aşikar olan ve son yirmi yılda metropol yasal zeminini oluşturmaktadır. S. Şimşek S. Akyıldız U. Sayın kentlerimizde uygulamalarına geçilen yeraltı geliştirmek. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu bu Soner Temel Mühendislik A.Ş. Soner Temel Mühendislik A.Ş. İSG Birim Şefi, A Soner Temel Mühendislik A.Ş. İSG Birimi kazılarında İş sağlığı ve iş güvenliği mevzuat, h. Toplu korunma tedbirlerine, kişisel anlamda yeterli hükümler içermektedir. Şöyle İhale Takip ve KYS Müdürü, Maden Mühendisi Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı, Maden Mühendisi Uygulama Şefi, C Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı organizasyon, uygulama, takip ve kontrol korunma tedbirlerine göre öncelik açısından yürütülen faaliyetlerde o oranda ki; İşverenin Genel Yükümlülükleri başlığı ile vermek. önemli olmaya ve giderek te sektörde en Kanun’un 4. Maddesi; önemli rekabet koşulları arasında yer almaya i. Çalışanlara uygun talimatlar vermek. 1. İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve başlamıştır. j. Şeklinde işverenin genel yükümlülüklerini güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu belirlemiştir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Uluslararası çerçevede; Çalışma Örgütü (ILO) çalışma hayatıyla ilgili Her ne kadar kaldırılmaları doğrultusunda ÖZET Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi olarak koydukları üç temel amaç; tasarı taslakları yayınlanmış olsa da “İşçi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü”, “Maden ve Taş Bu bildiride her geçen gün daha da içinden çıkılmaz hale gelen ve sorunun büyük oranda yer altı yapılarıyla çözülebileceği organizasyonun yapılması, gerekli araç ve 1. Çalışanları korumak, Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında aşikar olan ve son yirmi yılda metropol kentlerimizde uygulamalarına geçilen yeraltı kazılarında iş sağlığı ve iş güvenliği gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik 2. Üretim güvenliğini sağlamak, Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği mevzuat, organizasyon, uygulama, takip ve kontrol gereklilikleri hakkında bilgi verilmiştir. tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale Önlemlerine İlişkin Tüzük”, “Yapı İşleri 3. İşletme güvenliğini sağlamaktır. getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi Çalışanları korumak, İş sağlığı ve İş Güvenliği için çalışmalar yapar. Tüzüğü”, “Parlayıcı ve Patlayıcı Maddelerden faaliyetlerinin temel amacını oluşturur. Çalışanların Korunması Hakkında Tüzük”, “Av • İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği Çalışanları işyerinin ya da yürütülen Malzemeleri Dışında Kalan Parlayıcı Patlayıcı ABSTRACT tedbirlerine uyulup uyulmadığını faaliyetlerin olumsuz etkilerinden korumak, Maddelerin Taşınması, Depolanması Usul ve izler, denetler ve uygunsuzlukların Legislation, organization, implementation, monitoring, and control requirements on occupational health and safety, which güvenli ve rahat bir çalışma ortamı Esasları Hakkında Tüzük” hükümleri reaktif giderilmesini sağlar. becomes even more complicated issue with each passing day and might be solved largely by the underground applications sağlamak, çalışanları iş kazaları ve meslek bir yaklaşım içerseler de halen faaliyetlerde and have been implemented in the last twenty years by the metropolitan municipalities, are summarized in this paper. hastalıklarından koruyarak ruh ve vücut • Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. yararlanılan temel mevzuat hükümleri olarak bütünlüklerini sağlar. • Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık uygulamalarda varlıklarını sürdürüyor.

