O Ul ' I ”

SPRAWOZDANIE ADMINISTRACYJNE WYDZIAŁU POWIATOWEGO W TORUNIU

ZA CZAS OD 1 KWIETNIA 1933 R. DO 31 MARCA 1934 R.

Sprawozdanie administracyjne Wydziału Powiatowego w Toruniu za czas od 1 kwietnia 1933 r. do 31 marca 1934 r.

Reprezentacja powiatu. 5) Zmiana krótkoterminowej pożyczki w Ko­ munalnym Banku Kredytowym w Poznaniu na długo­ Przewodniczącym Wydziału Powiatowego i Rady terminową i zaciągnięcie w Komunalnej Kasie Powiatowej jest w roku sprawozdawczym w dalszym Oszczędności powiatu toruńskiego w Toruniu średnio­ ciągu Starosta Powiatowy B. Rogowski. Jego za­ terminowej pożyczki na pokrycie niedoboru. stępcą referendarz Starostwa p. W. Dołżycki. Art. 98 ustawy z dnia 23 marca 1933 r. — Wydział Powiatowy. 0 częściowej zmianie ustroju samorządu terytorjal- nego — Dz. U. R. P. Nr. 35 poz. 2 9 4 — zostały Na skutek postanowień ustawy z dnia 23 marca urzędy Deputowanych Powiatowych zniesione. W o­ 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu tery- bec tego od 13 lipca 1933 r. nie urzęduje już torjalnego -— Dz. U. R. P. Nr. 35 poz. 294 — p. Tadeusz Kentzer z Lipniczek jako I Deputowany, złożyli urząd jako członkowie Wydziału Powiato­ a p. Leon Schedlin - Czarliński z Brąchnówka jako wego pp. burmistrz Bronisław Kurzętkowski z Chełm­ II Deputowany. ży i oglądacz zwierząt rzeźnych i mięsa Jan Strze­ lecki z Grębocina. W ich miejsce wstąpili pp. Józef Szeczmański, dyrektor Spółdzielni w Podgórzu i Rada Powiatowa. Sczepan Orłowski właściciel majątku w Grzywnie Tą samą ustawą został dotychczasowy Sejmik Biskupiej. Obecny skład Wydziału Powiatowego Powiatowy przemieniony na Radę Powiatową, a art. jest następujący: 1 12 tejże ustawy jej kadencję przedłużył do czasu Przewodniczący: Starosta B. Rogowski. powołania nowych organów ustrojowych w gminach Członkowie: miejskich i wiejskich na podstawie przepisów wy­ Adam Czarliński, obywatel ziemski, Zakrzewko, borczych przewidzianych tą ustawą. Na skutek po­ Albin-Mateusz Czarnecki, rolnik, Młyniec, stanowień art. 5 tej ustawy złożył mandat p. Jan Stanisław Cywiński, rolnik i oberżysta, Gostkowo, Strzelecki oglądacz zwierząt rzeźnych i mięsa w Grę­ Szczepan Orłowski, właściciel majątku Grzyw­ bocinie jako członek Rady Powiatowej i Wydziału na Biskupia, Powiatowego. W miejsce p. Strzeleckiego wstąpił Józef Szeczmański, dyrektor Spółdzielni, P odgórz, do Rady Powiatowej p. Zygmunt Prass, robotnik Stanisław Woziwoda, rolnik, Gostkowo. z Lubicza, ponieważ kandydat następujący po p. Strze­ Poza p. Orłowskim są wszyscy PP. członkami leckim mandatu nie przyjął. Rady Powiatowej. Zgodnie z postanowieniem § 123 Dnia 21 stycznia 1934 r. zmarł członek Rady ordynacji powiatowej bierze p. Orłowski udział w po­ Powiatowej śp. Stanisław Nehring z Chełmży. Na siedzeniach Rady P owiatowej z głosem doradczym. posiedzeniu Rady P owiatowej w dniu 15 marca W roku sprawozdawczym odbyło Kolegjum 1934 r. uczczono pamięć zgasłego przez powstanie. Wydziału Powiatowego 9 posiedzeń, na których za­ W miejsce śp. Nehringa wstąpił do Rady Powiato­ łatwiono 673 spraw, zatem przeciętnie 7 5 spraw na wej p. Stanisław Godziński pisarz z Chełmży, gdyż 1 posiedzeniu. kandydat następujący po śp. Nehringu wyprowadził Pozatem członkowie Wydziału Powiatowego się z powiatu toruńskiego. brali udział w rozlicznych komisjach lub odnośnie W roku sprawozdawczym odbyła Rada Powia­ byli delegowani do załatwiania wzgl. zbadania po­ towa dwa posiedzenia, i to 12 lipca 1933 r. i 15 szczególnych spraw w terenie. marca 1934 r. na których załatwiono 55 spraw. Z ważniejszych uchwał należy — poza budżetem, Administracja wewnętrzna. zamknięciem rachunkowem i podatkami — nadmienić: W składzie stałych pracowników Wydziału Po­ 1) Zmiana statutu Komunalnej Kasy Oszczęd­ wiatowego nie było zmian w roku sprawozdawczym. ności powiatu toruńskiego w Toruniu o przyznaniu Prace w Wydziale Powiatowym były podzielone 300.000 zł. na kapitał zakładowy tytułem bezzwrot­ w roku sprawozdawczym na 8 referatów, w następu­ nej dotacji. jącym przydziale: 2) Zmiana taryfy opłat Publicznego Spitala Referat W. 1. August Weiss, na­ Powiatowego w Chełmży. czelny sekretarz: 3) Regulaminy dla Komisji Rewizyjnej i Dro­ Ogólny nadzór nad biurowością, protokółowanie gowej. i przygotowanie spraw na posiedzenia Rady Powia" 4) Określenie ilości i granic przyszłych gmin towej i Wydziału Powiatowego, Sprawy personalne, zbiorowych. majątkowe i sporne powiatu, rolne, weterynaryjne,

f OMfTtRCYTEOlU ) 2

straży pożarnych, przewłaszczeniowe, Zakładu Ubez­ prowadzenie korespondencji tegoż zakładu, obliczenie pieczeń Wzajemnych — od ognia — i redakcja orę­ i wypłata zasiłków dla bezrobotnych z Państwowego downika powiatowego. Funduszu Bezrobocia. Referat W. II. Inspektor samorządu Kancelarja: Konstanty Byra, kie­ gminnego Wiktor Barwicki, rownik kancelarji: Jan Szczech, asystent: Otwieranie i oznaczenie poczty, zawiadywanie Nadzór i lustracja, badanie i zatwierdzenie bud­ i wydawanie materjałów biurowych, powielanie dru­ żetów i zamknięć kasowych gmin miejskich, wiejskich, ków i rozporządzeń, nadzór nad kancelarją, zawiady­ wójtostw, związków międzykomunalnych, instruowania wanie archiwum. tych organów o sposobie wykonania ustaw i prowa­ Helena Garstecka, maszynistka: dzeniu kasowości i biurowości, nadzór nad urzędami Przepisywanie korespondencji na maszynie. stanu cywilnego i wykonania ustawy o częściowej Władysł awa Rutkowska, maszy­ zmianie samorządu terytorjalnego -— nowy podział nistka: administracyjny powiatu na gminy zbiorowe, prze­ Obsługa centrali telefonicznej i przepisywanie prowadzenie wyborów do organów ustrojowych no­ korespondencji na maszynie. wych jednostek administracyjnych i t. d. Franciszek Musiałowski, woźny: Ekspedycja poczty i zawiadywanie bibioteką. Referat W. III. Jan Marcinkowski, st. sekretarz. W wykonaniu art. 60 i 46 ust. (6) ustawy Wymiar i rozliczenie podatków i opłat powia­ z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie towych, sprawy odwołań podatkowych, ustroju samorządu terytorjalnego — Dz. U. R. P. Nr. 35, poz. 294 — poruczono poszczególnym refe­ Referat W. IV. Maks ymiljan Roz­ rentom, każdemu w jego zakresie działania podpisy­ wadowski, sekretarz. wania określonych spraw „Za Przewodniczącego Wy­ Opieka Społeczna, sprawy umysłowo chorych, działu Powiatowego“. głuchoniemych i t. d., sprawy Szpitala Powiatowego Listów pism — nie licząc korespondencji czy­ i akuszerek obwodowych. sto kasowej, otrzymał Wydział Powiatowy w roku Referat W. V. Jabłoński Mieczy­ sprawozdawczym 18.680 a wysłał pojedyńczych lis­ sław, budowniczy powiatowy, tów, z których bardzo poważną część zawierały Ciszewski Kazimierz, technik po­ zawsze po kilka sztuk korespondencji, 21.177, wiatowy, a pozatem 125 paczek z aktami i korespondencją Osieka Feliks, st. drogomistrz. zbiorową. Sprawy dróg i szos państwowych, wojewódz­ Wykonanie budżetu. kich, powiatowych, wojskowych, gminnych i związ­ Wobec ciężkiej sytuacji, zwłaszcza w rolnictwie, kowych, gospodarka i zawiadywanie gruntami i bu­ Wydział i Sejmik Powiatowy, tak z własnej inicja­ dynkami powiatu, konserwacja budynków powiato­ tywy, jak i na żądanie władz przełożonych starały wych, sprawy meljoracyjne, nadzór techniczny nad się dostosować preliminarz budżetowy jaknajbardziej budowlami w powiecie, techniczne badanie rysunków budowlanych. do istotnych warunków i możliwości płatniczych lud­ ności, bez zaniedbywania jednak tych zadań do ja­ Referat W. VI. Jan Makuracki, rach­ kich samorząd powiatowy jest powołany i jakie wi­ mistrz, nien spełniać w interesie obywateli powiatu. Władysław Janicki, kasjer, Trzeba zaznaczyć, że te wysiłki wydały pełny Emilja Kowalska, książkowa. rezultat, a z zamknięcia budżetowego widać, że ostroż­ Układanie budżetów, zestawienia miesięczne ność w preliminowaniu dochodów była nawet większa i roczne z wykonania budżetów, rozliczenie z urzę­ niż istotne możliwości. dami i zakładami z pobranych na ich rzecz podat­ W wyniku ciężkiego zmagania się z ogólnym ków i opłat, prowadzenie kasy, wpływów i rozcho­ kryzysem i przy dostosowaniu gospodarki do istnieją­ dów, oraz kasowa kontrola wydatków poszczególnych cych warunków, powiat toruński zamknął swój bilans działów administr. powiatu, prowadzenie księgi in­ rachunkowy, po prawie 5-cio letnim okresie deficyto­ wentarzowej i innych. wym, saldem dodatnim, czyli nadwyżką budżetową. Referat Egzekucyjny: Paweł Per- Dla osiągnięcia pożądanych skutków trzeba było k u 11 i, referent: z jednej strony ograniczyć wydatki budżetowe do naj­ Egzekucja podatków i opłat powiatowych i ob­ konieczniejszych i nie wyłączając nawet potrącenia cych, ściąganych przez Wydział Powiatowy. pracownikom Wydziału Powiatowego ]5% dodatku komunalnego, z drugiej zaś strony trzeba było do­ Referat F. B. i U. Ludwik Stein- pilnować i z całą nieraz bezwzględnością wystąpić bach, kierownik biura i Jan Ługowski, wobec płatników opieszałych traktujących swoje obo­ pomocnik czasowy. wiązki wobec powiatu tak, ażeby z końcem roku Wymiar, pobór i przymusowe ściąganie składek obrachunkowego powiązać wydatki z dochodami po­ Zakładu Ubezpieczeń od Wypadków w Rolnictwie, wiatu. 3

Niżej podane zestawienie wykazuje stopniowe obniżenie preliminarzy budżetowych za ostatnie 5 lat oraz wyniki otrzymywania z tych obniżek:

Okres W y k c nano Zaległości obrachun­ Preliminowano Niedobór Nadwyżka kowy Wydatki Dochody podatkowe

1929/30 1.497.089.— 1.384.305.49 1.020.284.65 364.020.85 240.404.2 7 1930/31 1.134.839.— 923.931.94 787.116.20 136.815.74 — 236.914.42 1931'32 9 0 4 .1 2 2 .- 794.661.92 635.983.15 158.678.77 — 158.855.02 1932/33 681.662.— 678.188.96 675.931.77 97.721.97 — 206.374.49 1933/34 589.124 — 546.909.77 580.672.11 19.5 33.72 33.762.34 256.084.—

