aguf8 s'lk08] gu/kflnsf aguf8 s'lk08] gu/ sfo{kflnsfsf] sfof{no ;Nofg, ^ g+= k|b]z, g]kfn gu/ kfZj{lrq

@)&$ c;f/ b'O{ zAb

o; gu/kflnsf cGtu{t /x]sf ;fljs b]j:yn, afd], 3fFem/Llkkn, d"nvf]nf uf=lj=;= df k|rlnt aGuf8L ;F:s[lt / ;Nofg lhNnfnfO{ g} /fli6«o tyf cGt/f{li6«o ¿kdf lrgfpg ;kmn s'lk08]bxsf] ;+of]hgaf6 gfdfs/0f ul/Psf] aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] klxnf] k|sflzt b:tfj]hsf] ¿kdf cfpg nfu]sf] kfZj{lrq 5f]6f] ;dod} tof/L ug{ kfpFbf cToGt} v';L nfu]sf] 5 . /fHosf] k'g;{+/rgfsf] l;nl;nfdf :yflkt o; gu/kflnsfsf] oyfy{ ljBdfg cj:yf emNsfpg] kfZj{lrq tof/Ln] gu/sf] ljsf;sf] jt{dfg cj:yfnO{ lrlqt u/]sf] 5 . o:tf] lrq0fn] cfufdL lbgdf xfdLn] th'{df ug'{kg]{ gLlt tyf sfo{qmdx¿nfO{ k|fyldsLs/0f u/L xfdLnfO{ pknAw ;Lldt >f]t tyf ;fwgsf] clwstd ;b'kof]u u/L gu/ ljsf;nfO{ ult k|bfg ug{ cjZo klg ;xof]u k'¥ofpg] cfzf tyf ljZjf; lnPsf] 5' . o; cWoog k|ltj]bgn] k|foM ;a} If]q tyf j:t'ut oyfy{nfO{ ;d]6\g k|of; u/]sf] ePtfklg ;Lldt ;do tyf ;|f]t ;fwgsf] ;Ldfleq ul/Psf] cWoog cfkm}df k"0f{ x'g ;Sb}g . o;nfO{ ;do ;Gbe{cg';f/ kl/is[t / kl/dflh{t ug]{ bfloTj xfd|f] sfFwdf cfPsf] dxz'; xfdL ;a}n] ug'{ kg]{ x'G5 . of]hgfj4 ljsf;sf] cfwf/sf] ¿kdf /xg] of] kfZj{lrq ;dod} tof/ ug{ nufpg] gu/ sfo{kflnsfsf] ;Dk"0f{ l6d, sfo{sf/L clws[t tyf cGo j8f txdf dxTjk"0f{ lhDd]jf/L k'/f ug]{ sd{rf/L Pj+ lgjf{lrt hgk|ltlglw nufot tYofÍ pknAw u/fpg] ;Dk"0f{ ljifout sfof{no, ;+3;+:yf tyf cGo ;a}df gu/kflnsfsf] tkm{af6 cfef/ k|s6 ug{ rfxG5' . o;} u/L of] cWoog k|ltj]bg ;dod} ;DkGg ug]{ OG6]lG;e :68L P08 l/;r{ ;]G6/ k|f=ln= sf7df8f}FnfO{ xflb{s wGoafb lbg rfxG5' . cGtdf gu/sf] ljsf;sf] cfwf/ lrq sf]g{ of] k|ltj]]bg ;xof]uL agf]; / bL3{sflng ;f]rsf ;fy cufl8 a9\g xfdL ;a}nfO{ lbzf lgb]{z k|fKt xf];\ eGg] ;'e]R5f k|s6 ub{5' . uf]ljGb s'df/ k'g gu/ k|d'v d]/f] b'O{ zAb

lbuf] / of]hgfa4 ljsf;nfO{ cufl8 a9fpgsf nflu gu/sf] ;du| tYofª\s cfjZos kb{5 . o;} cfjZostfnfO{ dWo gh/ u/L gu/kflnsfsf] kfZj{lrq tof/ ul/Psf] 5 . h;df gu/kflnsfsf ljleGg ljifo ;dfj]z ul/Psf] >f]t gS;fx¿, ljifout sfof{nox¿af6 ;Íng ul/Psf tYox¿df cfwfl/t eO{ pknAw eP;Ddsf s[lif, lzIff, :jf:Yo, oftfoft, ;~rf/, jg, l;+rfO{, vfg]kfgL, ljB't cflbsf tYofª\s ;dfj]z u/L gu/ kfZj{lrq tof/L ul/Psf] 5 . o; gu/kflnsfsf] cWoog ug{ rfxg] ljBfyL{, cg';Gwfgstf{, of]hgf lgdf{0fstf{ tyf gu/jf;Lx¿nfO{ kfZj{lrqn] ;"rgf k|bfg ug{ ;xof]u k'Ug] 5 eGg] d}n] cfzf lnPsL 5' . kfZj{lrqdf pNn]lvt ljj/0fdf gu/sf] /fhg}lts tyf k|zf;lgs ljj/0f 5'l§g] gS;f, e"– juL{s/0f tyf e"–pkof]u gS;fsf ;fy} /fli6«o hgu0fgf @)^* sf ljljw kIfx¿ ;dfj]z ul/Psf] 5 . cGtdf k|:t't kfZj{lrq tof/L ug]{ l;nl;nfdf ;"rgf ;+sng ug{ k|ToIf / k/f]If¿kdf ;xof]u ug'{ x'g] ;Dk"0f{ ljifout sfof{no, ;+3÷;+:yf, ;fdflhs kl/rfns, j8f ;lrjx¿, gu/ sfo{kflnsfsf sd{rf/Lx¿, sfo{sf/L clws[t tyf z'?b]lv tYofÍ ;+sng, k|;f]wg u/L kfZj{lrqnfO{ of] ?k lbg'x'g] k/fdz{bftf >L OG6]lG;e :68L P08 l/;r{ ;]G6/ k|f=ln= sf7df8f}FnfO{ ljz]if wGoafb lbg rfxG5' . dGh' o/L gu/ pk–k|d'v d]/f] eGg'

s'g} klg ljsf;sf] dfu{ tof/ ug]{ of]hgfsf] ;xL 5gf]6 k|efjsf/L sfof{Gjog, ;/f]sf/jfnfx?sf] k"0f{ ;Gt'li6 ;lxtsf] pkof]u / lg/Gt/ cg'udg Pjd\ d"Nofª\sg / lbuf]kgfsf] nflu ;xL / j:t'lgi6 lg0f{o lng tYofÍsf] cfjZostf kb{5 . ljutaf6 l;s]/ jt{dfgsf] ef]ufO{sf cfwf/df eljiosf nflu of]hgf th'{df ug'{ jt{dfg k'g;{+/lrt :yfgLo txsf] klxnf] cfjZostf xf] eGg]df b'O{dt x'g ;Sb}g . j:t'lgi7tf / cfjZostfsf] s;Ldf of]hgfx¿ tyf sfo{of]hgfx¿ cufl8 a9fpg g;lsPsdf hgtfn] :yfgLo txaf6 /fv]sf ck]Iff k'/f x'g ;Sb}gg\ . o;}sf/0f jt{dfgsf] xfd|f] w/ftnLo, ;fdflhs, ;fF:s[lts tyf cfly{s cj:yfsf] klxrfg u/L eljiosf cfjZostf cfFsng ug]{ p2]Zosf ;fy of] cWoog k|ltj]bg -kfZj{lrq_ ;Lldt ;do tyf ;|f]t / ;Ldfleq /xL tof/ ul/Psf] xf] . kfZj{lrqnfO{ ;fdfGo ?kdf cWoog ug]{ hf] sf]xLn] klg of] gu/sf] ax'cfofldstf ;lxtsf] jt{dfg cj:yf ;xh} cfFsng ug{ ;Sg] b]lvG5 . of] kfZj{lrqnfO{ Psflt/ gu/sf] ;Dk"0f{ lrgf/Lsf] ¿kdf x]g{ ;lsG5 eg] csf]{tkm{ xfd|f ;Defjgf / r'gf}ltx¿nfO{ cjut ug{ ;lsG5 . kfZj{lrq tof/Lsf] qmddf cfˆgf] dxTjk"0f{ ;do k|bfg ug]{ gu/ k|d'v, gu/ pkk|d'v, ljifout sfof{nosf k|d'v nufot ;Dk"0f{ sd{rf/L, j8fWoIfHo"x¿, j8f ;lrj ;fyLx¿, ;fdflhs kl/rfnsx¿ ljljeGg ;+3÷;+:yfsf k|d'v tyf cGo sd{rf/Lx¿ tyf kfZj{lrqnfO{ of] ?k lbg ;xof]u k'¥ofpg' x'g] k/fdz{bftf >L OG6]lG;e :68L P08 l/;r{ ;]G6/ k|f=ln= sf7df8f}F nfO{ xflb{s cfef/ JoQm ub{5' . cGtdf, of] kfZj{lrq cfˆgf] p2]Zo k|flKtdf ;kmn /xf];\ eGg] ;'e]R5f JoQm ub{5' . hut k|;fb e';fn sfo{sf/L clws[t ljifo;"rL v08 ! M e"ldsf 1 !=! k[i7e"ld 1 !=@ gu/ kfZj{lrq tof/Lsf] p2]Zox? 1 !=# gu/ kfZj{lrq tof/L ljlw 2 !=$ gu/ kfZj{lrq tof/Lsf l;dfx? 2 v08 @ M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] kl/ro 3 @=! gu/kflnsfsf] ;+lIfKt kl/ro 3 @=@ e"If]q -6f]kf]u|fkmL, le/fnf]kg__ 8 @=# df6f]sf] agfj6 / pj{/fzlQm 10 @=$ vfgLsf] ;|f]t / pkof]usf] l:ylt 10 @=% xfjfkfgL 10 @=^ wfld{s, k|fs[lts tyf ko{6sLo dxTjsf :ynx? 11 s'lk08] bx 11 lgufnr'nf n]s 13 tf?k/] l;4 u'kmf 13 l;4 u'kmf 14 s[i0f dlGb/ 16 d}b' kf]v/L 16 @=& d'Vo gbL tyf tfnx? 17 @=* d'Vo rf8kj{x? 19 v08 # M hg;fª\lvs ljj/0f 20 #=! hg;+Vofsf] ljj/0f 20 #=@ j8fcg';f/ If]qkmn, hg;+Vof tyf 3/w'/L ljj/0f 22 #=# pd]/ ;d'xcg';f/ !) jif{ jf ;f]eGbf dflysf JolQmx¿sf] a}jflxs l:yltsf] ljj/0f 27 #=$ klxnf] ljjfx ubf{sf] pd]/sf] ljj/0f 28 #=% pd]/ ;d"xcg';f/ hg;Vofsf] ljj/0f 29 #=^ hfthflt ;d"xcg';f/ hg;+Vofsf] ljj/0f 30 #=& dft[efiff cg';f/ hg;+Vofsf] ljj/0f 31 cflbjf;L 32 pTkLl8t ;d'bfo 32 #=* wd{cg';f/ hg;+Vofsf] ljj/0f 33 #=( kl/jf/n] k|of]u u/]sf] 3/sf] :jfldTjsf] ljj/0f 33 #=!) dlxnfsf gfddf ePsf] 3/hUufsf] :jfldTjsf] ljj/0f 35 #=!! aflx/L uf/f]sf] cfwf/df 3/sf] agf]6sf] ljj/0f 36 #=!@ 5fgfsf] cfwf/df 3/sf] agf]6sf] ljj/0f 37 #=!# husf] cfwf/df 3/sf] agf]6sf] ljj/0f 38 ejgsf] pkof]u 39 ejg ;+j]bgzLntf 39 #=!$ cg'kl:yt 3/w'/L / hg;+Vofsf] ljj/0f 39 #=!% a;fO{ ;/fO{sf] cj:yf 39 #=!^ JolQmut 36gf btf{sf] aflif{s ljj/0f 39 v08 $ M e"–pkof]u 41 $=! gu/kflnsfsf] e"–pkof]usf] ljj/0f 41 $=@ zx/Ls/0fsf] :j?k 42 $=# zx/f]Gd'v a:tLx¿sf] jt{dfg :j?k 42 $=$ a:tL ljsf;df b]lvPsf r'gf}tLx¿ 44 $=% gu/kflnsfdf x'g ;Sg] ;+efljt k|sf]ksf] ljj/0f 45 $=^ e"–Ifo ;Defljt If]q 45 v08 % M cfly{s If]q tyf /f]huf/ l:ylt 46 %=! gu/ cy{tGqsf] ;+/rgfTds :j?k 46 %=@ cfly{s¿kn] ;lqmo hg;+Vofsf] cj:yf 46 %=# cfl>t hg;+Vofsf] ljj/0f 47 %=$ l;+rfO 47 %=^ s[lif tyf kz'kfng 49 %=^=! s[lif 49 %=^=@ ;]jf s]Gb|x?sf] k|efj If]q tyf hg;+Vofsf] ljj/0f 50 %=^=# s[ifs ;d"xsf] ljj/0f 51 %=^=$ s[lif ks]6 If]q 53 %=^=% s[lif pkh ;+sng s]Gb| 53 %=^=^ s[lif ahf/Ls/0f 53 %=^=& s[lif tyf vfB ;'/Iff cfof]hgf tkm{sf] s[ifs kf7zfnf ljj/0f 54 %=^=* hUufsf] pj{/fzlQm 54 %=^=( ljleGg k|fljlws zfvfx?sf] sfo{qmd tyf ;+rflnt cfof]hgfx? 55 %=^=!) gu/df ;~rflnt Pu|f]e]6x?sf] ljj/0f 57 %=^=!! kz'kfng 57 %=^=!@ ljsf;dfg ahf/ If]qx¿sf] l:ylt 57 %=& pBf]u tyf Jofkf/ If]q 57 %=&=! yf]s tyf v'b|f Jofkf/ 59 %=&=@ lgsf;L k}7f/L l:ylt 59 %=&=# 9'jfgL tyf e08f/ Joj:yf 59 %=&=$ :yfgLo pTkfbgx¿n] afx\o pTkfbg;Fu ug'{ kl//x]sf] k|lt:kwf{ 59 %=&=% :yfgLo sRrf kbfy{sf] pknAwtf / pkof]usf] l:ylt 60 %=* vfgLsf] ;|f]t / pkof]usf] l:ylt 60 %=( cGo cfly{s ljsf;sf ;Defjgfx¿ 60 %=!) a}+s tyf ljQLo ;+:yfsf] ljj/0f 61 %=!! ;xsf/L ;+:yfsf] ljj/0f 62 v08 ^ M ef}lts tyf ;fj{hlgs k"jf{wf/ 63 ^=! oftfoft 63 ^=!=! ljBdfg ;8s ;~hfn 64 ^=!=@ oftfoft ;]jf M 64 ^=!=# j8f s]Gb|b]lv gukflnsf s]Gb|;Ddsf] b'/L 64 ^=@ ;+rf/ 65 ^=@=! 6]lnkmf]g tyf df]afOn kmf]g ;]jf 65 ^=@=! 6]lnlehgsf] ljj/0f 65 ^=@=@ x'nfs ;]jf 65 ^=# ljleGg ;'ljwfsf] pknAwtf cg';f/ 3/kl/jf/sf] ljj/0f 66 ^=$ ljB't 67 ^=$=! aQL afNg k|of]u ul/g] OGwgsf] ljj/0f 67 ^=$=@ ljB'tLs/0fsf] jt{dfg cj:yf 68 ^=$=@ vfgf ksfpg k|of]u ul/g] OGwgsf] ljj/0f 68 ^=% v]ns'b tyf dgf]/Ghg 69 v08 & M ;fdflhs k"jf{wf/ tyf ;]jf 70 &=! lzIff 70 &=!=! ;fIf/tf l:ylt 71 &=!=@ z}lIfs hgzlQmsf] ljj/0f 72 &=!=# ljifout z}lIfs hgzlQmsf] ljj/0f 73 &=!=$ pd]/ ;d"xcg';f/sf] hg;+Vof / ljBfno uO/x]sf] hg;+Vof ljj/0f 73 &=!=% ljleGg txsf ljBfyL{x¿sf] ljj/0f 74 &=!=^ z}lIfs l:yltsf] ;dLIff 75 &=!=& lzIfs b/jGbL ljj/0f 76 &=!=* ljb\ofno ;+VofM pknAw b/jGbLsf] cfwf/df 77 &=!=( z}lIfs If]qdf b]lvPsf ;d:ofx¿ 77 &=@ :jf:Yo 78 &=@=! dlxnf :jf:Yo :jo+;]ljsfx¿ (Female Community Health Volunteers) 79 &=@=@ ;'“8]gL (TBA) 80 &=@=# ufp“3/ lSnlgs / lgoldt vf]k 80 &=@=$ Pr= cfO{= eL=÷P8\;sf] cj:yf 80 &=@=% ;'/lIft dft[Tjsf] cj:yfsf] ljj/0f 81 &=@=^ vf]ksf] ljj/0f 81 &=@=& afNosfndf x'g] /f]usf hf]lvd 82 &=@=* lzz' tyf % jif{ afn d[To'b/ 82 &=@=( afnkf]if0f ;DjGwL ljj/0f 83 &=@=!) ;'/lIft dft[Tj;DaGwL ljj/0f 84 &=# gful/s ;'/Iff ;]jf 85 &=#=! ;fdflhs ;"rsx¿ 85 &=#=@ a[4a[4fx¿sf] cj:yf 85 &=$ dlxnf tyf afnaflnsf 85 &=$=! dlxnf ;DaGwL ljj/0f 85 &=$=@ afn>dsf] cj:yf 86 &=$=# afn ljsf; s]Gb| 87 &=$=$ afn Snj÷afn ;~hfn 88 &=% zflGt ;'/Iff 88 &=^ ;fdflhs ;'/Iff eQf 89 &=& ckfª\utfsf] ljj/0f 89 &=* vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ 90 &=*=! kl/jf/n] k|of]u ug]{ lkpg] kfgLsf] d'Vo >f]tsf] ljj/0f 90 &=*=@ j8fut vfg]kfgLsf] ljj/0f 91 &=*=# vfg]kfgL cfof]hgf 91 &=*=$ zf}rfnosf] ljj/0f 92 &=*=% j8fut zf}rfnosf] ;+Vofsf] ljj/0f 93 &=*=^ v'nf lb;fd'Qm If]q 94 &=( kmf]xf]/ d}nf Joj:yfkg 94 v08 * M jg tyf jftfj/0f 95 *=! k|fs[lts jg tyf jg:klt 95 *=@ h}ljs ljljwtf ;DjGwL ljj/0f 97 *=# lhNnfdf kfOg] d'Vo jg:kltx¿ 98 *=$ n3' jg k}bfjf/ 98 *=% lhNnfdf kfO{g] jGohGt' 99 -s_ jGohGt' 99 -v_ r/fr'?∙L 99 -u_ ;l/;[k lhjhGt'x¿ 99 -3_ df5f ju{ 99 -ª_ ls/f k'tnL 99 *=^ jg If]q ;DjGwL ljj/0f 99 *=& ;/sf/åf/f Jojl:yt jg 100 *=* ;fd'bflos jg 100 *=*=! ;fd'bflos jgx¿af6 laqmL ljt/0f u/]sf] jgk}bfj/sf] ljj/0f 101 *=( wfld{s jg 102 *=!) sa'lnotL ag ;DjGwL ljj/0f 102 *=!! hl8a'6L ;DaGwL ljj/0f 102 *=!@ jg ;+/If0fsf nflu rfNg' kg]{ sbd 103 *=!# la?jf pTkfbg 104 *=!$ j[Iff/f]k0f 106 *=!% e"–;+/If0f 108 *=!^ lhNnfdf ePsf d'2f;DaGwL ljj/0f 108 v08 ( M ljsf; ;'rsf+s / ul/aLsf] l:ylt 109 (=! dfgj ljsf; ;'rssf] ljj/0f -HDI_ 109 (=@ dfgj u/LaL ;"rsf° (Human Poverty Index) 110 (=# dfgj ljsf; / u/LaL 110 (=$ ul/aL Go"gLs/0f 110 (=% ;du| ljsf; l:ylt 111 (=^ gu/kflnsfsf] ljut # cfly{s jif{sf] cfo Joosf] ljj/0f 112 (=& gu/kflnsfsf] cGo tx;Fusf] cGt/ ;DaGw tyf ;fem]bf/ ;+3÷;+:yf 113 aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 1 v08 ! M e"ldsf

!=! k[i7e"ld e/kbf]{ tYofÍLo cfwf/ g} j}1flgs of]hgf k4ltsf] hu xf] . o;n] t'ngfTds cWoog, cg';Gwfg, ljZn]if0f, ljj]rgf ug{ ;Defjgfx¿sf] vf]hL ug{ ;lx tYofÍn] dxTjk"0f{ e"ldsf v]Ng] x'gfn] gu/df /x]sf ljifout sfof{nox¿ tyf cGo ;+3;+:yfx¿sf] tYout l:ylt emNsg] u/L pknAw eP;Ddsf ;"rgfx¿nfO{ Joj:yLt 9+un] ;+sng u/L of] gu/ kfZj{lrq tof/ ul/Psf] 5 .

g]kfn ;/sf/ ;ÏLo dfldnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfnon] lgb]{zg u/]adf]lhd gu/kflnsfx¿n] cfˆgf] If]qsf] ljsf;sf] nflu e/kbf]{ tYofª\sLo cfwf/ tof/ ug'{kg]{ k|fjwfg /x]sf] 5 . bZff}+ k~rjifL{o of]hgf -@)&@–@)&&_ n] klg gu/kflnsfx¿sf] tYofª\sLo cfwf/ tof/ ug]{ sfo{nfO{ gLltut k|fyldstf lbPsf] / tLg jifL{o cGtl/d of]hgf -@)&@÷&#–@)&^÷&&_ n] klg ljsf; of]hgf ;DaGwsf nflu gu/kflnsfx¿n] ef}uf]lns ;"rgf s]Gb| :yfkgf / dfgj ;|f]t ljsf; of]hgf th'{df ug'{kg]{ yk bfloTj pNn]v u/]sf] 5 . o;} k|of]hgsf] nflu gu/kflnsfsf] j:t'l:ylt emNsg] u/L gu/ kfZj{lrq (Municipality Profile) tof/ ul/Psf] xf] .

!=@ gu/ kfZj{lrq tof/Lsf] p2]Zox? gu/ kfZj{lrq d"ntM aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] cfufdL gLlt tyf sfo{qmd, of]hgf th'{df ug{sf nflu tYofÍLo cfwf/ ;[hgf ug]{ ;Gbe{df tof/ ul/Psf] xf] . o;n] of]hgf tyf sfo{qmdsf] lgdf{0f sfof{Gjog, cg'udg, d"NofÍg h:tf s'/fsf] n]vfhf]vf ug{ d2t ug]{5 . s_ gu/leq /x]sf ;]jf ;'ljwfx¿sf] af/]df hfgsf/L u/fpg] . v_ gu/kflnsf If]qleqsf] ;Defjgf / ;d:ofx¿sf] cjut u/fpg] . u_ gu/kfnLsfsf] hg;f+lVos tyf ljsf;fTds j:t'l:yltsf] af/]df hfgsf/L nufpg' . 3_ gu/kflnsf leq a;f]jf; ug]{ dflg;x¿sf] cfly{s, ;fdflhs, wfld{s, z}lIfs, tyf k]zfut l:yltsf] af/]df hfgsf/L u/fpg] . ª_ gu/kflnsf If]qleq /x]sf k|fs[lts ;|f]t ;fwg tyf ;Lksf] klxrfg u/L ;dli6ut ljj/0f k|:t't ug]{ . r_ gu/kflnsfsf] jf:tljs / j:t'ut ;"rgf ;+sng tyf Joj:yfkgdf ;xof]u ug]{ . 5_ gu/kflnsf If]qsf] tYof°sf] cfwf/df lhNnf tyf /fli6«o :t/;Dd ;"rgfsf] pknAwtf u/fO{ Aoj:yfkgdf ;xof]u ug]{ . h_ gu/kflnsf :t/df ;~rflnt sfo{qmdsf] k[i7kf]if0f (Feedback) k|bfg u/L cfufdL sfo{qmdsf] nflu dfu{lgb]{z ug]{ . em_ gu/kflnsfsf] eflj of]hgf tyf sfo{qmd / gLlt lgdf{0fsf] sfdnfO{ cfwf/ k|bfg ug]{ . `_ :yfgLo cfjZostf / ;|f]t ;fwgsf] ljlgof]hgsf] cj:yfsf] hfgsf/L u/fpg] . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 2 !=# gu/ kfZj{lrq tof/L ljlw kfZj{lrq tof/Lsf] j|mddf s]–s:tf tl/sf / ;fwgx¿sf] k|of]u ul/of] To;}nfO{ cWoog ljlwdf pNN]v ul/Psf] 5 . gu/ kfZj{lrqsf tof/Lsf ljwLx¿ lgDgfg';f/ 5g\ . 1= o;df ljifout sfof{no tyf ljleGg ;+3;+:yfx¿af6 pknAw tYof+sx¿ ;dfj]z ul/Psf] 5 . 2= /fli6«o hgu0fgf, s[lif u0fgf, ljleGg ;j]{If0f, dfgj ljsf; k|ltj]bg cflbsf glthfx¿ ;dfj]z ul/Psf] 5 . 3= ef}lts ljsf; k"jf{wf/, jftfj/0fLo Joj:yfkg, ;fdflhs ljsf;, cfly{s ljsf;, ljQLo Joj:yfkg tyf ;+:yfut ljsf; cflb, glthf, ;"rsx¿, k':6\ofO{sf cfwf/x¿, hf]lvd kIfx¿, sfo{qmdsf] klxrfg, h:tf ljifoj:t' ;dfj]z ul/Psf] 5 .

kfZj{lrq tof/ ug]{ sfo{ k|fylds tyf låQLo ;"rgf ;+sng u/L ul/Psf] 5 . e"–pkof]u, ;8sx¿ / ;f] sf] u'0f:t/ tyf jftfj/0fLo ;d:ofx¿ h:tf k|fylds tYof+sx¿, l8lh6n tYof+s (GIS data), :yn:j?k gSzf, xjfO{ gSzf, gfkL gSzf, :ynut lg/LIf0f tyf cGt/jf{tf u/L ;+sng ul/Psf] 5 . j8f txsf ;d:ofx¿ / vfFrf]x¿ j8f af;Lx¿ aLr ;xeflutf d"ns l56f] d"Nof+sg k2lt (Participatory Rapid Appraisal) ckgfO{ hfgsf/L lnOPsf] 5 . o;sf ;fy} gu/sf] l:ylt ljleGg ;/sf/L Pj+ u}/;/sf/L lgsfox¿sf kbflwsf/Lx¿, j[l4lhjLx¿ pknAw k|ltli7t JolQmTjx¿;+u 5nkmn Pj+ cGt{jftf{ u/L gu/sf k|d'v ;d:of Pj+ ljsf;sf ;Defjgfx¿ dfly hfgsf/L lnO{Psf] 5 . gu/sf ;du| tYof+sx¿ h:t} ef}lts, jftfj/0fLo, ;fdflhs, cfly{s, ljQLo Pj+ ;+:yfut tYof+sx¿ gu/kflnsf sfof{no nufot gu/kflnsf l:yt ;/sf/L Pj+ u}/;/sf/L sfof{nox¿sf] /]s8{af6 / s]xL tYof+sx¿ ljefu tyf cGo lgsfox¿af6 k|sflzt k|ltj]bg Pj+ k':tsx¿ cWoog u/L ;+sng ul/Psf] 5 .

!=$ gu/ kfZj{lrq tof/Lsf l;dfx? /fli6«o of]hgf cfof]u / ;+3Lo dfldnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfnon] lgwf{/0f u/]adf]lhd gu/ kfZj{lrq tof/ ubf{ k|of]u ul/Psf tYof+sx¿sf] ;|f]t / cfwf/ jif{ v'nfO{Psf] 5 . gu/sf ljleGg ;/sf/L tyf u}/;/sf/L sfof{no, cGo ;+3;+:yfn] pknAw u/fPsf tYof+s, s]Gb|Lo tYof+s ljefu, ljleGg dGqfno ljefux¿, ;DalGwt gu/kflnsf cflb ;|f]tx¿af6 pknAw tYof+ssf] cfwf/df of] j:t'ut ljj/0f tof/ ul/Psf] 5 . kfZj{lrqsf] cjwf/0ff cg';f/ o; 8s'd]G6n] aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] ;Dk"0f{ kIfsf] oyfy{ hfgsf/L ;/n Pj+ :ki6 ?kdf lbG5 . cWoognfO{ oyf;So j:t'ut agfpg] k|of; ul/Psf] 5 . t}klg ;|f]t, ;fwg tyf ;dosf] kl/wLn] o; cWoognfO{ klg s]xL l;ldttfdf afFlwPsf] 5 . o; cWoogdf lgwf{l/t p2]Zosf cfwf/df cfjZostf cg';f/ tYofÍ ;+sng ul/Psf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 3 v08 @ M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] kl/ro

@=! gu/kflnsfsf] ;+lIfKt kl/ro

Bangad Kupinde Municipality 81°55'0"E 81°58'30"E 82°2'0"E 82°5'30"E 82°9'0"E 82°12'30"E

Kotjahari N " 0 ' N

±"

3 9 Sima 0 ' ° Karkigaun 3 9 2 8 °

" 2 8 Bhoor Jagatipur " " Bijayshwari

Ghoreta " " " " " Ranibas " " " " " " " " Agragaun 2 BAME N " " " Kalagaun 0 " " " " N 3 Kalyan ' "

" 0 3 5 3 '

° " " " 3 5

2 8 "

" ° " " "

" " 2 8 " " " " " " " " Suikot " " " #" " " " " 3" " BAM"E " " " " " " " MULKHOL" A " " Khanikholla " " " " " " " N " " " " " "

0 4 ' " " N " " " 3 2 " 0 " " " ' ° " " " " " " 3 2 2 8 " " " ° " " Marmaparikanda " 2 8 " DEVS"T"HAL " " " " " " " " " " " " 1 " " " " Dandakhali " " " " " " " " " " " " 6 5 " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " GHANJARIPIPAL"

N Kaprichaur " " " " " 0 " " " " " Chadekareni N 3 ' " " " " " " 0 2 8 " 3 '

° " " " #

" 2 8 2 8 " " " ° " " " " 8 " " 2 " " 7 " " " " " GHANJARIPIPAL Siddheswari " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " 8 " " " " " " " " " " " MAJHK"AN" DA " " " " " " " " " Bajhkanda " " " 9 " " N " " " " " " " " " " " 0 " KUPINDEDAHA ' " " " " " " N 1 " " " " 2 5 " " " " 0 ' ° 1 " " Dharapani " " " " " 2 5 2 8

KUPINDEDAHA ° " " " " " " Sahare " " " 1 " 2 8 0 " " " " " " Dandagoun " " " " " " " MAJHKA"NDA " " " Marke " # SaijuwalTakura " " " " " " " " Syanikhal " " " " " " N 1 0 " 2 " Khalanga N

3 " ' " NIGALCHULI 0 " 2 1 " 3 ' ° " Syanikhal 1 2 2 8 " ° " " " " 2 8 " Hiwalcha

KalimatiKalche KalimatiRampur Laxmipur Chhayachhetra

81°55'0"E 81°58'30"E 82°2'0"E 82°5'30"E 82°9'0"E 82°12'30"E 0 2.5 5 10 Km East and North coverage East =81 ° 57 ' 45 " to 82 ° 9 ' 0 " 1:175,000 Legend North = 28 ° 20 ' 15 " to 28 ° 12 ' 45 "

Nagarpalika Boundary Chir Pine Forest ( 100.08 sq.km ) water body ( 17.47 sq.km ) Ward Boundary Chir Pine-Broad Leaved Forest ( 61.76 sq.km ) sand ( 2.81 sq.km ) # temple ( 46.644 sq.km ) Hill Sal Forest cultivate land ( 81.989 sq.km ) " SETTLEMENT Lower Temperate Oak Forest ( 13.007565 sq.km ) cliproad Steppe with Euphorbia royleana, Grasses and Artemisia ( 6.14 sq.km ) River Network Upper Tropical Riverine Forest ( 8.28 sq.km )

gS;f g+= ! M gu/kflnsfsf] ;+lIfKt ljj/0fsf] gS;fdf aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 4 aguf8 s'lk08] gu/kflnsf ^ g+= k|b]z cGtu{t ;Nofg lhNnfsf] klZrd pQ/tkm{ dxfef/t kj{t >[+vnfsf] dWoefudf cjl:yt 5 . k"j{df s'dfvdflnsf tyf 9f]/rf}/ ufpFkflnsf klZrddf ;'v]{t lhNnf, pQ/df hfh/sf]6 lhNnf / blIf0fdf zf/bf gu/kflnsf tyf sflndf6L ufpFkflnsf 5g\ . ljZj dfglrqdf o;sf] cjl:ylt @*° @)’ )Æ pQ/L cfIff+zb]lv @*° $)’ )Æ pQ/L cfIff+z / *!° %*’ )Æ k"jL{ b]zfGt/b]lv *@° *’ #)Æ k"jL{ b]zfGt/ ;Dd 5 . s/La ##*=@! j=ls=dL= If]qkmn /x]sf] o; gu/kflnsf ;d'Gb| ;txaf6 %%) ld6/b]lv @#)) ld6/sf] prfO{df /xsf] 5 . k|fs[lt ;Dkbf ;fF:s[lt ljljwtfn] ePsf] o; gu/kflnsfdf cjl:yt s'lk08]bx d'Vo ko{6sLo dxTjsf] :yfg xf] . o; gu/kflnsf g]kfn ;/sf/åf/f ufpFkflnsf¸ gu/kflnsf tyf ljz]if, ;+/lIft jf :jfoQ If]qsf] ;+Vof tyf ;Ldfgf lgwf{/0f cfof]usf] k|ltj]bgcg';f/ @)&# kmfNu'0f @& ut]sf] dGqLkl/ifb\sf] lg0f{ocg';f/ 3f]if0ff ul/Psf] xf] . ;fljssf & uf=lj=;=x¿ b]j:yn, afd], d'nvf]nf, 3fFh/L lkkn, s'lk08]bx, dfemFsf8f / lgufnr'nfnfO{ ldnfP/ :yfkgf ul/Psf] o; gu/kflnsfdf !@ j8f /x]sf 5g\ . ;fljs b]j:yn, afd], 3fFem/Llkkn, d"nvf]nf uf=lj=;= df k|rlnt aGuf8L ;F:s[lt / ;Nofg lhNnfnfO{ g} /fli6«o tyf cGt/f{li6«o ¿kdf lrgfpg ;kmn s'lk08]bxsf] ;+of]hgaf6 aguf8 s'lk08] gu/kflnsf gfdfs/0f ul/Psf] xf] . ;fljssf uf=lj=;= cg';f/ gu/kflnsfsf] j8f ljefhg tnsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .

tflnsf g+= 1 M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf ;fljssf uflj;x?sf] ljj/0f ;dfj]z ePsf ;fljssf j8f g+= uf=lj=;=x¿ ;fljssf j8f g+= ! b]j:yn !–( @ afd] !–% # afd] ^–( $ d'nvf]nf !–#, %, ^ % d'nvf]nf $, &–( ^ 3fFh/Llkkn #, $, ^, * & 3fFh/Llkkn !, @, %, &, ( * s'lk08]bx !–% ( s'lk08]bx ^–( dfemsfF8f !–% !) lgufnr'nf ! !! dfemsfF8f ^–( !@ lgufnr'nf @–( aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 5

Bangad Kupinde Municipality

81°55'0"E 81°58'30"E 82°2'0"E 82°5'30"E 82°9'0"E N " 0 ' 3 9

° ± Sima

Karkigaun 2 8

Bhoor Bijayshwari Jagatipur

Ranibas BAME Agragaun Kalagaun N

0 " Kalyan N 3 ' 0 " 3 5 3 ' ° 3 5 2 8 ° 2 8

Suikot

Bajedichaur BAME MULKHOLA

Khanikholla N " 0 ' N " 3 2 0 ' ° 3 2 2 8 ° 2 8 Rakam DEVSTHAL MULKHOLA Marmaparikanda

Dandakhali

GHANJARIPIPAL Kaprichaur N

0 " Chadekareni N 3 ' 0 " 2 8 3 ' ° 2 8 2 8 ° 2 8 Ghumkhahare

GHANJARIPIPAL Siddheswari

MAJHKANDA KUPINDEDAHA N " 0 ' Kajeri N " 2 5 0 '

° KUPINDEDAHA Dharapani 2 5 2 8 Sahare Dandagoun ° 2 8

MAJHKANDA Marke SaijuwalTakura

N Khalanga Malarani 0 " N 3 '

NIGALCHULI 0 " 2 1 3 ' ° 2 1 2 8 ° 2 8

KalimatiKalche Hiwalcha

Laxmipur KalimatiRampur Chhayachhetra

81°58'30"E 82°2'0"E 82°5'30"E 82°9'0"E

East and North coverage East =81 ° 57 ' 45 " to 82 ° 9 ' 0 " 0 2 4 8 Km North = 28 ° 20 ' 15 " to 28 ° 12 ' 45 " Legend Nagarpalika Boundary Ward Boundary

gS;f g+= @ M gu/kflnsfsf] gS;fdf ;fljssf uf=lj=;=x¿ aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 6

Bangad Kupinde Municipality

81°55'0"E 81°58'30"E 82°2'0"E 82°5'30"E 82°9'0"E N " 0 ' 3 9

° ± Sima

Karkigaun 2 8

Bhoor Bijayshwari Jagatipur Ghoreta

Ranibas BAME Agragaun Kalagaun

N 2

0 " Kalyan N 3 ' 0 " 3 5 3 ' ° 3 5 2 8 ° 2 8

Suikot

BAME 4 Bajedichaur 3 MULKHOLA

Khanikholla N " 0 ' N " 3 2 0 ' ° 3 2 2 8 ° 2 8 Rakam 1 DEVSTHAL 5 MULKHOLA Marmaparikanda Dandakhali

Kaprichaur GHANJARIPIPAL N

0 " Chadekareni N 3 ' 0 " 2 8 3 '

° 6 2 8 2 8 °

7 2 8 Ghumkhahare GHANJARIPIPAL Siddheswari

KUBHINDEDAHA 11 MAJHKANDA N " 0 ' Kajeri N " 2 5 0 ' ° Dharapani 8 9

KUBHINDEDAHA 2 5 2 8 Sahare Dandagoun ° 10 2 8

MAJHKANDA Marke SaijuwalTakura

N Khalanga Malarani 0 " N 3 '

NIGALCHULI 0 " 2 1 3 ' ° 12 2 1 2 8 ° 2 8

KalimatiKalche Hiwalcha

Laxmipur KalimatiRampur Chhayachhetra

81°58'30"E 82°2'0"E 82°5'30"E 82°9'0"E

East and North coverage East =81 ° 57 ' 45 " to 82 ° 9 ' 0 " 0 2 4 8 Km North = 28 ° 20 ' 15 " to 28 ° 12 ' 45 " Legend 1:155,000 Nagarpalika Boundary Ward Boundary

gS;f g+= # M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] j8f ljefhg ul/Psf] gS;f aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 7 Bangad Kupinde Municipality : Area in sq.Km ± Total Area : 338.19 sq.km

2

3 4

1 5

6

7

11 9 8

10

12 Legend Area in sq.Km

19.83 - 21.05

0 2 4 8 Km 21.06 - 22.43 22.44 - 26.23 26.24 - 29.89 1:155,000 29.90 - 49.51

gS;f g+= $ M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] j8fut If]qkmnsf] gS;f aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 8 @=@ e"If]q -6f]kf]u|fkmL, le/fnf]kg__

Bangad Kupinde Municipality 81°54'0"E 81°55'30"E 81°57'0"E 81°58'30"E 82°0'0"E 82°1'30"E 82°3'0"E 82°4'30"E 82°6'0"E 82°7'30"E 82°9'0"E 82°10'30"E 82°12'0"E ± N ThalaRaikar " 0

' Matela Kotjahari N "

3 9 Sima 0 ' ° Karkigaun 3 9 2 8 °

Bhoor Jagatipur 2 8

N Bijayshwari

0 " Ghoreta N 3 ' 0 " 3 7 3 ' ° Ranibas 3 7 2 8 ° 2 8 N " 0 ' N

2 BAME " Agragaun 3 6 0 ' ° 6 3 2 8 Kalyan Kalagaun ° 2 8 N 0 " N 3 ' " 0

3 4 Suikot 3 ' ° 4 3 2 8 ° 2 8 3 BAME Badagaun N Bajedichaur " Rajena 0 '

MULKHOLA N " 3 0 ' ° 3 3 2 8 °

Khanikholla 2 8 4 N 0 " N 3 ' Marmaparikanda " 0 3 1 3 ' ° Rakam DEVSTHAL 1 3 2 8

MULKHOLA °

1 2 8 Dandakhali N " 5 0 ' N Dahachaur Jimali " 3 0 0 ' ° 3 0 2 8 6 ° 8 GHANJARIPIPAL 2 N Kaprichaur 0 "

Chadekareni N 3 ' " 0 2 8 3 ' ° 8 2 2 8 °

Ghumkhahare 2 8 N

" GHANJARIPIPAL Siddheswari 0 '

7 N " 2 7 0 ' ° 2 7 2 8 ° 8 2 Bajhkanda N 8 9

0 " MAJHKANDA N 3 '

KUPINDEDAHA 0 " 2 5 3 '

° 2 5 2 8 1 Kajeri °

1 KUPINDEDAHA 8

Dharapani 2

N 1 " Dandagoun

0 0

' Sahare N " 2 4 0 ' ° 2 4 2 8 ° 8

MAJHKANDA 2

N Marke SaijuwalTakura 0 " N 3 ' 0 " 2 3 ' ° 2 2 8 °

1 8 2 2 Malarani Khalanga Kabhrechaur

N NIGALCHULI

" Syanikhal 0 ' N " 2 1 0 ' ° 2 1 2 8 ° Hiwalcha 2 8 KalimatiKalche N Chhayachhetra 0 " KalimatiRampur Laxmipur 3 ' 1 9 °

2 8 81°54'0"E 81°55'30"E 81°57'0"E 81°58'30"E 82°0'0"E 82°1'30"E 82°3'0"E 82°4'30"E 82°6'0"E 82°7'30"E 82°9'0"E 82°10'30"E 82°12'0"E 82°13'30"E

0 2.75 5.5 11 Km Legend

1:190,000 Slope ( percentage % ) Nagarpalika Boundary 0% - 12.6% Ward Boundary East and North coverage 12.7% - 20.3% East =81 ° 57 ' 45 " to 82 ° 9 ' 0 " 20.4% - 27.2% North = 28 ° 20 ' 15 " to 28 ° 12 ' 45 " 27.3% - 34.7% 34.8% - 54.6%

gS;f g+= % M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] le/fnf]kgf bzf{pg] gS;f aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 9

Bangad Kupinde Municipality

81°54'0"E 81°55'30"E 81°57'0"E 81°58'30"E 82°0'0"E 82°1'30"E 82°3'0"E 82°4'30"E 82°6'0"E 82°7'30"E 82°9'0"E 82°10'30"E 82°12'0"E N

" ± 0 '

Matela N

Kotjahari " 3 9

Karkigaun 0

Sima ' ° 3 9 2 8 °

Bhoor 2 8

N Jagatipur Bijayshwari 0 " Ghoreta N 3 ' 0 " 3 7 3 ' ° Ranibas 3 7 2 8 ° 8 2 N " 0 ' BAME N

2 " Agragaun 3 6 0 ' ° 3 6 2 8 Kalyan Kalagaun ° 2 8 N 0 " N 3 ' 0 "

3 4 Suikot 3 ' ° 3 4 2 8 ° 8 2 3 BAME Badagaun N Bajedichaur

" Rajena 0 '

MULKHOLA N " 3 0 ' ° 3 2 8 ° Khanikholla 4 2 8

N 1 0 " N 3 ' Marmaparikanda 0 " 3 1 3 ' ° Rakam DEVSTHAL 3 1 2 8 MULKHOLA ° 8 2 Dandakhali N " 5 0 ' N Dahachaur Jimali " 3 0 0 ' ° 0 3 2 8 6 ° 2 8 GHANJARIPIPAL N Kaprichaur 0 "

Chadekareni N 3 ' 0 " 2 8 3 ' ° 2 8 2 8 7 ° Ghumkhahare 2 8

N GHANJARIPIPAL

" Siddheswari 0 ' N " 2 7 0 ' ° 7 2 2 8 ° 2 8 Bajhkanda N 8 9

0 " MAJHKANDA N 3 ' "

KUPINDEDAHA 0 2 5 3

Mehelkuna ' ° 5 2 2 8 1 Kajeri 1 KUPINDEDAHA °

Dharapani 2 8

N 1 " Dandagoun

0 0 ' Sahare N " 2 4 0 ' ° 4 2 2 8 °

MAJHKANDA 2 8

N Marke SaijuwalTakura 0 " N 3 ' " 0 2 3 ' ° 2 2 2 8 1 ° 2 2 8 Malarani Khalanga Kabhrechaur NIGALCHULI N

" Syanikhal 0 ' N " 2 1 0 ' ° 2 1 2 8 °

Hiwalcha 8 KalimatiKalche 2

N Laxmipur Chhayachhetra

0 " KalimatiRampur 3 ' 1 9 ° 81°54'0"E 81°55'30"E 81°57'0"E 81°58'30"E 82°0'0"E 82°1'30"E 82°3'0"E 82°4'30"E 82°6'0"E 82°7'30"E 82°9'0"E 82°10'30"E 82°12'0"E 82°13'30"E 2 8

Legend Nagarpalika Boundary Ward Boundary 0 2.5 5 10 Km East and North coverage Height ( Meter ) East =81 ° 57 ' 45 " to 82 ° 9 ' 0 " 525 - 998.6 North = 28 ° 20 ' 15 " to 28 ° 12 ' 45 " 1:190,000 998.7 - 1,326.6 1,326.7 - 1,720.2 1,720.3 - 2,405.2

gS;f g+= ^ M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf hldgsf] prfO{cg';f/ gS;f aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 10 @=# df6f]sf] agfj6 / pj{/fzlQm gu/sf] e'–agfj6 s8f r§fg, anf}6] df6f], /ftf] df6f], lrD6fOnf] df6f] cflbsf] ;ld>0faf6 lgdf{0f ePsf] 5 . vf]nf lsgf/fdf ePsf kmfF6x¿sf] agfj6 glbn] y'kf/]sf] df6f] / anf}6] df6f]n] ag]sf] 5 . oxfFsf kmfF6x¿df pj{/f zlQm /fd|f] ePsfn] s[lif pTkfbg / t/sf/L /fd|f] xG5 . t/ gu/sf] 7"nf] If]qkmn kxf8 tyf jgn] cf]u6]sf]n] s[lif pTkfbgsf] nflu pj{/ e"ld l;ldt /x]sf] 5 . e]/L gbL lsgf/f / cf;kf;sf e"ldx¿df df6f]sf] sf/0f vfBfGg afnLsf] nflu a9L pj{/fzlQm /x]sf] kfO{G5 . ;dyn e"efudf vfBfGg afnLsf] nflu pj{/ e"ld kfOG5 eg] le/fnf kfvfx¿df vf]6];Nnf, ;'Gtnf, cgf/ tyf gbLsf cf;kf;sf e"efudf wfg, ux'F, ds}sf] nflu pj{/ /x]sf] kfOG5 . af]6 lj?jfdf l;;f}, d;nf, 6'gL, hfd'g cflbsf] nflu klg pko'Qm /x]sf] 5 . clwsf+z s[ifsx¿sf] s[lif k]zf k/Dk/fut ?kdf g} /x]sf]n] s[lif pTkfbgdf vf;} j[l4 x'g ;s]sf] cj:yf 5}g . h;sf sf/0f s[lif k]zfdf o'jfx¿sf] cfsif{0f sd /x]sf] 5 . gu/df /x]sf ;DefJo If]qx¿df ;d]t pj{/ e"ld a[l4 ug]{ lb3{sflng ;f]rn] ;fy{stf kfpg ;s]sf] 5}g . gu/df df6f]sf] agfj6 / pj{/fzlQmsf] cWoogsf] cfwf/df gu/jf;Lx¿sf] cfly{s x}l;ot j[l4 ug{ s]–s:tf pTkfbg k|0ffnL ckgfpg ;lsG5 . o; ljifodf 5'§} cWoog ug'{kg]{ b]lvG5 .

@=$ vfgLsf] ;|f]t / pkof]usf] l:ylt gu/sf] vfgL;DaGwL ;DefJotf cWoog u/]sf] xfn;Dd kfOb}g tfklg dxfef/t kj{tdfnfdf 7'nf] dfqfdf r'g9'+uf pknAw x'g ;Sg] ;Defjgf b]lvPsf] 5 . lj:t[t ?kdf jftfj/0fLo / kof{j/0fLo cWoog u/]/ pQm If]qdf r'g9'+uf pTvgg\;DaGwL sfd x'g ;Sg] ;Defjgf b]lvG5 . gu/df pknAw x'g] cGo sRrf kbfy{df /f]8f, 9'+uf, afn'jf, :n]6 -3/ 5fpg] 9'+uf_, v/L cflb k|;:t dfqfdf kfOG5 . xfn o;sf] pkof]u 3/ lgdf{0fsf ;fy} l;d]G6 Ans, vDaf, kf]n, Xo'dkfOk agfpg o; gu/ / cf;kf;sf cGo ufpFkflnsf tyf gu/kflnsfdf k|of]u ePsf] kfOG5 eg] s]xL c+z afn'jf, lu§L, tyf 9'+ufx¿ cGo lhNnfdf ;d]t lgof{t ul/G5 .

@=% xfjfkfgL o; aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] xfjfkfgL oxfFsf e"–w/ftnLo agfj6df kfOg] ljifdtf;Fu} xfjfkfgLdf klg laljwtf kfOG5 . xf]rf], d}bfgL / gbLsf a];Lx¿df u[idsfndf udL{ / lxpFbdf lr;f] x'G5 eg] pRr e]udf u[idsfndf ;fdfGo tfkqmd /x] klg lxFpbdf 708f x'G5 . e]/L gbLsf] lsgf/ cf;kf; dWofGx kl5 pRr ultdf xfjf rN5 . gu/sf ljz]if u/L j}zfv dlxgfb]lv ebf} dlxgf;Dd lgs} udL{ x'g] o; gu/df k'if / df3 dlxgfdf Hofb} hf8f] x'G5 . udL{ofddf oxfFsf] tfkqmd clwstd !$ l8u|L b]lv #! l8u|L ;]lN;o;;Dd k'Ub5 eg] lxpFbdf ;fdfGotof # l8u|L b]vL @* l8u|L ;]lN;o; Go"gtd;Dd k'Ug hfG5 . oxfFsf] hnjfo'df k|r'/dfqfdf cfb|tf kfO{G5 . ;Nofg lhNnfsf] ;Dk"0f{ efudf jflif{s !!)) ld=ld= eGbf a9L jiff{ x'g] ub{5 . k|foM w]/} jiff{ x'g] df};d a}zfv–h]i7 dlxgfdf z'? e} efb|–cflZjgdf ;dfKt x'g] / udL{ dlxgfsf] t'ngfdf hf8f] dlxgfdf sd aiff{ x'g] ub{5 . gu/sf] blIf0f e"efudf /x]sf] lgufnr'nL n]sdf lxpFbdf lxpF;d]t kb{5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 11 tfkqmd, jiff{ / df};dsf] ljt/0fsf cfwf/df gu/df lgDg k|sf/sf xfjfkfgL /x]sf] kfO{G5 .

!= pk–pi0f hnjfo'M gu/sf] xf]rf] If]q ;d'Gb| ;txb]lv sl/j !%)) ld6/;Ddsf] prfO{df o;k|sf/sf] hnjfo' kfO{G5 . udL{ dlxgfdf w]/} udL{ / xfjf rN5 eg] lxpFbdf hf8f] x'g] ub{5 .

@= ;dzLtf]i0fM aguf8 s'lk08]sf] dWo kxf8L If]qsf !%)) ld6/b]lv @#)) ld6/;Ddsf] prfO{df o;k|sf/sf] xfjfkfgL kfO{G5 . pRr e"efudf kg]{ x'gfn] lxpFbdf lgs} hf8f] x'g] ub{5 . lgufnr'nf n]sdf lxpF ;d]t kb{5 .

