Het Collectief Olv. Reinbert De Leeuw Katrien Baerts Sopraan
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
deSingeldeSingeldeSingeldeSingel wo 27 nov 2013 Blauwe zaal Grote podia Het Collectief olv. Reinbert de Leeuw Katrien Baerts sopraan inleiding Piet De Volder in gesprek met Reinbert de Leeuw | 19.15 uur | Blauwe foyer begin 20 uur | pauze omstreeks 20.55 uur | einde omstreeks 21.50 uur kamermuziek vocaal 2013-2014 Het Collectief olv. Reinbert de Leeuw & Katrien Baerts sopraan wo 27 nov 2013 Oxalys & Christianne Stotijn sopraan & Joseph Breinl piano & Antoine Tamestit altviool do 12 dec 2013 Ensemble Intercontemporain olv. Pablo Heras Casado & Susan Graham mezzo do 16 jan 2014 teksten programmaboekje Piet De Volder coördinatie programmaboekje deSingel gelieve uw GSM uit te schakelen De inleidingen kan u achteraf beluisteren via www.desingel.be Selecteer hiervoor voorstelling/concert/tentoonstelling van uw keuze. Op www.desingel.be kan u uw visie, opinie, commentaar, appreciatie, … REAGEER betreffende het programma van deSingel met andere toeschouwers delen. & WIN Selecteer hiervoor voorstelling/concert/tentoonstelling van uw keuze. Neemt u deel aan dit forum, dan maakt u meteen kans om tickets te winnen. Bij elk concert worden cd’s te koop aangeboden door ’t KLAverVIER, Kasteeldreef 6, Schilde, 03 384 29 70 > www.tklavervier.be Grand café deSingel open alle dagen 9 > 24 uur informatie en reserveren +32 (0)3 237 71 00 www.grandcafedesingel.be drankjes / hapjes / snacks / uitgebreid tafelen Alban Berg en Webern © Universal Edition Het Collectief Reinbert de Leeuw muzikale leiding Katrien Baerts sopraan Ferruccio Busoni (1866-1924) Alexander von Zemlinsky (1871-1942) Berceuse élégiaque, opus 42 (bew. Erwin Stein) 9’ Sechs Gesänge nach Maeterlinck, opus 13 (bew. Erwin Stein) 18’ voor fluit, klarinet, harmonium, piano, 2 violen, voor sopraan, fluit, klarinet, piano, 2 violen, altviool, cello en altviool, cello en contrabas contrabas Die drei Schwestern Die Mädchen mit den verbundenen Augen Alban Berg (1885-1935) Lied der Jungfrau Sieben frühe Lieder, opus 4 (bew. Reinbert de Leeuw) 17’ Als ihr Geliebter schied voor sopraan, fluit, klarinet, piano, harmonium, 2 violen, Und kehrt er einst heim altviool, cello en contrabas Sie kam zum Schloß gegangen Nacht (C. Hauptmann) Schilflied (N. Lenau) Die Nachtigall (T. Storm) Anton Webern (1883-1945) Traumgekrönt (R.M. Rilke) Passacaglia, opus 1 (bew. Reinbert de Leeuw) 11’ Im Zimmer (J. Schlaf) voor 2 violen, altviool, cello, contrabas, fluit, klarinet, Liebesode (O.E. Hartleben) hobo, piano, harmonium Sommertage (P. Hohenberg) Arnold Schönberg (1874-1951) Kammersymphonie Nr 1, opus 9 (bew. Anton Webern) 22’ voor fluit, klarinet, viool, cello en piano PAUZE Naar nieuwe horizonten symfonieën als van werk van Béla Bartók en de eigen kring rond Schönberg. Ontdaan van een veelheid aan timbres en herleid tot een beperkt kleurenpalet van piano vierhandig, twee piano’s of kamerensemble zouden de werken directer en helder tot het publiek spreken en zouden ze scherper op hun compositorische merites ‘Onduidelijkheid’, daar wou de ‘Verein für musikalische Privat- kunnen worden beoordeeld. Toegegeven, de beperkte financiële aufführungen’ in Wenen komaf mee maken. In een intentieverklaring middelen van de vereniging lieten uitvoeringen met symfonisch orkest die Alban Berg publiceerde in het blad van de vereniging (februari gewoonweg niet toe. 1919) lezen we: “In de verhouding van het publiek tot de moderne muziek is die omstandigheid in sterke mate medebepalend gezien het Om de kas van de vereniging te spijzen permitteerde men zich in mei publiek voor alles een indruk van onduidelijkheid krijgt. Onduidelijk 1921 een frivoliteit: de uitvoering van walsen van Johann Strauss, zijn de opzet, de richting, de intentie, het expressieve bereik en de bewerkt voor ensemble. Na afloop van het bewuste concert werden soort expressie alsook de waarde, de eigenheid en het doel van de de manuscripten van de bewerkingen zowaar per opbod verkocht! werken; onduidelijk is de weergave; onduidelijk in het bijzonder is het bewustzijn bij het publiek van de eigen behoeften en wensen en op ‘Berceuse élégiaque’ van Ferruccio Busoni die manier worden de [uitgevoerde] werken gewaardeerd, geacht, ‘Wiegelied van een man bij het sterfbed van zijn moeder’, zo luidt de geprezen en bejubeld of misprezen, afgekeurd en afgewezen – enkel ondertitel van de ‘Berceuse élégiaque’ die de Italiaanse componist en alleen omwille van een eenmalige uitwerking die van al deze Ferruccio Busoni, leermeester van onder meer Kurt Weill en Vladimir werken op dezelfde manier uitgaat: omwille van de onduidelijkheid.” Vogel, schreef naar aanleiding van het overlijden van zijn moeder. De vereniging die Arnold Schönberg samen met zijn discipelen Alban Het korte orkestwerk, dat teruggaat op