Z powyższego zestawienia wynika, że dzięki wpływach w dziale IX. z tytułu do­ przestrzeganiu ostremu zasad oszczędności budżet ad­ datków komunalnych do podatków ministracyjny za rok 1933/34 obniżono'w stosunku państwowych...... 1.987.96 zł. do budżetu z roku 1929/30 prawie o 70%. Mimo w pływach w dziale IX. z tytułu takiej redukcji budżetu, powiat nietylko że spłacił podatków samoistnych...... 8.850.70 zł. w okresie sprawozdawczym część zaległego z lat po­ w pływach w dziale XI. z tytułu przednich niedoboru budżetowego 78.188,25 zł. różnych wpływów ...... 10.229.67 zł. (resztę 19.533,72 zł. pokryje z nadwyżki uzyskanej z roku sprawozdawczego) — ale przeprowadził sze­ reg inwestycyj na drogach powiatowych i w budyn­ Podatki. kach powiatowych w powiecie. W gmachu Wydziału Obok rosnącego niewątpliwie poczucia obowiąz­ Powiatowego przez przebudowę III. piętra uzyskano ków obywatelskich, które nawet w najcięższej sytua­ większej ilości ubikacji na biura, które umożliwiły cji każe pamiętać, że Państwu i Samorządowi należy scentralizowanie w gmachu dla wygody publicznej urzę­ w interesie samego podatnika dostarczyć środków dów jak: Urząd Rozjemczy, Referat Rolny, Meljo- koniecznych do ich egzystencji i pracy i drugą przy­ racyjny itp. będących organicznie związanemi z rol­ czyną stosunkowo nie złych wpływów jest przejęcie nictwem, wykupiono od firmy Telefongesellschaft egzekucji admin. przez Władze Skarbowe po myśli w Gdańsku całkowite urządzenie centrali telefonicznej ustawy z dn. 10.3. 1932 r. w gmachu za 6.992,75 zł. Ponadto spłacono w Ko­ Oczywiście bardziej rygorystyczna forma w po­ munalnej Kasie Oszczędności powiatu toruńskiego po­ stępowaniu egzekucyjnem jest przykra dla płatników życzkę krótkoterminową 48.425,— zł., spłacono I. ratę niedbałych i opieszałych, nie mniej skutki jej są do­ 25.000,— zł. długu średnioterminowego od pożyczki datnie, gdyż płatnik ucżciwy i solidny, jeśli się znaj­ 150.000 zł. w Komunalnym Banku Kredytowym dzie chwilowo w sytuacji trudnej, zawsze ma moż­ w Poznaniu, podwyższono kredyt na subwencje dla ność zwrócenia się zawczasu o odroczenie i t. p. ulgi, gmin z 20.000,— na 28.268,— zł., które wy­ czego liczne dowody są choćby w księdze zapisków płacono niezamożnym gminom w końcu okresu spra­ sali przyjęć Starostwa P owiatowego, natomiast inny musi wozdawczego na wyrównanie niedoborów budżeto­ ponosić doraźne skutki swej opieszałości. wych oraz, ze względu na możliwości budżetowe Nieliczne wypadki niewłaściwego zachowania Wydział Powiatowy przyznał pod koniec roku obra­ się egzekutorów, lub błędów postępowania, były chunkowego pracownikom Wydziału Powiatowego zawsze skrupulatnie badane, a o ile oskarżenie oka­ zapomogę, jako ekwiwalent za wstrzymany 15% do­ zało się słuszne — wyciągały Władze Skarbowe nie­ datek komunalny. zwłocznie konsekwencje i winni byli pociągani do Jeżeli chodzi o wpływy przewidywane na okres bezwzględnej odpowiedzialności. gospodarczy 1933/34, to należy stwierdzić, że po­ Dopisaniu prawie wszystkich wpływów prelimi­ nieważ projektowane były ostrożnie -—1 dopisały pra­ nowanych oraz nadwyżki obok przytoczone zawdzię­ wie we wszystkich działach budżetu, z wyjątkiem czać należy przedewszystkiem tej części obywatelstwa zaległych odsetek ze Związku Elektryfikacyjnego powiatu, które mimo ciężkiej sytuacji rolnictwa ofiar­ Chełmno - Świecie - Toruń, który zalegał powiatowi nie i choć z trudem dopełniła swoich obowiązków pod koniec roku 1932/33 z tytułu otrzymanej po­ we formie uiszczenia nietylko bieżących należności życzki 127.004.55 zł. z kwotą 20.680.70. Na za­ podatkowych, lecz również i zaległych. W sprawo­ ległość tą przewidziano zapewniony poprzednio przez zdaniu rachunkowem figuruje wprawdzie poważna Związek wpływ 14.918.— zł., natomiast Związek cyfra zaległości podatkowych za lata ubiegłe kończąca przekazał tylko kwotę 3.627.82 zł. się sumą 256.084.— zł. Pozatem uzyskano znaczniejsze nadwyżki w pre­ Zaległości te w poważnej części, na osobiste liminowanych wpływach w dziale VIII. z tytułu I 5% interwencje, zostały płatnikom zasługującym na uwzględ­ udziału w państwowym podatku do­ nienie odroczone wzgl. rozłożone na raty i poważna chodowym ...... 3.345.36 zł. ich część powinna wpłynąć w przyszłym okresie 4

sprawozdawczym, a wobec tych restantów, którzy a w roku 1934/35 cyfra ta powinna się znacz­ z opieszałości nie dopełnili tego obowiązku, powiat nie obniżyć, w dobrze zrozumiałym interesie samych będzie zmuszony nadal stosować niejednokrotnie przy­ płatników, z których każdy, w krytycznej sytuacji, kre w następstwach presje. ma możność odpowiedniego ułożenia swych płatności, Faktem jest, że spisy płatników zalegających byle pamiętał o terminach i we właściwym czasie z podatkami są coraz mniejsze i coraz mniej wysyła zabiegał o ulgi, czy rozpłaty, a zobowiązań swych się wniosków egzekucyjnych. dotrzymał. Za rok 1932/33 wniosków egzekucyj­ nych w ysłano...... 2950 Jeśli chodzi o cyfrowy efekt, to przedstawia Za rok 1933/34 wniosków egzekucyj­ on się za rok sprawozdawczy 1933/34 w złotych nych wysłano ...... 1465 następująco:

Z tego Zaległości Zaległości Rodzaj podatku Wpłynęło Bilans czynne czynne z lat Wymiar preliminowa­ czy opłaty faktycznie budżetowy z roku poprzednich no dochodu: 1933/34 na 1 /IV. 1933

komunalny podatek 126.821 106.246 106.464 + 218 39.344.35 28.7Z3.83 gruntowy • . komunalny podatek 105.887 71.000 71.679 + 679 35.564.54 91.302.21 dochodowy

opłaty drogowe 85.000 84.463 79.496 - 4.967 27.635.54 26.607.14

dodatek kom. do państw, — 10.000 9.892 — 108 — — podatku przemysłowego

dodatek kom. do państw, — 8.000 7.535 — 465 — podatku od spożycia

15// dodatek kom. do —- ■ 20.000 23.345 + 3.345 — — państw, podatku dochod.

dtto — 500 673 . + 173 — — od patentów

dtto — 15.000 10.610 + 4.390 — 1 — od opłat stemplowych

komunalny podatek 21.000 12.000 20.850 + 8.850 2.108.83 2.925.81 od psów

Razem 338.708 327.209 330.544 -Fl 3.265 - 9.936 104.660.86 149.558.99 3.335

Niżej podane zestawienie wykazuje % obciążenia podatkami i opłatami ludności powiatu toruńskiego przez:

w zło tych na w zło tych na w zło tych na Razem wzł. na Skarb Państwa P owiat Gminy głowę ha. głowę ha. głowę ha. głowę ha.

1930|31 1.517.193.05 25.14 171.69 672.503.— 11.14 76.10 56.870.09 0.94 6.43 37.22 254.22

1933|34 1.277.259.48 21.16 144.53 390.089.— 6.45 44.14 75.981.20 1.26 8.60 28.87 197.27 5

Z tego wynika, że powiat doceniając trudne położe­ jące zadłużenie 48.425.— zł., z resztą pokryto część nie rolnictwa w konsekwencji obniżył prawie o 50% niedoboru budżetowego z lat ubiegłych. ciężary z tytułu podatków i opłat samoistnych, a dal­ Po dzień 31. III. 1934 r. Powiat zadłużony szą obniżkę powiat będzie w stanie zastosować je­ jest pożyczkami długoterminowemi: dynie wtenczas, gdy cała ludność powiatu dopełni 1) w Komunalnym Banku Kre­ swego obowiązku terminowego zapłacenia nietylko dytowym w Poznaniu .... 125.000.— zł. podatków bieżących lecz w szczególności uiszczenia 2) w Komunalnej Kasie Osz­ zaległości. czędności powiatu toruńskiego . . 83.000.— ,, Majątek powiatu. razem 208.000.— zł. Aby wykazać rzeczywisty majątek powiatu, Rada Poza rachunkiem na sumach Powiatowa wyłoniła w ubiegłym okresie sprawo­ przechodnich...... 12.250.32 zł. zdawczym specjalną Komisję dla oszacowania całego oraz rachunku różnych wie­ nieruchomego i ruchomego majątku powiatu. Umiar­ rzycieli n a ...... 42.769.54 „ kowane cyfry szacunkowe wykazały, że nierucho­ powiat innych aktualnych zobo­ mości powiatu przedstawiają ogól­ wiązań na dzień 31. III. 1934 r. ną w a r to ś ć ...... 467.491.— zł. nie posiadał a na pokrycie tych zobowiązań posiadał powiat zło­ ruchom ości...... 113.281.15 „ żone w Kasie Skarbowej . . . 9.070.14 zł. materjały i zapasy w naturze . . 20.870.02 „ złożone na rachunku bieżącym lokaty ■— papiery wartościowe i w K. K. O. pow. toruński . . 50.304.60 ,, pożyczki udzielone .... 727.048.77 i w P. K. O. w Warszawie 1.961.41 ,, sumy gotówkowe w kasach skar­ bowych i w instytucjach finan­ razem 61.336.15 zł. sowych ...... 61.336.15 „ Pod tym względem zatem również sytuacja po­ inne aktyw a...... 49.110.74 „ wiatu uległa bardzo poważnej poprawie. Majątek powiatu razem . . . 1.439.137.83 zł. Odchodzi stan bierny (zobowią­ Organizacja. zania powiatu wobec osób Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych trz e c ic h )...... 306.548.06 „ z dnia 6. XII. 1932 r. wydane w porozumieniu z Mi­ tak, że czysty majątek powiatu nistrem Skarbu o sporządzeniu i ustaleniu budżetów wynosi...... 1.132.589.77 zł. oraz o kasowości i rachunkowości związków komu­ nalnych wprowadziło szereg zmian w dotychczasowy Zadłużenie Powiatu. system tak układania budżetów, sporządzania spra­ wozdań z zamknięcia rocznych rachunków, a w szcze­ Zastanawiając się nad zadłużeniem powiatu, gólności zmieniło stosowany dotychczas na Pomorzu Wydział Powiatowy przyszedł do przekonania, że i Poznańskiem system księgowości kameralnej na księ­ należy przedewszystkiem dążyć do uzdrowienia swych gowość amerykańską. stosunków finansowych przez spłacenie zaległych z lat Rozporządzenie to miało na celu ujednostajnie­ poprzednich zobowiązań krótkoterminowych. Na ten nia jednego systemu księgowości na całym terenie cel zaciągnął za zgodą Rady Powiatowej pożyczkę Państwa Polskiego i wprowadzenie gospodarki naj­ długoterminową z odpowiednim planowem terminem bardziej przejrzystej. spłaty. Zmiany w sporządzeniu i układaniu budżetów W tej myśli już w poprzednim okresie sprawo­ jak również zmiany wprowadzone do sprawozdań zdawczym konwertował posiadane w Komunalnym z rocznych rachunków nie napotkały na takie trud­ Banku Kredytowym w Poznaniu zadłużenie krótko­ ności, z jakiemi spotkała się zmiana systemu kame­ terminowe I 50.000.— zł. na pożyczkę długotermi­ ralnego na księgowość podwójną. Bowiem rozporzą­ nową płatną w rocznych ratach po 25.000.— zł. dzenie wykonawcza dotyczące zmiany księgowości P onieważ ponadto powiat pod koniec roku okazało się w czasie, kiedy już wszystkie Związki 1932/33 zadłużony był w Komunalnej Kasie Osz­ Komunalne przygotowały księgi na rok 1933 / 34 czędności powiatu toruńskiego z rachunku krótkoter­ o systemie kameralnym, a ponieważ rozporządzenie minowego zobowiązania na kwotę 48.425.— zł., wprowadziło szereg zasadniczych zmian w samych którego również dla braku gotówki obrotowej do koń­ rachunkach głównych, jak i szczegółowych, trzeba ca okresu sprawozdawczego 1932/33 nie mógł za­ było poza rozbiciem dużej ilości rachunków prowa­ płacić, postanowił w zamian za udzielony K. K. O. dzonych starym systemem na jednym rachunku głów­ powiatu toruńskiego bezzwrotny kapitał zakładowy nym i odwrotnie — przystosować stare księgi kasowe zł. 300.000.— zaciągnąć tamże na dogodnych wa­ do wymogów nowej instrukcji. Pod względem biu­ runkach spłaty drugą pożyczkę długoterminową zł. rowym rok sprawozdawczy dla Rachuby był wyjąt­ 83.000.— którą to pożyczką skonwertowano istnie­ kowo trudnym. 6