@=^ wfld{s, k|fs[lts tyf ko{6sLo dxTjsf :ynx?

k|fs[lts ;f}Gbo{sf] wgL, h}ljs ljljwtf Pj+ ;fF:s[lts ljljwtfn] el/k"0f{ /x]sf] sf/0f g]kfnsf] cfsif{s ko{6g uGtJox¿dWo] ;Nofg lhNnf / ljz]iftM aguf8 gu/ dxTjk"0f{ :yfg /x]sf] 5 . s'lk08] bx, lgufnr'nf n]s nufot ljleGg wfld{s, ;fF:s[lts, P]ltxfl;s tyf k'/ftflTjs dxTj af]s]sf d7dlGb/x¿ h:t} s[i0f dlGb/, tf?k/] l;4 u'kmf gu/sf k|d'v ko{6sLo If]q x'g\ . oL If]qx¿sf] jl/kl/ s]xL ljsf;sf k"jf{wf/x¿ lgdf{0f u/L, ;+/If0f tyf ;+j4{g ug{ ;s]sf] v08df / oL If]qx¿sf] af/]df k|rf/ k|;f/ u/L gu/nfO{ ko{6sLo If]qsf] ?kdf ljsf; u/L /fd|f] cfDbfgL tyf /f]huf/Lsf cj;/x¿ k|fKt ug{ ;lsG5 . aguf8 s'lk08] gu/sf] k|d'v ko{6sLo If]qsf] ?kdf /x]sf] s'lk08]bx gu/sf] j8f g+= * df cjl:yt 5 . ;Nofgsf] ;b/d'sfd vnªuf b]lv sl/a !% ls=ld= klZrddf ltg lt/ kxf8n] 3]l/Psf] / pQ/ lgsf; klg r6\6fgn] y'lgPsf] dgdf]xs s'lk08]bx cToGt} /d0fLo :ynsf] ?kdf /x]sf] 5 . o; If]qdf h}ljs ljljwtf /x]sf] kfOG5 . o;}u/L tf?k/] l;4 u'kmf, lgufnr'nf n]s / cGo wfld{s tyf k'/ftflTjs dlGb/x¿ o; gu/sf dxTjk"0f{ ko{6sLo If]q x'g\ . s'lk08] bx ;Nofg lhNnfsf] dxTjk"0f{ ;Dkbfsf] ?kdf /x]sf] s'lk08]bx xfn aguf8 s'lk08] gu/kflnsf cGtu{t j8f g+= * df cjl:yt 5 . ;Nofgsf] ;b/d'sfd vnËfb]lv sl/a !% ls=ld= klZrddf /x]sf] s'lk08]bxsf] k"j{, blIf0f / klZrddf cUnf kxf8 tyf pQ/tkm{ kxf8L r6\6fgn] y'lgPsf] 5 . o;sf] dgdf]xs b[ion] tyf cf;kf;df /x]sf] h}ljs ljlwtfn] ko{6snfO{ nf]Eofpg] ub{5 . vnªufb]lv afljof rf}/;Dd sRrL ;8saf6 k'Ug ;lsG5 . afljofrf}/af6 sl/a !% ldg]6sf] k}bnofqf kl5 s~rg kfgL ePsf] s'lk08]bx k'Ug ;lsG5 . o; bxsf] ulx/fO{ sl/a %% ld6/ /x]sf] 5 . o; bxdf /x]sf] kfgLsf] /ª kl/jt{g e}/x]sf] h:tf] b]lvG5 . s'lk08] bx s]xL nfDrf] cfsf/df km}lnPsf] 5 . o; bxsf] jl/kl/ s'lk08], d':n]/L, cfug]{6f, kl/ufpF, nfd8fF8f / Hofld/] ufpFx¿ /xsf 5g\ . bxsf] l;/fgdf s}n' a/fxsf] dlGb/ /x]sf] 5 . o; dlGb/df tfn kf/Lsf] s'lk08] ufpF lgjf;L uf];fO{ y/ u/]sf k'hf/Ln] sfd ub{5g\ . ;Gtfg gePsf dlxnfx¿n] ;Gtfg k|flKtsf] nflu s}n' a/fxfsf] k'hf cr{gf / efsn u/] kl5 ;Gtfg k|fKtLsf] a/bfg kfOg] hg ljZjf; /x]sf] 5 . s}n' a/fx dlGb/df ljz]ifu/L k"l0f{df / ;+qmfGtLsf] a]nf e]8f / s'v'/fsf] jnL r9fOG5 . x/]s jif{ sflQ{s k"l0f{dfsf] cj;/df 7"nf] d]nf nfUg] ub{5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 12

s'lk08] tfnsf] pTklQsf] ;Gbe{df Ps /f]rs ls+jbGtL 5 . h;cg';f/ åfk/ o'usf] cGTolt/ xfn tfn /x]sf] :yfgdf Pp6f ufpF lyof] . To; ufpFdf s'g}lbg Ps hgf ;fw' af; a:g cfP / 3/ 3/df rf/]/ af; dfu] klg pgn] s'g} 3/df af; kfpg ;s]gg\ . To; lar Ps hgf a[4fn] aNntNn af; a:g t lbO{g\ t/ lt a[4fsf 3/df cGgsf] Ps bfgf klg lyPg . l5d]sLsf] 3/af6 dfu]/ NofPsf] 9'6f]sf] /f]l6 ksfP/ ss{nf]sf] t/sf/L;Fu vfg lbOg\ . tL ;Gof;Ln] cToGt} ld7f] dfg]/ 9'6f]sf] /f]l6 vfO{ ;'t] ljxfg efn] af:g] ljlQs} lt j[4fnfO{ Ao'emfP clg eg] æx] a'9L cfdf, d s}n' a/fxf x'Æ c?nfO{ af; a:g glbg] kflki6x¿sf] ufpF l5g e/df 8'afO{lbb}5', tkfO{ s'lk08]sf] n]s lt/ hfg'xf];\ . ;fw'sf] ;Nnfx cg';f/ tL a[4f n]slt/ nflug\ . otf l5ge/d} d';nwf/] kfgL alif{of] . ufpF hndUg eof] . elgG5, Tof] hnf;o leq xhf/f} jif{ kl5;Dd klg 3/sf cfs[ltx¿ b]lvGy] . s's'/ e'Sy], s'v'/fsf efn]x¿ af:y] l9sLhfFtf] rn]sf] cfjfh cfpg] ub{Yof] . TotL dfq xf]Og, tfnsf] lsgf/df n'uf w'g cfpg]x¿sf] nflu dfu] hlt tfpnf / ef8fx¿ cfkm} lg:s]/ cfpy] / n'uf wf]O;s]kl5 cfkm} kfgL leq 8'Aby] . Pslbg Pp6L dlxnfn] nf]e u/L tfpnf] 3/df nfg] k|oTg ul/g\ To;kl5 lt tfpnfx¿ aflx/ cfpg 5f8] . clxn] klg cf};L, k'l0f{df / ;+qmflGtsf a]nf bx leq yl/yl/sf cfjfhx¿ 3Gs]sf] ;'Gg ;lsG5 eGg] ljZjf; 5 . ;fy} tfnsf] sGrg kfgLdf s'g} kft klt+u/ v:of] sL r/fn] l6k]/ n}hfg] x'Fbf of] tfn olt ;kmf / ;'Gb/ b]lvPsf] xf] eGg] ul/G5 . ljqmd ;+jt @)$) sf] bzs;Dd 3gf jgh+un, ljleGg jGohGt'x¿sf] af;:yfg / kfgLsf d'xfgx¿ kof{Kt /x]sf] ;fy} tfnsf] ;tx ;d]t 36]sf] lyPg . To:t} e"Ifosf] ;d:of klg lyPg . lj=;+= @)%) sf] bzs kl5 jgh+unsf] ljgf;, cfunfuL, rf]/L lzsf/L tyf dfemvf]nf, Hofld/] vf]nf / d':n]/L vf]nfaf6 vx/] ;[lht eO{ bxdf u]u|fgx¿ y'lk|Fb} uPsf] / kfgLsf d'xfgx¿ ;'s]/ tfnsf] ;tx 36\b} uPsf] 5 . tTsfn tfn ;+/If0fdf ljz]if cleofg ;~rfng u/L bx cf;kf;sf e" tyf hnfwf/ If]qnfO{ ;+/If0f ug'{ kg]{ b]lvG5 . bxsf] jl/kl/ jftfj/0f d}qL rqmky lgdf{0f ug]{, bxdf hDdf ePsf u]u|fg lgsfNg] tyf tfn jl/kl/ kfs{, l/;f]6{, xf]6nsf] Joj:yf ug]{ / gf}sf -8'Ëf_ x¿sf] e/kbf]{ Joj:yf ug]{ tyf afljofrf}/–afn'jf;+u|xL v08sf] ;8s lgdf{0f u/L ;+rfng ug]{ h:tf ko{6sLo k"jf{wf/ ljsf; sfo{x¿ ;DkGg ug{ ;s]sf] v08df s'lk08]bx cg'kd ;f}Gbo{n] el/k"0f{ ko{6sLo uGtJo :ynsf] ?kdf :yflkt x'g] lgZrt 5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 13 lgufnr'nf n]s ;Nofg lhNnfsf] blIf0fL efudf cjl:yt lgufnr'nf ;d'b|;txaf6 sl/j @$)( ld6/sf] prfO{df /x]sf] 5 . o; lgufnr'nfdf /x]sf] lgufnr'nf n]s 3gf h+unn] el/k"0f{ /x]sf] 5 . hxfF /fli6«o ;Dkbfsf] ?kdf /x]sf nf]kf]Gd'v hgfj/x¿ h:t}, af3, ab]n, efn', lrt'jf, AjfF;f], :ofnh:tf dxTjk"0f{ jGohGt'x¿ kfOG5g\ . ;fy} ljleGg r/fr'?ËLx¿sf] cfjfhn] To; n]snfO{ ;+lutdo agfPsf] 5 eg] r}q–j}zfv–h]i7df h+unnfO{ nflnu'F/f; km'nn] /ftDo kf/]sf] x'G5 eg] k';–df3–kmfu'gdf lxpF k/]/ ;]tfDo eP/ ;]tf] 6f]lk nufP h:tf] b]lvG5 . ljleGg h8La'6L kfOg] k|Voft o; n]sdf afv|f r/0f tyf kz' r/0faf6 dgUo cfDbfgL k|fKt ug{ ;lsG5 .

tf?k/] l;4 u'kmf tf?k/] l;4 u'kmf ;Nofg lhNnf aguf8 s'lk08] gu/kflnsf j8f g+= $ sfkmnkfgLdf cjl:yt /x]sf] Ps wfld{s tyf P]ltxfl;s :yn xf] . hf] wfld{s ?kn] l;4afafsf] k'hfcfhf ug]{ ul/G5 eg] P]ltxfl;s ?kdf oxfFsf] df}lnstf emlNsg] hfqf nfUg] ub{5 . wfld{s ?kn] / P]ltxfl;s ?kn] k|To]s jif{ bz} kl5 sf]hfu|t k"l0f{dfsf] lbgdf :yfgLo tyf afXo eSthgx¿ cfP/ ufO{sf] b'w r9fpg] rng 5 . o; l;4afafnfO{ cfkm"n] dgn] lrtfPsf] a/ dfu]df k'/f x'g] hg ljZjf; /x]sf] kfOG65 . oxfF l;4 afafnfO{ e]8fsf] ;f}/f klg r9fpg] rng rln cfPsf] 5 . ufO{sf] b'w r9fPdf To; ufO{n] ax/ -afR5f_ dfq lbg] / To;/L ufO{n] lbPsf] afR5fnfO{ /f]u gnfUg] / w]/} jif{ a'9f] x'Fbf klg afFRg] ljZjf; klg rn]sf] kfOG5 . olb dgn] ;f]r]/ eStLk"0f{ ?kn] e]8fsf] ;f}/fsf] aln lbPdf lg;Gtfg bDklQaf6 ;Gtfg x'g] klg hgljZjf; /x]sf] 5 . o; tf?k/] n]sdf klxn] ;fdfGo bx /x]sf] eGg] ul/G5 . clxn] klg bx /x]sf] 7fpFdf vf8n k/]sf] x]g{ ;lsG5 . To;} tf?k/] n]vaf6 lgl:sPsf] kfgLsf] d'xfg ljleGg a:tLdf vfg]kfgL pknAw ePsf] b]lvG5 . hxfF l;4 u'kmf eGg] ul/G5 . ToxfF To; u'kmfleq hfFbf ufO{sf] y'g cfsf/sf] agfj6 b]Vg ;lsG5 / u'kmfleq dfbn h:t} b]lvg] Pp6f 9'Ëf /x]sf] 5 To; 9'ËfnfO{ aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 14 xfdLn] ahfpFbf dfbn s} h:tf] :j/ lbg] / ufgf klg 5'6\ofpg ;lsg] u/L ahfpg ;lsG5 . ;fy} l7s To;} lbg sf]hfu|t k"l0f{dfsf] lbgdf tf?k/] d]nf -hfqf_ nfUg] klg ub{5 . o; d]nfdf oxfFsf] ;F:s[lt emNsLg] gfrufg / afhfufhf NofP/ d]nfsf] /f}gs a9fpg] ub{5 . h:t} l;uf¿ gfr -aGuf8L 6Kkf_, k};]/L gfr, n/] gfr, ;l/Ë] -do'/_ gfrsf ;fy} em\ofnL, dfbn / bdfx, af;'/L ahfP/ d]nfnfO{ cfsif{ssf] ?kdf x]g{ ;lsG5 .

tf?k/] l;4 u'kmf tf?k/] l;4 u'kmfsf] leqL efu

tf?k/] l;4 u'kmf Ps wfld{s / P]ltxfl;s ?kdf rNb} cfPsf] k/Dk/f 5 To;nfO{ ;"rgf k|rf/ k|;f/ u/]/ ko{6sLo :ynsf] ?kdf x]g{ ;lsg] agfpg ;lsG5 . tf?k/]sf] dxTjnfO{ ;fF:s[lts ?kdf arfpg ;lsg] :yfg /x]sf] 5 . o;nfO{ Jojl:yt / dgf]/d agfpg ;s] cfly{s ;+sng s]Gb| agfpg klg ;lsG5 / To; tf?k/] n]vnfO{ ;+/lIft u/]/ kfgLsf] >f]tnfO{ lbuf] agfpg klg ;lsG5 h'g j/k/sf] a:tLdf kfgLsf] cefjaf6 arfpg ;lsg] x'g ;S5 To;}n] tf?k/] u'kmf ;+/If0f / ;+j4{g cfjZos b]lvG5 . l;4 u'kmf l;4u'kmf aguf8 s'lk08] gu/kflnsf j8f g+= !@ -;fljssf] lgufnr'nf uf=lj=;= # g+= j8f_ df cjl:yt 5 . lsjbGtL cg';f/ w]/} klxnf h'g -rGb|df_ / tf/fsf] n8fOaf6 pQm u'kmf ag]sf] dfGotf 5 . pQm u'kmf leqsf ufO{sf] lanf, sfnf] 3f]8f, ljleGg k|sf/sf 9'+ufsf d'lt{x? /x]sf] kfOG5 . pQm u'kmfnfO{ ;+/If0fsf] nflu gu/kflnsf x'Fb} lh=lj=;=;Dd ;8s / ;+/If0fsf] nflu kxn x'Fb} cfP klg plrt ;+/If0fsf] cefjdf ko{6sx?nfO{ cfsif{0f ug{ ;lsPsf] 5}g . plrt Joj:yfkg / ;+/If0f ug{ ;s]sf] v08df ko{6ssf] uGtJo :yfgsf] ?kdf ljsf; ug{ ;lsg] lglZrt 5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 15

Bangad Kupinde Municipality ± 81°54'0"E 81°55'30"E 81°57'0"E 81°58'30"E 82°0'0"E 82°1'30"E 82°3'0"E 82°4'30"E 82°6'0"E 82°7'30"E 82°9'0"E 82°10'30"E 82°12'0"E N " 0 ' N " 3 9 Karkigaun 0 Sima ' ° 3 9 2 8 ° 2 8 Bhoor Jagatipur

N Bijayshwari

0 " Ghoreta N 3 ' 0 " 3 7 3 ' ° 3 7 2 8 # ° Ranibas 2 8 N " 0 '

BAME N Agragaun 2 " 3 6 0 ' ° Kalagaun 3 6 2 8 Kalyan ° 2 8 N 0 " N 3 '

Suikot 0 " 3 4 3 ' ° 3 4 2 8 ° 3 2 8 Bajedichaur BAME N " 0 '

MULKHOLA N " 3 0 ' ° 3

2 8 # Khanikholla ° 2 8 4 N

0 " 1 N 3 ' 0 " 3 1 Marmaparikanda 3 ' ° Rakam DEVSTHAL 3 1 2 8 MULKHOLA ° 2 8 Dandakhali # N " 5 0 ' N

Dahachaur " 3 0 0 ' ° Jimali 3 0 2 8 °

6 2 8 GHANJARIPIPAL

N Kaprichaur

0 " Chadekareni N 3 ' 0 " 2 8 3 ' ° 7 8 2 2 8 °

# 2 8 Ghumkhahare N

" Siddheswari 0 ' N

GHANJARIPIPAL " 2 7 0 ' ° 2 7 2 8 ° 2 8

N 8 9

0 " MAJHKANDA N 3 '

KUPINDEDAHA 0 " 2 5 3 ' ° 2 5 2 8

1 Kajeri ° 1 KUPINDEDAHA 8 # Dharapani # 2 Sahare #

N 1 " 0 0 ' N Dandagoun " 2 4 0 ' ° 4 2 2 8 °

MAJHKANDA 2 8 Marke N # SaijuwalTakura 0 " N 3 ' Syanikhal " 0 2 3 ' ° 2 2 8 ° 8 Malarani 12 Khalanga 2 NIGALCHULI N " Syanikhal 0 ' N " 2 1 0 ' ° 2 1 2 8 °

Hiwalcha 8 2 KalimatiKalche Laxmipur KalimatiRampur Chhayachhetra

81°55'30"E 81°57'0"E 81°58'30"E 82°0'0"E 82°1'30"E 82°3'0"E 82°4'30"E 82°6'0"E 82°7'30"E 82°9'0"E 82°10'30"E 82°12'0"E

0 2.5 5 10 Km East and North coverage East =81 ° 57 ' 45 " to 82 ° 9 ' 0 " Legend North = 28 ° 20 ' 15 " to 28 ° 12 ' 45 " 1:170,000 Nagarpalika Boundary Ward Boundary # temple

gS;f g+= & M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf /x]sf wfld{s, k|fs[lts tyf ko{6sLo :ynx¿sf] gS;f aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 16 s[i0f dlGb/ ;Nofg lhNnf jguf8 s'lk08] gu/kflnsf cGt{ut j8f g+= ! df cjl:yt s[i0f dlGb/ kf}/fl0fs sfndf e]/L glbsf] lsgf/df s[i0f eujfg k|s6 ePsf] / Tolx sfnb]lv b]jtfx¿sf] af;:yfg /x]sf] kljq e"ld ePsf] x'Fbf o; 7fpFnfO{ b]j:yn gfdfs/0f ul/Psf] syg /x]sf] 5 . o; s[i0f dlGb/leq /x]sf] s[i0f eujfgsf d'lt{x¿ rf]/L u/L kmnfjfª eGg] :yfgdf k'¥ofOPsf] / /ftf/ft pSt kmnfjfª eGg] 7fpFaf6 pSt d'lt{x¿ ufoj ePsf / k'gM lt d'lt{x¿ olx :yfgdf km]nf k/]sf] hg >'lt kfOG5 . o:tf] dxTjk"0f{ wfld{s tyf ko{6lso :yn ;+/If0fsf] cefjdf lh0f{ aGb} uPsf] 5 . pSt :yfgnfO{ ;+/If0f tyf ;Dj4{g u/L wfld{s ko{6lso :yn agfpg ;lsg] / cfDbfgLsf] >f]tdf ;d]t j[l4 x'g] b]lvG5 . cfw'lgs o'udf dflg;x¿df wd{ k|ltsf] ljZjf; 36\b} uPsf] x'Fbf wfld{s :ynx¿k|lt dflg;x¿n] j]jf:yf ub}{ hfg yfn] . o:tf] dxTjk"0f{ wfld{s tyf ko{6sLo :ynnfO{ hu]{gf ug{ ;s] dflg;x¿df wfld{s efjgf hfu[t e} ;dfhdf wfld{s ;xli0f'tf sfod e} ;fdflhs ;b\efj, ;fDk|bflos ;b\efj ;d]t sfod /xg] x'Fbf ;DalGwt lgsfon] o; k|lt rf;f] b]vfpg h?/L b]lvG5 .

d}b' kf]v/L d}b' kf]v/L gfd s;/L /xg uof] eGg] ;Gbe{df :yfgLo a'9fkfvfnfO{ d}b' kf]v/Lsf] klxn]sf] gfd kGr kf]v/Lsf] gfdn] kl/rLt To; 7fpFdf kf]v/Lsf] k"j{ tkm{ !*) ld6/sf] b'/Ldf Ps l;4 dlGb/ /x]sf] 5, To; 7fpFdf l;4 gfds b]jtfn] af; u/]sf] x'Fbf To; 7fpFnfO{ l;4 elgPsf] / kf]v/Ldf kfgL st}af6 klg au]/ gcfpg], au]/ klg ghfg] / PSsf;L /ftLdf pTkQL ePsf] egL egfO{ /x]sf] 5 . To; 7fpFdf l;4 gfd u/]sf] b]tjfsf] af; x'Fbf;Dd To; j/k/sf hUuf hldg hf]t vg ubf{ s]xL efu 5f]8\g'kg]{ / g5f8]df dflg; lj/fdL kg]{ jf uf]? la/fdL e} d[To' x'g] egfO{ /x]sf] 5 . kl5 To; gfdnfO{ kl/jt{g u/L d}b' eGg] Pp6f 6f]nsf] gfdaf6 d}b'kf]v/L gfdfs/0f ul/Psf] eGg] hg>'tL 5 . sfnfGt/df hg;+Vofsf] j[l4, cJojl:yt a;f]af;n] kf]v/L j/k/ 3/ agfpg] k|rng a9]sf] 5 eg] aiff{ ;dodf df6f], 9'+uf au]/ la:tf/} kf]v/Lsf] ;tx k'l/b} hfFbf kf]v/Lsf] cl:tTj ;+s6df kg{ uPsf] 5 . h;nfO{ uxgtfk"j{s lnO{ kf]v/Lsf] cl:tTjnfO{ lhjGt /fVg ;+/If0f tyf ;+j4{g ug{tkm{ ;a}nfO{ clek|]l/t ug'{k5{ h;af6 o; If]qnfO{ ko{6sLo :ynsf] ?kdf ljsf; ug{ ;lsG5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 17 @=& d'Vo gbL tyf tfnx? hn ;Dkbfsf] b[li6n] g]kfn a|flhnkl5 ljZjsf] bf];|f] ;a}eGbf ;d[4 /fi6« / Pl;ofdf klxnf] /fi6« dflgG5 . g]kfndf ^ xhf/eGbf a9L glbgfnfx¿ /x]sf 5g\ . oL gbLgfnfx¿af6 l;FrfO{ ;'ljwf, vfg]kfgLsf] cfk"lt{, hn oftfoft, ko{6g / dT:o kfngsf] If]qdf ax'cfoflds ?kn] k|of]u ug{ ;lsg] b]lvG5 . t/ ;du|df hn pkof]u Hofb} Go"g eO{ OGwgsf ljljw ;fwgsf] k|of]u ul//xg' k/]sf] s'/fnfO{ gsfg{ ;lsGg .

gu/kflnsfsf] klZrd l;dfgf /x]sf] e]/L gbL g} gu/sf] k|d'v gbLsf] ?kdf /x]sf] 5 . of] gbL pQ/tkm{af6 blIf0flt/ j8f g+= @, #, ! / !! x'Fb} ju]sf] 5 . ko{6sLo b[li6n] Hofb} dxTj af]s]sf] o; e]/L gbLsf] k|fs[lts jxfj klg ljlrqsf] 5 . gu/df l;+rfO{, vfg]kfgL, tyf ljB't pTkfbgdf ;d]t e]/L gbLnfO{ pkof]u ug{ ;lsg] b]lvG5 . o; afx]s gu/ eP cGo vf]nf tyf vx/]x? aUg] u/]sf 5g\ h:t}, ;+u|xL vf]nf, aguf8 vf]nf, So'/]gL vf]nf, Ro'/f vf]nf, s'lk08] bx cflb . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 18

Bangad Kupinde Municipality 81°54'0"E 81°55'30"E 81°57'0"E 81°58'30"E 82°0'0"E 82°1'30"E 82°3'0"E 82°4'30"E 82°6'0"E 82°7'30"E 82°9'0"E 82°10'30"E 82°12'0"E ± ThalaRaikar JungaThapachaur Kotjahari N " 0 '

Karkigaun N

Sima " 3 9 0 ' ° 3 9 2 8 ° Bhoor Jagatipur 2 8 Bijayshwari N

0 " Ghoreta N 3 ' 0 " 3 7 3 ' ° 7 3 2 8

Ranibas ° 8 2 N " 0 ' 2 BAME N Agragaun " 3 6 0 ' °

Kalagaun 6 3 2 8 Kalyan ° 2 8 N 0 " N 3 ' " 0

3 4 Suikot 3 ' ° 4 3 2 8 ° 2 8 3 BAME

N Bajedichaur " 0 ' MULKHOLA N " 3 0 ' ° 3 2 8

Khanikholla ° 2 8 4 N 0 " N 3 ' Marmaparikanda " 0 3 1 3 ' ° Rakam DEVSTHAL 1 3 2 8

MULKHOLA °

1 2 8 Dandakhali N

" 5 0 ' N

Dahachaur " 3 0 0 ' ° Jimali 3 0 2 8

6 ° 8 2 GHANJARIPIPAL

N Kaprichaur 0 "

Chadekareni N 3 ' " 0 2 8 3 ' ° 2 8 2 8 ° 2 8 Ghumkhahare GHANJARIPIPAL N

" Siddheswari

0 7 ' N " 2 7 0 ' ° 2 7 2 8 ° 8 2

N 8 9

0 " MAJHKANDA N 3 ' Bajhkanda 0 " 2 5 3 '

° KUPINDEDAHA 2 5 2 8 1 Kajeri KUPINDEDAHA ° 1 8

Dharapani 2

N 1 " Sahare 0 0 ' N " 2 4 Dandagoun 0 ' ° 2 4 2 8 ° 8

MAJHKANDA 2 Marke N SaijuwalTakura 0 " N 3 ' Syanikhal 0 " 2 3 ' ° 2 2 8 ° 8

12 2 Malarani Khalanga NIGALCHULI N " 0

' Syanikhal N " 2 1 0 ' ° 1 2 2 8 ° Hiwalcha 2 8

KalimatiKalche N KalimatiRampur

0 " Chhayachhetra N 3

' Laxmipur 0 " 1 9 3 ' ° 8 1 9 2 °

81°54'0"E 81°55'30"E 81°57'0"E 81°58'30"E 82°0'0"E 82°1'30"E 82°3'0"E 82°4'30"E 82°6'0"E 82°7'30"E 82°9'0"E 82°10'30"E 82°12'0"E 8 2

0 2.5 5 10 Km East and North coverage Legend East =81 ° 57 ' 45 " to 82 ° 9 ' 0 " North = 28 ° 20 ' 15 " to 28 ° 12 ' 45 " 1:180,000 Nagarpalika Boundary Ward Boundary River Network

gS;f g+= * M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf gbL, tfn tyf kf]v/Lx¿sf] gS;f

gu/kflnsfsf] klZrd l;dfgf /x]sf] e]/L gbL g} gu/sf] k|d'v gbLsf] ?kdf /x]sf] 5 . ko{6sLo b[li6n] Hofb} dxTj af]s]sf] o; e]/L gbLsf] k|fs[lts jxfj klg ljlrqsf] Pj+ /xiodo b]lvG5 . o;afx]s gu/df w]/} gbLgfnf, vf]nfx¿ au]sf] b]Vg ;S5f} h:t}, ;+u|xL vf]nf, aguf8 vf]nf, s'lk08] bx cflb . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 19 @=* d'Vo rf8kj{x? o; gu/kflnsfdf ljleGg hflt, wd{ ;Dk|bfo / e]ife'iffsf dflg;x¿ a;f]af; ub{5g\ . oxfF clwsf+z lxGb" wd{ dfGg] kxf8L d"nsf dflg;x¿ /x]sf 5g\ eg] To:t} d'l:nd / lqml:rog wd{ dfGg] dflg;x¿ klg 5g\ . ;a} hfthftL / ;Dk|bfosf cf–cfkm\g} vfn] wd{ ;+:s[lt / rfnrngx¿ 5g\ . h;df a8fbz}+, ltxf/, /fdgjdL, dxflzj/fqL, xl/tflnsf, >Lk~rdL, >Ls[i0f hGdfi6dL, ljjfx k~rdL, 57, xf]nL, r}t] bz}+, ;fpg]– df3] ;+j|mfGtL, uf]7w"k, dftftLy{ cf}+;L, cIfo t[tLof, xl/zogL–xl/af]wgL PsfbzL, gfuk~rdL, /IffaGwg -hg}k"l0f{df_, s'z] cf}+;L, afnfrt'b{zL, sf]hfu|t k"0fL{df, uf]7fn], >L :j:yfgL k"l0f{df, gofF jif{ ;f]x|>f4, ss{6 ;+qmflGt, e'sL{ k"hg, ;+s6 k"hf, a'4hoGtL, ljleGg Nxf];f/ kj{x¿, af/f/lj cjn, ;'j/ft, O{b, js/O{b, df]x/d, Uof/xL ;l/km, Ob'nlkmt/, lqmzd; 8],gofF jif{, uf}/f, xf]nL, cfOtaf/L, b]jLhft, h]i7 k"l0f{df -/fhL hfltsf]_, r/fO{x¿ -/fgf yf? hfltsf]_, w'l/of k"hf, e"t'jf k"hf, /gk'tnf -a|fXd0f, If]qL_, cgGTo, e'jf -/0fsf}zn k|bz{g ul/g] v]n_, k';] !%, cf]Ns], c;f/] !%, u+uf bzx/f, lj;' ltxf/] cflb rf8kj{x¿ /x]sf 5g\ . o;}u/L gu/df x'g] u/]sf k|d'v hfqfx¿df ufO{hfqf, s[i0ffi6dL hfqf / nfv] hfqf x'g\ eg] ljz]if cj;/x¿df em\ofp/], ;f]/7L, l;uf+?, 6KKf, ;f/ª\u] cflb g[Tox¿ u/L dgf]/Ghg ug]{ k|rng /x]sf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 20 v08 # M hg;fª\lvs ljj/0f

#=! hg;+Vofsf] ljj/0f Bangad Kupinde Municipality : Total population ± Total Population : 36052 Male : 17382 Female : 18670

BAME

BAME MULKHOLA

DEVSTHAL MULKHOLA

GHANJARIPIPAL

GHANJARIPIPAL

MAJHKANDA KUPINDEDAHA KUPINDEDAHA

MAJHKANDA

NIGALCHULI Legend population 1983 1984 - 2415 0 2 4 8 Km 2416 - 3271 3272 - 3816

1:155,000 3817 - 4785

gS;f g+= ( M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] gS;f aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 21 s'g}klg :yfgsf] hg;+Vof ljsf;sf] ;fwg / ;fWo b'j}sf] ?kdf /x]sf] x'G5 . ljsf;sf] nflu cfjZos cGo cfly{s, ef}lts ;fwgx¿sf] kl/rfng dfgj >f]taf6 g} x'g] ePsfn] ljsf; of]hgf th'{df ubf{ o;sf] agfj6sf] ljljw kIfx¿sf] cWoog / ljZn]if0f x'g' cfjZos 5 . g]kfndf hg;+Vofsf] ljljw kIfsf] tYofÍ k|To]s !) jif{df x'g] /fli6«o hgu0fgfsf] ;fy} :yfgLo lgsfo txdf 3/w'/L ;j]{If0f dfkm{t ;d]t k|fKt x'g] u/]sf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf lj=;+= @)^* sf] /fli6«o hgu0fgf kl5 3/w'/L ;j]{If0f ePsf] 5}g . To;}n] oxfF /fli6«o hgu0fgfaf6 k|fKt glthfsf] cfwf/df hg;+Vofsf ljljw kIfx¿sf] ljZn]if0f ul/Psf] 5 .

/fli6«o hgu0fgf, @)^* cg';f/ xfn aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] hg;+Vof #^,)%@ /x]sf] 5 h; dWo] k'?if $*=@! k|ltzt -!&,#*@ hgf_ / dlxnf %!=&( k|ltzt -!*,^&) hgf_ /x]sf 5g\ . /fli6«o hgu0fgf, @)^* cg';f/ n}+lus cg'kft (Sex Ratio) cyf{t\\ k|lt !)) dlxnfdf k'?ifsf] ;+Vof (#=!) /x]sf] 5 . hg3gTj -k|lt ju{ lsnf]ld6/df /x]sf] hg;+Vof_ !)^ hgf k|lt ju{ lsnf]ld6/ /x]sf] 5 . /fli6«o hgu0fgf @)^* cg';f/ o; gu/kflnsfsf] s'n hg;+Vof dWo] %@=!& k|ltzt !% b]lv %( jif{ pd]/ ;d"xsf, $!=*! k|ltzt !$ jif{ jf ;f] eGbf sd pd]/sf / ^=)@ k|ltzt ^) jif{ jf ;f] eGbf dflyNnf] pd]/ ;d"xsf /x]sf 5g\ . /fli6«o hgu0fgf, @)^* cg';f/ aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf ^,&^# 3/kl/jf/ /x]sf 5g\ . o; gu/kflnsfsf] s'n hg;+Vof dWo] !=&^ k|ltzt -^#^ hgf_ ckfª\utf ePsfx¿ /x]sf 5g\ . h; dWo] #^# hgf k''?if / @&# hgf dlxnf 5g\ . xfn o; gu/kflnsfdf k|lt kl/jf/ cf}ift %=## hgf ;b:o /x]sf] b]lvG5 . g]kfnsf] kl/jf/sf] cf}ift cfsf/ $=** /x]sf] 5 . b]zdf ;a}eGbf a9L /f}tx6 lhNnfdf ^=$$ / ;a}eGbf sd sf:sLdf #=(@ /x]sf] b]lvG5 . aguf8 s'lk08] gu/kflnsf kl/jf/sf] cfsf/ ;du| b]zsf] cfsf/eGbf t'ngfTds ?kdf 7'nf] b]lvG5 . tflnsf g+= 3 M hg;+Vofsf] ljj/0f ljj/0f @)^* hDdf hg;+Vof 36,052 k'?if 17,382 -48=21∞_ dlxnf 18,670 -51=79∞_ hDdf 3/w'/L 6,763 n}+lus b/ 93=10 cf}ift kl/jf/ cfsf/ 5=33 % jif{ / ;f]eGbf dflysf] ;fIf/tf b/ 58=85 hg3gTj -k|lt ju{ ls=ld=_ 106=60 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* o; gu/kflnsfsf] hg;+Vof h;/L g]kfnsf] hg;+Vof a9]sf] 5 ToxL l:yltn] oxfF klg hg;+Vof al9/x]sf] cj:yf b]lvG5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 22 #=@ j8fcg';f/ If]qkmn, hg;+Vof tyf 3/w'/L ljj/0f Bangad Kupinde Municipality : Total population ± Total Population : 36052 Male : 17382 Female : 18670

2209 BAME

2964 BAME 2322 MULKHOLA

4785 DEVSTHAL MULKHOLA 3271

GHANJARIPIPAL 3126 2788 GHANJARIPIPAL

MAJHKANDA 3182 KUPINDEDAHA KUPINDEDAHA 3191 3816 2415

MAJHKANDA

1983 NIGALCHULI Legend population 1983 1984 - 2415 0 2 4 8 Km 2416 - 3271 3272 - 3816

1:155,000 3817 - 4785

gS;f g+= !) M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] s'n hg;+Vofsf] ljj/0f aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 23 tflnsf g+= 4 M j8fcg';f/ If]qkmn, hg;+Vof tyf 3/w'/L ljj/0f j8f hDdf cf}ift 3/w'/L hDdf 3/w'/L hDdf n}lËs g+= If]qkmn cfsf/ ;+Vof hg;+Vof k'?if dlxnf cg'kft hg3gTj 1 43=51 4=78 1,002 4,785 2,235 2,550 87=65 109=97 2 49=57 5=20 425 2,209 1,016 1,193 85=16 44=56 3 21=56 5=55 534 2,964 1,438 1,526 94=23 137=48 4 20=06 5=21 446 2,322 1,107 1,215 91=11 115=75 5 26=02 5=19 630 3,271 1,608 1,663 96=69 125=71 6 30=02 5=64 554 3,126 1,518 1,608 94=40 104=13 7 21=55 4=95 563 2,788 1,360 1,428 95=24 129=37 8 29=89 5=72 667 3,816 1,865 1,951 95=59 127=67 9 20=83 5=61 569 3,191 1,501 1,690 88=82 153=19 10 21=02 5=46 442 2,415 1,211 1,204 100=58 114=89 11 24=34 5=79 550 3,182 1,553 1,629 95=33 130=73 12 29=83 5=20 381 1,983 970 1,013 95=76 66=48 338=21 5=33 6,763 36,052 17,382 18,670 93=10 106=60 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] s"n hg;+Vof #^,)%@ /x]sf] 5 . h;df dlxnfsf] hg;+Vof !*,^&) / k'?ifsf] hg;+Vof !&,#*@ /x]sf] 5 . gu/sf] n}lËs cg'kft (#=!) -k|lt !)) dlxnfdf k'?ifsf] ;+Vof_ /x]sf] 5 . o; gu/sf] If]qkmn ##*=@! ju{ ls=ld= /x]sf] 5 . ;du| gu/sf] hg3gTj !)^=^) hgf k|lt ju{ ls=ld= /x]sf] 5 . gu/df cf}iftdf k|lt kl/jf/ %=## hg;+Vof a;f]af; ub{5g . o; gu/kflnsfsf !@ j8fx¿sf] t'ngfTds cWoog ubf{ ;a}eGbf w]/} hg;+Vof ePsf] j8fdf j8f g+ ! /x]sf] 5 h;df hDdf $,&*% dflg;x¿n] adf]af; ub{5g\ . gu/sf # xhf/eGbf a9L hg;+Vof ePsf] j8fx¿ % cf]6f 5g\ . j8f g+= * df #,*!^, j8f g+= % df #,@&!, j8f g+= ( df #,!(!, j8f g+= !! df #,!*@ / j8f g+= ^ df #,!@^ dflg;x¿ a;faf; ub{5g . j8f g+= !@ nfO{ ;a} eGbf sd hg;+Vof -!,(*#_ n] cfk\mgf] jf;:yfgsf] ?kdf k|of]u u/]sf] kfOG5 . If]qkmnsf] lx;fadf j8f g+= @ -$(=%& ju{ ls=ld=_ ;a}eGbf 7"nf] j8f xf] eg] j8f g+= $ -@)=)^ ju{ ls=ld=_ ;a}eGbf ;fgf] j8f xf] . hg3gTjnfO{ cfwf/ dfGbf j8f g+= # ;a}eGbf a9L hg3gTj -!#&=$& hgf÷ju{ ls=ld=_ ePsf] j8f xf] . To:t} j8f g+= @ ;a}eGbf j8f cg';f/ k'?if tyf dlxnfsf] hg;+Vofsf] ljj/0f sd hg3gTj -$$=%^ hgf÷ju{ 3000 2550 ls=ld=_ ePsf] j8f xf] . cf}ift 2500 2235 1951

3/w'/Lsf] cfwf/df ;a}eGbf a9L 2000 1865 1690 1663 1629 1608 1608 1553 1526 1518 1501 1438 1428 j8f g+= !! df k|lt kl/jf/ %=&( 1500 1360 1211 1215 1204 1193 1107 1016 1013 hg;+Vof /x]sf] 5 eg] ;a}eGbf sd 1000 970 j8f g+= ! df $=&* hg;+Vof k|lt 500 kl/jf/ adf]af; ub{5g\ . h;sf] 0 lj:t[t ljj/0f tflnsf g+= ! pNn]v 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 ul/Psf] 5 . k'?if dlxnf aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 24

Bangad Kupinde Municipality : Sex wise population ±

Total Population 36052 Male 17382 Female 18670

2

3 4

1 5

6

7

11 9 8

10

12 Legend

1,300

0 2 4 8 Km Male Female 1:155,000

gS;f g+= !! M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] lnËcg';f/ hg;+Vofsf] gS;f aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 25 Bangad Kupinde Municipality : House hold ± House hold : 6763

425 2

534 3 446 4

1002 1 630 5

554 6

563 7

550 11 569 9 667 8

442 10 Legend

House hold 381 12 381 382 - 446 447 - 569 0 2 4 8 Km 570 - 667 1:150,000 668 - 1002

gS;f g+= !@ M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] j8fut 3/w'/Lsf] gS;f aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 26

gS;f g+= !# M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] j8fut If]qkmnsf] gS;f aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 27 #=# pd]/ ;d'xcg';f/ !) jif{ jf ;f]eGbf dflysf JolQmx¿sf] a}jflxs l:yltsf] ljj/0f tflnsf g+= 5 M !) jif{ jf ;f]eGbf dflysf JolQmx¿sf] a}jflxs l:yltsf] ljj/0f l;=g+= ljj/0f k'?if dlxnf hDdf 1 slxNo} ljjfx gePsf] 4,856 4,583 9,439 2 Ps ljjfx ePsf] 6,362 7,963 14,325 3 ax' ljjfx ePsf] 409 214 623 4 k'gM ljjflxt 570 406 976 5 ljw'jf÷ljw'/ 249 600 849 6 ;DaGw ljR5]b -kf/kfr's]_ ePsf] 21 26 47 7 5'l6\6Psf 14 47 61 !) jif{eGbf dflysf hDdf hg;+Vof 12,481 13,839 26,320

;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^*

!) jif{eGbf dflysf hg;+Vofsf] j}jflxs l:ylt

14325 623 47 976 957 61 849

9439

slxNo} ljjfx gePsf] Ps ljjfx ePsf] ax' ljjfx ePsf] k'gM ljjflxt ljw'jf÷ljw'/ ;DaGw ljR5]b -kf/kfr's]_ ePsf] 5'l6\6Psf

o; gu/kflnsfdf ePsf] !) jif{ jf ;f]eGbf dflyNnf] pd]/sf s"n hg;+Vof @^,#@) dWo] !@,$*! k'?if / !#,*#( dlxnf /x]sf 5g\ . tflnsfdf !) jif{ jf ;f]eGbf dflysf JolQmx¿sf] j}jflxs l:yltsf] cj:yf b]vfOPsf] 5 . h;df !$,#@% hgf -%$=$# k|ltzt_ Ps ljjfx ug]{sf] ;+Vof / ax' ljjfx ug]{ ^@# hgf -@=#& k|ltzt_ /x]sf] 5 . k'gM ljjfx ug]{ (&^ hgf -#=&! k|ltzt_, ljw'jf÷ljw'/ *$( hgf -#=@# k|ltzt_, kf/kfr's] ePsf $& hgf -)=!* k|ltzt_ / 5'l§Psf ^! hgf -)=@# k|ltzt_ /x]sf 5g\ . gu/df Ps ljjfx ug]{ dlxnfsf] ;+Vof Ps ljjfx ug]{ k'?ifsf] eGbf !,^)! -^=%& k|ltzt_ n] a9L /x]sf] 5 . eg] ax' ljjfx ug]{ k'?ifsf] ;+Vof ax' ljjfx ug]{ dlxnfsf] ;+Vof eGbf !(% -!=&# k|ltzt_ n] a9L /x]sf] b]lvG5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 28 #=$ klxnf] ljjfx ubf{sf] pd]/sf] ljj/0f s'g} klg b]zn] ljjfxsf nflu sfg'gd} Go'gtd pd]/ tf]s]sf] x'G5 . pQm pd]/ gk'Ub} ljjfx ul/G5 eg] To;nfO{ afnljjfxsf] ?kdf tyf sd pd]/df u/]sf] ljjfxsf ?kdf lng] ul/G5 . g]kfndf d'n'sL P]g, @)@) -P3f/f}+ ;+zf]wg @)%*_ n] ljjfx ubf{ dlxnf / k'?ifsf] pd]/ ;+/Ifssf] d~h'/L eP c7f/ jif{ / ;+/Ifssf] d~h'/L geP jL; jif{ gk'uL ljjfxjf/L ug{ gx'g] sfg'g Joj:yf u/]sf] 5 . jt{dfg ;dodf lzIffsf] k|rf/k|;f/sf sf/0fn] ubf{ JolQmx¿df lj:tf/} r]tgfdf clea[l4 x'Fb} cfPsf] sf/0f jfnljjfxsf] rng 36\b} uO/x]sf] kfOG5 . tfklg cem} s]xL :yfgx¿df unt ;fdflhs k/Dk/f / d"No dfGotfsf sf/0f gfafns cj:yfd} ljjfx ul/lbg] rng /x]sf] b]lvG5 . ;fy} kl5Nnf] qmddf OG6/g]6, 6]lnlehg / df]jfOndf afnaflnsfsf] kx"Fr a[l4 eO{ b'?kof]u a9]/ cfk'mv';L jfnljjfx u/]sf 36gfx¿ klg ;'Ggdf cfpg yfn]sf 5g\ . /fli6«o hg;fª\lvs tyf :jf:Yo ;e]{If0fsf cg';f/ afn ljjfx ug]{ qmddf !% b]lv !( jif{sf lszf]/Lsf] k|ltzt t'ngfTds ?kdf a9\b} uPsf] b]lvG5 . Knfg g]kfn nufot cGo ;+:yfx¿ ldn]/ u/]sf] cWoog k|ltj]bg ;g\ @)!@ cg';f/ @^=& k|ltzt lszf]/Lx¿ / %=* k|ltzt lszf]/x¿n] afn ljjfx u/]sf] b]lvG5 . h'g @)^* sf] hg;fª\lvs tyf :jf:Yo ;e]{If0f eGbf 36\bf] qmddf b]lvG5 . tflnsf g+= 6 M klxnf] ljjfx ubf{sf] pd]/sf] ljj/0f pd]/ ;d"x k'?if dlxnf hDdf k|ltzt !) jif{ ;Dddf 5 2 7 0=04 !)–!$ jif{ 106 548 654 3=87 !%–!( jif{ 3,921 6,642 10,563 62=57 @)–@$ jif{ 2,756 1,808 4,564 27=04 @%–@( jif{ 659 189 848 5=02 #)–#$ jif{ 118 46 164 0=97 #%–#( jif{ 39 17 56 0=33 $)–$$ jif{ 13 3 16 0=09 $%–$( jif{ 5 1 6 0=04 %) eGbf dfly 3 0 3 0=02 hDdf 7,625 9,256 16,881 100=00 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* klxnf] ljjfx ubf{sf] pd]/ ;d"x

7000 6,642

6000

5000 3,921 4000

3000 2,756

2000 1,808 659

1000 548 189 106 118 39 46 17 0 5 5 13 2 3 3 1 0 !) jif{ ;Dddf !)–!$ jif{ !%–!( jif{ @)–@$ jif{ @%–@( jif{ #)–#$ jif{ #%–#( jif{ $)–$$ jif{ $%–$( jif{ %) eGbf dfly

k'? if dlxnf aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 29 !) jif{ jf ;f]eGbf dflyNnf] pd]/sf ljjflxt JolQmx¿sf] klxnf] ljjfx ubf{sf] pd]/sf] ljj/0f b]vfOPsf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf !% jif{b]lv !( jif{ pd]/ ;d"xdf ljjfx ug]{sf] ;+Vof ;a}eGbf a9L ^@=%& k|ltzt b]lvG5 eg] To;kl5 @) jif{ b]lv @$ jif{;Ddsf] pd]/ ;d"xsf] ;+Vof @&=)$ k|ltzt b]lvG5 . t];|f]df @% b]lv @( jif{ pd]/;d"xsf] ;+Vof %=)@ k|ltzt /x]sf] 5 eg] !)–!$ jif{ pd]/;d"xsf afnaflnsfsf] klg klxnf] ljjfx ubf{sf] hg;+Vof #=*& k|ltzt /x]sf] b]lvG5 . gu/df unt ;fdflhs k/Dk/f / d"No dfGotfsf sf/0f gfafns cj:yfdf g} ljjfx ePsf JolQmx¿ cem} klg lhljt} 5g\ . h'g unt ;fdflhs k/Dk/f / d"No dfGotfnfO{ km]/L klg gbf]xf]¥ofpg plrt lzIff tyf r]tgfd"ns sfo{qmdsf] k|rf/ k|;f/ ug'{ kg]{ b]lvG5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 .

