SPRAWOZDANIE
Z ADMINISTRACJI KOMUNALNEJ . " ■ r ,, - - • •' , I ; V " ■ . ' . * POWIATU TORUŃSKIEGO
PO MyŚLI § 127 ORDyNACJI POWIATOWEJ DLA PROWINCJI WSCHODNICH Z DNIA 13-GO GRUDNIA 1872 r.
ZA LATA 1924 i 1925.
SPRAWOZDANIE ZA ROK 1924 WyDZIAŁ POWlATOWy SEJMIKOWI NIE PRZEDŁOŹyt ZE WZGLĘDÓW OSZCZĘDNOŚCIOWyCH, Z TEGO POWODU PRZEDKŁADA NINIEJSZEM RAZEM SPRAWOZDANIE ZA ROK 1924 i 1925.
DlłWKARŃIA TORUŃSKA T. A., TORUŃ
SPRAWOZDANIE
Z ADMINISTRACJI KOMUNALNEJ
POWIATU TORUŃSKIEGO
PO MYŚLI § 127 ORDYNACJI POWIATOWEJ DLA PROWINCJI WSCHODNICH Z DNIA 13-GO GRUDNIA 1872 r.
ZA LATA 1924 i 1925.
SPRAWOZDANIE ZA ROK 1924 WYDZIAŁ POWIATOWY SEJMIKOWI NIE PRZEDŁOŻYŁ ZE WZGLĘDÓW OSZCZĘDNOŚCIOWYCH, Z TEGO POWODU PRZEDKŁADA NINIEJSZĘM RAZEM SPRAWOZDANIE ZA ROK 1924 i 1925.
DRUKARNIA TPRUNgKA T. A., TORyi<| Ol 5 49V U o U#7 UHWERSYTECKA Ogólne. Kok liki i jest epokowym w dziejach naszej Oj Strzelnicy Artylerji i wspaniałą defiladą wi mieście czyzny, gdyż przyniósł nam powołanie do życia Ban Toruniu. ko Polskiego i stabilizację naszego pieniądza. Z Kok 1924 i 1925 był katastrofalnym dla miesz dniem 30 VI. 1924 przestał obowiązywać system kańców powiatu nizin nadwiślańskich, gdzie przez markowy, a z dniem 1 łipca 1924 zaprowadzono nasz dwukrotny wylew Wisły w, roku 1924 w-yrządzone złoty polski, licząc 1.800.000, - mkp. — 1 złoty. — zostały znaczne szkody. Najgroźniejszym był wy Ustawy waloryzacyjne dat. hipotek i zobowiązań lew Wisły na wiosnę 1924 r., kiedy to zalane zostały prywatno' - prawnych nie przyniosły dostatecznego całe miejscowości położone nad Wisłą a nie mające zadowolenia w tut. dzielnicy z powodu niskiego sto ochrony wałowej, jak O tłoczy n, Brzoza, Czerniewice, sunku procentowego (15 proc.). Mimo, że i pożyczki Kudak po lewej i Silno, Grabowiec, Złotorja i Ka- państwowe zostały nisko przewaloryzowane, to jed szczorek po prawej stronie Wisły. Mieszkańcy tych nakowoż waloryzacją tychże przyjęto ogólnie cier miejscowości zostali bardzo znacznie poszkodowani pliwiej, poświęcając stracony majątek swój dla do przez tę powódź z powodu utraty częściowo inwen bra Ojczyzny. Przyczyniła się lóiwuież do tego pó tarza żywego, wszelkich zapasów paszy i zniszczenia źniej uchwalona możliwość osiągnięcia wyższej wa zasiewów oraz uszkodzenia i zabrania przez wodę loryzacji tych pożyczek. budynków i inwentarza martwego i zamulenia wzgl. W administracji naszego województwa zaszły uszkodzenia gruntów'. Kulminacyjny punkt osiągnął również zmiany. stan wody w dniach 29—30 i 31 marca 1924 r„ lecz. mimo wielkiego zagrożenia zdołano wyratować przy W dniu 11 czerwca 1924 r. objął urzędowanie pomocy wojska częściowo inwentarz żywy i osoby nowy Wojewoda Pomorski p. Dr. Stanisław Wacho znajdujące się w niebezpieczeństwie życia. Naj wiak w miejsce dotychczasowego Wojewody p. Jana więcej zagrożoną była i najwięcej ucierpiała miejs Krejskiego. W dniu 14 lutego 1925 r. miasto Cheł cowość Brzoza. Drugi wylew* Wisły w lipcu 1924 r. mża miało zaszczyt witać i gościć w swych murach nie był już tak srogi i nie wyrządził większych dostojnego Gospodarza ziemi Pomorskiej z okazji i szkód. Natomiast w dniu 9 łipca 1925 r. z powodu introdukcji nowego proboszcza chełmżyńskiego ks. znacznego wezbrania Wisły przerwana została tama Szydzika. W dniu 22 marca 1924 r. zakończył ży pod Czarnowem tak, że i ta część powiatu znacznie wot w Warszawie, po dłuższych cierpieniach pier ucierpiała, zalane zostały bowiem wodą całe grunta wszy wojewoda pomorski, prezes Najwyższego Try położone pomiędzy tamą a szosą Czarnowską aż pod bunału Administracyjnego ś. p. Stefan Łaszewski. Pędzewo. Śmierć tego gorącego patrjoty polskiego i dzielnego W dalszym ciągu walczyć musiał z trudnościami szermierza sprawy polskiej wzbudziła wielki żal w calem społeczeństwie pomorskiem. Wypada nad finansowemi Związek Elektryfikacyjny Chełmno — Świecie — Toruń, którego jednakowoż prace postą mienić, że ś. p. Stefan Łaszewski urodził się w tu piły tak dalece, że w roku 1921 zaprowadzono już tejszym powiecie, a mianowicie dnia 8 stycznia 1862 prąd elektryczny w mieście Chełmży, a pracuje się loku w Brąchnówku, majątku swych rodziców. — Celem uczczenia pamięci zasłużonego tego działacza obecnie nad główną linją w kierunku Torunia. polskiego i pierwszego wojewody pomorskiego na Maszty elektryczne postawiono już do miejscowości stąpiło staraniem wmjewiody p. Dr. Stanisława Wa Browarna i spodziewać się należy doprowadzenia prą du do Torunia w roku 1926. Związek prowadzi chowiaka w dniu 3 maja 1925 r. w Toruniu przed obecnie pertraktacje o pożyczkę zagraniczną, która gmachem urzędu wojewódzkiego odsłonięcie, tablicy w razie realizacji umożliwi związkowi zaprowadze pamiątkowej i pomnika, wystawionego wspólnym nie także instalacji u odbiorców prądu, lak że w wysiłkiem wszystkich powiatów i miast pomorskich. ten sposób udostępnione będzie w o wiele dogodniej W dniu 25 stycznia 1924 r. straciło Pomorze ró szej formie korzystanie z prądu elektrycznego. Z wnież i drugiego znanego i nie mniej zasłużonego powodu bowiem wysokich kosztów instalacyjnych patrjotę polskiego Prezesa Sądu Apelacyjnego w bardzo w ielu chętnych odstąpić musiało na razie od Toruniu ś. p. Władysława Szumana. wykorzystania prądu. W dniu 19 sierpnia 1925 r. odbył się w' salach W końcu nadmienić należy, że w czasie od 26. li gmachu Starostwa Powiatowego raut z okazji pier do 6. 7. 25 r. odbyła się w Grudziądzu: „I. Pomor wszych manewrów polskich, w' których wzięli udział ska Wystawa Rolnictwa i Przemysłu“, która wy liczni przedstawiciele zagranicznych państw. Ma kazała nadspodziewanie, że Pomorze i pod tym newry odbyły się na Pomorzu w dniach 18—19 i 20 względem nie stoi na ostatniem miejscu życia go sierpnia i zakończyły się strzelaniem astrem na spodarczego naszej Najjaśniejszej Rzeczypospolitej. 4 Starosta i deputowani. Na czele administracji powiatowej stoi nadal p. w czasie urlopu od 10—30 sierpnia 1925 r. i od 26-go Starosta Adam Czapliński. października do 11-go listopada 1925 r. Drugim Podczas urlopu wypoczynkowego p. Starosty w deputowanym powiatowym jest ks. proboszcz Gul- czasie od 21 lipca 1924 r. do 11 sierpnia 1924 r. za gowski z Kiełbasina. stępowa! p. Starostę str. referent Pomorskiego Urzę Nadmienić wypada, że deputowany powiatowy p. du Wojewódzkiego p. Bała, zaś w czasie od 18 paź Wincenty Czarliński poddać się musiał z końcem dziernika. 