W lutym 1934 r. Wydział Powiatowy uchwalił Ogólna sieć dróg utrzymywanych przez Wydział nową instrukcję kasowo-rachunkową dla tut. Rachuby, Powiatowy w administracji wynosi: a już od 1. IV. 1934 r. Rachuba zaprowadziła dróg państwowych . . . 46.957 kim. wszelkie księgi kasowe i rachunkowe ściśle dostoso­ dróg wojewódzkich . . . 42.039 „ wane do wymogów zalecanych tak samem Rozpo­ dróg powiatowych . . . 132.570 „ rządzeniem R. M. jak również przez Związek Po­ razem 221.566 kim. wiatów R. P. w Warszawie. Poza powyższemi drogami znajduje się jeszcze W praktyce system ten okazuje się więcej w powiecie pod dozorem technicznym Wydziału Po­ uproszczonym a przedewszystkiem bardziej przejrzys­ wiatowego : tym, co nietylko ułatwia pracę, ale pozwala na lep­ dróg wojskowych . . . 12.600 kim. szy wgląd w sytuację i gospodarkę powiatu. dróg spółkowych . . . 11.450 „ dróg gminnych . . . .145.106 Rewizje. dróg związkowych . . . 85.060 „ W ciągu okresu sprawozdawczego Komisja Re­ razem 254.216 kim. wizyjna Rady Powiatowej odbyła 12 perjodycznych W roku 1933/34 wykonano na drogach rewizji miesięcznych oraz 1 rewizję nagłą. państwowych: Podczas rewizji komisja nie zauważyła poważ­ 1) Szosa T o r u ń - G r o n o w o niejszych usterek, a drobne braki zauważone w czasie jednej z rewizji były przez Rachubę uzupełnione wykonano nową powłokę 1215 mb., zużyto do i przyjęte przez komisję za załatwione podczas na­ tego kamienia 563 m3 i żwiru 125.50 m3, zasadzono stępnej rewizji. Dotyczyło to przeważnie list płac, 65 drzew dzikich, załatano jezdnię 4000 mb. i zu­ które w międzyczasie były załatwione przy ro­ żyto do tego 15.60 m-2 kamieni, żwiru 29 m3, wy­ botach. kopano rowów 150 mb., oczyszczono rowów 1215 Ponadto zaprosił Wydział Powiatowy w ciągu mb., wyrównano bankietów 3550 mb. Dostarczono okresu sprawozdawczego w celu dokonania szczegó­ 1112 m-2 kamieni, żwiru 65 m3 do nowej powłoki. łowej rewizji Rachuby Wydziału Powiatowego Za­ 2) Szosa Toruń-Bielczyny stępcę Dyrektora Związku Powiatów R. P. w War­ wykonano nową powłokę 1700 mb. i zużyto szawie p. Franciszka Grelę, który po dokładnem do tego kamieni 360 m3, żwiru 98 m3, zasadzono zbadaniu czynności kasowo-rachunkowych Wydziału 85 drzew dzikich, wyłatano jezdnię na przestrzeni Powiatowego dokonał szereg poprawek natury tech­ 3200 mb. i zużyto 8,55 m-? kamieni, żwiru 32,25 nicznej w bilansie za rok 1932/33 i przedłożył wy­ m3, wykopano rowów 100 mb., oczyszczono rowów niki swej rewizji Radzie P owiatowej dnia 12 lipca 2300 mb., wyrównano bankietów 4800 mb., po­ 1934 r. do wiadomości w ustnym referacie, a na­ tłuczono 190.75 m3 kamieni, dostarczono 122,60 stępnie zaznaczył w pisemnym protokóle rewizji. m3 kamieni, żwiru 72 m3. Z początkiem października 1933 r. przeprowa­ P ozatem na powyższych drogach oczyszczono dził rewizję w tut. Rachubie Wojewódzki Inspektor stare aleje lipowe i pobielono na zakrętach. Ponadto Samorządowy Dr. Banaś, który szczególnie badał zostały oczyszczone wszystkie przepusty i pobielone kasowość i rachunkowość za rok 1 933/34 pod wzglę­ pachołki przydrożne. dem podporządkowania i przystosowania systemu ka­ Na mocy uchwały Sejmiku P owiatowego po­ meralnego do buchalterji amerykańskiej. W dalszym wiatu toruńskiego z dnia 29 XI. 1932 r. oraz zgod­ ciągu zbadał szczegółowo celowość poszczególnych nie z rozporządzeniem Ministerstwa Komunikacji z wydatków, uchwalił szereg fachowych porad i wska­ dnia 9. III. 1933 r. Nr. A R 53/2 przyjęto proto­ X zówek w związku z nowo zaprowadzoną księgowością kólarnie dnia 29. IV. 1934 r. na utrzymanie drogę podwójną. państwową Nr. 17/5 Włocławek-Toruń. N a drogach wojewódzkich: Administracja Drogowa. 1) Szosa Bielawy-Lubicz: Skład osobowy był w roku sprawozdawczym wykonano nową powłokę 1 1000 mb., zużyto następujący: do tego 458 m3 kamieni, 146 m3 żwiru, załatano 1. Budowniczy powiatowy M. Jabłoński jezdnię 1600 mb., zużyto 4.85 m3 kamieni, żwiru z Torunia. 33.41 m3, wykopano rowów 410 mb., oczyszczono 2. Technik meljoracyjny K. Ciszewski z Pod­ rowów 3050 mb., wyrównano bankiety 1600 mb., górza (zwolniony). potłuczono 416,85 m3 kamieni, dostarczono 388.20 3. St. drogomistrz F. Osieka z Torunia. m3 kamieni, żwiru 192.41 m3. 4. „ B. Chrzanowski z Brzezinka. 2) Szosa Cheł m ż a - Węgorzyn 5. „ A. Skalmowski z Chełmży. wykonano nową powłokę 700 mb., zużyto do 6. Drogomistrz J. Sobczak z W. Złejwsi. tego 228 m3 kamieni, żwiru 1 03 m3, wyłatano jezdnię Pozatem pracuje na szosach 33 dróżników. 3850 mb., zużyto do tego 15.1 1 m3 kamieni, żwiru 3H5

20 m3, zasadzono 3 12 drzew dzikich, oczyszczono 8) Szosa Chełmża-Skąpe rowów 2100 mb., wyrównano 3000 mb., bankietów, wyłatano i żwirowano jezdnię 1800 mb., zu­ potłuczono 401,1 1 m3 kamieni, dostarczono 74 m3 ka­ żyto 21 m3 kamieni, żwiru 57.50 m3, zasadzono mieni, żwiru 34 m3. drzewa owocowe, oczyszczono rowów 1800 mb., żwirowano latówkę 3000 mb. i zużyto 20 m3 żwiru, 3) Szosa Toruń-Czarnowo wyrównano bankietów 1000 mb., wytłuczono 28.50 wykonano gruntowną naprawę przez łatanie sta­ m3 kamieni, dostarczono 12 m-3 kamieni, żwiru rych powłok 1 1.800 mb., zużyto do tego 38.44 46 m-3. m3 kamieni, żwiru 5 m-?, wykopano rowów 870 mb., Szosa Papowo B i s k u p i e - W r o cł a w k i oczyszczono rowów 10.900 mb., wyrównano bankie­ tów 5100 mb., potłuczono 600 m-? kamieni. Do­ zażwirowano jezdnię 1000 mb., zużyto żwiru starczono 1018 m3 kamieni, żwiru 5 m-3. Ponadto 26 m3, oczyszczono rowy 700 mb., wyrównano ban­ na drogach wojewódzkich oczyszczono z gąsiennic kiety 300 mb. Dostarczono 50 m-? żwiru. stare aleje owocowe i pobielono. Oczyszczono wszyst­ 10) Szosa Wilczy Młyn-Jedwabno kie przepusty, pobielono pachołki przydrożne i drze­ dostarczono 30 m3 żwiru. wa na zakrętach. 11) Szosa Toruń-Wybcz Na drogach powiatowych: wyłatano 1800 mb. jezdni i zużyto 64.02 m.3 1) Szosa Brzeźno-Turzno kamieni, żwiru 66 m3, wykopano rowów 2750 mb., oczyszczono rowów 3900 mb., wyrównano bankie­ wykonano regulację jezdni 1600 mb., zużyto tów 4800 mb., zasadzono 126 drzew dzikich, po. 34.25 m3 kamieni, żwiru 26.15, wyłatano jezdnię tłuczono 189.02 m-5 kamieni, dostarczono 88.50 m3 1400 mb., zużyto 5 m.3 kamieni, wykopano 1600 kamieni, żwiru 50.25 m-?. mb., rowów, oczyszczono rowów 1680 mb., wyrów­ nano bankietów 1 100 mb., zasadzono 33 drzew 12) Szosa N a wra Wybcz dzikich, potłuczono 36,70 m-3 kamieni, dostarczono wyłatano jezdnię 1600 mb. i zużyto 11.25 3.60 rn-3 kamieni, żwiru 39,50 m-3. m3 kamieni, oczyszczono rowów 1050 mb., wyrów­ 2) Szosa Morcz yny-Kamionka nano bankietów 850 mb., zasadzono drzew dzikich 274, oczyszczono ro­ 13) Szosa Kończewice-Nawra wów 2300 mb. i wyrównano bankietów 2000 mb. przełożono bruku 200 mb., oczyszczono rowów Dostarczono 16.50 m3 kamieni. 600 mb. 3) Szosa Grzywna-Sławkowo 14) Szosa Chełmża-Rzęczkowo wyłatano jezdnię 5100 mb. i zużyto 62.20 załatano jezdnię 500 mb., zużyto 2 m-? kamie­ m-3 kamieni, żwiru 13.60 m-3, wykopano rowów ni, żwiru 1.50 m3, oczyszczono rowów 2900 mb., 1200 mb., oczyszczono rowów 4100 mb., wyrów­ zasadzono 14 drzew dzikich, potłuczono 82,28 nano bankietów 3800 mb., dostarczono 186.75 m3 kamieni. Dostarczono 84.28 m-? kamieni. m-3 kamieni, żwiru 97 rn-3. 4) Szosa Papowo Toruńskie-Łysomice 15) Szosa W. Zławieś"Dąbrowa przełożono bruk 1100 mb., zużyto 51.50 m3 wyłatano jezdnię 2900 mb., zużyto kamieni kamieni, żwiru 10 m-?, oczyszczono 2700 mb. ro­ 6.20 m3, żwiru 2.30 m-2, oczyszczono rowów 4000 wów, potłuczono 69.7 5 m3 kamieni, dostarczono mb., wyrównano bankietów 3200 mb., dostarczono 23.75 m3 Żwiru. 10 m3 kamieni, żwiru 89 m-3. 5) Szosa Kiełbasin-Pluskowęsy 16) Szosa Cichoradz-Siemoń wyłatano jezdnię 2100 mb., zużyto 9.50 m3 wyłatano jezdnię 700 mb., zużyto 7,50 m3 ka­ kamieni, żwiru 7 m-?, oczyszczono rowów 1800 mb., mieni, oczyszczono rowów 1400 mb., dostarczono wyrównano bankietów 1600 mb., potłuczono 10 12.70 m3 kamieni, żwiru 12 m-?. m-3 kamieni, dostarczono żwiru 6 m3. 17) Szosa C z a r n o w o - S o 1 e c 6) Szosa Ostaszewo-Mirakowo oczyszczono rowów 1 100 mb. wyłatano jezdnię 4100 mb., zużyto kamieni Na wszystkich drogach powiatowych oczysz­ 40.24 m3, oczyszczono rowów 4000 mb., wyrów­ czono z gąsienic drzewa przydrożne, powycinano stare nano bankietów 4100 mb., zasadzono 12 drzew gałęzie i pobielono. Oczyszczono wszystkie prze­ dzikich, dostarczono 44.50 m3 kamieni, żwiru 25.50 pusty, pobielono pachołki przydrożne i drzewa na m3, potłuczono 71.24 m3 kamieni. zakrętach. Nie mogąc dla braku odpowiednich funduszów 7) Szosa Z a 1 e si e - M i ra k o w o wykonać więcej nowych powłok, ponad wymienio­ uwałowano jezdnię 280 mb., zużyto 50 m3 nych 6320 mb. naprawiono uszkodzenia dróg przez kamieni. łatanie ich przez dróżników, którym niejednokrotnie 8 dano do pomocy bezrobotnych z powiatu. Oprócz B. Szosy wojewódzkie: łatania wykonano żwirowanie jezdni i regulację la- 1) jak pod A ...... 12.768.67 zł. tówki, oraz starano się o racjonalne odwadnianie 2) jak pod A ...... 26.639.73 zł. przez ścinanie bankietów. Do wymienionej konser­ C. Szosy państwowe: wacji i naprawy dróg zużyto 2058 m-? kamieni i 822 m-? żwiru. Potłuczono kamieni 2096 m-3. Zbytnie­ 1) jak pod A ...... 10.945.47 zł. mu zacienianiu szos starano się zapobiedz przez od­ 2) jak pod A ...... 11.285.27 zł. powiednie wycinanie niektórych drzew wzgl. przez Ogólne koszty wynosiły I 27.409.39 zł. przerzedzanie koron drzew przydrożnych. Zakupiono Przeciętnie koszty utrzymania 1 kim. wynoszą materjałów szosowych a) kamieni 3174 m-?, żwiru 575.— zł. 743 m3. 1. Drogi wojskowe. Na drogach wojskowych: 1) konserwacja i renowacja . 2.998.62 zł. W Podgórzu i Stawkach wykonano nową po­ II. Drogi gminne, związkowe i włokę 722 mb., wyłatano jezdnię 1500 mb., wy­ spółkowe. równano bankiety 1 500 mb. 1) Most w Złotorji. . . . 1 10.1 5 zł. Na innych drogach wojskowych 2) Zapomogi dla związków wyłatano jezdnię 840 mb., naprawiono drogi rdogow ych...... 500.— zł. przez umocnienie gruzem 1650 mb., wykopano ro­ 3) Zapomogi dla gmin . . . 1.085. zł. wów 3500 mb., oczyszczono rowów 1680 mb., wy­ Dotacje. równano bankiety 900 mb. 1) Skarb P aństwa -— zwrot Na drodze Czerniewice - Otłoczyn została wy­ kosztów administracyjnych dróg pań­ konana regulówka jezdni gruntowej na przestrzeni stwowych ...... 3.500.— zł. 4200 mb. oraz na przestrzeni 1 kim. umocniono 2) Skarb Państwa — zwrot drogę gruzem betonowym. Zasadzono 186 drzew kosztów utrzymania dróg państwowych 1 8.1 72.— zł. dzikich. 3) Starostwo Krajowe Pomor­ Na drogach gminnych wykonano następujące skie zwrot kosztów na administrację dróg wojewódzkich...... 1.592.— zł. 4) Starostwo Krajowe Pomor­ W Łążynie wykonano około 600 mb. bruku. skie zwrot kosztów utrzymania dróg Na drodze Bierzgłowo-Słomowo wykonano 2300 wojewódzkich...... 61.826.49 zł. mb. regulówki, Lążyń-Zamek Bierzgłowski 4200 re- 5) Urząd Wojewódzki Pomor­ gulówki. ski na utrzymanie dróg wojskowych 3.000.— zł. Bierzgłowo-Zamek Bierzgłowski 3700 mb. regu­ lówki, oraz Zamek Bierzgłowski-stacja kolejowa wy­ Szpital Powiatowy Św. Antoniego w Chełmży. konano na przestrzeni 1 kim. częściowo regulówkę Z dniem 28 lutego 1934 r. ustąpił z stano­ a częściowo umocniono gruzem. wiska dyrektora szpitala p. Dr. Leon Przewoski. Związki drogowe. ' Na stanowisko to drogą konkursu przyjął Wydział Powiatowy od dnia 1 marca 1934 r. lekarza - chi­ Na terenie powiatu toruńskiego działają związki rurga p. Dr. Tadeusza Wagnera, byłego kilkoletniego drogowe, mające za zadanie wspólne utrzymanie dróg I. asystenta znanego chirurga p. Dr. Sokołowskiego związkowych i to : w Toruniu. 1) Grabie-Pieczenia Dalej pracują w Szpitalu siostry ze Zgroma­ 2) Niziny Nieszawskie. dzenia SS. Elżbietanek: Spółki drogowe. 1) S. Belana Pabiszczakówna, siostra przeło­ żona od 9. 2. 1933 r. i siostra operacyjna (w szpi­ W powiecie znajdują się 2 spółki drogowe za­ talu od 1 3 lat). łożone w roku 1930 jako pierwsze na Pomorzu. 2) S. Bernarda Żmuda - Trzebiatowska, siostra Celem spółek jest budowa umocnionych dróg (bruki, pielęgniarka (w szpitalu od 1 1 lat). szosy) i dalsze ich utrzymanie. 3) S. Apolinarja Szlachcikowska, siostra pie­ 1) Spółka drogowa Nr. 1 Świerczyny-Kowrózek lęgniarka (w szpitalu od 7 lat). 2) „ „ Nr. 2 Turzno-Gronówko. 4) S. Ligorja Radajówna, siostra pielęgniarka Koszty utrzymania wszelkich szos w powiecie: (w szpitalu od 4 lat). 5) S. Gergonja Gliszczyńska, siostra kucharka A. Szosy powiatowe: (w szpitalu od 1 roku). 1) Administracja, pobory urzęd­ Służba szpitalna składa się z 1 pomocnika (pa­ ników i dróżników...... 42.042.30 zł. lacza) i 2 służących. Pozatem dochodzi praczka. 2) Dostawa, tłuczenie kamieni, W roku sprawozdawczym ograniczono się do wykonanie nowych powłok i roboty najpotrzebniejszych wydatków inwestycyjnych a przede- konserwacyjne, naprawa mostów itp. 23.727.95 zł. wszystkiem uzupełniono instrumentarjum lekarskie. 9

Ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o ubezpie­ Za leczenie chorych z powiatu toruńskiego czeniu społecznem (Dz. U. nr. 51, poz. 306), któ­ dziennie: rej przepisy co do leczenia pracowników rolnych weszły w życie z dniem 1 listopada 1933 r. a od­ Oddział Oddział nośnie do wszystkich innych pracowników z dniem ogólny chirurgiczny 1 stycznia 1934 r., wymagała przystosowania wa­ dotych­ dotych­ runków leczenia w Szpitalu do wymogów ustawy tej, nowa nowa czasowa czasowa tern więcej, że przeważna część pacjentów w Szpitalu taryfa taryfa Powiatowym w Chełmży to pracownicy rolni, za le­ taryfa taryfa czenie których płaci teraz pracodawca. zł. gr- zł. gr- zł. gr- zł. gr- W celu umożliwienia rolnictwu spełnienia obo­ w klasie 1. . 12 — 16 50 14 40 20 — wiązków nałożonych nań ustawą tą, Wydział Powia- w klasie II. . 9 — 13 — 10 80 16 — towy uchwałą z dnia 15 lutego 1934 r. obniżył w klasie III. . 5 — 7 — 6 — 8 50 koszty szpitalne i ustalił opłatę dzienną za lecze­ Ubodzy gminni 2 50 3 — 2 50 3 .--- nie w Szpitalu Powiatowym w Chełmży pracowni­ ków rolnych z powiatu toruńskiego na 3,75 zł. Za chorych na oddziale zakaźnym przewiduje a przy porodach dodatkowo jednorazowo 10.— zł. za pomoc akuszeryjną z tem jednak zastrzeżeniem, że nowa taryfa opłatę o 10% niższą, niż na oddziale koszty szpitalne zapłacone zostaną do dni 1 4 od dnia ogólnym. otrzymania rachunku. W razie niezapłacenia kosztów Za leczenie chorych z innych powiatów prze­ tych w tym terminie, upada cena ulgowa i koszty widuje nowa taryfa opłaty o 15°o wyższe niż dla szpitalne wynoszą po tym terminie 85"0 taryfy nor­ chorych z powiatu toruńskiego. malnej. Za leczenie pracowników rolnych z innych po­ Pozatem uchwaliła Rada Powiatowa na posie­ wiatów ustalono podobne warunki z tą różnicą, że dzeniu w dniu 1 5 marca 1934 r. zmianę § 2 dział IV . ulgowa opłata dzienna wynosi 4.50 zł., a w razie Statutu Publicznego Szpitala Powiatowego w Chełmży, niezapłacenia w przeciągu 14 dni pobiera się pełną który stanowi o ulgach za leczenie ubezpieczonych stawkę normalną. i dzieci do lat 10 oraz upoważnia Wydział Powia­ W roku sprawozdawczym uchwaliła Rada Po­ wiatowa nową taryfę opłat szpitalnych obniżającą towy do udzielania ulg w opłacie dziennej innym znacznie opłaty za leczenie szpitalne i ambulatoryjne. chorym w wyjątkowych wypadkach. Taryfa ta przewiduje po uwzględnieniu zmian proponowanych przez Pana Wojewodę:

Ruch chorych w Szpitalu Powiatowym w Chełmży.

Ogólna Ogólna z t e j liczby było chorych: liczba liczba dni szpi­ wene­ gruźli­ na inne chorych wewn. chirurg. położn. zakaźn. na raka umysł. talnych rycznie czych choroby Stan na 1. IV. 1933 r. . . 21 __ 5 4 5 4 i 2 — — — Przyjęto w cza­ sie od 1. IV. 1933 r. do 31. III. 1934 r. . 297 52 133 42 33 3 10 2 22 W roku sprawo­ zdawczym leczo­ no razem . 318 6067 57 137 47 37 4 12 2 22 Do dnia 3 1. III. 1934 r. zwol­ niono 269 49 121 43 29 4 5 1 17 Zmarło . 31 — 3 9 2 8 — 5 1 — 3 Ubyło razem . 300 — 52 130 45 37 4 10 2 — 20 Przeszło na 1. IV. 1934 r. . 18 — 5 7 2 — — 2 — — 2 10 —