104 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 105 3 ORGANİZASYON işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli d. Kurul oluşturması gerekmeyen asıl 4 UYGULAMA • Basınçlı Kaplar, gözetimi sağlanmalıdır. Mevzuat hükümlerini görevlendirir. Çalışanları arasında işveren ve alt işverenin toplam çalışan • Sıcak Çalışmalar, de içeren kontrol listeleriyle uygunsuzluklar İş sağlığı ve İş güvenliğinin kalıcı, etkin ve Sektörde İSG ve Çevre uygulamaları giderek belirlenen niteliklere sahip personel sayısı elliden fazla ise, koordinasyonu asıl • Yeraltı Su Geliri, fark edilip, denetim altına alınmalıdır. sürdürülebilir olması için üç temel desteğin bulunmaması hâlinde, bu hizmetin işverence yapılmak kaydıyla, asıl işveren tedarikçi ya da yüklenici seçiminde henüz • Yüksekte Yapılan Çalışmalar, birbiriyle uyumlu ve tam olarak sağlanması tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve alt işveren tarafından birlikte bir kurul başat değilse de önemli bir konuma • Erişim Yolları, 6 SONUÇ gerekmektedir. yükselmiştir. ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak oluşturulur. • Elle Taşıma, Nüfus artışının yanı sıra insanoğlunun daha yerine getirebilir. Ancak belirlenen • Yangınlar, 1. Öncelikle işveren ya da yönetimin desteği, 3. Aynı çalışma alanında birden fazla Tüm çalışanlar, işe giriş prosedürü kapsamında iyi ve güvenli bir yaşam için sürekli bir arayış niteliklere ve gerekli belgeye sahip • Termal Konfor Şartları (Yeterli 2. Çalışanların desteği işverenin bulunması ve bu işverenlerce SGK girişi, işe giriş sağlık muayenesi içinde olmasının önemli bir sonucu da göç olması hâlinde, tehlike sınıfı ve çalışan havalandırma, Hava hızı, Nem, Radyant birden fazla kurulun oluşturulması hâlinde kapsamında görme, işitme, duyma testleri, hareketleridir. Bu iki etmen günümüzde, tüm 3. İşyerine özgü yeterli bir İSG sayısı dikkate alınarak, bu hizmetin yerine ısı), işverenler, birbirlerinin çalışmalarını idrar tahlili, kan sayımı tetkikleriyle işe özgü organizasyonunun yapılmasıdır. getirilmesini kendisi üstlenebilir. • Fiziksel Risk Etmenleri (Gürültü, Titreşim, dünyada ve özellikle de sağlıklı bir imar etkileyebilecek kurul kararları hakkında çalışabilir raporunun alınmasının ardından, Şirketimizdeki Organizasyon Şeması ve işleyişi Aydınlatma), hareketinin oluşturulamadığı ülkelerde b. Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı diğer işverenleri bilgilendirir. İSG-Ç birimi tarafından “işbaşı eğitimi” alıp, ise Şekil 1’de özetlenmektedir. • Biyolojik Risk Etmenleri nüfusun belli cazibe merkezlerine yığılmasına kurum ve kuruluşların görevlerini yerine kişisel koruyucu donanımlarının (baret, organizasyon anlamında İSG Kurulu’nun yasal (Mikroorganizmalar, Bakteriler, Virüsler), ve şişkinliğe yol açmaktadır. Ulaşım, sosyo- Şirketimizde bu organizasyon yapısının getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân reflektör yelek, metal burunlu ayakkabı, gerekçesini oluşturmaktadır. • Uygun Olmayan Duruş ve Çalışma ekonomik nedenlerle, bu tür merkezlerde kurulmasından ve işletilmesinden Kalite ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını eldiven, maske, çizme, koruyucu gözlük Şekilleri, Yönetim Müdürü Sorumludur. Sahadaki karşılar. 19. Madde’de çalışanların yükümlülüklerini; vs.) kendilerine zimmet tutanağıyla teslim oluşan kalabalıkların en temel günlük • Deprem, ISGÇ uygulamaların koordinasyonu ise ISG edilmesinin ardından sahaya gönderilmelidir. ihtiyaçları arasında yer almaktadır. c. İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini 1. Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili • Tehlikeli Atıklar, Yönetim Temsilcisi tarafından yapılmaktadır. yürütenler arasında iş birliği ve aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki Faaliyetler esnasında programlı ve periyodik • Çevre ve İnsani Faktörler. Sorun ülkemizde 90’lı yıllara kadar palyatif Koordinasyonun sağlanması ve yürütülmesine koordinasyonu sağlar. talimatları doğrultusunda, kendilerinin İSG eğitimleriyle genel ve sektörel bazda (geçici) çözümlerle geçiştirilmiş, doğru çözüm ISG Uzmanları, İşyeri Hekimi, Sağlık Memuru, ve hareketlerinden veya yaptıkları işten tehlikeler konusunda farkındalık yaratılarak 5 TAKİP VE KONTROL arayış ve uygulamalarına ancak bu yıllarda ISG Elemanları ve Tüm Çalışanlarımız d. Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı davranış kültürü oluşturulmaya çalışılmalıdır. etkilenen diğer çalışanların sağlık ve Faaliyetlerde güvenli ve sağlıklı bir işyeri geçilebilmiştir. Yaklaşık yirmi yıllık uygulama destek verirler. ISG Elemanlarımız Tünel kurum ve kuruluşlar tarafından iş sağlığı Eğitim programlarında sektörel bazda özellikle güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle tesis edebilmenin temel kriterlerinden biri deneyimi ülkemizde bugün artık teknik ve ekibinin içinden lise mezunları arasından ve güvenliği ile ilgili mevzuata uygun aşağıdaki tehlike kaynakları konusunda yükümlüdür. de sürekli bir gözetim, takip, denetim ve idari yönden yeterli işletmeler ve kadroların seçilerek belirlenmiş ve şirket içi eğitimlere olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri bilinçlendirme uğraşılarına ağırlık verilmelidir. katılmışlardır. Buradaki amacımız, ISG yerine getirir. 2. Çalışanların, işveren tarafından verilen kontrol mekanizmasının oluşturulmasından oluşmasını sağlamıştır. bilincinin ekip içerisinde içselleştirilmesidir. eğitim ve talimatlar doğrultusunda • Yetersiz İSG Organizasyonu, geçmektedir. e. Çalışanların sağlık ve güvenliğini etkilediği Son on yılda ülkemizde başka bir gelişme Çalışanların kendi içlerinden birinin bu yükümlülükleri şunlardır: • Şantiyenin Konumu ve Trafik Düzeni, bilinen veya etkilemesi muhtemel İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu kurmak, Bir İşyeri olmuş,” İş Sağlığı ve Güvenliği” kavramı görevde bulunması ve işten sonrada bu • Kazı Faaliyetleri (Kavlak Düşmesi ve konular hakkında; görevlendirdikleri kişi a. İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, Hekimi ve tehlike sınıfına uygun (A Sınıfı) İş mevzuatımıza girmiş, uzman kadrolar çalışanla birlikte vakit geçirdiklerinde de ISG Göçük), veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşları, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı Güvenliği Uzmanı istihdam ederek İSGB Birimi ile ilgili sohbetlerin yapılması bile bu kültürün • İş Makinaları ve Kaldırma Ekipmanları yetiştirilerek giderek artan oranda uygulamaya başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi ve diğer üretim araçlarını kurallara kurmak ya da bu hizmetleri Bakanlık’tan yetki içselleştirilmesinde yardımcı olmuştur. ISG • Hazırlık Çalışmaları (İskele kurulumu, geçilmiştir. işyerine gelen çalışanları ve bunların uygun şekilde kullanmak, bunların almış bir OSGB’den almak, sadece mevzuat Elemanları tünel çalışmalarındaki denetim ve Demir Donatı İşleri), işverenlerini bilgilendirir. güvenlik donanımlarını doğru olarak gereklerini yerine getirmek olur. Bu durum işletmelerin bugün sektörde “İş gözetleme işini üstlenmiştir. Bu denetimlerin • Tahkimat (Betonlama, Kalıp Çalışması, kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve Sağlığı ve Güvenliği, Çevre” konularında, yirmi dört saat boyunca yapılması da riskleri “İş sağlığı ve güvenliği kurulu” başlığı altındaki İksa, Membran döşeme v.b. gibi), Elbette mevzuat gereklerini yerine getirmek değiştirmemek. politika, uygulama ve örgütlenmede yeterliliği ve risklerin sonuçlarını azaltmıştır. 22. Madde; • Tünel Gazları, öncelikli amaçlar arasında olmakla birlikte, b. Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu • Patlayıcı Madde Kullanımı aslolan iş kazası ve meslek hastalıklarının sahip olmalarını rekabetin önemli bir parçası Bu organizasyon yapısı ile çalışma ve 1. Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu donanımı doğru kullanmak ve korumak. • Tünel İçi Taşıma ve Nakliyat, önüne geçmektir. Bunun için İSG departmanının haline getirmiştir. ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin denetimlerimiz sonucunda ISG kültürünün • Enjeksiyon ve Shotcerete İşleri, diğer sağlık elemanı, uygulama elemanı, yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve c. İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, KAYNAK geliştiğini gözlemledik. ISG Kurul • Elektrik İşleri, İSG formeni, destek elemanı gibi kadrolarla toplantılarında da işleyen sistemin gelişmesi güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik • Mekanik İşler, takviye edilerek günlük faaliyet, uygulama ve 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (30 Haziran için gerekli görüş ve düşünceleri toparlayarak üzere kurul oluşturur. İşveren, iş sağlığı yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile • El Aletleri Kullanımı, çalışanların davranışlarının devamlı kontrol ve 2012 Tarih ve 28 339 Sayılı Resmi Gazete). hayata geçirmeye çalışıyoruz. ve güvenliği mevzuatına uygun kurul karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde kararlarını uygular. bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek. 2. Altı aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin d. Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde bulunduğu hallerde; tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, a. Asıl işveren ve alt işveren işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği tarafından ayrı ayrı kurul yapmak. oluşturulmuş ise, faaliyetlerin yürütülmesi ve kararların e. Kendi görev alanında, iş sağlığı ve uygulanması konusunda iş birliği güvenliğinin sağlanması için işveren ve ve koordinasyon asıl işverence çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak. Şekil 1. Soner Temel Mühendislik A.Ş.’de İş Sağlığı ve Güvenliği sağlanır. ile ilgili Organizasyon Yapısı ve İşleyiş şeklinde sıralayarak, İSG hizmetlerinin b. Asıl işveren tarafından kurul oluşturulmuş örgütlenmesindeki üçlü desteğin mevzuat 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ise, kurul oluşturması gerekmeyen alt dayanaklarını belirlemiştir. İş sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri başlıklı 6. işveren, koordinasyonu sağlamak üzere Maddesi 20. Madde ise işyerinde çalışan sayısına bağlı vekâleten yetkili bir temsilci atar. olarak 1-6 arasında Sağlık ve Güvenlik Çalışan 1. Mesleki risklerin önlenmesi ve bu c. İşyerinde kurul oluşturması gerekmeyen Temsilcisi seçimi ya da atanmasını hükme risklerden korunmaya yönelik çalışmaları asıl işveren, alt işverenin oluşturduğu bağlayarak bu konuda çalışanların da aktif da kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği kurula iş birliği ve koordinasyonu katılımını sağlamanın yanı sıra iş hayatının hizmetlerinin sunulması için işveren; sağlamak üzere vekâleten yetkili bir demokratikleşmesine katkıda bulunmayı a. Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, temsilci atar. hedeflemektedir.

106 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 107 Tünelcİlİk Derneğİ’nden Ödül ve Destek Teşvİklerİ Awards from Turkish Tunneling Society Tünelcilik Derneği’nin amaçlarından bir tanesi uluslararası tünel camiasında tünelcilik sektörümüzün iyi bir şekilde temsil edilmesini sağlamaktır. Bu kapsamda doktora ve yüksek lisans öğrencilerinin “Turkish Tunneling Society promotes attendance (by scientific paper) to the World Tunnel Congress organized ödüllendirilmesine ve ITA’nın düzenlediği Uluslararası yearly by ITA and gives awards for succesful MSc and PhD dissertations on tunneling.” Konferanslara poster veya sözlü bildirilerle katılanlara teşvik desteğinde bulunma kararı alındı.

Son beş yıldır sektörden gelen istekle, tünelcilik işinin tüm oyuncularını kapsayacak; özelikle, yapımcıları, işverenleri, tedarikçileri, akademisyenleri birçatı altında bir araya getirecek bir oluşum olan Tünelcilik Derneği sektörün teşviği ile 2012 yılının ağustos ayında kurulmuştu. Derneğe kişisel ve kurumsal üye sayısı beklentilerin üzerinde her geçen gün artarak Nisan 2014 tarihi itibariyle 400’ü asmış durumdadır. Tünelcilik sektöründen önemli isimleringörev aldığı Tünelcilik Derneği sektördeki dayanışma, bilgi akışı ve sektörün sağlam temellere oturtulabilmesi için çalışmalarına devam ediyor.