#=% pd]/ ;d"xcg';f/ hg;Vofsf] ljj/0f tflnsf g+= 7 M pd]/ ;d"xcg';f/ hg;+Vofsf] ljj/0f k'?if dlxnf hDdf pd]/ k|ltzt k|ltzt ;d"x hg;+Vof pd]/ hgVof pd]/ hg;+Vof k|ltzt k'?ifaf6 hDdfaf6 dlxnfaf6 hDdfaf6 ;d"xaf6 ;d"xaf6 0–4 2261 13=01 50=74 6=27 2195 11=76 49=26 6=09 4456 12=36 5–9 2640 15=19 50=04 7=32 2636 14=12 49=96 7=31 5276 14=63 10–14 2612 15=03 48=91 7=25 2728 14=61 51=09 7=57 5340 14=81 15–19 1944 11=18 47=51 5=39 2148 11=51 52=49 5=96 4092 11=35 20–24 1350 7=77 44=05 3=74 1715 9=19 55=95 4=76 3065 8=50 25–29 1104 6=35 43=23 3=06 1450 7=77 56=77 4=02 2554 7=08 30–34 929 5=34 46=04 2=58 1089 5=83 53=96 3=02 2018 5=60 35–39 937 5=39 46=62 2=60 1073 5=75 53=38 2=98 2010 5=58 40–44 763 4=39 48=63 2=12 806 4=32 51=37 2=24 1569 4=35 45–49 628 3=61 47=40 1=74 697 3=73 52=60 1=93 1325 3=68 50–54 638 3=67 52=51 1=77 577 3=09 47=49 1=60 1215 3=37 55–59 494 2=84 51=46 1=37 466 2=50 48=54 1=29 960 2=66 60–64 442 2=54 49=17 1=23 457 2=45 50=83 1=27 899 2=49 65–69 299 1=72 49=18 0=83 309 1=66 50=82 0=86 608 1=69 70–74 186 1=07 52=54 0=52 168 0=90 47=46 0=47 354 0=98 75–79 68 0=39 48=57 0=19 72 0=39 51=43 0=20 140 0=39 80–84 58 0=33 54=21 0=16 49 0=26 45=79 0=14 107 0=30 85–89 19 0=11 52=78 0=05 17 0=09 47=22 0=05 36 0=10 90–94 6 0=03 33=33 0=02 12 0=06 66=67 0=03 18 0=05 95± 4 0=02 40=00 0=01 6 0=03 60=00 0=02 10 0=03 hDdf 17382 100=00 48=21 18670 100=00 51=79 36052 100=00 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 30 o; gu/kflnsf df lj=;+= @)^* sf] hgu0fgfcg';f/, )–!$ jif{ pd]/ ;d"xsf] ;+Vof $!=*! k|ltzt /x]sf] 5, !%–$$ jif{ pd]/ ;d"xsf] hg;+Vof $@=$^ k|ltzt 5 sfd ug]{ pd]/ !% b]lv %( jif{;Ddsf] hg;+Vof %@=!& k|ltzt /x]sf] 5 . ^) jif{ eGbfdfly pd]/ ;d"xsf] ;+Vof ^=)@ k|ltzt /x]sf] 5 . tYofÍn] gu/df dfgj ;|f]tsf] k|z:tdfqfdf ;Defjgf /x]sf] tYonfO{ b]vfpF5 . ;fy} afnaflnsfsf] ;+Vof klg pRr x'g'n] cfpFbf lbgx¿df klg o; gu/kflnsfdf dfgj ;|f]tsf] sdL gx'g] b]vfpF5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f dflysf] tflnsfdf b]vfOPsf] 5 . hg;+Vofsf] pd]/ut ;+/rgf

95± 90–94 85–89 80–84 75–79 70–74 65–69 60–64 55–59 50–54 45–49 40–44 35–39 30–34 25–29 20–24 15–19 10–14 5–9 0–4 –3000 –2000 –1000 1000 2000 3000 dlxnf k'?if

#=^ hfthflt ;d"xcg';f/ hg;+Vofsf] ljj/0f /fli6«o hgu0fgf, @)^* cg';f/ o; gu/kflnsfdf ljleGg hft÷hfltsf] a;f]af; /x]sf] kfO{G5 . hfthflt ;d"xcg';f/ hg;+Vofsf] cj:yfnfO{ x]bf{ If]qL !^,&^* hgf -$^=%!Ü_, To; kl5 du/ *,$^& -@#=$(Ü_, t];|f]df sfdL %,@&* -!$=^$Ü_ / rf}yf]df bdfO{ tyf 9f]nL !,*&# -%=@)Ü_ /x]sf 5g\ . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . tflnsf g+= 8 M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf hfthfltcg';f/ hg;+Vof ljj/0f qm=;+= hfthflt hDdf k|ltzt qm=;+= hfthflt hDdf k|ltzt 1 If]qL 16,768 46=51 11 d';ndfg 50 0=14 2 du/ 8,467 23=49 12 g]jf/ 44 0=12 3 sfdL 5,278 14=64 13 t/fO{ cGo 43 0=12 4 bdfO{÷9f]nL 1,873 5=20 14 dfemL 30 0=08 aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 31 qm=;+= hfthflt hDdf k|ltzt qm=;+= hfthflt hDdf k|ltzt 5 ;Gof;L÷bzgfdL 1,664 4=62 15 yf? 16 0=04 6 a|fDx0f -kxf8L_ 602 1=67 16 sf7jflgof 12 0=03 7 7s'/L 592 1=64 17 tfdfª 11 0=03 8 ;fsL{ 407 1=13 18 hghflt cGo 15 0=04 9 jfbL 92 0=26 19 cGo 22 0=06 10 ufO{g] 66 0=18 hDdf 36,052 100=00 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* hfthflt ;d'x\cg';f/ hg;+Vofsf] ljj/0f

18000 16768

16000

14000

12000

10000 8467

hg;+Vof 8000

6000 5278

4000 1873 1664 2000 602 592 407 92 66 50 44 43 30 16 12 11 15 22 0 yf? If]qL jfbL cGo du/ sfdL ;fsL{ g]jf/ ufO{g] dfemL 7s'/L tfdfª d';ndfg t/fO{ cGo t/fO{ sf7jflgof bdfO{÷9f]nL hghflt cGo a|fDx0f -kxf8L_ a|fDx0f ;Gof;L÷bzgfdL hfthflt

#=& dft[efiff cg';f/ hg;+Vofsf] ljj/0f tflnsf g+= 9 M dft[efiff cg';f/ hg;+Vofsf] ljj/0f qm=;+= efiffefifL ;+Vof k|ltzt qm=;+= efiffefifL ;+Vof k|ltzt 1 g]kfnL 35,982 99=81 6 ofSvf 7 0=02 2 lxGbL 22 0=06 7 8f]6]nL 2 0=01 3 pmb'{ 18 0=05 8 ef]hk'/L 1 0=00 4 yf? 9 0=02 9 cefwL 1 0=00 5 d}lynL 7 0=02 10 pNn]v gul/Psf] 3 0=01 hDdf 36,049 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* o; gu/kflnsfdf a;f]af; ug]{ JolQmx¿n] af]Ng] dft[efiffdf ;a}h;f]n] g]kfnL af]Ng] u/]sf] kfOG5 . tYofÍsf] cfwf/df g]kfnL efiffnfO{ dft[efiffsf] ?kdf af]Ng]sf] ;+Vof #%,(*@ -((=*!Ü_, eg] cGo efiff af]Ng]x¿ cGoGt} Go"g /x]sf] 5 . h;df lxGbL efiff af]Ng] @@, pb"{ efiff af]Ng] !* / cGo efiff af]Ng] #) /x]sf] kfOG5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 32

dft[efiffcg';f/ hg;+Vofsf] ljj/0f

40000 35982 35000

30000

25000

20000

15000

10000

5000 22 18 9 7 7 2 1 1 3 0 g]kfnL lxGbL pmb'{ yf? d}lynL ofSvf 8f]6]nL ef]hk'/L cefwL pNn]v gul/Psf] cflbjf;L o; gu/sf] s'n hg;+Vof #^,)%@ dWo] @#=&@ k|ltzt -*,%%# hgf_ hg;+Vof cflbjf;L -du/, g]jf/, yf?, tfdfª, u'?ª cflb_ /x]sf] 5 . h;df ;a}eGbf a9L *,$^& -@#=$( k|ltzt_ du/ hfltsf] ;d'bfosf] a;f]af; /x]sf] kfOG5 . d'VotM s[lif k]zfdf ;+nUg oL ;d'bfodf ;fIf/tf k|ltzt t'ngfTds ?kdf Go"g /x]sf] 5 . Psftkm{ afn ljjfx, aRrf hGdg' k"j{ g} dugL ug]{ ljjfx, u'?jf -wfdL, emfqmL_ k|yf h:tf ;fdflhs k|yfx¿ o; ;d'bfodf xfn;Dd cf+lzs ?kdf ePklg sfod} /x]sf] kfOG5 eg] csf{tkm{ oL hghfltx¿sf] cfkm\gf] df}lns ;+:s[ltnfO{ eg] o; ;d'bfon] cBfjlws arfO{ /fv]sf] kfOG5 . oL ;d'bfoåf/f aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] df}lns ;+:s[ltnfO{ lhjGt /fVg ;xof]u k'u]sf] 5 . o; ;d'bfoaf6 hgk|ltlglwsf] ?kdf xfn lg0ff{os txdf h'g ;xeflutf b]lvPsf] 5 . em08} cfwf ztfAbLb]lv o; gu/kflnsfsf] ljsf; lgdf{0fdf xft kfv'/L rnfpb} cfPsf] of] ;d'bfo clxn] cfP/ ;fdflhs, /fhg}lts / cfly{s ljsf;sf] b[li6sf]0fn] ;d]t cufl8 nDs]sf] b]lvG5 . pTkLl8t ;d'bfo hfthfltsf] lx;fan] aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf t];|f] 7'nf] ;d'bfosf] ?kdf /x]sf] pTkLl8tx¿n] nueu @!=$) k|ltzt lx:;f cf]u6]sf] 5 . ;fdflhs lje]bsf ?kdf 5'jf5't h:tf] cdfgjLo e]befj ef]lu/x]sf] of] ;d'bfon] /fhlglts, cfly{s / ;fdflhs If]qdf ;d]t pk]Iffsf] l;sf/ x'g' k/]sf] 5 . o; ;d'bfosf k|f=lj=, lgdflj, / df=lj=df cWoog 5fq 5fqfx¿sf] ;+Vof eg] t'ngfTds ?kdf sd /x]sf] 5 . k/Dk/fut lzNksf] wgL of] ;d'bfon] cfkm\gf] l;knfO{ cfly{s ljkGgtf / ;fdflhs pk]Iffsf sf/0f klg cl3 a9fpg g;s]sf] kfOG5 . d'n'sL P]g @)@) sf] sfg'gL Joj:yf cGtu{t hflto 5'jf5'tnfO{ sfg'gL ck/fwsf] ?kdf kl/eflift ul/Psf] em08} $ bzs x'g nfUbf klg pTkLl8t / ck]lIft ;d'bfon] ;fj{hlgs :yn -dlGb/_ x¿df k|j]zsf nflu :yfgLo lgsfox¿;Fu ldn]/ r/0fa4 cleofg ;+rfng ug'{kg]{ cj:yf sfod} /x]sf] 5 . lghfdtL ;]jf / u}/ ;/sf/L ;]jfdf klg of] ;d'bfosf] pkl:ylt cToGt} Go'g 5 . To;} u/L /fhlglts If]qdf @)$^ ;fn otf of] ;d'bfon] cfkm\gf ;fd'bflos ;+u7gx¿ ;d]t lgdf{0f u/]sf] kfOG5 . /fhlglts g]t[Tjdf eg] ;Lldt JolQmx¿dfq o; ;d'bfosf] k|ltlglwTj ul//x]sf 5g\ . o; ;d'bfosf clwsf+z JolQmx¿ cbIf / cw{bIf hgzlQm s} ?kdf Hofnf, dhb'/L u/]/ hLjgofkg ul//x]sf] kfOG5 . gu/sf] ljsf;sf] nflu of] ;d'bfonfO{ clxn]sf] cj:yfaf6 dfly p7fpg ljz]if cleofgsf] g} yfngL ug'{kg]{ cj:yf b]lvG5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 33 #=* wd{cg';f/ hg;+Vofsf] ljj/0f tflnsf g+= 10 M wd{cg';f/ hg;+Vofsf] ljj/0f lxGb' lqmlZrog O:nfd af}4 axfO{ pNn]v gul/Psf] hDdf k'?if 16,916 433 31 0 0 2 17,382 dlxnf 18,200 449 19 1 1 0 18,670 hDdf 35,116 882 50 1 1 2 36,052 k|ltzt 97=40 2=45 0=14 0=00 0=00 0=01 100=00 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* Wffld{s b[li6sf]0fn] x]bf{ o; gu/kflnsfdf clwsf+z lxGb' wdf{jnDaLx¿ /x]sf 5g\ . kl5Nnf] hgu0fgf cg';f/ oxfFsf] s'n hg;+Vof -#^,)%@ hgf_ dWo] #%,!!^ -(&=$)_ k|ltztn] lxGb' wd{ ckgfPsf] kfOG5 . lqmlZrog wd{ ckgfpg] hg;+Vof **@ cyf{t\ @=$% k|ltzt /x]sf] kfOG5 eg] O:nfd wd{ ckgfpg] hg;+Vof %) cyf{t )=!$ k|ltzt /x]sf] 5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f dflysf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 . wd{cg';f/ hg;+Vofsf] ljj/0f

40000 35116 35000

30000

25000

20000

15000

10000

5000 882 50 1 1 2 0 lxGb' lqmlZrog O:nfd af}4 axfO{ pNn]v gul/Psf]

#=( kl/jf/n] k|of]u u/]sf] 3/sf] :jfldTjsf] ljj/0f tflnsf g+= 11 M kl/jf/n] k|of]u u/]sf] 3/sf] :jfldTjsf] ljj/0f j8f g+= lghL ef8f ;+:yfut cGo hDdf 1 793 201 3 5 1,002 2 422 3 0 0 425 3 527 5 0 2 534 aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 34 j8f g+= lghL ef8f ;+:yfut cGo hDdf 4 437 5 1 3 446 5 593 35 2 0 630 6 522 7 5 20 554 7 554 4 2 3 563 8 664 2 0 1 667 9 551 18 0 0 569 10 441 0 0 1 442 11 529 18 1 2 550 12 366 15 0 0 381 hDdf 6,399 313 14 37 6,763 k|ltzt 94=62 4=63 0=21 0=55 100=00 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* dflysf] tflnsfdf aguf8 s'lk08]df kl/jf/n] k|of]u u/]sf] 3/sf] :jfldTjsf] ljj/0f b]vfOPsf] 5 . h;df cfkm\gf] :jfldTjdf /x]sf] 3/ ;+Vof ^,#(( cyf{t ($=^@ k|ltzt, ef8fdf a:g] kl/jf/sf] ;+Vof #!# cyf{t $=^# k|ltzt /x]sf] b]lvG5 . To:t} ;+:yfut 3/w'/L !$ cyf{t )=@! k|ltzt / cGo 3/w'/Lsf] ;+Vof #& cyf{t\ )=%% k|ltzt /x]sf 5g\ . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . 3/sf] :jfldTjsf] ljj/0f

6399 7000 6000 5000 4000 3000 2000 313 1000 14 37 0 lghL ef8f ;+:yfut cGo aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 35 #=!) dlxnfsf gfddf ePsf] 3/hUufsf] :jfldTjsf] ljj/0f tflnsf g+= 12 M dlxnfsf gfddf crn ;Dkltsf] :jfldTj;DaGwL ljj/0f hDdf qm=;+= crn ;Dklt :jfldTj ePsf] :jfldTj k|ltzt :jfldTj gePsf] pNn]v gul/Psf] 3/kl/jf/ ! 3/df 209 3=09 6510 44 6763 @ hUufdf 390 5=77 6329 44 6763 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* dflysf] tflnsfdf aguf8 s'lk08]df dlxnfsf gfddf ePsf] 3/ tyf hUuf ePsf] :jfldTjsf] ljj/0f b]vfOPsf] 5 . hDdf ^,&^# 3/kl/jf/dWo] dlxnfsf] :jfldTjdf /x]sf] 3/ ;+Vof @)( -#=)( k|ltzt_ / dlxnfsf] :jfldTjdf /x]sf] hUuf #() -%=&& k|ltzt_ /x]sf] 5 . $$ 3/kl/jf/n] dlxnfsf] :jfldTjdf /x]sf] 3/ / hUufsf] ljj/0f pNn]v gu/]sf] kfOof] . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 .

3/df dlxnfsf] :jfldTjsf] ljj/0f

1000 917 900 800 657

700 626 551 539 527 522 600 523 442

500 423 421

400 362 300 200 78 40

100 25 17 13 16 7 7 11 8 4 4 4 2 3 3 3 3 1 0 0 0 0 4 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 3/df :jfldTj ePsf] 3/df :jfldTj gePsf] pNn]v gul /Psf]

hldgdf dlxnfsf] :jfldTjsf] ljj/0f

900 878 800 700 630 608

600 543 525 518 515 498

500 440 420 418

400 336 300 200 117 64 41 100 37 30 30 22 19 13 7 7 7 11 8 6 6 0 2 3 3 1 0 0 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

hldgdf :jfldTj ePsf] hldgdf :jfldTj gePsf] pNn]v gul/Psf] aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 36 #=!! aflx/L uf/f]sf] cfwf/df 3/sf] agf]6sf] ljj/0f tflnsf g+= 13 M aflx/L uf/f]sf cfwf/df 3/sf] agf]6sf] ljj/0f df6f]sf] hf]8fO l;d]G6sf] hf]8fO sf7÷ afF;hGo pNn]v j8f g+= ePsf] OF6f÷9'Ëf ePsf] OF6f÷9'+uf kmNofs ;fdu|L cGo gul/Psf] hDdf 1 916 75 7 1 2 1 1,002 2 422 0 3 0 0 0 425 3 529 0 1 0 0 4 534 4 446 0 0 0 0 0 446 5 628 1 1 0 0 0 630 6 548 2 1 0 3 0 554 7 553 2 1 0 0 7 563 8 657 3 2 0 0 5 667 9 550 4 0 0 0 15 569 10 438 2 0 0 0 2 442 11 502 35 7 0 0 6 550 12 375 2 0 0 0 4 381 hDdf 6,564 126 23 1 5 44 6,763 k|ltzt 97=06 1=86 0=34 0=01 0=07 0=65 100 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* dflysf] tYof+snfO{ x]bf{ o; aguf8 s'lk08]df w]/}h;f] 3/kl/jf/n] df6f]sf] hf]8fO ePsf] OF6f tyf 9'Ëfaf6 ag]sf] aflx/L uf/f]sf] k|of]u u/]sf] b]lvG5 . gu/df /x]sf] s'n 3/kl/jf/dWo] (&=)^ k|ltzt cyf{t\ ^,%^$ 3/kl/jf/sf] 3/sf] aflx/L uf/f] df6f]sf] hf]8fO ePsf] OF6f tyf 9'Ëfaf6 agfOPsf] 5 . l;d]G6sf] hf]8fO OF6f tyf 9'+ufaf6 ag]sf] aflx/L uf/f] ePsf] 3/w'/L ;+Vof !@^ -!=*^ k|ltzt_ 5 eg] ;a}eGbf sd cyf{t\ gu/df Pp6f dfq 3/df afF;hGo ;fdu|Laf6 aflx/L uf/f] ag]sf] b]lvG5 / sf7 tyf kmNofsaf6 aflx/L uf/f] ag]sf] 3/;+Vof @# -)=#$ k|ltzt_ /x]sf] 5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . aflx/L uf/f]sf cfwf/df 3/sf] ljj/0f

6564 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 126 23 1 5 44 0 df6f]sf] hf]8fO l;d]G6sf] sf7÷kmNofs afF;hGo cGo pNn]v hf]8fO ;fdu|L gul/Psf] aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 37 #=!@ 5fgfsf] cfwf/df 3/sf] agf]6sf] ljj/0f tflnsf g+= 14 M 5fgfsf] cfwf/df 3/sf] agf]6sf] ljj/0f v/÷k/fn h:tf÷l6g 6fon÷vk8f l;d]G6 sf7÷ pNn]v j8f g+= ÷5\jfnL ÷Rofb/ ÷lemFu6L÷9'Ëf ÷9nfg kmNofs df6f] cGo gul/Psf] hDdf 1 69 317 151 63 8 390 1 3 1,002 2 32 2 357 0 0 34 0 0 425 3 293 6 193 1 0 35 3 3 534 4 57 7 103 0 0 279 0 0 446 5 19 55 99 0 0 457 0 0 630 6 137 92 69 2 0 187 66 1 554 7 188 82 65 2 0 175 46 5 563 8 404 22 230 0 0 5 1 5 667 9 268 62 130 8 0 58 27 16 569 10 356 65 14 1 0 3 0 3 442 11 347 35 36 37 1 86 4 4 550 12 352 22 3 0 0 0 0 4 381 hDdf 2,522 767 1,450 114 9 1,709 148 44 6,763 k|ltzt 37=29 11=34 21=44 1=69 0=13 25=27 2=19 0=65 100 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* o; gu/kflnsfdf ePsf 3/w'/Lx¿nfO{ 5fgfsf] agf]6sf] cfwf/df 5'6\ofpFbf v/, k/fn tyf 5\jfnLsf] 5fgf] ePsf] 3/sf] ;+Vof ;a}eGbf w]/} @,%@@ cyf{t #&=@( k|ltzt /x]sf] 5 eg] ;a}eGbf yf]/} ( -)=!# k|ltzt_ 3/df sf7 tyf kmNofssf] 5fgf] /x]sf] b]lvG5 . o;}u/L bf];|f]df 6fon, vk8f, lemFu6L tyf 9'Ëfaf6 ag]sf] 5fgf /x]sf] 3/w'/L ;+Vof !,$%) cyf{t @!=$$ k|ltzt, df6f]af6 ag]sf] 3/w'/L ;+Vof !,&)( cyf{t\ @%=@& k|ltzt, h:tf, l6g tyf Rofb/ /x]sf] 3/w'/L &^& cyf{t !!=#$ k|ltzt / l;d]G6 tyf 9nfg u/]sf] 5fgf ePsf] 3/w'/L !!$ cyf{t\ !=^( k|ltzt /x]sf] 5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f dflysf] tflnsfdf lbOPsf] 5 .

5fgfsf] cfwf/df 3/sf] ljj/0f

3000 2522 2500 1709 2000 1450 1500 767 1000

114 148 500 9 0 v/÷ k/fn÷ 5\jfnL h:tf÷ l6g÷ Rofb/ 6fon÷ vk8f÷ l;d]G6÷9nfg sf7÷kmNof s df6f] cGo lemFu6L÷9'Ëf aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 38 #=!# husf] cfwf/df 3/sf] agf]6sf] ljj/0f tflnsf g+= 15 M husf] cfwf/df 3/sf] agf]6sf] ljj/0f df6f]sf] hf]8fO l;d]G6sf] hf]8fO sf7sf] vDaf pNn]v j8f g+= ePsf] OF6f÷9'Ëf ePsf] OF6f÷9'Ëf 9nfg lkNn/;lxtsf] uf8]sf] gul/Psf] hDdf 1 920 42 32 7 1 1,002 2 425 0 0 0 0 425 3 530 0 0 1 3 534 4 446 0 0 0 0 446 5 629 0 0 1 0 630 6 552 2 0 0 0 554 7 555 2 0 1 5 563 8 661 1 0 0 5 667 9 551 3 0 0 15 569 10 439 1 0 0 2 442 11 505 19 14 6 6 550 12 377 0 0 0 4 381 hDdf 6,590 70 46 16 41 6,763 k|ltzt 97=44 1=04 0=68 0=24 0=61 100 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf kl/jf/n] k|of]u u/]sf] 3/sf] hucg';f/ 3/sf] cj:yfnfO{ x]bf{ df6f]sf] hf]8fO ePsf] OF6f tyf 9'Ëfaf6 ag]sf] 3/sf] hu ePsf 3/w'/L ;+Vof ;a}eGbf a9L cyf{t\ ^,%() -(&=$$ k|ltzt_ ePsf] kfO{of] eg] bf];|f]df l;d]G6sf] hf]8fO ePsf] OF6f tyf 9'Ëfaf6 ag]sf] hu ePsf] 3/w'/L &) -!=)$ k|ltzt_, 9nfg lkNn/;lxtsf] hu ePsf 3/w'/L $^ -)=^* k|ltzt_ / ;a}eGbf sd sf7sf] vDaf uf8]sf] hu ePsf] 3/w'/L ;+Vof !^ -)=@$ k|ltzt_ /x]sf] 5 .+ h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . husf] cfwf/df 3/sf] agf]6

6590 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 70 46 16 41 0 df6f]sf] hf]8fO l;d]G6sf] hf]8fO 9nfg sf7sf] vDaf pNn]v gul /Psf] ePsf] OF6f÷9'Ëf ePsf] OF6f÷9'Ëf lkNn/;lxtsf] uf8]sf] aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 39 ejgsf] pkof]u aguf8 s'lk08] gu/kflnsf leq /x]sf ejgx¿df ljleGg ;dodf a:g] 3/ kl/jf/sf] ;+VofnfO{ x]g]{ xf] eg] ;a}eGbf a9L cfjf;Lo k|of]u ePsf] b]lvG5 . ejg ;+j]bgzLntf zx/x¿df eO/x]sf] hg;+Vof j[l4 / zx/L lj:tf/n] ljsf;f]Gd'v /fi6«x¿df e"sDkLo hf]lvdsf] ;+j]bgzlntfdf j[l4 u/]sf] 5 . lglZrt :t/sf] hldg sDkg uxgtf l;h{gf ePsf] cj:yfdf tf]lsPsf] :t/sf] ;+/rgfut IfltnfO{ s'g} j:t'n] wfGg ;Sg] ;DefjgfnfO{ pQm j:t'sf] ;+j]bgzLntfsf ?kdf kl/eflift ul/Psf] 5 . ejg, cTofjZos ;'ljwfx¿, nfOkmnfOg cflbsf] ;+j]bgzLntf ljZn]if0f ug{ ;lsG5 / ;+j]bgzLntf d"NofÍg ug{ nfluPsf] j:t'df cfwfl/t /x]/ ljleGg ljlw k|of]u ug{ ;lsG5 .

#=!$ cg'kl:yt 3/w'/L / hg;+Vofsf] ljj/0f tflnsf g+= 16 M cg'kl:yt 3/w'/L / hg;+Vofsf] ljj/0f hgu0fgf hDdf cg'kl:yt pkl:yt jif{ 3/w'/L 3/w'/L 3/w'/L yfxf gePsf] hDdf k'?if dlxnf 2011 6,763 1,325 5,431 7 1864 1,621 243 k|ltzt 19=59 80=30 0=10 86=96 13=04

;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* cg'kl:yt 3/w'/L ;+Vof !(=%( k|ltzt cyf{t !,#@% 3/w'/L cg'kl:ylt /x]sf] b]lvG5 . h;df k'?ifsf] ;+Vof *^=(^ k|ltzt -!,^@! hgf_ /x]sf] 5 eg] dlxnfsf] ;+Vof !#=)$ k|ltzt -@$# hgf_ /x]sf] b]lvG5 . n}ª\lus cfwf/df cg'kl:yt 3/w'/Lsf] ;+Vof k'?if / dlxnfsf] lardf 7"nf] cGt/ b]lvG5 . gu/sf] s'n hg;+Vofsf] %=!& k|ltzt -!,*^$ hgf_ hg;+Vof cg'kl:yt b]lvG5 .

#=!% a;fO{ ;/fO{sf] cj:yf s'g} klg :yfgdf hg;+Vof kl/jt{g x'g] sf/0fx¿dWo] a;fO;/fO{ Ps k|d'v sf/0f dflgG5 . ljleGg cj;/ / /f]huf/Lsf] vf]hLdf b]z leq jf b]z aflx/ Ps :yfgaf6 csf]{ :yfgdf :yfO{ jf c:yfO{ ?kdf a;fO{ ;/]/ hfg] k|j[lQ qmdz a9\b} uPsf] kfOG5 . o; aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf l5d]sL uf=lj=;= Pj+ lhNnfaf6 a;fO{ ;/fO{ ug]{ qmd lta| ?kdf a9L/x]sf] b]lvG5 .

#=!^ JolQmut 36gf btf{sf] aflif{s ljj/0f gful/sn] cfˆgf] JolQmut clwsf/ pkof]u ug{ sfg'gL dfGotfx? kfngf ug'{ kg]{ x'G5 . gful/stf, /fxbfgL, jf cGo kl/rokq lng, /f]huf/L jf pBd ug{, ljb]z hfg lglZrt sfg'gL dfGotf kfngf ug'{ kg]{ x'G5 . o;sf nflu ;/sf/n] k|df0fkq pknAw u/fpF5 . hGd, d[To', a;fO{, ;/fO{ ljjfx / ;DaGw ljR5]b h:tf 36gf btf{ ug'{ kg]{ x'G5 . ;+ljwfgn] gful/snfO{ ljleGg clwsf/sf] k|Tofe"t u/]sf] 5 . To;sf] k|:yfg ljGb' aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 40 eg]s} JolStut 36gf btf{ xf] . /fli6«o tYofÍ agfpg] o;sf] ljZjJofkL dfGotf xf] . sxfF slt hGd], sltsf] d[To' eof] sltn] a;fO{;/fO{ u/], sltsf] ;DaGw ljR5]b eof] eGg] s'/fsf] hfgsf/L /fHo kfpg' k5{ . o;sf] cfwf/df ;/sfn] gLlt agfpg] x'Fbf hgr]tgf clej[l4 ug'{ kg]{ b]lvG5 . tflnsf g+= 17 M JolQmut 36gf btf{sf] aflif{s ljj/0f hGd btf{ d[To' btf{ ;DaGw a;fO{ ljjfx j8f ljR5]b ;/fO{sf] hDdf dlxnf k'?if hDdf dlxnf k'?if btf{ btf{ ;+Vof 1 297 136 161 20 20 28 0 15 2 100 52 48 9 3 6 28 25 3 4 142 80 62 15 5 10 32 9 5 211 107 104 18 6 12 40 6 517 297 220 34 7 27 59 2 8 7 8 600 305 295 32 11 21 145 105 9 10 239 122 117 22 5 17 49 1 48 11 12 43 31 12 10 2 8 24 1 18 hDdf 2149 1130 1019 160 59 101 365 4 268 ;|f]tM aguf8 s'lk08] gu/kflnsf, @)&# gu/df JolQmut 36gf btf{sf] cj:yfnfO{ b]vfOPsf] 5 . jif{ @)&# df o; gu/kflnsfdf hGd btf{ ug]{sf] ;+Vof @!$( /x]sf] 5 . h;df dlxnfsf] ;+Vof !!#) / k'?ifsf] ;+Vof !)!( /x]sf] 5 . ;a}eGbf a9L hGdbtf{ x'g] j8f g+= * / ( -;fljssf] s'lk08]bx uf=lj=;=_ /x]sf] 5 . o; cjlwdf d[To' btf{ ug]{sf] ;+Vof !^) -dlxnf %(, k'?if !)!_ /x]sf] b]lvG5 . ljjfx btf{sf] l:ylt x]bf{ gu/df o; cjlwdf #^% hf]8Lsf] ljjfx btf{ ePsf] b]lvG5 . ;f] cjwLdf gu/df hDdf $ j6f ;DaGw ljR5]bsf] 36gf btf{ ePsf] b]lvG5 . o; cjlwdf hDdf @^* a;fO{ ;/fO{ btf{ ePsf] b]lvG5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 41 v08 $ M e"–pkof]u

$=! gu/kflnsfsf] e"–pkof]usf] ljj/0f aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] ljBdfg e"–pkof]u x]bf{ gu/sf] em08} ^(=&^ k|ltzt -@#%=(@ ju{ ls=ld=_ e"efu jg If]qn] 9flsPsf] 5 . To;}u/L gu/sf] s'n If]qkmn ##*=@ ju{ ls=ld= sf] @$=@$ k|ltzt -*!=(( ju{ ls=ld=_ v]tLof]Uo hldg, hnfwf/ If]qn] %=!& k|ltzt -!&=$& ju{ ls=ld=_ / afn'jf If]q )=*# k|ltzt -@=*! ju{ ls=ld=_ n] cf]u6]sf] 5 . gu/df df6f]sf] agfj6, v]tLof]Uo hldg, ;+/lIft If]q, a:tLof]Uo If]q cflbsf] lj:t[t cWoogsf] cfwf/df gu/af;Lx¿sf] cfly{s x}l;ot j[l4 ug{ / jftfj/0fdf k|lts'n c;/ kg{ glbg s]–s:tf pTkfbg k|0ffnL tyf gLltx¿ cjnDag ug{ ;lsG5 lj:t[t cWoog u/L sfof{Gjog ug'{kg]{ b]lvG5 . e"–pkof]usf] lj:t[t ljj/0f tnsf] tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . tflnsf g+= 18 M gu/sf] e"–pkof]usf] ljj/0f qm=;+= e"–pkof]u cf]u6]sf] If]qkmn -ju{ ls=ld=_ k|ltzt 1 jgh+un, emfF8L tyf a'6\ofg If]q 235=92 69=76 2 gbL, tfn, kf]v/L 17=47 5=17 3 afn'jf 2=81 0=83 4 v]tLof]Uo hldg 81=989 24=24 hDdf 338=2 100=00 ;|f]tM gfkL ljefu

e"–pkof]usf] ljj/0f

81=99 2=81

235=91 17=47

jgh+un, emfF8L tyf a'6\ofg If]q gbL, tfn, kf]v/L afn'jf v]tLof]Uo hldg aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 42 $=@ zx/Ls/0fsf] :j?k gu/df ;8s, ljB't, ;+rf/h:tf ;'ljwfx¿ /x]sf clwsf+z If]qdf zx/Ls/0f k|lqmofn] ltj| ?k lnPsf] b]lvG5 . gu/kflnsfsf sltko j8fx¿df u|fdL0f ljz]iftf /x]sf] kfOG5g\ eg] sltko k|d'v j8f / j:tLx¿df zx/Ls/0f eO/x]sf] zx/f]Gd'v cj:yfdf /x]sf] kfOG5 . cflb d'Vo zx/L If]q ljBdfg 5g\ . o;sf cltl/Qm clwsf+z If]qx¿ zx/f]Gd'v cj:yfdf /x]sf] b]lvG5g\ . lhNnfsf clwsf+z e"–efuaf6 gu/df a;fO;/fOsf] qmd ltj|?kdf al9/x]sf] x'Fbf tL :yfgdf Jojl:yt gu/ of]hgf agfP/ af6f], vfg]kfgL, 9n lgsf; OTofbLsf] ;dod} ljsf; ug'{kg]{ b]lvG5 .

aguf8 s'lk08] gu/kflnsfl:yt ;NnL ahf/ If]q

$=# zx/f]Gd'v a:tLx¿sf] jt{dfg :j?k g]kfnsf] dWoklZrdf~rn ljsf; If]q cGt{utsf lhNnfx¿dWo] ;Nofg lhNnfdf cjl:yt o; aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] cfˆg} P]ltxfl;s dxTj /x]sf] 5 . ;Nofgsf] ;b/d'sfd vn+ufb]lv sl/j !% ls=ld= klZrddf ltg lt/ kxf8} kxf8n] 3]l/Psf] / pQ/ lt/sf] lgsf; klg kxfl8 r6\6fgn] y'lgPsf] dgdf]xs s'lk08] bx ;Nofg lhNnfs} cfs{ifs ko{6sLo :yn xf] . o;}u/L wfld{s tyf P]ltxfl;s dxTj af]s]sf s[i0f dlGb/, tf?k/] l;4 u'kmf / lgufnr'nf n]sn] o; gu/nfO{ ko{6sx¿sf] nflu cfsif{0fsf] s]Gb| aGg d2t u/]sf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/ hnjfo'sf] cfwf/df a;f]af;sf] nflu kxf8L lhNnfx¿dWo] clwstd pko'Qm dflgPsf] 5 . u|fdL0f If]qsf] ;8sx¿sf] ;~hfn ljsf;sf] qmddf /x]sf] / lzIff, :jf:Yo h:tf ;'ljwfx¿ klg lhNnfsf cGo gu/x¿sf] t'ngfdf ;'ne /x]sf] b]lvG5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 43

Bangad Kupinde Municipality

81°55'0"E 81°58'30"E 82°2'0"E 82°5'30"E 82°9'0"E N " 0 ' 3 9

° ± Sima

" Karkigaun 2 8 " " Bhoor Bijayshwari Jagatipur Ghoreta " " " " " " " Ranibas " " " " " 2 "BAME Agragaun Kalagaun

N " " " " 0 " Kalyan " " N 3 '

" 0 " 3 5 3 ' ° " " 3 5

2 8 " " " ° " " " " " 2 8 " " " " " " Suikot " " " " " " " " " " 3" " Bajedichaur BAM"E " " " " " " " MULKHOL"A " Khanikholla " " " " " " " "

N "

" " " " 4 " 0

' " " " N " " 3 2 " 0 " " " ' ° " " " " " " 3 2 2 8 " " " °

" " 2 8 " Rakam " DEVSTH" AL " " " " " " MU"LKH"OLA Marmaparikanda " " " " " 1 " " Dandakhali " " " " " " " " " " " " 5 " " " " " " " " " " " " " 6" " " " " " " " " GHANJARIPIPAL" Kaprichaur " " N " " " " "

0 " " " Chadekareni N 3

' "

" " " " 0 " 2 8 " 3 '

° " " " 2 8

2 8 " " ° " " "

" 2 8 " " " " " " Ghumkhahare " " " " GHANJARIPIPAL " Siddheswari " 7 " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " 8 "9 " " " " " " " " " " " " " " " " " MAJHKANDA " " " " " " " " KUPINDEDAHA" " " " " " N " " " "

" " " " 0 ' " " " " " " " Kajeri N 1 " " " 2 5 " " " " 0 ' ° 1 " Dharapani " " " " "

" 2 5 2 8 KUPINDEDAHA " ° Sahare " " " " " Dandagoun " " 1 " " 2 8 0 " " " " " " " " " MAJH"KAND"A " " " " " " Marke " SaijuwalTakura " " " " " " " " " " " " " "

N Khalanga Malarani 12 0 " " " N 3 ' " NIGALCHULI 0 " 2 1

" 3 ' ° " 2 1 2 8

" ° "

" " 2 8 " KalimatiKalche " Hiwalcha

Laxmipur KalimatiRampur Chhayachhetra

81°58'30"E 82°2'0"E 82°5'30"E 82°9'0"E

East and North coverage East =81 ° 57 ' 45 " to 82 ° 9 ' 0 " 0 2 4 8 Km North = 28 ° 20 ' 15 " to 28 ° 12 ' 45 "

Legend 1:155,000

Nagarpalika Boundary Ward Boundary " Settlement

gS;f g+= !$ M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfleqsf a:tLsf] gS;f aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 44 gu/sf zx/L If]qsf] j/k/dfq geO{ u|fdL0f If]qdf ;d]t a:tL Pj+ a:tL >[+vnfx¿sf] ljsf; lta|?kdf eO/x]sf] 5 . x'nfs, 6]nLkmf]g, c:ktfn / ljBfnosf] kx'Frsf ;fy;fy} cfGtl/s a; ;]jfsf] ;'ud oftfoft ;'ljwf x'gfn] klg u|fdL0f a:tL ljsf;sf nflu of]ubfg k'¥ofO/x]sf] kfOG5 . ;–;fgf Jofkfl/s s]Gb|sf ?kdf a:tLx¿sf] ljsf; eO/x]sf] 5 . ;Nofg lhNnfs} ljleGg efudf lta| ultdf ahf/Ls/0f / zx/Ls/0ftkm{ pGd'v eO/x]sf a:tLx¿ / pko'Qm a:tLx¿ ahf/f]Gd'v a:tLx¿ dfq geP/ u|fdL0f Jofkf/sf] ;fy} s[lif pTkfbgx¿sf] a]rljvgsf] nflu ;d]t hg:t/af6 ahf/ s]Gb|sf ?kdf pkof]u ul/Psf 5g\ . g]kfn ;/sf/n] To:tf a:tLx¿df xf6 ahf/sf] ljsf;sf] nflu s]xL cfjZos 5fgf÷;]8 tyf e08f/0fsf] Joj:yf ul/lbPdf u|fdL0f s[lif cy{tGqnfO{ ahf/ cy{tGqdf kl/0ft ug{ ;xof]u k'Ug] b]lvG5 . o;sf cltl/Qm Psftkm{ oL a:tLx¿sf] 5]p5fpsf] hldgsf] ;d]t ck|Toflzt?kn] d"No a[l4 eP/x]sf] kfOG5 eg] csf]{tkm{ ef]lnsf lbgx¿df o:tf] a:tLsf] nflu cfjZos kg]{ v]nd}bfg, kfs{ h:tf ;fj{hlgs If]qx¿sf] Joj:yfkg ug{ cfjZos hUufsf] of]hgf clxn]b]lv g} agfpg' cfjZos 5 . ;fy}, jftfj/0fLo :jR5tf sfod /fVg 9n lgsf; k|0ffnLsf] Jojl:yt ljsf; / ;]jf ;'ljwfnfO{ Jojl:yt?kn] k|bfg ug{ j:tL:t/df /x]sf 3/x¿sf] Jojl:yt 3/ gDa/ k|0ffnL t'?Gt ckgfOg' cfjZos b]lvG5 . gu/sf] s'n ^,&^# kl/jf/x¿ dWo] 3/sf] hu l;d]G6sf] hf]8fO ePsf] O§f, 9'Ëf / kSsL lkn/ ePsf 3/w'/L !=)$ k|ltzt, aflx/L ufx|f] l;d]G6sf] hf]8fO ePsf !=*^ k|ltzt / l;d]G6 9nfg 5fgf ePsf !=^( k|ltzt dfq b]lvG5g\ . gu/df s'n $=^# k|ltzt kl/jf/x¿ dfq 3/ ef8f lnO{ a;]sf 5g\ eg] ($=^@ k|ltzt kl/jf/sf] cfkm\g} 3/ /x]sf] 5 . zx/f]Gd'v a:tL ljsf;sf] ;Gbe{df cfjlws of]hgf lgdf{0fsf] qmddf g} ;DalGwt gu/kflnsf ;fy} ;DalGwt ljifout sfof{nox¿ / ahf/ Joj:yfkg ;ldltx¿n] klg a]n}df ;fj{hlgs hUufsf] Joj:yfkgdf cfjZos ;]jf ;'ljwf k|bfg ug]{ tkm{ Wofg lbg' cfjZos 5 .

$=$ a:tL ljsf;df b]lvPsf r'gf}tLx¿ a9\bf] hg;+Vof ;Fu} tLa| ultdf ljsf; e}/x]sf] zx/f]Gd'v u|fld0f a:tLx¿sf] of]hgfa4 ljsf;df b]lvPsf r'gf}tLx¿ lgDgfg';f/ 5g\ M

™™ a:tLx¿df ;'ljwf alu{s/0f (Zoning) sf] cfwf/af6 cfjf; If]q, cf}Bf]lus If]q, ;fj{hlgs v'nf If]q, xl/t If]q, c:ktfn ljBfno tyf sfof{no If]q cflb u/L zx/L If]q nufot zx/f]Gd'v Pj+ u|fdL0f If]qx¿sf] ls6fg ug{ ;lsPsf] 5}g . o; ;DaGwdf a:tLx¿sf] u'?of]hgf klxn] g} agfO{ cfjfl;o If]q Jofj;flos If]q, cf}Bf]lus If]q, kfs{, pBfg / v]n d}bfg h:tf ;fj{hlgs If]q tyf sfof{no Pj+ ;+3;+:yfx¿sf] nflu If]q klxn] g} lgwf{/0f ug'{ h?/L b]lvPsf] 5 . ™™ a:tLx¿sf] k|fs[lts jftfj/0fdf ;'wf/sf nflu ;fj{hlgs Pj+ lghL ?kdf a[Iff/f]k0f ug{ of]hgfa4 k|of; x'g ;s]sf] 5}g . ljsf;f]Gd'v a:tLx¿af6 lgsf; x'g] kmf]xf]/d}nfnfO{ ;+sng / k|zf]wg u/L a:tLx¿sf] jftfj/0fnfO{ k|lts'n agfpg] sfo{ /f]Sg' kg]{ / 7'nf a:tLx¿df 5f8f kz'x¿sf] Joj:yfkg tyf kz' xf6 ahf/sf] ;d]t Joj:yf ug'{kg]{ b]lvG5 . vf]nfgfnfdf 9n lgsf; u/L kfgL k|b'if0f eO/x]sf] x'Fbf k|zf]wg k|0ffnLsf] ljsf; x'g'kg]{ b]lvG5 . ™™ ;fj{hlgs lgdf{0f sfo{x¿df ;DalGwt lgsfo Pj+ sfof{nox¿ lar ;dGjo x'g g;ls k'jf{wf/x¿sf] lbuf] lgdf{0f x'g ;s]sf] 5}g . o; ;DaGwdf :yfgLo lgsfo tyf gful/s ;dfh;Fu ;dGjo x'g' ;s]sf] 5}g . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 45 $=% gu/kflnsfdf x'g ;Sg] ;+efljt k|sf]ksf] ljj/0f tflnsf g+= 19 M gu/df x'g ;Sg] ;+efljt k|sf]ksf] ljj/0f qm ;+efljt ljwdfg cj:yf ;do ; k|sf]k ! e'sDk e"sDkLo hf]lvdsf b[li6sf]0fn] g]kfn !! :yfgdf /x]sf] / gu/df h'g;'s} ;dodf e'sDk k|lt/f]wfTds ejg sd ePsf], ejg cfrf/ ;+lxtf k"0f{?kdf nfu' gePsf] kxf8L If]qdf cjl:yt /x]sf]n] @ e"–Ifo tyf klx/f] gu/sf] e"–;+/If0f / agf]6 hl6n / sdhf]/ ePsf], gu/df h'g;'s} ;dodf le/kfvfx¿ k|z:t /x]sf] tyf ljleGg lxdtfn km'6\g;Sg] hf]lvdsf sf/0f o; gu/sf w]/} efu klx/f]sf] nflu w]/} ;+j]bgzLn 5g\ . # cfunfuL gu/sf w]/} h;f] e'–efudf 3gfj:tL /x]sf], ;r]tgfsf] cefj, cUgL h'g;'s} ;dodf lgoGq0fsf] cefj, l;ln08/ k8\sg] cflb sf/0fn] cfunfuLsf] gu/ ;+j]bgzLn /x]sf] 5 . $ df};dL ;'Vvf gu/sf w]/} efux¿df v]tLkftLsf nflu aif]{ kfgLd} e/kg'{ c;f/–ebf} kg]{ cj:yf /x]sf] / kfgL gk/]df gx/sf] l;rfO{+ gk'u]sf If]qx?df df};dL ;'Vvf /xg] ub{5 . ( ls6 cft+s hnjfo' kl/jt{g tyf a9L ljifflb k|of]usf sf/0f nfesf/L r/f, v]tL df};d ls/f nf]k !) r6\ofª, cl;gf a9L h;f] aiff{ofd / kfgL k/]sf] ;dodf h'g;'s} ;dodf

$=^ e"–Ifo ;Defljt If]q o; gu/ dxfef/t kj{t >[+vnfsf] dWo efudf kg]{ tyf gu/sf] s]xL e"efusf] le/fnf]kgf $) b]lv %) l8u|L ;Dd ePsf]n] ;fdfGotof e"Ifosf] b[lifsf]0fn] ;+j]bglzn If]qdf kb{5 . dflg;sf] a;fO{ ;/fO{sf sf/0faf6 To; If]qdf kl//x]sf] jgljgf;sf] rfk clgolGqt 89]nf], r/Lr/fp tyf uf]7 tyf vs{ /fVg] k|a[lQ Pj+ cJojl:yt 9+un] 9+'ufx¿ lemSgfn] k|fs[lts ;Gt'ng lau|g uO{ o; If]qaf6 a;]{gL u]Uo|fgLx¿ tnsf] gbLx¿df aUg] / gbL ;txnfO{ psf/L a:tL Pj+ v]tL tkm{ clgolGqt af9Lsf] k|sf]k s]Gb|Lt ePsf] 5 . o;/L dxfef/t kj{t / To;sf] km]bLdf cjl:yt ljleGg j:tL / ToxfFaf6 lg:sg] vf]nfx¿ ;d]t ;du| e"–Ifo k|0ffnLdf cfa4 x'g k'u]sf 5g\ . d"ntM gu/sf k|d'v gbL k|0ffnLx¿sf] jl/k/L g} s]Gb|Lt eP/ /x]sf] dfgj a:tLsf] dfgjLo ultljlwn] / cg'Tkfbs kz'x¿sf] rfkn] of] ;+j]bglzn If]qdf e"Ifosf] b[li6sf]0fn] cToflws k|lts'n k|efj kf/]sf] 5 . dxfef/t kj{t >[+vnfaf6 v:s]/ cfpg] klx/f]sf] lj:tf/ If]qaf6 z'? x'g] u]u|fgx¿ vf]nfdf gc6fO{ gbL If]q eGbf alx/ km}lng] / sxL s6fg / sxL e/fg ub}{ d?e'dLx/0fs]f k|lqmofnfO{ tLa| agfO/x]sf 5g\\ . o;qmdnfO{ /f]Sgsf] nflu cNksflng, dWosflng / bL3{sflng pkfox¿ canDag ug'{kg]{ cfjZostfnfO{ Wofgdf /fVb} cNksflng pkfosf] ?kdf :k/ Pj+ t6aGw lgdf{0f ug]{ dWosflng pkfosf] ?kdf k|efljt If]qsf] jl/k/L j[Iff/f]k0f ug]{ / bL3{sflng pkfosf] ?kdf ;Dk"0f{ dxfef/t If]qnfO{ cf/lIft ug]{ tkm{ cl3 a9\g' kg]{ b]lvG5 . pNn]lvt If]qnfO{ dfgjLo ultljlwaf6 ck|efljt kfg]{ / ;3g hnfwf/ If]q ;+/If0f sfo{qmdx¿ ;~rfng ug'{kg]{ b]lvPsf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 46 v08 % M cfly{s If]q tyf /f]huf/ l:ylt

%=! gu/ cy{tGqsf] ;+/rgfTds :j?k gu/sf] cy{tGq d'VotofM s[lif, pBf]u, kfgL, lgdf{0f, yf]s, v'b|f ahf/, xf]6n, /]:6'/]G6, ko{6g tyf ;]jf h:tf If]qdf lge{/ ePsf] b]lvG5 . pko'Qm xfjfkfgL, df6f]sf] agf]6 tyf kxf8L e"efu ePsf] o; gu/kflnsf s[lifsf] nflu pko'Qm pj{/ df6f] ePsf] kxf8L If]q ePsf] x'Fbf gu/df clwsf+z 3/kl/jf/ k|ToIf jf ck|ToIf ?kdf s[lif Joj;fodf ;+nUg /x]sf 5g\ . /fKtL /fhdfu{sf] dWov08df cjl:yt ;Nofgdf cfly{s ljsf;sf] ;Defjgf a9]/ uPsf] 5 . To;}u/L gu/df 7"nf] ;+Vofdf /x]sf gbLgfnf, tfnx¿;lxtsf] lzjflns If]q, jgh+un tyf h}ljs ljljwtfn] gu/sf] ljsf;df yk ;Defjgf af]s]sf 5g\ . s'v'/f kfng, kz' kfng, dLn, kmlg{r/ pBf]u, wfuf]sf] pBf]u, lu|n pBf]u cflb o; gu/kflnsfdf /x]sf s]xL ;fgf tyf 3/]n' pBf]u Joj;fox¿ x'g\ . o; gu/sf dflg;x¿ pNn]vlgo?kdf cf}Bf]lus ljsf; tkm{ nflu/x]sf b]lvG5 . o; gu/sf] csf]{ d'Vo cfly{s cfwf/ j}b]lzs /f]huf/ /x]sf] b]lvG5 . oBlk of] Tolt ;sf/fTds eg] xf]Og .

k|fs[lts ;f}Gbo{sf] wgL, h}ljs ljljwtf Pj+ ;fF:s[lts ljljwtfn] el/k"0f{ /x]sf sf/0f g]kfnsf] cfsif{0f uGtJox¿ dWo] ;Nofg lhNnf / ljz]iftM aguf8 s'lk08]] gu/ dxTjk"0f{ :yfg /x]sf] 5 . s'lk08] bx, e]/L gbL, lgufnr'nf n]s, ljleGg wfld{s, ;fF:s[lts tyf P]ltxfl;s dxTj af]s]sf d7dlGb/x¿ h:t} s[i0f dlGb/, tf?k/] l;4 u'kmf cflb gu/sf k|d'v ko{6sLo cfsif{0fsf] ?kdf /x]sf 5g\ . oL If]qx¿df s]xL k"jf{wf/ lgdf{0f sfo{x¿ ePsf] v08df / ltgLx¿sf] k|rf/ k|;f/ ug{ ;s] ko{6g Joj;foaf6 /fd|f] cfDbfgL tyf /f]huf/Lsf cj;/x¿ k|fKt ug{ ;lsg] lyof] .

%=@ cfly{s¿kn] ;lqmo hg;+Vofsf] cj:yf tflnsf g+= 20 M cfly{s¿kn] ;lqmo hg;+Vofsf] cj:yf cfly{s?kn] ;lqmo hg;+Vof s'n hg;+Vof k"?if dlxnf cfly{s?kn] ;lqmo hDdf hg;+Vof 36,052 11,399 -47=20∞_ 12,749 -52=80∞_ 24,148 -66=98∞_

;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* gu/df !) jif{ b]lv %( jif{;Ddsf cfly{s?kn] ;lqmo hg;+Vofsf] ljj/0f b]vfOPsf] 5 . h;df k'?ifsf] ;+Vof !!,#(( -$&=@) k|ltzt_, dlxnfsf] ;+Vof !@,&$( -%@=*) k|ltzt_ b]lvG5 . cfly{s ?kn] ;lqmo hg;+Vofdf n}lu+s leGgtf %=%( k|ltzt b]lvG5 eg] gu/sf] s'n hg;+Vofsf] @$,!$* cyf{t\ ^^=(* k|ltzt hg;+Vof cfly{s?kn] ;lqmo 5g\ . cfly{s ?kdf lg:s[o hg;+Vof ##=)@ k|ltzt 5g\ . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf b]vfOPsf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 47 %=# cfl>t hg;+Vofsf] ljj/0f tflnsf g+= 21 M cfl>t hg;+Vofsf] ljj/0f cfl>t a[4a[4f cfl>t afnaflnsf -)–!$_ -^) jf ;f]eGbf dfly_ hDdf cfl>t hgu0fgf jif{ hDdf k|ltzt hDdf k|ltzt hDdf k|ltzt 2068 19,164 89=82 2,172 10=18 21,336 59=18

;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^*

gu/df cfl>t hg;+Vof )–!$ jif{ pd]/ ;d"xsf cfl>t afnaflnsf / ^) jif{ jf ;f]eGbf dflysf cfl>t a[4a[4fx¿sf] ;+Vof / k|ltztnfO{ b]vfOPsf] 5 . h;df cfl>t afnaflnsfsf] ;+Vof !(,!^$ -*(=*@ k|ltzt_, cfl>t a[4a[4fx¿sf] ;+Vof @,!&@ -!)=!* k|ltzt_ b]lvG5 . s'n hg;+VofdWo] hDDf cfl>t hg;+Vof @!,##^ -%(=!* k|ltzt_ b]lvG5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsf pNn]v ul/Psf] 5 .

