Gebiedsdossier Herikerberg-Goor.Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Gebiedsdossiers drinkwaterwinningen Overijssel Deel 2: Gebiedsdossier Herikerberg-Goor Provincie Overijssel Eenheid Ruimte en bereikbaarheid augustus 2017 Colofon Uitgave provincie Overijssel Datum Augustus 2017 Auteur A.C van Vugt, Witteveen+Bos I. Phernambucq, Witteveen+Bos A. Biesheuvel, Witteveen+Bos L. Pompe, Vitens R. Klijn, Vitens A.R. van Lienden, provincie Overijssel Project/kenmerk Actualisatie gebiedsdossiers (ZL511-16) Inlichtingen bij A.R. van Lienden Ruimte en bereikbaarheid 038 499 7866 Adresgegevens Provincie Overijssel Luttenbergstraat 2 Postbus 10078 8000 GB Zwolle Telefoon 038 499 88 99 Fax 038 425 48 88 www.overijssel.nl [email protected] DIT GEBIEDSDOSSIER DIENT IN SAMENHANG MET DE ALGEMENE INLEIDING / HANDLEIDING (DEEL 1) GELEZEN TE WORDEN. Inhoudsopgave 1 kenmerken winning 1 1.1 Historie winning 1 1.2 Vergund en onttrokken debiet 1 2 bescherming winning 5 2.1 Inleiding 5 2.2 Bestaande beschermingszones 5 2.3 Relevante vergunningsvoorschriften 7 2.4 Borging in bestemmingsplannen 7 2.5 Borging in calamiteitenplannen 8 3 beschrijving omgeving en watersysteem 11 3.1 Beschrijving bodemopbouw en grondwatersysteem 11 3.2 Diepte winputten 11 3.3 Beschrijving oppervlaktewatersysteem 12 3.4 Geochemische karakterisering 16 3.5 Zuivering 16 3.6 Kwetsbaarheid winning 16 4 waterkwaliteit en waterkwantiteit 18 4.1 Probleemstoffen winputten 18 4.2 Risicostoffen waarnemingsputten 20 4.3 Beperkingen aan debiet vanuit omgevingsrisico’s 25 5 ruimtegebruik en relevante ontwikkelingen 27 5.1 Landgebruik 27 5.2 Inventarisatie emissiebronnen 28 5.3 Relevante ontwikkelingen 38 6 (rest) opgave winning 39 6.1 Doelstelling KRW 39 6.2 Oorzaken problemen en risico’s waterkwaliteit 40 6.3 Risico’s in preventie 40 6.4 Risico’s waterkwantiteit en relatie met vergunning 40 6.5 Risico’s ruimtelijke ontwikkelingen 40 6.6 Beoordeling actuele risico’s 41 6.7 Resterende opgave 42 6.8 Monitoringsbehoefte en geschiktheid early warning 42 7 referenties 43 SAMENVATTING naam winning Herikerberg-Goor start winning 1959 (Herikerberg), 1915 (Goor) vergund debiet 4 Mm3/jaar (Herikerberg), 1,5 Mm3/jaar (Goor) type winning grondwaterwinning beschermingszones kwetsbaarheid probleemstoffen (boven 75 % risico’s en mogelijke emissiebronnen signaleringswaarde in winput) Herikerberg Nitraat Lijnbronnen Mangaan N754 Calcium N753 (Goorseweg) 1,3-diphenylguanidine Markeloseweg BAM Herikerweg Bentazon Kerkstraat Metolachloor (ESA) spoorweg Lochem - Goor - Delden Som Acetochloor(ESA) en Alachloor (ESA) Twentekanaal Tetrahydrofuraan Puntbronnen probleemstoffen (boven 75 % - signaleringswaarde in winput) Goor BAM Diffuse bronnen Chlooretheen (Vinylchloride) Landbouwactiviteiten en stedelijk gebied in kwetsbare Coffeïne zones Dimethenamide (ESA) en Dimethenamide (OA) Metolachloor (ESA) en Metolachloor (OA) MTBE Tetrahydrofuraan problemen en risico’s Tabel 0.1 Overzicht mate waarin sprake is van duurzaam veiliggestelde drinkwaterbron Aspect Voldoet? Motivering geen achteruitgang kwaliteit bronnen stijgende trend afgeleid voor mangaan, X magnesium, kalium, ijzer en bicarbonaat. Overschrijding signaleringswaarden voor zowel