1924 r. do 10 listopada 1924 r. deputowany 1925 roku ciężkiej operacji. Ogólne współczucie powiatowy p. Wincenty Czapliński z Brąchnówka, towarzyszy ma na łożu boleści. który' również i w roku 1925 zastępował p. Starostę Sejmik powiatowy. Sejmik składał się -w, roku 1924 z 39 członków i Do Państwowej Rady Kolejowej wybrani zo odbyło się 5 sesyj Sejmiku, na których załatw,ioino stali: Janosz Czarliński — Dyrektor Fabryki 89 spraw względnie powzięto uchwał i to: Unja — Grudziądz jako członek i Jan Doinii- 1. pod przewodnictwem Starosty p. A. Czapliń mirski z Łysomic rolnik i prezes Pomorskiego skiego w dniu 5. IIJ. 1924 r. załatwiono 22 Tow. Roln. jako zastępca: spraw, przy udziale 23 członków Sejmiku, za 2. pod przewodnictwom Starosty p. A. Czarliń- poprzedniem uniewinnieniem nie zjawiło się skiego w dniu 30. III. 1925 r. załatwiono 14 7 członków Sejmiku, bez uniewinnienia 9; spraw przy udziale 26 członków, nie obecnych 2. pod przewodnictwem Starosty p. A. Czarliń- było 13, w tern 5 za poprzedniem uniewinnie skiego w' dniu 28. VI. 1924 r. załatwiono spraw niem. Posiedzenie to zwołane zostało na 23, w posiedzeniu brało udział 28 członków', wniosek 11 członków Sejmiku w spraw ie za za poprzedniem uniewinnieniem nie brało u- jęcia ¡stanowiska wobec zakusów Niemiec o- działu 2, bez uniewinnienia 9 członków; derwania od Polski części Pomorza. Sejmik 3. pod przewodnictwem Starosty p. A. Czapliń Powiatowy uchwalił w; tej sprawie na wnio skiego w' dniu 24 września 1924 r. załatwiono sek p. burmistrza Webera z Podgórza jedno 11 spraw' przy udziale 25 członków, uniewin głośnie następującą rezolucję: niło się 3 członków, bez uniewinnienia nie „Prusak odwieczny wróg nasz nie przybyło 11 członków; daje swą znaną zachłannością spokoju na,ro 4. pod przewodnictwem deputowanego powiato- dowi polskiemu dobitny dowód obecne wpgo p. Wincentego Czaplińskiego w dniu 8. wichrzenia na terenie międzynarodowym, by XI. 1924 załatwiono spraw 12, w' posiedzeniu powtórnym rabunkiem Rzeczypospolitą Pol brało udział 27 członków, uniewinnił się 1 ską ukrzywdzić z natury i z prawa history członek, bez uniewinnienia nie zjawiło się 11 czno - geograficznego przynależne polskie Po członków; morze odebrać. Protestujemy najenergiczniej 5. pod przewodnictwem Starosty p. A. Czapliń przeciw' kłamliwemu rozszerzaniu przez pru skiego w' dniu 17. XII. 1924 r. załatwiono saków fałszywych wieści, że rdzennie polskie spraw 21 przy udziale 21 członków. Nieobec Pomorze miało być odwieczną ziemią niemie nych było 18 członków', z tych uniewinniło cką. nieobecność swoją. 2 członków . Rzucamy ten energiczny protest ludu Po W roku 1925 składał się Sejmik Powiatowy ró morskiego przed całym światem jako hasło, wnież z 39 członków. Wskutek wyprowadzenia się które >W! potrzebie się czynem ¡stanie, powta z powiatu i wyczerpania, listy propozycyjnej pozo rzając naszą niezłomną przysięgę: stało wr końcu roku 1925 jedno miejsce członka Sej „Nie damy ziemi, skąd nasz ród!“ miku nie obsadzone, tak, że na ostatniem posiedze niu w diniu 29. X. 1925 r. było uprawnionych człon 2. pod przewodnictwem Starosty p. A. Czarliń- ków tylko 38. skiego w diniiu 16. VI. 1925 r. załatwiono 21 Sesyj odbyło się 4 i załatwiono spraw w zględnie spraw przy udziale 26 członków. Nieobec powzięto uchwal 58 i to: nych było 13 członków’), w tern 10 bez unie- wunnienia. 1. pod przewodnictwem Starosty p. A. Czapliń skiego w dniu 16. III. 25 r. na nadzWyczaj- 4. pod przewodnictwem deputowanego powiato nem i nagleni posiedzeniu załatwiono przy u- wego p. Wincentego Czaplińskiego z Brąch- działe 32 członków 1 sprawę, a mianowicie nówka w dniu 29. X. 25 r. załatwiono spraw dokonano wyboru członków do Dyrekcyjnej 22 przy udziale 24 z 28 uprawnionych, nieo Rady Kolejowej j to wybrani zostali ¡na człon becnych było 14 członków, w tern 10 bez unie ków: ks. Polikarp Gulgowski — Kiełbasili, winnienia. Alfred Wałlenger — Działdowo, Franciszek Na tern Sejmik Powiatowy zakończył swoją ka Czarnowski — Bi odzkie Młyny, Tadeusz dencję, rozpoczętą w roku 1921, gdyż w dniu 29-go Braunek — Gai czyn, na zastępców: Wło listopada 1925 r. odbyły się w powiecie bezpośrednie dzimierz Sikorski — Rakowice, ks. Bolesław wybory do nowego Sejmiku Powiatowego, w' mia Witkowski — Mechowa, Bogdan Jacobson — stach odbyły się wybory pośredne do Sejmiku w cza Starogard i Wacław Dytkiewicz — Tczew. sie od 1—10 stycznia 1926 r. 5
Do nowego Sejmiku Powiatowego wybrać nale ski włodarz Ostaszewo, 23) Tadeusz Weber bur żało 36 członków i to: mistrz Podgórzy 24) Stanisław Cywiński oberżysta z miasta Chełmży 7 członków, z miasta Podgó Gostkowo, 25) Antoni Myszałkowki robotnik Grębo rza 2 członków, z p-owiatu 27 członków. Powiat po cin, 26) Władysław Adamczyk rolnik Rogówko, 27) dzielony został na 6 okręgów wyborczych i wybie Karol Trenkel rolnik Bielczyny, 28) Jan Michalski rały: Okręg Otłoczyn: 5 członków, okręg Lipni- rolnik Gostkowo, 29) Albin Czarnecki rolnik Mły niec, 30) Bronisław Kur/ętkowski burmi-trz Chełm czki 5 członków, okręg Nawra 4 członków, okręg Bierzgłowó i członków, okręg Lulkowo 5 członków ża, 31) Teofil Rocłron kupiec Chełmża, 32) Oskar i okręg Kuczwały 4 członków. Trenkel kupiec Chełmża, 34) Władysław Komuński robotnik Chełmża, 35) Józef Wieluński robotnik Z końcem 1925 roku był skład członków Sejmi Chełmża, 36) Stanisław Żubkowski, robotnik Cheł ku Powiatowego następujący: mża, 37) Walenty Marciniak Podgórz, 38) Stefan 1) Franciszek Dolatowski, rolnik Otłoczyn, 2) Tański Podgórz. Juljan Gołaszewski rolnik Pieczenia, 3) Franciszek W latach sprawozdawczych 1924 i 1925 Cieszyński rolnik Złoiorja, 4) Stanisław Pawlik rol stracił przez śmierć Sejmik Powiatowy 2 nik Piaski, 5) Jan Donimirski, właściciel ziemski członków i to: 1) w dniu 24. 12. 23 r, Łysomice, 6) Andrzej BonieWicz robotnik Lubicz, 7) ś. p. Józefa Zatorskiego, robotnika z Grzywny. Itoman Kowalski kolejarz Lubicz, 8) Wincenty Fal Zmarły brał czynny udział w sprawach społecznych kowski kowal Kiełbasili, 9) Bolesław Piórkowski już od grudnia 1918 r. w Powiatowej Radzie Ludo kolejarz Lubicz, 10) Jan Drążek robotnik Nawra, 11) wej, później po przejęciu Pomorza przez władze pol Jan Sczaniecki właściciel ziemski Nawra, 12) Józet skie pracował pilnie w Radzie Powiatowej. Obo Czajkowski posiedzicie! Sienioń, 13) Józef Szupry- wiązki swoje wypełniał zawsze gorliwie, dbając o do towski cieśla Bień głowo, 14) Anastazy Ordon posie bro powiatu i państwa. , dzicie! Bierzgłowó, 15) Kazimierz Raciniewski posie Cześć Jego pamięci! dzicie] Łążyn, 16) Juljan Kwiatkowski posiedzdcieł Bierzgłowó, 17) Jan Pod wojski y usiedzicie! Brąch- 2) w dniu 22. XII. 1925 r. ś. p. Stanisława Żub- nowo, 18) Wincenty Czar liński właściciel ziemski j kowskiego, robotnika z Chełmży, który był równo Biachnórwko, 19) Feliks Dwoja.cki kowal Łubianka j cześnie członkiem Wydziału Powiatowego. 20) Wojciech Małecki robotnik Ostaszewo, 21) Paweł Chojnacki kowal Grzywna, 22) Antoni Lewandow- | (patrz artykuł: Wydział Powiatowy). Wydział powiatowy, W roku 1924 i 1925 był skład Wydziału Powia I więcej, a rozpatrywano 6 spraw spornych mniej. -- Liczba numerów dzienników w niurach Wydziału towego następujący: Powiatowego w roku 1924 wynosiła. 23.013, a zwięk Starosta p. A. Czarliński jako przewodniczący i szyła się w stosunku do 1923 roku o 2.106 spraw. pp. instruktor Pomorskiej Izby Rolniczej p. Bogumił Bagiński z Rudiaku, rolnik Czajkowski Józef z Sie- Z liczby dzienników. 