Opieka Społeczna. ukończenia leczenia 24 osoby, z powodu przesiedle­ Trwający kryzys gospodarczy obciążył i w roku nia się 1 1 osób, razem 35 osób, pozostało na dal­ sprawozdawczym Miejscowy Związki dla Wspierania sze leczenie 162 osoby. Ubogich znacznemi ciężarami w dziale opieki społecz­ Oprócz stałej pracy w przychodni przeciwjagli- nej. Potrzebne były nietylko znaczne fundusze na czej w Chełmży personel przychodni (lekarz wraz płacenie bieżącego wsparcia ubogich, lecz przedewszy- z pielęgniarką) przeprowadził w granicach możliwości stkiem wzrastały koszty na leczenie ubogich budżetowych przeglądy robotników i ich rodzin w ma­ jątkach znajdujących się na dalszych odległościach od a zwłaszcza bezrobotnych. Przez to znalazły się Zwią­ zki Ubogich - gminy - w jeszcze trudniejszem poło­ Ghełmży (Nawra, Wybcz, Turzno, Brzeźno, Grono­ żeniu z powodu, że koszty leczenia - zwłaszcza szpi­ wo i inne). W czasie tych przeglądów chorzy i po­ talnego - powstawały nagle i niespodziewane i me dejrzani na jąglicę byli imiennie zarejestrowani i roz­ były przewidziane, a przynajmniej nie w takich su­ dawano im lekarstwa, pouczając ich jednocześnie, że mach, w poszczególnych budżetach. W dodatku mogą korzystać z pomocy przychodni w Ghełmży. udzieliło Starostwo Krajowe z przewidzianych 1 8.000.- Ogółem w czasie tych przeglądów zbadano 663 zł. związkom ubogich tylko 5900.- zł. subwencji na osób, z pośród których okazało się chorych na jaglicę cele opieki społecznej. 41 osób (6°o) i podejrzanych o jaglicę 10 osób (1 - 5 o)- To też Wydział Powiatowy na zasadzie rozpo­ Przeglądy masowe robotników i członków ich rządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 30. X. rodzin w poszczególnych majątkach stanowi pewien 1933 r. o sposobie uregulowania zaległych kosztów postęp w akcji zwalczania jaglicy chociażby z tego leczenia ubogich chorych i kosztów opieki społecznej względu, że w ten sposób chorzy na jaglicę są imien­ umorzył związkom dla Wspierania Ubogich z powiatu nie zarejestrowani i przez rozdawanie im lekarstw są toruńskiego koszty szpitalne za leczenie w Szpitalu częściowo leczeni. Jest to oczywiście niedostateczne Powiatowym w Chełmży na sumę 3.096.35 zł., leczenie, które nie może zastąpić stałego systema­ niezależnie od subwencji. tycznego leczenia w przychodni, lecz była to jedyna W związku z kryzysem daje się również zau­ możliwa forma niesienia pomocy chorym na jaglicę ważyć znaczny wzrost wniosków o wsparcie ubogich w miejscowościach, położonych w znacznej odległości i zażaleń do Wydziału Powiatowego. od przychodni przeciwjagliczej. W roku sprawozdawczym rozpatrywał Wydział Na walkę z jaglicą wydano w roku sprawo­ Powiatowy 138 takich zażaleń z których w 51 przy­ zdawczym 2.149.95. padkach uznano żalących się za ubogich i przyznano Szczepienie przeciwospowe. wsparcie natomiast 87 zażaleń oddalono. W roku 1 933 szczepiono przeciwko ospie 3609 Zwalczanie jaglicy. dzieci. Koszty szczepienia wynosiły razem 2.335,26 zł. W roku sprawozdawczym na terenie powiatu Koszty szczepienia przypadające na miasta Chełm­ toruńskiego czynna była tylko jedna przychodnia prze- ża i Podgórz zwracają odnośne Zarządy miejskie. ciwjaglicza w Chełmży, gdyż sześć przychodni przy­ Szczepienie wykonał lekarz powiatowy p. Dr. Olszewski z Torunia. chodni przestało funkcjonować 31. VII. 1932 r. z powodu zlikwidowania przez Kasę Chorych sześciu Położnictwo. ośrodków zdrowia, w których jednocześnie czynne były również i przychodnie przeciwjaglicze. Na dzień 31 marca 1934 r. pracowało w po­ wiecie 9 położnych obwodowych i 12 położnych W roku sprawozdawczym w przychodni prze- wolnopraktykujących. ciwjagliczej w Chełmży zarejestrowano było 197 Na środki lecznicze i dezynfekcyjne, czasopisma chorych na jaglicę, z których regularnie i systema­ fachowe i ubezpieczenie społeczne dla położnych tycznie leczyło się 132 chorych reszta zaś zgłaszała obwodowych wydano w roku sprawozdawczym się tylko od czasu do czasu po lekarstwa, gdyż 7000,- zł. z powodu odległości regularnie do zabiegów stawić Opieka zakładowa. się nie mogła. Ogółem w ciągu roku przez lekarza p. dr. W zakładach leczono względnie przebywało na Szaada i pielęgniarkę udzielono w przychodni chorym koszt miejscowych Związków dla Wspierania Ubo­ i podejrzanym na jaglicę 6540 porad i zabiegów gich z 2/J zapomogi ze strony Wydziału Powia­ leczniczych, zaś członkom ich rodzin, mającym stycz­ towego : ność z chorymi, udzielono porad zapobiegawczych a) umysłowo chorych: 2435 , razem 8975 porad, przyczem pracy lekarza w Krajowym Zakładzie Psychjatrycznym było 42 godziny i pracy pielęgniarki 577 godzin, w Świeciu...... 49 w którym to czasie pielęgniarka odwiedziła oprócz w Krajowym Zakładzie Psychjatrycznym tego w domu 871 osoby. w K o cb o ro w ie...... 18 Z ogólnej liczby 197 leczonych chorych na ja­ b) epileptyków: glicę w ciągu roku wyleczonych zostało z powodu w Domu dla Starców i Ułomnych w Chełmży 3 1 c) głuchoniemych: niezdolnymi do pracy wskutek wieku, chorób lub w Krajowych Zakładach Opieki Społecz­ ułomności, przeszła do zwykłych obowiązków gmin. nej w Wejherowie...... 4 Szczegółowe sprawozdanie z działalności Komi­ tetu do Spraw Bezrobocia wzgl. Funduszu Pracy, za d) ociemniałych: czas od 20 X. 1932 r. do 15 XI. 1933 r„ zo­ w Schronisku dla niewidomych w Byd­ stało ogłoszone w Orędowniku P owiatowym Nr. 38 goszczy 1 z dnia 15 grudnia 1933 r. w Wojewódzkim Zakładzie dla Ociemnia­ Z ogólnego wykazanego przychodu w gotówce łych w Bydgoszczy...... |_ 137.689.81 zł. i w naturze 121.645.44 zł., razem razem 76 259.335.25 zł., otrzymał Komitet Lokalny Funduszu Udział powiatu w kosztach utrzymania i leczenia Pracy powiatu toruńskiego w okresie letnim od Ko­ tych chorych wynosił: mitetu Wojewódzkiego 23.609.14 zł. w gotówce a) umosłowo chorych i epilep­ i naturalji wartości 26.809.— zł., zaś z Kasy Cho­ tyków 18.644.29 zł. rych subwencję w wysokości 500.— zł., razem b) głuchoniemych .... 1.907.84 zł. 50.918.14 zł. wartości. c) ociemniałych...... 440.-— zł. W okresie następnym zimowym, wpłynęło od Komitetu Wojewódzkiego 23.685.51 zł. w gotówce razem 20.992.13 zł. i bonach inwestycyjnych, oraz 28.036.11 zł. w natu- Fundusz Bezrobocia. raljach, zaś od społeczeństwa łącznie z subwencjami Wydziału Powiatowego (3.000.— zł.), Zarządów Bezrobocie, obejmujące część ludności powiatu miast Chełmży i Podgórza, oraz Ubezpieczalni Spo­ wymagało znacznego zainteresowania i akcji pomocy, łecznej, 43.150.59 zł. w gotówce i 3.119.24 zł. która wyjawiała się w różnych formach. w naturaljach, razem od Wojewódzkiego Komitetu Wydział Powiatowy pełnił nadal w roku spra­ 51.721.62 zł., a od społeczeństwa 46.269.83 zł. wozdawczym funkcje Instytucji Zastępczej Funduszu wartości. Bezrobocia na terenie powiatu za wyjątkiem rejonu Ogólny dochód od 1 IV. 1933 r. do 31 III. P. P. w Chełmży. Zasiłków wypłacono ogółem 1934 r. wynosił zatem 148.909.59 zł. 30.230.28 zł. Największe nasilenie pobierających Kwotę powyższą wydatkowano przedewszystkiem zasiłki było w okresie od 1 5 do 27 stycznia 1934 r. na zatrudnienie bezrobotnych, opłacanie kosztów prze­ z ilością 204, najmniejsze w okresie od 17 do 22 wozu produktów (węgla, mąki, cukru, kawy, konserw lipca 1933 r. z ilością i 2 bezrobotnych. Wypłatę itp.), wypieku chleba, urządzenie kolonji letnich dla uskuteczniano zasadniczo w Toruniu, a tylko wyjąt­ 400 dzieci przez przeciąg 31 dni i opiekę lekarską kowo przez sołtysów dla bezrobotnych z odleglej­ wraz z lekarstwami, częściowo również i na pomoc szych okolic, do końca roku 1933 co tygodnia, od mieszkariową, odzieżową, urządzenie Gwiazdki i Świę­ początku roku 1934 raz na dwa tygodnie. conego dla dzieci i wydatki administracyjne. ilość bezrobotnych pobierających zasiłki z Fun­ Z ważniejszych prac przytacza się, wykończenie duszu Bezrobocia w poszczególnych gminach wyno­ poważnej części odwadniania Miałkusza pod Chełmżą, siła: w Podgórzu 47, Rudaku 53, Stawkach 40, uregulowanie Strugi Lubickiej, tłuczka większej ilości Grębocinie 66, Lubiczu 31, Wrzosach 18, innych kamieni, naprawa dróg w całym powiecie itp. gminach 1 1 0. Rolnictwo. Ogólna maksymalna ilość bezrobotnych pobiera­ Akcję popierania rolnictwa-osadnictwa kontynuo­ jących zasiłki w poszczególnych miesiącach wynosiła wał Wydział Powiatowy w roku sprawozdawczym w 1933 r.: kwiecień 12, maj 68, czerwiec 20, li­ dalej. Tak jak w roku ubiegłym udzielono niezamoż­ piec 18, sierpień 33, wrzesień 39, październik 44, nym rolnikom pożyczki na zasiew wiosenny, w ten spo­ listopad 68, grudzień 126, w 1934 r.: styczeń 204, sób, że zgłoszeni przez Kółka Rolnicze względnie luty 180, marzec 149. P. T. R. kandydaci otrzymali po złożeniu weksli Oczywiście dotyczy to tylko uprawnionych usta­ gwarancyjnych asygnaty, z któremi udali się do produ­ wowo do pobierania zasiłków, rzesze niezaopatrzonych centów względnie zbożowców i odbierali potrzebny bezrobotnych znajdowały się pod opieką Komitetu im zasiew. Z tej pomocy korzystało 31 robotników powiatowego i lokalnych do spraw Bezrobocia, prze­ jak następuje: kształconych następnie w Fundusz Pracy. Brzezinko: Udzielono 8 osadnikom poży­ czek na ogólną kwotę - 271,81 zł. Z tego spłaciło Fundusz Pracy. część pożyczki 4 osadników w kwocie 356,35 zł. Z dniem 1 kwietnia 1933 r. objął Fundusz Reszta nic nie wpłaciła. Pracy majątek i agendy dotychczasowych Komitetów Zamek Bierzgłowski: 2 osadników do Spraw Bezrobocia. Wskutek nowego regulaminu, otrzymało pożyczkę na 435,26 zł. którą w zupeł­ zmienił się również zakres działania Funduszu Pracy, ności spłacili. który jeszcze więcej niż dotychczas dbał o celowe Kamionka: 7 osadników otrzymało 888,81 zatrudnienie bezrobotnych, podczas gdy opieka nad zł. pożyczki. 3 osadn ków zwróciło pożyczkę w zu- 12 pełności, 6 spłaciło część, a 1 nie spłacił. Z Ka­ przeznaczonych do stanowienia cudzych krów i jałó­ mionek nie spłacono jeszcze 308,10 zł. wek. Komisji przedstawiono ogółem, 154 buhajów, Małgorzatowo - Lubicz. 6 osadników z których komisja przyjęła bez zaslreżeń 85, z za­ otrzymało pożyczkę w wysokości 476.53 zł. Z nich strzeżeniem 18, od 1 października 1933 r. 5, do spłaciło 3 pożyczkę w zupełności, a 4 zalega jesz­ 1 października 1933 r. 2, do 1 listopada 1933 r. 1 cze z kwotą 100,49 zł. i do 1 grudnia 1933 r. 1. Komisja stwierdziła lekką Z Witkowa, Zelgna, Rubinkowa i Grębocina dalszą poprawę w materjale przedstawionym; mater- otrzymało 8 rolników pożyczkę. Z nich zalega 1 jał najsłabszy przedstawiono, względnie brak naj­ z kwotą 15.00 zł. większy daje się odczuć w gminach położonych po Razem pobrali osadnicy na podstawie asygnat: lewej stronie Wisły oraz w gminach północno-za­ 1900 kg. pszenicy, 250 kg. żyta, 3350 kg. jęcz­ chodnich powiatu toruńskiego. Znaczną poprawę mienia, 1975 kg. owsa, 213.5 kg. koniczyny, 500 stwierdzono szczególnie w Zelgme. Najlepszy mater- kg. wyki, 550 kg. mieszanki, 125 kg. peluszki, 300 jał przedstawiono w Papowie Toruńskim, Ostaszewie, kg. łubinu, 225 kg. grochu, 25 kg. buraków, 65 kg, Skąpem, Bielczynach, Siemoniu, Rzęczkowie, Smol­ mieszanki traw i 19000 kg. kartofli. nie, Górsku i Chełmży. Przedstawione rozpłodniki Z roku 1932— 33 zalega jeszcze z zwrotem były dobrze utrzymane, kilka rozpłodników przedsta­ pożyczek siewnych 9 osadników z Brzezinka, 2 z Jed­ wiono po rozpłodnikach stacyjnych. wabna, 7 z Zamku Bierzgłowskiego i 6 z Kamionek. Celem zachęty rolników do dobrego utrzy­ Ogólna zaległa kwota z roku 1932— 33 wynosi mania buhajów rozpłodowych umieszczono w budże­ 3.262,67 zł. a razem z rokiem 1933 zł. 4.827,72. cie na rok 1933-34 kwotę 600.— zł na nagrody W ciągu roku upominano wszystkich zalegają­ dla właścicieli buhajów prywatnych. Komisja licen­ cych o wyrównanie zaległości. Niektórzy z nich pro­ cyjna po dokonaniu przeglądu w całym powiecie sili o przedłużenie terminu spłaty, niektórzy wogóle proponowała przyznanie: 3 pierwszych nagród po nie dali odpowiedzi. Na zabezpieczenie otrzymanych 40.— zł, 1 1 drugich nagród po 30 zł. i 6 trzecich pożyczek złożone zostały weksle gwarancyjne z pod­ nagród po 20.— zł. Wydział Powiatowy uchwalił pisami wszystkich, którzy pożyczkę otrzymali. według propozycji komisji i przyznał odpowiednie Powiatowy Urząd Rozjemczy. nagrody. Przy ich wypłacie wręczono jeszcze każ­ demu odpowiedni dyplom oprawiony w ramkę. Skład członków Urzędu Rozjemczego uzupeł­ niono przez wybór p. Jana Kożlikowskiego z Nie- Popieranie hodowli gołębi i drobiu. Szawki. Dotychczasowy sekretarz p. Zaniewicki ustąpił, jego miejsce zajęła p. Rychterowa. Na VII. Pomorską Wystawę Drobiu przyznał W roku sprawozdawczym wpłynęło do Urzędu Wydział Powiatowy 150.— zł. subwencji z której Rozjemczego 407 spraw, z których załatwiono 363. wypłacono 4 nagrody. Na koniec roku pozostało niezałatwionych spraw jeszcze 75. Z tych spraw zostały wniesione przez Badanie zwierząt rzeźnych i mięsa. dłużników 274 na kwotę 318.390,20 zł, przez W roku 1932 podzielono -— na podstawie wierzycieli 30 na kwotę 19.989,81 zł. Z spraw uchwały Sejmiku P owialowego —- powiat toruński wnieśli rolnicy 90 na kwotę 82.553,40 zł. bezrolni na 1 1 obwodów badania zwierząt rzeźnych i mięsa. 130 na kwotę 145.521,21 zł. Z tych przypada na miasto 2, tak że gminy wiejskie Tytułem opłat— sądowych i kancelaryjnych — i obszary dworskie przydzielono do 9 obwodów. wpłynęło razem 7.558,34 zł. Posiedzeń odbył W roku sprawozdawczym zwolniono 3 oglądaczy Urząd Rozjemczy razem 48. zwierząt rzeźnych i mięsa 2, z powodu nienależytego | wywiązania się z swoich obowiązków, 1 Za naduży­ Hodowla bydła rogatego. cia. P ełnienie funkcji w obwodach zwolnionych Tak jak w latach ubiegłych kontynuował Wy­ oglądaczy powierzono sąsiednim oglądaczom z powo­ dział Powiatowy nadal akcję udzielania subwencji du braku kandydatów, gdyż od kilku lat, na skutek na zakupienie stadników rozpłodowych. Niestety zakazu Ministerstwa kursy oglądaczy zwierząt rzeź­ z powodu trudności finansowych u chętnych urzą­ nych i mięsa się już nie odbywają. Obecnie urzę­ dzenia stacji rozpłodowych zgłoszono tylko 3 wnioski dują jako oglądacze zwierząt rzeźnych i mięsa: Pan o przyznanie subwencji, które Wydział Powiatowy Dr. Mieczysław Grabowiecki, powiat, lekarz wete- uwzględnił, przyznając każdorazowo po 1/3 części rynarji w Toruniu w części obwodu Rudak, p. Ale­ ceny kupna, a Izba Rolnicza udzieliła także subwen­ ksander Korthals, lekarz weterynarji z Podgórza cję w tej Wysokości. Z funduszów stawionych po­ w Podgórzu i części obwodu Rudak, p. Jan Strze­ wiatowi do dyspozycji z strony Ministerstwa Rol­ lecki z Grębocina, p. Józef Ryński w Siemoniu, nictwa można było w 2 wypadkach poza U3 części p. Feliks Serkowski w Lulkowie i p. Czesław Zie­ ceny kupna udzielić jeszcze dalsze 15%' ceny kupna liński w Grabji w reszcie powiatu. Obecny podział jako subwencję. powiatu na obwody badania zwierząt rzeźnych W czasie 1 i 2 i 6 i 7 czerwca 1933 prze­ i mięsa nie jest coprawda wygodny, jednakowoż prowadziła Komisja Licencyjna licencję buhajów z powodu braku kandydatów zmiana narazie nastą­ pić nie może. Zmianę obecnych obwodu zamierza I. Powiatowe Bibljoteki Ruchome: się po ustaleniu granic przyszłych gmin zbiorowych. Stan posiadania podniósł się w roku sprawo­ Wyniki czynności oglądaczy zwierząt rzeźnych zdawczym do ilości 28 bibljotek, liczących od 65 do i mięsa — w obwodach wiejskich — są następujące: 1 00 tomów. Oprócz tego w administracji instruktora Badano przed ubojem i zezwolono na ubój: o. p. znajduje się 8 nowych kompletów bibljotek Zwią­ a) przez lekarzy weterynaryjnych: zku Strzeleckiego po 50 dzieł każda, tak, że ilość 78 buhajów, 6 wołów, 975 krów, 619 jałó­ bibljotek ruchomych wynosi obecnie 36, które co wek powyżej 3 miesięcy, 2250 jałówek po­ roku zostają pomiędzy poszczególnemi miejscowościami niżej 3 miesięcy, 7417 świń, 1135 owiec i 3 zamieniane. kozy. Następujące miejscowości zostały obsłużone bi- b) przez oglądaczy zwierząt rzeźnych i mięsa: bljotekami ruchomemi: Chełmża, Kończewice, Lubicz, 12 buhajów, 4 wołów, 128 krów, 1 16 jałó­ Wybcz, Wrzosy, Grabia Zakład, Kuczwały, Toruń- wek ponad 3 miesiące, 367 cieląt poniżej 3 Wydział Powiatowy, Rzęczkowo, Ostaszewo, Łubian­ miesięcy, 2030 świń i 7 owiec. ka, Kamionka, Pędzewo, Papowo Toruńskie, Kiełba- Badano po uboju bez badania przed ubojem: sin, Toruń - Brygada Robotnicza, Rubinkowo, Nawra, a) przez lekarzy weterynaryjnych: Grębocin, Brąchnowo, Grzywna, Jedwabno, Biskupice, 18 krów, 13 cieląt poniżej 3 miesięcy, 49 Turzno, Brzoza, Rejencja, Młyniec, Popioły, Zelgno, świń i 8 owiec. Stawki, Rudak, Złotorja, Gostkowo, Podgórz, Sie- b) przez oglądaczy zwierząt rzeźnych i mięsa: moń, Chełmża - Świetlica P. W. 1 buhaja, 1 woła, 18 krów, 3 jałówki ponad II. Kursy wieczorowe o g ó 1 n o - k sz t ał c ą c e. 3 miesięcy, 156 cieląt poniżej 3 miesięcy i I 288 świń. Kursów tych znajdowało się 15 w powiecie Lekarzowi weterynaryjnemu przekazano przez w następujących miejscowościach: Dziemiony, Gra­ oglądaczy zwierząt rzeźnych i mięsa do badania: bia Zakład, Gronowo, Kamionka, Młyniec, Obrąb, 3 buhaje, 1 wołu, 64 krowy, 7 jałówek powyżej Podgórz, Pędzewo, Rejencja, Rubinkowo, Silno, 3 miesięcy, 3 cielęta poniżej 3 miesięcy i 40 świń. Turzno, Złotorja, Zelgno, oraz 3 kursy języka Na podstawie wyników urzędowego badania polskiego dla niemców w Rogowie, Kopaninie uznano za niezdatne: 1 buhaja, 3 krowy, 1 cielę i Czarnembłocie. Na kursa uczęszczało 295 mło­ poniżej 3 miesięcy i 5 świń. dzieży. Uczyło 27 nauczycieli. Lekarze weterynaryjni uznali na podstawie urzę­ Wynik pracy na kursach był najzupełniej za­ dowego badania za niezdatne: 2 woły, 26 krów, dawalający. 1 jałówkę powyżej 3 miesięcy, 10 cieląt poniżej 3 miesięcy, 1 1 świń i 2 owce. III. Kursy zawodowe (haft, krój i szycie) Za warunkowo zdatne uznali lekarze weteryna­ urządzono w 14 miejscowościach a to : Grabia Za­ ryjni 2 krowy, 2 jałówki powyżej 3 miesiące i 109 kład, Biskupice, Rejencja, P odgórz, Kończewice, świń, a za mniej wartościowe uznano 42 krowy, Zelgno, Brąchnowo, Chełmża, Dziemiony, Gostko­ 3 jałówki powyżej 3 miesiące, 10 cieląt powyżej wo, Grzywna, Lulkowo, Lubicz, Ostaszewo. 3 miesiące i 1 1 świń. IV. Świetlica: Oświata Pozaszkolna. Akcja świetlicowa cieszy się nadal powodze­ Praca w zakresie oświaty pozaszkolnej w roku niem. Ta forma pracy, jakkolwiek jeszcze nie skry­ sprawozdawczym 1933/34, miała nieco inny charak­ stalizowana, znacznie więcej przypada do gustu mło­ ter i warunki instruktora o. p. niż w latach poprze­ dzieży, niż kursy wieczorowe, które dają zawsze dnich. posmak szkoły. Powodem tego była komasacja miasta Torunia, Charakterystycznym objawem jest to, że świe­ powiatów toruńskiego, chełmińskiego i wąbrzeskiego tlice starają się już same o siebie, nie oglądając się w jeden obwód szkolny, oraz przydzielenie prac na większą pomoc ze strony Samorządu Powiatowe­ oświaty pozaszkolnej w całym obwodzie jednemu go. W roku sprawozdawczym przybyły nowe świe­ obwodowemu instruktorowi o. p. podległemu obwo­ tlice: w Siemoniu, Wybczu, Kończewicach, Rozgar- dowemu Inspektorowi Szkolnemu. tach, Bielczynach i Nawrze. W związku z tern instruktor o. p. nie mógł już, jak dotąd, współpracować z zarządami organizacyj Ogólna liczba świetlic w powiecie wynosi społecznych na szczeblu powiatowym, lecz musiał się obecnie 28 i to tylko takich, które mają swój spe­ ograniczyć ściśle do prac kulturalno-oświatowych. cjalny lokal na ten cel poświęcony. Rok sprawozdawczy 1933/34 nie wykazał jed­ Świetlice te mieszczą się przeważnie w wolnych nak pomniejszenia pracy w oświacie pozaszkolnej, salach szkolnych owszem praca została poszerzona i pogłębiona. Pozatem pracę świetlicową prowadzi się w wie­ Najpoważniejszy sukces osiągnięto na polu czytel­ lu salach szkolnych, gdzie specjalnych ubikacji na nictwa i tak: świetlicę niema. — 14