%=$ l;+rfO

o; aguf8 s'lk08] gu/kflnsf If]qdf /x]sf] gbL, tfn, vf]nfsf] kfgLnfO{ sf7, :ofpnf / 9'Ëfn] s'nf]df kfgL kmsf{O{ cfkm\gf] k/Dk/fut >f]t ;fwgsf] kl/rfng u/L ;+rflnt s'nf]x¿ l;+rfOsf cfwf/lznf x'g\ . l;+rfOsf k|d'v >f]tx¿ :yfgLo ;fgf vf]nfx¿ dfq} x'g\ . oL >f]tx¿ afx]s gu/df v]tLof]Uo hldgdf l;+rfO{ ug{ kfgLsf] >f]t 5}g . s[lifsf] nflu pj{/ df6f] ePsf] / gu/df 7"nf] ;+Vofdf hgtf s[lifdf g} lge{/ /x]sf] x'Fbf k|fs[lts ;|f]tsf] pkof]u u/L ;a} v]ltof]Uo hldgdf l;rfO{ ;'ljwf k'¥ofpg ;s] /f]huf/Lsf cj;/ a9\g'sf ;fy} s[lif pTkfbgdf klg k|;:t a[l4 x'g] b]lvG5 . tflnsf g+= 22 M gu/df ePsf l;+rfO{sf] cfof]hgfx?sf] ljj/0f qm=;+= cfof]hgfsf] gfd 7]ufgf lsl;d 1 dfG6'/f l;+rfO{ cfof]hgf j8f g+= !, b]j:yn s'nf] 2 kw]/f d'n l;+rfO{ cfof]hgf j8f g+= !, b]j:yn s'nf] 3 cbfnf l;+rfO{ j8f g+= !, b]j:yn s'nf] 4 l;uf/L vfg l;+rfO j8f g+= !, b]j:yn s'nf] 5 cbfntf/f l;+rfO{ j8f g+= !, b]j:yn s'nf] 6 kf6Lsf] l;rfO{ j8f g+= !, b]j:yn s'nf] 7 k+tfnL; l;+rfO{ j8f g+= !, b]j:yn s'nf] 8 bvfnL l;+rfO{ j8f g+= !, b]j:yn s'nf] 9 lkm/L l;+rfO{ j8f g+= !, b]j:yn s'nf] 10 a:gf}/f kfv] l;+rfO{ j8f g+= !, b]j:yn s'nf] 11 sf]Krf l;+rfO{ j8f g+= !, sf]Krf s'nf] aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 48 qm=;+= cfof]hgfsf] gfd 7]ufgf lsl;d 12 cfd|f l;+rfO{ j8f g+= !, cfd|f s'nf] 13 gfd|f l;+rfO{ j8f g+= !, gfd|f s'nf] 14 kfg;]/f l;+rfO{ j8f g+= !, afurf}/ s'nf] 15 l;b'/] l;+rfO{ j8f g+= !, dfnt] s'nf] 16 kf6L Ho"nf l;+rfO j8f g+= !, vx/] vf]nf s'nf] 17 nfxf3f6 l;+rfO{ j8f g+= @ s'nf] 18 j]ltgL l;+rfO{ j8f g+= @ s'nf] 19 l5kl5k] l;+rfO{ j8f g+= # s'nf] 20 sf/fufpF l;+rfO{ j8f g+= # s'nf] 21 lrp/L uf}/f l;+rfO{ j8f g+= # s'nf] 22 v]xuf/f l;+rfO{ j8f g+= # s'nf] 23 bf]x5'/f ;fthLj|] kf]v/f cf}n l;rfO{ s'nf] 24 sfnLvf]nf a'/]nL l;+rfO{ s'nf] 25 a'/]nL w/f sf/fufpF l;+rfO{ s'nf] 26 sf]6vf]nf a]nv]t l;+rfO{ j8f g+= $ s'nf] 27 n+u]6f l;+rfO j8f g+= $ s'nf] 28 a/fv]t l;+rfO{ j8f g+= $ s'nf] 29 Go"nfuf8f l;+rfO{ j8f g+= $ s'nf] 30 l;:g] kftn l;+rfO cfof]hgf j8f g+= $, d'nvf]nf s'nf] 31 l;kf{ uf/ z]/fufpF 6f6s] l;+rfO{ of]hgf j8f g+= % s'nf] 32 z+vlkkn l;+rfO of]hgf j8f g+= % s'nf] 33 /f}tfnf l;+rfO{ of]hgf j8f g+= % s'nf] 34 dfNk] /ftkf/f l;+rfO{ j8f g+= % s'nf] 35 go6f 8fF;L vf]nf l;+rfO{ j8f g+= % s'nf] 36 s6'h]nLvf]nf l;+rfO cfof]hgf j8f g+= %, d'nvf]nf s'nf] 37 h'u]vf]nL l;+rfO{ cfof]hgf j8f g+= ^, 3fFh/L lkkn s'nf] 38 sfnfufpF s'nf] l;+rfO{ j8f g+= ^, sfnfufpF s'nf] 39 sj/ v]t, k'/fgf ufpF 6f6\s] x'Fb} 3/]nL;Dd j8f g+= & s'nf] l;+rfO{ 40 ljsf;L s'nf] l;+rfO{ j8f g+= & s'nf] 41 kfFrb'g] l;+rfO{ j8f g+= & s'nf] 42 ;+u|xL vf]nf 6fk' l;+rfO{ j8f g+= * s'nf] 43 afu]vf]nf 9f]/lkkn l;+rfO{ j8f g+= * s'nf] 44 uN5L l;rfO{ j8f g+= * s'nf] 45 afu]vf]nf sflnv]t l;+rfO{ j8f g+= * s'nf] 46 HofdL/vf]nf l;+rfO{ cfof]hgf j8f g+= (, s'lk08] s'nf] 47 vfgLvf]nf l;+rfO{ cfof]hgf j8f g+= (, s'lk08] s'nf] 48 xf/] ltg' l;+rfO j8f g+= (, s'lk08] s'nf] 49 Hofld/] lhpnf l;+rfO{ j8f g+= (, s'lk08] s'nf] aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 49 qm=;+= cfof]hgfsf] gfd 7]ufgf lsl;d 50 km]bL s[lif l;+rfO{ j8f g+= (, s'lk08] s'nf] 51 lar xf/] l;+rfO j8f g+= (, s'lk08] s'nf] 52 hflu/L l;+rfO{ j8f g+= (, s'lk08] s'nf] 53 af6\s] l;+rfO{ j8f g+= !) s'nf] 54 hf]luGb| l;+rfO{ j8f g+= !) s'nf] 55 cyf]ª/] l;+rfO{ j8f g+= !) s'nf] 56 hnu88f l;+rfO cfof]hgf j8f g+= !!, dfFemsfF8f s'nf] 57 b'O{vf]nL /ftfdf6f l;+rfO{ j8f g+= !! s'nf] 58 afudf/] l;+rfO{ j8f g+= !! s'nf] 59 l;dnrf}/ l;+rfO{ j8f g+= !! s'nf] 60 l;:g] kftfn l;+rfO{ j8f g+= !! s'nf] ;|f]tM gu/ sfo{kflnsfsf] sfof{no, @)&$

%=^ s[lif tyf kz'kfng

%=^=! s[lif

g]kfndf s[lif If]q b]zsf] k|d'v /f]huf/ k|bfos tyf s"n ufx{:y pTkfbgdf k|d'v lx:;]bf/ e} b]zsf] cy{tGqsf] d]?b08sf] ?kdf /x]sf] 5 . u|fdL0f hgtfx¿sf] hLjg:t/df k|ToIf ;/f]sf/ /fVg] s[lif If]qsf] cfwf/e"t s[lif tYofÍnfO{ u|fdL0f ljsf;sf] ;"rssf] ?kdf lng ;lsG5 . vfBfGg tyf gub] afnLx¿ kmnkm"n, kz'k+IfL, dT:o, l;+rfO{ ;fy} s[lif pTkfbg / If]qkmn ;DaGwL ljljw ;"rgfx¿ s[lif tYofÍsf] If]qleq kg]{ ePtfklg g]kfndf ;/sf/L :t/af6 /fli6«o tyf :yfgLo:y/df s[lif ;DaGwL ;"rgf tyf tYofÍsf] k|d'v ;|f]tsf] ?kdf s[lif tyf ;xsf/L d+qfno / s]Gb|Lt tYofÍ ljefu /x]sf 5g\ . :yfgLo pTkfbgsf] a[l4 / ljsf; ug{ ahf/Ls/0ftkm{ ljz]if Wofg lbg'kg]{ b]lvG5 .

t'ngfTds ?kdf x]bf{ k'?ifx¿ o; k]zfaf6 ljd'v x'Fb} cGo k]zftkm{ cfslif{t ePsf] b]lvG5 . o;f] x'g'df cGo k]zfaf6 cfDbfgLdf a[l4 x'g' / v]tL of]Uo hldgsf] cefj lj:tf/} l;h{gf x'g' klg xf] . s[lif If]qdf cfw'lgsLs/0f gx'g', ahf/ Joj:yfsf] cefj, l;+rfO{sf] Joj:yf gx'g' tyf cGo hLjgz}nL hl6n aGb} hfg'n] o; If]qaf6 ljd'v x'gfsf] s]xL k|d'v sf/0f x'g'kb{5 .

gu/sf] 7"nf] If]qkmn kxf8L e"efun] el/Psf] x'Fbf s[lifsf nflu l;ldt dfqfdf pkof]uL If]q /x]sf] 5 . gu/sf] s'n e'efusf] @)=)( k|ltzt cyf{t\ &!=#& ju{ ls=ld= -&,!#& x]S6/_ If]q s[lifsf nflu pkof]u ul/Psf] b]lvG5 . ;fdfGotM s[lif k|0ffnLdf d'Vo cGg afnLx¿ wfg, ds}, ux'F cflb x'g\ . o:t} bnxg afnLdf c8x/, df;, d;'/f], s]/fp, rgf pTkfbg x'g] ub{5 . t]nxg afnLdf tf]/L, c;L{, ltn pTkfbg ul/G5 eg] t/sf/L v]tL cfn', Kofh, sfpnL, leG8L, cb'jf, n;'g nufot k|d'v vfB tyf gub] afnL x'g\ / oLgsf] pTkfbsTj klg aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 50 a9L 5 . gu/df ;a}eGbf w]/} If]qdf vfBfGg, bnxg / t/sf/L afnL nufOg] u/]sf] 5 eg] t'ngfTds ?kn] Go"g If]qdf kmnkm'n / d;nf afnL nufOg] u/]sf] 5 . aguf8 gu/kflnsfn] s[lif If]qsf] tkm{af6 klg cfkm\gf] cfly{s j[l4b/ sfodg} /fv]sf] 5 . s[lif If]qsf] ljsf;sf] lglDt ljleGg s[ifL ;]jf s]Gb| tyf pks]Gb|x¿ klg :yfkgf ul/Psf] 5 . gu/df $( j6f s[ifs ;d"xx¿ /x]sf 5g\ .

-s_ lxp“b] afnL gu/df pTkfbg ul/g] k|d'v lxpFb] afnLx¿df sf]bf], kmfk/, hf}, pv', d;'/f], rgf, c/x/, df;, uxg, /fhdf, e6df;, d'ª, tf]/L, ltn, cfn;, s]/f, ;'Gtnf hft, cfFk, cDaf, lnlr, s6x/, cf?, gf:klt, lxpFb] t/sf/L, a;Gt] t/sf/L, jif]{ t/sf/L, cfn', d;nf afnL, df5f /x]sf 5g\ .

-v_ jif]{ afnL gu/sf k|d'v jif]{ afnLx¿df wfg, ds}, sf]bf], kmfk/, bnxg, e6df;, df;, d'u, uxg, cGo t/sf/L, jif]{ t/sf/L, cfn', kmnkm"n, ;'Gtnf, sfutL lga'jf, :ofp, cf]v/, s]/f, d;nf afnL, cb'jf 5g\ . tflnsf g+= 23 M d'Vo aflnsf] lAfj/0f l;=g+= s[lif ;]jf s]Gb| / ;xfos s]Gb| sfo{ ug]{ j8fx? ! d"nvf]nf j8f g+= ! b]lv j8f g+= ( ;Dd @ dfs]{ j8f g+= !) b]lv j8f g+= !@ ;Dd ;|f]tM lhNnf s[lif ljsf; sfof{no, ;Nofg, @)&@÷)&# %=^=@ ;]jf s]Gb|x?sf] k|efj If]q tyf hg;+Vofsf] ljj/0f tflnsf g+= 24 M ;]jfs]Gb|x?sf] k|efj If]q tyf hg;+Vofsf] ljj/0f hg;+Vof s'n s'n v]tL ul/Psf] hldg qm= ;]jf s]Gb|sf] If]qkmn v]tLof]Uo ;+= gfd dlxnf k'?if 3/w'/L x]= hldg x]= v]t x]= kfvf] x]= hDdf ! s[lif ;]jf ;Dks{ s]Gb| dfs]{ lgufnr'nf 1,188 1,131 531 437 576 75 406 881 s'lk08]bx 3,641 3,366 1,107 1,236 1,092 140 730 870 dfemsfF8f 2,658 2,603 816 936 1,037 94 755 849 @ s[lif ;]jf s]Gb| d"nvf]nf d"nvf]nf 2,878 2,715 849 1,076 932 121 668 789 3fFh/Llkkn 3,036 2,878 748 1,117 1,342 342 808 1,150 b]j:yn 2,550 2,235 625 1,002 852 114 608 722 afd] 2,719 2,454 918 959 1306 100 958 1,058 ;|f]tM lhNnf s[lif ljsf; sfof{no, ;Nofg, @)&@÷)&# aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 51 %=^=# s[ifs ;d"xsf] ljj/0f tflnsf g+= 25 M s[ifs ;d"xsf] ljj/0f ;b:o ;+Vof l;= ;d"xsf] gfd j8f 7]ufgf lxtsf]if /sd lsl;d g+= g+= k'?if dlxnf hDdf ?= 1 ktem/ kmnkm'n pTkfbg ;d"x !@ lgufnr'nf 10 3 13 2500 ldl>t 2 ;Nn]/L cfn' pTkfbs ;d'x !@ lgufnr'nf 10 3 13 1800 ldl>t 3 >L /fd kmnkm'n pTkfbs ;d'x !@ lgufnr'nf 10 3 13 1800 ldl>t 4 honIdL ax'p2]Zo dlxnf s[ifs ;d'x !@ lgufnr'nf 16 16 2000 ldl>t 5 ;'Gtnfhft kmnkm'n pTkfbg ;d'x $ d'nvf]nf 24 10 34 ldl>t 6 /fd hfgsL jfnL ljsf; s[ifs ;d'x % d'nvf]nf 13 0 13 4000 k'?if 7 ;u/dfyf dlxnf s[ifs ;d'x % d'nvf]nf 17 17 6600 dlxnf 8 nfnLu'/fF; kmnkm'n pTkfbg ;d'x ^ 3fFh/Llkkn 11 6 17 ldl>t 9 lji0f" cfdvf]nL t/sf/L pTkfg ;d'x & 3fFh/Llkkn 10 2 12 7000 ldl>t 10 jgemf8L s[ifs ;d'x & 3fFh/Llkkn 10 1 11 5000 ldl>t 11 e]/L t/sf/L pTkfg s[ifs ;d'x ! b]j:yn 14 4 18 ldl>t 12 nIdL s[ifs ;d'x ! b]j:yn 27 27 7300 dlxnf 13 r]tglzn s[ifs ;d'x ! b]j:yn 1 12 13 3100 ldl>t 14 zf/bf s[ifs ;d'x ! b]j:yn 1 16 17 4600 ldl>t 15 kfgLvf]nf s[ifs ;d'x ! b]j:yn 1 10 11 4000 ldl>t 16 ;/:jtL s[ifs ;d'x ! b]j:yn 10 1 11 2500 ldl>t 17 /fKtL blnt s[ifs ;d'x ! b]j:yn 3 15 18 7500 ldl>t 18 do'/k+vL s[ifs ;d'x ! b]j:yn 10 9 19 2000 ldl>t 19 dgsfdgf dlxnf s[ifs ;d'x ! b]j:yn 15 15 2500 dlxnf 20 lrgf/L t/sf/L pTkfbg ;d'x ! b]j:yn 11 3 14 ldl>t 21 sflnsf afnL ljsf; s[ifs ;d'x ! b]j:yn 10 4 14 3100 ldl>t 22 afnL ljsf; s[ifs ;d'x @ afd] 15 12 27 20005 ldl>t 23 xl/ofnL s[ifs ;d'x # afd] 12 7 19 500 ldl>t 24 em/0ff ax'p2]ZoLo s[ifs ;d'x # afd] 16 5 21 1500 ldl>t 25 sfnLsf tfhf t/sf/L pkef]Qmf ;d'x !! dfFemfsf8f 5 13 18 24000 ldl>t 26 s"le08]Zj/L t/sf/L pTkfbg ;d'x ( s'le08]bx 17 3 20 ldl>t 27 em/gf ax'p2]ZoLo s[ifs ;d'x # afd] 5 16 21 1500 ldl>t 28 l;;g] kftn ax'p2]ZoLo ;d'x $ d'nvf]nf 12 0 12 1000 ldl>t 29 ;u/dfyf dlxnf s[ifs ;d'x % d'nvf]nf 17 17 34 6600 ldl>t 30 a;Gt :jfjnDag ;d"x !! dfFemfsf8f 12 21 33 143465 ldl>t 31 blnt hghfu/0f s[ifs ;d'x !) dfemfsf8f 0 17 17 4250 dlxnf 32 eujtL t/sf/L jLp pTkfbg s[ifs ;d'x $ d'nvf]nf 11 2 13 2145 ldl>t 33 >L j/lkkn s[ifs ;d'x ( s'lk08]bx 2 13 15 ldl>t 34 >L uf]ug jfnL kmnkm'n ;d"x ^ 3fFh/Llkkn 9 15 24 2000 ldl>t 35 >L gj hfu[lt s[ifs ;d'x !) dfFemsfF8f 19 19 205000 dlxnf aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 52 ;b:o ;+Vof l;= ;d"xsf] gfd j8f 7]ufgf lxtsf]if /sd lsl;d g+= g+= k'?if dlxnf hDdf ?= 36 >L nfnLu'F/f; dlxnf s[ifs ;d'x !@ lgufNr'nf 3 15 18 1080 ldl>t 37 >L lxdfno t/sf/L aLp pTkfbg s[ifs ;d'x $ d'nvf]nf 9 3 12 15000 ldl>t 38 >L 6f6s] t/sf/L aLp pTkfbg s[ifs ;d"x & 3fFh/Llkkn 9 3 12 10000 ldl>t 39 >L tf/f jtL s[ifs ;d"x ( s'lk08]bx 6 10 16 6000 ldl>t 40 >L k|ultlzn s[ifs ;d"x * s'lk08]bx 20 15 35 175000 ldl>t 41 >L /fwf s[i0f tfhf t/sf/L s[ifs ;d"x ! b]j:yn 0 16 16 dlxnf 42 >L xl/ofnL tfhf t/sf/L s[ifs ;"x ! b]j:yn 4 14 18 ldl>t 43 >L k|ultlzn aLp pTkfbg tyf t/sf/L !! dfemsfF8f 0 20 20 105000 dlxnf 44 >L c;n ;fd'bflos % afd] 14 18 32 15000 ldl>t 45 >L eujtL ;fd'bflos ;+:yf % afd] 16 14 30 20000 ldl>t 46 >L sflnb]jL aLp pTkfbg s[ifs ;d'x * s'lk08]bx 13 2 15 2500 ldl>t 47 >L vf08'nf s[ifs ;d"x !! dfemsfF8f 4 11 15 1500 ldl>t >L /fd hfgsL t/sf/L tyf vfBfGg 48 !) dfemsfF8f 29 0 29 1500 k'?if pTkfbg s[ifs ;d"x 49 >L tf/f kf]/]j]zL s[ifs ;d"x $ d"nvf]nf 15 11 26 170000 ldl>t hDdf 450 473 923 10,01,845 ;|f]tM lhNnf s[lif ljsf; sfof{no, ;Nofg, @)&@÷)&# o; gu/df ljleGg ;dodf u7g ul/Psf $( j6f s[ifs ;d'xx¿ dWo] dlxnf s[ifs ;d'x & j6f /x]sf 5g\ h;df !#! dlxnf ;b:ox¿ ;+nUg 5g\ eg] lxtsf]if /sd ?= #,#),^%) ;+sng ePsf] b]lvG5 . o;}u/L @ j6f k'?if s[ifs ;d'xdf $@ k'?if ;b:ox¿ ;+nUg 5g\ / lxtsf]if /sd ?= %,%)) /x]sf] 5 . n}+lus lx;fjn] dlxnf s[ifs ;d"xsf] ;+Vof % n] a9L /x]sf] b]lvG5 eg] gu/df ldl>t s[ifs ;d'xx¿sf] ;+Vof $) j6f b]lvG5g\, h;df &%) -$)* k'?if / #$@ dlxnf_ ;b:ox¿ /x]sf] / lxtsf]if /sd ?= ^,^%,^(% /x]sf] 5 . cf=j= @)&@÷)&# ;Dddf lo ;d'xx¿n] lxtsf]if /sd !) nfv ! xhf/ * ;o $% ;+sng u/]sf] b]lvG5 . To;} u/L cf=j= @)&@÷&# ;Dd * j6f s[lif ;xsf/L ;+:yf s[lif If]qdf ;lqmo /x]sf] b]lvG5 . h;df dlxnf *! / k'?if @!( ;b:o u/L hDdf #)) hgf ;+nUg /x]sf] b]lvG5 . o;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . tflnsf g+= 26 M gu/ If]qleq /x]sf s[lif ;xsf/L ;+:yfx?sf] ljj/0f ;b:otf ljj/0f z]o/sf qm= ;xsf/L ;+:yfsf] gfd j8f 7]ufgf cj:yf ;+= g+= dlxnf k'?if hDdf hDdf ?= 1 >L s[i0f s[lif ;xsf/L ;+:yf lnld6]8 ! b]j:yn 41 71 112 11280 2 >L hgd'lQm s[lif ;xsf/L ;+:yf ln= !@ lgufNr"nf 2 23 25 26434 3 >L hg sNof0f s[lif ;xsf/L ;+:yf ln= ^ 3fFh/Llkkn 0 25 25 50000 4 >L l;h{gfTds s[lif ;xsf/L ;+:yf ln= !) dfFemsfF8f 3 22 25 106240 5 >L d'nvf]nf s[lif ;xsf/L ;+:yf ln= % d'nvf]nf 3 22 25 51000 6 >L l;4 n]v s[lif ;xsf/L ;+:yf ln= # afd] 27 4 31 50000 7 >L kljq s'lk08] s[lif ;xsf/L ;+:yf ln= * s"lk08]bx 1 26 27 54000 aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 53 ;b:otf ljj/0f z]o/sf qm= ;xsf/L ;+:yfsf] gfd j8f 7]ufgf cj:yf ;+= g+= dlxnf k'?if hDdf hDdf ?= 8 >L z'esfdgf s[lif ;xsf/L ;+:yf ln= ! b]j:yn 4 26 30 15000 hDdf 81 219 300 363954 ;|f]tM lhNnf s[lif ljsf; sfof{no, ;Nofg, @)&@÷)&# %=^=$ s[lif ks]6 If]q o; aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] ;a} j8fdf ljleGg s[lif pkhx? pTkfbg x'g] u/]sf 5g\ . j8f g+= !) / !! sf vfgLufpF, yfkfrf}/, kfFrxf/], kfvfkfgL, n5'xfn] cflb :yfgdf l6d'/ v]tL Joj;flos?kdf ug]{ u/]sf] b]lvG5 eg] vfgLufpF, dfemsfF8f, 3fFem/Llkkn, kfFrxf/] If]qdf ;'Gtnf v]tL klg Jofj;flos ?kdf ug]{ u/]sf] b]lvG5 . j8f g+= ! sf] cd|f, b]j:yn ;NnLdf t/sf/L v]tLsf] ks]6If]q /x]sf 5g\ eg] ;f]xL j8fsf] gfd|fdf Kofh v]tLsf] ks]6 If]q /x]sf] 5 . To:t} afd]df cb'jfsf] kfs]6 If]q 5 .

%=^=% s[lif pkh ;+sng s]Gb| gu/kflnsfsf] ljleGg j8fx¿df pTkflbt s[lif pkhx¿ ;+sng tyf laqmL ug{sf nflu d"nvf]nf–!, ur]{df s[lif pkh ;+sng s]Gb| /x]sf] 5 . To:t} j8f g+= ! b]j:yn ;NnL ahf/df xf6ahf/ klg /x]sf] 5 t/ xfn;Dd xf6 ahf/ Jojl:yt?kdf nfUg] u/]sf] 5}g .

%=^=^ s[lif ahf/Ls/0f k/Dk/fut s[lif ahf/Ls/0fdf pTkfbsx¿n] c;+u7Lt ?kdf cfkm\gf] pkhsf] cfkm}+ ahf/Ls/0f ug]{ rng lyof] t/ kl5Nnf lbgdf ljljw vfn] ahf/ >[+vnf kf/ ub}{ pkhx¿sf] ahf/Ls/0f k|rng ljsf; x'g yfn]sf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/kflnsf lgdf{0f x'g'eGbf klxn]b]lv oxfFsf s[lifhGo j:t' ahf/Ls/0fsf 9fFrfx¿ ljleGg aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 54 vfnsf cEof;df cfPsf 5g\ . oBlk cfh;Dd klg Jojl:yt s[lif ahf/ lgdf{0f eO{;s]sf] 5}g . gu/df ljleGg 9fFrfdf s[lif ahf/Ls/0fsf df]8nx¿ ljsf; / cEof; ePsf] b]lvG5 . h:t}, != 8'n'jf s[lif ahf/Ls/0f @= km'6kfy s[lif ahf/Ls/0f #= :yfoL v'b|f s[lif pkh laqmL :yn $= :yfoL yf]s s[lif pkh ahf/ %= km'6kfy hLpFbf] kz', k+IfL / df5f laqmL :yn ^= :yfoL lhpFbf] kz', k+IfL / df5f laqmL :yn &= kz'k+IfLhGo pTkfbgsf] ahf/Ls/0f -b'w, df;', c08f_ *= ahf/:yndf s[lif j:t' ahf/Ls/0f -;'k/ :6f];{ b]lv ldlg dfs]{6;Dd_ pNn]lvt s[lif pkh ahf/Ls/0fsf k|j[lQx¿df ljlzi6 rl/qx¿ b]lvG5 . k|f/Desf lbgdf pTkfbsn] cfkm\gf s[lif pkhx¿ 8f]sf], y'G;], 8fnf]df af]s]/ ahf/sf ;Defljt u|fxs pkef]Qmf vf]Hb} 8'n]/ j:t'sf] laqmL ug'{ kg]{ cj:yf lyof] . cem klg sltko kj{ / df};dx¿df pTkfbsTj 3/]n' vr{sf] hf]xf] ug{ o:t} 8'n'jf s[lif ahf/Ls/0fnfO{ lg/Gt/tf lbPsf] kfOG5 . o:tf] cEof;df pTkfbs cfkm} cfpg] qmdsf] ;f6f] ljrf}lnof sf/f]jf/Lx¿n] klg olx k|lqmof ckgfP/ s[lif pkh ahf/Ls/0f ub}{ cfPsf kfOG5g\ . of] k|lqmofn] /f]huf/sf] ;[hgf / ufpF;Dd ahf/sf] lj:tf/df 6]jf k'¥ofPsf] b]lvG5 . o:tf ljrf}nLof s[lifpkh ljqm]tfx¿n] 7]nfuf8fdf ahf/Ls/0f ug]{ tyf ;8ssf] km'6kfy tyf sfnf]kq] ;d]t cltqmd0f u/]/ sf/f]af/ ug]{ k|rng g} a:of] . Ro"/f, afn'jf ;+u|xL÷/}s/, 9f]/lkkn, ;'gf}nL ahf/ gu/sf] :yfgLo ahf/ x'g\ eg] b]j:ynsf] ;NnLahf/ o; gu/sf] dfq geP/ ;Nofg lhNnfs} k|d'v Jofkfl/s s]Gb| /x]sf] 5 .

%=^=& s[lif tyf vfB ;'/Iff cfof]hgf tkm{sf] s[ifs kf7zfnf ljj/0f tflnsf g+= 27 M s[lif tyf vfB ;'/Iff cfof]hgf tkm{sf] s[ifs kf7zfnf ljj/0f ;xeflu s[ifs qm= kf7zfnfsf] gfd 7]ufgf afnL hft ;+= dlxnf k'?if hDdf lkkNrf}tf/f s[lif tyf vfB ;'/Iff 8An' s] 1 3fFh/Llkkn ^ 7 18 25 ux'F' s[ifs kf7zfnf !@)$ jgemf8L s[lif tyf vfB ;'/Iff 8An' s] 2 3fFh/Llkkn * 16 9 25 ux'F' s[ifs kf7zfnf !@)$ xl/ofnL s[lif tyf vfB ;'/Iff 3 3fFh/Llkkn & 16 9 25 ds} dg # s[ifs kf7zfnf ;|f]tM lhNnf s[lif ljsf; sfof{no, ;Nofg, @)&@÷)&# %=^=* hUufsf] pj{/fzlQm lhNnfsf] 7"nf] If]qkmn lxdfn, kxf8 tyf le/kfvfn] cf]u6]sf]n] s[lif pTkfbgsf] nflu pj{/ e"ld l;ldt /x]sf] 5 . ;dzLtf]i0f Pj+ lztf]i0f xfjfkfgL /x]sf] o; gu/sf] e"ld s[lifsf nflu clt pko'St /x]sf] 5 . ljutdf gu/df /x]sf lj?jf, s'F8/, c3f}{ lzz'jf kmfF6 pj{/f If]q /x]sfdf xfn zx/Ls/0fsf] k|efj;+u} pj{/e"ld ;f3'l/Db} uPsf] b]lvG5 . e]/L gbL lsgf/f / cf;kf;sf e"ldx¿df u]ul/nf] df6f]sf] sf/0f vfBfGg afnLsf] nflu sd pj{/fzlQm /x]sf] kfO{G5 . ;dyn e"efudf vfBfGg afnLsf] nflu pj{/ e"ld kfOG5 eg] le/fnf kfvfx¿df aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 55 kmnkm"n, 8fFn]3fF; / v/3fF;sf] nflu pj{/tf /x]sf] kfOG5 . clwsf+z s[ifsx¿sf] s[lif k]zf k/Dk/fut ?kdf g} /x]sf]n] s[lif k]zfdf o'jf k':tfx¿sf] cfsif{0f sd /xgfn] gu/df /x]sf ;DefJo If]qx¿df ;d]t pj{/ e"ld a[l4 ug]{ lb3{sflng ;f]rn] ;fy{stf kfpg ;s]sf] b]lvFb}g .

%=^=( ljleGg k|fljlws zfvfx?sf] sfo{qmd tyf ;+rflnt cfof]hgfx?

-s_ ;fgf l;+rfO tyf dn aLp 9'jfgL cg'bfg ljz]if sfo{qmd s[ifsx¿sf nflu cfjZos kg]{ t/ lj:t[t OlGhgLol/ª cWoog cfjZos gx'g] / :yfgLo ;Lk / bIftfaf6 sfof{Gjog x'g g;Sg] ;fd'lxs pkef]usf ;–;fgf c:yfoL afFw, k}gL, 5]sjf/ s'nf] ;'wf/ ;+/If0f, kf]lnlyg kfOk, l:k|Ín/, yf]kf l;+rfO{, Ogf/ jf kf]v/L lgdf{0f, jiff{t\sf] kfgL ;Íng 6\of+sL lgdf{0f cflb ;–;fgf l;+rfO{ sfo{qmdsf] dfWodaf6 s[ifsx¿nfO{ vfBfGg tyf t/sf/L v]tL jf o:t} cGo cfo cfh{gsf] sfo{qmdx¿df 6]jf k'¥ofpg / af9L klx/f]sf] sf/0f aGb eO/x]sf] l;+rfO{ k|0ffnLdf tTsfn ;–;fgf /fxt k'¥ofO{ s'nf] ;~rfngdf Nofpg ;DalGwt pkef]Qmf / s[ifs ;d"xsf] ;d]t slDtdf !% k|ltzt cfly{s ;xeflutf -gub jf >dbfg_ al9df Ps nfv ?k}of;Ddsf] cg'bfg ;xof]u k'¥ofO{ /fxt lbg] p2]Zon] cGo lhNnfx¿df h:t} ;Nofgdf klg hfkfg s]=cf/= @ sf] cfly{s ;xof]udf ljut s]xL ;dob]lv ;fgf l;+rfO{ ljz]if sfo{qmd sfof{Gjogdf NofOPsf] 5 . z'?df lhNnf l;+rfO{ sfof{no dfkm{t ;+rfng x'b} cfPsf] o; sfo{qmd cf=j= @)%&÷)%* b]lv lhNnf s[lif ljsf; sfof{nodfkm{t sfof{Gjog x'Fb} cfPsf] 5 . gu/df s[lif pTkfbgdf j[l4 Nofpg s[ifsx¿nfO{ /f;folgs dn tyf pGgt aLpsf] k|of]u ug]{ afgLsf] ljsf; ug]{ p2]Zo :j?k /f;folgs dn 9'jfgL tyf pGgt aLp ljhg 9'jfgLdf cg'bfg gePtf klg o; sfof{nosf] l;kmfl/;df s[ifs ;d"x tyf ;xsf/LnfO{ ;fN6 6]«l8ª skf]{/]zg / s[lif ;fdu|L sDkgLn] pknAw u/fO/x]sf] 5 . o; sfof{noaf6 xfn;Dd $ hgfn] /f;folgs dnsf] yf]s laqm]tf k|df0f–kq lnO{ gljs/0f ;d]t u/fO{ tkl;n cg';f/sf laqm]tfx¿n] sf/f]af/ ul//x]sf 5g\ . tflnsf g+= 28 M k|df0f kq kfpg] kmd{sf] ljj/0f qm=;+= k|df0f kq kfpg] kmd{ 7]ufgf qm=;+= k|df0f kq kfpg] kmd{ 7]ufgf 1 nIdL dn laqmL s]Gb| dfFemsfF8f ( 3 rGb| /f;folgs dn laqmL s]Gb| ;NnLahf/ 2 lz4 u'kmf O{G6/k|fO{h]h b]j:yn ^ 4 cfs[tL Pu|f] ;]G6/ d"nvf]nf * ;|f]tM lhNnf s[lif ljsf; sfof{no, ;Nofg, @)&@÷)&# -v_ s[lif tyf vfB ;'/Iff cfof]hgf tflnsf g+= 29 M s[lif tyf vfB ;'/Iff cfof]hgf cf=j= @)&#÷&$ df yk s[ifs kf7zfnf ljj/0f l;= kf7zfnfsf] gfd 7]ufgf ;xefuL s[ifs afnL hft g+= dlxnf k'?if hDdf

1 km'naf/L s[lif tyf vfB ;'/Iff kf7zfnf j8f g+= & 3fFem/Llkkn 25 25 ux'F wf}nflu/L

2 6f6s] s[lif tyf vfB ;'/Iff kf7zfnf j8f g+= ^ 3fFem/Llkkn 23 2 25 ux'F uf}td

3 k]bL vf]nf s[lif tyf vfB ;'/Iff kf7zfnf j8f g+= ^ 3fFem/Llkkn 25 25 ux'F wf}nflu/L

4 hnv]t s[lif tyf vfB ;'/Iff kf7zfnf j8f g+= ^ 3fFem/Llkkn 24 24 ux'F wf}nflu/L

5 laPn;L s[lif tyf vfB ;'/Iff kf7zfnf j8f g+= ^ 3fFem/Llkkn 25 25 ds} c?0f–@

6 s;f/L s[lif tyf vfB ;'/Iff kf7zfnf j8f g+= ^ 3fFem/Llkkn 25 25 ds} c?0f–@ aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 56 -u_ pRr d"No s[lif j:t' ljsf; cfof]hgf tflnsf g+= 30 M kf8{ g]kfnåff ;~rflnt pRr d"No s[lif j:t' ljsf; cfof]hgf ;DaGwL ljj/0f ;b:o l;=g+= ;xsf/L tyf ;d"xsf] gfd 7]ufgf sf]ifsf] gfd d"No r]g ;+Vof 1 slk08]bx art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf ln= j8f g+= ( d"No >[ª\vnf sf]if afv|f 61 2 kmnaf/L Osf]–len]h s[ifs ;d"x j8f g+= ( d"No >[ª\vnf sf]if l6d'/ 31 3 blnt cu'jf s[ifs ;d"x j8f g+= * d"No >[ª\vnf sf]if afv|f 28 4 lkkn6fs'/f l;Pkmo"hL j8f g+= !! d"No >[ª\vnf sf]if afv|f 20 5 ;u/dfyf afv|f kfng ;d"x j8f g+= !! pTkfbg pk/fGt sf]if afv|f 20 6 8fFkm]d'gfn afv|fkfng ;d"x j8f g+= !! d"No >[ª\vnf sf]if afv|f 30 7 a;Gtf P;lhPr j8f g+= !! d"No >[ª\vnf sf]if afv|f 35 8 k|ultzLn tfhf t/sf/L pTkfbg ;d"x j8f g+= !! d"No >[ª\vnf sf]if a]df};dL t/sf/L 30 9 gjhfu[lt dlxnf art ;d"x j8f g+= !) d"No >[ª\vnf sf]if cb'jf 30 10 8fF8fufpF afv|f kfng ;d"x j8f g+= & pTkfbg pk/fGt sf]if afv|f 15 11 xl/ofnL afv|f kfng ;d"x j8f g+= & pTkfbg pk/fGt sf]if afv|f 15 12 u}/faf/L afv|f kfng ;d"x j8f g+= & pTkfbg pk/fGt sf]if afv|f 16 13 emf/]rf}/ afv|f kfng ;d"x j8f g+= & pTkfbg pk/fGt sf]if afv|f 13 14 uf]7Lvf]nf afv|f kfng ;d"x j8f g+= & d"No >[ª\vnf sf]if afv|f 25 15 xl/ofnL afv|f kfng ;d"x j8f g+= ^ d"No >[ª\vnf sf]if afv|f 15 16 agemf8L s[ifs ;d"x j8f g+= ^ d"No >[ª\vnf sf]if a]df};dL t/sf/L 24 17 lai0f' cfdvf]nL tfhf t/sf/L pTkfbg ;d"x j8f g+= ^ d"No >[ª\vnf sf]if a]df};dL t/sf/L 25 18 6f6\s] t/sf/L ljp pTkfbg ;d"x j8f g+= ^ d"No >[ª\vnf sf]if t/sf/L aLp 20 19 /fKtL blnt ;fd'bflos ;+:yf j8f g+= ! pTkfbg pk/fGt sf]if afv|f 16 20 e]/L afv| kfng ;d"x j8f g+= ! pTkfbg pk/fGt sf]if afv|f 15 21 /fwfs[i0f tfhf t/sf/L pTkfbg ;d"x j8f g+= ! d"No >[ª\vnf sf]if a]df};dL t/sf/L 24 22 rf}tf/L afv|fkfng ;d"x j8f g+= ! d"No >[ª\vnf sf]if afv|f 33 23 ultzLn dlxnf s[ifs ;d"x j8f g+= ! d"No >[ª\vnf sf]if a]df};dL t/sf/L 14 24 ;/:jtL tfhf t/sf/L pTkfbg ;d"x j8f g+= ! d"No >[ª\vnf sf]if a]df};dL t/sf/L 10 25 lxdfno tfhf t/sf/L lap pTkfbg ;d"x j8f g+= $ d"No >[ª\vnf sf]if t/sf/L aLp 30 26 aguf8 s[lif ;xsf/L ;+:yf ln= j8f g+= $ d"No >[ª\vnf sf]if a]df};dL t/sf/L 26 27 sflnsf s[ifs ;d"x j8f g+= % d"No >[ª\vnf sf]if cb'jf 39 28 tf/kf/]a];L s[ifs ;d"x j8f g+= $ d"No >[ª\vnf sf]if cb'jf 36 29 l;:g]afFw tfhf t/sf/L pTkfbg ;d"x j8f g+= $ d"No >[ª\vnf sf]if a]df};dL t/sf/L 12 30 cDa/hLt l;Pkmo"hL j8f g+= !@ pTkfbg pk/fGt sf]if l6d'/ 14 31 nflnu'/fF; l;Pkmo"hL j8f g+= !@ pTkfbg pk/fGt sf]if l6d'/ 18 32 em/gf cfn' pTkfbg ;d"x j8f g+= !@ pTkfbg pk/fGt sf]if l6d'/ 16 33 l;4 l;Pkmo"hL j8f g+= # d"No >[ª\vnf sf]if cb'jf 44 34 c;n ;xsf/L j8f g+= # d"No >[ª\vnf sf]if cb'jf 30 aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 57 %=^=!) gu/df ;~rflnt Pu|f]e]6x?sf] ljj/0f tflnsf g+= 31 M gu/df ;~rflng Pu|f]e]6x?sf] ljj/0f qm=;+= Pu|f]e]6sf] gfd 7]ufgf qm=;+= Pu|f]e]6sf] gfd 7]ufgf 1 hfgsL Pu|f]e6 ;]G6/ d'nvf]nf $ 4 Uofn]lS; Pu|f]e]6 ;]G6/ dfemsfF8f ( 2 bz/y Pu|f]e]6 ;]G6/ b]j:yn & 5 k]/d Pu|f]e]6 ;]G6/ s'lk08] ( 3 cfs[tL Pu|f]e]6 ;]G6/ b]j:yn * ;|f]tM lhNnf s[lif ljsf; sfof{no, ;Nofg, @)&@÷)&# %=^=!! kz'kfng ljz]ifu/L ufO{, e};L, afv|f, ;'Fu'/, v/fof], s'v'/f, e]8f g} oxfFsf d'Vo 3/kfn'jf hgfj/ x'g . oxfF 8]/L pBf]u, Jofkfl/s kmfd{, ufO{, e};L, e]8f kmd{x¿ /x]sf 5g . To:t} u/L e]6]g/L ;]jf klg aguf8 s'lk08] gu/df pknAw /x]sf] 5 .

%=^=!@ ljsf;dfg ahf/ If]qx¿sf] l:ylt ;Nofg lhNnfsf k|d'v Jofkfl/s s]Gb|x¿ dWo] ;NnLahf/ klg Ps xf] . ;NnL ahf/ aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] b]j:yndf /x]sf] 5 . o;sf cltl/Qm jfn'jf ;+u|xL, gu/sf] rf/}lt/ 5l/P/ /x]sf tyf lta|?kdf ljsf; eO/x]sf u|fdL0f ahf/ Pj+ ;]jf cfk'lt{ ug]{ s]Gb|x¿sf] ;d]t lgs} Jofks ;~hfn /x]sf] 5 . To:tf ahf/ s]Gb|x¿af6 gu/df pknAw x'g] ;fdfg / ;]jfnfO{ u|fdL0f If]qdf ;d]t clwstd?kdf pknAw u/fpg] Joj:yf ldnfOPsf] 5 . s]xL k|d'v u|fdL0f ahf/s]Gb|x¿sf] gfd, ahf/ /x]sf] If]q / k|s[ltsf] ljj/0f lgDg tflnsfdf lbOPsf] M l;= g+= ahf/sf] gfd :yfg÷uflj; ahf/sf] k|s[lt != ;NnLahf/ b]j:yn k|d'v Jofkfl/s s]Gb| @= Ro"/f d"nvf]nf :yfgLo ahf/ #= afn'jf ;+u|xL÷/}s/ dfemsfF8f :yfgLo ahf/ $= 9f]/lkkn dfemsfF8f :yfgLo ahf/ %= ;'gf}nL ahf/ 3fFh/L lkkn :yfgLo ahf/ ;|f]tM lhNnf s[lif ljsf; sfof{no, ;Nofg, @)&@÷)&#

%=& pBf]u tyf Jofkf/ If]q aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] cf}Bf]lus l:yltnfO{ x]bf{ :yfgLo sRrf kbfy{df cfwfl/t s[lifhGo, jghGo pBf]ux¿dfq :yfkgf ePsf] kfOG5g\ eg] tTkZrft cf}Bflus b[li6sf]0fn] ljljwLs/0f ePsf] kfOG5 . s[lifdf cfwfl/t pBf]u cGtu{t vfB ldn, kmnkm'n tyf t/sf/Lsf g;{/Lx¿, s'v'/fkfng, df5fkfng, 8]/L h:tf If]qx¿df s'l6/ tyf 3/]n' pBf]ux¿ ;~rfng ePsf 5g\ . jg k}bfj/df cfwfl/t pBf]u cGtut{ ;Mldn, kmlg{r/, hl8a'6L pBf]ux¿ /x]sf] 5g\ . cGo pTkfbgd'ns pBf]u cGt{ut u|Ln, kmlg{r/ h:tf pBf]ux¿ /x]sf 5g\ . ;a}eGbf a9L pBf]usf] ?kdf Joj;fod'ns ;]jf pBf]ux¿ 5g\ . o;df sfo{zfnf lzIfs tyf k|lzIfs ;]jf, sf]N8 :6f]/, l;nfO{, xf]6]n /]:6'/]G6, s]a'n, kmf]6f] :6'l8of], rnlrq cflb 5g\ . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 58 aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf s'n @&@ 3/]n' tyf ;fgf pBf]ux¿ ;+rflnt 5g\ . lo ;+rflnt ljleGg 3/]n' tyf ;fgf pBf]ux¿dWo] ;a}eGbf a9L cyf{t\ &@=$# k|ltzt -!(& j6f_ jfl0fHo tkm{sf ljleGg lsl;dsf k;n, ;Knfo;{, dlg 6«fG;km/ cfbL /x]sf] kfOG5 . o;}u/L bf];|f]df %=** k|ltzt -!^ j6f_ ldn, $=)$ k|ltzt -!! j6f_ s[lif / kz'k+lIfkfng, #=^* k|ltzt -!) j6f_ lgdf{0f tyf 7]Ssfk§f, #=#! k|ltzt -( j6f_ xf]6n tyf /]i6'/]G6x¿ /x]sf 5g\ . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . tflnsf g+= 32 M gu/df ;+rflnt 3/]n' tyf ;fgf pBf]ux?sf] ljj/0f qm=;+= ljj/0f hDdf k|ltzt qm=;+= ljj/0f hDdf k|ltzt 1 ldn 16 5=88 10 kmf]6f] :6'l8of] 1 0=37 2 lgdf{0f÷7]Ssfk§f 10 3=68 11 rnlrq÷lel8of] 2 0=74 3 l;nfO{ s6fO{ 4 1=47 12 8]/L÷kfp/f]6L pBf]u 4 1=47 4 ;'grfFbL 4 1=47 13 s[lif / kz'k+lIfkfng 11 4=04 5 lu|n pBf]u 3 1=10 14 sDKo'6/ O{lG:6Ro'6 2 0=74 6 xf]6n÷/]i6'/]G6 9 3=31 15 js{zk 1 0=37 7 jfof] la|jm]6 pBf]u 1 0=37 16 x:tsnf 1 0=37 8 kmlg{r/ pBf]u 3 1=10 17 jfl0fHo tkm{ 197 72=43 9 s]a'n 6]lnlehg g]6js{ 3 1=10 hDdf 272 100=00 ;|f]t M 3/]n' tyf ;fgf pBf]u ljsf; ;ldlt, ;Nofg, @)&#÷)&$ gu/df ;+rflnt ljleGg 3/]n' tyf ;fgf pBf]ux?sf] ljj/0f

jfl0fHo tkm{ 197 x:tsnf 1 js{zk 1 sDKo'6/ O{lG:6Ro'6 2 s[lif / kz'k+lIfkfng 11 8]/L÷kfp/f]6L pBf]u 4 rnlrq÷lel8of] 2 kmf]6f] :6'l8of] 1 s]a'n 6]lnlehg g]6js{ 3 kmlg{r/ pBf]u 3 jfof] ljqm]6 pBf]u 1 xf]6n÷/]i6'/]G6 9 lu|n pBf]u 3 ;'grfFbL 4 l;nfO{ s6fO{ 4 lgdf{0f ÷ 7]Ssfk§f 10 ldn 16 0 50 100 150 200 aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 59 %=&=! yf]s tyf v'b|f Jofkf/ aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] k|d'v ahf/ s]Gb| ;NnL ahf/ xf] . h'g o; gu/sf] dfq geP/ ;Nofg lhNnfsf] klg k|d'v Jofkfl/s s]Gb| dWo] Ps /x]sf] 5 . o; ;NnL ahf/af6 dWoklZrdf~rn nufot b]zsf ljleGg :yfgx¿df h:t} g]kfnu~h, bfª, s[i0fgu/, dx]Gb|gu/, wgu9L nufot sf7df8f}+;Fusf] Jofkf/ ;d]t x'g] u/]sf] 5 . Ro"/f, afn'jf ;+u|xL÷/}s/, ;'gf}nL ahf/ gu/sf :yfgLo ahf/ x'g\ . oL ahf/x¿af6 ljz]ifu/L v'b|f Jofkf/ x'g] u/]sf] 5 . yf]s Jofkf/ cGtu{t vfB ldnaf6 pTkflbt rfdn, lk7f], t]n, t/sf/L, kmnkm'n, df5f, u]8fu'8L tyf d;nf dWoklZrdf~rfnsf cGo lhNnf nufot b]zsf ljleGg :yfgx¿;Fu x'g] u/]sf]] 5 eg] cGo yf]s Jofkf/df lj:s'6, ;fa'g, rfprfp, lrof, lrgL cflbsf] x'g] u/]sf]] 5 . o;sf cltl/Qm t];|f] d'n'sdf lgld{t On]S6«Ls / On]S6«f]lgS; ;fdfgx¿sf ;fy} km/]g u'8\;sf] gfddf ljleGg t];|f] d'n'sx¿af6 pTkfbg eO{ k}7f/L ul/Psf 3/]n' pkof]usf ;fdfgx¿sf] ;d]t pNn]Vo dfqfdf yf]s / v'b|flaqmL ;NnL ahf/af6 x'g] u/]sf] kfOG5 .

%=&=@ lgsf;L k}7f/L l:ylt gu/af6 aflx/ lgsf;L x'g] j:t'x¿df tof/L vfBfGg, rfprfp, Knfli6s Jofu, kfOk, rf]s/, a|fg, tof/L -/]8Ld]8_ sk8f, OGwg, sf]Onf, lj:s'6, ;fa'g, l;d]G6, nQf sk8f / b}lgs pkef]Uo a:t'x¿ nufot s[lifhGo pTkfbgx¿ h:t} ;'Gtnf, tfhf t/sf/L, tfhf cb'jf, aLp cb'jf, ds} vfog, a];f/, ds}sf] aLp, t/sf/Lsf] aLp, e6df;, dx, cfn', df5f, l6d'/ cflb 5g\ . oL s[lifhGo pTkfbgx¿ b]zsf ljleGg :yfgx¿ bfª, g]kfnu+h, a'6jn, dx]Gb|gu/, wgu9L sf7df8f}+df dfq lgof{t geO{ t];|f] d'n's ef/t, k|mfG;df klg lgof{t x'g] u/]sf] kfOG5 . o;}u/L cfoft ul/g] a:t'x¿df 3/fo;L ;fdfgx¿, lrgL, ;fa'g, On]S6«Ls / On]S6«f]lgS; ;fdfgx¿, df]6/ kf6{;, sk8f d;nfx¿, d}bf, ldl>, kmnkm'n tyf t/sf/L cflb /x]sf 5g\ .

%=&=# 9'jfgL tyf e08f/ Joj:yf gu/leq pTkflbt dfn;fdfgx¿ gu/sf] Ps 7fFpaf6 csf]{ 7fpFdf k'¥ofpg 9'jfgL ;fwfgsf] ?kdf, 6«s, 6\ofS6/ cflb /x]sf] 5g\ . gu/sf] kSsL ;8s gePsf If]qx¿df 9'jfgL ug{ ;d:of ePsf] kfOG5 . sltko 7fpFx¿df ljleGg vf]nfx¿df k'n gePsf sf/0f cfjfudgdf ;d]t ;d:of /x]sf] ;Gbe{df dfn;fdfg 9'jfgL ug{] ;d:of emg 68\sf/f]?kdf /x]sf] b]lvG5 . gu/sf] cflGtl/s 9'jfgL k|0ffnLnfO{ ;'b[9 ug{ ljleGg vf]nf tyf gbLx¿df k'n lgdf{0f ug'{kg]{ b]lvG5 . aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf pTkfbg x'g] vfBfGgx¿sf] e08f/sf] Joj:yf ;/sf/L:t/df klg ePsf] kfOG5 . gu/df s[ifsx¿n] vfBfGgsf] plrt b/efp kfPdf Jofkf/Lx¿nfO{ laqmL ug]{ / Jofkf/Lx¿n] To;/L vl/b u/]sf] vfBfGg cfkm\g} uf]bfddf /fVg] ub{5g . s[lif ;fdfu|L ;+:yfg, vfB ;+:yfg, g]zgn 6]«l8Ë / ;fN6 6]«l8Ë h:tf ;+:yfgx¿sf] cfkm\g} uf]bfd ePsf sf/0f pQm ;+:yfgx¿n] hgtfsf cfjZostfsf a:t' dnvfb, lrgL, rfdn uf]bfddf /fVg]] u5{g .