Tünelcilik Derneği Yönetim Kurulu’nın aldığı kararda her yıl “Tünelcilik” alanında yapılmış olan bir uzmanlık tezinin (Doktora ve Yüksek Lisans Tezleri) Dernek tarafından ödüllendirilmesi, başvurular arasından seçilen uzmanlık bilimsel tezine ödülü ve beratının 2014 yılı içinde III. Tünelcilik Kısa Kursu’nda Tünelcilik Derneği Yönetim Kurulu’nın aldığı bir başka kararla verilmesi ve ödül miktarının 1,500 ¨ olması düşünülmüştür. Ödüle başvuru için da Dünya Tünelcilik Kongresi’ne katılımı destek teşviğinde son tarih 30 Haziran 2014. bulunulması düşünüldü. Tünelcilik Derneği, her yıl ITA’nın BKaşvuru oşulları

düzenlediği Uluslararası Konferanslara katılmayı desteklemek 1. Ödül için başvuran kişi Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmalıdır. için, o yıl toplantıya poster veya sözlübildiriyle katılanlara 2. Ödül için başvuran kişi Tünelcilik Derneği üyesi olmalıdır. parasal destekte bulunma kararı aldı. Bu destek her yıl yönetim 3. Uzmanlık tezi çalışması Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde yapılmış kurulu kararı ile belirlenecek miktarda olacaktır. olmalıdır. 4. Uzmanlık tezi deneysel ve arazide yapılmış olabilir. 2015 yılı için bu rakam 1500 ¨ 5. Uzmanlık tezi 2013-2014 yılları içerisinde basılmış olmalıdır. 6. Başvuru mektubu ile birlikte tezin elektronik versiyonu, olarak belirlenmiştir. Tünelcilik Derneği e-posta adresine gönderilir ya da elden teslim edilir. Her bildiri için sadece bir kişiye 7. Ödül başvuran kişiye verilir. destek sağlanacaktır. “Tünelcilik” alanında yapılmış olan bir uzmanlık tezinin (Doktora ve Yüksek Lisans Tezleri) ödüllendirilmesi ve Dünya Tünelcilik Kongresi’ne katılımı destek teşviğinde bulunulması konularıyla ilgili bilgilere Tünelcilik Derneğinin internet sayfası www.tunelder.org.tr adresinden ulaşabilirsiniz.

108 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 109 “Kaya Karakterİzasyonu, Deneyler ve İzleme İçİn ISRM Tarafından Önerİlmİş Yöntemler: 2007-2014” The ISRM Suggested Methods for Rock Characterization, Testing and Monitoring: 2007-2014 (ISRM Orange Book)

This book is a collection of ISRM suggested methods for testing or measuring properties of rocks and rock masses both in the laboratory and in situ, as well as for monitoring the performance of rock engineering structures. These methods provide a definitive procedure for the identification, measurement and evaluation of one or more qualities, characteristics, or properties of rocks or rock systems that produces a test result.

Baskı: Ağustos 2014 Şekil sayısı: 218 şekil Yayınevi: Springer (53 renkli şekil) Sayfa sayısı: 293 s. Editör: Reşat Ulusay

Kitap, 2007-2014 yılları arasında “Uluslararası • Kaya mekaniği laboratuvar deneylerinin Bölüm III - İzleme: Kaya Mekaniği Birliği (ISRM)” ve “ISRM Deney elektronik formatta rapor edilmesi Yöntemleri Komisyonu” tarafından kabul • Ultrasonik titreşim yöntemiyle sonik hız • Küresel Konumlama Sistemi (GPS) edilerek önerilmiş yeni ve revize yöntemleri tayini: Revize edilmiş yöntem kullanılarak kayalarda yer değiştirmelerin içermektedir. Kitapta yer alan toplam yirmibir • Kayaların aşındırıcılığının Cerchar aşındırma izlenmesi yöntem; laboratuvar deneyleri, arazi deneyleri, deneyi ile tayini Bölüm IV – Yenilme Ölçütleri: izleme yöntemleri ve yenilme ölçütleri ana • Statik Mod-I kırık tokluğunun yarı-dairesel başlıkları altında verilmiştir. Bunların yanı sıra, bükme örneği kullanılarak tayini • Kayalarda yenilme ölçütleri için önerilmiş “geçmişten geleceğe kaya mekaniği deneyleri • Kayaların krip özelliklerinin tayini yöntemler: Genel sunuş ve ISRM tarafından önerilmiş yöntemler • Kaya süreksizliklerinin makaslama • Kayalarda yenilme ölçütleri için önerilmiş üzerine” ve “3-boyutlu lazer tarama yönteminin dayanımının laboratuvarda tayini: Revize yöntemler: Giriş kaya mühendisliğinde uygulanması” konulu iki edilmiş yöntem • Mohr–Coulomb yenilme ölçütü adet teknik yazı da kitapta yer almaktadır. • İğne penetrasyon (batma) deneyi • Hoek-Brown yenilme ölçütü İçindekiler: Bölüm II – Arazi Deneyleri: • Hoek-Brown ölçütünü esas alan 3-boyutlu • Geçmişten geleceğe kaya mekaniği yenilme ölçütü deneyleri: ISRM tarafından önerilmiş • Sayısal optik kuyu gözlemcisi kullanılarak • Drucker-Prager yenilme ölçütü kaya kütlelerindeki kırıkların gözlenmesi yöntemler üzerine • 3-boyutlu Lade ve modifiye edilmiş Lade • Kaya kütlesindeki yer değiştirmelerin yenilme ölçütü Bölüm I – Laboratuvar Deneyleri: hareketli mikrometre kullanılarak ölçülmesi • Schmidt çekici deneyi: Revize edilmiş • 3-bileşenli kuyu deformasyon algılayıcısı • Kayalar için gerçek 3-eksenli deneyi esas versiyon kullanılarak kayalardaki kırıkların arazideki alan yenilme ölçütü özelliklerinin incelenmesi için aşamalı • Kaya malzemelerinin dinamik dayanım Bölüm V – Kaya karakterizasyonuyla ilgili yazı: enjeksiyon yöntemi parametrelerinin ve Mod-I kırık tokluğu • Kayalarda gerilme tahmin yöntemleri- • 3-boyutlu lazer tarama tekniğinin kaya tayini Bölüm 5: Herhangi bir sahada arazi mekaniğinde ve kaya mühendisliğinde • Mod-II kırık tokluğu tayini gerilmeleri için model oluşturulması. uygulanmasıyla ilgili değerlendirmeler

110 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünelcİlİk Derneğİ Üyelerİmİz • Üyelik formu bilgileriniz kullanılarak hazırlanmıştır. • Üyelik bilgilerinizi lütfen [email protected] e-posta adresine gönderiniz.