Faktem o doniosłem znaczeniu jest przydziele­ To też w czasie tym nie zrealizowano żadnych nie przez Skarb Państwa budynku po Inspektoracie wniosków w sprawie zniesienia obszarów dworskich Szkolnym w Chełmży, na Dom Oświatowy organi- i przyłączenia ich terytorjum do sąsiednich gmin wiej­ zacyj p. w. skich, o jakich mowa była w sprawozdaniu admini- Świetlice i kursy otrzymywały w roku sprawo­ stracyjnem na 1932/33 rok. Z 4 podanych tam zdawczym zapomogi z budżetu o. p. na światło, i przewidzianych zmian terytorjalnych aktualną pozo­ opał, oraz w formie czasopism, obrazów i t. p. stała sprawa przyłączenia gminy wiejskiej Piaski do gminy miejskiej Podgórz, którą wyłączono z pod V. Kształcenie pracowników ogólnego projektu reorganizacji gmin wiejskich, pro­ oświatowych. wadząc ją oddzielnie, ze względu na jej specyficzny Zagadnienie przodownictwa znalazło swój wy­ charakter miejski. Inne sprawy włączono do ogól­ raz w urządzeniu tygodniowego kursu dla przodow­ nego projektu zmian terytorjalnych. ników świetlicowych w Chełmży w miesiącu grudniu W północnej części powiatu, jak wydłużony 1933 r., w którem brało udział 25 młodzieńców. półwysep, wrzynają się miejscowości: Papowo Bis­ Celem kursu było przysposobić pomocników dla kupie, Papowo Domena, Staw i Folgowo w teren nauczycieli, którzy pracę oświatową prowadzą. powiatu chełmińskiego. Dla wyrównania konfiguracji Z pośród 25 uczestników kursu 18 pracuje granic, szczególnie na wyżej wymienionym odcinku, w świetlicach, jako przodownicy. odstępuje powiat toruński wspomniane miejscowości powiatowi chełmińskiemu. Konfiguracja granic po­ VI. Kurs wyrobu ozdób choinkowych. wiatu wskutek odstąpienia tych miejscowości nie była­ by jednak wyrównaną, gdyby do powiatu toruńskiego W celu podniesienia i rozpowszechnienia rodzi­ nie przyłączono obszaru dworskiego Głuchowo z po­ mego zdobnictwa, odbył się w Toruniu w listopadzie wiatu chełmińskiogo, w szczególności do gminy wiej­ 2-tygodniowy kurs wyrobu ozdób choinkowych dla skiej Chełmża-wieś z siedzibą w Chełmży. Głucho­ 16 kandydatek, które później w swych miejscowoś­ wo jest gospodarczo bezpośrednio związane z miastem ciach miały za zadanie rozszerzać ręczne zdobnictwo Chełmżą, do której ciąży pod każdym względem. choinkowe, oparte na polskich motywach ludowych. Chełmża uchodzi jako centrum zainteresowania miesz­ VII. Współpraca z organizacjami. kańców Głuchowa pod względem gospodarczym, administracyjno - skarbowym i sądowym oraz kultural­ Instruktor o. p. współpracował z różnemi orga­ nym. Również względy komunikacyjne i odległościowe nizacjami w miarę czasu i możności, starając się wszel­ przemawiają za zrealizowaniem projektu, tembardziej, kie wysiłki na polu pracy kulturalnej i oświatowej że odległość Głuchowa od Chełmży wynosi zaled­ uzgodnić. wie 4 kim. a ziemia głuchowska wraz z jeziorem IX. Wykonanie budżetu o. p. głuchowskiem nietylko przylegają bezpośrednio do Budżet o. p. został wykonany według preli­ gminy Bielczyny powiatu toruńskiego, lecz ponadto część ziemi głuchowskiej i jeziora głuchowskiego znaj­ minarza. ^ dują się na terytorjum wspomnianej gminy i terenie X. Formy organizacyjne w zakresie o. p. powiatu toruńskiego. Zastosowano się do wytycznych podanych przez Tytułem rekompensaty za odstąpienie powiatowi Kuratorjum Okręgu Szkolnego Poznańskiego, które chełmińsiemu miejscowości Papowo Biskupie, P apo­ przewiduje podział powiatu na rejony oświatowe, oparte wo Domena, Folgowo i Staw oraz w celu zaokrąg­ o obszar przyszłych gmin zbiorowych. Na każdy rejon lenia granic powiatów chełmińskiego i toruńskiego, przewidziany jest instruktor o. p. niemniej dla wygody zainteresowanych mieszkańców, Rejony oświatowe w roku sprawozdawczym nie zaprojektowano przydzielenie powiatowi toruńskiemu weszły w życie z powodu nieustalenia granic gmin zbio­ z powiatu chełmińskiego, oprócz Głuchowa, miejsco­ rowych. Natomiast upatrzono i przygotowano rejono­ wości : Świętosław, Bocień, Szerokopas i Grzegorz, wych instruktorów o. p., oraz poczyniono próbne do­ których odległość do siedziby projektowanej gminy świadczenia w jednym rejonie (Grębocin). zbiorowej Zelgno w Zelgnie wynosi najwyżej 7 km. W ten sposób zostały wyrównane granice powiatu toruńskiego w północnej swojej części. Administracja gmin wiejskich. Na południu powiatu toruńskiego, analogicznie Rok sprawozdawczy 1933/34 a szczególnie jak na północy, istnieje klin, wcinający się w gra­ ostatnie jego miesiące upłynął pod znakiem intensyw­ nice powiatu inowrocławskiego, woj. poznańskiego. nej i mozolnej pracy nad reorganizacją samorządu Zamierzano pierwotnie tą część powiatu przyłączyć tery tor jalnego a w szczególności nad określeniem i wy­ do powiatu inowrocławskiego a gdy koncepcja ta się tyczeniem granic przyszłych gmin zbiorowych zgodnie nie udała z powodu protestów zainteresowanej lud­ z ustawą z dnia 23 III. 1933 r. o częściowej zmia­ ności i braku terenowego zainteresowania ze strony nie ustroju samorządu terytorjalnego (Dz. U. R. P . powiatu inowrocławskiego, wówczas zaprojektowano Nr. 35 poz. 294). pozostawić tą część przy powiecie toruńskim ze 15 — względu ra to, że powiat inowrocławski i nieszawski ności — nie można było w żaden sposób przystoso­ prędzej czy później przyłączone zostaną do woje­ wać w 2 projektowanych podmiejskich gminach zbio­ wództwa pomorskiego a wtenczas wobec zmienionych rowych. (Bielawy i P odgórz-wieś) i to dlatego, że warunków ciążenia powiatu inowrocławskiego, prawdo­ w tych gminach koncentruje się żywioł przeważnie podobnie wysuną się nowe zagadnienia rozważań po­ robotniczy i małorolny o glebie wyjątkowo słabej, działu terytorjum granicznego i z łatwością będzie a nawet częściowo zupełnie nieurodzajnej (Podgórz- można ewent. wykroić z przygranicznych miejsco­ Poligon, Stawki, Rubinkowo, Bielawy it.d.). wości tak z powiatu inowrocławskiego jak i toruń­ Po głębokiem przestudjowaniu sprawy, zdecydo­ skiego nową gminą. W tym stanie rzeczy połud­ wano utworzyć w powiecie toruńskim 10 gmin wiej­ niowa (za-wiślańska) część powiatu nasunęła nie­ skich (zbiorowych), przyczem z osobnym uzasadnio­ zwykłe trudności przy rozwiązaniu problemu gmin nym wnioskiem wystąpiono o przyłączenie terytorjum zbiorowych, zwłaszcza, że środek tego obszaru jest dotychczasowej gminy jednostkowej z nazwą „Piaski“ zajęty przez lasy i poligon artyleryjski, co utrudnia do sąsiedniej gminy miejskiej Podgórz, z którą tworzy komunikację, gdyż powoduje wielkie objazdy. faktycznie jedną nierozerwalną całość. Naogół starano się, aby stworzyć gminy zbio­ rowe odpowiednio do wymogów wymienionych w art. Według tego projektu obejmowałby powiat 10 ustawy z dnia 23 111. 1933 r. o częściowej 2 miasta (Chełmża i P odgórz) i 10 gmin wiej­ zmianie samorządu terytorjalnego (Dz. U. R. P . Nr. 35 skich. poz. 294) t. j., by były naturalne i samowy­ Za projektem tym wypowiedziały się gminy starczalne. wiejskie-obszary dworskie oraz Wydział Powiatowy, O ile pierwszy wymóg dał się zrealizować, to Rada Powiatowa jak również naczelnicy władz nie- jednakże drugiego momentu — kwestję samowystarczal­ zespolonych.