23.043 przypada spraw: nu monia, rolnik Dolatowski Franciszek z Otłoczyna, Wydział Główpy — W. P. I. = 8.871, na Wydział burmistrz Kurzętkowski Bronisław z Chełmży, ro Opieki Społecznej — W. P. II. = 6.080, na Wydział botnik Orłowski Bronisław z Grębocina i robotnik podatkowy — W. P. III. = 6.712, na Wydział Bu Żubkowski Stanisław z Chełmży. dowlany — W. P. iV. = 1.380. W roku 1925 odbyło się 22' sesyj Wydziału Po W dniu 22 grudnia 1925 r. zmarł członek Wy- li wiatowego i załatwiono 1.458 spraw, w tern 10 spor działu Powiatowego ś. p. Żubkowski Stanisław,, w nych W stosunku do 1924 r. powzięto 361 uchwał pogrzebie jego wzięła udział delegacja Wydziału Po więcej. wiatowego. Liczba numerów dziennika w roku 192o wyno Zmarły jeszcze przed przejęciem Pomorza był siła 2i$93. a wynosiła w stosunku do roku 1924 o członkiem Powiatowej Rady Ludowej a od 1920 r. członkiem Rady Powiatowej. Następnie delegowa Ji.950 liczi) więcej. ny przez Radę Miejską w Chełmży na członka Sej ż liczby dzienników 2dx993 przypada spraw na miku Powiatowego wybrany został przez tenże na Wydział W. P. I. = 10.220, W. P. 1L = 5.988, W. członka Wydziału Powiatowego. Śmierć nieubła gana nie dała mu doczekać końca kadencji. P. III. = 7.950, W. P. IV. = 1.835. Zmarły spełniał swe obowiązki zawsze gorliwie Jak z powyższego wynika rozmiar pracy w po i sumiennie, kierując się dobrem powiatu i państwa. szczególnych biurach Wydziału Powiatowego stale Prawością swego charakteru, sprawiedliwością i bez wzrasta. Ogrom pracy załatwianej obecnie we Wy stronnością zjednał sobie serca wszystkich. dziale Powiatowym i prawie ciągły jej Wzrost wyka. Cześć Jego pamięci! żuje najlepiej poniższe zestawienie załatwionej czyn ności Wydziału Powiatowego z roku 1914 a 1922 do A roku 1924 odbyło się 14 sesyj Wydziału Po 1925. t. j. za czas pierwszej kadencji Wydziału Po wiatowego i powzięto uchwał 1097, w tern 10 spor nych. W stosunku do roku 1923 powzięto 5 uchwał wiatowego. 6
I l o ś ć L i c z b y d z i e n n i k ó w Rok załatwionych spraw Ogółem sesyj uchwalonych W. P. I, W. P. II. W. P. III. W. P. IV. 1914 10 600 13.608 1922 13 941 20.584 7066 6424 6104 990 1923 15 1.092 20.877 7599 5948 5290 2040 1924 14 1.097 23.043 8871 6080 6712 1380 1925 22 1.458 2^993 10220 5988 7950 1835 Urzędnicy Wydziału powiatowego. A. Biuro Wydziału Powiatowego. . 2. dwie siły kontraktowe, 1. Naczelny sekretarz Franciszek Podwójski,.. b) Kasa Oszczędności. 2. Sekretarz Jan Marcinkowski, 1. Dyrektor Michał Kowalski, 3. Sekretarz Wiktor Barwicki, 2. kasjer Stefan Janikowski, -i. Asystent Maksymilian Rozwadowski, 3. książkowy Michał Biaszak, 5. Asystent Jan Szczech, 4. ,2 siły kontraktowe. 12 sil kontraktowych względnie pomocni czych, C. Urzędnicy emerytowani. 7. w dziale egzekucyjnym kom iak towy komor- Registrator Gustaw" Schroeder z Torunia. nile powiatowy Józef Połom i jedna iła pomocnicza, których opłaca się z kosztów egzekucyjnych. D. Wdowy po urzędnikach. B. Kasowość. 1. Wdowa po sekretarzu Tarandt z Torunia, a) Kasa Komunalna. 1 Michał Zaleski rendant, 2. wdowa- po dróżniku Tejkowsktm z Chełmży. Rozkład pracy. Z powodu redukcji personelu w Starostwie dyscyplinarne; sprawy opłat administracyjnych, przekazano do referatu W. P. I. następujące spra sprawy rolniczo-hodowlane i Pomorskiej Izby wy Starostwa: sprawy przemysłowe, szkolne, Rolniczej, lustracja wójtostw i urzędów stanu hodowlane w zględnie rolne. W połowie 1925 r. cywilnego, ubezpieczenie od ognia, administra przejęło sprawy przemysłowe i szkolne Starost cja Lecznicy Powiatowej w Chełmży, kontrola wo z powrotem z powodu nadmiaru pracy w W- kasow ości i działu egzekucyjnego, ogólny nadzór. P. 1., gdyż przez to nie mogły być załatwiane na b) asystent Rozwadowski. leżycie sprawy właściwe Wydziału Powiatowe Wszelkie sprawy gmin wiejskich jak: wy go względnie tego referatu. bory, zatwierdzenie statutów", kontraktów z wy Z końcem 1925 roku był rozkład pracy na- i jątkiem statutów podatkowych, rewizje kas stępujący: gminnych i lustracje sołectw, sprawy obszarów 1. Wydział główny (administracyjny) W. P. I. dworskich, sprawy wójtostw, zastępstwo naczel Kierownikiem jest naczelny sekretarz Fran nego sekretarza- ciszek Podwójski. Pozatem zatrudnieni są: asy c) asystent Szczech. stenci M aksymiljan Rozwadowski i Jan Szczeci) Urząd stanu cywilnego, sprawy: polowań i jeden registrator. Przydzieleni do W. P I. są gminnych, sędziów rozjemczych, przemysłowe prócz tych: komornik powiatowy Połom i 1 siła należące do zakresu Wydziału Powiatowego i pomocnicza (opłacani z kosztów egzekucyjnych), Powiat. Komisji dla w'alki z alkoholizmem, wnio ski instytucyj społecznycli i kulturalno oświa jedna siła pomocnicza załatwiająca kasowość towych, sprawy kasowe i pobory. lecznicy powiatowej (opłacona z budżetu leczni cy Powiatowej) i jedna siła pomocnicza zatrud 2. Wydział Opieki Społecznej W. P. II. niona przy drukarni biurowej i do zeszywani i Kierowmikiem jest sekretarz .Tan Marcinków aktów w wszystkich biurach W ydziału Powia ski. do pomocy przydzielono 2 siły kontraktowe. towego. Zakres pracy tego Wydziału jest następu Z zakresu pracy tego wydziału załatwiają jący: sprawy: Opieka nad ubogiemi, sierotami i wdowami, macierzyństwem i niemowlętami, sprawy bezro a) naczelny sekretarz Podwójski. botnych, reemigrantów, irwalidów, ubogo-gmin- Ogólna administracja powiatowa, uch wały nych, ułomnych, sprawy zakładu ubezpieczeń od Wydziału Powiatowego (protokolant); budżety wypadków" w rolnictwie, szczepienie ospy i aku i sprawozdania administracyjne, administracja szerek powiatowych, walka z lichwą i spekula majątku powiatowego, nieruchomości i t. d.; cją, sprawy mieszkaniowe i Państw. Urzędu spraw y administracyjno — sporne i odwoławcze, Pośrednictwa Pracy i związane z tern sprawy, sprawy Sejmiku Powiatowego, wybory przygo sprawy funduszu bezrobocia i gminnych radców towania zwoływania i t. d. sprawy personalne i- sierot. •7
3- Wydział Podatkowy W. P. III. ści. Rozliczenie podatkowe z gminami wdejskie- Kierownikiem tego Wydziału jest sekretarz mi i podatek dla Starostwa Krajowego. Wiktor Barwicki i ma przydzielonych 5 sił kon- 4. Wydział Budowlany W. P. IV. traktowych. Kierownikiem jest kom. budowniczy powia towy Roman Czacheit, oprócz tego zatrudnieni Zakres pracy jest następujący: są w pracy biurowej str- drogomistrz Feliks Osie Wszelkie sprawy podatkowe i związane z ka i kontr, drogomistrz Sierakowski. tom sprawy, opracowanie podatkowych statu Zakres pracy: Sprawy budowlane i drogowe, tów powiatowych i gminnych, zatwierdzenia po spółek wodnych i związków' drogowych. datkowych statutów gminnych. Sprawy prze- właszczeniowe i likwidacyjne. Danina lasowa i Pozatem są zatrudnione jako kontraktowe 2 państwowy podatek gruntowy i od nieruchomo maszynistki i 1 telefonistka. Administracja majątku i długów powiatowych. A. Majątek: runiu na kw'otę 18.182,— zł i. 63 akcyj Tow. Akc. kolejki wartość 36.500,- zł Chełmża - Mełno nr. 1731 do U. Nieruchomość Stary Toruń, 1793 po 210 zł 13.230,— zł tom 1 karta 68 parcela karta 54 akcyj Tow\ Akc. kolejki 2: 289 121, 190/122, ubezp. Toruń — Lubicz nr. 286 339 w Pom. Stów. Ubezp. w Toru po 225 zł 12.150,— zł niu na 2.500,— zł, wartość 5.000,— zł 3. 202 akcyj Tow. Akc. kolejki 12. Nieruchomość Grębocin karta Toruń — Czarnowo po 170,— zl 34.340,— zł 3, parcela nr. 63/14 i 64/14 — dom powiatowy w Toruniu 1,27,48 ha. Ubezp. w Pom. przy placu teatralnym księga Stów. Ubezp. w Toruniu na grunt. Toruń stare miasto 5.188,— zl ks. grunt, tom 8 tom 17 karta 487 13,85 — 16,79 karta 191, wartość 10.375 — zł — 0,48 ar. razem 0,31,12 ha. 13. Nieruchomość Grębocin, tom Ubezp. w' Pom. Stów. Ubezp. 