%=&=$ :yfgLo pTkfbgx¿n] afx\o pTkfbg;“u ug'{ kl//x]sf] k|lt:kwf{ :yfgLo pBf]ux¿ pTkflbt a:t'x¿ rfdn, tf]/L, lk7f], d}bf, lrgL, u'8, kf]N6«L k|f]8S6, kmnkm'n tyf t/sf/L;DaGwL pBf]ux¿sf] cGo lhNnf tyf ef/tLo ahf/sf] k|lt:kwf{ ug'{ kl//x]sf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 60 pBdzLntf, l;k ljsf;, ahf/Ls/0f, ;]jf shf{ ahf/sf] ;'rgfdf pBdLx¿sf] kx'Frsf] l:ylt, l;k ljsf; tflnd, pBdlzntf ljsf; tflndsf dfWodaf6 gu/df /f]huf/L a9fpg], pBf]u Joj;fodf a[l4 ug]{ p2]Zo k"lt{ ug{ aguf8 s'lk08] gu/kflnsf nflu k/]sf] 5 . gu/df pBf]u Joj;fo ug]{ Pj+ l;kd'ns tflnd u/L ;–;fgf Joj;fo ug]{ JolQmx¿nfO{ shf{ ahf/sf] ;'rgf ePsf] / gu/df :yflkt ljQLo ;+:yfx¿af6 shf{ lng]x¿sf] ;+Vof kof{Kt /x]sf] b]lvG5 .

%=&=% :yfgLo sRrf kbfy{sf] pknAwtf / pkof]usf] l:ylt aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf s[lif hGo sRrf kbfy{x¿df wfg, uxF', ds}, sf]bf], kmfk/, hf}F, ux'F, df5f, kmnkm'n, t/sf/L, cb'jf, a];f/, l6d'/ cflb k|d'v 5g\ . oL sRrf kbfy{x¿df cfwfl/t vfB ldn pBf]ux¿ :yfkgf eO{ sRrf kbfy{sf] pkof]u ePsf] kfOG5 . Jofkf/sf] k|s[lt cg';f/ vfBfGg wfg, ux'F, tf]/L Jofkf/Lx¿n] cGo lhNnfaf6 cfoft tyf lgof{t ug]{ u/]sf] kfOG5 .

%=* vfgLsf] ;|f]t / pkof]usf] l:ylt aguf8 s'lk08] gu/ ljleGg vlgh >f]tdf wlg /x]sf] b]lvG5 . dxfef/t kj{t >[+vnf cGtu{t kfO{g] sf]O{nf o; gu/sf] vlgh kbfy{df k|d'v /x]sf] 5 . ef}uf]lns ljs6tfn] oxfFsf] sf]O{nf pTvgg\ tyf k|of]u eg] ePsf 5}gg\ . To;}u/L kq] r§fg / g/d vfnsf] r§fg ePsf] 7fpFdf kfO{g] r'g 9'Ëf gu/sf] ljleGg efudf kfO{G5 . o;sf] pTvgg\ / k|of]u Tolt gePsfn] o;sf] dxTj klg oxfF Tolt ePsf] kfO{b}g . d'Vou/L 3/ 5fpg] sfo{df k|of]u x'g] vfgL9'Ëf gu/sf] ljleGg 7fpFdf kfO{Psf] 5 . dflg;x¿n] :yfgLo ?kdf 3/ agfpg] / 3/ 5fpg] ug]{ ePsf]n] o;sf] k|of]u Jofks ?kdf ePsf] 5 eg] cGo vfgLx¿ tfdf vfgL, l;;f vfgL klg kfO{G5 . oL pknAw vfgLx¿sf] /fd|f];Fu pTvgg\ tyf k|of]u u/L ljleGg vfgL pBf]u ;+rfng ug{ ;s]sf] v08df gu/nfO{ cfly{s?kn] k|an agfO{ gu/df cfjZos k"jf{wf/x¿sf] ljsf; ug{ 6]jf k'Ug] b]lvG5 .

%=( cGo cfly{s ljsf;sf ;Defjgfx¿ gu/df cfly{s ljsf; cGtu{t ko{6g, oftfoft ;]jf, kbofqf dfu{x¿, ;"rgf k|ljlw, z}lIfs k|lzIf0f s]Gb|, ljQLo ;]jf, a}b]lzs /f]huf/, vfgL pBf]u / tfn tn}ofdf df5fkfng Joj;fo h:tf yk cfly{s ljsf;sf ;DefJotfsf If]qx¿ /x]sf 5g\ . ;du|df o; gu/sf u|fdL0f If]qdf x]bf{ s[lif k]zf c+ufNg] 3/ kl/jf/sf] ;+Vof pRr /x]sf] 5 . gu/df /x]sf] v]tL of]Uo hldgdf vfBfGgsf] ;fy} cGo gub] t/sf/L afnL, kmnk"mn, tf]/L, t/sf/L d;nf tyf h8La'6L / kz'hGo pTkfbg a[l4 ug{ ;lsg] k|z:t ;Defjgfx¿ /x]sf] 5 . cfw'lgs s[lif k|ljlw, dn tyf cf}hf/sf] cefj x'gfsf] ;fy} ;f] sf] clwstd nfut d"Non] ubf{ ;f] sf] k|of]udf sdL x'g uO{ s[lif pTkfbgdf cfjZostfcg';f/ j[l4 x'g ;s]sf] 5}g . hgr]tgf, ;Lk tyf Jofj;foLs/0fsf] clej[l4, k|ljlw x:tfGt/0fsf] ;fy} cfjZos k|ljlw, dn, shf{ aLp lahgsf] pknAwtfdf ;/nLs/0f u/]/ s[lif tyf kz'hGo pTkfbgdf j[l4 NofO{ cfly{s l:yltdf ;'wf/ Nofpg ;lsg] k|z:t ;Defjgfx¿ /x]sf] 5 . gu/df /x]sf] cToGt pj{/ e"lddf j:tL ljsf; tyf cGo lgdf{0fn] ubf{ v]tLof]Uo e"ldsf] pknAwtfdf lbg k|ltlbg sdL x'Fb} uPsf] 5 eg] csf]{ tkm{ df6f]sf] pj{/fzlQm qmdzM IfL0f x'Fb} pTkfbg / pTkfbsTjdf x|f; cfPsf] b]lvG5 . hyfefjL x'g] u/]sf] j:tL ljsf;nfO{ Jojl:yt ugf{sf] ;fy} k'/fgf k/Dk/fut s"nf] tyf gx/ aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 61 x¿sf] dd{t ;'wf/ u/L df6f]sf] pj{/fzlQm a9fO{ jftfj/0fLo k|b'if0f sd ug{ ;s]df efjL k':tfsf] nflu Pp6f a:g nfos lhjGt :yfgsf] hf]xf] ug{ ;lsg]5 . gu/sf] u|fdL0f If]qdf b'Uw pTkfbg tyf kz'k~5L pTkfbgsf] k|z:t ;Defjgf /x]sf] x'Fbf of] Joj;fonfO{ Jofks ?kdf lj:tf/ ugf{sf] ;fy} oftfoft ;]jfnfO{ ;j{;'ne tl/sfn] pgLx¿sf] kx'Fr;Dd lj:tf/ ug{ ;s]sf] v08df w]/} :yfgx¿df b'w lr:ofg s]Gb|, sf]N8 :6f]/ vf]Ng, df;'hGo pBf]u, cflb ljsf; ug{ ;lsg]5 . h;af6 /f]huf/ >[hgf u/L ;du| gu/sf] cfodf j[l4 ug{ ;lsg] k|z:t ;Defjgf b]lvG5 . o; gu/df ePsf k|fs[lts >f]t / ;fwgnfO{ Jojl:yt tyf jftfj/0fLo ldqjt k|ljlw ckgfP/ plrt k|of]u ug{ ;s]df ;f] If]qn] sltko u|fdL0f Onfsfx¿df :yfgLo :t/df cfjZos /f]huf/Lsf] l:ylt >[hgf ugf{sf] ;fy} :yfgLo >f]t kl/rfngdf ;d]t lbuf]kgf Nofpg ;lsg] b]lvG5 . gu/sf w]/} 7fpFx¿df k|fs[lts tfntn}ofx¿ ePsf / yk s]xL cGo 7fpFx¿df tfn lgdf{0f u/L df5fkfng Joj;fo u/]df ;lhn};Fu /f]huf/Lsf cj;/x¿ a9\g] ;Defjgf /x]sf] 5 . gu/sf ;fd'bflos jg pkef]Stf ;d"xx¿nfO{ ;+ul7t / ;+:yfut u/L jg If]qdf u}/ sfi7hGo pTkfbgx¿ hl8a'6Lsf] v]tLsf] cnfjf dx pTkfbgnfO{ klg k|j4{g u/L ahf/d'vL ug{ ;s]df ;f]If]qsf] cfly{s pGgtL ug{ yk 6]jf k'Ug] b]lvG5 . gu/df /x]sf d'Vo ko{6sLo If]qx¿ tyf wfld{s, ;fF:s[lts dxTjsf :ynx¿sf] ;+/If0f / ;"rgf ;+sng u/L ko{6sx¿nfO{ cfslif{t ug{ ;lsg] k|z:t ;Defjgfx¿ /x]sf] 5 / yk cfly{s cj;/x¿ >[hgf ug{ ;lsg] b]lvG5 . gu/df ljleGg lsl;dsf vlgh kbfy{x¿ h:t} sf]Onf, r'g9'Ëf, vfgL9'Ëf, tfdf vfgL tyf lz;f vfgLx¿ /x]sf] 5 . h'g gu/sf] ef}uf]lns ljs6tfn] ubf{ pTvgg\ / k|of]u ug{ ;ls/x]sf] 5}g . oxfFsf] ef}uf]lns ljs6tfsf] ;d:ofnfO{ ;dfwfg u/L oxfFsf tL vfgLx¿sf] pTvgg\ / k|of]u u/L ljleGg vfgL pBf]ux¿ lgdf{0f ug{ ;lsg] k|an ;Defjgf /x]sf] 5 . h;n] gu/df yk cfly{s cj;/x¿ >[hgf eO{ gu/nfO{ yk cfjZos k"jf{wf/x¿ lgdf{0f ug{ d4t k'Ug]5 . gu/df a]/f]huf/L a9\\b} uO/x]sf] / ;/sf/L tyf u}/;/sf/L If]qdf /f]huf/Lsf] k|z:t cj;/x¿ gePsf]n] a}b]lzs /f]huf/Ldf cfsif{0f a9]sf] b]lvG5 . o; gu/sf o'jfx¿nfO{ l;kd'ns tflnd k|bfg u/L Plss[t?kn] a}b]lzs /f]huf/df k7fpg] Joj:yf ePdf gu/sf] cfly{s ljsf;df o; If]qn] 7'nf] of]ubfg k'¥ofpg] k|z:t ;Defjgf b]lvG5 .

%=!) a}+s tyf ljQLo ;+:yfsf] ljj/0f gu/df pBf]u Jofkf/ cGo If]qdf nufgL ug{ ljQLo ;+:yfx¿df jfl0fHo a}+sx¿ z"Gok|fo 5 . o; If]qdf ePsf] ljleGg art tyf C0f ;xsf/L ;+:yfx¿g} oxfF pBf]u, Jofkf/ tyf cGo If]qdf C0f nufgL ul//x]sf 5g\ . /fi6« a}Fsaf6 s ju{sf] afl0fHosf] cg'dlt kfPsf] nIdL a}Fsn] o; gu/kflnsfsf] j8f g+= ! l:yt ;NnLahf/df zfvf z'?jft ug]{ qmddf /x]sf] 5 . b]zsf ljleGg If]qaf6 k};f cfbfg k|bfg ug{ tyf ljb]zaf6 ljk|]z0f k|fKt ug{ j8f g+= ! ;NnLahf/df cfO{PdO{sf] @ j6f sfpG6/ rfn' cj:ydf /x]sf 5g\ . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 62 %=!! ;xsf/L ;+:yfsf] ljj/0f tflnsf g+= 33 M ;xsf/L ;+:yfsf] ljj/0f cj:yf ;b:o ;+Vof qm= ;xsf/L ;+3÷;+:yfsf] gfd 7]ufgf ;+= ;s[o dlxnf k'?if hDdf art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf 1 s'lk08]bx art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf ln= s'lk08]bx ;s[o 76 186 262 2 ;NnL art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf ln= b]j:yn ;s[o 100 195 295 3 laGb' art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf ln= d'nvf]nf ;s[o 8 17 25 hDdf 184 398 582 s[lif ;xsf/L ;+3÷;+:yf 1 s[i0f s[lif ;xsf/L ;+:yf ln= b]j:yn, ;NnLahf/ ;s[o 52 61 113 2 hgd'lQm s[lif ;xsf/L ;+:yf ln= lgufnr'nf, rf}/ lgis[o 2 23 25 3 hgsNof0f s[lif ;xsf/L ;+:yf ln= 3fFh/Llkkn, d}b'kf]v/L lgis[o 0 4 >[hgfTds s[lif ;xsf/L ;+:yf ln= dfFemsf8f ;s[o 3 22 25 5 d'nvf]nf s[lif ;xsf/L ;+:yf ln= d'nvf]nf lgis[o 0 0 0 6 l;4n]v s[lif ;xsf/L ;+:yf ln= afd] lgis[o 27 4 31 7 kljq s'lk08] s[lif ;xsf/L ;+:yf ln= s'lk08]bx lgis[o 0 8 k|ultlzn s[lif ;xsf/L ;+:yf ln= afd] ;s[o 5 20 25 9 z'esfdgf s[lif ;xsf/L ;+:yf ln= b]j:yn lgis[o 4 26 30 10 aguf8 s[lif ;xsf/L ;+:yf ln= d"nvf]nf, /ftfdf6f ;s[o 13 26 39 hDdf 106 182 288 :jf:Yo ;xsf/L ;+:yf ln= 1 ;~hLjgL ;fd'bflos :jf:Yo ;xsf/L ;+:yf ln= b]j:yn ;s[o 2 30 32 pkef]Qmf ;xsf/L ;+:yf 1 s[i0f pkef]Qmf ;xsf/L ;+:yf ln= b]j:yn lgis[o 6 19 25

hDdf 298 629 927 ;|f]tM /fKtL c~rnsf] ;xsf/L ultljlw, @)&@÷)&# gu/df pBf]u Jofkf/ If]qdf nufgL ug]{ p2]Zosf ;fy art tyf C0f, s[lif, ax'p2]ZoLo, pkef]Qmf, :jf:Yo cflb k|s[ltsf ;xsf/L ;+:yfx¿ ;+rfng ePsf] b]lvG5 . lo ;+3÷;+:yfx¿af6 shf{ nufgL ul/g'sf ;fy} lgoldt ?kdf ;b:ox¿af6 art ;ª\sng klg ub}{ cfPsf] 5 . gu/df ;+rflnt ljleGg k|s[ltsf ;xsf/L ;+3÷;+:yfx¿df art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf #, s[lif ;xsf/L ;+:yf !), :jf:Yo ;xsf/L ;+:yf ! / pkef]Qmf ;xsf/L ;+:yf ! u/L hDdf !% ;xsf/L ;+:yfx¿ /x]sf 5g\ . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 63 v08 ^ M ef}lts tyf ;fj{hlgs k"jf{wf/

^=! oftfoft Bangad Kupinde Municipality : Road Network ± 81°54'0"E 81°55'30"E 81°57'0"E 81°58'30"E 82°0'0"E 82°1'30"E 82°3'0"E 82°4'30"E 82°6'0"E 82°7'30"E 82°9'0"E 82°10'30"E 82°12'0"E N " 0 ' N " 3 9 Karkigaun 0 Sima ' ° 3 9 2 8 ° 2 8 Bhoor Jagatipur

N Bijayshwari

0 " Ghoreta N 3 ' 0 " 3 7 3 ' ° 3 7 2 8 Ranibas ° 2 8 N " 0 '

BAME N Agragaun 2 " 3 6 0 ' ° Kalagaun 3 6 2 8 Kalyan ° 2 8 N 0 " N 3 '

Suikot 0 " 3 4 3 ' ° 3 4 2 8 ° 3 2 8 Bajedichaur BAME N " 0 '

MULKHOLA N " 3 0 ' ° 3 2 8

Khanikholla ° 2 8 4 N 0 " N 3 ' 0 " 3 1 Marmaparikanda 3 ' ° Rakam DEVSTHAL 3 1 2 8 MULKHOLA °

1 2 8

Dandakhali N " 5 0 ' N

Dahachaur " 3 0 0 ' ° Jimali 3 0 2 8

6 ° 2 8 GHANJARIPIPAL

N Kaprichaur

0 " Chadekareni N 3 ' 0 " 2 8 3 ' ° 8 2 2 8 °

Ghumkhahare 2 8 N

" GHANJARIPIPAL Siddheswari 0 '

7 N " 2 7 0 ' ° 2 7 2 8 ° 2 8

N 8 9

0 " MAJHKANDA N 3 ' 0 " 2 5 3

KUPINDEDAHA ' ° 2 5 2 8

1 Kajeri ° 1 8 Dharapani KUPINDEDAHA 2

Sahare

N 1 " 0 0 ' N Dandagoun " 2 4 0 ' ° 4 2 2 8 °

MAJHKANDA 2 8 Marke

N SaijuwalTakura 0 " N 3 ' Syanikhal " 0 2 3 ' ° 2 2 8 ° 8 Malarani 12 Khalanga 2 NIGALCHULI N " Syanikhal 0 ' N " 2 1 0 ' ° 2 1 2 8 °

Hiwalcha 8 2 KalimatiKalche Laxmipur KalimatiRampur Chhayachhetra

81°55'30"E 81°57'0"E 81°58'30"E 82°0'0"E 82°1'30"E 82°3'0"E 82°4'30"E 82°6'0"E 82°7'30"E 82°9'0"E 82°10'30"E 82°12'0"E

0 2.5 5 10 Km Legend East and North coverage East =81 ° 57 ' 45 " to 82 ° 9 ' 0 " Nagarpalika Boundary North = 28 ° 20 ' 15 " to 28 ° 12 ' 45 " 1:170,000 Ward Boundary

Road Road and foot trail

gS;f g+= !% M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] ;8s ;~hfnsf] cj:yf aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 64 ^=!=! ljBdfg ;8s ;~hfn aguf8f s'lk08] gu/kflnsfaf6 ;Nofg lhNnf ;b/d'sfd vnËf gu/sf ljleGg j8fx?, lhNnfsf ljleGg gu/kflnsf tyf ufpFkflnsf ;fy} b]zsf cGo efudf hfgsf] nflu ;8s ;~hfn lj:tf/ ePsf] kfOG5 . d'Vou/L gu/sf] d'Vo ahf/ s]Gb| tyf gu/kflnsf s]Gb| /x]sf] b]j:yn ;Nn]/L ahf/ x'Fb} !)& ls=ld= nfdf] kSsL ;'v]{tsf] l5Gr'b]lv hfh/sf]6sf] ;b/d'sfd vnËf ;Ddsf] l5Gr'–hfh/sf]6 /fhdfu{ uPsf] 5 . To;} u/L b]j:yn ;Nn]/L ahf/af6 ?s'dsf] rf}/hxf/L hfg] ;8s, ;Nn]/Laf6 afn'jf ;+u|xL, s'lk08] bx x'Fb} lhNnf ;b/d'sfd ;Nofg hfg] #% ls=ld= nfdf] sRrL ;8s, b]j:ynaf6 gfd|f x'Fb} afd] hfg] ;8s cflb /x]sf 5g\ . gu/kflnsf If]qdf kSsL ;8s Hofb} Go"g /x]sf] 5 . s]xL ;8sdf u|fe]n ul/Psf] eP klg w]/}h;f] ;8s sRrL /x]sf 5g\ . sRrL ;8sdf jiff{ ofddf oftfoft ;~rfngdf lgs} s7LgfO{ x'G5 . oL sRrL ;8ssf] :t/ pGglt ug{' kg]{ b]lvG5 . h;sf] ljj/0f tn sf] tflnsfd lbOPsf] 5 . l;=g+= ;8s ;~hfnsf] ljj/0f l;=g+= ;8s ;~hfnsf] ljj/0f ! g]kfnu~h–hfh/sf]6 @ cfdvf]nL–3fFem/L lkkn # b]j:yn–rf}/hxf/L $ gfy]vf]nf–a]nvf]nf–afd] % afn'jf ;+u|xL–s'lk08]–vn+uf ^ b]j:yn–dfNk]–afd] & gfy]vfnf–prfn]–9f]/rf}/ * vn+uf–dfs]{–lgufnr'nf ( z+vlkkn–v}/fuf8–prfn] !) hotkfgL–;f]x/f–3fFem/L lkkn !! b]j:yn–gfd|f–afd] !@ 9f]/lkkn–uf}/L s6]/L–3fFem/L lkkn !# g]6fahf/–sfkmnkfgL–afd] !$ z+vlkkn–d}gfgL–nf+v/ ;fnrf}/–k'5fnf–dfd'v{s–lgufnr'nf– !% ;'gf}nL–3fFem/L lkkn !^ 3f/fkfgL ;|f]t Mgu/ sfo{kflnsfsf] sfof{no, @)&$ ^=!=@ oftfoft ;]jf M aguf8 s'lk08]af6 b}lgs vnËf;Dd ef8fsf] ufl8 ;~rfng x'Fb} cfPsf] 5 . ;NnL ahf/af6 ;'v]{tsf] l5Gr' alb{ofsf] aaO{ / afFs]sf] sf]xnk'/x'Fb} g]kfnu~h;Dd b}lgs a; ;~rfng x'g] u/]sf] 5 . g]kfnu~haf6 ;NnL ahf/af6 ?s'dsf] rf}/hxf/L;Dd oftfoftsf] ;'ljwf lj:tf/ ePsf] 5 . gu/kflnsfsf] s]Gb|b]lv gu/sf cGo j8fx?df hfg sRrL ;8s ePklg b}lgs oftfoft eg] ;~rfngdf 5}gg\ .

^=!=# j8f s]Gb|b]lv gukflnsf s]Gb|;Ddsf] b'/L tnsf] tflnsfdf j8f s]Gb|b]lv gu/kflnsfsf] s]Gb| b]j:yn;Dd hfg nfUg] b'/Lsf] ljj/0f lbOPsf] 5 . gu/kflnsf s]Gb|b]lv g+= j8f s]Gb|b]lv gu/kflnsf s]Gb|;Ddsf] b'/L j8f s]Gb|b]lv gu/kflnsf s]Gb|;Ddsf] b'/L ! g+= j8f s]Gb| @)) ld6/ & g+= j8f s]Gb| !# ls=ld= @ g+= j8f s]Gb| #) ls=ld= * g+= j8f s]Gb| !( ls=ld= # g+= j8f s]Gb| !% ls=ld= ( g+= j8f s]Gb| @& ls=ld= $ g+= j8f s]Gb| !% ls=ld= !) g+= j8f s]Gb| @! ls=ld= % g+= j8f s]Gb| !) ls=ld= !! g+= j8f s]Gb| !$ ls=ld= ^ g+= j8f s]Gb| ^ ls=ld= !@ g+= j8f s]Gb| @* ls=ld= ;|f]t Mgu/ sfo{kflnsfsf] sfof{no, @)&$ aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 65 ^=@ ;+rf/ g]kfndf lj=;+= @)$* ;fn ;Dd ;+rf/ dfWodx¿ l;ldt lyP . lj=;+= @)$^ ;fnsf] hgcfGbf]ngsf] ;kmntf kl5 ePsf] @)$* cfd lgjf{rg kZrft b]zsf] ;~rf/ If]qdf qmflGt g} cfof] . b]zsf ljleGg If]qdf kqklqsf -b}lgs, ;fKtflxs, kflIfs / dfl;s_, Pkm=Pd= /]l8of], s]a'n 6]lnlehg, :yfgLo tyf /fli6«o 6]lnlehg, 6]lnkmf]g, df]afOn ;]jf tyf OG6/;]jfsf] lj:tf tLa| ultdf x'g yfNof] . h;sf] k|efj b]zsf ljleGg efudf klg lj:tf/} kg{ uPsf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf xfn sg'} klg PkmPd :6]zg gePklg ;Nofg lhNnf / cf;kf;sf cGo lhNnfx? – ;'v]{t, hfh/sf]6, ?s'dnufotsf lhNnfaf6 k|zf/0f x'g] ljleGg Pkm=Pd /]l8of]x? ;'Gg ;lsG5 . gu/kflnsf If]qaf6 s'g} klg :yfgLo 6]lnlehg ;~rfng gePklg gu/kflnsf If]q /fli6«o tyf cGt/f{li6«o 6]lnlehg Rognx? s]jn g]6js{ tyf l8;xf]d -l8l6Pr_ dfkm{t x]g{ ;lsG5 . /fli6«o :yt/df k|sfzg x'g] kqklqsfx? ;fy} ;Nofg lhNnfaf6 k|sflzt x'g] b}lgs, ;fKtflxs / dfl;s kqklqsfx? gu/If]qdf kfOg] u/]sf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf cgnfO{g ;dfrf/ / j]a;fO6x¿ klg pknAw 5g\ .

^=@=! 6]lnkmf]g tyf df]afOn kmf]g ;]jf

o; aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf j8f s]Gb|x?df g]kfn 6]lnsd (NTC) sf] df]afOn g]6js{ sdhf]/ cj:yfdf /x]sf] 5 eg] clwsf+z If]qx?df cToGt sdhf]/ /x]sf] b]lvG5 . ;~rf/ ;DaGw sfod ug{sf nflu oxfFsf hgtfx¿n] NTC, Sky / NCell nufot ;a} lsl;dsf df]afOn l;d af]Sg afWo 5g\ . ;NnL ahf/sf g]kfn 6]lnsdsf] Nof08 nfO{g 6]lnkmf]g pknAw ePsf]n] s]xL xf]6n tyf sDo'lgs]zg ;]G6/x¿df Pl8P;Pn dfkm{t OG6/g]6 ;]jf pknAw 5 . gu/ sfo{kflnsfsf] sfof{nodf ev{/} Nof08 nfO{g 6]lnkmf]g h8fg ul/Psf] ePtfklg OG6/g]6 ;]jf /fd|f];Fu ;~rfng ug{ ;lsPsf] 5}g .

^=@=! 6]lnlehgsf] ljj/0f tflnsf g+= 36 M 6]lnlehgsf] ljj/0f l;=g+= gfd 7]ufgf ! b]j:yn s]j'n g]6js{ afd] * @ Go' rGb| ;'o{ s]j'n g]6js{ b]j:yn & # pd]z s]j'n g]6js{ b]j:yn & ;|f]tM 3/]n' tyf ;fgf pBf]u ljsf; ;ldlt, @)&#÷)&$ aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf b]j:yn s]j'n, Go' rGb| ;'o{ s]j'n / pd]z s]j'n g]6js{ u/L hDdf # s]j'nx¿ /x]sf 5g\ . oL 6]lnlehgx¿n] gu/jf;LnfO{ ljleGg ;"rgf tyf dgf]/~hg pknAw u/fO{/x]sf 5g\ .

^=@=@ x'nfs ;]jf gu/df cfwf ztfAbLb]lv ;~rf/ If]qdf ;]jf k'¥ofO/x]sf] x'nfs ;]jf xfn gu/sf ljleGg j8fx¿df sfo{/t 5g\ . cltl/Qm x'nfs % -d'nvf]nf, s'lk08]bx, afd], b]j:yn / lgufnr'nf_, Onfsf x'nfs ! -3fFh/Llkkn_ u/L hDdf ^ cf]6f x'nfs sfof{nox¿af6 gu/leq / gu/ aflx/ Pjd\ ljb]zdf ;d]t x'nfs ;]jf k|bfg ul//x]sf] 5 . x'nfs ;]jf cGtu{t ;fwf/0f lr7Lkqx¿, /lhi6«L kqx¿, ladf k'lnGbf, wgfb]z ;]jf / art ;]jfx¿ ;~rflnt 5g\ . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 66 tflnsf g+= 37 M gu/df pknAw x'nfs sfof{nox?sf] ljj/0f qm=;+= ;fljssf] uflj; :yfg sfof{nosf] gfd :jLs[t b/aGbL 6]ln;]G6/ 1 3fFh/Llkkn d}b' kf]v/L O{=x'=sf= d}b' vl/bf/ ! xNsf/f @ x'nfs k|ltlglw ! 2 lgufNr'nf dfemvs{ c=x'= lgufNr'nf kq ljt/s ! 8fFs afxs @ x'nfs k|ltlglw ! 3 s'lk08]bx Hofld/] c=x'=sf= yf/f kq ljt/s ! 6]ln;]G6/ h}tkfgL 8fFs afxs ! x'nfs k|ltlglw ! 4 b]j:yn b]j:yn c=x'=sf= b]j:yn kq ljt/s ! x'nfs k|ltlglw ! 5 afd] afd] c=x'=sf= afd] kq ljt/s ! 8fFs afxs $ x'nfs k|ltlglw ! 6 d"nvf]nf Ro"/f c=x'=sf= d"nvf]nf kq ljt/s ! 8fFs afxs @ ;|f]tM lhNnf x'nfs sfof{no, ;Nofg, @)&#÷)&$

^=# ljleGg ;'ljwfsf] pknAwtf cg';f/ 3/kl/jf/sf] ljj/0f tflnsf g+= 38 M ljleGg ;'ljwfsf] pknAwtf cg';f/ 3/kl/jf/sf] ljj/0f qm=;+= ljj/0f hDdf qm=;+= ljj/0f hDdf 1 hDdf 3/kl/jf/ 6,763 9 6]lnkmf]g ePsf] 82 2 s'g} klg ;'ljwf gePsf] 1,934 10 df]afOn kmf]g ePsf] 2,493 3 sDtLdf Pp6f ;'ljwf ePsf] 4,644 11 df]6/ ePsf] 0 4 /]l8of] ePsf] 4,109 12 df]6/;fOsn ePsf] 34 5 6]lnlehg ePsf] 116 13 ;fOsn ePsf] 20 6 s]a'n 6]lnlehg ePsf] 5 14 cGo ;jf/L ;fwg ePsf] 19 7 sDko'6/ ePsf] 14 15 /]lk|mh]/]6/ ePsf] 1 8 OG6/g]6 ePsf] 1 16 pNn]v gul/Psf] 185 o; aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf 3/kl/jf/x¿n] k|of]u ub}{ cfPsf ;'ljwfx¿sf] cfwf/df tYof+s ;+sng ul/Psf] 5 . gu/sf] s'n 3/kl/jf/ ^,&^# df $,!)( -^)=&^ k|ltzt_ kl/jf/x¿n] /]l8of] ;'Gg] u/]sf] kfOof] . h'g oxfFsf kl/jf/x¿n] k|of]u u/]sf cGo ;'ljwfx¿sf] t'ngfdf /]l8of] k|of]u ug]{ kl/jf/ ;+Vof a9L /x]sf] b]lvG5 . To;}u/L @,$(# -#^=*^ k|ltzt_ kl/jf/n] df]afOn kmf]gsf] k|of]u ug]{ u/]sf], !!^ -!=&@ k|ltzt_ kl/jf/n] 6]lnlehgsf] ;'ljwf lnPsf] / $,^$$ -^*=^& k|ltzt_ kl/jf/df sDtLdf Pp6f ;'ljwf ePsf] b]lvG5 . gu/df !,(#$ -@*=^) k|ltzt_ kl/jf/ ;'ljwfljxLg /x]sf] b]lvG5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f dfly pNn]v ul/Psf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 67 ^=$ ljB't

^=$=! aQL afNg k|of]u ul/g] OGwgsf] ljj/0f o; aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf ;a} j8fx¿df ljB't dd{t ;+ef/, dx;"n c;'nL tyf ljB'tLs/0f of]hgfsf] sfof{Gjog g]kfn ljB't k|flws/0fn] ub}{ cfPsf] 5 . /fli6«o hgu0fgf @)^* -;g\ @)!!_ sf] glthfcg';f/ b}lgs aQL afNg k|of]u ul/g] OGwgdf lah'nL, dl§t]n, uf]a/UofF;afx]s cGo ;|f]tx¿ a9L k|of]u u/]sf] b]lvG5 . gu/sf] s'n 3/kl/jf/sf] $&=(% k|ltzt cyf{t\ #,@$# 3/kl/jf/n] aQL afNg cGo ;|f]t?sf] k|of]u u/]sf] b]lvG5 eg] ;f]nf/sf] k|of]u ug]{ 3/kl/jf/ #(=&( k|ltzt cyf{t\ @,^(! /x]sf] 5 . o;}u/L dl§t]n k|of]u ug]{ 3/kl/jf/ !)=#@ k|ltzt cyf{t\ ^(*, lah'nL k|of]u ug]{ !=$% k|ltzt cyf{t (* / uf]a/UofF; k|of]u ug]{ 3/kl/jf/ )=)# k|ltzt cyf{t\ @ /x]sf] 5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f tnsf] tflnsfdf b]vfOPsf] 5 . tflnsf g+= 39 M aQL afNg k|of]u ul/g] >f]t j8f g+= lah'nL d6Lt]n uf]a/UofF; ;f]nf/ cGo pNn]v gul/Psf] hDdf 1 2 59 0 478 461 2 1,002 2 0 167 0 147 111 0 425 3 2 0 1 214 314 3 534 4 0 6 0 218 222 0 446 5 0 18 0 300 312 0 630 6 1 13 0 289 251 0 554 7 4 81 1 261 214 2 563 8 2 159 0 199 304 3 667 9 82 74 0 153 247 13 569 10 0 28 0 160 253 1 442 11 4 65 0 168 310 3 550 12 1 28 0 104 244 4 381 hDdf 98 698 2 2,691 3,243 31 6,763 k|ltzt 1=45 10=32 0=03 39=79 47=95 0=46 100=00 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* b}lgs alQ afNg k|of]u ul/g] OGwgsf] ljj/0f

3243 3500 3000 2691 2500 2000 1500 1000 698 98 500 2 31 0 lah'nL d6Lt]n uf]a/UofF; ;f]nf/ cGo pNn]v gul/Psf] aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 68 ^=$=@ ljB'tLs/0fsf] jt{dfg cj:yf o; aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf s]xL j8fx¿df ljB't dd{t ;+ef/, dx;"n c;'nL tyf ljB'tLs/0f of]hgfsf] sfof{Gjog g]kfn ljB't k|flws/0fn] ub}{ cfPsf] 5 . gu/kflnsfsf] j8f g+= ( sf] tNnf] :jf/f / dflyNnf] :jf/fdf u/L &* 3/w'/L, hotkfgL / e+u]nLdf ^& 3/w'/L yfG8fF8fdf @* 3/kl/jf/ To:t} j8f g+= !! df (^ 3/ kl/jf/ / j8f g+= ! b]j:yndf $%* 3/kl/jf/ u/L hDdf &@& 3/kl/jf/df s]Gb|Lo k|zf/0f nfO{gsf] ljB't ;]jf k'u]sf] b]lvG5 .

^=$=@ vfgf ksfpg k|of]u ul/g] OGwgsf] ljj/0f tflnsf g+= 40 M vfgf ksfpg k|of]u ul/g] OGwgsf] ljj/0f j8f g+= sf7÷bfp/f d6Lt]n Pn=kL= UofF; s'O7f÷7f]/xf uf]a/UofF; cGo pNn]v gul/Psf] hDdf 1 904 5 72 6 2 11 2 1,002 2 423 1 0 0 1 0 0 425 3 529 0 0 1 1 0 3 534 4 446 0 0 0 0 0 0 446 5 619 0 8 1 0 2 0 630 6 550 2 0 2 0 0 0 554 7 556 0 2 0 3 0 2 563 8 660 1 0 1 1 1 3 667 9 547 1 7 1 0 0 13 569 10 440 0 0 1 0 0 1 442 11 544 0 1 2 0 0 3 550 12 376 0 0 1 0 0 4 381 hDdf 6,594 10 90 16 8 14 31 6,763 k|ltzt 97=50 0=15 1=33 0=24 0=12 0=21 0=46 100=00 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* lj=;+= @)^* sf] hgu0fgfcg';f/ aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf kl/jf/df vfgf ksfpg k|of]u ul/g] k|d'v OGwgsf] ¿kdf sf7 tyf bfp/f ;a}eGbf a9L ^,%($ -(&=%) k|ltzt_ k|of]u u/]sf] b]lvG5 . o;}u/L bf];|f]df Pn=kL=UofF; k|of]u ug]{ 3/w'/L ;+Vof () -!=## k|ltzt_, u'OF7f tyf 7f]/xf k|of]u ug]{ 3/w'/L ;+Vof !^ -)=@$ k|ltzt_, dl§t]n k|of]u ug]{ !) -)=!% k|ltzt_ / uf]a/UofF; k|of]u ug]{ 3/w'/L * -)=!@ k|ltzt_ /x]sf 5g\ . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 69 vfgf ksfpg k|of]u ul/g] OGwgsf] ljj/0f

6594 7000 6000 5000 4000 3000 2000

1000 10 90 16 8 14 31 0 sf7÷bfp/f d6Lt]n Pn=kL= UofF; s'O7f÷7f]/xf uf]a/Uof; cGo pNn]v gul /Psf]

^=% v]ns'b tyf dgf]/Ghg v]ns'b If]qdf :j:y, k|lt:kwL{ hgzlQm pTkfbg u/L gu/sf] rf}tkmL{ ljsf;nfO{ an k'¥ofpg ;lsG5 eGg] dfGotf cg';f/ o; gu/df v]ns'bsf] ljsf; ePsf] kfOG5 . o;sf] nflu gu/n] ljleGg v'nf :yfgx¿ 5f]8]sf] 5 . t/ tL :yfgx¿df v]ns'bsf] nflu vf;} k"jf{wf/ tof/ ePsf] b]lvb}Fg . o; gu/df v]ns'b ljsf;sf nflu ;a} h;f] ljBfnodf v]nd}bfg /x]sf 5g\ . h;sf] ljj/0f tnsf] tflnsfdf lbOPsf] 5 j8f g+= v]n d}bfg j8f g+= v]n d}bfg 1 b]j:yn df=lj=sf] v]n d}bfg 9 elnan v]n d}bfg, vf/f 6 s[i0f df=lj=sf] v]n d}bfg 9 elnan v]n d}bfg, lu7frf}/ 6 ;+u|xL ljBfnosf] v]n d}bfg 9 elnan v]n d}bfg, hotkfgL 7 d}b' kf]v/L v]n d}bfg 10 dfemsfF8f elnan d}bfg 8 elnan v]n d}bfg, Hofld/] 11 cfFkrf}/ elnan d}bfg 8 elnan v]n d}bfg, cWo]/L aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 70 v08 & M ;fdflhs k"jf{wf/ tyf ;]jf

&=! lzIff

s'g} klg b]zsf] ;fdflhs tyf cfly{s ljsf;df lzIffn] 7"nf] e"ldsf v]n]sf] x'G5 . o;nfO{ dfgj ljsf;sf] ;"rssf] ¿kdf lnOG5 . o;} l;nl;nfdf oxfF aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] z}lIfs l:ylt b]vfpg vf]lhPsf] 5 . ljsf;sf] k|d'v cfwf/lznf lzIff g} xf], lzIffsf] dfWodaf6 JolQmdf cGtlg{lxt k|ltefx¿sf] ljsf; x'g uO{ ;du| ;dfh / /fi6«df g} ;sf/fTds kl/jt{g Nofpg ;lsG5 eGg] ;j{dfGo l;4fGt /lx cfPsf] 5 . ;r]t, cg'zfl;t tyf pTkfbglzn hgzlQm lgdf{0f ug{sf nflu lzIff If]q g} ;jf]{kl/ e'dLsf clgjfo{ /xG5 . of]hgf lgdf{0fdf ul/aL lgjf/0f tyf rf}tkmL{ ljsf;sf nflu lzIff If]qnfO{ dfgj ;+zfwg ljsf;sf] Ps ;zQm dfWodsf] ?kdf gLltut ?kdf canDag ul/Psf] 5 .

tflnsf g+= 41 M z}lIfs ;+:yfsf] ljj/0f ;fd"bflos ;+:yfut qm=;+= j8f ;f]ts]Gb| k|f= lj= lg= df= lj= df= lj= k|f= lj= lg= df= lj= df= lj= 1 d'nvf]nf d'nvf]nf 7 3 1 2 0 0 2 afd] d'nvf]nf 7 3 1 0 0 0 3 b]j:yn d'nvf]nf 5 2 1 2 1 1 4 3fFh/Llkkn ;+u|xL 10 1 1 1 0 0 5 dfemsf8f ;+u|xL 6 2 1 0 0 0 6 s'lk08]bx dfs]{ 6 0 2 1 0 0 7 lgufnr"nf dfs]{ 4 2 1 0 0 0 hDdf 45 13 8 6 1 1 ;|f]t M lhNnf lzIff sfof{no, ;Nofg, @)&#

lzIff If]qsf] kl/;'rsnfO{ To; If]qdf ;~rflnt ljleGg z}lIfs sfo{qmdaf6 lgwf{/0f ug{ ;lsG5 . o;} cg'?k o; gu/df cf=j= @)&#÷)&$ ;Dd ;~rfng eO/x]sf ljleGg txsf z}lIfs ;+:yfx¿sf] ljj/0f dflyNnf] tflnsfdf lbOPsf] 5 . gu/df ;+rflnt k|fylds ljBfno ;fd'bflos $% j6f / lghL ^ j6f 5g\ eg] lgDgdfWofdLs ;fd'bflos !# j6f / lghL ! j6f /x]sf 5g\ / dfWolds ljBfno ;fd'bflos * / lghL ! u/L hDdf &$ j6f z}lIfs ;++:yfx¿ ;+rfngdf /x]sf 5g\ . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 71 &=!=! ;fIf/tf l:ylt ;fdflhs Pj+ dfgj ljsf;sf] Ps dxTjk"0f{ cfodsf] ?kdf /x]sf] lzIff If]qdf aguf8 s'lk08] gu/kflnsf o; If]qsf cGo gu/kflnsfsf] t'ngfdf s]xL k5fl8 /x]sf] b]lvG5 . kl5Nnf] /fli6«o hgu0fgf, @)^* cg';f/ o; gu/kflnsfsf] ;fIf/tf b/ %*=*% k|ltzt -g]kfnsf] ^%=($ k|ltzt_ /x]sf] 5 . n}+lus lx;fan] of] gu/kflnsfdf klg cGoq em}+ s]xL lje]b /x]sf] kfO{G5 . h:t}M o; gu/kflnsfsf] k'?ifsf] ;fIf/tf b/ ^(=*( k|ltztsf] t'ngfdf dlxnfsf] ;fIf/tf b/ $*=&* k|ltzt dfq /x]sf] 5 . k'?if / dlxnfsf] ;fIff/tf b/df nueu @!=!@ k|ltztsf] km/s b]lvG5 . ;a}eGbf cu|:yfgdf /x]sf] sf7df8f} lhNnfsf] ;fIf/tf b/ *^=@% k|ltzt /x]sf] 5 eg] k'R5f/df /x]sf] /f}tx6 lhNnfsf] ;fIf/tf b/ $!=^( k|ltzt /x]sf] 5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . tflnsf g+= 42 M ;fIf/tf b/ k9\g / n]Vg ;Sg] k9\g dfq ;Sg] k9\g / n]Vg g;Sg] pNn]v gul/Psf] hDdf j8f g+= k'?if dlxnf k'?if dlxnf k'?if dlxnf k'?if dlxnf k'?if dlxnf 1 1,472 1,209 12 27 384 952 2 3 1,870 2,191 2 560 506 13 15 222 480 0 0 795 1,001 3 862 602 18 26 323 646 0 0 1,203 1,274 4 618 483 18 28 271 528 0 0 907 1,039 5 944 636 28 43 384 741 0 0 1,356 1,420 6 921 680 52 75 265 592 0 0 1,238 1,347 7 833 618 15 31 277 587 0 2 1,125 1,238 8 943 659 33 43 611 952 10 7 1,597 1,661 9 850 721 30 29 383 682 1 3 1,264 1,435 10 564 389 43 27 429 631 0 2 1,036 1,049 11 959 762 28 39 349 611 1 0 1,337 1,412 12 622 505 18 11 151 347 0 0 791 863 hDdf 10,148 7,770 308 394 4,049 7,749 14 17 14,519 15,930 k|ltzt 69=89 48=78 2=12 2=47 27=89 48=64 0=10 0=11 100=00 100=00 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* aguf8 s'lk08]sf] ;fIf/tfsf] l:ylt j0f{g ug'{kbf{ ;a} eGbf al9 ;fIf/tf b/ j8f g+= !@ df ^*=!$Ü /x]sf] 5 h;dWo] k'?if ;fIf/tf b/ &*=^#Ü / dlxnf ;fIf/tf b/ %*=%@Ü /x]sf] 5 . To:t} ul/ ;a} eGbf sd ;fIf/tf b/ j8f g+= !) /xsf] 5 . h;df s'n ;fIf/tf b/ $%=&!Ü /x]sf] 5 . h;dWo] k'?if ;fIf/tf b/ %$=$$Ü / dlxnf ;fIf/tf b/ #&=)*Ü /x]sf] 5 . dflysf] tYof+snfO{ x]bf{ o; aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] z}lIfs cem} ult lbg' kg]{ b]lvG5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 72

;fIf/tfsf] ljj/0f

7749 10148 7770 12000 10000 8000 6000 394 4049 17 4000 308 14 2000 0 k9\g / n]Vg ;Sg] k9\g dfq ;Sg] k9\g / n]Vg pNnv gul/Psf] g;Sg]

k'?if dlxnf

&=!=@ z}lIfs hgzlQmsf] ljj/0f tflnsf g+= 43 M z}lIfs hgzlQmsf] ljj/0f :gftsf]Q/ :s"n k|fylds lg=df=lj= df=lj= P;=Pn=;L= k|df0fkq :gfts cgf}krfl/s pNn]v tx / ;f]eGbf cGo guPsf] tx tx tx tx tx tx lzIff gul/Psf] dfyL k'?if 566 5,478 2,223 1,124 319 359 66 10 10 394 88 dlxnf 495 4,720 1,545 647 142 169 12 1 3 439 63 hDdf 1,061 10,198 3,768 1,771 461 528 78 11 13 833 151 k|ltzt 5=62 54=03 19=97 9=38 2=44 2=80 0=41 0=06 0=07 4=41 0=80 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* o; tflnsfdf aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf ljleGg z}lIfs tx pQL{0f u/]sf hgzlQm b]vfOPsf] 5 . h;df sl/a %=^@ k|ltzt -!,)^! hgf_ :s'n guPsf, %$=)# k|ltzt -!),!(* hgf_ k|fylds tx, !(=(& k|ltzt -#,&^* hgf_ lg=df=lj= tx, (=#* k|ltzt -!,&&! hgf_ df=lj= tx, @=$$ k|ltzt -$^! hgf_ P;=Pn=;L= tx, @=*) k|ltzt -%@* hgf_ k|df0fkq tx, )=$! k|ltzt -&* hgf_ :gfts tx, )=)^ k|ltzt -!! hgf_ :gftsf]Q/ tx / ;f] eGbf dfly cWoog u/]sf] b]lvG5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . z}lIfs hgzlQmsf] ljj/0f

6000 5478

5000 4720

4000

3000 2223

2000 1545 1124

1000 647 566 495 439 394 359 319 169 142 88 63 66 10 10 3 1 12 0 cGo df=lj= tx :gfts tx k|fylds tx k|df0fkq txk|df0fkq :s"n guPsf] lg=df=lj= tx P;=Pn=;L= tx pNn]v gul/Psf] pNn]v cgf}krfl/s lzIff cgf}krfl/s :gftsf]Q/ tx / ;f]eGbf dfyL ;f]eGbf / tx :gftsf]Q/

k'?if dlxnf aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 73 &=!=# ljifout z}lIfs hgzlQmsf] ljj/0f tflnsf g+= 44 M ljifout z}lIfs hgzlQmsf] ljj/0f snf dT:o lzIff sfg'g lj1fg lj1fg pNn]]v :jf:Yo k|zf;g ul0ft / Jokf/ / tYofª\s gul/Psf] Jojxfl/s sDKo"l6ª\u dfgljsL / s[ifL, jg / ;fdflhs / 106 8 247 9 15 1 19 10 1 2 199 17=18 1=30 40=03 1=46 2=43 0=16 3=08 1=62 0=16 0=32 32=25 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf ljZjljBofno txdf cWoog/t hgzlQmsf] ljj/0f dflysf] tflnsfdf lbOPsf] 5 . h;dWo] ljleGg ;+sfodf cWoog u/]sf z}lIfs hgzlQmsf cWoog ubf{ gu/df lzIff ;+sfodf cWoog ug]{x¿sf] ;+Vof ;a}eGbf a9L /x]sf] b]lvG5 cyf{t\ gu/df ljleGg ljifo lnP/ k9]sf s'n ^!& hgfx¿dWo] @$& hgf -$)=)# k|ltzt_ n] lzIff ljifo lnPsf] b]lvG5 . o;}u/L bf];|f]df dfgljsL / snf ljifo cWoog ug]{sf] ;+Vof !)^ -!&=!* k|ltzt_, ;fdflhs / Jojxfl/s lj1fg cWoog u/]sf ;+Vof !( -#=)* k|ltzt_, :jf:Yo ljifo cWoog ug]{ ;+Vof !% -@=$# k|ltzt_, ul0ft / tYofÍ ljifo cWoog ug]{ ;+Vof !) -!=^@ k|ltzt_, lj1fg ljifo cWoog ug]{ ;+Vof ( -!=$^ k|ltzt_ / Jofkf/ / k|zf;g ljifo cWoog ug]{ ;+Vof * -!=#) k|ltzt_ b]lvG5g\ . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . ljifout z}lIfs hgzlQmsf] ljj/0f 247 250 199 200

150 106 100

50 19 15 10 8 9 1 1 2 0 lzIff sfg'g lj1fg :jf:Yo sDKo"l6ª\u dfgljsL / snf s[ifL, jg / dT:o ul0ft / tYofª\s pNn]]v gul/Psf] Jokf/ / k|zf;g ;fdflhs / Jojxfl/s lj1fg Jojxfl/s / ;fdflhs

&=!=$ pd]/ ;d"xcg';f/sf] hg;+Vof / ljBfno uO/x]sf] hg;+Vof ljj/0f tflnsf g+= 45 M pd]/ ;d"xcg';f/sf] hg;+Vof / ljBfno uO/x]sf] hg;+Vof ljj/0f s'n hg;+Vof ljBfno uO/x]sf] hg;+Vof ljj/0f pd]/ ;d"x k'?if dlxnf hDdf k'?if dlxnf hDdf k|ltzt k"j{ k|f=lj= =g;{/L, lsG8/uf8{g_ hfg] pd]/ #–$ jif{ N/A N/A N/A N/A N/A N/A N/A ;d"x cfwf/e"t txdf hfg] pd]/ ;d"x -sIff %–!@ jif{ 2,960 3,162 6,122 2,872 3,093 5,965 97=44 !–*_ df=lj= hfg] pd]/ ;d"x -sIff (–!)_ !#–!$ jif{ 22 11 33 20 10 30 90=91 pRr df=lj= (Higher Secondary School) !%–!^ jif{ 0 0 0 0 0 0 0=00 hfg] pd]/ ;d"x -!)±@_ hDdf 2,982 3,173 6,155 2,892 3,103 5,995 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 74 dfly lbOPsf] tflnsfdf :s'n hfg] pd]/ ;d'xsf] hg;+Vof / ljBfno uO/x]sf] hg;+Vofsf] t'ngfTds ljj/0f pNn]v ul/Psf] 5 . h;df # b]lv $ jif{ pd]/ ;d'xsf afnaflnsf dWo] sf]xL klg :s'n uPsf] b]lvFb}g . % b]lv !@ jif{ pd]/ ;d'xsf] hg;+Vof dWo] (&=$$ k|ltzt :s'n uPsf] b]lvG5 eg] @=%% k|ltzt :s'n uPsf] b]lvFb}g To:t] !# b]lv !$ jif{ pd]/ ;d'xsf] hg;+Vofsf] ()=(! k|ltzt ;+Vof :s'n uPsf] b]lvG5 eg] (=)( k|ltzt :s'n uPsf] b]lvFb}g . gu/df !% b]lv !^ jif{ pd]/ ;d'xsf] afnaflnsfdWo] sf]xL klg :s'n guPsf] b]lvG5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 .