Projekt obejmuje następujące gminy wiejskie:

Ilość dotych- Obszar Liczba Nazwa miejscowości Nazwa projektowanej Siedziba gminy czasow. gmin L. b. jednostko­ gminy miesz­ należących do gminy gminy zbiorowej zbiorowej wych i obsz. w ha. kańców zbiorowej dworskich

Cegielnik Czarnebłoto Górsk Gutowo Pędzewo 9 gmin Rozgarty 1. S m o 1 n o S m o ln o 3 obszary Smolno dworskie 7245 3222 Stary Toruń Zarośle Cienkie Gutowo Przysiek Szerokie

Czarnowo Toporzysko Wielka Zławieś Mała Zławieś Rzęczkowo 8 gmin Skłudzewo 5 obsza­ 2. Rzęczkowo Rzęczkowo Stanisławka rów dwor­ Siemoń skich 8898 4954 Kamieniec Gierkowo Cichoradz Borek Siemoń p------

— 16 —

Ilość dotych- Obszar Liczba Nazwa miejscowości Nazwa projektowanej Siedziba gminy czasow. gmin L. b. zbiorowej jednostko­ gminy miesz­ należących do gminy gminy zbiorowej wych i obsz. w ha. kańców zbiorowej dworskich Łążyn Bierzgłowo Łubianka Biskupice Dębiny 6 gmin Brąchnowo 7 obsza­ 3. Łubianka Łubianka Wybcz rów dwor­ Wybczyk skich 9653 5241 Przeczno Słomowo W arszewice Pigża Leszcz Grzywna Kończewice Bogusławki Bielczyny Chrapice Skąpe Nowa Chełmża Brąchnówko Browina Zęgwirt 7 gmin Grzywna Bisk. 1 4 obsza­ Grzywna Szlach. 4. Chełmża'wieś C h ełmża rów dwor­ Kończewice skich 11066 5959 Nawra Kuczwały Mirakowo Morczyny Sławkowo Kiełbasin z wyłączeniem maj. Kiełbasinek Pluskowęsy i Głuchowo (z pow. chełmińskiego) Zajączkowo Świętosław (z pow. chełmińskiego) Grzegorz (z pow. chełmińskiego) Zelgno Dziemiony 6 gmin Liznowo 5. Zelgno Zelgno 3 obszary Bocień (z pow. dworskie 5237 2770 chełmińskiego) Szerokopas (z pow. chełmińskiego) Dźwierzno i maj. Kiełbasinek z obszaru dworskie­ go Kiełbasin Ilość dotych- Obszar Liczba Nazwa miejscowości Nazwa projektowanej Siedziba gminy czasow. gmin L. b. zbiorowej jednostko­ gminy miesz­ należących do gminy gminy zbiorowej wych i obsz. w ha. kańców zbiorowej dworskich

Kamionka Młyniec Rogowo 5 gmin Rogówko 6. T u r z n o T u r z n o 5 obszarów Gostkowo dworskich 7358 6919 T urzno Gronówko Gronowo Lipniczki

Grębocin Lubicz Rubinkowo Nowa Wieś Złotorja 1 0 gmin Kopanino 7. Bielawy Bielawy 1 obszar Smolnik 8448 6053 dworski Grabowiec Silno Kaszczorek Jedwabno Bielawy

Lulkowo Papowo Toruńskie Swierczyny W rzosy Elsneroda Katarzynka Koniczynka 4 gminy Zakrzewko Tylice 8. L u 1 k o w o L u 1 k o w o 1 4 obsza­ rów dwór. Ostaszewo skich 11333 4848 Wytrembowice Kowróz Kowrózek Świerczynki Rożankowo Olek Piwnice Łysomice

Brzoza Rudak Stawki Kozibór 7 gmin Mała Nieszawka 9. Podgórz-wieś P o d g ó r z 3 obszary Wielka Nieszawka dworskie 8252 4550 Nieszawka Czerniewice Dybowo Podgórz- Poligon

#»!«■« *»*» 18 —

Ilość dotych- Obszar Liczba Nazwa miejscowości Nazwa projektowanej Siedziba gminy czasow. gmin L.b. zbiorowej jednostko­ gminy miesz­ należących do gminy gminy zbiorowej wych i obsz. w ha. kańców zbiorowej dworskich

Otłoczyn Grabie 5 gmin Brzeczka 10. Popioły Popioły 1 obszar Popioły, 7841 21 18 dworski Pieczenia Karczemka

Stroną dodatnią projektu jest iakt, że w każdej oraz w okólniku Nr. 13 Ministerstwa Spraw We­ siedzibie Urzędu Gminnego znajdują się połączenia wnętrznych z dnia 31. 1. 1934 r. Nr. GL28/b/53, telefoniczne a przeważnie nawet agencje wzgl. urzędy przyczem wzięto pod uwagę jedynie wydatki perjo- pocztowe juk również stacje kolejowe z wyjątkiem dyczne — rok rocznie się powtarzające — z wyłącze­ miejscowości Rzęczkowo, dla której odległość do niem tych wydatków, które z chwilą uruchomienia najbliższej stacji kolejowej wynosi około 4 km., Lulko- gmin zbiorowych będą nieodzowne jak np. urządze­ wo 1 km. oraz Popioły — 6 kim. Wszystkie miej­ nie biura urzędu gminnego (zakup maszyny do pisa­ scowości, przewidziane na siedziby gmin wiejskich nia, szafy żelaznej i t. p.), a które uważać należy mają dogodne warunki komunikacyjne, albowiem do jako wydatki sporadyczne. W dochodach uwzględ­ wszystkich dochodzi szosa o twardej, umocnionej na­ niono wszelkie wpływy wt granicach maksymalnego wierzchni, wszystkie miejscowości są uwzględnione opodatkowania, przyczem w niektórych wypadkach, w sieci stacyj autobusowych z jedynym wyjątkiem jak to wykazuje poniższe zestawienie, korzystano w Popiołach, na której to linji autobus — z powodu z gminnego podatku wyrównawczego w maksymalnej małej frekwencji — został zlikwidowany. wysokości, mającej w przyszłości obowiązywać na Również obwody granic poszczególnych projekto­ terenie Pomorza, tj. 1.— zł. od 1 ha. Stawka ta wanych gmin wiejskich przedstawiają dla oka dobrze jednakże we wielu wypadkach wzgl. wcale nie bę­ ułożoną konfigurację z wyjątkiem może gminy Bie­ dzie w przyszłości pobierana, gdy się okaże, czy lawy, która nieco jest rozciągnięta szerokim pasem przyszłej gminie zbiorowej przypadnie majątek w po­ po prawej stronie Wisły i przecięta na 2 części staci ziemi i budynków z przyszłych gromad w drodze przez Drwęcę. rozliczenia, jakie przewiduje cfr. 3. art. 108 nowej Jak już na wstępie wspomniano, składa się po­ ustawy samorządowej. W wielu bowiem wypadkach wiat toruński z 125 jednostek administracyjnych tj. majątek gromady składa się z dotacyj Skarbu Pań­ z 2 miast i 123 gmin wiejskich wzgl. obszarów stwa za przejęcie ciężarów prawno - publicznych po dworskich. Po odstąpieniu powiatowi chełmińskiemu majątkach rozparcelowanych przez b. Komisję Kolo- 4 miejscowości, pozostaje 1 19 jednostek. Z powiatu nizacyjną w Poznaniu wzgl. przez Okręgowy Urząd chełmińskiego natomiast przybędzie 5 razem 1 24 jed­ Ziemski. Ponieważ ciężary te przejmie w przyszłości nostki, od tej sumy odlicza się dotychczasową gminę gmina zbiorowa, słuszne i uzasadnione byłoby, gdyby Piaski 1 jednostkę pozostaje 123 dotychczasowych majątek ten, chociażby tylko w części, przypadł właś­ jednostek administracyjnych, podzielonych na 10 gmin nie przyszłej gminie zbiorowej. W preliminarzach zbiorowych. budżetowych dochodów z tego przypuszczalnego ma­ Próbne preliminarze budżetowe dla projektowa­ jątku gminnego nie uwzględniono. nych gmin zostały opracowane według wskazówek Wydatki na zarząd ogólny (wydatki osobowe podanych w okólniku Urzędu Wojewódzkiego Po­ i rzeczowe) przy uwzględnieniu podatku wyrównaw­ morskiego z dnia 8. 2. 1934 r. Nr. SA O . 19/4 czego przedstawiają się jak następuje:

Stawka podatku Globalna suma Stosunek "0 - towy Przewidziany L. b. Nazwa gminy wydatków osobo­ wyrównawczego budżetu wych i rzeczowych na 1 ha. niedobór

1. Smolno 14.652. 38,5 1. 2. Rzęczkowo 2 1 .8 2 7 .- 33,8 1 .- 3. Łubianka 25.010. 28,7 1. 4. Chełmża - wieś 30.804.— '30,0 0.64 5. Zelgno 1 6 .331.- 30,7 1 — 6. T urzno 18.252 - 34,5 0.65 19 —

Globalna suma Stosunek % - towy Stawka podatku Przewidziany L.b. Nazwa gminy wydatków osobo­ wyrównawczego budżetu wych i rzeczowych na 1 ha. niedobór

7. Bielawy 2 7 .0 7 8 .- 31,5 1 - 8.833.— 8. Lulkowo 30.417.— 23,6 0.96 9. Podgórz - wieś 21.277.— 33,7 1 — 10. Popioły 12.205.— 41,1 1.—

Z powyższego zestawienia wynika, że wydatki tej gminy jest mniej urodzajna i składa się przeważnie na zarząd ogólny we wszystkich wypadkach, z wy­ z 6-tej, 7-mej i 8-mej katastralnej klasy ziemi, w tern jątkiem jednego, nie przekroczyły ogólnie przyjętej prawie że w połowie z terenów zalesionych. Poda­ normy 40% a przeciwnie, w niektórych wypadkach, tek gruntowy jest tu aż nadto podpadająco niski, co jak w gminie Lulkowo i Łubianka nie dosięgają na­ w głównej mierze jest powodem przekroczenia przy­ wet 30%, z czego należy wnioskować, że również jętej normy procentowej. pod względem finansowym osiągnięto tu zadawalnia- Stan osobowy w obecnych zarządach gmin wiej­ jące wyniki. Jędynie w gminie Popioły wydatki te skich wykazuje dość liczne zmiany, jak to wykazuje wynoszą nieco więcej jak 40'%, a to dlatego, że gleba niżej podane zestawienie:

L. b. Nazwa gminy Obecny Sołtys Data zmiany Poprzedni Sołtys

1. Bogusławki Wiśniewski Bolesław 5. 2. 34 r. Właśniewski Bronisław 2. Brzoza Jezierski Teofil 28. 12. 33 r. Kroening Władysław 3. Dziemiony Mieczkowski Hieronim 27. 6. 33 r. Michalski Franciszek 4. Gostkowo Rezmer Ksawery 4. 10. 33 r. P arka Ignacy 5. Kamionka Reza Józef 17. 11. 33 r. Lemański Józef 6. Łążyn Fladrowski Franciszek 3. 6. 33 r. Mackiewicz Kazimierz 7. Łubianka Grygiel Piotr 30. 5. 33 r. Rudnicki Józef 8. Lulkowo Rudnicki Józef 20. 6. 33 r. Balcerak Józef

Zmiany te nastąpiły z własnej rezygnacji zain­ poziom urzędowania sołtysów uległ znacznym zmia­ teresowanych, gdyż większa część sołtysów piastuje nom na lepsze. swój urząd nieprzerwanie już od kwietnia 1929 r., Największą jednakże troską były sprawy gospo­ bowiem ustawą z dnia 10. III. 1932 r. (Dz. U. darcze. Budżety gmin tak za rok budżetowy 1 933/34 R. P. Nr. 32 poz. 331) przedłużono kadencję Rad i 1934/35 poddano szczegółowej analizie i rewizji i Zarządów Gminnych aż do chwili reorganizacji sa­ zarówno po stronie dochodów jak i wydatków. Oby­ morządu terytorjalnego. Przytłaczająca większa część dwie strony oszacowano skrupulatnie i z największą sołtysów nieprzerwanie od 5 lat dzierży wysoko ster ostrożnością by w ten sposób budżety uczynić real­ swych gmin czekając nadejścia momentu, kiedy im nymi wychodząc z zasady, że dopuszczenie do no­ będzie dana możność zdać końcowe już sprawozda­ wych deficytów w przededniu reorganizacji gmin by­ nie ze swych wieloletnich rządów. Są to jednostki łoby grzechem, dającym się we znaki i to bardzo faktycznie wobec społeczeństwa zasłużone, które na znaczne przyszłym gospodarzom gmin zbiorowych. każdy zew swych władz dały niejednokrotnie dowody Dano sobie dokładnie z tego sprawę, że zlikwi­ ofiarnego i lojalnego wykonania otrzymanych zarządzeń. dowanie istniejącego zadłużenia w niektórych mniej Wieloletnia praktyka dała sołtysom możność, dokład­ zasobnych gminach jest rzeczą niezmiernie trudną nego i specyficznego zapoznania się z całokształtem i wymagającą dłuższego czasu. W niejednym wypadku spraw administracji pubicznej. Sołtys w roku 1934 nie jest ono wogóle możliwe bez pomocy materjalnej już nie ten sam co z roku 1928, czy 1929. ze zewnątrz, czy to ze strony Wydziału Powiato­ Praktyka i codzienne uporanie się z szarą i na­ wego czy Starostwa Krajowego Pomorskiego. gą rzeczywistością pasowały go na roztropnego i do­ Gminy w wielu wypadkach zastosowały najdalej świadczonego kierownika i przełożonego gminy, który idące oszczędności przedewszystkiem w kosztach pomny swych obowiązków i odpowiedzialności, tak wszelkiej administracji uważając to — zresztą słusz­ moralnej, jak materjalnej, stał się wybitnym i decy­ nie — jako jedyny problem częściowej likwidacji za­ dującym czynnikiem we wszystkich sprawach swojej dłużenia. rodzimej gminy. Drugi sposób owej likwidacji dało rozporządze­ W roku sprawozdawczym przeprowadzono lu­ nie Prezydenta R. P. z dnia 27. X. 1933 r. (Dz. strację w 13 gminach wiejskich i stwierdzono, że U. R. P. Nr. 89 poz. 644) na podstawie którego — 20 — umorzono niektórym gminom zaległości w kosztach R. P. Nr. 91 poz. 777) której personalny skład szpitalnych. podano już w sprawozdaniu za czas od 1. 4. 1 932 r. Zresztą trzeci i najbardziej skuteczny sposób do 31. 3. 1933 r. pozbycia się długów został częściowo osiągnięty przez Jakkolwiek wymieniona komisja powołana zo­ dobrowolne zwiększenie wpływów gminnych w szcze­ stała w listopadzie 1932 r. i zakończyła swą dzia­ gólności wykorzystania uprawnień, wynikających z usta­ łalność w marcu 1933 r., przez postawienie szeregu wy o samoistnym podatku wyrównawczym (Dz. U. wniosków co do obniżenia kosztów administracji R. P. Nr. 27 poz. 172 ex 1933) przyczem nie samorządowej przyczyniła się w znacznej mierze do zawsze ograniczono się do normy, przewidzianej zmniejszenia wzgl. skreślenia wydatków administra­ w art. 2. wspomnianej ustawy podwyższając ją w po­ cyjnych, bowiem jej wnioski rozważone zostały przez szczególnych wypadkach nawet do 1.50 zł. Wydział Powiatowy przy sposobności rozpatrywania Byłoby rzeczą niesprawiedliwą nie mówić budżetów gmin tak za rok 1933/34 i 1934/35. o działalności Powiatowej Komisji Oszczędnościowej, Zresztą poniższe zestawienie budżetów gim powołanej do życia Rozporządzeniem Prezydenta wiejskich dostatecznie ilustruje działalność wspom­ Rzeczypospolitej z dnia 21. X. 1932 r. (Dz. U. nianej komisji.

z tego na Ogólna suma wydat­ Rok gospodarczy wydatki administra­ ków i dochodów szkolnictwo opiekę społeczną cyjne