8 karta 183 ‘ 0.58.72 ha. w Toruniu na kwotę łącznie szkółka powiatowa 3.000,— zł z poz. 5 razem 87 938, - zł 14, Nieruchomość Rogówko karta wartość 235.000, zl 1 parcela nr. 161/32 i 163/34 - a. Nieruchomość Toruń stare 0,26,30 ha. ks. grunt, tom 1 miasto tom 15 karta 467 ulica karta 32 ubezp. w Pom. Stów. Podmurna 70, karta 42 w wiel Ubezp. na 4.950 zł, w artość 9.900, zl kości 1 a 22 qm. wartość: 15.000, — zł 15. Nieruchomość Wielka Zła- wieś, dom drogowy 25,67 ar. 6. Nieruchomość Toruń stare ubezp. w Pom. Stów. Ubezp. miasto Podmurna 5^;Ci tom od ognia na kwotę 5.673 zł 13 nr. 361 karta 42. parcela wartość 11.275,— zł nr 6,7 i karta 43 parcela 18 w IG. Nieruchomość Łubianka tom wielkości 3530 qm. Ubezp. w 1 karta 2 dom drogowy 0,50,98 Pom. Stow. Ubezp. od ognia w ba. ubezp. włącznie wału pa Toruniu na kwotę 16.700 zł rowego w Pom. Stów. Ubezp. wartość 48.000, zl na kwotę 6.225, zł, wart. 12.450,— zł Lecznica powiatowa w Cheł 17. Nieruchomość Kończewice mży, k. gruntowa tom 9 karta dom drogowy (grunt pozostał 132 0,22,20 ha. tom 14 karta własnością domeny państw.) 334 — 390 qm. tom 6 kari a 100 ubezp. w Pom. Stów. Ubezp. i 101. Ubezp. w Pom. Stow. na 4.300,- zł, wartość 8.600,— zł Ubezp w Toruniu na 41.300 zł 18. Nieruchomość Pluskowęsy wartość 118.000, zł dom drogowy 0.25.61 ha. 8. inwentarz lecznicy powiat, w ubezp. na 2713,- zł, wartość 5.500,— zł Chełmży włącznie aparatu 19. Nieruchomość Brzeźno, dom Roentgena, ubezp. w Pom. drogowy 0.24.88 ha. ubezp. Stowz Ubezp. od ognia w To na 3.937,— zl wartość 7.875, zt
runiu na kwotę 125.000, zł 20 - Nieruchomość Grzywna szlach. w art. 150.000, - zł tom 1 karta 3 -0.12,04 ha., szkó 9. Nieruchomość Rzęczkowo tom łka powiatowa wartość 800,— zł 9 karta 198 ubezp. w Pom. 21. Chełmża stajnia i szałas — Stow. Ubezp. od ognia w To 0.6.10 ha. ubezp. na 250, - zł runiu na kwotę 10.192,— zł w artość 500, wartość 20.400 — zł Łysomice, szałas ; ubezp. na 10: Nieruchomość Rzęczkowo tom 300. zł wartość: 1.000, ■9 karta 205 ubezp. w Pom. 23- Kucz wały tom 2 karta 5 - ¿Stow. Ubezp. od ognia w To- 0.09.89 ha szkółka pow, 500, 8
24 Grzywna szkółka powiatowa 37. Mobiliar Wydziału Powiatu- ca. 0.05,00 ha. wartość: 1.000,— zł w ego ubezp. 16.360,— zł 40.000,— zł 25. Łubianka szkółka powiatowa 38. Opał Wydziału Powiatowego 6.000,— zł przy poz. 16 wartość 4.000,— zł 39. Inwentarz biurowy Wydz. 26- Grunta przy kolejce Chełmża Pow. ubezp. 4-250,— zł 12.500,— zł Mełno; Chełmża tom 23, kar 40. Książeczka Pow. Kasy Osz- ta 580 (obszar Archydyakon- ezędn. nr. 24.993 fundusz eme ka) 0.01.15 ha. Biełczyny tom 4 rytalny 664.34 zł karta 70 — 0,5,99 ha. Skąpe 41. 8% pożyczka złota konwer- tom 1 karta 2 — 0.31,06 ha. ra syjna 890,— zł zem 0.84.20 ha. 1.000,— zl 42. 40 akcyj Banku Polskiego Grunta przy kolejce Toruń Lu a 100 zł 4-000 zl bicz (obszar Lubicz) 0.72.36+ 43. Grunta nad koleją Toruń— 0,50,63 ha. + 0.40.58 ha. razem Unisław w Sicmoniu tom VII 1.63,57 ha. 300,— zl karta 96 w wielkości 3.55,97 ha 28. Grunta w W rzosach przy szo plus 0.44,05 ha razem 4.00,02 ha 5.800,— zł sie chełmińskiej (obszar czer Grunta (obw+d Różankowm) wona droga tom 1 karta 7 tom 1. karta 4 parcela = 0,29,35 ha. 300, zł 29 = 0.75,00 ha 450, -zł 29. Nieruchomość Wrzosy przy 44. 6 motocykli (stawione do dy- szosie grudziądzkiej karta 182 spozycji Pow Kom. Pol. dom drogowy 0.22,83 ha. u- Państw. 6.000, - zł bezp. 2.250 zł 4.500,— Zl 30. Most przez Drwęcę w Złotorji razem 979.699.34 zł łącznie z promem 3.400,— zł 31. Sprzęty i narzędzia drogowe B. Długi: ubezp. na 3.775,— zł 20-000,— zl 1. Dług w obligacjach powiato- 32. Wał parowy z przyborami towych 15.690.62, z tego ponosi ubezp. pod poz. 16 12.000, - zł powiat wąbrzeski: 5.957-60 zł = 9.733.02 zł 33. Wartość nadkompletnego szo 2 Dług zaciągnięty na akcję po sowego materjału bud. 80.000,— zł tanienia chleba 8.053.17 zł 34. samoch powiatowy Benz u- 3. Dług przejściowy w Kom. Ban bezp. 10.000,— zł 12.000, zł ku Kredytów, w Poznaniu za 35. Samoch. powiatowy Ford u- ciągnięty na lecznicę powia bezp. 4.000,— zł 4.000, - zł tową: 15.000, - zł 36. Po wózka, wóz i koń z przy borami ubezp- 1.400, zł 1.500,— zł razem 32.786,19 zł Sprawozdanie Powiatowej Kasy Oszczędności i Powiatowej Kasy Komunalnej za rok 1924. W roku 1924 dużo pracy kosztowało przewa- dotychczasowy Zarząd ponownie, w skład które łoryzowanie wkładek oszczędnościowych, z czego go wchodzą zatem: wynikły też dość znaczne koszta- Z działalności Starosta p. A. Czarliński jako przewodniczą Powiatowej Kasy Oszczędności powiat może być cy i pp. ks. proboszcz Gulgowski z Kiełbasina i zadowolony, gdyż bilans Powiatowej Kasy Osz Kurt Wegner z Ostaszewa jako członkowie. Za czędności za rok 11124 wykazuje stępcami tychże są pp. Wojciech Kwieciński z w aktyw ach 602.688,05 zł Chełmży i Tadeusz Kentzer z Lipniczek. w pasywach 556.624.68 zł Zamknięcie kasowe Powiatowej Kasy Ko- zatem czysty zysk: 46.063.37 zł i munainej za rok 1924 wykazuje kwoty Zysk ten czysty przelano całkowicie na fun w dochodach .... 384.780,40 zł dusz rezerwowy Powiatowej Kasy Oszczędności w rozchodach .... 380.385,91 zł dla zabezpieczenia wkładek oszczędnościowych. Za tak świetny wynik należy się Zarządowi Po zatem pozostałość: 4.394.49 zł wiatowej Kasy Oszczędności uznanie. Sejmik Po Zamknięć kasowych za rok 1925 dotychczas wiatowy uznając to wybrał w dniu 17. 12. 1925 I nie sprzorządzono. Sprawozdanie z działalności Leczn. Pow. w Chełmży. W latach sprawozdawczych straciła Lecznica Asterja urodziła się 15. 9. 1880 w Grębocinie tut. po Powiatowa przez śmierć dwie siostry i kierownika wiatu i liczyła 21 lat powołania zakonnego. Objąw lecznicy, a mianowicie: szy po przejęciu lecznicy w administracje polską u- 1. Siostrę Przełożoną ś. p. Marję Aster ją Kosiń rząd przełożonej, wykazała ś. p. Zmarła w czasie ską w dniu 10 marca 1924 r, Ś, p. przełożoną siostrą swego urzędowania .wybitne zdolności prgąuizącyjnc '9