1. Nuh BİLGİN 33. Mehmet İpeksever 64. Murat Şeker 104. İlyas Avcı 135. Cihan Ersoy 167. Onur Ülgen 202. Orkun Er 237. Burcu Kader 270. Faraz Shoaee Sarbanghali 302. İsmail Bozanoğlu İstanbul Teknik Üniversitesi Devlet Su İşleri Doğuş İnşaat ve Tic. A.Ş. Temelsu Uluslararası Müh. Hiz. AŞ. Hattat Enerji ve Maden Tic. A.Ş. CMA Ovit ERKOM Ltd. Şti. MRA İnşaat öğrenci (İst.Tek.Üni)) Yönetim Kurulu Üyesi, Başkan 203. Abdulgaffar Yetgin 34. Emin Doğan 65. İsmail Gündoğdu 105. Raşit Altındağ 136. Olgun Esen 168. Murat Okur İstanbul Ulaşım A.Ş. 238. Okan Yakan 271. Soner Ocak 303. Merve Bulut 2. Hanifi ÇOPUR Devlet Su İşleri Doğuş İnşaat ve Tic. A.Ş. Süleyman Demirel Üniversitesi Yüksek Lisans Öğrencisi (İTÜ) Emay Müş. ERKOM Ltd. Şti. ZTM Mühendislik Müşavirlik İstanbul Teknik Üniversitesi İstanbul Teknik Üniversitesi 204. Kıvanç Mirhan Dinçel Ltd. Şti. (Öğrenci) Yönetim Kurulu Üyesi 35. Nur Korkmaz 66. Mehmet Eren 106. Yıldırım Tan Özaydın 137. Fatih Çatalbaş 169. Mehmet İlker Bozlar Yüksel - Emay Adi Ortaklığı 239. Mehmet Ünlü Başkan Yardımcısı Devlet Su İşleri Yıldız Tekn. Ün., Meslek Yük. Ok. İSKİ-YSE Yapı-Nas İnşaat Zetaş Zemin Teknolojileri A.Ş. Emay Müş. ERKOM Ltd. Şti. 272. Reşit Yücel Pilatin 304. Esin Şentürk Adi Ortaklığı 205. Murat Yıldırım M. Kenan Kaya İstanbul Teknik Üniversitesi 240. Ahmet Şen 3. Cemal BALCI 36. Türker Köymen 67. Muhammed Yılmaz 138. Bilgin Kuşcu 170. Baki Acil İBB Müş. Ve Müh. Ltd. Şti. (Öğrenci) ERKOM Ltd. Şti. İstanbul Teknik Üniversitesi, Bekaert İstanbul Büyükşehir Belediyesi 107. Müge İnanır Miralis Tünel Tek. Mak. San. Tic. Ltd. Cengiz Makyol ASL GeoGrup İnş. San. Ve Tic. AŞ. 206. Mert Karagolu 273. Süha Abık 305. Okan Su Yönetim Kurulu Üyesi, Sayman 241. Zekiye Gamze Alış 37. İsmail Mehmet Yerlikaya 68. Zeynep Eroğlu 139. Rasim Berk Meray 171. Mümin Baykan Zirkonyum Madencilik İnşaat Geoma Yerbilimleri Bülent Ecevit Üniversitesi ERKOM Ltd. Şti. 4. Mücahit NAMLI Bekaert İstanbul Büyükşehir Belediyesi 108. Gökhan Kara Miralis Tünel Tek. Mak. San. Tic. Ltd. Nurol-Yüksel-Özka-Doruk A.O. Araştırma Müh. Ve Dan. Ltd. Şti. Ekol koz İnşaat 207. Abdullah Fişne 306. Hasan Ali Mahrebel İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 242. Önder Koçak 38. Mustafa Uyar 69. Sinan Polat 140. Altay Ertin 172. Cüneyt Hüseyin Şentürk İstanbul Teknik Üniversitesi Yapkim Yapı Kimya San. AŞ Yönetim Kurulu Üyesi, Başkan ERKOM Ltd. Şti. 275. Hakan Kırlıoğlu Bekaert İstanbul Büyükşehir Belediyesi 109. Mustafa Akça Geo-Net Mühendislik ve Müşavirlik Nurol-Yüksel-Özka-Doruk A.O. Feride Kırlıoğlu Patlayıcı Yardımcısı Alarko 209. Nadir Karahan 307. Korkut Möroy 243. Mustafa Emre Ölmez Madde Ticareti 70. Aslı Kadıhasanoğlu 141. Yıldıray Çelik 173. Gökhan Şimşek Kartaş İnş. San. Tic. Ltd. Şti. Yüksel Proje 5. Yasin TORUN 39. Nazim Kahraman Düzkar İşaat Devlet Su İşleri İBB Anadolu Yakası Raylı Sis. Müd. 110. Onur Kansu İ.B.B. Raylı Sstem Müd. Çelikler Taah. İnş. San. A.Ş. 276. Cumali Kaydu Torencon Ltd., Alarko 210. Muttalip Buyraz 308. Zeynep Sertabipoğlu Yönetim Kurulu Üyesi, Sekreter 244. Taylan Demir TCDD Yol Daire Başkanlığı 40. Ali Akgümüş 71. Mustafa Karakuş 142. Ahmet Önal 174. Hasan Baştan YSE Yapı-Çelikler Holding İstanbul Üni. Maden Müh. Bölümü 111. Sigma-YDA-Makimsan Devlet Su İşleri İstanbul Büyükşehir Belediyesi Engin Tıkır İ.B.B. Raylı Sstem Müd. Yertaş İnş. 277. Bahriye Yaman 6. Fevzi AKSU FD Sondaj 211. Serhat Kızılkaya Burkay İş Ort. 309. Hasan Eker İksa Yapı Kimyasalları, 143. YMSK Joint Venture 41. Mehmet Akgün 72. Levent Tüysüz Ahmet Rüfai Bilgin 175. Mehmet Anar YSE Yapı-Çelikler Holding Gümüşhane Üniversitesi Yönetim Kurulu Üyesi 112. Şahin Keskiner İSKİ Genel Müd. Atıksu İnşaat 245. Mahmut Ulusoy Devlet Su İşleri İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yertaş İnş. 278. Saffet Aslan WFT İnş. Daire Bşk. 212. Abdullah Fettahoğlu Sigma-YDA-Makimsan 310. Niyazi Özgür Bezgin 7. Yunus BAKIRDAL 176. Polat Elk. İnş. İth. İhr. A.Ş. Burkay İş Ort. YMSK Joint Venture 42. Mehmet Semih Şit 73. Halil İbrahim Şahin Şahap Bülent Baydar İstanbul Üniversitesi Konyaaltı İnşaat 113. Serdar Ercan 144. Bahattin Bulut Albayrak Yertaş İnş. Öğrenci (İst. Üniv.) İstanbul Büyükşehir Belediyesi 279. Mevlana Muhammed Alaloğlu Ataç İnş. San. AŞ.-G. Hinteregger İstanbul Ulaşım A.Ş. 213. Selim Kantarcı 246. Mehmet Beyaz Söyleyici 311. Reşat Ulusay 8. Ufuk Yavuz TÜMER 177. Hasan Alper Eryiğit Yapı-Tek A.Ş. Düzkar İşaat YMSK Joint Venture 43. Yücel Erdem 74. Osman Cihan Çiçekli Söhre Baugesellschoft . Hacettepe Üniversitesi MCI-Group Türkiye 145. Onur Kılıç Makyol İnş. A.