&=!=% ljleGg txsf ljBfyL{x¿sf] ljj/0f tflnsf g+= 46 M lhNnfdf z}lIfs ;q @)&# df ljleGg txsf ljBfyL{x¿sf] ljj/0f hDdf tx 5fqf 5fq hDdf 5fqf -blnt_ 5fq -blnt_ -blnt_ afnljsf; s]Gb| 2,422 2,433 4,855 – – – cfwf/e't ! b]lv * 34,797 31,280 66,077 6,811 6,327 12,901 dfWolds 5261 4,519 9,780 645 587 1,232 pRr dfWolds 1,422 1,839 3,261 122 187 309

hDdf 43,902 40,071 83,973 7,578 7,101 14,679 ;|f]t M lhNnf lzIff sfof{no, ;Nofg, @)&#

lhNnfdf z}lIfs ;q @)&# df ljleGg txsf ljBfyL{x?sf] ljj/0f 40,000 35,000 30,000 25,000 20,000 15,000 10,000 5,000 0 5fqf 5fq 5fqf 5fq s'n ljBfyL{ blnt ljBfyL{ afnljsf; s]Gb| cfwf/e't ! b]lv * dfWolds pRr dfWolds aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 75 &=!=^ z}lIfs l:yltsf] ;dLIff tflnsf g+= 47 M k|fylds :t/df sIff pQL0f{ b/sf] ljj/0f lhNnfsf] z}lIfs ;'rs @)&# l;=g+= ;'rsf+ª\s s}lkmot

Vf''b k|j]z b/ (GIR)Grade 1 148

;xh} b]lvg] egf{ b/ (GER Basic Level) 139=0

;xh} b]lvg] egf{ b/ GER Secondary 83=9

Vf'b egf{ b/ (NER) 1-5 95=8 3 vdc fcbe Vf'b egf{ b/ (NER) 9-12 32=7 ljb\ofno ljb\ofyL{ cg'kft (School Student Ratio) cfwf/e"t tx (SSR-Basic Level) 155=8

Dfflj tx Secondary 9-12 196=4 sIff bf]xf]/fpg] b/ (Rate of repetition) k|fylds tx Primary 10=6 lgdflj tx LS 3=8 dflj tx SS 2=6 sIff 5f8\g] b/ Dropout Rate k|fylds tx Primary 5=7 lgdflj tx LS 6=4

Dfflj tx SS 6=4 lzIfs tflnd (Teacher Trained) k|fylds tx Primary 89=4 lgdflj tx LS 78=4 dflj tx SS 98=7 ljb\ofyL{ lzIfs cg'kft (STR) cfwf/e"t tx 1-5 1M33 cfwf/e"t tx 6-8 1M108 dfWolds tx 9-10 1M62 pRr dfWolds tx 11-12 1M66 ;|f]tM lhNnf lzIff sfof{no, ;Nofg, @)&# aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 76 &=!=& lzIfs b/jGbL ljj/0f k|sf/ k|flj lgdflj dflj pdflj hDdf b/jGbL *^$ -@$ d=k_ !)# (! !^ !)&$ /fxt #%^ !)) ^@ ## %%! lk=l;=Pkm !@* %$ %^ @#* lghL !%& !@% !@ @($ k|fljlws wf/tkm{sf @ cfOP:;LPhL @ ljP:;LPHfL $ hDdf !%)% #*$ @!! ^! @!^! ;|f]tM lhNnf lzIff sfof{no, ;Nofg, @)&# o; tflnsfdf ;Nofg lhNnfsf] ljBfnodf sfo{/t :jLs[t lzIfs b/jGbLsf] >]0fLut lzIfsx¿ k|fylds, lgdflj, dflj / pdfljsf] :yfoL, c:yfoL / /fxt b/aGbLsf] ljj/0f b]vfOPsf] 5 . :yfoL b/aGbL ePsf k|fylds txdf k9fpg] lzIfssf] ;+Vof *^$ hgf, lgdfjL txdf k9fpg] :yfoL lzIfssf] ;+Vof !)# hgf, df=jL= txdf k9fpg] :yfoL lzIfssf] ;+Vof (! / pdflj txdf k9fpg] :yfoL lzIfssf] ;+Vof !^ hgf /x]sf] 5 eg] /fxt b/jGbLdf /x]/ k|fylds txdf k9fpg] lzIfssf] ;+Vof #%^ hgf, /fxt b/jGbLdf /x]/ lgdflj txdf k9fpg] lzIfssf] ;+Vof !)) hgf, dfjL txdf k9fpg] lzIfssf] ;+Vof hDdf ^@ hgf / pdflj txdf k9fpg] lzIfssf] ;+Vof ## hgf /x]sf] 5 . To:t}u/L lghL tyf k|fljlws wf/tkm{sf lzIfsx¿sf] ljj/0f dflysf] tflnsfaf6 k|i6 x'G5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f dfyL tflnsf / u|fkmåf/f pNn]v u/LPsf] 5 .

lzIfsx?sf] ljj/0f

1200

1000

800

600

400

200

0 k|flj lgdflj dflj pdflj

b/jlGb /fxt lk=l;=Pkm lghL k|fljlws wf/tkm{sf aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 77 &=!=* ljb\ofno ;+VofM pknAw b/jGbLsf] cfwf/df tx ) b/jGbL ePsf ! b/jGbL ePsf @ b/jGbL ePsf @ eGbf j9L b/jGbL ePsf k|f=lj= ^) $) #% #!* lgdflj (! !@ % %^ df=lj= @^ ^ !) #) pdflj ^ ) !# # ;|f]tM lhNnf lzIff sfof{no, ;Nofg, @)&#

&=!=( z}lIfs If]qdf b]lvPsf ;d:ofx¿ ŠŠ ljBfno 5f8\g] k|j[lQ pRr x'g' M ljBfyL{x¿ k|fydls tx k'/f gub}{ ljBfno 5f8\g], ljleGg lsl;dsf 5fqj[lQ pknAw u/fOPsf] ePtf klg blnt, cflbjf;Lx¿sf] ljBfno 5f8\g] k|j[lQ pRr x'g' z}lIfs ljsf;sf] afwssf] ?kdf b]lvPsf] 5 . ŠŠ sIff bf]xf]¥ofpg] k|j[lQ a9L x'g' M k|fylds txsf] ljBfyL{x¿sf] tYofªsnfO{ cfwf/ dfg]/ x]bf{ sIff bf]xf]¥ofpg] k|j[lQ a9L x'g'n] z}lIfs u'0f:t/ ;'wf/sf] cfjZostfnfO{ OlËt u/]sf] 5 . ŠŠ blnt, cflbjf;L hghftL egf{b/ Go"g x'g' M ljkGg, blnt, cflbjf;L hghftLsf] egf{b/ Go"g x'g' gu/sf] z}lIfs ljsf;sf] r'gf}tLsf] ?kdf /x]sf] 5 . ŠŠ blnt, cflbjf;L hghftL ljBfno 5f8\g] b/ M gu/sf] cf}ift ljBfno 5f8\g] b/df j[l4 x'g'sf] d'Vo sf/0f cflbjf;L / blntx¿sf] ljBfno 5f8\g] b/df j[l4 x'g' xf] . ŠŠ ljBfnox? cfly{s ?kn] sdhf]/ x'g' M g]kfn ;/sf/af6 k|fKt ;Lldt cg'bfg tyf ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] ;d]t cfjZos >f]t h'6fpg g;s]sf] sf/0fn] ax';+Vo ljBfnox¿sf] cfly{s l:ylt lgs} sdhf]/ b]lvG5 . b'a{n cfly{s cj:yfn] ubf{ z}lIfs ;fdfu|L h'6fpg tyf cGo cltl/St lqmofsnfkx¿ ;~rfng ug{ afwf k'u]sf] b]lvG5 . ŠŠ cleefjsx? rgfvf] gx'g' M afnaflnsfx¿sf] z}lIfs k|ultaf/] cleefjsx¿sf] rf;f] sd x'g' tyf ljBfnoåf/f ;d]t afnaflnsfx¿sf] l:yltaf/] cleefjsnfO{ hfgs/L glbOg'n] klg z}lIfs u'0f:t/df gsf/fTds k|efj kf/]sf] b]lvG5 . ŠŠ lzIfs b/aGbL sd x'g' M b/aGbL cg';f/ lzIfssf] sdL x'g' tyf s]xL ;dosf nflu s'g} lzIfssf] cg'kl:ylt x'Fbf sIffx¿ vfnL /xg] u/]sf] b]lvG5 . o;/L lzIfsx¿ tflnddf hfFbf, ;'Ts]/L labf jf ;l~rt labfdf /xFbf ljBfnon] cNksflnt lzIfssf] Joj:yf ug{ ;Sg] k|fjwfg /x]sf] 5}g . Psflt/ g]kfn ;/sf/af6 cfjZos b/aGbL pknAw gx'g' csf]{tkm{ :yfgLo lgsfo Pjd\ Joj:yfkg ;ldltn] To;sf] cfjZos Joj:yf ug{ g;Sg' cflb sf/0fn] ubf{ cfjZos k|ltkmn k|fKt ug{ ;lsPsf] b]lvFb}g . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 78 ŠŠ /fhgLlts/0f x'g' M ljleGg /fhgLlts kf6L{x¿n] lzIfsx¿sf] ;+u7gx¿ dfkm{t lzIfsx¿nfO{ cfˆgf] kf6L{:jfy{ k"/f ug{ k|of]u ul//x]sf] b]lvPsf] 5 . /fhgLlts kf6L{x¿sf] bafjsf sf/0f lhNnf lzIff sfof{non] To:tf lzIfsx¿dfly cg'zf;gsf] sf/jfxL ;d]t ug{ g;s]sf] kfOPsf] 5 . o; afx]s Joj:yfkg ;ldlt ;d]t lzIfsx¿nfO{ cfˆgf] bnut :jfy{ kl/k"lt{ ug]{ ;fwgsf ?kdf k|of]u ub}{ cfPsf] b]lvPsf] 5 . ŠŠ lzIfsx?df k|lta4tfsf] sdL M lzIfsx¿n] lzIf0f k]zfnfO{ cfTd;ft ug{ g;Sg' tyf ljBfyL{n] k|fKt ug]{ k|ltkmnsf] lhDd]jf/L lng g;Sg' klg z}lIfs k|ultsf] afwssf] ?kdf b]vf k/]sf] 5 . k|foM k7g–kf7g ;dodf gl;l4g' klg d'Vo ;d:ofsf] ?kdf b]lvPsf] 5 . ŠŠ cfw'lgs k|ljlwsf] k|of]u gx'g' M ;"rgf tyf k|ljlwsf] If]qdf cfPsf cTofw'lgs kl/jt{g / ;'ljwfaf6 ax';+Vos ljBfnox¿ al~rt x'g' klg z}lIfs ljsf;df afwf k'u]sf] b]lvG5 . k|foM w]/} ljBfyL{ / lzIfsx¿ sDKo'6/ / OG6/g]6sf] k|of]usf] ;'lawfaf6 al~rt /x]sf] 5g\ .

&=@ :jf:Yo dWoklZrdf~rn ljsf; If]qsf] kxf8L efudf cjl:yt of] gu/ :jf:Yo ;]jfsf] lx;fan] vf;} ;'ud gePtf klg :jf:Yo, ;/;kmfO{ tyf ;d'bfosf] afgL Jojxf/ :jf:Yos/ g} b]lvG5 . ;fgf] pkrf/sf] nflu klg sf]xnk'/, g]kfnu~h / l5d]sL /fi6« ef/tsf] gfl;s tyf nugp;Dd hfg' kg]{ afWotfn] oxfFsf] :jf:Yo If]qsf] bogLo cj:yfnfO{ bzf{pF5 . /fhg}lts ?kdf !@ j8fx¿df ljeflht o; gu/df k|fo h;f] hgtfn] cfwf/e"t :jf:Yo ;]jf lng af6 al~rt x'g' k/]sf] 5}g . xfn;Dd gu/df Pp6f klg c:ktfn 5}g . xfn gu/kflnsf If]qdf & j6f :jf:Yo rf}sL, @! j6f ufpF3/ lSnlgs, ! cfo'j]{b c:ktfn, % Birthing centre, pkrf/ s]Gb| /x]sf 5g\ . vf;u/L ;d'bfodf k|a4{gfTds tyf k|lt/f]wfTds :jf:Yo ;]jfdf gu/sf k|To]s j8fx¿df !÷! dlxnf :jf:Yo :jo+;]ljsfx¿ sfo{/t /x]sf 5g\ . oL :jo+;]ljsfx¿sf] ;]jf pbfx/0fLo /x]sf] b]lvG5 . tflnsf g+= 48 M :jf:y ;+:yfsf] ;+Vof l;=g= laa/0f ;+Vof ! :jf:Yo rf}sL 7 @ UffFp3/ lSnlgs 21 # cfo'j]{b c:ktfn 1 ;|f]t M lhNnf :jf:Yo sfof{no, @)&# :jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfnosf] ;e]{If0f cg';f/ sl/a cfwfhlt hg;+Vofn] u}/;/sf/L tyf lghL If]qaf6 :jf:Yo ;]jf lnPsf] b]lvG5 . cfly{s l:ylt dha't ePsf tyf kx"Frjfnf JolQmx¿ dfq}n] o; lsl;dsf] ;]jf pkef]u ug{ ;kmn ePsf] kfOG5 . :yfgLo ;d'bfox¿, :yfgLo u}/;/sf/L lgsfox¿sf k|ltlglwx¿sf] cleJolQm cg';f/ o; gu/df dft[ tyf lzz' d[To'b/ uDeL/ ;d:ofsf] ?kdf /x]sf] 5 .

o; If]qdf cfktsflng k|;'tL ;]jf (Emergency Obstetric Care) sf] sdLsf] sf/0fn] ubf{ pTkGg x'g] kl/l:ylt g} dft[d[Tob/ (Maternal Mortality) sf] ;a}eGbf k|d'v sf/0f ag]sf] 5 . ;d:ofsf] klxrfg ug]{ ;Gbe{df 1fgsf] sdL, nIf0fx¿sf] (Symptoms) uDeL/tf ;DaGwL a'emfOdf sdL, cf}ifwL pkrf/ k|0ffnL aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 79 (Medical System) dflysf] ljZjf;df sdL, :jf:Yo ;]jfsf nflu ofqf ul//xg'kg]{ b'/L ;DaGwL s'/fx¿, ;]jfsf] nfut, k/Dk/fut ljZjf;, ul/aL Go'g ug]{ ;fdflhs, cfly{s cj:yf h:tf ljljw k|sf/sf tTjx¿sf] sf/0fn] ubf{ cfktsfnLg ;]jfdf sdL cfpg] u/]sf] kfOG5 .

gu/df /x]sf] ;fd'bflos c:ktfndf ljz]if1 lrlsT;sx¿sf] (Medical Officers) ;+Vofdf sdL /x]sf] 5 . b/aGbL cg';f/ 8fS6/ nufot :jf:YosdL{x¿ pknAw x'g ;s]sf] 5}g . o; c:ktfndf xfn;Dd cj:6«]6Ll;og (Obstetrician) jf cg]:y]l;cf]nf]lh:6 (Anaesthesiologist) 5}gg / kof{Kt dfqfdf cf}ifwLsf] cfk'lt{ x'b}g . lgjf{rg If]qsf] cfwf/df :yfkgf ePsf] #÷# z}of Ifdtfsf] k|fylds :jf:Yo s]Gb|x¿sf b/aGbL cg';f/sf] 8fS6/sf] cfk'lt{ gePsf sf/0f lj/fdLx¿n] oyf]lrt ;'ljwf k|fKt ug{ ;s]sf 5}gg . gu/sf ljleGg j8fx¿df :jf:Yo rf}sL /x]sf] b]lvG5 . gu/df :jf:Yo ;]jf k'¥ofpFb} cfPsf & j6f :jf:Yo rf}sLdf b/aGbL ePsf ljleGb kbx¿df # hgf l;=c=x]=a=, ( hgf c=x]=a=, & hgf c=g=dL= / ! hgf sfof{no ;xfos 5g\ . o;/L :jf:Yo rf}sLdf kof{Kt hgzlQmsf] sdLn] ubf{ ;a} gu/af;Lx¿nfO{ :jf:Yo ;]jf ;'ljwf pknAw u/fpg lgs} sl7g kl//x]sf] cj:yf 5 . To;}u/L hg;+Vofsf] cfwf/df ljleGg j8fx¿df dlxnf :jo+;]ljsfx¿ sfo{/t 5g\ . :jf:Yo ;+:yfx¿df cf}ifwLsf] sdL d'Vo ;d:ofsf] ?kdf /x]sf] b]lvG5 eg] xfn;fn} ;'? ePsf] ;fd'bflos cf}ifwL sfo{qmdn] s]xLdfqfdf cf}ifwLsf] lgoldt cfk'lt{ ug{;Sg] cfzf ul/Psf] b]lvG5 . b'u{d j8fx¿df a:g] kl/jf/x¿n] :jf:Yo ;]jfsf nflu w]/} ;do vlr{g' kg]{ afWotf 5 eg] jiff{tsf] ;dodf cem sl7gfO{ em]Ng' kg]{ cj:yf 5 . tflnsf g+= 49 M gu/sf :jf:Yo sfof{nox?df sfo{/t sd{rf/Lx?sf] ljj/0f qm=;+= :jf:Yo ;+:yf l;=c=x]=a= c=x]=a= c=g=dL= sf=;= 1 :jf:Yo rf}sL afFemsf]6 d'nvf]nf 1 2 2 :jf:Yo rf}sL 3fFh/Llkkn 2 3 :jf:Yo rf}sL b]j:yn 1 1 2 1 4 :jf:Yo rf}sL afd] 1 1 5 :jf:Yo rf}sL s'lk08]bx 1 1 6 :jf:Yo rf}sL lgufnr'nf 2 1 7 :jf:Yo rf}sL dfemsfF8f 2 1 hDdf 3 9 7 1 ;|f]tM lhNnf :jf:Yo sfof{no, ;Nofg @)&@÷)&#

&=@=! dlxnf :jf:Yo :jo+;]ljsfx¿ (Female Community Health Volunteers) g]kfndf /x]sf k|d'v :jf:Yo ;d:ofx¿ dWo] pRr dft[ tyf lzz' d[To' b/, emf8fkvfnf, s'kf]if0f, ;?jf /f]ux¿ / pRr k|hgg\ b/ /x]sf] kfO{G5 eg] sltko ;d:ofx¿ a9L dfqfdf dlxnf tyf afnaflnsf;Fu ;DalGwt ;d:ofx¿ x'g] u/]sf] / w]/} h;f] ;d'bfosf] ;xeflutfdf ;dfwfg ug{ ;lsg] ePsf] x'Fbf ;d'bfonfO{ kl/rfng ug{sf] nflu dlxnf :jf:Yo :jo+;]ljsf sfo{qmd ;+rfng ul/Psf] xf] . of] sfo{qmd o; ;Nofg lhNnfdf aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 80 @)$% ;fnb]lv nfu' ePsf] xf] . xfn o; lhNnfdf x/]s j8fdf !÷! hgf dlxnf :jf:Yo :jo+;]ljsf /xg] u/L hDdf $@# hgf dlxnf :jf:Yo :jo+ ;]ljsfx¿ sfo{/t /x]sf 5g\ . oL dlxnf :jf:Yo :j+o;]ljsfx¿n] pkrf/fTds, k|a4{gfTds tyf k|ltsf/fTds :jf:Yo ;]jfdf pNn]vgLo sfd ub}{ cfPsf 5g\ .

&=@=@ ;'“8]gL (TBA) x/]s j8fx¿df Pshgf ;F'8]gLx¿ /fVg] g]kfn ;/sf/sf] lgtL /x]sf] 5 . k/Dk/fut ?kdf ;]jf k|bfg ub{} cfPsf] ;'F8]gLx¿n] !@ lbgsf] cfwf/e't tflnd k|fKt ul/;s]sf 5g . ltgLx¿n] MCHW af6 ;'kl/j]If0f ;d]t k|fKt u/L x/]s ^ dlxgfdf :jf:Yo÷pk:jf:Yo rf}sLaf6 k'gtf{huL tflnd ;d]t k|fKt u/]sf 5g .

&=@=# ufp“3/ lSnlgs / lgoldt vf]k g]kfn ;/sfn] cfwf/e"t :jf:Yo ;]jfnfO{ hgtfsf] 3/ b}nf]df k'¥ofpg] gLlt cg'?k df}h'bf :jf:Yo ;+/rgfn] ;Dk"0f{ hgtfsf] kx'Frdf :jf:Yo ;]jf k'Ug g;s]sf] dxz'; u/L cf=j= @)%@÷@)%# ;fndf ufpF3/ lSnlgssf] :yfkgf u/L cfwf/e"t :jf:Yo ;]jfx¿ lbFb} cfO/x]sf] 5 . Pp6f uflj;df # b]lv % j6f;Dd ufpF 3/ lSnlgs ;+rfng ug]{ /0fgLlt /x]sf] / k|fylds :jf:Yo ;]jfsf] cjwf/0ff cg'?k cfwf/e"t :jf:Yo ;]jf k'¥ofpg g;lsPsf] :yfgdf k|lt dlxgf @ b]lv % j6f ufpF3/ lSnlgs ;+rfng ug]{ ul/Psf] o; ;Nofg lhNnfdf hDdf !&# j6f lSnlgsx¿ ;+rfngdf /x]sf 5g\ eg] aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf @! j6f lSnlgsx¿ 5g\ . :jf:Yo ;+:yfdf sfo{/t :jf:YosdL{x¿åf/f ;+rflnt oL ufpF3/ lSnlgsx¿af6 kl/jf/ lgof]hg ;]jf, dft[ lzz' ;]jf, j[l4 cg'udg, emf8fkvfn lgoGq0f / pkrf/, :jf:Yo lzIff, ;fdfGo pkrf/ / k|]if0f cflb cGo ;]jfx¿ pknAw u/fpFb} cfPsf 5g\ . tflnsf g+= 50 M gu/df ;+rfng x'g] ufpF3/ lSnlgs ;+Vof qm=;+= ;+:yfsf] gfd hDdf lSnlgs ;+Vof k/ lSnlgs lbO{Psf] cf}ift ;]jf 1 afd] 3 25 2 b]j:yn 3 15 3 3fFh/Llkkn 2 17 4 s'lk08]bx 4 5 5 dfemsfF8f 3 16 6 lgufnr'nf 3 18 7 d"nvf]nf 3 – hDdf 21 ;|f]tM lhNnf :jf:Yo sfof{no, @)&@÷@)&#, ;Nofg

&=@=$ Pr= cfO{= eL=÷P8\;sf] cj:yf ;g\ !(** df klxnf] ;+qmd0f e]l6Pkl5 g]kfndf PrcfO{eLsf] k|sf]k lj:tf/} afnaflnsfdf klg km}lng yfn]sf] 5 . afnaflnsf klg of] ;d:ofaf6 k|ToIf jf ck|ToIf?kdf k|efljt x'b} uPsf 5g\ . xfn g]kfndf aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 81 PrcfO{eL ;+qmldt afnaflnsfsf] ;+Vof pNn]Vo /x]sf] 5 . /fli6«o P8\; tyf of}g /f]u lgoGq0f s]Gb|sf cg';f/ @)&! sf] ;fpg dlxgf ;Dd g]kfndf e]l6Psf hDdf @@,(($ PrcfOeL ;+qmd0f dQo !^!* hgf !% jif{ d'lgsf afnaflnsfdf PrcfOeL ;+qmd0f e]l6Psf] 5 . ef/tnutsf cGo d'n'sdf sfdsf] vf]hLdf hfg] cEof;, a9\bf] ?kdf eO/x]sf] b]x Jofkf/, r]nLa]6L a]rljvg, ;'O{åf/f nfu'kbfy{sf] k|of]u, clzIff / ul/aLh:tf ;fdflhs ;d:ofn] PrcfOeLsf] k|sf]k a9fpgdf e"ldsf v]ln/x]sf 5g\ . lhNnf P8\; ;dGjo zfvfsf] tYof+scg';f/ df]/Ë lhNnf klg Pr=cfO{=eL=÷P8\;sf] hf]lvddf /x]sf] 5 .

&=@=% ;'/lIft dft[Tjsf] cj:yfsf] ljj/0f afnaflnsfnfO{ ue{df /xFbfb]lv / hGd]kl5 :ofxf/ tyf /]vb]v ug{ ;lsPg eg] pgLx¿ljleGg /f]uaf6 ;+qmldt x'g] hf]lvd x'G5 . ue{df /xFbf d"ntM cfdfsf] pd]/, kf]if0f, cf/fd, dfbs tyf ;'lt{hGo kbfy{sf] ;]jg nufotsf cj:yfn] afnaflnsfsf] :jf:Yo lge{/ /xG5 . afnaflnsf :j:y hGdgsf nflu ue{jtL dlxnfn] sDtLdf klg rf/k6s lgoldt :jf:Yo hfFr u/fpg' kb{5 / cfjZos vf]k -l6=l6_ tyf cfO/g, le6fldg rSsLx¿ lgoldt ;]jg ug{'kb{5 . sd pd]/d} ue{jtL x'Fbf cfdf / lzz' b'j}sf] :jf:Yodf xflggf]S;fgL k'Ug] ePsfn] ;/sf/n] sfg'gL ?kdf ljjfx ug]{ Go"gtd pd]/ @) jif{ tf]lsPsf] 5 . t/ !& k|ltzt lszf]/Lx¿ -!% b]lv !( jif{ pd]/sf_ ue{jtL ePsf jf cfdf eO;s]sf x'G5g\ -g]kfn hg;f+lVos tyf :jf:Yo ;j]{If0f, @)!!_ .

;/sf/n] :jf:Yo ;]jf ljefudfkm{t ;'/lIft dft[Tj tyf gj lzz' :jf:Yosf nflu ;d'bfodf cfwfl/t sfo{qmd ;~rfng ul//x]sf] 5 . o;n] cfdf / afnaflnsfsf] d[To'b/ 36fpg w]/] d2t k'¥ofPsf] 5 . t/ klg pQm ;]jfx¿ sfo{qmd s]lGb|t ePsf sf/0f ;a} nlIft ju{df cem} k'Ug ;s]sf] b]lvFb}g .

o; aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf ;'/lIft dft[Tj sfo{qmd cGtu{t /x]sf aly{ª ;fO{6x¿df afd] :jf:Yo rf}sL, wfFh/Llkkn :jf:Yo rf}sL, b]j:yn :jf:Yo rf}sL, s'lk08]bx :jf:Yo rf}sL, dfemsfF8f :jf:Yorf}sL / afFemsf]6 :jf:Yo rf}sL x'g\ .

&=@=^ vf]ksf] ljj/0f afnaflnsf eljiodf lgdf{tf x'g\ . o;sf] nflu logLx¿ :jf:Yo / lg/f]uL x'g' cfjZos 5 . afns cj:yfdf pgLx¿nfO{ aL=;L=hL= Ps k6s, l8=lk=6L= tLg k6s, bfb'/f Ps k6s, kf]lnof] / le6fldg tf]lsPsf] dfqdf lbg} kb{5 . afnaflnsfx¿sf] nflu kfFrcf]6} vf]kx¿ lgoldt k'/f dfqdf lbg' kb{5 . g]kfn ;/sf/n] /fli6«o vf]k sfo{qmdnfO{ pRr k|fyldstfdf /fv]sf] 5 . v]fk sfo{qmd sd vlr{nf] tyf ldtJooL ?kdf ul/g] :jf:Yo If]qsf] Pp6f k|efjsf/L k|oTg xf] . vf]k sfo{qmdn] pNn]Vo ?kdf afnd[To'b/ 36fpg / ljleGg /f]unfO{ /f]syfd ug{ ;xof]u k'of{Psf] kfOG5 . h;n] ubf{ ;x;|fAbL ljsf; nIfsf] afnd[To'b/ 36fpg] nIo -Pd=hL=8L=–$_ k|fKt ug{ ;xof]u k'u]sf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 82 tflnsf g+= 51 M bfb'/f ?a]nf /f]u lj?4 vf]k cleofg ldlt @)&@÷!)÷@$ ut]b]lv @)&@÷!!÷!# ut];Dd @ r/0fdf ;dfkg ug]{ u/L ;+rfng ul/Psf] vf]ksf] k|ult ljj/0f nlIft hg;+Vof bfb'/f ?a]nf vf]k nufPsf afnaflnsf qm= k|utL ;+= ;+:yfsf] gfd ( dlxgfb]lv % ( dlxgfb]lv @ @ jif{b]lv % k|ltzt jif{;Dd jif{;Dd jif{;Dd hDdf 1 afd] 587 169 455 624 106=3 2 b]j:yn 469 120 414 534 113=9 3 wfFh/Llkkn 604 118 375 493 81=6 4 s'lk08]bx 688 214 521 735 106=8 5 dfemsfF8f 462 167 438 605 131=0 6 lgufnr'nf 250 69 165 234 93=6 ;|f]tM lhNnf :jf:Yo sfof{no, @)&@÷)&#, ;Nofg tflnsf g+= 52 M hfkflgh OG;]kmnfOl6; /f]u lj?4 vf]k cleofg ldlt @)&#÷)!÷@^ ut]b]lv @)&#÷)@÷@^ ut];Dd # r/0fdf ;dfkg ug]{ u/L ;+rfng ul/Psf] vf]ksf] k|ult ljj/0f nlIft hg;+Vof bfb'/f ?a]nf vf]k nufPsf afnaflnsf qm= k|ult ;+= ;+:yfsf] gfd ! jif{b]lv !% ! jif{b]lv !% % jif{b]lv !% k|ltzt jif{;Dd jif{;Dd jif{;Dd hDdf 2 afd] 1843 505 1435 1940 105=3 3 b]j:yn 1784 407 1708 2115 118=6 4 wfFh/Llkkn 2153 510 1522 2032 94=4 5 s'lk08]bx 2558 515 1905 2420 94=6 6 dfemsfF8f 1949 554 1353 1907 97=8 7 lgufnr'nf 829 204 544 748 90=2 ;|f]tM lhNnf :jf:Yo sfof{no, ;Nofg, @)&#

&=@=& afNosfndf x'g] /f]usf hf]lvd % jif{d'lgsf afnaflnsfnfO ljleGg /f]un] ;+qmd0f ug]{ pRr ;Defjgf /xG5 . g]kfn hg;+lVos tyf :jf:Yo ;j]{If0f, @)!! sf cg';f/ afNosfndf x'g] k|d'v ;+qmd0f Pj+ d[To'sf sf/0fsf ?kdf lgdf]lgof, emf8fkvfnf, dn]l/of, bfb'/f / s'kf]if0f kb{5g\ . ;/sf/n] tL /f]uaf6 arfpg tyf /f]usf] /f]syfd ug{, afNosfndf x'g] /f]ux¿sf] ;d'bfodf cfwfl/t Plss[t Joj:yfkg sfo{qmd nfu' u/]sf] 5 . sfo{qmdn] oL /f]usf] Plss[t Joj:yfkg ;d'bfod} ub{5 .

&=@=* lzz' tyf % jif{ afn d[To'b/ g]kfn hg;f+lVos tyf :jf:Yo ;j]{If0f @)!! cg';f/ lzz'd[Tob/ ;g\ !((^ df &( k|ltxhf/ lyof] eg] ;\g @))! df qmdzM 36\b} ^$ k|ltxhf/df k'u]sf] 5 . ;g\ @))^ sf] pQm ;j]{If0fcg';f/ $* k|ltxhf/ k'u]sf] lyof] . To:t} ;g\ @)!! sf] ;j]{df lzz' d[To'b/ $^ k|ltxhf/df em/]tf klg cl3Nnf] ;j]{;Fu t'ngf ubf{ lemgf] dfq} cGt/ b]lvPsf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 83 &=@=( afnkf]if0f ;DjGwL ljj/0f s'g} klg 7fpFsf] kf]if0fsf] cj:yf s:tf] 5 eGg] s'/f To; 7fpFsf afnaflnsfnfO{ x]/]/ ;lhn} cg'dfg nufpg ;lsG5 . kf]lift afnaflnsfnfO{ s'g} klg 7fpFsf] ;fdflhs / cfly{s ljsf;sf] ;'rssf] ?kdf x]g{ ;lsG5 . ;/sf/n] klg kf]if0fnfO{ k|fyldstf lbO{ % jif{ d'lgsf afnaflnsfx¿nfO{ lgoldt ?kdf afna[l4 cg'dfg ub}{ cfPsf] 5 . afnclwsf/ ;DalGw dxf;+GwL, !(*( n] ;d]t afnaflnsfnf{O cjx]ngf, j]jf:tf, x]nr]qmfO, b'Joj{xf/, lx+;f nufotaf6 hf]ufO{ vfgf / kf]if0fsf] clwsf/ ;'lglZrt ug'{kg]{ pNnv] u/]sf] 5 . g]kfnsf] ;+ljwfg -@)&@_ n] klg vfB ;Dk|e'tfnfO{ df}lns xssf ?kdf /fv]sf] 5 . tflnsf g+= 53 M cf=j= @)&@÷)&# sf] gu/df ;+rflnt le6fld P sfo{qmdsf] ljj/0f le6fldg P lnPsf h'sfsf] cf}ifwL -cNj]08fhf]n_ lnPsf qm= ;fljssf uf=lj=;= ;+= ^ dlxgfb]lv ! jif{ !–% jif{ hDdf !–@ jif{ !–% jif{ hDdf cf=j= @)&@÷)&# sflt{s 1 afd] 68 546 614 74 157 231 2 b]j:yn 56 379 435 95 284 379 3 3fFh/Llkkn 89 421 510 140 380 520 4 s'lk08]bx 86 629 715 137 492 629 5 dfemsfF8f 95 545 640 162 515 677 6 d'nvf]nf 102 484 586 131 427 558 7 lgufnr'nf 45 257 302 257 cf=j= @)&@÷)&# kmfNu'g 1 afd] 70 545 615 134 134 2 b]j:yn 37 460 497 81 81 3 3fFh/Llkkn 73 478 551 141 141 4 s'lk08]bx 105 619 724 169 169 5 dfemsfF8f 114 374 488 172 172 6 d'nvf]nf 102 469 571 123 123 7 lgufnr'nf 30 219 249 55 55 ;|f]tM lhNnf :jf:Yo sfof{no, @)&@÷)&#, ;Nofg aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 84 &=@=!) ;'/lIft dft[Tj;DaGwL ljj/0f tflnsf g+= 54 M cfO{/g rSsL, cNa]g8fhf]n / le6fldg P k|of]u ug]{ ue{jtL dlxnfx?sf] ljj/0f ;]jf k|fKt ug]{ ue{jtL ;]jf k|fKt ug]{ ue{jtL No. of PP % of PP mother mother dlxnfsf] ;+Vof dlxnfsf] k|ltzt receiving receiving qm= ;fljssf uf=lj=;= ;+= nIo lnPsf lnPsf lnPsf lnPsf lnPsf lnPsf rSsL lnPsf rSsL lnPsf h'sfsf] cf}ifwL h'sfsf] cf}ifwL $% rSsL cffO/g $% rSsL cffO/g klxnf] k6s cfO/g klxnf] k6s cfO/g le6fldg P SofK;'n le6fldg P SofK;'n !*) rSsL cffO/g !*) rSsL cffO/g

1 afd] 180 102 69 105 56.67 67.65 58.33 106 106 58.89 58.89 2 b]j:yn 115 143 96 143 124.35 67.13 124.35 99 99 86.09 86.09 3 3fFh/Llkkn 170 51 34 49 30.00 66.67 28.82 36 36 21.18 21.18 4 s'lk08]bx 167 118 60 118 70.66 50.85 70.66 88 88 52.69 52.69 5 dfemsfF8f 127 27 33 27 21.26 122.22 21.26 34 34 26.77 26.77 6 d'nvf]nf 171 191 156 185 111.70 81.68 108.19 104 116 60.82 67.84 7 lgufnr'nf 70 44 20 44 62.86 45.45 62.86 39 39 55.71 55.71 ;|f]tM lhNnf :jf:Yo sfof{no , ;Nofg, @)&# tflnsf g+= 55 M :jf:Yo ;]jf cg';f/ @ jif{ d'lgsf afnaflnsfsf] j[l4 cg'udg / s'kf]if0fsf] cg'kft j[l4 cg'udgsf] k|ltzt s'kf]if0fsf] cg'kft S. ;fljssf uflj; 070/ 071/ )–!! 072/073 070/ 071/ 072/ No. Total 071 072 dlxgf 12-23m 071 072 073 1 afd] 76.71 132 139 41 110 2.97 15 8.8

2 b]j:yn 49.84 129 129 25 90 3.19 6 0

3 3fFem/Llkkn 10.37 19 22 5 16 0 0 0 ;|f]tM lhNnf :jf:Yo sfof{no, @)&@÷)&#, ;Nofg tflnsf g+= 56 M afnaflnsfnfO{ lbOPsf] vf]ksf] ljj/0f -! jif{ d'lgsf vf]k nufOPsf] afnaflnsfsf] k|ltzt_ bfb'/f÷?a]nf l8=lk=l6=–x]k la=–lxj kf]lnof] lk=l;=le -(–!! Dlxgf_ -kf]lnof]_ la=l;=lh= k|fKt k|ltj]bg uf=lj=;=sf] gfd IPV afnaflnsfsf] k|ltzt t];|f] dfqf t];|f] dfqf t];|f] dfqf bf];|f] dfqf bf];|f] dfqf bf];|f] dfqf bf];|f] dfqf klxnf] dfqf klxnf] dfqf klxnf] dfqf klxnf] dfqf ! jif{d'lgsf k"0f{ vf]kkfPsf /fli6«o vf]k sfo{qmdcGtu{t

afd] 12 71.7 71.7 74 71.7 53.8 58.4 55.5 93.1 64.7 23.1 71.7 69.9 13.55 68.79 b]j:yn 12 76.4 87.3 94.6 79.1 76.4 56.4 53.6 104 89.1 39.1 79.1 80.9 29.73 90 3fFh/Llkkn 12 44.5 47.6 48.2 45.1 35.4 41.5 35.4 42.1 45.7 32.3 50.6 40.2 1.32 9.76 s'lk08] bx 12 97.5 98.1 85.6 88.8 74.4 60.6 58.8 91.9 76.3 21.9 81.3 88.1 8.07 80.63 dfemsfF8f 12 104 96.8 96.8 114 65.3 62.1 78.2 76.6 68.6 64.5 75.8 86.3 0 70.97 ;|f]tM lhNnf :jf:Yo sfof{no, @)&#, ;Nofg aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 85 &=# gful/s ;'/Iff ;]jf &=#=! ;fdflhs ;"rsx¿ o; gu/df zf/Ll/s?kn] sdhf]/ Pj+ ;fdflhs lx;fan] k5fl8 kfl/Psf cgfyx¿, afnaflnsfx¿, a[4–a[4fx¿ tyf ckfËx¿sf] ;'/Iff Pj+ :ofxf/ ;';f/sf] nflu ckfË k'g{:yfkgf s]Gb|, a[4f>dx¿, afn Snax¿ / afnljsf; s]Gb|x¿ /x]sf 5g\ . oxL u0fgfsf] glthf cg';f/ o; gu/df &) jif{ / ;f] eGbf dflyNnf] pd]/sf a[4—a[4fsf] ;+Vof ^^% hgf /x]sf] 5 . h; dWo] #$! hgf a[4 / #@$ hgf a[4f /x]sf 5g\ . To;} u/L s'n ckfËx¿sf] ;+Vof ^#^ df #@ hgf rflx+ dfgl;s ckfËx¿ /x]sf 5g\ . ljw'jf–ljw'/x¿sf] ;+Vof *$( hgf dWo] @$( hgf ljw'/ / ^)) hgf ljw'jf /x]sf 5g\ . kf/kfr's] u/]/ a;L/x]sfx¿ $& hgfdf @! k'?if / @& hgf dlxnf /x]sf 5g\ . sfg"gL?kdf ^! hgfn] ;DaGw ljR5]b gu/]tfklg Pscf{;+u 5'l§P/ a;]sf 5g\ . o;/L Pscsf{;+u 5'l§P/ a;L/x]sfdf !$ hgf k'?if tyf $& hgf dlxnf /x]sf 5g\ .

&=#=@ a[4a[4fx¿sf] cj:yf hgu0fgf @)^* sf] glthf cg';f/ o; aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf, &) jif{ pd]/ gf3]sf !=*$ k|ltzt -^^% hgf_ a[4a[4fx¿ /x]sf 5g\ . zfl//Ls hL0f{tfsf sf/0f kl/jf/hgx¿sf] ;d]t kof{Kt x]/rfx gk'Ug] of] ;d'bfosf] ;fdflhs cj:yf cToGt si6k|b /x]sf] 5 . a[4a[4fx¿nfO{ ;]jf k'¥ofpg o; gu/df ======j6f a[4f>d /x]sf] 5 . a[4x¿sf] dgf]/~hgsf nflu s'g} ljz]if :yn jf sfo{qmdsf] lgdf{0f jf tof/L b]lvb}+g . klZrdf ;+:s[ltsf] k|efjn] xfd|f] ;+:s[tLsf] d'n dd{ / a[4hg tyf gofFk':tfaLrsf] kf/:kl/s ;'dw'/ ;DaGwnfO{ tx;gx; kfg]{ vt/f a9\b} uPsf] 5 . /fHosf] tkm{af6 &) jif{ dflysf ;a} h]i7 gful/sx¿nfO lbOg] elgPsf] a[4 eQf ;d]t ;a}n] kfpg ;s]sf 5}gg\ . o; gu/df cw{ a[4fj:yfs} xf/fxfl/sf]df /x]sf] ^)–^$ ji{fsf] @=$( k|ltzt -*(( hgf_ , ^%–^( jif{sf !=^( k|ltzt -^)* hgf_ / &) eGbf dfly u/L hDdf ^=)@ k|ltzt -@,!&@ hgf_ / yk a[4 gful/sx¿sf] nflu ;d]t /fHon] s'g} ljz]if sfo{qmd NofPsf] 5}g . / o; l:yltnfO{ s;/L ;xh agfpg] / gu/df hLljt oL h]i7 gful/sx¿sf] cd"No cg'ejaf6 gofF kL9Ln] s;/L cg'ej / lzIff k|fKt ug]{ eGg]af/] cWoog / of]hgf agfpg'kg]{ b]lvG5 .

&=$ dlxnf tyf afnaflnsf

&=$=! dlxnf ;DaGwL ljj/0f s'n hg;+Vofsf] cfwfefu cf]u6]sf] g]kfnL dlxnfx¿sf] l:ylt cem} klg pk]lIft cj:yfdf /x]sf] kfOG5 . dlxnfx¿sf] ljifo ;+j]bglzn ljifo ePsf] s'/fnfO{ xfd|f] b]zdf dfq geP/ ljZjdf g} uxg ?kdf lng yflnPsf] 5 . dlxnfx¿sf] ljsf;sf] nflu ;+o'Qm /fli6«o ;+3n] ;g\ !(*! df Pp6f ;lGwkq hf/L u/]sf] lyof] . h;df dlxnfsf clwsf/ M /fhg}lts, cfly{s, ;fdflhs, ;f:s[lts, z}lIfs, :jf:Yo, v]ns'b;DaGwL pNn]v ul/Psf] 5 . o; ljifodf g]kfnn] klg k|lta4tf hgfPsf] 5 . log} ljifodf tYofª\sx¿sf] cWoog / ljZn]if0f u/L aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 86 ;d:ofx¿sf] klxrfg ug{'kg]{ b]lvG5 . ha;Dd dlxnfx¿ pTkfbgd"ns sfo{df ;+nUg /xb}gg\ ta;Dd b]zsf] cfly{s cj:yf a9\b}g eGg] s'/f ;j{ljlbt} 5 . o;} p2]ZonfO{ lnP/ lhNnfdf ;do;dodf Psn dlxnf ;'/Iff sf]if sfo{qmd ;+rfng x'Fb} cfPsf] 5 . cf=j= @)&@÷&# df ;+rfng ul/Psf] Psn dlxnf ;'/Iff sf]if sfo{qmdaf6 s'lk08] ( sf ! hgf dlxnfnfO{ :j/f]huf/ :j?k ?= !),))) ljt/0f ul/Psf] 5 .

&=$=@ afn>dsf] cj:yf

afnaflnsfnfO{ ;fdflhs jf cfly{s nfesf nflu >ddf ;+nUg u/fpg' afn>d xf] . g]kfndf sfg'gn] afnaflnsfsf] pd]/sf cfwf/df :jLsfo{ / c:jLsfo{ sfdx¿ tf]s]sf] 5 . !# jif{ pd]/ gk'u]sf afnaflnsfx¿nfO{ >ldssf ?kdf sfddf nufpg x'b}g eg]] !$ jif{b]lv !% jif{;Ddsf afnaflnsfnfO{ vf;vf; If]qsf] xNsf / ljz]if ;'ljwfsf sfddf nufpg kfOG5 . s'g} klg afnaflnsfnfO{ hf]lvdk"0f{ sfddf nufpg kfOb}g . tyflk ;'/lIft jftfj/0fdf gofF–gofF s'/f l;Sg], hfGg], k9\g], a'em\g] pd]/df g]kfnsf w]/} afnaflnsfsf afn>ldssf ?kdf sfd ug{ afWo 5g\ . cfkm\gf afnfkgnfO{ s8f >d;Fu ;fl6/x]sf 5g\ . sfd ug{' kgf{n] lzIffaf6 al~rt x'g' b]lv zf]if0f / b'Jo{jxf/af6 w]/} afnaflnsf lkl8t ePsf 5g\ . g]kfndf afn>dsf af/]df ljleGg ljifout If]qx¿df ;fgf–7'nf cWoog eP tfklg cfjlws, Plss[t, cflwsfl/s tYof+s tyf hfgsf/Lsf] eg] cefj 5 . afn>dd g]kfnL afnaflnsfsf] Ps b'Mvb oyfy{ xf] .

afnaflnsfnfO{ >ddf nufOg' afnclwsf/ ljkl/t sfo{ xf] . afn>d g]kfnsf] ;+ljwfg n] klg /f]s nufOsf] 5 eg] afn>d -lgif]w / lgoldt ug{]_ P]g, @)%^, >d P]g @)$* nufot sfg'gL Joj:yfx¿ ljBdfg 5g\ . o;}u/L g]kfnn] /fHo kIfsf ?kdf cg'df]bg ul/;s]sf] ;+o'Qm /fi6«;+3sf afn clwsf/ ;DalGw dxf;lGw, !(*(, cGt/fli6«o >d ;+u7gsf] /f]huf/Lsf] Go'gtd pd]/ ;DaGwL dxf;GwL g++ !#* tyf lgs[i6 k|sf/sf] afn>d;DaGwL dxf;GwL g+= !*@ tyf l;kmfl/z g+ !() n] klg /fHonfO{ afn>dlj?4 yk pQ/bfloTj axg ug{ k|]l/t u/]s]f 5 .

aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf lk8Lt afnaflnsfnfO{ påf/ ug]{ nIo ;lxt gu/df ;+rfng ul/Psf] afn p4f/ sf]if sfo{qmdaf6 ;xfotf k|bfg ul/Psf afnaflnsfsf] l:yltnfO{ tn tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . tflnsf g+= 57 M afn påf/ sf]ifaf6 ;xfotf k|bfg ul/psf afnaflnsfsf] l:ytL 5fqf 5fqf qm= 7]ufgf k|ltJolQm ;+= blnt hghflt cGo hDdf blnt hghflt cGo hDdf ?= 1 b]j:yn 1 1 2 2 1500 2 afd] 1 1 2 2 1500 3 d'nvf]nf 2 1 3 0 1500 hDdf 3 0 2 5 0 0 4 4 ;|f]tM dlxnf afnaflnsf tyf ;dfh sNof0f dGqfno, @)&@÷)&# aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 87 &=$=# afn ljsf; s]Gb| tflnsf g+= 58 M gu/df ePsf afn ljsf; s]Gb|;DaGwL ljj/0f l;=g+= afn ljsf; s]Gb|sf] gfd j8f g+= afns aflnsf hDdf 1 l;4]Zj/L df=lj= 12 6 5 11 2 ;/:jtL k|f=lj= 12 6 4 10 3 cGbljgf;]gL k|f=lj 12 9 9 18 4 u|f]jfxL k|f=lj= 12 4 4 8 5 b'uf{b]jL k|f=lj= 12 6 4 10 6 rf/h'jf afn ljsf; s]Gb| 10,11 6 9 15 7 k|]dHof]tL afn ljsf; s]Gb| 10,11 4 6 10 8 eujtL afn ljsf; s]Gb| 10,11 13 21 34 9 gjHof]lt afn ljsf; s]Gb| 10,11 7 5 12 10 dx]Gb| afn ljsf; s]Gb| 10,11 14 12 26 11 nfx3f6 afn ljsf; s]Gb| 2, 3 17 13 30 12 3tL{ufpF afn ljsf; s]Gb| 2, 3 10 5 15 13 afx'gufpF afn ljsf; s]Gb| 2, 3 8 9 17 14 kmnb]kfgL afn ljsf; s]Gb| 2, 3 13 13 26 15 k|efs/ df=lj= 1 4 10 14 16 cd/;lxb cfwfe"t afn ljsf; s]Gb| 1 13 13 26 17 z}xgLt k|fylds afn ljsf; s]Gb| 1 5 5 10 18 s[i0f k|fyldls afn ljsf; s]Gb| 1 10 3 13 19 e}l/s cfwf/e"t afn ljsf; s]Gb| 1 11 11 22 20 s'lk08]ZjL afn ljsf; s]Gb| 8 8 7 15 21 nfnLu'F/f; afn ljsf; s]Gb| 9 5 14 19 22 sfkmnu}/L afn ljsf; s]Gb| 9 4 7 11 23 hgsNof0f afn ljsf; s]Gb| 9 12 15 27 24 s]/faf/L afn ljsf; s]Gb| 9 5 11 16 25 k|fo ;a} k|fylds ljBfnodf afn ljsf; s]Gb| /x]sf] 4 15 45 60 26 k|fo ;a} k|fylds ljBfnodf afn ljsf; s]Gb| /x]sf] 5 31 41 72 27 k|fo ;a} k|fylds ljBfnodf afn ljsf; s]Gb| /x]sf] 6, 7 85 83 168 ;|f]tM gu/ sfo{kflnsfsf] sfof{no, @)&$ aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 88 &=$=$ afn Snj÷afn ;~hfn tflnsf g+= 59 M gu/df ePsf afn ljsf; s]Gb|;DaGwL ljj/0f j8f 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Sna÷;~hfn ;+Vof 9 2 2 4 4 1 1 afns 109 40 37 24 60 29 32 13 7 aflnsf 63 23 29 20 20 25 32 5 6 hDdf 172 63 66 44 80 54 64 18 13 ;|f]tM gu/ sfo{kflnsfsf] sfof{no, @)&$

&=% zflGt ;'/Iff aguf8 s'lk08] gu/kflnsf cGtu{t lgufnr'nfsf] blIf0f–k"jL{ If]q Onfsf k|x/L sfof{no sflndf6Ln], k"jL{ If]q lhNnf k|x/L sfof{non], Onfsf k|x/L sfof{no ;NnLahf/n] k|x/L rf}sL afn'jf ;+u|xLn] zflGt ;'/IffnfO{ sfod ul//x]sf] 5 . ;fljssf] lgufr'nfdf :yfgLox?n] txfFsf] zflGt ;'/Iffsf] cj:yf sdhf]/ /x]sf] egL k|x/L rf}sLsf] lg/Gt/ dfu ul//x]sf] kfOof] . ;'/Iff lgsfodf k|ToIf ;'/Iff lhDd]jf/Lleq /x]sf] o; gu/kflnsfsf ljleGg ;fdflhs ;d:ofx¿sf] ph'/L kg]{ u/]sf] 5 . gu/df ;fgfltgf em}emu8f, s'6lk6, ;fFw, l;dfgfdf ljjfb, rf]/L 8s}tL, 7uL, 3/]n' lx+;f 36gfx¿ ePsf] :yfgLoaf;Lsf] egfO{ 5 . ;'/Iff r'gf}tLsf] ;fdfgf u/L eljiodf x'g ;Sg] 36gfsf] Go"gLs/0fsf nflu k|x/L sfof{no;Fu yk ;jf/L ;fwg x'g'kg]{, dlxnf Aof/]ssf] Joj:yf x'g'kg]{, dlxnf lx/f;t cnUu} agfpg' kg]{, k|x/L sfof{nox¿sf] Aof/]s gofF lgdf{0f ug'{kg]{ / k'/fgf Aof/]s a]nfa]nfdf dd{t ug'{kg]{ cfjZostf /x]sf] 5 . tflnsf g+= 60 M ;fdflhs ck/fwsf 36gf tyf b'3{6gf ;fljssf uf=lj=;= cfTdxTof cfunfuL ;jf/L b'3{6gf st{Jo Hofg eljtJo Hofg b]j:yn – – – – 1 d"nvf]nf – – – 1 dfemsfF8f – – 1 – – d'nvf]nf 1 – – – – s'lk08] bx 1 1 – – – 3fFem/Llkkn 1 – – – 1 ;|f]tM lhNnf k|x/L sfof{no, ;Nofg, @)&# aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 89 &=^ ;fdflhs ;'/Iff eQf o; aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf cfly{s jif{ @)&$÷&% df ;fdflhs ;'/Iff eQf kfpg] JolQmx?sf] j8fut ljj/0f tnsf] tflnsfdf b]vfOPsf] 5 . tflnsf g+= 61 M cf=j=@)&$÷&% df ;fdflhs ;'/Iff eQf kfpg] JolQmsf] ljj/0f ckfË % jif{ Psn÷ljwjf j8f g+= h]i7 cGo blnt h]i7 d'lgsf blnt dlxnf k"0f{ cf+lzs afnaflnsf ! 110 44 93 9 87 @ 14 37 82 13 75 # 56 46 83 8 2 95 $ 43 23 57 4 4 43 % 68 47 47 5 9 64 ^ 47 54 79 7 92 & 68 40 62 7 80 * 62 26 109 4 14 42 ( 34 31 78 6 9 36 !) 70 33 58 2 30 !! 33 48 60 2 3 50 !@ 38 22 42 2 32 hDdf 643 451 850 69 41 726 ;|f]tM gu/ sfo{kflnsfsf] sfof{no, @)&$