i administracyjne a przedewszystklem okazała się li w dochodach . 26.640,73 zł. nadzwyczaj dobrą ekonomką. Jej też zasługom przy w rozchodach . 25.513,47 zł. pisać należy w pierwszym rzędzie podniesienie się pozostałość .... . 1.127,26 zł. lecznicy, gdyż potrafiła z niewielkim nakładem pie od tego odlicza się zaległość niężnym uzupełnić braki w lecznicy. Jej też zabie gom zawdzięczać mogą chorzy w lecznicy kapliczkę za rok 1923 .... .____ 22,35 zł. urządzoną w gmachu lecznicy, chociaż w skromnych | pozostałość nadwyżka: . i. 104,91 złT rozmiarach. W ś. p. Zmarłej poniósł powiat stratę Z nadwyżki tej postawiono Zmarłym Sio niepowetowaną, zato zachowa Jej pamięć na zawsze. strom zgodnie z wymogami zakonnemi skromne o- Cześć Jej pamięci! grodzenie na grobach z tablicą pamiątkową. 2. Dnia 21 lutego 1924 zmarła siostra Marja Ama- W roku 1925 poczynił powiat znaczne nakłady drja Regulska. Chociaż ś. p. Zmarła tylko krótki czas dla Lecznicy, spowodowane instalacją światła elek w Lecznicy pracowała zdołała sobie zjednać serca trycznego. Przy zamknięciu kasowem spodziewać się wszystkich swą wzorową pracą i doświadczeniem. należy z powodu tego niedoboru. Ponieważ z końcem Pielęgnując chorych na dur plamisty, sama padła roku 1925 wzrosły dosyć znacznie koszta utrzyma ofiarą tej choroby ponosząc śmierć na posterunku. nia i ponieważ wykazała się konieczność poczynie Cześć Jej pamięci! nia dalszych dosyć znacznych inwestycyj, dla tego 3. Dnia 8 lipca 1925 zmarł ś. p. Dr. Kazimierz De- Wydział Powiatowy widział się zniewolony podwyż kowsKi, kierownik Lecznicy Powiatowej w Chełmży, szyć taryfę opłat za utrzymanie w lecznicy, która wy ś. p. Zmarły sprawował urząd kierownika Lecznicy nosi obecnie. Powiatowej od dnia 27 marca 1925 sumiennie i gor A. DOROŚLI. liwie, poświęcając swe siły i wiedzę dla dobra spo I. Klasa. Z powiatu Toruń — wieś 9 zl. z innych łeczeństwa i ukoi lianę) przez niego Ojczyzny pol powiatów 10 zł. skiej. dla której opuścił dotychczasowe swoje pole II, Klasa. Z powiatu Toruń wieś 7 zl. z innych działania — Wariuję powiatów 8 zl W Zmarłym stracił powiat, doświadczonego kie III Klasa. Z powiatu Toruń — wieś 4,50 zł. z in rownika Lecznicy, mającego poza sobą długoletnią nych powiatów 5 zł. praktykę szpitalną i przedewszyslkiem cenionego le B, DZIECI DO LAT 10. karza, to też pamięć Jego nie zaginie! I. Klasa. Z powiatu Toruń wieś 6 zł. Z innych Cześć Jego pamięci! nych powiatów 5,50 zł. Po Zmarłym objął kierownictwo Lecznicy p. Dr. II. Klasa. Z powiatu Toruń — wieś 5 zl. Z in Leon Przewoski, który pralaykowal dotychczas w nych powiatów 5,50 zł. 1 odgórzu. III. Klasa. Z powiatu Toruń — wieś 3,50zł. Z in W Lecznicy zatrudnionych jest obecnie 4- sióstr nych powiatów 4 zł pielęgniarek i 1 siostra przełożona. 3 służące i 1 po Związki ubogich powiatu toruńskiego płacą za sługacz. swych członków za dzienne utrzymanie 3 zł. Mimo dość znacznych wydatków inwestycyjnych Za prześwietlenia pobiera się opłaty jednorazo przedstawia się zamknięcie kasowe Lecznicy za rok we płatne z góry w wysokości 10 zl. natomiast za na 1924 dosyć korzystnie, a mianow.: wykazuje kwoty: świetlenia w wysokości (i zl. Opieka społeczna. W Sekcji Ubezpieczenia od nieszczęśliwych wy 25,320 zł., z czego ponosił powiat - 17.280 zł. a gmi padków przeprowadzono w roku 1924 stan statysty ny i/a - 8.640 zł. czny dla obliczania składek na 5 lat i to 1923 —- 1927, W roku 1925 umieszczonych było 49 osób i to w i ściągnięto zalegle składki za rok 1923 w wysokości świeciu 34, Kocborowie 9, Wejherowie 3 i Bydgoszczy 2.257,269000 mkp. W roku 1925 ściągnięto składek na 3, razem 49 osób. Koszta pielęgnacyjne wynosiły rok 1924 = 35,335 zł. na rok 1925 = 36.347,95 zł. ra 26.460 zł., z tego poniósł powiat 2/„ = 17.640 zł. zaś zem 71.782,95 zł. Pozatem w roku 1925 ustalono na gminy ys = 8.820 zł. podstawie przeprowadzonego stanu statystycznego na Opieka nad macierzyństwem, dziećmi i młodzie lat 5 podatek fikcyjny od pobocznych przedsiębiorstw żą wymaga szczególnej pomocy. Ze względu jedna (podk. I.) oraz dodatki za robotników fachowych i u- kowoż na krytyczny stan finansowy i zamierzenia rzędników na podstawie rocznych zarobków (pok. II). oszczędnościowe wyznaczono tylko szczupłe fundu W roku 1924 wymierzono kary w 25 wypadkach sze. Z funduszów tych dyspozycyjnych subwencjo za nieprzestrzeganie przepisów zapobiegawczych o nowano Żłóbek Pomorskiego Towarzystwa Opieki nieszczęśliwych wypadkach. nad dziećmi, zabezpieczając sobie kilka miejsc wol Wskutek odwołań i podań ubogo gminnych o nych dla noworodków z tutejszego powiatu. Dalej przymusowe nałożenie obowiązku udzielania wspar otrzymała zapomogi Stacja mleczna dla niemowląt cia gminnego Wydział Powiatowy, opierając się na i ambulaiorjum w Chełmży, która pod dzielnem kie § 41 ustawy z dnia 1 sierpnia 1883 r. o właściwości rownictwem przewodniczącego mecenasa p. Dr. Wy władz, nałożył przymus udzielania wsparcia gmin szkowskiego w Chełmży dobrze prosperuje; wydzie nego w roku 1924 w 3 wypadkach, w roku zaś 1925 la się tam prócz zdrowego mleka wyprawy dla nie w 7 wypadkach. mowląt biednych i udziela się bezpłatnej porady le W Krajowych Zakładach Psychjatrycznych u- karskiej W czasie wakacyj szkolnych wysłano kil mieszczono w roku 1924 osób 7 i to 3 dorosłe i 4 dzie kadziesiąt dzieci na kolonje letnie i to u- roku 1924 ci. Z powodu zgonu lub wyleczenia zwolnionych zo 49 dzieci z Chełmży, z tych wysłano 20 chłopców stało 5 osób, tak że z końcem 1924 roku umieszczo i 10 dziewcząt do Zakładu św. Antoniego w Nowej- nych było 49 osób, Koszta pielęgnacyjne wynosiły Grabji w tut, powiecie, i 10 dziewcząt do powiatu 10 chojnickiego, gdzie umieszczone były bezpłatnie. Ko 3.355 zł W roku 1925 podzicuno powiat w porozu szta utrzymania w Nowej - Grabji wynosiły 1.020 zł. mieniu z lekarzem powiatowym p. Dr. Stanisław i pokryto takowe z funduszów powiatu z zapomogą skim na 4 obwody i przeprowadzono szczepień: Wojewódzkiej Rady Opieki Społecznej i Magistratu obwód I. lekarz pow Dr Stardsławski Toruń chełmżyńskiego. W roku 1925 umieszczono w czasie 1580 osób. wakacyi w Zakładzie w Nowej - Grabji 30 dziewcząt obwód II. lekarz Dr. Haszke — Grębocin 620 osób. i 15 chłopców. Koszta utrzymania w wysokości obwód III. lekarz Dr. Watta—Skrzydlewski Uni- 2.705.50 zł. pokryto jak w roku 1921. siaw 82!) osób. Przeprowadzona w roku 1924 akcja bezpłatnego obwód IV. lekarz Dr. Dekowski—Chełmża 1248 o- odstawienia zboża i datków pieniężnych dla biednej sób razem 4277 osób czyli w stosunku do 1924 roku 579 względnie bezrobotnej ludności powiatu przyniosła osól) mniej, koszta wyniosły 2859.90 zł. zboża 593,05 ctr. i gotówki 758,63 zł. Z tego przydzie Obwodowych akuszerek powiatowych było w la- lono zboża na ubogich miasta Chełmży 580,17 ctr. t/.nh sprawozdawczych 12. W loku 1925 przeprowa zboża' i 310,06 zł. gotówki, ubogim miasta Podgórza dził lekarz powiatowy powtórny egzamin wszyst 12.88 ctr. zboża, resztę gotówki w wysokości 118,57 z!, kich akuszerek, który zdały wszystkie z wynikiem przeznaczono na cele opieki społecznej dodatnim; prócz tego w kursie dokształcającym w Przeprowadzone zbiórki względnie kwesty miały Krajowej Klinice dla położnych w Poznaniu brały następujący rezultat: udział akuszerki Marta Rajska z Lulkowa i Józefa W roku 1924: Na rzecz Ratujcie Dzieci 239,463,200 Leska z Kamionki W roku 1925 wydano na pensjo mkp., na rzecz Młodzieży Akademickiej 6.944,600 mkp dla akuszerek 2.663,12 zł na zakup medykamentów P. L. O. P. P. 5.471.56 zł., Czerwonego Krzyża 183.40 118,11 zł. razem 2.781,23 zł. złotych. W roku 1925 na cole bezrobotnych ustalono usta W roku 1925: Na rzecz Związku Cywil. Niewid. wą Zarządy obwodowe Fundusze Bezrobocia, do któ 74.60 zł., Ociemniałego Żołnierza 502,17 zł., Młodzieży rego pracodawcy obowiązani są zgłaszać swych pra Akadem. 589,69 zł., P. L. O. P. P. 609,80 zł. Czytelnie cowników i płacić dość znaczne składki. Za niezgła- Ludowe 330,90 zł. Sprowadzenia zwłok Sienkiewicza szauie członkowstwa do Zarządu Obw. Funduszu Bez 176,52 zł. Budowy Domu Inw. Woj. 200, — zł. robocia wygotowano mandaty karne 17 pracodaw Zapomóg udzielono Instytucjom humanitarnym co!)