Ş. Erer Mühendislik Müşavirlik A.Ş. İBB Anadolu Yakası Raylı Sis. Müd. 247. Hüseyin Doğan 280. Korhan Demir Yönetim Kurulu Üyesi 114. Tuncay Arıcı İstanbul Ulaşım A.Ş. 214. Ufuk Satılmış 312. Tufan Dalkıran NTF İnş. 178. Alper Saraç Yapı-Tek A.Ş. Düzkar İşaat YMSK Joint Venture 44. Öner Yılmaz 75. İsmail Cihad San Altınok Müşavir Müh. 9. Ali Yüksel 146. Gözde Coşkan Makyol İnş. A.Ş. Soner Temel Mühendislik İnş. İBB Anadolu Yakası Raylı Sis. Müd. 248. Şamil Doğrusoy 281. Timuçin Özbayır Yapı Merkezi 115. Feridun Büyükkırlı Dağcan A.Ş. 215. Veli Ay 313. Ahmet Şentürk Tic.A.Ş., Yönetim Kurulu Üyesi Ünal Akpınar İnş. YMSK Joint Venture Yönetim Kurulu Üyesi 76. Hakan Mesci Ataç İnş. San. AŞ.-G. Hinteregger 179. Alper Öztürk Yapı-Tek A.Ş. Afyon Kocatepe Üniversitesi Söhre Baugesellschoft 147. Mehmet Bağırcı Gülermak Ağırsanayi Taah. A.Ş. 45. İBB Anadolu Yakası Raylı Sis. Müd. 249. Adil Kulakoğlu 282. Önder Yeşilçimen 10. Sertaç Tokcan Doğan Talu Darenhes Pembelik Barajı 216. Kiyasettin Hefer 314. Ali Sarıışık Doğuş İnşaat ve Tic. A.Ş., Ünal Akpınar İnş. TK Müşavir Mühendisler Cengiz-IC-İçtaş-Belen O.G. 77. Volkan Kuruyer 116. Evren Bakır 180. Zeki Arslan Yapı-Tek A.Ş. Afyon Kocatepe Üniversitesi Yönetim Kurulu Üyesi 148. Mahmut Ragıp Turhan Gülermak Ağırsanayi Taah. A.Ş. Öztaş İnşaat ve İnşaat Malzemeleri Ataç İnş. Ve San. A.Ş. 250. Gündüz Ökten 283. Fatih Yazgan 11. Hikmet Anıl Yazıcı Projima Tünel A.Ş. 218. Önder Sayın 315. Orhan Güler 46. İstanbul Teknik Üniversitesi İBB Anadolu Yakası Raylı Sis. Müd. Cengiz-IC-İçtaş-Belen O.G. Melih Dumlu 78. Seçkin Yarlıgaş 117. Mahmut Demir 181. Yavuz Palakcı ERKOM Ltd. Şti. Mersin Üniversitesi (öğrenci) Doğuş İnşaat ve Tic. A.Ş. 149. Fatih Bektaş Statkraft – Norveç Öztaş İnşaat ve İnşaat Malzemeleri B. Ergünler Yol Yapı Ltd. Şti. 251. Volkan Vatansever 284. Projima Tünel A.Ş. 219. Ümit Kamil Uslu Şafak Karataş 316. Süleyman Kunter Kunt 12. Utku Gümüş İBB- Anadolu Yakası Raylı Sis. Müd. Biskon yapı A.Ş. Cengiz-IC-İçtaş-Belen O.G. 47. Muammer Çınar 79. Atakan Leventyürü 118. Vedat Ocak 182. Onur Metin ERKOM Ltd. Şti. Mersin Üniversitesi (öğrenci) 150. Gökhan Sunu Özka-Kalyon Atıksu Tüneli İş Ort. Öztaş İnşaat ve İnşaat Malzemeleri Özaltın İnşaat A.Ş. Ekol Koz Maden İnş. Ltd. Şti. 252. Suat Yıldız Ege Asfalt 220. Bilal Yüksel 285. Fahrettin Yıldırım 317. Pınar Güner Cantekinler 13. Musa Erdoğan Doğuş İnşaat ve Tic. A.Ş. TCDD Yol Daire Başkanlığı Cengiz-IC-İçtaş-Belen O.G. 48. Oktay Çakmak 80. Osman Sürmen 119. Yavuz Selim Karakum 183. Ersan Taşçı ERKOM Ltd. Şti. Unitek İnşaat 151. Gökhan Sevim Duran İBB Anadolu Yakası Raylı Sis. Müd. Öztaş İnşaat ve İnşaat Malzemeleri Erersa İnşaat 253. Gurur Kalaycı 120. Ekol Koz Mad. İnşaat San. Tic. Ltd. Ege Asfalt 221. Suat Ağırbaşoğlu 286. Ömer Akarsu 318. Levent Kurtuldu 14. Murat Karaçay Doğuş İnşaat ve Tic. A.Ş. İnelsan İnşaat E-Berk 49. İbrahim Ocak 81. Nail Akbulut Şti. 184. C. Cengiz Göztepe ERKOM Ltd. Şti. TK Müşavir Mühendisler İstanbul Üni. Maden Müh. Bölümü, 152. Özcan Altunkaya 254. Hasan Karabiber Yüksel Proje Uluslararası A.Ş. 121. 287. Öncü Gönenç 15. Mustafa Yaşar Yönetim Kurulu Üyesi Kemal Yılmaz Sigma A.Ş. - Borege İnş. Ltd. Şti. 187. Y. Gökhun Çetin 222. Suat Cengiz 319. Süleyman Ergut Keyzemin Müh. İnş. Ltd. Şti. Saudiarabian Airlines ERKOM Ltd. Şti. Yapı Merkezi Cengiz-IC-İçtaş-Belen O.G. 82. N. Ömer Bayraktaroğlu 255. Hasan Denek Doğuş İnşaat ve Tic. A.Ş. 50. Hasan Gerçek 153. Hasan Aydın Melemoğlu İnş. B-Yapı İnş. Ltd.Şti. 122. Servet Demirdağ 188. 223. 288. Mustafa Başar Arıoğlu 16. Emin Kendirli Bülent Ecevit Üniversitesi İzmir Büyükşehir Belediyesi Ömer Özkök Yaşar Fuat Yetkinler 320. Ferhat Şahinbaş S.D.Ü Müh. Fak. Maden C.İ.B. Adi Ortaklığı ERKOM Ltd. Şti. Yapı Merkezi Lisans Öğrencisi 83. Orhan Yenigün 256. Ferhat Kars Cengiz İnşaat 51. Nuri Ali Akçın Müh. Bölümü 154. Aslan Kıranoğlu Yüksel Proje Uluslar arası A.Ş. Yüksel Proje-Emay İş Ortaklığı 189. Yavuz Bilgin 224. Bedrettin Deniz 289. Mehmet Hacıalioğlu 17. Erdi İnal Bülent Ecevit Üniversitesi Öztaş İnşaat ve İnşaat Malzemeleri 321. Nuri Çaykun Alpaslan 123. Nazmi Şengün EN-EZ İnşaat ERKOM Ltd. Şti. STFA İnş. A.Ş. Lisans Öğrencisi 86. Turgay Onargan 257. Mehmet Kamil Şani Yıldız Teknik Üniversitesi 52. Hakan Tunçdemir S.D.Ü Müh. Fak. Maden 155. Mehmet Eşref Kurtoğlu Yüksel Proje Uluslar arası A.