Motivi U Staroegipatskoj Umjetnosti Preddinastijskog I Ranodinastijskog Razdoblja
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Motivi u staroegipatskoj umjetnosti preddinastijskog i ranodinastijskog razdoblja Kiš, Tomislav Master's thesis / Diplomski rad 2021 Degree Grantor / Ustanova koja je dodijelila akademski / stručni stupanj: University of Zagreb, Faculty of Humanities and Social Sciences / Sveučilište u Zagrebu, Filozofski fakultet Permanent link / Trajna poveznica: https://urn.nsk.hr/urn:nbn:hr:131:110501 Rights / Prava: In copyright Download date / Datum preuzimanja: 2021-10-08 Repository / Repozitorij: ODRAZ - open repository of the University of Zagreb Faculty of Humanities and Social Sciences SVEUČILIŠTE U ZAGREBU FILOZOFSKI FAKULTET Odsjek za povijest umjetnosti Diplomski rad Motivi u staroegipatskoj umjetnosti preddinastijskog i ranodinastijskog razdoblja Tomislav Kiš Mentor: dr. sc. Tin Turković, doc. Zagreb, 2021. ZAHVALE Profesoru i mentoru Tinu Turkoviću najiskrenije se zahvaljujem na svim konstruktivnim kritikama i savjetima pri izradi diplomskog rada te na prijateljstvu i razgovorima o starome Egiptu, antici i svim ostalim temama kojih smo se dotakli u zadnjih pet godina. Profesorici Nikolini Maraković također sam dužan posebnu zahvalu na svim lijepim riječima i dobronamjernim sugestijama kroz cijelo trajanje studija. Prijateljici i kolegici Josipi Šurkalović zahvaljujem na lekturi engleskog sažetka diplomskog rada. Naposljetku, najveće hvala roditeljima, bratu i djevojci Luki na svoj podršci i neizmjernom strpljenju za mene i „moj“ stari Egipat prije, tijekom i nakon pisanja ovog rada. Temeljna dokumentacijska kartica Sveučilište u Zagrebu Diplomski rad Filozofski fakultet Odsjek za povijest umjetnosti Diplomski studij MOTIVI U STAROEGIPATSKOJ UMJETNOSTI PREDDINASTIJSKOG I RANODINASTIJSKOG RAZDOBLJA Motifs in Ancient Egyptian Art of the Predynastic and Early Dynastic Periods Tomislav Kiš U radu su, na temelju obrade najznačajnijih dekorativnih i simboličkih motiva preddinastijskog i ranodinastijskog razdoblja, predstavljeni neki od najvažnijih razvojnih i ikonografskih aspekata te stilskih karakteristika najranije staroegipatske umjetnosti. Poznavanje likovnosti navedenih razdoblja potrebno je radi boljeg razumijevanja cjelokupnog korpusa kasnije staroegipatske umjetnosti te, posljedično, značajnog dijela umjetnosti zapadne civilizacije. Predstojeći tekst stoga, u svrhu boljeg razumijevanja društvenih, religioznih, geografskih, klimatskih, kronoloških i tehnoloških okvira unutar kojih nastaju najranija umjetnička djela doline Nila i njezine okolice, prvo donosi kraći pregled razvoja umjetničke produkcije preddinastijskog i ranodinastijskog razdoblja. Tek je potom dana detaljnija analiza i kontekstualizacija najrelevantnijih antropomorfnih, zoomorfnih, vegetabilnih i ostalih motiva navedenih perioda, koja počiva na najrecentnijim dostupnim podatcima. Cilj rada je istražiti koji se točno dekorativni i simbolički motivi javljaju u naslovnim razdobljima, na kakvim se predmetima i djelima nalaze, koje je njihovo značenje, kako se mijenjaju kroz vrijeme i jesu li prisutni na kasnijim umjetničkim djelima. Obradi svakoga od navedenih motiva pristupljeno je na način koji je smatran najboljim za dobivanje odgovora na postavljena pitanja te bolje poznavanje pojedinih, najreprezentativnijih umjetničkih djela na kojima ih je moguće pronaći. Rad je pohranjen u: knjižnici Filozofskog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu. Rad sadrži: 137 stranica, 103 reprodukcije. Izvornik je na hrvatskom jeziku. Ključne riječi: ikonografija, motivi, staroegipatska umjetnost, preddinastijsko razdoblje, ranodinastijsko razdoblje Mentor: dr. sc. Tin Turković, doc., Filozofski fakultet sveučilišta u Zagrebu Ocjenjivači: dr. sc. Nikolina Maraković, izv. prof., Filozofski fakultet Sveučilišta u Zagrebu; dr. sc. Dino Milinović, red. prof., Filozofski fakultet Sveučilišta u Zagrebu; dr. sc. Inga Inga Vilogorac Brčić, doc., Filozofski fakultet Sveučilišta u Zagrebu Datum prijave rada: 13.1.2021. Datum predaje rada: 19.5.2021. Datum obrane rada: 27.5.2021. Ocjena: 5 (odličan) Izjava o autorstvu Ja, Tomislav Kiš, diplomant na istraživačkom smjeru „Umjetnost antike i srednjeg vijeka“ diplomskoga studija povijesti umjetnosti na Odsjeku za povijest umjetnosti Filozofskog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu, izjavljujem da je diplomski rad pod nazivom „Motivi u staroegipatskoj umjetnosti preddinastijskog i ranodinastijskog razdoblja“ rezultat mog istraživanja i u potpunosti samostalno napisan. Također, izjavljujem da nijedan dio diplomskoga rada nije izravno preuzet iz nenavedene literature ili napisan na nedozvoljen način, te da se tekst u potpunosti temelji na literaturi kako je navedeno u bilješkama, uz poštivanje etičkih standarda u citiranju i korištenju izvora. U Zagrebu, 18. Svibnja 2021. Tomislav Kiš Sadržaj 1. Uvod ................................................................................................................................................. 