!, z których 1 karę zapłacił, 10 stawiło odwołanie wzgl. osobom niezamożnym w roku 1924 = 898,16 zi. do Sądu, a 6 mandatów umorzono. Prócz wyszczególnionej wyżej zbiórki na bezrobot Na doniesienie Państwowego Urzędu Pośredni nych i biednych wydano w roku 1925 na cele powyż ctwa Pracy nałożono grzywny w 9 wypadkach, z któ sze kwotę 3.624,— zł. rych uiszczono karę w 1, umorzono kar w 3, a z po Jak już w wstępnym artykule sprawozdania za wodu odwołania przekazano Sądowi w 5 wypadkach. znaczono, nawiedziła mieszkańców nizin nadwiślań Reemigracja optantów polskich z Niemiec do tu skich nadzwyczaj wielka powódź w roku 1924, w tejszego powiatu odbyła się zupełnie normalnie. mniejszych rozmiarach również świętojańska powódź Wskutek bowiem wczesnego zarządzenia i doniesie w roku 1925, która wyrządziła dotkliwe straty. Celem nia władz centralnych o napływie optantów polskich niesienia doraźnej pomocy urządzono zbiórki, któ do kraju zdołano wystarać się o dostateczną ilość re rozdzielono pomiędzy najwięcej poszkodowanych. mieszkań w powiecie, tak że nie miało miejsce u- 1 tak w roku 1924 zebrano ofiar w wysokości 3.114.73 mieszczenie optantów w barakach względnie obo ż ł, prócz tego obrócono na powodzian zbiórkę urzą zach koncentracyjnych, jak u naszych sąsiadów, któ dzoną na cele Opieki Społecznej, na którą zebrano 318 rzy nam zawsze naszą polską gospodarkę wytykają. miljonów mkp. Prócz tego przyznano zapomogi rzą Na wystosowaną w tut. powiecie odezwę zgłoszono dowe. Akcja na rzecz powodzian w roku 1925 ze nadspodziewanie dużo wolnych mieszkań w ilości względu na ogólny kryzys gospodarczy nie przynio 45, co dobitnie świadczyć może o przychyliłem stano sła spodziewanego rezultatu; pomoc rządowa wy wisku społeczeństwa powiatu dla sprawy optantów padła, a zbiórka w' powiecie przyniosła tylko gotów polskich Według własnych życzeń optantów przeka ki 249.60 zł., żyta 46.27 ctr. i około 2 stogów słomy. zano na powiat toruński 5 rodzin, z których umiesz Szczepienie ochronne przeciw ospie przeprowa czono po jednej rodzinie w Chełmży, Podgórzu, Grę dzono w roku 1924 w 5 obwodach, w których szcze bocinie, Szerokiem i Kąkolu (Oierpice). Jak stwier piono ogólnie 4856 osób. Koszta z tern związane, jak dzono uzyskali wszyscy w krótkim eza«ie pracę i ma druki i wynagrodzenia dla lekarzy, wyniosły razem ją byt zapewniony. Powiatowy Urząd Budowlany. Kierownikiem Wydziału budowlanego był p. Ta ław z Rogówka, Wiśniewski .lułjan z Chełmży i Pe- deusz Gołski, którego zwolniono z dniem 30. 1. 1925. pliiiski MaksymiJjan z Chełmży Obecnie kom budowniczym powiatowym jest od Pod zarządem wzgl nadzorem powiatowego urzę dnia .1 czerwca 1925 r. p. Roman Czachert z Poznania. du budowlanego są następujące szosy wzgl. drogi: W Murze budowlanym zatrudnieni są prócz budow niczego str. drogoinist1 z Feliks Osieka, zarazem za 1. drogi subwencjonowane przez państwo o dług. stępca budosvnb zcgo i drogomist.rz Sierakowski 40 422 lnu.. Władysław z Chełmży. Wyłącznie na szosacli zatru 2 Drogi subwencjonowane przez województwo o dnieni są drogomistrze : dług. 40.367 kin. Chrzanowski Bolesław z Wielkiej Złej wsi, Skal 3. drogi utrzymywane wyłącznie przez powiat ni owski Aleksander z Łubianki, Piotrowski Władys q dług, 95.321 km 11
'i. drdgi utrzymywane' przez związki drogowe o tensywniej powstające uszkodzenia dróg przez do dług. 85.060 km. raźne reparacje, łatanie, g-ubsze żwirowanie i t. p. 5. drogi gminne i obszarów dworskich o dług. oraz w dalszym ciągu przez racjonalne odwodnianie 145.106 km. ścinaniem bankietów, które już ścięto ogółem w 801?.' na wszystkich szosach. Do wymienionej o stanie kon 6. drogi wojskowe (dozwolone dla ruchu o dług. serwacji dróg zużyto 120 kbm kamieni i 96 kbm. 14.210 km. żwiru. Zbytniemu zacienianiu dróg zapobiegano 7. drogi wojskowe (dojazdy do fortów) o dług. przez odpowiedne bądź to wycinanie niektórych 5 350 km drzew, bądź też przez wycinanie gałęzi. Drzewek no wych wysadzono 600 sztuk z własnych szkółek. 8. drogi prywatne o długości 2.800 km. 9. drogi czysto państwowe, administrowane przez Związków drogowych istnieje w powiecie toruń Poznański Urząd Wojewódzki o dług. 13.098 km. skim 10 i to: 1. Czerniewice — Otłoczyn, 2. Nowa Gra- bja — Pieczenia, 3. Niziny — Wielka Nieszawka, 4. Zatem wynosi długość dróg razem: 441.734 km. Niziny Toruńskie, 5. Obszar nad Drwęcą, 6. Łysomice — Toruńskie Papowo — Gostkowo, 7. Bielczyny — Drogi wymienione pod i — 3 są zarządzane i pod Papowo Biskupie, 8 Toporzysko — Hzęczkowo, 9. Mi- wyłączną pieczą, pow. urz. budowlanego, natomiast rakowo — Kiełbasili, o'. Papowo Biskupie — Folgo- drogi wymienione pod 4 — 9 są zarządzane przez za wo — Staw. rząd, którego nazwę noszą, Działalność związków drogowych w latach spra W roku 1924 dolano przy szosach naprawić naj wozdawczych była mocno ograniczona z powodu bardziej uszkodzone miejsca, tak, że zdołano poko trudności finansowych, nie mogąc się należycie roz nać największe trudności spowodowane zaniedba wijać polegała prawne wyłącznie tylko na najkonie niem przedewszystkiem w czasie wojny światowej czniejszych naprawach dróg wzgl. bruków. O ja i później inflacją za czasów polskich. Ogółem zwało kiejkolwiek większej inwestycji mowy być nie mogło, wano 12 km. szos, w tem wykonano nowych powłok gdyż i Wydział Powiatowy z powodu szczupłych fun 7 km., a gruntownie naprawiono 5 km. Odwodnianie duszów na ten cel przeznaczonych nie mógł udzie letnich dróg przez ścinanie bankietów przeprowadzo lać wydatniej pomocy, udzielając tak w roku 1924 no w dalszym ciągu Cała długość w tym kierunku jak 1925 umiarkowane zapomogi. I tak otrzymał w naprawionych letnich dróg wynosi 82 km., zatem roku 1925 zapomogę związek drogowy Niziny — Wiel blisko połowa ogólnej długości. Żwirowanie przepro ka Nieszawka 600, — zł., obszar nad Drwęcą 551, wadzono na najgłówniejszych i najruchliwszych szo zł., Bielczyny Papowo - Biskupie 200 zł. Wydział sach o długości 56 km. W roku 1924 spotrzebowano Powiatowy uznając upośledzenie lewego brzegu Wis przy wyszczególnionych pracach ogółem 2300 kbm. ły za czasów zaborczych pod względem komunikacyj kamieni i 2300 kbm. żwiru. Nadmienić należy, że w no - drogowym przyszedł przedewszystkiem związko dniu 10 5. 1924 przejął Magistrat miasta Torunia zno wi drogowemu Czerniewice — Otłoczyn i Nowa Gra- wu we własny zarząd 5.787 km. szos leżących w obrę bja — Pieczenia z większemi subwencjami z pomocą. bie miasta Torunia, które powiat od 1. 4. 1905 po I tak dał Wydział Powiatowy umocnić związkowa dług osobnej umowy utrzymywał. Czerniewice — Otłoczyn najgorszy odcinek drogi o W roku 1925 wykonano możliwe w ramach dość długości 800 m. pod Czerniewicami ponosząc koszta szczupłego budżetu najkonieczniejsze naprawy grun wykonania i zużytego materjału (gruzu ceglanego towne na wszystkich szosach państwowych, woje i żużlu). Kosztem Wydziału Powiatowego umocniono wódzkich i powiatowych, wymienionych pod 1 — 3. dalej jeden km. drogi tegoż związku — od Otłoczy- W rem wykonano nowe powłoki na szosach. Toruń na
Administracja wójtostw.