1929— 30 2 3 9 .0 7 6 .- 52.370.— 57.749.— 6 0 .8 4 5 .- 1930— 31 2 5 5 .4 3 2 .- 55.909 - 57.740.— 74.160.— 1931— 32 2 5 9 .4 5 5 .- 53.641.— 5 7 .6 1 9 .- 84.807.— 1932— 33 2 4 3 .2 2 0 .- 5 3 .1 1 0 .- 5 6 .7 7 3 .- 78.769.— 1933— 34 210.911.— 42.460.— 43.144.— 76.947.— 1934— 35 194.723.— 42.006.— 41.181.— 66.546 —

Wynika z powyższego zestawienienia, że akcją wiejskich wynosiły: 241.001.32 zł. oszczędnościową objęte zostały wszystkie działy nie natomiast dochody: 192.322.87 zł. wyłączając działy specjalne jak oświata, zdrowie publiczne i opieka społeczna przyczem w znacznej deficyt: 48.678.45 zł. mierze wykorzystywano obowiązek szarwarkowy tak Chociaż deficyt ten w roku 1 933— 34 częściowo przy wykonywaniu prac konserwacyjnych przy dro­ został uregulowany, niemniej jednak zaległości bierne gach gminnych jak przy rozłożeniu obowiązku stróżo­ z tegoż roku budzą poważne obawy. Jako jedyne wania nocnego. wyjście z tej sytuacji pozostanie całe albo częściowe umo­ Mimo spłacenia starych zaległości i mimo rzenie zaległości na podstawie rozporządzenia Prezy­ znacznego obniżenia budżetów, stan finansowy gmin denta R. P. z dnia 27. X. 1933 r. (Dz. U. R. P. wiejskich nieustannie się pogarsza głównie dlatego, Nr. 89 poz. 644), wzgl. wydatniejsze udzielenie gmi­ że dochody, jakkolwiek zostały preliminowane tylko nom pomocy materjalnej w formie bezzwrotnych sub- w takiej wysokości w jakiej mogą być rzeczywiście wencyj tak, ze strony Wydziału Powiatowego na osiągnięte, i niezależnie od tego czy wpływać one podstawie art. 34 ustawy o tymczasowym uregulowa­ mają z wymiarów danego roku, czy lat poprzednich, niu finansów komunalnych (Dz. U. R. P. Nr. 106 to jednakże szacunek tych dochodów okazał się poz. 884 rocznik 1933) jak z Starostwa Krajowego w praktyce zawsze nierealnym. Jeżeli się dalej zważy, na podstawie § 59 ust. o miejscu zamieszkania pod że dochodowość gmin wiejskich opiera się wyłącznie względem wsparcja z dnia 30. 5. 1908 (Dz. U. R. P . na rolnictwie, które dzisiaj wobec faktu nieopłacal­ rocznik 108 str. 381). ności i nierentowności warsztatów rolnych nie jest Sprawie dokształcenia sołtysów również poświę­ w możności wywiązać się należycie z obowiązków cono dużo uwagi. Przynajmniej raz wzgl. 2 razy prawno publicznych, że zatem najpoważniejsze źródła na kwartał odbyły się zjazdy na których wygłaszano dochodowe coraz bardziej wysychają, zupełnie będzie aktualne referaty związane z działalnością sołtysa to usprawiedliwione, że krótkoterminowe zadłużenie i Zarządów Gminnych. Szczególnie przepisy wpro­ gmin w formie nieuregulowanych rachunkach w szcze­ wadzenia w życie nowego ustroju gminnego wyma­ gólności z tytułu publicznej opieki społecznej, coraz gały odpowiedniego przygotowania tych ludzi, bowiem bardziej rośnie. Dla uzyskania właściwej ilustracji dano sobie dokładnie z tego sprawę, że ciężar prze­ o materjalnem położeniu gmin wystarczy przytoczyć prowadzenia reformy spadnie m. i. na sołtysów. To kilka cyfr statystycznych z wykonania budżetów za też kwestja ich przygotowania do tej pracy była od­ rok 1 932— 33 tj. z zamknięcia na dzień 1. kwietnia powiednio ujęta. Takie referaty jak: 1933 r. Otóż wydatki wszystki wszystkich gmin Nowa ustawa samorządowa i jej zadania, Reorganizacja gmin wiejskich i zmiany terytorjalne 7. Budżety na rok 1934/35 oraz realizacja bud­ powiatu, żetów 1933/34 Samorząd Gromadzki, 8. Zamknięcie rachunkowe. Projekt' podziału powiatu na gminy zbiorowe itd. Art. 13 nowej ustawy samorządowej przewiduje dla każdej gminy zbiorowej sekretarza gminnego, który wygłaszane przez inspektora samorządu gminnego musi posiadać przepisane wykształcenie, odbyć prak­ w znacznej mierze przyczyniły się do pobudzenia tykę i złożyć egzamin fachowy według przepisów zainteresowania się nowym projektowanym podziałem ustalonych przez Ministra Spraw Wewnętrznych. administracyj ny m. Urząd Wojewódzki Pomorski zorganizował Jakie referaty zostały wygłoszone na poszcze­ w czasie od stycznia do kwietnia 1934 kurs dla gólnych zjazdach niech posłuży dla orjentacji i ilustracji kandydatów przyszłych sekretarzy gminnych, na który porządek obrad np. z zjazdu, który się odbył w dniu zgłoszono z powiatu toruńskiego 13 kandydatów. 1. XIII. 1933 r. Część zrezygnowała z kursu tak, że obecnie na eta­ 1. Zagajenie cie naszego powiatu pozostało 9 kandydatów, którzy ostatnio zdali ustny egzamin z ukończenia kursu ad­ 2. Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej ministracji samorządowej z nast. wynikiem: a życie współczesne 2 kandydatów — dobrym 3. Sprawy wojskowe 7 — dostatecznym. 4. Nowa ustawa samorządowa i jej zadania Obecnie kandydaci zostali przydzieleni na od­ 5. Referat o prowadzeniu ewidencji koni bycie 3 miesięcznej praktyki administracyjnej do 6. Dochodzenie roszczeń pieniężnych i egzekucji gmin zbiorowych w województwie warszawskim należności pieniężnych od związków komunalnych i łódzkim.

Administracja wójtostw. Na stanowiskach wójtów zaszły następujące zmiany :

Data L. p. Nazwa wójtostwa Obecny wójt Dotychczasowy wójt zmiany

i. Gutowo Wojtynek Leon — Pędzewo (komisarycznie jako wójt zastępca) 28. 6. 33 Jędrzejkowski Bronisław 2. Górsk Wojtynek Leon — Pędzewo (komisarycznie jako wójt zastępca) 28. 6. 33 »> 3. P apowo Litkiewicz Franciszek—Kamionka (jako wójt sąsiedniego obwodu) 15. 7. 33 Zieliński Jan 4. Sławkowo Litkiewicz Franciszek—Kamionka (jako wójt zastępca) 15. 7. 33 M 5. Zelgno Mieczkowski Hipolit Dziemiony 29. 3. 34 Czapla Andrzej 6. Zławieś Wojtynek Leon — Pędzewo (komisaryczny wójt - zastępca) 28. 6. 33 Jędrzejkowski Bronisław

Zmiany nastąpiły z powodu rezygnacji, upłynię­ lustracji dyskusji. Lustracja tego rodzaju posiada w so­ cia kadencji i w dwuch wypadkach z powodu po­ bie w wysokim stopniu charakter pedagogiczny bo­ pełnienia nadużyć. wiem zauważono właśnie u tych wójtów, którzy Na ogólną ilość 22 obwodów wójtowskich prze­ lustrację u innego wójta przeprowadzili, że zastoso­ prowadzono lustrację w 19 obwodach, przyczem wali u siebie dodatnie cechy, usuwając spostrzeżone w niektórych obwodach jak w Lulkowie i Kamionce u sąsiada błędy. przeprowadzono lustrację tak zwaną „wspólną“ czyli, do odnośnego wójtostwa zaproszono dwuch wzgl. Urzędy Stanu Cywilnego. trzech wójtów sąsiednich wspólnie czyli gromadnie Zmiany personalne w roku sprawozdawczym 1 932/33. lustrując dany urząd. System ten dał w rezultacie dobre wyniki, bowiem zainteresowani wójci mieli moż­ Obwód Skąpe. ność zapoznać się bezpośrednio ze systemem, organi­ Na skutek dekretu Pana Wojewody Pomorskie­ zacją i wynikami pracy wójtostwa sąsiedniego, wza­ go z dnia 9 III. 1933 r. Nr. A. O. C. 9/97 przejął jemnie się pouczając podczas wynikłej na zakończenie w dniu 18. V. 1933 r. Urząd Stanu Cywilnego na 22 obwód Skąpe nauczyciel p. Polikarp Berkowski ze Obwód Łubianka. Stawu w miejsce ustępującego p. Antoniego Sowiń­ Na skutek dekretu Pana Wojewody Pomor­ skiego z Papowa Biskupiego. skiego z dnia 24. V. 1933 r. Nr. A. O. C. 3/18 Zastępcą urzędnika stanu cywilnego na tenże przejął Urząd Stanu Cywilnego na obwód Łubianka obwód został dekretem Pana Wojewody Pomor­ p. Piotr Grygiel z Łubianki w miejsce p. Jana Mię- skiego z dnia 5. I. 1934 r. Nr. A. O. C. 3/54 sikowskiego z Łążyna. mianowany rolnik p. Alfons Wygocki ze Stawu Obwód Wybcz. w miejsce p. Józefa Szpankiewicza z Papowa Bis­ Dekretem Pana Wojewody Pomorskiego z dnia kupiego. 15. VII. 1933 r. Nr. A. O. C. 3/18 zwolnił Pan Obwód Sławkowo. Wojewoda Pomorski nauczyciela p. Jana Adamczaka z Dębin ze stanowiska urzędnika stanu cywilnego na Na skutek dekretu Pana Wojewody Pomor­ obwód Wybcz, które tymczasowo objął w dniu skiego z dnia 20 VI. 1933 r. Nr. A. O. C. 3/24 22. VII. 1933 r. sąsiedni urzędnik stanu cywilnego przejął Urząd Stanu Cywilnego na obwód Sławkowo p. Piotr. Grygiel z Łubianki na podstawie dekretu w dniu 5 VII. 1933 r. nauczyciel p. Franciszek Pana Starosty Powiatowego Toruńskiego jako Prze­ Litkiewicz z Kamionki w miejsce p. Zdzisława Za­ wodniczącego Wydziału Powiatowego z dnia 1 9. VII. błockiego z Kuczwał. 1833 r. 1. dz. W. IV. 19-7*733.

W Urzędach Stanu Cywilnego powiatu toruńskiego zarejestrowano w 1933 roku:

z g o n ó w 1933 r. małżeństw urodzeń w tern zgonów ogółem niemowląt

I. kwartał 89 467 241 76

II. kwartał 124 495 210 68

III. kwartał 96 509 216 80

VI. kwartał 192 427 211 287

Razem 501 1898 878 63

Z powyższego zestawienia wynika, że nadwyżka urodzin nad zgonami wynosiła 116,17/0.

Sekcja Zakładu Ubezpieczeń od Wypadków b) dodatki do składek w wysokości 1 (jednego) w Rolnictwie. złotego od każdego rozpoczętego tysiąca zarob­ ku, jaki miał poszczególny urzędnik rolny wzgl. Liczba wypadków w przedsiębiorstwach rolnych robotnik fachowy przyczem za podstawę do i leśnych wynosi w roku sprawozdawczym 105. wymiaru przyjmuje się do punktu a) stan z dnia Oprócz powyższych spraw wypadkowych zała­ 31. 12. 1930 r. do punktu b) rok 1930. twiono również sprawy z lat ubiegłych. Poznański Na dzień 31. 12. 33 było producentów 4415 Wydział Wojewódzki, jako Zarząd Główny Zakła­ a) rzeczywistego podatku grunto­ du Ubezpieczeń od Wypadków w Rolnictwie uchwa­ wego przedwojennego było 71.984.22 zł. lił na posiedzeniu w dniu 31. III. 33 pobrać na rzecz Zakładu Ubezpieczeń od Wypadków w Rol­ b) fikcyjnego podatku gruntowego było 2.176.68 zł. nictwie. a) składki w wysokości 1,30 zł. w stosunku do c) wartość wynagrodzenia w go­ 1 (jednej) marki rzeczywistego (przedwojennego) tówce i w naturaljach, które podatku gruntowego oraz 1,30 zł. w stosunku wszyscy urzędnicy rolni i ro­ do 1 (jednego) złotego podatku gruntowego botnicy fachowi otrzymali w r. fikcyjnego. kalend, wynosi 569.773.— zł. / 23 —

.Ubezpieczonych przedsiębiorstw było 1. zwykłych robotników rolnych i leśnych męż­ ogółem 70.830.88.39 ha czyzn, kobiet oraz dzieci) było 5098 w tem 2. robotników fachowych 279 1. głównych rolnych i leśnych było 4337 w tem przedsiębiorstw obejmujących: 3. urzędników rolnych 83 a) nie więcej niż 20 ha 3735 4. producentów wraz z żonami, a więc razem b) ponad 20 ha jednakże nie więcej niż 30 ha 248 ubezpieczonych na zasadzie § 54 a statutu 7312 c) ponad 30 ha 356 5. członków rodziny 7148 2. ogrodniczych i cmentarnych 24 Składek wymierzono uzupełniających 97.931.58 zł. 3. pobocznych, przemysłowych 49 Koszta administracyjne za rok 1933 — Ubezpieczonych czynności podlegających ubez­ rzeczowe 1.352.25 zł. pieczeniu : osobowe 2.569.— zł.

Toruń, dnia 20 czerwca 1934 r.

Przewodniczący Wydziału Powiatowego

(—) B. Rogowski Starosta Powiatowy. Biblioteka Główna UMK lllllllllllllllllllllllllllllllllll 300045445739

Biblioteka Główna UMK Dlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll 300045445739

e#j9iF^sWNycW * ***&■ W