één van Busoni’s ‘Elegien’ Berg en Anton Webern oprichtte in 1918 en die drie jaar lang stand voor piano (1907), beleefde zijn première op 21 februari 1911 hield, ontstond uit onvrede met de positie en de uitvoeringen van in Carnegie Hall met het New York Philharmonic Orchestra olv. eigentijdse muziek. Als eigentijdse werken alleen maar routineus en Gustav Mahler. De creatie maakte deel uit van een volledig Italiaans middelmatig werden uitgevoerd, zonder een helder begrip van hun programma dat Mahler nog een tweede keer zou dirigeren, enkele eigenheid, esthetiek en muzikale taal, hoe zouden ze dan ooit op dagen nadien. Maar de componist-dirigent werd zwaar ziek; het begrip van het publiek kunnen rekenen? bewuste concert zou meteen zijn laatste zijn. De programma’s van de om en bij de 118 concerten die de vereniging Erwin Stein (en niet Schönberg zelf, zoals vaak aangenomen) doorheen de jaren organiseerde, vermelden niet alleen eigentijdse transcribeerde in de jaren 1920 de partituur voor de bezetting die in composities maar ook minder recent werk van Claude Debussy en de ‘Verein für musikalische Privataufführungen’ gebruikelijk was: Max Reger naast hele symfonieën van Gustav Mahler – gepresenteerd fluit, klarinet, piano, harmonium en strijkkwintet. Wellicht was het in versies voor piano vierhandig of kamerorkest. een postuum eerbetoon aan Mahler die een lichtend voorbeeld was geweest voor de kring rond Schönberg. In het concert dat Het Collectief presenteert onder leiding van Reinbert de Leeuw horen we zowel transcripties die ontstonden in Ferruccio Busoni, die in zijn eigengereide oeuvre romantiek de schoot van de ‘Verein…’ als bewerkingen van de hand van de inruilde voor wat hij ‘Junge Klassizität’ noemde, liet zich voor de Nederlandse maestro zelf, in de lijn van deze ‘pocketversies voor een bevreemdende, polytonale compositie inspireren door ‘Suspiria de aandachtig publiek’. Profundis’ (eerste publicatie in 1845) - een bundel droomvisioenen van de Britse auteur Thomas de Quincey (1785-1859). Het was “Het is geen vereniging voor componisten maar uitsluitend voor het vervolg op de Quincey’s beroemdste werk, ‘Confessions of an het publiek”, betoogde Alban Berg en ja, het kwam erop aan English Opium-Eater’. Eén van de visioenen uit ‘Suspiria’ draagt als de toehoorders wegwijs te maken in de complexe architectuur, titel ‘Levana and our ladies of Sorrow’. In zijn door opium beïnvloede vormgeving en textuur van zowel Mahlers meest modernistische dromen ziet de Quincey de Romeinse godin Levana, de beschermster van pasgeboren kinderen, in het gezelschap van drie zusters, ‘the ladies of Sorrow’. Eén ervan, ‘Our Lady of Sighs’, uit haar verdriet enkel en alleen in gedempte tonen: “Murmur she may, but it is in her sleep. Whisper she may, but it is to herself in the twilight. Mutter she does at times, but it is in solitary places that are as desolate as she is desolate, in ruined cities.” Deze poëtische woorden wezen de weg voor de tonale en harmonische onbestemdheid en het instrumentale clair-obscur van de 'Berceuse'. Naast de Quincey oefende het toneelstuk ‘Aladdin’ van de Deense auteur Adam Gottlieb Oehlenschlaeger (1779-1850) invloed uit. Oehlenschlaeger werd tijdens het schrijven van zijn werk zelf getroffen door het nieuws van de dood van zijn moeder. Het inspireerde hem tot een wanhopig lied voor zijn hoofdfiguur. Zittend aan het graf van zijn moeder en te midden van andere tegenspoed, zingt Aladdin een wiegelied voor haar: “Slaap mijn kindje, slaap in vrede/ laat je niet wekken/ ook al heb je geen warme deken/ en is het schommelhout al lang gebroken.” De jeugdzonde voorbij: ‘Sieben frühe Lieder’ van Alban Berg Twee dingen vielen Arnold Schönberg meteen op wanneer hij met jeugdige composities van Alban Berg werd geconfronteerd: “Ten eerste, dat muziek voor hem een taal was en dat hij zich in die taal daadwerkelijk uitdrukte. Ten tweede: de warmte van het gevoel.” Woorden die op treffende wijze Bergs ‘Sieben frühe Lieder’ kunnen introduceren – liederen die in de jaren 1905-’08 zijn geschreven. Composities van een twintiger die stilaan een eigen taal begint te vinden en die zich profileert als een lyricus ‘pur sang’, met een uitzonderlijk talent voor melodie en een meesterlijke beheersing van de muzikale vorm. Voorheen had Berg, tussen zijn zestiende en negentiende, al een dertigtal liederen gecomponeerd. Met die prille vruchten trok Bergs broer, Charley, heimelijk naar Schönberg wanneer die in 1904 had aangekondigd met onderricht te zullen beginnen. Op basis van deze liederen - van de periode vóór de ‘Sieben frühe Lieder’ – die, in Schönbergs woorden, geschreven waren in een stijl “die balanceerde tussen Hugo Wolf en Brahms”, nam Schönberg Alban Berg als leerling aan. Ferruccio Busoni, 1903 Ten overstaan van deze eerste liederen is de kwaliteitssprong van eerbiedwaardige