1 1.1. Ciljevi rada ................................................................................................................................ 3 2. Umjetnička produkcija preddinastijskog i ranodinastijskog razdoblja ............................................ 3 2.1. Preddinastijsko razdoblje .......................................................................................................... 3 2.1.1. Kulture Donjeg Egipta ....................................................................................................... 5 2.1.2. Kulture Gornjeg Egipta ...................................................................................................... 6 2.2. Ranodinastijsko razdoblje ......................................................................................................... 9 3. Antropomorfni motivi .................................................................................................................... 11 3.1. Lovac ....................................................................................................................................... 11 3.2. Pastir ........................................................................................................................................ 12 3.3. „Gospodar životinja“ ............................................................................................................... 13 3.4. Motivi vladara ......................................................................................................................... 15 3.4.1. Motiv vladara koji toljagom ubija neprijatelje ................................................................. 15 3.4.2. Posjednuti kralj u Heb-sed ogrtaču .................................................................................. 17 3.4.3. Ostali motivi faraona ........................................................................................................ 19 3.5. Neprijatelji, zarobljenici i žrtve rata ........................................................................................ 20 3.6. Sluge ........................................................................................................................................ 22 3.7. Veslači ..................................................................................................................................... 24 3.8. Ljudski likovi s podignutim rukama ....................................................................................... 25 3.9. Pokojnik/ca ispred žrtvenog stola ........................................................................................... 27 3.10. Antropomorfna božanstva ..................................................................................................... 27 4. Zoomorfni motivi ........................................................................................................................... 30 4.1. Nilotičke i pustinjske životinje ................................................................................................ 30 4.2. Životinje kao personifikacija ................................................................................................... 32 4.3. Kompozitne, mitološke životinje ............................................................................................ 35 4.4. Zoomorfna božanstva .............................................................................................................. 36 5. Vegetabilni motivi .......................................................................................................................... 39 5.1. Flora ........................................................................................................................................ 39 5.2. Biljke kao simboli ................................................................................................................... 42 6. Ostali motivi ................................................................................................................................... 44 6.1. Geometrijski motivi i uzorci ................................................................................................... 44 6.2. Brodovi .................................................................................................................................... 45 6.3. Motivi arhitektonskih elemenata i zdanja ............................................................................... 49 6.4. Palace façade i serekh ............................................................................................................. 52 6.5. Kraljevske regalije ..................................................................................................................