Ş. Dokuz Eylül Üniversitesi 190. Cumhur Yılmaz 225. Sedat Yüksel 290. Gürkan Erdal 20. Deniz Tumaç İstanbul Teknik Üniversitesi Müh. Bölümü İzmir Büyükşehir Belediyesi 322. Olgay Yaralı Denetim Kurulu Üyesi EN-EZ İnşaat ERKOM Ltd. Şti. Karayolları 18. Bölge Müdürlüğü İstanbul Teknik Üniversitesi, 258. Niyazi Şennazlı Bülent Ecevit Üniversitesi 53. Erdinç Demir 124. Uğur Ateş 156. İbrahim Uslu Fugrosial Ltd. Şti. Denetim Kurulu Üyesi 87. Cemalettin Okay Aksoy 191. Muhammed Refik Kurtoğlu 226. Tural Pınarbaşı 291. İbrahim Balaban Gülermak Ağırsanayi Taah. A.Ş. Yüksek Lisans Öğrencisi (İTÜ) Koçoğlu İnş. A.Ş. 323. Mehmet Özdemir Dokuz Eylül Üniversitesi İBB ERKOM Ltd. Şti. 259. Süleyman Bilge Parlak Saudi Binladen Group-TDRS Tunga Limited 21. Emre Avunduk 157. Abdullah Kürşat Erol 54. Serdar Şavk 125. M.Demirhan Çelik Fugrosial Ltd. Şti. İstanbul Teknik Üniversitesi 88. Kerim Küçük Otoyol A.Ş. 192. Muhammet Fahri Topatan 227. Koray Uzun 292. Taylan Karabay 324. Talat Alp Doğuş İnşaat ve Tic. A.Ş. Statkraft KKE. Dokuz Eylül Üniversitesi Zirkonyum Madencilik İnşaat ERKOM Ltd. Şti. 260. Özcan Yılmaz 22. Mustafa Ömür Sür 126. Mikail Güneşaçar 158. Abdi Yılmaz 293. Hüseyin Işıl 325. Melih Geniş 55. Murat Hızel Yertaş 89. Vehbi Özacar Statkraft KKE. Limak İnşaat 193. Salih Göçmez 228. Şeref Süzen 261. Ülkü Ebru Yıldırım GCF-Peker İş Ort. Bülent Ecevit Üniversitesi Doğuş İnşaat ve Tic. A.Ş. Dokuz Eylül Üniversitesi Zirkonyum Madencilik İnşaat ERKOM Ltd. Şti. İBB Avrupa Yakası Raylı Sistem 23. Soner Onur Avcı 127. Yavuz Bekiroğlu 159. Gökhan Uz 294. Abidin Türkay Ayten 326. Arif Halil Durukan 56. Müdürlüğü Lisans Öğrencisi (Hacettepe Ü.) Cevdet Kurt 90. Ramazan Çomaklı Statkraft KKE. Cengiz-Limak-Mapa Kolin İş. Ort. 194. Hüseyin Alp Güler 229. Sinan Toper IGT Mühendislik Müşavirlik DSİ 14. Bölge Özgün Şirketler Grubu İstanbul Teknik Üniversitesi Çelikler Holding ERKOM Ltd. Şti. 262. Mehmet Yağız 26. Özgür Savaş Özüdoğru 128. Ömer Fettahoğlu 160. Veysel Salgıntaş 295. Murat Arslan 327. Erol Adıgüzel E-Berk, 57. Oktay Rauf Basa 91. Melike Yıldırım Cengiz İnş. San. Tic. A.Ş. Limak İnşaat 195. Oğuzhan Sebetçi 230. Burak Bulutcan 263. Mesut Emre Aymir Çözüm Enjksiyon 2ER Proje Müşavirlik Proje Denetim Kurulu Üyesi, Başkan İçtaş İnş. San. Ve Tic. A.Ş. Tünelmak ERKOM Ltd. Şti. Gülermak Ağırsanayi Taah. A.Ş. Kontrollük ve Tic. A.Ş. 129. Hıdır Ayyıldız 161. Hüseyin Akan Karan 196. Ercan Kesim 296. Gökbora Akay 27. Harun Otacı 58. Meriç Yetiş 92. Serhat Köle Tünelmak İş Mak. Ve Ekipmanları Cengiz-Limak-Mapa Kolin İş. Ort. Çelikler Holding 231. Aytaç Bozkurt 264. Ömer Hüseyin Yeni Taisei 328. Onur Koç E-Berk Özka-Kalyon Atıksu Tüneli İş Ort. Tünelmak İmalatı ERKOM Ltd. Şti. Gülermak Ağırsanayi Taah. A.Ş. IGT Tunnelbau Gmbh 162. Bahtiyar Ünver 197. Halil Akel 297. Melih Algan 28. Utku Gürtekin 59. Şener Kahya 93. Mubin Ören 130. Hüseyin Akçal Hacettepe Üniversitesi Çelikler Holding 232. Sadettin Sertaç Ustaoğlu 265. Tevfik Hoş Geoma Yerbilimleri 329. Deniz Akbay E-Berk Özka-Kalyon Atıksu Tüneli İş Ort. Tünelmak Tünelmak İş Mak. Ve ERKOM Ltd. Şti. Dar Al Handasah Araştırma Müh. Ve Dan. Ltd. Şti. Süleyman Demirel Üniversitesi Ekipmanları İmalatı 163. Ali Başpınar 198. Süleyman Karagüzel (Vhair and Partners) 29. Oktay Ekinci 60. Orhan Zeki Dilmen 94. Kazım Yaşar Levent Hitit İnşat Madencilik San. Tic. Cengiz İnşaat 233. Mustafa Filiz 298. Eren Arıca 330. Tamer Efe Devlet Su İşleri Özka-Kalyon Atıksu Tüneli İş Ort. İksa Yapı Kimyasalları 131. Hakan Sevdi Ltd. Şti. ERKOM Ltd. Şti. 266. Ayhan Koçbay TCDD Süleyman Demirel Üniversitesi ERKOM Ltd. Şti. 199. Gökhan Doğan DSİ Gn. Md. 30. Deniz Aydın 61. Mehmet Fatih Semiz 95. Osman Erdoğan 164. Muhammer Atasoy Makyol İnş. A.Ş. 234. Emrah Özker Öztürk 299. Koray Akçay 331. Adnan Doğuç Dicle Üniversitesi Özka-Kalyon Atıksu Tüneli İş Ort. İksa Yapı Kimyasalları 132. R.Bora Oygür Cengiz İnş. San. Tic. A.Ş. ERKOM Ltd. Şti. 267. Selman Turan Prota Mühendislik öğrenci (İst.Tek.Üni)) ERKOM Ltd. Şti. 200. Muharrem Tezcan 31. İbrahim Yaroğlu 62. Aykut Eren 96. Tuncer Bulut 165. Ali Çebi Cengiz-Makyol ASL 235. Erdem Kavuncu 268. Serkan Akdemir 300. Evren Poşluk 332. Ela Güner Devlet Su İşleri Özka-Kalyon Atıksu Tüneli İş Ort. İksa Yapı Kimyasalları 133. İsmail Hakkı Şık CMA Ovit Ovit Tüneli Adi Ortaklığı ERKOM Ltd. Şti. IC-İçtaş TCDD öğrenci (İst.Tek.Üni)) 32. Cemil Demirer 63. Mehmet Han 103. Musafa Akgül 134. Eyüp Polat 166. Mahmut Anlı 201. Cemal Gülal 236. Kadir Eray Altundağ 269. Vahap Dilek 301. Samet Okay 333. Ali Aslanbaş Devlet Su İşleri Doğuş İnşaat ve Tic. A.Ş. NTF İnş. İBB Yapı İşleri Müdürlüğü CMA Ovit Cengiz İnşaat ERKOM Ltd. Şti. IC-A Saudi Binladen Group-TDRS Özka İnşaat