W powiecie istnieje 22 obwodów wójtoskich, w których sprawują urząd wójta względnie zastępcy następujące osoby:
L. Nazwa wójtostwa Należące do obwodu Liczba Wójt Zastępca b. i obszar miejscowości dusz
1. Podgórz Podgórz 3220 burmistrz Maksymiljan Noga Brzoza 177 11933 ha Tadeusz Weber Podgórz Czerniewice 25 Podgórz Piaski 465 Stawki 725 Rudak 702 Strzelnica Artyl. 68
2. Otłoczyn Nowa Grabja 567 Franc. Dolatowski Franc. Piasecki Brzeczka 7749 ha 495 Otłoczyn Otłoczyn Pieczenia 283 Karczemka 231 Otłoczyn 294
3. Nieszawa Nieszawka 254 Jan Koźlikowski . 2702 ha Wiel. Nieszawka 287 Nieszawka M. Nieszawka 181 Kozibór 123 Dybowo z kolonjami 351
4. Lubicz Lubicz 1027 Maks. Olszewski Michał Chojecki 2786 ha Kaszczorek 413 Lubicz Lubicz Bielawy 92 Rubinkowo 254
5. Brzezinko Brzezinko 203 Albin Czarnecki Franc. Koźlikowski 2894 ha Młyniec 579 Młyniec Młyniec Jedwabno 166 Gronowo 245 Gronówko 116
6. Lipniczki Lipniczki 173 Antoni Śmieszny 2942 ha Grębocin 1300 Grębocin Rogowo 277 Rogówko 316
7. Zelgno Dziemiony 287 Stanisł. Marański 3384 ha Liznowo 205 Nowa Chełmża Zelgno 396 Zajączkowo 197 Witkowo 161
8. Kucborek Bisk. Papowo 377 Jan Paczkowski 3846 ha Folgowo 158 Skąpe Papowo Dom. 238 Staw: 211 Bielczyny 383 Skąpe 626 Chrapice 97 Nowa Chełmża 147 14
L. Nazwa wójtostwa Należące do obwodu Liczba Wójt Zastępca b. i obszar miejscowości dusz
9. Sławkowo Sławkowo 378 Zygmunt Mellin St. Działowski 275 5941 ha Kiełbasin Kuczwały Mirakowo Kuczwały 383 Mirakowo 279 Morczyny 141 Pluskowęsy 717 Kamionki 180 Kamionka 510
10. Papowo Papowo Tor. 736 Jan Michalski W. Kochowicz 455 4103 ha Gostkowo Gostkowo Papowo Tor. Katarzynka 43 Elsneroda 21 Koniczynka 154 Turzno 664
11. Lulkowo Łysomice 374 Ignacy Panster Galon 7586 ha Lulkowo 435 Lulkowo Łysomice Ostaszewo 606 Tylice 225 Wytrembowice 300 Zakrzewko 143 Zęgwirt 73 Wrzosy 745 Olek 21
12. Grzywna Szlach. Brąchnowo 839 Józef Mellin Jan Monarski Brąchnówko 176 2834 ha Grzywna Grzywna Browina 176 Grzywna Bisk. 115 Grzywna 787 Grzywna Szlach. 94 Kowróz 185 Kowrózek 40
13. Kończewice Kończewice 400 Jan Sczaniecki Leon Znaniecki 275 2779 ha Kończewice maj. Nawra Nawra Bogusławki 152 Warszewice 263 Nawra 534
14. Wybcz Wybcz 300 Jan Mięsikowski Jakób Żurek 90 2462 ha Wybczyk Dębiny Dębiny Dębiny 522 Słomowo 159 Przeczno 220
15. Łubianka Łubianka 562 Anastazy Ordon Jan Głębocki 447 4976 ha Biskupice Bierzgłowo Zamek Bierz- Bierzgłowo 411 głowski Zamek Bierzgłowski 284 Łążyn 839
I 15
L. Nazwa wójtostwa Należące do obwodu Liczba Wójt Zastępca b. i obszar miejscowości dusz
16. Rzęczkowo Rzęczkowo 825 Józef Raciniewski Skłudzewo 339 Rzęczkowo 1984 ha Borek 47
17. Cichoradz Siemoń 1076 Wal. Mackiewicz Mikołaj Śmigiel Siemoń maj. 75 Siemoń Siemoń 2402 ha Cichoradz 200 Gierkowo z Otowicami 392
18. Różankowo Swierczyny 141 Ignacy Panster Leszcz 110 Lulkowo 2528 ha swierczynki 50 Piwnice 214 Różankowo 189 Pigrza 291
19. Gutowo Gutowo 302 B. Jędrzejkowski Gutowo maj. 6 Szerokie 3484 ha Zarosłe Cienkie 287 Szerokie 85 Czarnebłoto 603 Cegielnik 285
B. Jędrzejkowski 20. Górsk Górsk 348 Rozgarty 243 Szerokie 3828 ha Smolno 108 Przysiek 157 Stary Toruń 141 Pędzewo 419
223 Walenty Żurek 21. Zławieś Wielka Zławieś 429 Czarnowo 4570 ha Mała Zławieś Toporzysko 384 Czarnowo 467 Stanisławka 102 Kamieniec 24
F. Cieszyński Bolesł. Olkiewicz 22. Złotorja Silno 354 Grabowiec 263 Złotorja Złotorja 3551 ha Smolnik 22 Kopanino 179 Złotorja 547 Nowa Wieś 240 I 16 Spis urzędników stanu cywilnego.