meststoffen als opkomende stoffen inspanningen kwaliteitsverbetering onderzoeksmaatregel naar risico’s wateraanvoer - uitgevoerd, monitoring aanvoerwater nog niet operationeel landbouwproject uitgevoerd, maar effect voor de winning niet vast te stellen opkomende stoffen diverse gewasbeschermingsmiddelen, enkele X oplosmiddelen en geneesmiddelen worden boven de signaleringswaarde aangetroffen. Opkomende stoffen vormen een risico voor de winning Goor vanwege de aanvoer van water via het wateraanvoerplan. Monitoring van dit water vindt niet plaats kwantitatieve beschikbaarheid de winvergunning kan volledig worden benut. Bij √ toekomstige uitbreiding zijn er mogelijk wel beperkingen maatregelen relevante ontwikkelingen nog geen volledig correcte weergave intrekgebied - in bestemmingsplannen monitoring kwaliteit en kwantiteit geen nieuwe meetpunten nodig, wel - afspraken maken over uitvoering √ = voldoet geheel. Geen maatregelen nodig. - = voldoet deels. Maatregelen uitgevoerd, maar nog niet effectief / uitgewerkt. X = voldoet niet. Nog geen maatregelen voorzien waarmee risico kan worden beheerst. Afbeelding 0.1 Samenvattend overzicht beoordeling actuele risico’s 1 = verwaarloosbaar risico. 2 = beperkt risico. 3 = actueel risico. (rest)opgave De winning Goor-Herikerberg kent de volgende resterende opgave om te komen tot een duurzaam veiliggestelde drinkwaterbron: - de winning is gevoelig voor belasting vanuit de landbouw, wat blijkt uit overschrijding van de signaleringswaarden voor nitraat en diverse bestrijdingmiddelen. Er zijn diverse generieke maatregelen uitgevoerd zoals voorlichting, afspraken calamiteiten en handhaving. Daarnaast loopt het project Boeren voor drinkwater. De effecten hiervan zijn nog niet zichtbaar in de waterkwaliteit van de winning, mede als gevolg van de traagheid van het systeem. Er is sprake van een stijgende trend voor diverse stoffen. Of deze projecten zorgen voor voldoende kwaliteitsverbetering is daarom nog niet te bepalen; - de belasting uit het stedelijk gebied, stortplaatsen en de wateraanvoer zijn met name voor de winning Goor een risico. De kwaliteit van het aanvoerwater wordt niet afdoende gemonitord en is ten aanzien van opkomende stoffen een risico. Daarnaast is de wateraanvoer niet in een calamiteitenplan benoemd; - er zijn enkele wegen (waaronder de provinciale wegen N754 en N753) die door het grondwaterbeschermingsgebied lopen die een risico zijn voor de winning en waar geen voorzieningen zijn aangebracht. Bij reconstructie dient dit alsnog te gebeuren; - het crisisplan van waterschap Rijn en Ijssel besteedt onvoldoende aandacht aan het belang van de drinkwaterbescherming bij calamiteiten. Voor een winning met wateraanvoer (zoals Goor-Herikerberg) is dat met name van belang; - het intrekgebied is nog niet conform de omgevingsverordening opgenomen in de bestemmingsplannen. Afbeelding 0.2. 3D-impressie winning in relatie met ondergrond en omgeving 1 KENMERKEN WINNING 1.1 Historie winning De winningen Herikerberg en Goor liggen in het zuiden van Overijssel (zie afbeelding 1.1) nabij het Twentekanaal en de Herikerberg. De Herikerberg is een hoger gelegen stuwwal waar van oorsprong bos en heide voorkwam. Op de lager gelegen delen (zoals het Herikervlier) was sprake van relatief natte omstandigheden (zie afbeelding 1.2). De lager gelegen delen zijn ontgonnen ten behoeve van de landbouw. De drinkwaterwinning op de Herikerberg is gestart in 1959, de winning in Goor is al gestart in 1915. 