112 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 113 Tünelcİlİk Derneğİ Üyelerİmİz BİREYSEL ÜYELERİN SEKTÖREL DAĞILIMI

Kamu 12%

Diğer 334. İbrahim Atalay 368. Uğur Tunçer 403. Sadullah Okumuş 440. Mustafa Tolga Öner 475. Metin Geyik İSK Gen. Müd. Emay Müşavirlik Çiftay İnşaat 369. Yiğit Genç 404. Cenk Gümüş 8% 46% 335. Mustafa Korkanç Altınok Müşavir Müh. 441. Emrah Şimdi 476. Tahir Talu Müteahhitlik Firması Niğde Üniversitesi 370. Erhan Ünlü STFA Ayson Geoteknik ve Deniz İnş. A.Ş. Opak Madencilik 407. Kebire Kel 14% 336. İsmail Güneş MTA Batı Karadeniz Bölge 442. Berke Bayraktar 477. Dursun Tekiner 371. Meriç Deyiş Müdürlüğü Gülermak-Kolin-Kalyon Ortaklığı Petek Proje Müh. Müş. A.Ş. 337. Neşe Özbek Sisray Ltd. Şti. 408. Bora Arslan Mühendislik 12% 443. Şevket Deveci 478. Barış Duman 338. Bayezid Özden 375. Alper Ataç Geodizayn Proje Mühendislik Firması ESA İnşaat İntekar IGT Mühendislik Müşavirlik Ünal Akpınar A.Ş. Müşavirlik 46% 444. Mehmet Uran Unutmaz 340. 479. Arif Budak 10% 10% Tunç Çalık 376. Kaan Yavuz 409. Ezgi Gülbar Cengizler Yol Yapı Borusan Makine ve Güç Sistem A.Ş. Ünal Akpınar A.Ş Geodizayn Proje Kemerli Metal Mühendislik Müşavirlik 445. İlyas Bekçi 341. Aytuna Sayın 480. Yıldırım Bayazıt 377. İlhan Tosun Ecetur İnşaat 10% Karayolları 10. Bölge Müdürlüğü Ünal Akpınar A.Ş. 410. Fatih Taşyılmaz Borusan EnBW Enerji Projima İnşaat A.Ş. 446. Fatih Kara 342. Hakan Çınar 378. Enver Yavuz Sırmalı YSE Yapı-Nas İnşaat Ortaklığı 481. Volkan Balcı Nurol-Yüksel-Özka YDA İş Ort 411. Hürriyet Akdaş Gülermak Ağırsanayi Taah. A.Ş. 8% 343. Ziya Karabulut Üniversite Eskişehir Osmangazi Üniv. Esa İnş. Taah. Tic. Ltd. Şti. 447. Enes Kayahan 379. Rohola Hasanpour Kalyon İnşaat 482. Türker Şenyurt (Alko İnşaat) 412. Erdem Hidayetoğlu Yapı Merkezi 10% Tedarik 380. Yüksel Bozbaş Makyol İnş. A.Ş. 344. Cihat Harupçu 449. Seyfullah Ekiz Firması Özgün Şirketler Grubu TBM Cutters 483. Turgut Yıldırım Esa İnş. Taah. Tic. Ltd. Şti. 413. Fethi Can Köse (Şahin Harita) DSİ Genel Müdürlüğü 381. Erkan Özkan Makyol İnş. A.Ş. 450. Asaf Bulut 14% Afyon Kocatepe Üniversitesi Ekol Koz Madencilik 486. Can Polat 345. Düzgün Eser Yılmaz 414. Erdem Altaş, Makyol İnş. A.Ş. Esa İnş. Taah. Tic. Ltd. Şti. 382. Geodata Erhan Kömürcüoğlu 451. Mehmet Şahin Duymuş Aksu İnşaat 415. Deyvi Akkriş Hitit İnşaat Tic. Ltd. Şti. 487. Enver Koç 346. Murat Uzun Atlas Copco Makine İml. A.Ş. Bozkuşlar İnşaat, 383. Yapıray Demiryolu A.Ş. Aşkın Atacan 452. Sercan Güz Yapı Merkezi 416. Hayrettin Baysal Hitit İnşaat Tic. Ltd. Şti. 347. Ceyhun Candaş Erbaş DSİ 3. Bölge Müdürlüğü 488. Duygu Kudu Bozkuşlar İnşaat 384. Anıl Eroğlu Optim-Prokoy İş Ort. 453. Mustafa Fakıbaba Özkar İnşaat 417. Sare Ayça Çimen 348. Tuncer Akıncıoğlu GCF-Peker İş Ortaklığı 489. Elif Acar Çelikler Holding / YSE Yapı 385. Murat Erbaş 418. Emre Meriç Gülen Danışmanlık 454. Özberk Aydemir SPI FiberForce Makro Fiber Üniarge Peker İnşaat 349. Metin Yavuz, Kuzey İnşaat A.Ş. Industry 490. Onur İnal BİREYSEL ÜYELERİN MESLEKİ DAĞILIMI 419. Hasan Karataş 350. Onur Soylu 455. Yusuf Tatar 386. Murat Sarıdede ICC-Grup İnş. Tic. Ltd. Şti. 491. Bayram Arif Bayraktar Esa İnş. Taah. Tic. Ltd. Şti. GCF-Peker İş Ortaklığı Çelikler Holding Güç Grup 420. Yusuf Balatlı 351. Murat Çıldır 456. Cem Sağdıç 387. Sinan Acun 492. Erhan Güvenel Esa İnş. Taah. Tic. Ltd. Şti. 421. Masey Mühendislik Gülermak Ağırsanayi Taah. A.Ş. Doğancan Aydoğmuş Saudi Binladen Group - TDRS 352. Turan Borak 457. Ali Bayrak 388. Ataç Başçetin 422. Barış Berberoğlu Esa İnş. Taah. Tic. Ltd. Şti. Altınok Müşavirlik Mühendislik 493. Samet Erat İstanbul Üniversitesi 423. Ahmet Koyun 353. Evren Balak Koza Altın İşletmeleri A.Ş. 458. Ahmet Uçar 494. Berzan Solduk 389. Alaettin Kılıç Bayburt Grup A.Ş. Altınok Müşavirlik Mühendislik İstanbul Üniversitesi 495. Erkan Murat Erdoğan Jeofizik Mühendisliği 424. Mithat Kabaali Diğer 354. Cemalettin Şahin 459. Soa İş. Ort. 390. Hamit Aydın Mehmet Ali Arıkan Bayburt Grup A.Ş., 425. Ahmet Hamdi Deliormanlı GCF-Peker İş Ortaklığı Bülent Ecevit Üniversitesi Dokuz Eylül Üniversitesi 496. Uğur Altay 355. Hayri Çolaker 460. Akad İnşaat 391. Ahmet Özarslan Engin Hoş Esa İnş. Taah. Tic. Ltd. Şti. 426. G. Gülsev Uyar Aldaş Doğuş-Gülsan İş Ortaklığı 13% Bülent Ecevit Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi 498. Pınar Caniş 2% 356. M. Bülent Arıkan İSKİ Genel Müd. Atıksu İnşaat Maden Mühendisliği 392. Mehmet Altuğ Onaran 461. Emre Balcıoğlu Zorgün İnşaat 427. İbrahim Çavuşoğlu Dağcan İnşaat Daire Bşk. Turyat İnşaat Gümüşhane Üniversitesi 357. Savaşhan Genç 462. Necat Arıbaş 499. Temel Öztürk Harita Mühendisliği 393. Tuğçe Köse 429. İbrahim Ataöz Zorgün İnşaat Dağcan İnşaat Kolin İnş. Kırıkkale YHT Şantiyesi Emay Müş. ICA - İçtaş - Astaldi Ortaklığı 358. Nevzat Umut Çelik 463. Orkun Kantarcı 500. Asuman Cici Özgün Şirketler Grubu 394. Hilal Öztürk 430. Numan Balaban 30% Şırnak Üniversitesi Maden Emay Müş. Ege Grup İnş. Ltd. Şti. Yapı Merkezi Avrasya Tüneli 359. Güven Denek Mühendisliği Bölümü Şantiyesi Özka İnşaat 395. Vedat Rasim Tatar 431. Nurettin Pelen 3% 464. Nurettin Demir Emay Müş. DSİ Gn. Md. 501. Osman Yiğit Hançer İnşaat Mühendisliği 360. Ahmet Oğuz Dikmen Gama Nurol İş Ortaklığı Marmaray Yapı Merkezi Avrasya Tüneli Makine Mühendisliği Soner Temel Mühendislik İnş.Tic. 396. Sebahattin Çıtır 432. Ali Kuleli BC1 Projesi Şantiyesi Emay Müş. Akfen İnş. A.Ş. 465. M. Bülent Çakar 361. Hamit Onur Soysal, Ölçek 502. Akın Çelik Mühendislik Ltd.Şti. 397. Mutlu Yücel 433. Halil Yıldız Gama Nurol İş Ortaklığı Emay Müş. İBB Anadolu Yakası Raylı Sis. Müd. Marmaray BC1 Projesi 504. Efe Ünal 362. Erdoğan Kamacı AIRONN Havalandırma 20% 398. Ekin Köken 434. 467. Birol Akpınar 4% Jeoloji Mühendisliği Kamacı İnşaat Mad. San. Ltd.Şti İbrahim Halil Pakiş Bülent Ecevit Üniversitesi İBB Anadolu Yakası Raylı Sis. Müd. Ünal Akpınar İnşaat 505. Sina Kiziroğlu 363. Ahmet Besim Ertem Karayolları Genel Müdürlüğü Tüprag 399. Utku Sakız 435. Kıvanç Aktan 468. Ahmet Özkan Bülent Ecevit Üniversitesi Zitron Türkiye Ünal Akpınar İnşaat 365. Halil Murat 506. Atila Demiröz Soner Temel Mühendislik İnş.Tic. 400. Ömer Faruk Çapar 437. Bahadır Batır 472. Taylan Özgür Ergen Selçuk Demiröz Bülent Ecevit Üniversitesi TCDD ICA - 3. Boğaz Köprüsü Projesi 28% 366. Umut Alkaç 507. Barış Yağarer Kamacı İnşaat Mad. San. Ltd.Şti 401. Çağrı Aldı 438. Gökhan Göksel 473. Furkan Hamza Harputlugil Egemen Maden ve Restorasyon Hema Endüstri A.Ş. 367. Saim Bahadır Ergener 439. Uğur Gani Sincar 474. Rahmi Süleyman Demircan 508. Murat Toksöz Atlas Copco Makine İml. A.Ş. 402. Muhammet Akkaş Gülermak-Kolin-Kalyon Ortaklığı Karayolları 1. Bölge Müdürlüğü Projima Tünel İnş.

114 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 115 Tünelcİlİk Derneğİ Kurumsal Üyelerİmİz

18. YAPI MERKEZİ 372. BABACAN KAUÇUK İnş. San. A.Ş. San. Tic. Ltd. Şti. www.ym.com.tr www.babacanrubber.com

19. TÜNELMAK 373. EGE ATLAS İş Makineleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. İş Mak. Yed. Par. Ser. Otom. İnş. Nak. Harf. İth. İhr. Ltd. Şti www.tunelmak.com.tr www.egeatlas.com.tr

20. E-BERK 374. ARE Mühendislik Müşavirlik Eğitim Makine Metalurji İnş. Ltd.Şti. ve Dış Tic. Ltd. Şti. www.e-berk.com YÖNETİM KURULU www.aremuhendislik.com 21. BEKAERT 405. FORTA 1 Nuh Bilgin 4 Cemal Balcı 7 Öner Yılmaz 10 Fevzi Aksu İzmit Çelik Kord San ve Tic. A.Ş. Dış Ticaret İnşaat Taahhüt Ltd. Şti. Başkan Sayman Üye Üye www.bekaert.com www.forta.com.tr

