Peranan Kumpulan Dikir Gamutra Dalam Proses Komunikasi Di Kampung Raja, Besut, Terengganu
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
PERANAN KUMPULAN DIKIR GAMUTRA DALAM PROSES KOMUNIKASI DI KAMPUNG RAJA, BESUT, TERENGGANU Nazirah Bt Muhamad Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian (Pengurusan Seni) 2012 UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS/ LAPORAN JUDUL: PERANAN KUMPULAN DIKIR GAMUTRA DALAM PROSES KOMUNIKASI DI KAMPUNG RAJA, BESUT, TERENGGANU SESI PENGAJIAN: 2011/2012 Saya NAZIRAH BINTI MUHAMAD Mengaku membenarkan tesis/ laporan * ini disimpan di Pusat Khidmat Maklumat Akademik, Universiti Malaysia Sarawak dengan syarat-syarat kegunaan seperti berikut: I. Tesis/ laporan adalah hakmilik Universiti Malaysia Sarawak 2. Pusat Khidmat Maklumat Akadernik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan membuat salinan untuk tujuan pengajian sahaja 3. Pusat Khidmat Maklumat Akademik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan membuat pendigitan untuk membangunkan Pangkalan Data Kandungan Tempatan 4. Pusat Khidmat Maklumat Akadernik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan membuat salinan tesis/ laporan ini sebagai bahan pertukaran antara institusi pengajian tinggi 5. *sila tandakan ( ý ) SULZT (Mengandungi maklumat yang berdarjah keselamatan kepentingan seperti termaktub di dalarn AKTA RAHSIA RASMI 1972) TERHAD (Mengandungi maklumat terhad yang telah ditentukan oleh organisasi/ badan di mana penyelidikan dijalankan) TIDAK TERHAD andatangan Penulis n Penyelia hdiGhazali Abdullah Alamat Tetap: yaFah Kauan Krcatif P/S 4, Kampung Sungai Kelong, Gunaaz+cý. an h1,U. A1 S1A SARAWAK 16800 Pasir Puteh Kelantan Tarikh: 516 1 r101 Tarikh ý Yj Catalan * Tesis/ Laporan dimaksudkan sebagai tesis bagi Ijazah Doktor Falsafah, Sarjana dan Sarjana Muda * lika Tesis/ . Laporan ini SULIT atau TERHAD, sila lampirkan surat daripada pihak berkuasa/ organisasi berkenaan dengan menyatakan sekali sebab dan tempoh tesis/ laporan ini perlu dikelaskan sebagai SULIT atau TERHAD Pus9t Khidmat N[akiugsyi Aicittemik v}VTYC.RSIT1 MALAYSIA SARAWAK PERANAN KUMPULAN DIKIR GAMUTRA DALAM PROSES KOMUNIKASI DI KAMPUNG RAJA, BESUT, TERENGGANU Nazirah bt Muhamad 21674 Projek ini merupakan salah satu keperluan untuk Ijazah Sarjana Seni Gunaan dengan Kepujian (Pengurusan Seni) Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK 2012 Projek bertajuk `Peranan Kumpulan Dikir GAMUTRA dalam Proses Komunikasi di Kampung Raja, Besut Terengganu' telah disediakan oleh Nazirah bt Muhamad dan telah diserahkan kepada Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif sebagai memenuhi syarat untuk Ijazah Saijana Muda Seni Gunaan dengan kepujian (Pengurusan Seni). Diterima untuk diperiksa oleh: 4 i bulabýullah Tuan Haji "en ýý ý; dan Kreatit r..ranuu, t... ia c,;,,..... ('.-- ilnaan UNIVERSrr1Mk1.. AYS1A sP. xAwAx Tarikh: 05. Jun. 2012 i PENGHARGAAN Yang inerah im saga, Yang kurik itit kendi, Yang indah itit bahasa, Yang balk ittt budi. Syukur kepada Allah kerana dengan limpah kurniaNya telah memberi kekuatan mental dan fizikal sehingga saya beijaya menyempurnakan tesis bagi memenuhi keperluan Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan Pengurusan Seni ini. Penghargaan dan terima kasih kepada penyelia utama, En. Mohd Ghazali Abdullah kerana keikhlasan dan kesediaan memberi nasihat, bimbingan dan tunjuk ajar sehingga tesis ini dapat diselesaikan. Seterusnya, tidak ketinggalan institusi Negeri Sarawak, ucapan