1.2 Vergund en onttrokken debiet Het totale debiet van de winning Herikerberg-Goor bedraagt totaal 5,5 miljoen m3/jaar, waarvan 4,0 miljoen afkomstig is van Herikerberg en 1,5 miljoen van Goor. In feite zijn Herikerberg en Goor 2 individuele winningsgebieden. Vandaar dat het daadwerkelijk onttrokken debiet voor de winningen apart zijn weergegeven in afbeelding 1.3 en afbeelding 1.4. Het onttrokken debiet voor Herikerberg varieert in de beginperiode van de weergegeven meetreeks meer ten opzichte van de laatste jaren. Sinds 2002 is het daadwerkelijk onttrokken debiet redelijk constant. Het debiet schommelt tussen de 3,4 en 3,7 Mm3/jaar. Bij Goor wordt jaarlijks minder water onttrokken, wat overeenkomt met het vergunde debiet voor het Goor van 1,5 Mm3/jaar. Met een hoogtepunt in 2003 van circa 1,5 Mm3/jaar, schommelt het onttrokken debiet in de opvolgende jaren tussen de 1,2 en de 1,4 Mm3/jaar. Afbeelding 1.1. Regionale ligging winning Herikerberg-Goor 1 Afbeelding 1.2. Historische kaart 1900 omgeving winning met beschermingszones (bron Wateratlas van Overijssel) Afbeelding 1.3 Verloop van het daadwerkelijke onttrekkingsdebiet van Herikerberg 2 Afbeelding 1.4 Verloop van het daadwerkelijke onttrekkingsdebiet van Goor Afbeelding 1.5 De winning Goor met bijbehorende watertoren rond 1977 3 Afbeelding 1.6 Het huidige winterrein Afbeelding 1.7. Het huidige winterrein vanaf de watertoren bezien 4 2 BESCHERMING WINNING 2.1 Inleiding Ter bescherming van de winning is er een aantal ruimtelijke zones ingesteld die gebaseerd zijn op de berekende reistijden naar de winning. Het waterwingebied en het grondwaterbeschermingsgebied zijn gebaseerd op berekende reistijden met grondwatermodellen en zoveel als mogelijk praktisch vertaald naar nabijgelegen herkenbare topografische grenzen zoals eigendomsgrenzen of infrastructuur. Het vigerend intrekgebied is gebaseerd op stroomlijnen naar de winning die berekend zijn met grondwatermodelberekeningen. Binnen deze beschermingszones voert de provincie Overijssel een beschermingsbeleid, waarbij restricties gelden voor de functies aan maaiveld die wel / niet zijn toegestaan. Harmoniërende functies (zoals extensieve recreatie en natuur) gaan goed samen met de functie drinkwaterwinning en worden daarom gestimuleerd. Ook biologische landbouw wordt onder voorwaarden als harmoniërende functie beschouwd [ref. 2 en 7]. De beschermingszones zijn weergegeven in afbeelding 2.1 en worden onderstaand nader toegelicht. 2.2 Bestaande beschermingszones 2.2.1 Waterwingebied Het waterwingebied omvat de percelen waar de pompputten staan (afbeelding 2.1). De reistijd vanaf de grens van het waterwingebied naar de winputten is minimaal 60 dagen. Andere activiteiten die niet samenhangen met de waterwinning zijn in het waterwingebied niet toegestaan. Winningen Herikerberg en Goor hebben ieder 1 waterwingebied. 2.2.2 Grondwaterbeschermingsgebied Het grondwaterbeschermingsgebied ligt rondom het waterwingebied (afbeelding 2.1).