&=& ckfª\utfsf] ljj/0f /fli6«o hgu0fgf @)^* cg';f/ aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf ckfËtfsf] cj:yfnfO{ x]bf{ ckfËtf ePsf] hg;+Vof !=&^ k|ltzt /x]sf] 5 . h;df zl//Ls ckfËtf ePsf @%% hgf -$)=)( k|ltzt_, b[li6 ;DaGwL ckfËtf ePsf !@$ hgf -!(=%) k|ltzt_, >j0f ;DaGwL ckfËtf ePsf !!@ hgf -!&=^! k|ltzt_ / :j/ af]nfO{ ;DaGwL ;d:of ePsf ^@ hgf -(=&% k|ltzt_ b]lvG5g\ eg] ax' ckfËtf ePsf #% -%=%) k|ltzt_, dfgl;s ckfËtf ePsf #@ hgf -%=)# k|ltzt_, af}l4s ckfËtf / >j0f, b[li6ljlxg ;d:of ePsf *÷* hgf -!=@^ k|ltzt_ /x]sf b]lvG5g\ . vf;u/L JolQmx¿df ckfËtf x'g] sf/0f cfof]l8go'Qm g'gsf] k|of]usf] sdL, u|fdL0f If]qdf d'v gw'g] ;d:ofsf sf/0f pTkGg Trocoma /f]u, b'3{6gf, hGdhft, k|fs[lts k|sf]k, s'kf]if0f, :jf:Yo pkrf/ gkfP/, åGå jf o'4 jf lj:kmf]6s kbfy{sf] k|of]u cflb b]lvPsf 5g\ . h;nfO{ 36fpg k|lt/f]wfTds / pkrf/fTds b'j} sfo{x¿ ul/g'kb{5 . g]kfnn] ckfËtf ePsf JolQm tyf afnaflnsfx¿sf] xs lxt / clwsf/sf] ;+/If0f Pj+ ;Da4{g / ljsf; ug{ !( j6f If]qnfO{ ;d]6L ckfË ;+/If0f tyf sNof0f P]g, @)#( / ckfËtf;DaGwL sfo{of]hgf, @)^# tof/ u/L sfof{Gjogdf NofPsf] 5 . To;} u/L @)^^ k'; !@ ut] g]kfnn] ckfËtf ePsf JolQmx¿sf] clwsf/;DaGwL ;+o'Qm /fi6« ;+3Lo dxf;GwL, @))^ nfO{ cg'df]bg u/]sf] 5 . @)^* ;fnsf] hgu0fgf cg';f/ g]kfndf s'n hg;+Vofsf] !=($ k|ltzt -%,!@,#@! hgf_ hg;+Vofdf s'g} g s'g} k|sf/sf] ckfËtf b]lvPsf] 5 . h;dWo] zfl//Ls ckfËtf #^=# k|ltzt, b[li6laxLg !*=% k|ltzt, dfgl;s ckfËtf ^ k|ltzt, af}l4s ckf+utf @=( k|ltzt, ax' ckf+utfdf &=% k|ltzt /x]sf] 5 . ;/sf/n] ckfËtf kl/rokq ljt/0f lgb]{lzsf;d]t hf/L u/L ljt/0f ul//x]sf] 5 . ckfËtf kl/rokq ljt/0f ug{sf nflu aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 90 ckfËtf ePsf JolQmx¿nfO{ ckf+utfsf cfwf/df zfl//Ls ckfËtf, b[li6ljxLg / Go'g b[li6o'Qm, :j/af]nfO ;DaGwL ckfËtf, ;':t >j0f / alx/f, >j0f b[li6ljlxgtf, dfgl;s ckfËtf af}l4s ckfËtf, ax'ckfËtf u/L ;ft lsl;dn] / ufDeL{osf cfwf/df tx s -/ftf] /ªsf] kl/rokq_, tx v -gLnf] /ªsf] kl/rokq_, tx u kx]nf] /ªsf] kl/rokq / tx 3 -;]tf] /ªsf] kl/rokq_ u/L rf/ txdf ljeQm u/L kl/ro kq ljt/0f ug]{ sfo{ ;'? ul/Psf] 5 . xfn;Dd of] ;d'bfosf] ;fdflhs cfly{s cj:yfdf kl/jt{g Nofpg s]xL ;fdfGo cfod'ns / l;kd'ns tflndx¿ ;~rfng ul/Ptf klg logLx¿sf] cfTdljZjf;nfO{ a9fpg / ;d'bfoaf6 x'g] u/]sf] pk]Iffaf6 d'Qm /fVg :yfgLo ;|f]t ;fwfg / lgsfox¿df of] ;d'bfosf] kx"Fr k'¥ofpg ljleGg sfo{qmd Nofpg' kg]{ b]lvG5 . tflnsf g+= 62 M ckfËtfsf] ljj/0f zfl//Ls b[i6L ;DaGwL >j0f ;DaGwL >j0f, b[li6ljxLg :j/af]nfO{ dfgl;s af}l4s ax' ckfª\utf ckfËtf ckfËtf ckfËtf ;DaGwL ckfËtf ckfËtf ckfËtf ckfËtf hDdf k'?if 145 66 67 3 40 18 5 19 363 dlxnf 110 58 45 5 22 14 3 16 273 hDdf 255 124 112 8 62 32 8 35 636 k|ltzt 40=09 19=50 17=61 1=26 9=75 5=03 1=26 5=50 100 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* ckfª\utfsf] ljj/0f

60 51 50 24 40 12 8 10 30 16 0 3 2 3 20 11 9 10 2 2 2 2 0 zfl//Ls ckfª\utf b[i6L ;DaGwL >j0f ;DaGwL >j0f, b[li6ljxLg :j/af]nfO{ ;DaGwL dfgl;s ckfËtf af}l4s ckfËtf ax' ckfËtf ckfËtf ckfËtf ckfËtf ckfËtf

k'?if dlxnf

&=* vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ &=*=! kl/jf/n] k|of]u ug]{ lkpg] kfgLsf] d'Vo >f]tsf] ljj/0f tflnsf g+= 63 M kl/jf/n] k|of]u ug]{ kfgLsf] d'Vo >f]t 6\o'aj]n÷xft] 9flsPsf] pNn]v wf/f÷kfOk kDk Ogf/÷s'jf v'nf Ogf/÷s'jf d"n wf/f gbL÷vf]nf gul/Psf] 3,450 8 378 381 2,106 409 31 51=01 0=12 5=59 5=63 31=14 6=05 0=46 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* dflysf] tflnsdf aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf kl/jf/x¿n] k|of]u ug{] kfgLsf] d'Vo >f]tsf] tYofª\snfO{ b]vfOPsf] 5 . h; cg';f/ ;a}eGbf a9L kl/jf/n] k|of]u ug{] kfgLsf] >f]tdf wf/f tyf kfOk /x]sf] 5 . gu/sf] s'n 3/kl/jf/sf] %!=)! k|ltzt cyf{t\ #,$%) 3/w'/Ln] wf/f tyf kfOknfO{ k|d'v kfgLsf] >f]tsf] ?kdf lnPsf 5g\ . bf];|f]df d"n wf/fsf] kfgL k|of]u ug]{ 3/w'/L @,!)^ -#!=!$ k|ltzt_, t];|f]df gbL tyf vf]nfsf] kfgL k|of]u ug]{ 3/w'/L $)( -^=)% k|ltzt_, v'nf Ogf/ tyf s'jfsf] kfgL k|of]u ug]{ 3/w'/L #*! -%=^# k|ltzt_ / 9flsPsf] Ogf/ tyf s'jfsf] kfgL k|of]u ug]{ 3/w'/L #&* -%=%( k|ltzt_ /x]sf 5g\ . gu/df ;a} eGbf yf]/} aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 91 6\o'aj]n tyf xft] kDksf] kfgL k|of]u ug]{ kl/jf/ * -)=!@ k|ltzt_ dfq /x]sf] 5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f dflysf] tflnsfdf b]vfOPsf] 5 .

&=*=@ j8fut vfg]kfgLsf] ljj/0f tflnsf g+= 64 M j8fut vfg]kfgLsf] ljj/0f wf/f÷ 6\o'aj]n÷ 9flsPsf] v'nf pNn]v j8f g+= kfOk xft] kDk Ogf/÷s'jf Ogf/÷s'jf d"n wf/f gbL÷vf]nf gul/Psf] hDdf 1 667 1 0 4 114 214 2 1,002 2 110 0 0 41 265 9 0 425 3 171 1 0 88 251 20 3 534 4 187 2 116 36 82 23 0 446 5 443 0 0 2 140 45 0 630 6 129 1 13 6 382 23 0 554 7 216 1 218 19 107 0 2 563 8 198 1 2 39 401 23 3 667 9 384 1 28 3 129 11 13 569 10 385 0 1 11 44 0 1 442 11 411 0 0 18 94 24 3 550 12 149 0 0 114 97 17 4 381 hDdf 3,450 8 378 381 2,106 409 31 6,763 k|ltzt 51=01 0=12 5=59 5=63 31=14 6=05 0=46 100=00 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* dflysf] tYof+s cg';f/ o; gu/df ;a}eGbf a9L wf/f tyf kfOksf] kfgL k|of]u ug{] 3/kl/jf/ %!=)! k|ltzt /x]sf] b]lvG5 eg] ;a}eGbf sd 6o'a]n tyf xft] kDksf] kfgL k|of]u ug{] kl/jf/ )=!@ k|ltzt /x]sf] 5 . h;nfO{ j8fut ?kdf x]bf{ !, $, %, (, !), !! / !@ j8fdf wf/f tyf kfOksf] kfgL k|of]u ug]{ 3/kl/jf/ a9L /x]sf] b]lvG5 eg] j8f g+= & df dfq 9flsPsf] Ogf/sf] kfgL k|of]u ug]{ kl/jf/ w]/} /x]sf] 5 / afFsL j8fx¿df d"n wf/fsf] kfgLsf] k|of]u ug]{ kl/jf/ a9L /x]sf] b]lvG5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 .

&=*=# vfg]kfgL cfof]hgf tflnsf g+= 65 M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf xfn ePsf vfg]kfgL cfof]hgfsf] ljj/0f qm= cfof]hgf / ÷ jf sfof{Gjog ;d'bfo÷ j8f nfeflGjt bft[ ;+:yf ;fj{hlgs s}lkmot ;+= l:sdsf] gfd ug]{ lgsfo 6f]n g+= 3/w'/L 1 3f6fufpF gfd|f vfkfcf g]kfn ;/sf/ lhNnf k|fljlws sf= b]j:yn 1 12 50 qmdfut 2 b]j:yn vfkfcf, l:sd g]kfn ;/sf/ vf=kf=t=;=l8=sf= b]j:yn 1 5 12 n=O= tof/ g+= ! ePsf] 3 b]j:yn vfkfcf, l:sd g]kfn ;/sf/ vf=kf=t=;=l8=sf= b]j:yn 1 3 11 n=O= tof/ g+= @ ePsf] aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 92

4 b]j:yn vfkfcf, l:sd g]kfn ;/sf/ vf=kf=t=;=l8=sf= b]j:yn 1 1 3 n=O= tof/ g+= # ePsf] 5 b]j:yn vfkfcf, l:sd g]kfn ;/sf/ vf=kf=t=;=l8=sf= b]j:yn 1 6 73 n=O= tof/ g+= $ ePsf] 6 b]j:yn vfkfcf, l:sd g]kfn ;/sf/ vf=kf=t=;=l8=sf= b]j:yn 1 6 21 n=O= tof/ g+= % ePsf] 7 b]j:yn vfkfcf, l:sd g]kfn ;/sf/ vf=kf=t=;=l8=sf= b]j:yn 1 8 48 n=O= tof/ g+= & ePsf] 8 vfd'g]rf}/ vfkfcf ul/aL lgjf/0f kf8{ g]kfn, ;Nofg 3fFh/Llkkn 6 5 53 ;DefJotf sf]if cWoog ePsf] 9 s'lk08]bx vfkfcf, g]kfn ;/sf/ vf=kf=;=l8=sf= s'lk08] bx 8 2 8 n=O= tof/ l:sd g+= @A ePsf] 10 cFw]/L vfkfcf, l:sd g]kfn ;/sf/ vf=kf=;=l8=sf= s'lk08] bx 8 6 50 lgdf{0fflwg g++ $ 11 cFw]/L vfkfcf, l:sd g]kfn ;/sf/ vf=kf=;=l8=sf= s'lk08] bx 8 8 77 n=O= tof/ g++ % ePsf] 12 cFw]/L vfkfcf, l:sd g]kfn ;/sf/ vf=kf=;=l8=sf= s'lk08] bx 8 7 71 n=O= tof/ g++ ^ ePsf] 13 s'lk08]bx vfkfcf, g]kfn ;/sf/ vf=kf=;=l8=sf= s'lk08] bx 9 2 26 n=O= tof/ l:sd g+= # ePsf] 14 s'lk08]bx vfkfcf, g]kfn ;/sf/ vf=kf=;=l8=sf= s'lk08] bx 9 3 25 n=O= tof/ l:sd g+= % ePsf] ;|f]tM lhNnf vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ sfof{no, ;Nofg, @)&# gu/kflnsfdf xfn ;~rfngdf /x]sf vfg]kfgL cfof]hgf dWo] j8f g+= ! l:yt b]j:yndf & cf]6f 5g\ eg] j8f g+= * s'lk08]bxdf $ cf]6f j8f g+= ( s'lk08]bxdf @ cf]6f / j8f g+= ^ 3fFh/Llkkndf ! cf]6f 5g\ . h;sf] lj:t[t ljj/0f dflysf] tflnsf b]vfOPsf] 5 .

&=*=$ zf}rfnosf] ljj/0f tflnsf g+= 66 M zf}rfnosf] k|sf/ ˆn; ePsf] ˆn; ePsf] -;fj{hlgs 9n_ -;]lˆ6 6\ofÍL_ ;fwf/0f zf}rfno zf}rfno gePsf] pNn]v gul/Psf] hDdf 31 393 604 5,704 31 6,763 0=46 5=81 8=93 84=34 0=46 100 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* dflysf] tflnsfdf aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] 3/kl/jf/n] k|of]u ug{] zf}rfnosf] k|sf/nfO{ pNn]v ul/Psf] 5 . h;sf] cWoog ubf{ gu/df clwsf+z kl/jf/x¿ zf}rfno ljlxg /x]sf] b]lvG5 . :jf:Yo, lzIff tyf ;/;kmfO{ ;DaGwL hgr]tgfsf] sdLn] ubf{ gu/df s'n 3/kl/jf/sf] *$=#$ k|ltzt cyf{t\ %,&)$ kl/jf/n] zf}rfno k|of]u u/]sf] b]lvFb}g . gu/df zf}rfno k|of]u ug]{ 3/kl/jf/x¿df klg ;fwf/0f zf}rfno k|of]u ug{]sf] kl/jf/ ^)$ -*=(# k|ltzt_ /x]sf] 5 eg] ˆn; ePsf] -;]lˆ6 6\ofÍL_ zf}rfno k|of]u ug]{ kl/jf/ ;+Vof #(# aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 93 -%=*! k|ltzt_ / ˆn; ePsf] -;fj{hlgs 9n_ zf}rfnosf] k|of]u ug]{ kl/jf/sf] ;+Vof #! -)=$^ k|ltzt_ dfq b]lvPsf] 5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 .

zf}rfnosf] ljj/0f

31 31 393 604

5704

ˆn; ePsf] -;fj{hlgs 9n_ ˆn; ePsf] -;]lˆ6 6\ofÍL_ ;fwf/0f zf}rfno zf}rfno gePsf] pNn]v gul/Psf]

&=*=% j8fut zf}rfnosf] ;+Vofsf] ljj/0f tflnsf g+= 67 M j8fut zf}rfno ;+Vofsf] ljj/0f ˆn; ePsf] ˆn; ePsf] ;fwf/0f zf}rfno pNn]v j8f g+= -;fj{hlgs 9n_ -;]lK6s 6\ofÍL_ zf}rfno gePsf] gul/Psf] hDdf 1 6 229 64 701 2 1,002 2 3 0 27 395 0 425 3 1 1 12 517 3 534 4 0 6 1 439 0 446 5 1 50 20 559 0 630 6 5 1 12 536 0 554 7 3 2 30 526 2 563 8 4 2 177 481 3 667 9 1 4 184 367 13 569 10 1 4 42 394 1 442 11 5 70 28 444 3 550 12 1 24 7 345 4 381 hDdf 31 393 604 5,704 31 6,763 k|ltzt 0=46 5=81 8=93 84=34 0=46 100=00 ;|f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^* /fli6«o hgu0fgf @)^* cg';f/ gu/sf k|To]s j8fsf k|To]s 3/w'/Ldf ePsf] zf}rfnosf] cj:yfnfO{ cWoog ubf{ ;a} j8fx¿df zf}rfno gePsf] 3/kl/jf/sf] ;+Vof a9L /x]sf] b]lvG5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 94 &=*=^ v'nf lb;fd'Qm If]q /fli6«o hgu0fgf @)^* cg';f/ o; gu/kflnsfdf ;dfj]z ePsf ;fljssf uf=lj=;=x?df *$=#$ k|ltzt 3/kl/jf/sf] cfˆgf] zf}rfno lyPg . lhNnf vfgkfgL tyf ;/;kmfO{ l8lehg sfof{no, lhNnf ;dGjo ;ldlt, ;fljssf uf=lj=;=, :yfgLo /fhgLlts bn, gful/s ;dfh cflbsf] ;xof]u / g]kfn /]8qm; ;f];fO{6L, kf; g]kfn, l8l8P; h:tf ;+:yfsf] ;xeflutf / ;dGjodf ldlt @)&@ kf}if !@ b]lv @)&# h]i7 @% larsf ljleGg ldltdf o; gu/kflnsfdf ;dfj]z ePsf ;fljssf uf=lj=;=x¿df ztk|ltzt 3/w'/Ldf zf}rfno lgdf{0f ul/Psf]n] v'nf lb;fd'Qm If]q 3f]if0ff ul/Psf] lyof] . h;sf] lj:t[t ljj/0f tnsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 . tflnsf g+= 68 M v'nf lb;fd'Qm If]q 3f]if0ff ePsf ;fljssf uf=lj=;=x?sf] ljj/0f zf}rfno ePsf v'nf lb;fd'Qm If]q l;=g+= ;fljssf uf=lj=;= 3/ kl/jf/ hg;+Vof 3/kl/jf/ 3f]if0ff ldlt 1 b]j:yn 918 4,783 918 2072/09/12 2 d'nvf]nf 1,015 5,288 1,015 2072/09/13 3 afd] 900 4,689 900 2072/12/23 4 lgufnr'nf 443 2,308 443 2073/01/30 5 s'lk08]bx 1,265 6,591 1,265 2073/02/18 6 3fFem/L lkkn 1,155 6,018 1,155 2073/02/24 7 dfemsfF8f 979 5,101 979 2073/02/25 ;|f]tM lhNnf vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ sfof{no, ;Nofg, @)&#

&=( kmf]xf]/ d}nf Joj:yfkg gu/kflnsfnfO{ ;w}F ;kmf /flv jftfj/0f d}qL 3/, 6f]n, a:tL, ;dfh agfpg] x]t'n] /fli6«o ;/;kmfO{ cleofgnfO{ lg/Gt/tf lbg] qmddf j8f gful/s d~r, gful/s ;r]tgf s]Gb|, 6f]n ljsf; ;+:yf, 6f]n ;'wf/ ;dfh / ljkb Joj:yfkg ;ldltsf] cu'jfO{ / ;xsfo{df 6f]n tyf j8f:t/df s}of} k6s cleofgsf] ?kdf ;+rfng ePsf] kfOG5 . o;af6 cfd gu/kflnsf af;Lx?df Jofks ?kdf ;/;kmfO{ hfu/0fsf] nx/ km}lnPsf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf kmf]x/d}nf Joj:yfkg Pj+ k"jf{wf/f ljsf; tkm{ ;tx 9n lgdf{0f, 7f]; / t/n kmf]xf]/ Joj:yfkgsf nflu sfo{of]hgf tof/ u/L nfUg] vr{ /sd 5'6\ofPsf] 5 . kmf]xf]/d}nf Joj:yfkgsf nflu xfnnfO{ gu/kflnsfn] ;jf/L ;fwg ef8fdf lnO{ xKtfdf @ k6s kmf]x/ d}nf ;+sng u/L Joj:yfkg ub}{ cfPsf] 5 . yk pks/0fx?sf] Joj:yfkg ug{ / Jojl:yt Nof08lkmn ;fO6 lgdf{0f ug{ cem}F nfUg' kg]{ b]lvG5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 95 v08 * M jg tyf jftfj/0f

*=! k|fs[lts jg tyf jg:klt

Bangad Kupinde Municipality N

" 81°55'0"E 81°58'30"E 82°2'0"E 82°5'30"E 82°9'0"E 0 ' N " 3 9 0 ' ° ± Sima 3 9 2 8 Karkigaun ° 2 8

Bhoor Jagatipur Bijayshwari Ghoreta

Ranibas

Agragaun BAME N 2 Kalagaun 0 "

Kalyan N 3 ' 0 " 3 5 3 ' ° 3 5 2 8 ° 2 8

Suikot

BAME 4 Bajedichaur 3 MULKHOLA

Khanikholla N " 0 ' N " 3 2 0 ' ° 3 2 2 8 °

Rakam Marmaparikanda 2 8 1 DEVSTHAL MULKHOLA

Dandakhali 5

Jimali GHANJARIPIPAL Kaprichaur N

0 " Chadekareni N 3 ' " 0 2 8 3 ' ° 6 2 8 2 8 °

7 8 Ghumkhahare 2

GHANJARIPIPAL Siddheswari

11 MAJHKANDA N

" KUPINDEDAHA 0

' 8 Kajeri N " 2 5 0 ' ° Dharapani KUPINDEDAHA 2 5 2 8

9 ° Sahare

1 2 8 0 Dandagoun

MAJHKANDA Marke SaijuwalTakura

Syanikhal N Malarani 0 " Khalanga N 3 '

NIGALCHULI 0 " 2 1 3 ' ° 12 Syanikhal 2 1 2 8 ° 2 8

Hiwalcha KalimatiKalche Laxmipur KalimatiRampur Chhayachhetra

81°55'0"E 81°58'30"E 82°2'0"E 82°5'30"E 82°9'0"E Legend East and North coverage Nagarpalika Boundary East =81 ° 57 ' 45 " to 82 ° 9 ' 0 " Ward Boundary North = 28 ° 20 ' 15 " to 28 ° 12 ' 45 "

Chir Pine Forest ( 100.08 sq.km ) Chir Pine-Broad Leaved Forest (6.14 sq.km ) 0 2.25 4.5 9 Km Hill Sal Forest ( 46.644 sq.km ) Lower Temperate Oak Forest ( 13.007565 sq.km ) 1:165,000 Steppe with Euphorbia royleana, Grasses and Artemisia( 61.76 sq.km )

Upper Tropical Riverine Forest ( 8.28 sq.km )

gS;f g+= !^ M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf jgn] 9flsPsf] If]qkmnsf] gS;f aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 96 aguf8 s'lk08] gu/kflnsf jg jftfj/0f / h}ljs ljljwtfsf] b[li6sf]0fn] cBlk ;DkGg gu/sf] >]0fLdf kb{5 . gu/sf] s'n If]qkmn ##*=@! ju{ ls=ld= dWo] @$!=&& ju{ ls=ld= -&!=$* k|ltzt_ jg If]qsf] ?kdf /lx cfPsf] 5 . h;dWo] ;fd'bflos jg, wfld{s jg, sj'lnotL jg / cGo /fli6«o jg /x]sf] 5 .

lhNnf jg sfof{nosf] sfo{If]q leq kg]{ ul/ aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] jg If]qnfO{ Joj:yfkg ul/Psf] 5 . o; gu/df kfOg] k|d'v ag:ktLsf k|hfltx¿df, vf]6] ;Nnf, ;fn, ;fh, afFem, s6';, nfnLu'/fF;, sfkmn, plt;, lrp/L, k}o', sf]O/fnf], jf]6wfO/f], hfd'g, l;;f}, 6'gL, ;fGbg, lth', 6'gL cflb /x]sf 5g\ / n3' jg k}bfjf/x¿df vf]6f], l6d'/, t]hkft, bf?xNbL, sfpnf], uf]s'nw'k, cdnf, l/7f, kfvgj]b, af]emf] sfkmnsf] af]qmf cfbL x'g\ . To;}u/L aGohGt'x¿df !_ :tgwf/LM s:t'/L d[u, 3f]/n, emf/n, yf/, af3, ˆofp/f], lrt'jf, afFb/, efn', :ofn, /t'jf, b'D;L, kfv] j]t, v/fof], aFb]n, dn;fk|f], AjfF;f] cflb /x]sf] 5g\ . To:t}u/L, @_ k+IfLM 8fFkm], d'gfn, sflnh, ltqf, sf]O{nL, 9's'/, as'Nnf, kfgL xfF;, lu4, lrn, sfu, uf}ynL, e+u]/f, n'FO{t], nfdk'R5«], Rofv'/f, dn]jf, n'Or], h'/nL, wg];, x'lrn cflb ljleGg k|hftLsf r/fx¿ /x]sf] cg'dfg 5 . #_ ;/L;[kM 5]kf/f], clh+u/, ;k{, ;fns cflb . $_ peor/M Eofu'tf / kfxfF clfb . %_ ls/f k'tnLM vh'/f], sG;'Tnf], k'tnL, km6\ofª\u|f cflb .

tflnsf g+= 69 M gu/sf] e"–pkof]usf] cj:yf / agh+unsf] ;d'x qm= ;fljs rf}8fkft] tyf sf]0fwf/L jg -x]=_ Joj:yfkgsf] cfwf/df -x]=_ ;+= uf=lj=;= rf}8fkft] jg sf]0fwf/L jg hDdf ;f=j=If]q s=j= If]q /fli6«o jg If]q hDdf 1 afd] 1155=8 4623=0 5778=8 1579=3 0=0 4199=5 5778=8 2 b]j:yn 491=5 2401=5 2893=0 166=5 272=1 2454=4 2893=0 3 3fFh/Llkkn 1050=0 2635=0 3685=0 826=7 0=0 2858=3 3685=0 4 s'lkG8]bx 426=0 3834=8 4260=8 2042=0 8=9 2209=9 4260=8 5 dfemsf8f 1482=0 1682=1 3164=1 321=7 0=0 2842=4 3164=1 6 d'nvf]nf 201=9 2681=9 2883=8 1042=0 128=2 1713=6 2883=8 7 lgufnr'nf 750=0 761=0 1511=0 197=8 0=0 1313=2 1511=0 hDdf 5557=2 18619=3 24176=5 6176=00 409=2 17591=3 24176=5

tflnsf g+= 70 M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf ePsf ljleGg lsl;dsf agh+un ;d'xsf] ljj/0f ;fd'bflos jg sj'lnotL jg j8f g+= /fli6«o jg -x]=_ If]qkmn -x]S6/_ jg ;+Vof If]qkmn -x]S6/_ jg ;+Vof 1 166=5 3 272=1 38 2454=4 2 839=7 7 0 0 4199=5 3 739=7 6 0 0 4 667=62 7 39=5 6 1713=6 5 374=7 3 88=7 12 6 583=0 4 0 0 2858=3 7 243=7 3 0 0 8 1034=1 9 0 0 2209=9 aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 97 ;fd'bflos jg sj'lnotL jg j8f g+= /fli6«o jg -x]=_ If]qkmn -x]S6/_ jg ;+Vof If]qkmn -x]S6/_ jg ;+Vof 9 1007=9 6 8=9 2 10 195=2 1 0 0 4155=6 11 126=5 1 0 0 12 197=8 6 0 0 hDdf 6176=42 56 409=2 58 17591=3 ;|f]tM d'nvf]nf Onfsf jg sfof{no, ;Nofg, @)&$

*=@ h}ljs ljljwtf ;DjGwL ljj/0f g]kfnsf] jg If]q lj=;+= @)!# ;fneGbf cufl8 d'lvof, tfn'sbf/ tyf ufpFn]x¿af6 /]vb]v x'Fb} cfPsf]df @)!# ;fndf lghL jgh+un /fli6«os/0f P]g nfu' ePkl5 lghL jg afx]ssf ;a} jg ;/sf/sf] clwgdf uof] . aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] kof{j/0fLo ;Gt'ngsf nflu kfl/l:ylts h}ljs k|0ffnLnfO{ ;Gt'lnt ?kaf6 sfod /fVg jg, ag:ktL tyf k|f0fLx¿ larsf] :yflkt ;DaGwnfO{ lbuf]?kdf sfod /fVg ;hutf ckgfpg'kg]{ b]lvG5 . lbuf] ljsf;sf lgDtL k"jf{wf/ ljsf;sf] qmddf x'g] ljgf;nfO{ Go'gLs/0f ug{ lgtfGt cfjZos 5 . jftjf/0fLo ;Gt'ngn] jg:ktL jf k|f0fLx¿sf] qmlds x|f; / ljgf; x'Fb} cGttM nf]k x'g] cj:yf x'g ;S5 . ljifd xfjfkfgLdf ljleGg hft hfltsf k|f0fL / ag:ktL /x]sf] aguf8 s'lk08] gu/kflnsf h:tf gu/df jg ;+/If0f / ;Da4{gsf] sfo{df :yfgLo afl;Gbfx¿sf] ;xeflutf ckl/xfo{ x'g k'u]sf] 5 . log} s'/fx¿nfO{ dWo gh/ u/L @)$( ;fndf :yfgLo afl;Gbfx¿nfO{ cfkm\gf] b}lgs pkef]Uo jg k}bfj/sf] pknAwtf u/fpg] p2]Zo /fvL ;fd'bflos jg btf{ ug]{ sfo{sf] yfngL ePsf] kfOG5 .

dfgj hLjgsf] nflu h}ljs ljljwtfsf] ;+/If0f ckl/xfo{ 5 . b}lgs lhjgsf] nflu cfjZos sf7, bfp/f, 3fF;sf] nflu dfq geO{ kfl/l:ylts tyf h}ljs k|0ffnLsf] ;Gt'ngsf] nflu ;d]t h}ljs ljljwtfsf] dxTjnfO{ b[li6ut u/L xfn o; gu/df ;fd'bflos jg, sa'lnotL jg, wfld{s jg, lghL jg / /lfi6«o jg h:tf cjwf/0ffx¿nfO{ Jojxf/df nfu' ul/Psf] 5 . o;} ;Gbe{df aguf8 s'lk08]sf] jg jl/k/L al9/x]sf] hg;+Vof / cfufdL lbgx¿df pQm jg If]qn] dfusf] cfwf/df cfk'lt{ ug{ g;Sg] jg k}bfj/sf] x}l;otnfO{ ljrf/ ubf{ o; If]qsf] h}ljs ljljwtf Joj:yfkg sfo{ r'gf}tLk"0f{ aGb} uPsf] 5 . xfn cfP/ %^ j6f ;fd'bflos jg, %* j6f sa'lnotL jg / s]xL jg /fli6«o jg ;+/If0f, ;Da4{g tyf ;b'kof]udf ;xeflu eO/x]sf 5g\ .

aguf8 s'lk08] gu/kflnsf ;d'Gb|L ;txaf6 %%) ld= e'efu b]lv @#)) ld= ;Ddsf] prf{Odf cjl:yt /x]sf] / o; gu/df pkf]i0f, ;dzLtf]i0f hnjfo'o'Qm ePsf] sf/0f o; If]qdf lrnfpg] s6';, lth', k}o", plQ;, 6'gL, vf]6] ;Nnf, ;fn, nflnu'/fF;sf k|hftLx¿sf lj?jfx¿ kfOG5g . u}/ sfi7 k}bfj/sf] ?kdf Jofkfl/s / cfo'j]{lbs dxTjsf b[li6sf]0fn] pko'Qm b]lvPsf afF;, lgufnf], nf]Stf cflb jg:klt tyf lkknf, cdnf, x/f]{, a/f]{, rfaf], lr/fO{tf], bfnlrgL cflb h8La'6Lx¿ o; gu/sf d'Vo n3'jg k}bfj/x¿ x'g\ . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 98 ldl>t hnjfo'sf sf/0f lhjhGt'df cg's'n k|efj k/]sf] 5 / pgLx¿n] o; lsl;dsf] jftfj/0fdf ;xhtfk'j{s cfkm'nfO{ vkfpg ;ls/x]sf] kfOG5 . gu/sf] ljleGg k|sf/sf] jg If]qn] s:t'/L d[u, 3f]/n, emf/n, yf/, af3, ˆofp/f], sfnf] lrt'jf, afFb/, efn', lrt'jf, :ofn, /t'jf, b'D;L, kfv] j]t, 8fFkm], d'gfn, sflnh, ltqf, sf]O{nL, 9's'/, as'Nnf, kfgL xfF;, lu4, lrn, sfu, uf}ynL, e+u]/f, nfdk'R5|], 5]kf/f], clh+u/, ;k{, ;fns, Eofu'tf, kfxfF, vh'/f], sG;'Tnf], k'tnL, km6\ofª\u|f cflb jGohGt'x¿nfO{ af;:yfg k|bfg ub}{ ;+/lIft u/]sf] 5 . jif]{gL jg If]q km8fgL eO{ lgdf{0f If]q tyf s[lifof]Uo e'efudf kl/0ft x'g' / jGohGt'x¿sf] jf;:yfg Pj+ jGo k|hftLdf x|f; x'g' h}ljs ljljwtf ;+/If0fsf lgldQ ljs/fn r'gf}tLsf ?kdf b]lvPsf] 5 .

gu/sf] ljifd xfjfkgLn] hLjhGt' / jg:ktLx¿nfO{ ;+/lIft ug{ ;lsg] vfnsf jf;:yfg pknAw u/fOsf] ePtfklg hg;+Vof / a;fO{;/fOsf] cToflws rfk / e'dLsf] pj{/fkgsf sf/0f sl/a $ bzs cl3b]lv g} oxfFsf] jgIf]q cltqmd0f / jg km8fFgLsf] rk]6fdf kg{ uPsf] 5 . wfld{s, P]ltxfl;s, ;f+:s[lts / ko{6lso b[li6sf]0fn] dxTjk'0f{ 7flgPsf s'lk08]bx / cGo dlGb/x¿ ;d]t ;+/If0f ug'{kg]{ b]lvG5 .

*=# lhNnfdf kfOg] d'Vo jg:kltx¿

ljljw k|sf/sf] e"agf]6 / k|fs[lts jftfj/0fsf sf/0f ;Nofg gu/nfO{ h}ljs ljljwtfsf] e08f/sf] ?kdf lng ;lsG5 . of] gu/nfO{ ljz]if u/L l;d;f/ If]qsf] ?kdf lrlgG5 . oxfF kfOg] d'Vo jg:kltx¿df lrnfpg] s6';, lth', k}o", plQ;, 6'gL, vf]6] ;Nnf, ;fn, nflnu'/fF;sf k|hftLx¿ kfOG5g\ . afF;, lgufnf], nf]Stf cflb jg:klt tyf lkknf, cdnf, x/f]{, a/f]{, rfaf], lr/fO{tf], bfnlrgL cflb h8La'6Lx¿ o; gu/sf d'Vo n3'jg k}bfj/x¿ x'g\ .

*=$ n3' jg k}bfjf/

o; gu/df pkf]i0fb]lv ;dzLtf]i0f 708f;Ddsf ljljw k|hftLsf jgh+unx¿ /x]sfn] ljljw dxTjsf h8La'6Lx¿ kfO{G5g\ . tyfkL k|fKt x'g;Sg] hl8a'6Lx¿ / o;sf] ;+sng af/] ;"rgfsf] cefj /x]sf] 5 . ljleGg k|hfltsf n3' jg k}bfj/x¿ gu/df kfOG5g\ . aguf8 s'lk08] gu/sf] jg If]qdf ljleGg k|sf/sf hl8a'6L tyf u}x|sfi7 jg k}bfjf/x¿ kfOG5g\ . d'Vo ?kdf kfOg] u}x|sfi7 jg k}bfjf/x¿df sfpnf], lkknf, ;fn, ;fh, 6'gL, afFem, r'qf], P]F;]n', Rofp, cdnf, s'l/nf], x/f]{, a/f]{, afF;, lgufnf], cld|;f], ?b|fIf, l3ps'df/L, l6d'/, t]hkft, bf?xNbL, uf]s'n w'k, vf]6] ;Nnf, bfnlrgL, lr/fO{tf], a]n, c;'/f], lrp/L, of;f{u'Daf, sfkmn, l/6\7f, /fhj[If, cf]v/, Eofs'/, bltjg, 5ltjg, >Lv08, s6'h, jg t?n, nflnu'/fF;, sfutL 3fF;, kfvgj]b, sfkmnsf] af]qmf, sfnf] lh/f, jf]6wfO/f], ;fGbg, nf]Stf, sf]O/fnf], ef]nf{, sfnf] d';nL, lgd, l;dn, ;fnsf] kft, vf]6f], ;k{uGwf, nK;L cflb d'Vo x'g\ . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 99 *=% lhNnfdf kfO{g] jGohGt'

-s_ jGohGt' o; gu/df ljleGg k|hftLsf :tgwf/L jGohGt'x¿ kfOG5g\ . ltgLx¿df d'Vo u/L s:t'/L d[u, 3f]/n, emf/n, yf/, af3, ˆofp/f], sfnf] lrt'jf, afFb/, efn', lrt'jf, :ofn, /t'jf, b'D;L, kfv] j]t cflb 5g .

-v_ r/fr'?∙L o; gu/df sl/a ljleGg k|hfltsf r/fr'?ËL kfOG5g\ . ltgLx¿df d'Vo u/L 8fFkm], d'gfn, sflnh, ltqf, sf]O{nL, 9's'/, as'Nnf, kfgL xfF;, lu4, lrn, sfu, Rofv'/f, dn]jf, n'Or], h'/]nL, uf}ynL, x'lrn, e+u]/f, n'FO{t], nfdk'R5|] cflb 5g\ . o;afx]s oxfF a;fO{ ;g]{ cfpg] r/fx¿sf] dfqf klg k|r'/dfqfdf /x]sf] 5 .

-u_ ;l/;[k lhjhGt'x¿ o; gu/df l3;|g] lhjhGt'x¿df 5]kf/f], clh+u/, ;k{, ;fns clfb kfOG5g\ .

-3_ df5f ju{ oxfF kfOg] ljleGg k|hftLsf df5fx¿sf] nflu eg] tfn If]q pQd af;:yfg dflgG5 .

-ª_ ls/f k'tnL o; gu/df vh'/f], sG;'Tnf], k'tnL, km6\ofª\u|f cflb k|z:t dfqfdf kfOG5g\ .

*=^ jg If]q ;DjGwL ljj/0f tflnsf g+= 1 M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] jg If]q ;DjGwL ljj/0f nfeflGjt qm= jgsf] lsl;d ;+Vof If]qkmn k|ltzt ;+= -x]S6/_ 3/w'/L k'?if dlxnf s'n hg;+Vof 1 ;fd'bflos jg 56=00 6,176=42 25=55 4,381=00 13,031=00 12,764=00 25,795=00 2 sa'lnotL jg 58=00 409=20 1=69 630=00 1,969=00 1,921=00 3,890=00 3 /fli6«o jg 17,591=30 72=76 0=00 hDdf 114=00 24,176=92 100=00 5,011=00 15,000=00 14,685=00 29,685=00 ;|f]tM lhNnf jg sfof{no, ;Nofg, @)&@÷)&# o; tflnsfdf aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf /x]sf ;fd'bflos, wfld{s, sa'lnotL, lghL / /fli6«o jgsf] ljj/0f pNn]v ul/Psf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] s'n If]qkmnsf] &!=$* k|ltzt -@$!=&& ju{ ls=dL=_ e"efu jg If]qn] 9flsPsf] 5 . gu/df ljleGg j8fx¿df ;fd'bflos jg x:tfGt/0f eO{ $,#*! 3/w'/L tyf @%,&(% -!#,)#! k'?if / !@,&^$ dlxnf_ hg;+Vofx¿ ;fd'bflos jgaf6 nfeflGjt ePsf 5g\ . o;}u/L sa'lnotL jgaf6 ^#) 3/w'/L tyf #,*() -!(^( hgf k'?if / !(@! hgf dlxnf_ hg;+Vof nfeflGjt 5g\ . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 100 *=& ;/sf/åf/f Jojl:yt jg o; gu/df s'n @$,!&^=(@ x]= -@$!=&& ju{ ls=ld=_ jgIf]qn] cf]u6]sf] 5 . lhNnf jg sfof{no cGtu{t jg If]q /x]sf]df ;fd'bflos jg / lghL jgsf] ?kdf :yfgLo pkef]Stfx¿nfO{ x:tfGt/0f gul/Psf] /fli6«o jgsf] efu g} ;/sf/åf/f Jojl:yt jgsf] ?kdf /x]sf] 5 . gu/sf ljleGg j8fx¿df u/L sl/a !&,%(!=# x]= /fli6«o jg If]q /x]sf] 5 . o; jgdf d'Vo ?kdf lrnfpg] s6';, lth', k}o", plQ;, 6'gL, vf]6] ;Nnf, ;fn, nflnu'/fF;sf k|hftLx¿, afF;, lgufnf], nf]Stf cflb jg:klt tyf lkknf, cdnf, x/f]{, a/f]{, rfaf], lr/fO{tf], bfnlrgL cflb h8La'6Lx¿ kfOG5g\ .

*=* ;fd'bflos jg tflnsf g+= 2 M x:tfGtl/s ;fd'bflos jgx?sf] ljj/0f nfeflGjt l;=g+= uflj;sf] gfd ;d"x ;+Vof If]qkmn -x]S6/_ 3/w'/L k'?if dlxnf hDdf 1 jfd] 13 1579=3 839 2431 2378 4809 2 b]j:yn 3 166=5 226 793 926 1719 3 3fFh/Llkkn 7 826=7 783 2314 2192 4506 4 s"lk08]bx 15 2042 1239 3666 3650 7316 5 dfFemsf8f 2 321=7 205 553 565 1118 6 d"nvf]nf 10 1042 958 2825 2701 5526 7 lgufnr"nf 6 197=8 131 449 352 801 hDdf 56 6176 4381 13031 12764 25795 :yfgLo afl;GbfnfO{ jg ;+/If0f / pkof]udf ;xeflu agfpg] g]kfn ;/sf/sf] lgtL cg';f/ o; gu/df lhNnf jg sfof{no dfkm{t ;fd'bflos jg pkef]Qmf ;d"x u7g u/L jg x:tfGt/0f ug{] sfd klg eO/x]sf] 5 . gu/df cf=j= @)$(÷%) b]lv ;fd'bflos jgsf] z'?jft ePsf] kfOG5 . o; gu/df cf=j= @)&#÷)&$ ;Dddf hDdf %^ j6f ;fd'bflos jg pkef]Stf ;d"xx¿nfO{ ^!=&^ ju{ ls=dL= -^!&^=$@ x]S6/_ jg If]q ;+/If0f, Joj:yfkg ug{ x:tfGt/0f e} ;s]sf] 5 . h;af6 !#,)#! 3/w'/L nfeflGjt ePsf 5g\ . ljutsf] ;dodf yf]/} hg;+Vofsf] t'ngfdf k|z:t jg If]q ePsf]n] klg jg ;+/If0f eGbf pkof]udf dfq hf]8 lbPsf] kfOG5 t/ uPsf] s]xL jif{b]lv jg If]q jl/kl/sf hgtfdf gofF hfu/0f b]lvPsf] 5 . a9\bf] cltqmd0f, n'lsrf]/L x'g] s6fgL, rl/r/g, cfunfuL cflb sf/0f / e}/x]sf] jg ljgf;n] gu/sf] cj:yf ;+j]bgzLn ePsf] 5 . ;fd'bflos jgx¿df ljBdfg ;+/If0f / cfˆgf] ;fd'bflos jg k|ltsf] nufjsf] kl/0ffd :j?k phf8 / d?e"dLs/0ftkm{ pGd'v x'Fb} vf]nf / vx/]x¿n] u|l;t ePsf jgIf]qx¿ cfh k|fs[lts ?kdf ;+/lIft ePsf 5g\ . ;fd'bflos jgsf pkef]Qmfx¿;Fu k|fljlws 1fg / jgsf] pTkfbsTj a9fpg cfjZos kg]{ k|ljlwsf] cefj v8\lsPsf] 5 . t;y{ jg Joj:yfkg sfo{nfO{ k|efjsf/L agfpg ;fd'bflos jgx¿nfO{ ;|f]t, ;fwg / k|ljlwo'Qm hgzlQmsf] pknAw x'g' h?/L 5 . pkef]Qmfx¿df /x]sf k/Dk/fut jg ;+/If0f ljlwx¿sf cltl/Qm gofF ljlw / sfo{z}nLx¿sf] ljsf; u/fpg h?/L b]lvG5 . bIftf clej[l4sf lgldQ ;fd'bflos jg pkef]Qmfx¿nfO{ tflnd, uf]i7L, ;]ldgf/ / cjnf]sg e|d0fsf cj;/x¿ k|bfg ug{'kg]{ b]lvG5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 101 af}l4s ;Dkbf clwsf/ (Patent right) sf ljifodf / GATT WTO ;DaGwL cjwf/0ffx¿sf ljifodf ;d'bfonfO{ cfjZos hfgsf/L u/fpg' cg'lzIf0f lbg'kg]{ b]lvG5 . lhlj; / ;fd'bflos jg pkef]Qmf ;d"xx¿sf] ;xeflutfdf ;fd'bflos jgleq u}/sfi7 jgk}bfj/sf] pTkfbgnfO{ k|f]T;flxt ug{ / ljleGg tflnd uf]i7L cWoog e|d0fx¿ ul/b} cfPsf 5g\ . o;n] :yfgLo :t/af6} jg Joj:yfkgsf ;Dk"0f{ kIfx¿nfO{ cl3 a9fpg / jgIf]qsf] pTkfbg a9fpg yk d2t ldNg] b]lvG5 . ;fd'bflos jgx¿sf] ;'b[9Ls/0fsf lgldQ lhNnf jg sfof{nosf] hgzlQm dfqn] ;Dej gb]lvPsfn] pQm sfo{sf lgldQ jg;Fu cfj4 ljleGg u};;x¿nfO{ gu/df kl/rfng ug{'kg]{ b]lvG5 . ;fd'bflos jgx¿sf] ;+/If0fdf k|efjsf/L pkfox¿sf] cjnDagn] k|fs[lts k'g?Tkfbg qmdzM a9\b} hfg] b]lvG5 . jgx¿af6 sf7 / bfp/fsf] k/Dk/fut pTkfbg lng] k|j[lQdf kl/jt{g ub}{ hgtfnfO{ u}/sfi7 k}bfjf/sf] pTkfbgtkm{ pGd'v u/fpg'kg]{ / jGohGt'x¿sf] Joj;flos kfng nufotsf ultljlwx¿af6 cfo ;|f]tx¿df a[l4 ug{ hg;xeflutfdf ljz]if hf]8 lbg'kg]{ b]lvG5 .

*=*=! ;fd'bflos jgx¿af6 laqmL ljt/0f u/]sf] jgk}bfj/sf] ljj/0f tflnsf g+= 3 M lhNnfdf ;fd'bflos jgx¿af6 laqmL ljt/0f u/]sf] sf7sf] ljj/0f -;d"x aflx/ cf=j= @)&@÷)&#_ qm= uf]lnof kl/df0f jDdf ;sf/ d"No !# k|ltzt ;+= ;f=j=p=;=sf] gfd hft u|]8 yfg -j6f_ -So"=lkm=_ ?= Eof6 ?= A 105 1,660=8 5,14,588=48 66,896=5 1 nflnu'/fF; ;f=j= ;Nnf B 525 4,363=96 9,17,645=21 1,19,293=88 A 35 477=26 1,48,634=58 19,322=5 2 lxdfnL ;f=j= ;Nnf B 724 4,423=56 9,17,871=34 1,19,323=27 A 31 460=81 1,42,390=29 18,510=74 3 ;'lnsf]6f ;f=j= B 305 1,939=89 4,01,557=23 52,202=44 A 171 2,598=87 8,05,613=35 1,04,729=74 hDdf B 1,554 10,727=41 22,37,073=78 2,90,819=59 1,725 13,326=28 30,42,687=13 3,95,549=33 ;|f]tM lhNnf jg sfof{no, ;Nofg @)&@÷)&# tflnsf g+= 4 M lhNnfdf ;fd'bflos jgaf6 vf]6f]sf] lgsf;L ljj/0f lgsf;L kl/df0f qm= pTkfbg sDkgLsf] gfd 7]ufgf vf]6f] l6g jhg s]=hL= ;d'xsf] vftfdf !# k|ltzt lh=lj=;= ;+= kl/df0f l6g hDdf ePsf] VAT lgsf;L s/ /sd ?= a'9fyf]sL /f]= P08 ;tjl/of (, 1 6=p=k|f=ln= cdlnof, bfË 997 997 17,657 1,64,931 21,441 8,829 dfp06 /f]= P08 ltnf]df g=kf= 2 6= O{=k|f=ln= @!, ?kGb]xL 9,423 9,423 1,60,439 14,43,947 1,87,713 80,219 b]ptL /f]= P08 6= ugfk'/–&, 3 O{=k|f=ln= g]kfnu~h, afFs] 9,049 9049 1,59,262 14,33,354 1,86,336 79,631 dgsfdgf z+;]/u~h $, 4 /f=P=s]=p=k|f=ln= afFs], g]kfnu~h 9,559 9,559 1,66,641 14,78,718 1,92,233 83,320 u0fklt /f=P08 lzj/fh g=kf= 5 6=O{= -k|f=ln=_ *, slknj:t' 33,818 33,818 5,96,553 5,96,5534 7,75,519 2,98,277 aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 102

lgsf;L kl/df0f qm= pTkfbg sDkgLsf] gfd 7]ufgf vf]6f] l6g jhg s]=hL= ;d'xsf] vftfdf !# k|ltzt lh=lj=;= ;+= kl/df0f l6g hDdf ePsf] VAT lgsf;L s/ /sd ?= >L u+uf 6 /f]=P=6=p=k|f=ln= ugfk'/ @, afFs] 1,11,536 1,11,536 19,66,992 1,77,02,928 1,41,683 1,50,041 Unf]an s]ldsN; cQl/of g=kf= 7 k|f=ln= !@, s}nfln hDdf 1,74,382 174,382 30,67,544 2,81,89,412 15,04,925 7,00,317 ;|f]tM lhNnf jg sfof{no, ;Nofg @)&@÷)&#

*=( wfld{s jg wfld{s ;+3÷;+:yfsf] jl/kl/ /x]sf] jg h+un If]qx¿ wfld{s If]qsf] dxTj / ;f}Gbo{ a9fpg] p2]Zon] To:tf wfld{s jgsf] ?kdf x:tfGt/0f ul/G5 . aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] ljleGg efux¿ wfld{s :yn wfld{s jgsf] ;Defjgf af]s]sf If]qx¿ /x]sf] kfOG5 .