penghargaan dan terima kasih kepada seperti Perpustakaan Dewan Bahasa dan Pustaka Negeri Sarawak, Pusat Perkhidmatan Maklumat Akademik (CAIS) UNIMAS, Pustaka Negeri Terengganu, Balai Kebudayaan Daerah Besut, Astaka Gong Kemuntong, Jertih, Yang Dipertua Majlis Kebudayaan Daerah Besut (MKDB) iaitu Tuan Haji Yusoff Kasim, Setiausaha Majlis Kebudayaan Daerah Besut (MKDB), En. Rozali Embong dan Ketua Kumpulan Dikir GAMUTRA, En. Mohd Ariff Taib kerana memberi sumbangan yang bermakna terhadap kajian yang dijalankan. Buat ibuku, Kamariah binti Abdullah dan keluarga yang tersayang, terima kasih di atas doa, pengorbanan wang ringgit dalam menyempurnakan tesis ini. Terima kasih. 11 Pusat Kyidmat Mzlducrit Akademik U!ý'"vE! RS'! '''1 ",!AL+YS1 A c A R AWAK ISI KANDUNGAN Muka Surat PENGHARGAAN ii ISI KANDUNGAN iii SENARAI RAJAH viii SENARAI GAMBAR FOTO viii SENARAI SINGKATAN ix ABSTRAK x ABSTRACT xi BAB I PENDAHULUAN 1.1 Pengenalan I 1.2 Latar Belakang Kajian I 1.2.1 Sejarah Daerah Besut, Terengganu 2 1.2.2 Kampung Raja, Besut, Terengganu 5 1.3 Pennasalahan Kajian 6 1.4 Objektif Kajian 7 1.5 Persoalan Kajian 7 1.6 Kaedah Kajian 8 1.7 Kerangka Kajian 9 1.8 Kepentingan Kajian 12 111 1.9 Skop Kajian 13 1.10 Pembahagian Tesis 14 BAB2 SOROTAN KESUSASTERAAN 2.1 Pengenalan 15 2.2 Sejarah Muzik 15 2.3 Definisi 22 2.4 Tinjauan ringkas alat-alat muzik dunia tamadun purba dan islam 23 2.5 Penggunaan alat muzik tradisional melayu dalam proses komunikasi tradisi 25 BAB 3 METODOLOGI KAJIAN 3.1 Pengenalan 29 3.2 Pengumpulan Data 30 3.3 Lokasi Kajian 31 3.4 Sumber Data 32 3.4.1 Data Primer 32 3.4.2 Data Sekunder 33 3.5 Infonnan 35 3.6 Instrumen Kajian 35 3.7 Dokumentasi 36 3.8 Batasan Kajian 37 iv 3.9 Rumusan 38 BAB 4 ANALISIS DAN DAPATAN KAJIAN 4.1 Pengenalan 39 4.2 Sejarah penubuhan Kumpulan Dikir GAMUTRA 39 4.3 Struktur organisasi dan bidang kuasa GAMUTRA 2009-2011 41 4.4 Peralatan muzik GAMUTRA dan fungsi 42 4.4.1 Serunai 42 4.4.2 Rebab 43 4.4.3 Gendang Ibu dan Anak 45 4.4.4 Gendang Panjang 46 4.4.5 Gong 47 4.4.6 Canang 48 4.4.7 Gedombak 49 4.4.8 Rebana Ubi 50 4.4.9 Kompang 51 4.4.10 Kertuk 52 4.5 Temuramah 53 4.6 Mengenalpasti perkembangan Kumpulan Dikir GAMUTRA 60 V 4.7 Mengkaji peranan yang dimainkan oleh Kumpulan Dikir GAMUTRA dalam proses komunikasinya dengan masyarakat Kampung Raja, Besut 64 4.7.1 Rumusan 69 4.8 Mengenengahkan bentuk-bentuk persembahan Kumpulan Dikir GAMUTRA kepada masyarakat urnurn 70 4.9 Mak Yong 71 4.10 Wayang Kulit 73 4.11 Seni Silat Melayu 75 4.12 Dikir Barat 76 4.13 Gasing 78 4.14 Rumusan 81 BAB 5 RUMUSAN DAN CADANGAN 5.1 Pengenalan 82 5.2 Rumusan 83 5.3 Cadangan 87 5.3.1 Mengadakan liputan secara meluas melalui media massa iaitu elektronik dan cetak 87 5.3.2 Memperkenalkan pelbagai kaedah promosi kepada masyarakat 88 5.4 Cadangan untuk pengkaji pada masa hadapan 88 vi 5.5 Kesimpulan 89 RUJUKAN 91 LAMPIRAN 93 Lampiran A Perarakan kumpulan Majlis Kebudayaan Daerah Besut Terengganu sempena sambutan ambang kernerdekaan pada tahun 2011 94 Lampiran B Antara barisan-barisan kontijen yang terlibat semasa perarakan 95 Lampiran C Sekumpulan pemain Gendang GAMUTRA 96 Lampiran D Persembahan gendang oleh Kumpulan Dikir GAMUTRA 97 Lampiran E Persediaan sebelum persembahan bermula oleh Kumpulan Dikir GAMUTRA 98 Lampiran F Awok-awok dari kumpulan Dikir Barat Besut membuat persembahan 99 Lampiran G Kerancakan oleh sekumpulan awok-awok Dikir Barat Besut membuat persembahan 100 Lampiran H Persembahan semua gabungan alat-alat muzik oleh Kumpulan Dikir GAMUTRA 