Nr. Urząd Sąd b. Stanu Cywilnego Powiatowy Urzędnik Stanu Cywilnego Zastępca 1 Podgórz Toruń Weber Tadeusz burmistrz Nowak, Józef Podgórz Podgórz 2 Otłoczyn tt Dolatowski Franciszek Piasecki Franciszek Otłoczyn Otłoczyn 3 Nieszawka tt Koźlikowski Jan Nieszawka
4 Lubicz f) Tomaszewski Maksymiljan Olszewski Maksymiljan Lubicz Lubicz 5 Brzezinko tt Koźlikowski Franciszek Jordan Józef Młyniec Młyniec 6 Lipniczki tt Śmieszny Antoni Grębocin Śmieszny Florjan Grębocin
7 Zelgno Chełmża Marański Stanisław Domachowski Antoni Zelgno Nowa-Chełmża 8 Kucborek tt Majewski Władysław Papowo-Bisk. 9 Sławkowo li Zabłocki Zdzisław Kuczwały Zacbarek Leon Kuczwały
10 Papowo Toruńskie Toruń Geppert Wincenty Papowo Michalski Stanisław Tor. Papowo Tor. 11 Lulkowo 11 Ignacy Panster Lulkowo Galon Łysomice
12 Grzywna Szl. Chełmża Monarski Jan Grzywna Gołumski Bolesław Grzywna 13 Kończewice tt Znaniecki Leon Nawra Poeplau Kończewice 14 Wybcz tt Mięsikowski Jan Dębiny Szlosowski Jan Dębiny 15 Łubianka Toruń Kołpacki Franciszek Łążyn
16 Rzęczkowo tt Modniewski Teodor Raciniewski Franciszek Rzęczkowo Rzęczkowo 17 Cichoradz tt Mackiewicz Walenty Siemoń Czajkowski Józef Siemoń 18 Rożankowo tt Górski Jan Pigrza Filcek Leon Nauczyciel Swierczynki 19 Gutowo tt Jędrzejko.vski Bronisław Szerokie 20 Córsk tt Karczewski Franciszek Górsk
21 Wielka Zławieś ” Szturmowski Kazimierz Żurek Walenty Czarnowo Czarnowo 22 Złotor ja 11 Cieszyński Franciszek i Szczepanowski Feliks rolnik Złotorja Nowa-Wieś 17 Budowa portu w Gdyni i jego eksploatacja. Ze względu na to, że Gdynia stanowi jedy I jącej 4 m., statki muszą stawać w pewnej odleg ne wrota na drogi morskie, będące całkowicie w łości od nabrzeży, co znacznie utrudnia łado polskiem posiadaniu, jest sprawą pierwszorzęd wanie i wyładowanie. Pozatem Gdynia będzie nej wagi, poinformować społeczeństwo w jak miała głębsze i znacznie dogodniejsze wejście do najszerszej mierze w tej sprawie. Dla tego uwa morza niż Gdańsk. W przyszłości Gdynia łatwo ża Wydział Powiatowy za swój obowiązek po może być rozbudowana w miarę potrzeby i jej informować Sejmik Powiatowy o całej budowie zdolność przeładunkowa powiększona do 6—7 portu i jego eksploatacji obecnej. miljonów ton rocznego obrotu W dniu 4 lipca 1924 r. Pan Minister Przemy Na zasadzie zawartej umowy budowa portu słu i Handlu podpisał umowę z Konsorcjum powinna była być rozpoczęta nie później niż za Francusko — Polskiem o budowę portu w Gdy miesiąc po podpisaniu umowy i całkowicie ni. Do Konsorcjum tego wchodzą ze strony fran ukończona do dnia 31 grudnia 1930 roku. W ro cuskiej znane firmy: „Société de Construction ku 1925 przedsiębiorca obowiązany był ukoń des Batignolles“, „Schneider i Co“, i „Société czyć i oddać M-stru Przemysłu i Handlu w sta Anonyme Hersent“, ze strony zaś polskiej — nie gotowym do eksploatacji nie mniej niż 200 Polski Bank Przemysłowy inż. Wł- Rummel i m. b. nabrzeży, zaś w roku 1926—600 m. b. n a inż. F. Nosowicz, Skład Konsorcjum daje zupeł brzeży wraz z terenami przy nich. ną gwarancję sumiennego i umiejętnego wywią Celem uniknięcia konieczności obciążenia zania się z przyjętych na siebie zobowiązań. budżetu państwowego w okresie sanacyjnym, Konsorcjum występuje w budowie portu nie spłata należnego przedsiębiorcy wynagrodzenia jako koncesjonariusz, lecz jako zwykły przedsię za budowę portu rozpocznie się dopiero w roku biorca, a więc już od pierwszej chwili wybudo 1927 i będzie rozłożona na 8 lat w ten sposób, że wania jakichkolwiek bądź urządzeń portowych ostatnia rata wypłacona będzie w 1934 r. Ogólny Skarb Państwa staje się ich wyłącznym i bez koszt, zakontraktow anych robót łącznie z opłatą pośrednim właścicielem i ma wolną rękę w ich udzielanego przez przedsiębiorcę kredytu wy eksploatacji. niesie około 35.000.000 zł. Zawarta umowa obejmuje wykonanie na Zawarta umowa nie obejmuje uposażenia stępujących robót: portu, a więc portowej sieci kolejowej, magazy 1. Kanał wejściowy do awanportu o głębo nów, składów, elewatorów, chłodni i urządzeń kości 11 metrów. mechanicznych- Urządzenia te będą stanowiły 2. Awanport o powierzchni wodnej około 160 przedmiot dalszych prac, muszą jednakowoż ha, z basenem w awanporcie 8 m. głębo- być wykonane stopniowo z takiem wyrachowa kiem, posiadającym 1060 m- b. nadbrzeży niem, aby z chwilą ukończenia właściwych robót o głębokości przy podstawie 8 m., pirsem portowych port, był zaopatrzony w najniezbęd dla statków pasażerskich, posiadających niejsze urządzenia, konieczne do jego eksplo 400 m. b. nabrzeży 8 metrowych i 300 m. atacji. Z przyznanego przez Radę Ministrów na b. nabrzeży 10 metrowych. budowę portu ogólnego kredytu, 50.000.000,— zł, po potrąceniu przypadających na. roboty hydro 3. Basen wewnętrzny — wybagrowany w lą techniczne 35 milj. zł pozostaje na uposażenie dzie — o powierzchni 43,5 ha, posiadający portu tylko 15 milj. zł. Suma ta nie wystarczy- głębokość 10 m. i 2500 m. b. nabrzeży tejże ! łaby na uposażenie całego portu we wszystkie głębokości przy podstawie. nowoczesne urządzenia portowe, co też i nie Ogółem więc port Gdynia będzie miał około przewiduje się, gdyż kosztem Skarbu Państwa 190—200 ha. powierzchni wodnej i 4280 m. b. na i mają być wykonane urządzenia tylko najnie brzeży o głębokości od 8 do 10 m., do czego jesz zbędniejsze, w przewidywaniu, że inicjatywa pry cze dochodzi 175 m. istniejącego obecnie t. zw watna, dla której tu będzie otwarte szerokie po łamacza fal, który również za pomocą bardzo le działania, nie omieszka ulokować w tych urzą nieznacznych robót może być zmieniony na przy dzeniach wysoce rentownych swych kapitałów. stań, co da razem 44.36 m. b. nabrzeży. Na ostatnią okoliczność powinna być zwró W tych rozmiarach port Gdynia, będzie mógł cona baczna uwaga, ponieważ Gdynia jak już na dać miejsce przy nabrzeżach jednocześnie 25—30 wstępie zaznaczono, będzie stanowiła jedyne dużym statkom i zapewni możność rocznego o- wrota na drogi morskie, będące w całkowitem brotu towarowego około 2,5 miljonów ton, co polskiem posiadaniu. Jest, sprawą pierwszo mniejwięcej odpowiada obecnej zdolności prze rzędnej wagi, aby inwestycje w porcie robione ładunkowej portu gdańskiego. Jednakowoż pod były przez kapitały polskie, lub przynajmniej, względem technicznym Gdynia będzie znacznie aby kapitały polskie w tej dziedzinie domino przewyższać Gdańsk, gdyż w Gdyni statki o wiel wały, bez czego jak również w pierwszym rzę kiem zanurzaniu będą mogły stawać bezpośred dzie bez posiadania polskiej floty handlowej, re nio przy samej ścianie nabrzeża, zaś w Gdańsku, alizowany obecnie przez budowę portu nasz do z powodu małej głębokości przy istniejących stęp do morza nie byłby kompletnym i nie posta tam przestarzałych nabrzeżach nie przekracza- I wiłby naszego handlu morskiego na własne Biblioteka Główna UMK llllllilllllllllll* 18 300045445693
województw i warszawskiego komitety organi nogi. Aby więc wcielić to w życie, wskazana, jest zacyjne polskiej floty handlowej wraz z wydzia jaknaj szersza propaganda idei tworzenia floty łem wykonawczym w Poznaniu. Wydział wyko handlowej pod polską banderą, polskich zakła nawczy w Poznaniu przybrawszy obecnie charak dów okrętowych w porcie, polskich składów war ter komitetu założycielskiego zachodnio-polskiej rantowych i polskich domów spedycyjnych. Jest Żeglugi Morskiej spółki akcyjnej w Poznaniu, to wielkie dzieło, któremu nie podoła Rząd sam rozpoczął już sprawę nad powołaniem do życia bez współdziałania całego społeczeństwa- Prze- dewszystkiem społeczeństwo Województwa 1 o- tej spółki. . Ponieważ chodzi tu o rzecz niezwykle dla morskiego winno jak najdobitniej wykazać, ze państwa doniosłą, dla tego spodziewać się nale rozumie doniosłość sprawy i zająć się energicz ży, że apel Komitetu „Budujemy polską flotę ne nietylko propagandą, lecz w miarę możności handlową“ wystosowany do społeczeństwa nie lokowaniem kapitałów w tworzeniu polskiej llo pozostanie bez skutku, lecz spowoduje najszer ty handlowej i technicznych urządzeniach por sze masy społeczeństwa do poparcia akcji po towych w Gdyni. Pomorze, w którego granicach wstającej spółki przez deklarowanie udziałów. port w Gdyni jest położony powinno zając w tej sprawie zaszczytne miejsce, aby być przykładem Jeden udział wynosi 200,— zł. Akcje emyto- dla innych dzielnic Polski i zapisać się chlubnie wane będą po kursie 220,— zł za każde 200,- zł w historji. Jednym bowiem z podstawowych akcji. Niskie te udziały umożliwiają wszystkim warunków uniezależnienia się Rzeczypospolitej jak największy udział w akcjach. pod względem ekonomicznym i rozwoju ekspan Wszelkich wyjaśnień i formularzy deklara- sji gospodarczej jest własny dostęp do morza i cyj jak również projekty statutu spółki akcyjnej liczna flota handlowa. udziela „Komitet założycielski zachodnio-pol skiej Żeglugi Morskiej w Poznaniu, ul. Fredry 7 Celem zadośćuczynienia tej palącej potrze Hasłem naszem powinno być: bie organizacji floty handlowej powstały pou „Budujemy polską flotę handlową“. protektoratem wojewodów trzech zachodnich
Toruń, dnia 16 stycznia 1926 r. Wydział Powiatowy: (_, A. CzarlirksKi. <~> B. BagiAslU. <-> B Kurz^KowsKI. <-) OrtowsKi. (-) CzajKowsKi. (—) D o la to w s K i.
¡ f i f , P Biblioteka Główna UMK Illll«llllIlilllB * 300045445693