2 Hanifi Çopur 5 Yasin Torun 8 Ali Yüksel 11 İbrahim Ocak 22. SONER Başkan Yardımcısı Sekreter Üye Üye Temel Mühendislik 406. EGE KİMYA www.sonertm.com Sanayii ve Ticaret A.Ş. 3 Mücahit Namlı 6 Doğan Talu 9 Ufuk Yavuz Tümer www.egekimya.com Başkan Yardımcısı Üye Üye 23. GÜLERMAK Ağır San. İnş. Taah. A.Ş. 428. EFECTIS ERA AVRASYA www.gulermak.com.tr Test ve Belgelendirme A.Ş. www.efectis.com DENETLEME KURULU 87. İKSA İnşaat Katkı San. ve. Tic. Ltd.Şti. 436. ZITRON 1 Özgür Savaş Özüdoğru 2 Turgay Onargan 3 Deniz Tumaç www.iksa.com.tr Havalandırma Sistemleri Tic. Ltd. Şti. Başkan Üye Üye www.zitron.com 100. MİRALİS Tünel Teknolojileri Mak.Dan.San.Tic.Ltd.Şti. 448. TBM-CUTTERS www.miralis.com.tr Makine İmalat İnş. San. Ve Tic. Ltd. Şti. www.tbm-cutters.com YÖNETİM KURULU YEDEK ÜYELER 101. TEKNİK YAPI Laboratuvarı Ltd.Şti. 466. ÜNAL AKPINAR İNŞAAT 1 Utku Gümüş 4 Muammer Çınar 7 Cemalettin Okay Aksoy 10 Melike Yıldırım www.teknikyapilab.com San. Tur. Madencilik ve Tic. A.Ş. Yedek Üye Yedek Üye Yedek Üye Yedek Üye www.akpinargroup.com.tr 102. MEK YAPI 2 Erdinç Demir 5 İsmail Mehmet Yerlikaya 8 Harun Otacı 11 Kerim Küçük End. Taah.Tic.Ltd.Şti. 469. BORUSAN Yedek Üye Yedek Üye Yedek Üye Yedek Üye www.mekyapi.com Mannesmann Boru Sa. Ve Tic. A.Ş. 3 Yunus Bakırdal 6 Nuri Ali Akçın 9 Oktay Çakmak www. borusan.com.tr 185. YOZGAT ÇÖZÜM Yedek Üye Yedek Üye Yedek Üye Müh. San. Tic. Ltd. Şti. www.yozgatcozum.com.tr 470. TEMSA İş Makinaları İmalat Pazarlama ve Satış A.Ş. www.temsamakina.com 186. LASPARSAN MAKİNE DENETLEME KURULU YEDEK ÜYELER Kauçuk, Plastik, San. Tic. LTD. ŞTİ. www.lasparsan.com 471. TYS Tünel Yapı Sis. Mak. İm. İnş. End. San. Ve Tic. Ltd. Şti. 1. Emre Avunduk 2. Mustafa Uyar 3. Cevdet Kurt www.tysyapi.com Yedek Üye Yedek Üye Yedek Üye 208. ARCAN MAKİNA San. Ve Tic. Ltd. Şti. www.arcanmakina.com 484. İNARMA İnşaat Taah. Tur. Teks. Gıda Hayv. Tic. Ve Sa. Ltd.Şti. www.inarmainsaat.com 217. ERKOM BÖLGE TEMSİLCİLERİ Ltd. Şti www.erkom.com.tr 485. ELEKTROTEKNİK Klima San. Ve Tic. A.Ş. 1 Özgür Savaş Özüdoğru 2 Turgay Onargan 3 Olgay Yaralı 274. GÜÇ GRUP www.elektroteknik.com.tr Ankara Bölge Temsilcisi İzmir Bölge Temsilcisi Zonguldak Bölge Temsilcisi Yapı İnşaat Hafriyat Müh. San. Tic. A.Ş. www.gucgrupyapi.com.tr 497. AIRONN Havalandırma ve Klima Sistemleri San. Dış Tic. Ltd. Şti. 339. AYTEKİN www.aironn.com.tr İnşaat Endüstri ve Mühendislik A.Ş. 503. DRACO 364. KAMACI YAPI Yapı Kimyasalları Ltd. Şti İnş. Mad. San. Ltd.Sti www.draco.com.tr

116 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com � 117 YAKLAŞAN ETKİNLİKLER ÜYELİK BAŞVURU FORMU upcoming events (BİREYSEL)

4alık Ar 2014 9alık-10 Ar 2014

TI he nternational Tunnelling & 2nd TArabian unnelling Conference and Underground Space Awards 2014 Exhibition TÜNELCİLİK DERNEĞİ’NE,

İSTANBUL www.tunnellingawards.com www.uaetunnelling.org

Derneğinize üye olmak arzusundayım. Dernek tüzüğünü okuduğumu ve tüm hususları kabul ettiğimi beyan ederim. 25-29 OCAK 2015 29-30 OCAK 2015 Dernek tüzüğüne ve derneğin amaçlarına aykırı faaliyetlerde bulunmayacağımı taahhüt ederim. Bilgilerim aşağıdaki gibidir. TUhe nderground Construction Technology Shotcrete Conference and Exhibition International Conference & Exhibition

www.spritzbeton-tagung.com Gereğini arz ederim. www.uctonline.com

...... Tarih Adı Soyadı ve İmza

Adı Soyadı / Ünvanı : 15ubat-18 ş 2015 3rt-5 Ma 2015 TC Kimlik No : SME Annual Conference & Expo CMA 117th International Conference and Exhibition on Uyruğu : National Western Mining Conference Tunnelling & Underground Space 2015 ( ) ICETUS 2015 Cinsiyeti : www.smeannualconference.com www.icetus2015.iemtc.com Ana Adı : Baba Adı : Doğum Yeri : Doğum Tarihi : 14an-17 nİs 2015 9an-10 nİs 2015 Eğitim Durumu :

T ürkİye 24. Uluslararası Madencİlİk İSTANBUL METRO Mezun Olduğu Okul : Kongresİ ve Sergİsİ FORUM & EXHIBITION Çalıştığı Kurum : www.imcet.org.tr GRAND CEVAHİR HOTEL Mesleği : www.istanbulmetroforum.org Adres : Telefon : E-posta : 22yıs-28 Ma 2015 27ustos-29 Ağ 2015

WTC 2015 - World Tunnel Congress 2015 and 41st 2.TÜNEL YAPIM TEKNOLOJİLERİ VE ITA General Assembly Promoting Tunnelling in EKİPMANLARI FUARI Referans olan Dernek Üyesinin Adı-Soyadı-İmzası(*): ……………………………………… South East European (SEE) Region Dubrovnik (Croatia) www.tunnelexpoturkey.com www.wtc15.com Referans olan Dernek Üyesinin Adı-Soyadı-İmzası(*): ………………………………………

(*) Referans olan Dernek Üyelerinin imzalarını taşımayan üyelik başvuru formu işleme konamamaktadır. 7k-10 e İm 2015 ek İM 2015 ORUÇREİS MAHALLESİ BARBAROS CADDESİ TEKSTİLKENT SİTESİ A 11 BLOK 3.KAT NO 48 ESENLER İSTANBUL Eurock 2015 ıstanbul clean coal forum Beşiktaş V.D.: 870 036 0473, Banka: T.C. İş Bankası IBAN: TR14 0006 4000 0011 2810 5956 12 İstanbul, Turkey www.eurock2015.com Tel: +90 212 438 17 54 Fax: +90 212 288 02 10 E-mail: [email protected] www.cleancoalforum.org

118 � Tünel Dergisi � www.tuneldergisi.com ÜYELİK BAŞVURU FORMU (TÜZEL KİŞİLİK)

TÜNELCİLİK DERNEĞİ'NE, İSTANBUL

Derneğinize üye olmak arzusundayız. Dernek tüzüğünü okuduğumuzu ve tüm hususları kabul ettiğimizi beyan ederiz. Dernek tüzüğüne ve derneğin amaçlarına aykırı faaliyetlerde bulunmayacağımızı taahhüt ederiz. Kurum bilgilerimiz aşağıdaki gibidir.

Gereğini arz ederiz.

...... (Tarih) (Kurum Yetkilisinin Adı-Soyadı Kaşe-İmza)

Tüzel Kişiliğin Ünvanı : Faaliyet Alanı : Vergi Dairesi : Vergi Numarası : Adres : Telefon : Faks : E-posta :

Yetkili Kişinin Adı Soyadı : T.C. Kimlik Numarası : Adres : Telefon : Faks : E-posta : Referans olan Dernek Üyesinin Adı-Soyadı-İmzası (*): ……………………………………… Referans olan Dernek Üyesinin Adı-Soyadı-İmzası (*): ………………………………………

(*) Referans olan Dernek Üyelerinin imzalarını taşımayan üyelik başvuru formu işleme konamamaktadır.

ORUÇREİS MAHALLESİ BARBAROS CADDESİ TEKSTİLKENT SİTESİ A 11 BLOK 3.KAT NO 48 ESENLER İSTANBUL Beşiktaş V.D.: 870 036 0473, Banka: T.C. İş Bankası IBAN: TR14 0006 4000 0011 2810 5956 12 Tel: +90 212 438 17 54 Fax: +90 212 288 02 10 E-mail: [email protected]