101 Larnpiran I Persembahan wayang kulit oleh En. Saufi 102 Lampiran J Nyanyian lagu-lagu asli dan tradisional oleh ahli Kumpulan Dikir GAMUTRA 103 Lampiran K Pementasan teater mak yong diiringi dengan muzik GAMUTRA 104 Lampiran L Ucapan Yang Amat Berhormat sebelum persembahan Kumpulan Dikir GAMUTRA dipersembahkan sempena pesta Pekan Budaya di Hulu Terengganu 105 vii Lampiran M Persembahan alat-alat muzik oleh Kumpulan Dikir GAMUTRA 106 Lampiran N Persembahan oleh ahli Kumpulan Dikir GAMUTRA 107 Lampiran 0 Paluan rebana ubi oleh pemain Kumpulan Dikir GAMUTRA 108 Lampiran P Paluan rebana ubi oleh pernain Kumpulan Dikir GAMUTRA 109 Lampiran Q Nyanyian lagu-lagu asli dan tradisional Pantai Timur oleh seorang penyanyi tersohor di Besut, Terengganu 110 Lampiran R Poster Kumpulan Dikir GAMUTRA 111 SENARAI RAJAH Bil. Rajah Tajuk Rajah Muka Surat 1.1 Peta Daerah Besut Terengganu 4 1.2 Peta lokasi Kampung Raja, Besut, Terengganu 5 1.3 Model proses komunikasi oleh Davis Foulger, 2004 9 1.4 Model proses komunikasi menggunakan muzik wayang kulit oleh Kumpulan Dikir GAMUTRA 11 1.5 Model akustik muzik GAMUTRA oleh Donald E. Hall, 2003 66 SENARAI GAMBAR FOTO Bil. Gambar Tajuk Gambar Muka Surat 4.1 Kumpulan Dikir GAMUTRA 40 4.2 Struktur organisasi dan bidang kuasa GAMUTRA 2009-2011 41 4.3 Serunai dimainkan oleh Che Will 42 4.4 Rebab dimainkan oleh Usop Ismail 44 viii 4.5 Gendang ibu dan anak yang dimainkan oleh Pok Loh Daud Bersarna beberapa Kumpulan Dikir GAMUTRA 45 4.6 Gendang panjang yang dirnainkan oleh beberapa anak muda Kumpulan Dikir GAMUTRA 46 4.7 Gong 47 4.8 Canang 48 4.9 Gedombak 49 4.10 Rebana Ubi 50 4.11 Kompang 51 4.12 Kertuk 52 4.13 En. Rozali Embong, Pengurus Kumpulan Dikir GAMUTRA 54 4.14 En. Mohd Ariff Taib, Ketua Kumpulan Dikir GAMUTRA 56 4.15 Tuan Haji Yusoff Kasim, Yang Dipertua MKDB 58 SENARAI SINGKATAN Undangan Negeri ADUN - Ahli Dewan Akademi Seni Terengganu ASENI - DBP - Dewan Bahasa dan Pustaka DUN - Dewan Undangan Negeri GAMUTRA - Gabungan Muzik Tradisional Jabatan Kebudayaan Kesenian Negeri JKKN - Majlis Kebudayaan Daerah Besut MKDB - PKMA Pusat Khidmat Maklumat Akademik - UDM Universiti Darul Iman - ix ABSTRAK Kajian ini bertujuan untuk melihat sejauhmana peranan yang dimainkan oleh Kumpulan Dikir GAMUTRA dalam proses komunikasi dengan masyarakat di Kampung Raja, Besut, Terengganu. Objektif yang ingin dicapai dalam kajian ini ialah (a) mengenalpasti perkembangan Kumpulan Dikir GAMUTRA, (b) mengkaji peranan yang dimainkan oleh Kumpulan Dikir GAMUTRA dalarn proses kornunikasi dengan masyarakat Kampung Raja, Besut, Terengganu, dan (c) mengenengahkan bentuk-bentuk persembahan Kumpulan Dikir GAMUTRA kepada masyarakat umurn. Kaedah kualitatif seperti temuramah dan pemerhatian digunakan sebagai sumber maklumat. Penemuan kajian didapati bahawa proses komunikasi menjambatani antara penyampai clan penerima. Proses komunikasi ini bertindakbalas dan menyampaikan mesej melalui simbol verbal dan bukan verbal. Simbol ini dihantar melalui teknologi komunikasi iaitu melalui persembahan Dikir GAMUTRA sebagai lambang budaya penyatuan masyarakat. Hasil dapatan kajian didapati bahawa masyarakat Melayu di Kampung Raja, Besut, Terengganu kaya dengan pelbagai kesenian muzik tradisional yang unik dan istimewa. Kesenian ini merupakan lambang kebudayaan masyarakat di kampung tersebut. X ABSTRACT This study aims to look at how the role played by the Kumpulan Dikir GAMUTRA in the The communication process with the community in Kampung Raja, Besut, Terengganu.