*=!) sa'lnotL ag ;DjGwL ljj/0f tflnsf g+= 5 M sa'lnotL jg;DaGwL ljj/0f hg;+Vof l;= uflj;sf] gfd ;d"x ;+Vof If]qkmn -x]S6/_ g+= 3/w'/L k'?if dlxnf hDdf 1 b]j:yn 42 272=1 451 1413 1399 2812 2 s"lk08]bx 2 8=9 18 59 50 109 3 d"nvf]nf 14 128=2 161 497 472 969 hDdf 58 409=2 630 1969 1921 3890 ul/aLsf /]vfd'gL /x]sf hgtfx¿nfO{, x}l;ot lalu|Psf] tyf e"–Ifo eO{ cg'Tkfbs jgIf]qnfO{ dfq sa'lnotL jgsf] ?kdf x:tfGt/0f ug]{ nIo cg'?k sa'lnotL jg ;d'xx¿ u7g ePsf x'g\ . o; gu/df %* sa'lnotL jg ;d"x u7g eO{ $=)( ju{ ls=ld= -$)( x]S6/_ x}l;ot lau|]sf] jg If]qdf cfo cfh{gsf nflu ljleGg sfo{qmdx¿ ;~rfng ePsf] b]lvG5 . h;af6 ^#) 3/w'/L / #*() -!(^( k'?if / !(@! dlxnf_ hg;+Vof nfeflGjt ePsf 5g\ .

*=!! hl8a'6L ;DaGwL ljj/0f o; gu/sf] jg If]qdf kfOg] hl8a'6Lx¿df t]hkft, cdnf, s'l/nf], lkknf, af]emf], x/f]{, a/f]{, Eofs'/, l/¶f, df}jf, n]dgu|f;, a]t, /fha[If, /f]lxlg, ;fnw'k, afF;, cld|;f], gLd, lrp/L, df}jf, 3f]8f6fk|], jgxNbL, ;fnsf]kft, lr/fOtf], l6d'/, elsDnf] cflb hl8a'6Lx¿ ;+sng tyf laqmL x'g] k|;:t ;Defjgf /x]sf] b]lvG5 . o; g=kf=sf] lgufnr'nf, s'lkG8]bx, dfemsf8f If]qdf l6d'/ / l/7fsf] /fd|f] ks]6 If]q /x]sf] 5 eg] d'nvf]nf, 3fFh/Llkkn If]qdf t]hkft, bf?xNbL -r'qf]sf] af]qm_ sf] ks]6 If]q /x]sf] 5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 103 tflnsf g+= 6 M lhNnfdf h8La'6Lsf] lgsf;L ljj/0f 5f]8k'hL{ ePsf] /f]oN6Lsf] !)Ü /f]oN6L /sd () qm= hl8a'6Lsf] gfd jg k}bfj/sf] b/ ?= hDdf ?= lh=lj=;= s§L Ü lh=lj=sf=n] k|fKt ;+= kl/df0f -s]=hL=_ /sd ?= u/]sf] /fhZj -?=_ 1 l6d'/ 355,500=00 8=00 2,844,000=00 284,400=00 2,559,600=00 2 l/7f 164,250=00 3=00 492,750=00 49,275=00 443,475=00 3 t]hkft 89,775=00 2=00 179,550=00 17,955=00 161,595=00 bf?xNbL 4 70,500=00 8=00 564,000=00 56,400=00 507,600=00 -r'qfsf] af]qmf_ 5 bfnlrgLsf] af]qmf 0=00 0=00 0=00 6 kfvgj]b 19,500=00 5=00 97,500=00 9,750=00 87,750=00 7 sfpnf]sf] af]qmf 29,500=00 15=00 442,500=00 44,250=00 398,250=00 8 cdnf 3,025=00 1=00 3,025=00 302=50 2,722=50 9 sfs/l;ªL 0=00 0=00 0=00 hDdf 4,623,325=00 462,332=50 4,160,992=50 ;|f]tM lhNnf jg sfof{no, ;Nofg @)&@÷)&#

*=!@ jg ;+/If0fsf nflu rfNg' kg]{ sbd /fli6«o ;fd'bflos / ;+/lIft jgx¿nfO{ ;3gLs/0f ub}{ ltgLx¿ leq u}/sfi7 k}bfjf/ / ax'd'No hl8a'6Lx¿sf] pTkfbg ug'{ lgtfGt cfjZos 5 . /fli6«o tyf cGt/fli6«o ahf/sf] ljZn]if0f u/L u}/sfi7 k}bfjf/df cfwfl/t hl8a'6L k|zf]wg pBf]usf] :yfkgf tyf ;~rfngtkm{ ;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;+3;+:yfx¿sf] ;+nUgtf x'g' lgtfGt cfjZos b]lvG5 . gu/df hg;+Vofsf] rfk a9\b} uPsf] / pGgt hftsf kz'x¿sf] t'ngfdf :yfgLo cg'Tkfbs kz'x¿sf] ;+Vof klg pRr /x]sf] b]lvG5 . oL cg'Tkfbs kz'x¿sf] clgolGqt rl/r/gsf] sf/0f /fli6«o / ;+/lIft jg If]qx¿ cToflws k|efljt ePsf 5g\ k|fs[lts ?kaf6 k'g?Tkfbg x'g] u/]sf] kf]y|f kf]y|Lx¿ clgolGqt rl/r/gn] ljgfz eO/x]sf 5g\ . k|fs[lts ;|f]t / ;fwgx¿sf] lbuf] pkof]uaf6 g} dfgj ;dfhsf] ;d'Ggt eljiosf] kl/sNkgf ug{ ;lsg] ePsf]n] gu/df kfOg] ljleGg k|hflt ;+/If0fsf lglDt 5'§} sfo{ ;~rfng ug'{kg]{ ;fy} jg:ktL pBfg / h}ljs pBfgsf] lgdf{0ftkm{ pGd'v x'g]kg]{ b]lvG5 . hgtfsf] ;xeflutf / ;+nUgtfdf jg ;+/If0fnfO{ ;fd'bflos jg sfo{qmd, sa'lnotL jg sfo{qmd / s[lif jg sfo{qmd ;~rfng u/L ul/a, c;xfo, ckf+u / dlxnf ;d'bfonfO{ x:tfGt/0f ug'{kg]{ b]lvG5 . jgsf] x}l;otdf ;d]t ;'wf/ Nofpg ;fd'bflos jg pkef]Qmf ;d"x / sa'lnotL jg pkef]Qmf ;d"x¿af6 x'g ;Sg] ;sf/fTds sfo{qmdx¿nfO{ klxrfg u/L ;xeflutfTds ;fd'bflos jg ljsf; sfo{qmd cl3 a9fpg' cTofjZos b]lvG5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 104 gu/ If]qdf tfntn}of / l;d;f/ If]qx¿ k'/ftflTjs :ynx¿sf] ;d'lrt Joj:yfkg / jftjf/0fLo ;Da4{g u/L k|fs[lts ;Dkbfsf] ljsf; ug'{kg]{ b]lvG5 . a9\bf] cltqmd0f, n'lsrf]/L x'g] s6fgL, rl/r/g, cfunfuL cflb sf/0f / e}/x]sf] ljgf;n] jg If]qsf] cj:yf ;+j]bglzn ePsf] 5 . To;}n] ubf{ gu/sf j8fx¿df jg ;+/If0f ;ldlt tyf jg pkef]Qmf ;ldltx¿ u7g u/L jg ;+/If0fsf] k|of; yfngL ul/Psf] 5 . ljutsf jif{x¿sf] t'ngfdf hgtfsf] ;xeflutfsf] kl/0ffd :j?k gu/sf] ;3g cj:yfdf /x]sf sltko jgIf]qx¿ k'gM k|fs[lts cj:yfdf ?kfGtl/t x'g k'u]sf 5g\ . ;fd'bflos jgx¿df ljBdfg ;fd'bflos jgsf] ;+/If0f / cfkm\gf] ;fd'bflos jg k|ltsf] nufjsf] kl/0ffd :j?k phf8 / d?e'dLs/0ftkm{ pGd'v x'Fb} vf]nf / vx/]x¿n] u|l;t ePsf jgIf]qx¿ cfh k|fs[lts ?kdf ?kdf g} k'g?Tyfg Pj+ ;+/lIft ePsf 5g\ . ;fd'bflos jgsf pkef]Qmfx¿;Fu k|fljlws 1fg / agsf] pTkfbsTj a9fpg cfjZs kg]{ k|ljlwsf] cefj v8\lsPsf] 5 . t;y{ jg Joj:yfkg sfo{nfO{ k|efjsf/L agfpg ;fd'bflos jgx¿nfO{ ;|f]t, ;fwfg / k|ljlw o'Qm hgzlQmsf] ?kdf ljsf; ug'{ h?/L 5 . pkef]Qmfx¿df /x]sf k/Dk/fut jg ;+/If0f ljlwx¿sf cltl/Qm cfw'lgs ljlw / sfo{z}nLx¿ ljsf; u/fpg h?/L b]lvG5 . bIftf clea[l4sf lgldQ ;fd'bflos jg pkef]Qmfx¿nfO{ tflnd, uf]i7L / cjnf]sg e|d0fsf cj;/x¿ k|bfg ug'{kg]{ b]lvG5 .

af}l4s ;Dkbf clwsf/sf] ljifodf / hLP6L6L 8ANo' 6L cf] ;DaGwL cjwf/0fx¿sf ljifodf ;fd'bfonfO{ cfjZos hfgsf/L u/fpg k|lzIf0f lbg'kg]{ b]lvG5 . lhlj; / ;fd'bflos jg pkef]Qmf ;d"xx¿sf] ;xelutfdf ;fd'bflos jgleq u}/sfi7 jg k}bfjf/sf] pTkfbgnfO{ k|f]T;flxt ug{ ljleGg tflnd uf]i7L / cWoog e|d0fx¿ ul/Fb} cfPsf 5g\ . o;n] :yfgLo:t/af6} jg Joj:yfkgsf ;Dk"0f{ kIfx¿nfO{ cl3 a9fpg / jgIf]qsf] pTkfbsTj a9fpg yk d2t ldNg] b]lvG5 . ;fd'bflos jgx¿sf] ;'b[9Ls/0fsf lgldQ lhNnf jg sfof{nosf] hgzlQm dfqn] ;Dej gb]lvPsf]n] pQm sfo{ssf] lgldQ jg;Fu cfa4 ljleGg u};;x¿nfO{ gu/df kl/rfng ug'{kg]{ b]lvG5 . ;fd'bflos jgx¿sf] cfo;|f]tdf a[l4 ug{ ljleGg lsl;dsf hl8a'6Lsf k|hftLx¿df cfwfl/t pBf]ux¿sf] :yfkgf ug]{ vfnsf sfo{qmdx¿nfO{ k|a4{g ug'{kg]{ b]lvG5 .

*=!# la?jf pTkfbg tflnsf g+= 7 M lhNnf jg sfof{no ;Nofgn] pTkfbg u/]sf] lj?jf ;DalGw ljj/0f lhNnf jg sfof{noaf6 pTkflbg la?jf qm= pTkflbg k|hflt lhNnf ;]S6/ Onfsf ;+= jg g;{/L jg g;{/L g;{/L ;fNrf}/ n]vkf]v/f sflndfl6 hDdf zflGtgu/ n'xflk+u yf/df/] g;{/L g;{/L g;{/L 1 j}; 5840 5840 2 e6df;] 3000 4140 7140 3 sfe|f] vGo' 5430 5430 4 k}o' 3100 308 3408 5 l;l/z 3100 300 240 950 4590 aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 105 lhNnf jg sfof{noaf6 pTkflbg la?jf qm= pTkflbg k|hflt lhNnf ;]S6/ Onfsf ;+= jg g;{/L jg g;{/L g;{/L ;fNrf}/ n]vkf]v/f sflndfl6 hDdf zflGtgu/ n'xflk+u yf/df/] g;{/L g;{/L g;{/L 6 O{lkn O{lkn 9900 10000 7729 1500 15254 44383 7 sf]O/fnf], 6fFls 340 2211 650 3201 8 /]oh 2031 2031 9 jsfO{gf] cflb 9500 4444 1250 12840 7275 35309 10 afF; 3430 3430 11 l;;f} 1100 1980 3050 3790 9920 12 ;Nnf] 2880 10000 10000 1100 8262 32242 13 nK;L 100 5000 231 1025 154 6510 14 l;dn 3500 10000 3208 1144 2250 20102 15 d;nf 2650 3000 1265 4852 11767 16 vo/ 190 190 17 rfFk 65 65 18 b]jbf/ 70 80 150 19 l/6\7f 300 8000 2376 79 3441 14196 20 cdnf 500 176 4950 5626 21 tlh 2530 15000 16000 940 34470 22 l6d'/ 1200 4300 3119 8619 23 lrp/L 200 22 222 24 j]nkq 75 75 25 uf]N8df]xf]/ 200 200 26 w'lk 200 200 hDdf 54100 62500 50000 20875 20977 50864 259316 ;|f]tM lhNnf jg sfof{no, ;Nofg, @)&@÷)&# tflnsf g+= 8 M lhNnfdf ;fd'bflos jg pkef]Qmf ;d"xx?n] lhNnf jg sfof{no ;Demf}tf u/L pTkfbg u/]sf] lj?jfsf] ljj/0f xNn]/L qm= ;f=j= d'gfn kfvfkfgL, ;f]tfvf]nf;f=j= af3vf]/ nfdfrf}/ lqj]0fL b]pnL ;+= pTkfbLt k|hflt sf]6f}nf ;f=j=, wgjfFu ^ afemsf8f ;f=j= ;f=j= lzj/y ef6df/] hDdf ^ wgjfFu ^ % sfNr] * sfNr] * & d'nvf]nf 1 k}o' 560 1463 2023 2 l;l/z 600 600 3 O{lkn O{lkn 416 1500 876 3987 6779 4 sf]O/fnf], 6fFls 3200 1716 4916 aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 106 xNn]/L qm= ;f=j= d'gfn kfvfkfgL, ;f]tfvf]nf;f=j= af3vf]/ nfdfrf}/ lqj]0fL b]pnL ;+= pTkfbLt k|hflt sf]6f}nf ;f=j=, wgjfFu ^ afemsf8f ;f=j= ;f=j= lzj/y ef6df/] hDdf ^ wgjfFu ^ % sfNr] * sfNr] * & d'nvf]nf 5 /]oh 2280 2280 6 jsfO{gf] cflb 465 2000 800 1534 1000 2283 2365 2390 12837 7 plQ; 2848 2848 8 l;;f} 338 1900 1030 3268 9 ;Nnf] 1000 6888 2073 2158 12119 10 nK;L 85 85 11 l;dn 2000 748 2748 12 d;nf 110 110 13 vo/ 1925 1040 2965 14 vl/ 4492 4492 15 b]jbf/ 800 326 1126 16 l/6\7f 3194 1600 300 5094 17 cf]v/ 562 562 18 a/f]{ 500 500 19 l6d'/ 234 234 20 lrp/L 3500 3500 21 6'lg 500 3200 3700 22 w'lk 1926 1926 hDdf 10747 10000 10000 11126 6325 8425 8809 9280 74712 ;|f]tM lhNnf jg sfof{no, ;Nofg, @)&@÷)&#

*=!$ j[Iff/f]k0f o; If]qdf j9L e'efudf vf]6];Nnfsf] afx'Not ePsf] / To;sf] nflu cg's'n jftfj/0f ePsfn] vf]6];Nnfsf] j[Iff/f]k0f ug{ ;lsG5 t/ vf]6];Nnf k|fs[lts k'g?Tkfbgaf6 /fd|f] x'g] ePsfn] k|fs[lts k'g?TkfbgnfO a9fjf lbbf /fd|f] x'g]5 . tNnf] t6Lo e'efu jf gbLgfnf j/k/sf] e'efudf l;;f}, d;nf, 6'gL, hfd'g cfbLsf] / dflyNnf] e'efudf /ofh, afem, sfpnf], t]hkft, k}o' cfbLsf] j[Iff/f]k0f sfo{ ug{ ;lsG5 . ;fy} lghL cfjfbL hUufdf ax' pkof]uL k|hftL h;af6 :ofpnf, ;f]Q/, kmn, af]qmf, bfp/f cfbL k|fKt ug{ ;lsg] vfnsf k|hftL nufpg ;lsG5 . tflnsf g+= 9 M gu/df ls;fg tyf jg ;d'x dfkm{t j[Iff/f]k0f / ;+/If0f sfo{qmd cGtu{t j[Iff/f]k0f sfo{qmd j[Iff/f]k0fsf] ljj/0f qm= Onfsf jg j[Iff/f]k0f ;+= sfof{no ;fd'bflos tyf sa'lnotL jg /f]k0f lj?jf If]qkmn x]= s}lkmot ;d"xsf] gfd 7]ufgf ;+Vof ! vn+uf ;'g6f]6f s'lk08]bx 2500 1=56 8fn]3fF;/f]k0f ;|f]tM lhNnf jg sfof{no, ;Nofg @)&@÷)&# aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 107 tflnsf g+= 10 M aguf8 s'lk08] gu/kflnsfdf @)&# c;f/ d;fGt;Dd ljt/0f ePsf kmnkm'n ljt/0f s=j=;÷lghL hUufdf / /f]k0fsf] ljj/0f lj?jfsf] hft qm=;+= ;d"xsf] gfd 7]ufgf cgf/ cfFk 1 ;fpg]kfgL b]j:yn $ 50 2 /ftfdf6f b]j:yn $ 50 3 7'n9'+uf b]j:yn @ 50 4 km's]{;NnL b]j:yn % 50 5 /ftfdf6f b]j:yn $ 50 6 Aofpn9'+uf b]j:yn $ 50 7 h'/9'+uf b]j:yn $ 50 8 enfu}/f b]j:yn % 50 9 a}wf/f b]j:yn $ 50 10 nfnemf8L b]j:yn % 50 11 j/lkkn b]j:yn % 50 12 Ro'/]vf]nL b]j:yn $ 50 13 l;h{gf b]j:yn $ 50 14 Rofg8fF8f b]j:yn $ 50 15 gfpnfvf]nf b]j:yn $ 50 16 af6'n]rf}/ b]j:yn * 50 17 lrp6]s6]/L d'nvf]nf $ 80 40 18 vf/vf]nf d'nvf]nf % 80 40 19 em\ofp/]vf]l/of d'nvf]nf % 80 30 20 l;p9f/]vf]nL d'nvf]nf % 80 30 21 h'u]cd|} d'nvf]nf % 80 30 22 kf]v/]sfNgf d'nvf]nf * 80 30 23 /ftfdf6f d'nvf]nf * 80 30 24 utf/L d'nvf]nf % 80 30 25 rj/kfvf d'nvf]nf % 80 30 26 a]n6fs'/f d'nvf]nf % 80 30 27 sfNg]kfvf d'nvf]nf % 90 30 28 7'nfkfvf d'nvf]nf % 60 30 29 hfd'g]vfnL d'nvf]nf $ 50 30 30 6f6\s]rf}/ d'nvf]nf $ 50 30 hDdf 1850 440 ;|f]tM lhNnf jg sfof{no, ;Nofg @)&@÷)&# aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 108 *=!% e"–;+/If0f e"–Ifo x'gaf6 hf]ufpg] tyf df6f]sf] pj{/fzlQmnfO{ sfod /fVg ul/g] ljljw lqmofsnfkx¿nfO{ e"– ;+/If0f ;DaGwL lqmofsnfksf] ?kdf lng ;lsG5 . gu/sf] e"–efux¿nfO{ ljleGg hnfwf/ If]qx¿df ljefhg u/L lt If]qx¿sf] j}1flgs Joj:yfkg ub}{ e"–;+/If0f sfod ub}{ hnfwf/ If]qdf /x]sf ljljw k|fs[lts >f]tx¿ h:t}–hn, h+un, hgfj/, hldg / hgtfsf] ;+/If0f ;+j4{g / pkof]u ug]{ sfo{nfO{ Plss[t hnfwf/ Joj:yfkg elgG5 .

*=!^ lhNnfdf ePsf d'2f;DaGwL ljj/0f tflnsf g+= 11 M d'2f bfo/L ljj/0f qm= d'2f bfo/L ldlt d'2fsf] ljifo a/fdb ePsf] jg d'2f bfo/ ePsf] lgsfo ;+= k}bfjf/ jg ljefusf] r=g+= #%) ldlt @)&@÷)*÷!! kqfg';f/ o; cj}w ?kdf lrt'jfsf] lrt'jfsf] 5fnf tyf sfof{nosf] ldlt @)&@÷)(÷) 1 2072÷02÷24 5fnf tyf x8\8L cf];f/ xf8vf]/ ( cfb]zgfg';f/ ldlt @)&@÷) k;f/ tyf laqmL ljt/0f (÷!^ df ;Nofg lhNnf cbfntdf d'2f x:tfGt/0f ePsf] hDdf lr/fg yfg ljgf O{hfht /fli6«o &! sf] *&=^% ;Nofg lhNnf cbfnt, vn+uf, 2 2072÷10÷28 jgdf ?v sf6L xfgL So"=lkm= -uf]nLof ;Nofg . gf]S;fgL u/]sf] So"=lkm=!@@=&!_ uf]lnof yfg ^* sf] ljgf O{hfht ;fd'bflos !*(=^* So'=lkm6 / ;Nofg lhNnf cbfnt, vn+uf, 3 2072÷10÷28 jgdf ?v sf6L xfgL lr/fg yfg #@ sf] ;Nofg . gf]S;fgL u/]sf] $!=#& So'=lkm6 cj}w ?kdf lrt'jfsf] lrt'jfsf] 5fnf yfg 4 2073÷01÷14 5fnf cf];f/ k;f/ tyf lhNnf jg sfof{no, ;Nofg . @ -b'O{_ laqmL ljt/0f ;|f]tM lhNnf jg sfof{no, ;Nofg @)&@÷)&# aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 109 v08 ( M ljsf; ;'rsf+s / ul/aLsf] l:ylt

(=! dfgj ljsf; ;'rssf] ljj/0f -HDI_

dfgj ljsf; ;'rsn] tLgj6f s'/fnfO{ cfwf/ agfPsf] 5 . h;df cfDbfgL, lzIff / ;fk]lIft cfo' 5g\ . oL ltgj6} kl/;'rsnfO{ ;dfj]z u/L dfgj ljsf;sf] ;'rs lgwf{/0f ul/Psf] 5 . x/]s b]z÷7fpFsf hgtfsf] :jf:Yo l:ylt, z}lIfs cj:yf, tyf hLjg :t/sf] cj:yf dfkg u/L :t/ lgwf{/0f ug]{ k|of]hgsf] nflu ;+o'Qm

/fi6«;+3sf] ljsf; sfo{qmd (UNDP) n] ljsf; u/]sf] lzIff, :jf:Yo tyf k|ltJolQm cfosf ;"rsx¿sf] ;+o'Qm

;"rsfÍ g} dfgj ljsf; ;"rsfÍ xf] . UNDP g]kfnn] xfn} g]kfnsf ;a} lhNnfx¿sf] dfgj ljsf; ;"rsfÍsf] dfg ;d]l6Psf] g]kfn dfgj ljsf; k|ltj]bg, @)!$ ;fj{hlgs u/]sf] 5 . of] k|ltj]bg cg';f/ ;Nofg lhNnfsf] dfgj ljsf; ;"rsfÍ )=$$! -g]kfnsf] )=$()_ /x]sf] 5 . cyf{t\ ;Nofg lhNnfsf] dfgj ljsf; ;"rsfÍ g]kfnsf] /fli6«o cf}ift eGbf sd b]lvG5 . dfgj ljsf; ;"rsfÍsf] cfwf/df ;a}eGbf dflyNnf] :yfg cf]u6\g ;kmn sf7df08f}+ lhNnfsf] dfgj ljsf; ;"rsfÍ )=^#@ /x]sf] 5 eg] bf];|f] :yfgdf nlntk'/ dfgj ljsf; ;"rs )=^)! /x]sf] 5 . k'R5f/df /x]sf] afh'/f lhNnfsf] dfgj ljsf; ;"rsfÍ )=#^$ /x]sf] 5 . dfgj ljsf; ;"rsfÍsf cjoj ;"rsx¿ x]g]{ xf] eg] ;Nofg lhNnfsf] x/]s JolQm afFRg] ck]lIft cf}ift cfo' (Life expectancy) ^*=*) jif{ / o;sf] ;"rs )=&#), k|f}9 ;fIf/tf b/ (Adult literacy) %%=%) k|ltzt / o;sf]

;"rs )=%%%, lzIff cfh{gdf vr]{sf] cf}ift ;do (Mean years of schooling) #=!& jif{ / o;sf] ;"rs

)=@!! tyf s'n /fli6«o k|ltJolQm cfo (Per capita income) &*^ cd]l/sL 8n/ / o;sf] ;"rs )=#$$ /x]sf] b]lvG5 .

tflnsf g+= (=! M dfgj ljsf; ;'rssf] ljj/0f -HDI_

:jf:Yo lzIff cfDbfgL dfgj ljsf; ;'rs

ljBfno hfg] k|ltJolQm cfDbfgL -qmo If]q ;fk]lIft cfo' k|f}9 ;fIf/tf dWod jif{ zlSt_ HofldtLo dWos dfg ;'rs dfg ;'rs dfg ;'rs dfg ;'rs g]kfn 68=80 0=730 59=57 0=596 3=90 0=260 1160 0=409 0=490

;Nofg 68=80 0=730 55=50 0=555 3=17 0=211 786 0=344 0=441

;|f]tM g]kfn dfgj ljsf; k|ltj]bg, @)!$ aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 110 (=@ dfgj u/LaL ;"rsf° (Human Poverty Index) ck]lIft cf}ift cfo' $) jif{ jf ;f] eGbf sd ePsf] hg;+Vofsf] k|ltzt, k|f}9 lg/If/tf, ;'/lIft vfg]kfgL gk'u]sf] hg;+Vofsf] k|ltzt tyf s'kf]lift % jif{ eGbf d'lgsf afnaflnsfx¿sf] k|ltzt h:tf ;"rsx¿sf] ;+o'Qm ;"rsfÍsf] ?kdf ljsf; ul/g] dfgj u/LaL ;"rsfÍsf] l:ylt x]bf{ ;Nofg lhNnf dfgj ljsf; ;"rsfÍsf] l:ylt Tolt /fd|f] cj:yfdf /x]sf] b]lvGg . ;Nofg lhNnfsf] dfgj u/LaL ;"rsfÍ dfg $)=%& -g]kfnsf] #!=!@_ /x]sf] 5 . of] ;"rsfÍsf] dfg hlt sd eof] Tolt /fd|f] dflgG5 lsgeg] of] ;"rsfÍ gsf/fTds ;"rsx¿sf] k|of]u u/L lgsflnG5 . h:t}M k|f}9 lg/If/tf b/ . dfgj u/LaL ;"rsfÍsf] cfwf/df ;a}eGbf dflyNnf] :yfgdf x'Dnf lhNnfsf] dfgj u/LaL ;"rsfÍ $(=@^ /x]sf] 5 eg] k'R5f/df /x]sf] sf:sL lhNnfsf] dfgj u/LaL ;"rsfÍs !^=%) /x]sf] 5 . dfgj u/LaL ;"rsfÍsf cjoj ;"rsx¿df ;Nofg lhNnfsf] k|f}9 lg/If/tf b/ (Adult illiteracy rate) $$=%) k|ltzt, $) jif{ ;Dd klg afFRg ;Sg] ck]Iff gul/Psf] hg;+Vof (Percentage of people not expected to survive to age 40) *=@# k|ltzt, ;'/lIft vfg]kfgL gk'u]sf] hg;+Vof (Percentage without safe water) $@=!( k|ltzt tyf % jif{ d'lgsf s'kf]if0faf6 k|efljt afnaflnsfsf] ;+Vof (Percentage of children under age five who are malnourished) %$=!) k|ltzt /x]sf] b]lvG5 .

-;|f]t M g]kfn dfgj ljsf; k|ltj]bg ,@)!$, UNDP,)

(=# dfgj ljsf; / u/LaL g]kfndf u/LaLsf] n3'If]q cg'dfg, @)^* cg';f/ ;Nofg lhNnf Go'g ;d[l4:t/ ePsf lhNnfx¿sf] >]0fLdf kb{5 . &% lhNnfx¿ dWo] of] lhNnf $^ cf}F :yfgdf /x]sf] 5 . u/LaLsf] b/ *=&^ k|ltzt /x]sf] o; lhNnfdf ul/aLsf] /]vfd'gL /x]sf] ;+Vof ^(,^)% /x]sf] b]lvG5 . ul/aLsf] b/sf] cfwf/df ;a}eGbf sd :yfg cf]u6\g ;kmn sf:sL lhNnfsf] u/LaLsf] b/ $ k|ltzt /x]sf] 5 eg] pRr u/LaLsf] b/ /x]sf] afh'/f lhNnfsf] u/LaLsf] b/ ^$=! k|ltzt /x]sf] 5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f tflnsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . tflnsf g+= #=& M u/LaLsf] b/sf] ljj/0f ul/aLsf] :yfg ul/aLsf] b/ ul/aLsf] ljifdtf ul/aLsf] uxgtf u/Lax¿sf] -k|ltzt_ -k|ltzt_ -k|ltzt_ ;+Vof 46 28=8 -8=76_ 6=33 -2=57_ 2=05 -0=99_ 69,605 >f]t M s]Gb|Lo tYofÍ ljefu, ;g\ @)!!

(=$ ul/aL Go"gLs/0f ;x/L ul/aL Go"gLs/0fsf nflu :j/f]hu/ ;[hgf ug]{, pBdzLntfsf] vf]hL tyf k|j4{g ug]{ Pj+ ljleGg l;kd"ns tyf Ifdtf clej[l4 x'g] lqmofsnfkåf/f ljz]ift u|fdL0f k|s[ltsf j8fx¿df /f]huf/L ;[hgf ug]{tkm{ sfo{qmd s]lGb|t u/L gofF yk ePsf j8fx¿df ljleGg lzkd"ns tflnd ;~rfng u/L hLljsf]kfh{gsf sfo{qmdnfO{ k|f]T;fxg ug'{ kg]{ b]lvG5 . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 111 tflnsf g+= 12 M cf=j= @)&@÷)&# sf] ul/lj lgjf/0fsf nflu n3' pBdljsf; sfo{qmd qm= ;+= sfo{qmdsf] lzif{s ;+rflnt lqmofsnfk ;+Vof k|:tfljt ah]6 vr{ /sd k|utL ah]6 >f]t jfd], b]j:yn, 3fFh/Llkn, gofF pBdL >[hgf dfemsfF8f, sf]/jfËlemDk] / g]kfn ! 4,83,0000 4,31,5436 100∞ @!) hgf n]skf]v/f hDdf ^ uf=lj=;=df ;/sf/ @!% hgf k|utL g]kfn # dlxg] l;nfO{ ^ uf=lj=;=df ^! hgfnfO{ nfdf] s 4,83,0000 43,15,436 100∞ ;/sf/ / s6fO{ tflnd cjwLsf] tflnd UNDP g]kfn # dlxg] 9fsf a'gfO{ ( hgfnfO{ dWod cjwLsf] v 4,83,0000 43,15,436 100∞ ;/sf/ / tflnd tflnd UNDP g]kfn $% lbg] cf/ ;'wf/ $ hgfnfO{ dWod cjwLsf] u 4,83,0000 43,15,436 100∞ ;/sf/ / tflnd tflnd UNDP g]kfn !* lbg] d'8f #% hgfnfO{ dWod cjwLsf] 3 4,83,0000 43,15,436 100∞ ;/sf/ / agfpg] tflnd tflnd UNDP g]kfn & lbg] Rofp v]tL @& hgfnfO{ 5f]6f] cjwLsf] ª 4,83,0000 43,15,436 100∞ ;/sf/ / tflnd tflnd UNDP g]kfn & lbg] s'v'/f kfng @% hgfnfO{ 5f]6f] cjwLsf] r 4,83,0000 43,15,436 100∞ ;/sf/ / tflnd tflnd UNDP g]kfn !# hgfnfO{ 5f]6f] cjwLsf] 5 & lbg] t/sf/L v]tL 4,83,0000 43,15,436 100∞ ;/sf/ / tflnd UNDP g]kfn #& hgfnfO{ 5f]6f] cjwLsf] h & lbg] afv|fkfng 4,83,0000 43,15,436 100∞ ;/sf/ / tflnd UNDP g]kfn $ hgfnfO{ 5f]6f] cjwLsf] em & lbg] df5f kfng 4,83,0000 43,15,436 100∞ ;/sf/ / tflnd UNDP ;|f]tM 3/]n" tyf ;fgf pBf]u ljsf; ;ldlt, zfvf sfof{no ;Nofg, @)&@÷@)&#

(=% ;du| ljsf; l:ylt /fli6«o hgu0fgf @)^* cg';f/ #^,)%@ hgtfsf] a;f]af; ePsf] o; gu/kflnsfdf vf; u/L ;fdflhs ?kn] kl5k/]sf / cfly{s ?kn] ljkGg cj:yfdf /x]sf ul/aLsf] /]vf d'lg k/]sf hgtfsf] hLjg:t/nfO{ s;/L dfly p7fpg] / ;fdflhs e]befj /lxt Pj+ cfly{s ?kn] ;d–;d'Ggt gu/sf] lgdf{0f s;/L ug]{ eGg] r'gf}tLnfO{ aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 112 ;do;fk]If ?kdf ;dfwfg ug{ ljut b]lv jt{dfg;Dd ul/Psf dfgjLo k|of;x¿ / ltgaf6 k|fKt k|ltkmnsf] cfwf/df hLjg:t/df ePsf] ?kfGt/0fnfO{ g} clxn];Ddsf] dfgjLo ljsf;sf] ?kdf lng ;lsG5 . o;/L x]bf{ gu/af;Lx¿sf] dfgjljsf; ;'rsf+s, n}+lus ;dtf ;'rsf+s, hgtfsf] afRg] cf};t cfo', cf};t u|fx:y pTkfbg, cf};t ;fIf/tfb/ / cf};t cfDbfgL h:tf ljleGg cfofdx¿nfO{ b[li6ut ug'{ cfjZos x'g hfG5 . ;+If]kdf gu/sf] dfgjLo ljsf;sf] l:yltnfO{ x]bf{ hgtfsf] oftfoft ;]jfdf kx'Fr cem} klg afx|} dlxgf e/kbf]{ u/L k'¥ofpg ;lsPsf] 5}g . o;} u/L :jf:Yo ;]jfsf] kx'Frdf vf; u/L cflbjf;L hg;d'bfosf] a;f]af; / afx'No /x]sf] ef}uf]lns If]qdf yk ;]jf k|bfg ug'{kg]{ cfjZostf ljBdfg 5 . c:ktfn, :jf:Yo s]Gb|, :jf:Yo rf}sL / pk:jf:Yo rf}sL, :yflkt eP adf]lhd cfjZos bIf :jf:YosdL{x¿sf] k|ofKtf gx'Fbf hgtfsf] :jf:Yo ;]jf kfpg] l:yltdf u'0ffTds kl/jt{g cfPsf] b]lvFb}g . Psftkm{ $) jif{ dflysf] pd]/;Dd afFRg]x¿sf] ;+Vof *=@# k|ltzt /x]sf] kfOG5 eg] csf{ tkm{ aflr/x]sf hgtfsf] kf]if0fsf] cj:yfnfO{ ;d]t Wofg lbg' kg]{ b]lvG5 . s]Gb|Lo tYofÍ ljefusf] tYofÍcg';f/ gu/df vfg]kfgLsf] cfk"lt{sf] nflu ljleGg >f]tsf] k|of]u u/]sf] b]lvG5 . h;df wf/fsf] kfgL k|of]u ug]{ 3/w'/Lsf] ;+Vof ;a}eGbf a9L %!=)! k|ltzt b]lvG5 eg] bf];|f] 7"nf] ;|f]tsf] ?kdf d"nwf/fsf] kfgL k|of]u ug]{sf] ;+Vof #!=!$ k|ltzt b]lvG5 . To:t} gbL tyf vf]nfsf] kfgL k|of]u ug]{ ^=)% k|ltzt, v'nf Ogf/ tyf s'jfsf] kfgL k|of]u ug]{ %=^# k|ltzt / 9flsPsf] Ogf/ tyf s'jfsf] kfgL k|of]u ug]{ %=%( k|ltzt b]lvG5 . ;fdflhs Pj+ dfgj ljsf;sf] Ps dxTjk"0f{ cfodsf] ?kdf /x]sf] lzIff If]qdf of] gu/ cGo ;du| b]zsf] t'ngfdf cu| :yfgdf /x]sf] b]lvG5 . kl5Nnf] /fli6«o hgu0fgf, @)^* cg';f/ o; gu/sf] ;fIf/tf b/ %*=*% k|ltzt -g]kfnsf] ^%=($ k|ltzt_ /x]sf] 5 . n}+lus lx;fan] of] gu/ klg cGoq em}+ s]xL lje]b /x]sf] kfO{G5 . h:t}M o; gu/sf] k'?ifsf] ;fIf/tf b/ ^(=*( k|ltztsf] t'ngfdf dlxnfsf] ;fIf/tf b/ $*=&* k|ltzt dfq /x]sf] 5 . k'?if / dlxnfsf] ;fIf/tf b/df nueu @!=!@ k|ltztsf] km/s b]lvG5 . ;a}eGbf cu|:yfgdf /x]sf] sf7df08f} lhNnfsf] ;fIf/tf b/ *^=@% k|ltzt /x]sf] 5 eg] k'R5f/df /x]sf] /f}tx6 lhNnfsf] ;fIf/tf b/ $!=^( k|ltzt /x]sf] 5 .

(=^ gu/kflnsfsf] ljut # cfly{s jif{sf] cfo Joosf] ljj/0f tflnsf g+= 13 M cfj @)&)÷&! b]lv @)&@÷&# ;Ddsf] k"Flhut, rfn' / cfGtl/s cfo Joosf] ljj/0f ;fljssf cfly{s jif{ rfn' k"Flhut cfGtl/s uflj; cfDbfgL vr{ cfDbfgL vr{ cfDbfgL vr{ @)&)÷&! 3fFem/L 2601435.00 2594181.00 3129625.00 3016053.00 3000.00 3000.00 @)&!÷&@ lkkn 6062771.00 6042118.00 2671812.94 2670960.00 3000.00 3000.00 @)&@÷&# 3860989.27 3860989.27 2605269.67 2605239.67 64486.00 64486.00 @)&)÷&! 2163400.00 2163400.00 1883000.00 1883000.00 47477.00 47477.00 b]j:yn @)&!÷&@ 2413828.00 2413828.00 1953600.00 1953600.00 36000.00 36000.00 @)&@÷&# 2749287.00 2749287.00 2327575.67 2327575.67 62548.00 62548.00 @)&)÷&! 512755.32 494291.00 3414974.99 2473362.00 22500.00 22500.00 s'lk08] bx @)&!÷&@ 793024.32 792785.00 3503810.99 3033084.00 68000.00 68000.00 @)&@÷&# 751339.22 750060.00 3360893.99 3335569.00 122300.00 122300.00 @)&)÷&! 613266.25 611575.00 2687580.17 1937549.00 9625.00 9625.00 dfemsfF8f @)&!÷&@ 839971.25 830077.00 2502761.17 1772813.00 16500.00 16500.00 @)&@÷&# 759054.25 758427.00 2927115.17 2899843.00 18675.00 18675.00 aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 113 ;fljssf cfly{s jif{ rfn' k"Flhut cfGtl/s uflj; cfDbfgL vr{ cfDbfgL vr{ cfDbfgL vr{ @)&)÷&! 340000.00 604715.00 1868443.00 2004000.00 10500.00 10500.00 d"nvf]nf @)&!÷&@ 451999.00 451999.00 2086235.69 2086235.69 72400.00 72400.00 @)&@÷&# 433000.00 433000.00 2535837.50 2535837.50 123160.00 123160.00 @)&)÷&! 591451.00 591451.00 2291547.00 2291547.00 11310.00 11310.00 afd] @)&!÷&@ 420000.00 420000.00 2110814.00 2068505.00 14000.00 14000.00 @)&@÷&# 453000.00 453000.00 2739775.00 2739775.00 28100.00 28100.00 @)&)÷&! 9002.00 9002.00 lgufnr'nf @)&!÷&@ 24064.00 22818.11 @)&@÷&# 452000.00 472000.00 1507607.50 1511404.67 15420.00 15420.00 # cfly{s jif{sf] hDdf 27262570.88 27487183.27 48108279.45 45145953.20 782067.00 780821.11 gu/kflnsfdf ;dfj]z ePsf ;fljssf & cf]6} uf=lj=;=sf] ljtu # cfly{s jif{df -cf=j= @)&)÷&! — @)&@÷&#_ cfGtl/s ;|f]t tkm{sf] cfo ?= & nfv *@ xhf/ ^& / cfGtl/s vr{ tkm{ ?= & nfv *) xhf/ * ;o @! b]lvG5 . ;f]xL cjwLdf tL ;a} uf=lj=;=x?sf] rfn' cfDbfgL ?= @ s/f]8 &@ nfv ^@ xhf/ % ;o &) 5 eg] rfn' vr{ tkm{ ?= @ s/f]8 &$ nfv *& xhf/ ! ;o *# /x]sf] 5 . To:t} k"Flhut cfDbfgL ?= $ s/f]8 *! nfv * xhf/ @ ;o &( 5 eg] k"FhLut vr{tkm{ ?= $ s/f]8 %! nfv $% xhf/ ( ;o %# /x]sf] b]lvG5 .

(=& gu/kflnsfsf] cGo tx;“usf] cGt/ ;DaGw tyf ;fem]bf/ ;+3÷;+:yf s'g} klg gu/kflnsf jf ufpFkflnsfsf] csf]{ gu/kflnsf cyjf ufpFkflnsfsf ;Fu s'g} g s'g} ?kdf Ps cfk;df ;DaGw /x]sf] x'G5 . ;DaGwsf] k|s[lt / b'/L gu/kflnsfx¿ lar km/s–km/s x'g ;S5 . dfgj ljsf;sf] lglDt ljleGg :yfgx¿df cfjt hfjt ug'{ kg]{, pknAw ;|f]t / ;fwgsf] kl/rfng ug{] qmddf Ps gu/kflnsfn] csf]{ gu/kflnsfdf lge{/ /xg' kg]{ x'G5 . tL cGt/lge{tfsf d'Vo If]qx¿, oftfoft, a;fO{;/fO{, s[lif tyf kz' pkh, jg k}bfj/, ko{6g, /f]huf/L, k|fs[lts ;|f]t pkof]u Pj+ Joj:yfkg, lzIff, :jf:Yo cflb x'g\ . o; gu/kflnsfdf ePsf ljljw vfn] ;'ljwf k|fKt ug{ cGo gu/kflnsf tyf ufpFkflnsfaf6 cfpg] u/]sf] b]lvG5 . cGo kxf8L÷t/fO{ If]qaf6 s[lif / aghGo pTkfbgx¿ o; gu/df lelqg] ub{5g\ / oxfFsf] ljleGg 3/]n' pBf]uaf6 pTkflbt j:t' tyf ljleGg ;]jfx¿ cGo ufpFkflnsf÷gu/kflnsf;Dd lgof{t ug]{ u/]sf] kfOG5 h;n] ubf{ oxfFsf :yfgLo afl;Gbfsf] cfo:t/df a[l4 x'g k'u]sf] 5 . oL ljljw sf/0fn] cGt/ gu/kflnsf÷ufpFkflnsf;DaGw cem a9L ;'b[9 ePsf] b]lvG5 . aguf8 s'lk08] gu/kflnsfsf] l5d]sL gu/kflnsf, ufpFkflnsf tyf lhNnf ;dGjo ;ldlth:tf ;/sf/L lgsfox?;Fu /fd|f] ;DaGw /x]sf] 5 . kmntM o; If]qsf] ljsf;fTds s[ofsnfksf] ;~rfngdf ;dGjo ug]{ ul/Psf] 5 . To;}u/L ljleGg /fli6«o tyf cGt/fli6«o u}/ ;/sf/L ;+:yf;Fu ;d]t /fd|f] ;DjGw /x]sf] 5 . xfn o; gu/kflnsf If]qdf g]kfn /]8qm; ;f];fO6L, kf; g]kfn, cf]/]s g]kfn, cf/cf/Pg, vfB ;'/Iff, blnt ljsf; ;dfh, zf/bf g]kfn, kf8{ g]kfn, cf;dfg, ln a8{ ;Nofg, ul/aL lgjf/0f ;+:yf, ;'cfxf/, zflGt g]kfn, cfFvL‰ofn, dWoklZrd o'jf ldng s]Gb| h:tf /fli6«o u}/ ;/sf/L ;+:yfx? sfo{/t 5g\ . aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 114 aguf8 s'lk08] gu/ sfo{kflnsfsfsf] ljj/0f

uf]ljGb s'df/ k'g dGh' o/L gu/ k|d'v gu/ pkk|d'v 9813460110 9809504388

zfGt s'df/ o/L k|ltdn a'9f 6]s axfb'/ k'g df]dt /f]sf sdn la=s= ! g+= j8f cWoIf @ g+= j8f cWoIf # g+= j8f cWoIf $ g+= j8f cWoIf % g+= j8f cWoIf 9812476174 9748058016 9748088513 9868353102 9868201750

k'?iff]Qd cfrfo{ ef]kfn s]=;L= s'n axfb'/ k'/L OGb| axfb'/ s'dfO{ dfg l;+ k'/L ^ g+= j8f cWoIf & g+= j8f cWoIf * g+= j8f cWoIf ( g+= j8f cWoIf !) g+= j8f cWoIf 9748540229 9809558375 9848073073 9806220035 9748540939

aL/ axfb'/ a'9f du/ uf]laGb 8fuL u+uf laPd uknL sd]gL sdnf a'9f du/ !! g+= j8f cWoIf !@ g+= j8f cWoIf dlxnf ;b:o dlxnf ;b:o dlxnf ;b:o 9868399570 9809782004 9864981452 9748603241 9868399842

z'l;nf la=s= ljGb' ;'gf/ lutf la=s= ho k|sfz la=s= lrt{ axfb'/ g]kfnL dlxnf ;b:o dlxnf ;b:o blnt ;b:o blnt ;b:o blnt ;b:o 9866837410 9816517171 9848073348 9748517617 9868372242 aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 115 j8f g+= ! sf lgjf{lrt j8f k|ltlglwx?sf] ljj/0f

zfGt s'df/ o/L cfzf jnL rGb|snf la=s= df]xg la=;L= /la/fh zdf{ j8f cWoIf dlxnf ;b:o blnt dlxnf ;b:o ;b:o ;b:o 9812476174 9810991626 9815577811 9822559358 9819545396 j8f g+= @ sf lgjf{lrt j8f k|ltlglwx?sf] ljj/0f

k|ltdn a'9f d}gf vqL hosnf bdfO{ uf]kfn /fgf rfd'gf/fo0f zdf{ j8f cWoIf dlxnf ;b:o blnt dlxnf ;b:o ;b:o ;b:o 9748058016 9824513112 9866868114 9809752215 9844979223 j8f g+= # sf lgjf{lrt j8f k|ltlglwx?sf] ljj/0f

6]s axfb'/ k'g u+uf laPd kfj{tL sfdL wg] a'9f eLd axfb'/ a'9f j8f cWoIf dlxnf ;b:o blnt dlxnf ;b:o ;b:o ;b:o 9748088513 9864981452 9864935270 9748539603 9868004035 j8f g+= $ sf lgjf{lrt j8f k|ltlglwx?sf] ljj/0f

df]dt /f]sf wg;/L k'g z'l;nf la=s= yn] bdfO{ la/an a'9fyf]sL j8f cWoIf dlxnf ;b:o blnt dlxnf ;b:o ;b:o ;b:o 9868353102 9815576583 9866837410 9866944627 9810962151 aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 116 j8f g+= % sf lgjf{lrt j8f k|ltlglwx?sf] ljj/0f

sdn la=s= sNkgf /fgf ljGb' ;'gf/ s'naxfb'/ vqL uf]a axfb'/ sfdL j8f cWoIf dlxnf ;b:o blnt dlxnf ;b:o ;b:o ;b:o 9868201750 9748541009 9816517171 9868223380 9868054070 j8f g+= ^ sf lgjf{lrt j8f k|ltlglwx?sf] ljj/0f

k'?iff]Qd cfrfo{ ?kf a:g]t ofdf s'df/L bdfO{ rGb| axfb'/ zfxL k|]d axfb'/ rnfpg] j8f cWoIf dlxnf ;b:o blnt dlxnf ;b:o ;b:o ;b:o 9748540229 9741446513 9816536644 9748027650 9822869593 j8f g+= & sf lgjf{lrt j8f k|ltlglwx?sf] ljj/0f

ef]kfn s];L s;/L s'df/L a'9f eLdf la=s= tf]nf/fd a:g]t lx/fnfn 3tL{ j8f cWoIf dlxnf ;b:o blnt dlxnf ;b:o ;b:o ;b:o 9809558375 9748107034 9858044344 9868278451 j8f g+= * sf lgjf{lrt j8f k|ltlglwx?sf] ljj/0f

s'n axfb'/ k'/L lrd;] s'j/ uknL sldgL g/]Gb| 3tL{ du/ 6f]saxfb'/ k'g j8f cWoIf dlxnf ;b:o blnt dlxnf ;b:o ;b:o ;b:o 9848073073 9860891085 9748603241 9868387453 9868481190 aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 117 j8f g+= ( sf lgjf{lrt j8f k|ltlglwx?sf] ljj/0f

OGb| axfb'/ s'dfO{ eujtL af]x/f ledf s'df/L sfdL rjn l;+ sfdL OGb| axfb'/ kl/of/ j8f cWoIf dlxnf ;b:o blnt dlxnf ;b:o ;b:o ;b:o 9806220035 9812597415 9810858340 9818010140 9810955606 j8f g+= !) sf lgjf{lrt j8f k|ltlglwx?sf] ljj/0f

dfg l;+ k'/L lbn dfof a'9f k]d{snL kl/of/ r'8fdl0f 3tL{ h'lQm 3tL{ j8f cWoIf dlxnf ;b:o blnt dlxnf ;b:o ;b:o ;b:o 9748540939 9815546963 9808286466 9844979478 j8f g+= !! sf lgjf{lrt j8f k|ltlglwx?sf] ljj/0f

aL/ axfb'/ a'9f du/ sdnf a'9f du/ nfnL kl/of/ k|sfz k'g du/ df]nfn /f]sf j8f cWoIf dlxnf ;b:o blnt dlxnf ;b:o ;b:o ;b:o 9868399570 9868399842 9809863499 9840535157 9866745190 j8f g+= !@ sf lgjf{lrt j8f k|ltlglwx?sf] ljj/0f

uf]laGb 8fuL j]ns'df/L jnL kljqf la=s= hf]t axfb'/ a'9f hf]v] sfdL j8f cWoIf dlxnf ;b:o blnt dlxnf ;b:o ;b:o ;b:o 9809782004 9806213698 9822342725 9748085919 9866978435 aguf8 s'lk08] gu/ kfZj{lrq ÷ 118 aguf8 s'lk08] gu/ sfo{kflnsfdf sfo{/t sd{rf/Lx¿sf] ljj/0f qm=;+ gfdy/ kb ! hut k|;fb e';fn lg=sfo{sf/L clws[t @ k|sfz s]=;L= n]vf clws[t # s]za axfb'/ a'9fyf]sL gfoa ;'Aaf $ g]q axfb'/ a'9fyf]sL gfoa ;'Aaf % vlu;/f l3ld/] gfoa ;'Aaf ^ afnf/fd af:tf]nf vl/bf/ & led axfb'/ 3lt{ vl/bf/ * s[i0f axfb'/ zfxL c=;=O{= ( 3g axfb'/ lj=;L= ;=n]=kf aguf8 s'lk08] gu/sf ljleGg j8f sfof{nodf sfo{/t sd{rf/Lx¿sf] ljj/0f j8f g+= sd{rf/Lsf] gfdy/ kb ! afnf/fd af:tf]nf j8f ;lrj-vl/bf/_ 3g axfb'/ lj=;L= ;=n]=kf lg/fhg o/L ;=O k|]d axfb'/ 3lt{ sf=;= @ / # u0f]z a'9f du/ ;=n]=kf= ltns axfb'/ zfxL c=;=O $ / % vlu;/f l3ld/] j8f ;lrj-gf=;'_ l8NnL axfb'/ la=s]= ;=n]=kf= gf/fo0f lht /fgf c=;=O= v'Otf] /fgf sf=; ^ / & g]q axfb'/ a'9fyf]sL j8f ;lrj -gf=;'_ bn axfb'/ k'g ;=n]=kf= * / ( s]za axfb'/ a'9fyf]sL j8f ;lrj -gf=;'_ gf/fo0f k|;fb o/L c=;=O w'|j g]kfnL ;f=k= r]t axfb'/ lji6 sf=;= !) / !! s[i0f axfb'/ zfxL c=;=O x]d/fh jnL sf=;= !@ led axfb'/ 3lt{ j8f ;lrj -vl/bf/_ lalgtf 8fFuL ;=n]=kf g]qnfn lj=s= sf=;=