Miejsce „Ludzkiej Rzeźni” Recenzent Maria Wardzyńska

Ponary miejsce „ludzkiej rzeźni” Recenzent Maria Wardzyńska Korekta Maria Aleksandrow Redakcja techniczna Andrzej Broniak Opracowanie graficzne Sylwia Szafrańska Zdjęcia Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Druk i oprawa Instytut Pamięci Narodowej © Copyright by Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2011 © Copyright by Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczpospolitej Polskiej Departament Współpracy z Polonią, 2011 prof. UG dr hab. Piotr Niwiński prof. hab. dr. Piotr Niwiński prof. Piotr Niwiński Uniwersytet Gdański Gdansko Universiteto University of Gdańsk Instytut Politologii Politologijos Institutas Institute of Political Science Ponary Paneriai Ponary miejsce „ludzkiej „žmonių skerdynių“ the Place rzeźni” vieta of “Human Slaughter” 3 onary – to miejsce szczególne. Nieznane aneriai – ypatinga vieta. Nuodugniau ne onary is a special place. Unknown clos bliżej zarówno społeczeństwu polskiemu, pažintas nei lenkų visuomenės, nei kitų ša er both to the Polish people and people Pjak i mieszkańcom innych krajów, jedno Plių gyventojų žiaurios tragedijos simbolis. Pfrom other countries, at the same time cześnie symbolizujące wielką tragedię i okrucień Skirtingai negu kitos, didelių tragedijų pažymė symbolising great tragedy and cruelty. Relegated stwo. Przez lata spychane do niepamięci, w prze tos vietovės, kaip Pamario Piasnicos ir Špenga to oblivion over the years, in contrast to places ciwieństwie do miejsc równie wielkich tragedii, vos girios ar Mirties slėnis ties Bydgošče, Sobibor, of equally horrible tragedies, such as Piaśnica or jak lasy Piaśnickie czy Szpęgawskie na Pomorzu, Treblinka, ilgus metus stumiama į užmarštį. So Szpęgawskie forests in Pomerania, the Death Val Dolina Śmierci koło Bydgoszczy, Sobibór, Treblin vietų totalitarinio režimo nutylėta, mūsų kaimy ley near Bydgoszcz, Sobibor, and Treblinka. Ig ka. Przemilczane przez totalitarny reżim sowiec nų – vokiečių ir lietuvių – pamiršta. Praėjus sep nored by the totalitarian Soviet regime, forgotten ki, zapomniane przez naszych sąsiadów – Niem tyniasdešimčiai metų nuo žudynių tikrai būtina by our neighbours: the Germans and the Lithua ców i Litwinów. Po siedemdziesięciu latach od atgaivinti atmintį apie Vilniaus Panerius. nians. After seventy years since the beginning of rozpoczęcia tej kaźni na pewno warto przywrócić Vilnius ir Vilniaus kraštas – žemės, buvusios the executions, it is definitely worth restoring the pamięć o wileńskich Ponarach. kadaise Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės šer memory of Ponary in Vilnius. Wilno i Wileńszczyzna to ziemie będące nie dimi, įeinančios į Abiejų Tautų Žečpospolitą, Vilnius and the Vilnius region is a land which gdyś trzonem Wielkiego Księstwa Litewskie o nuo 1918 m. sudariusios vadinamuosius An had once been the core of the Grand Duchy of go, wchodzącego w skład Rzeczypospolitej Obojga trosios Žečpospolitos šiaurės – rytų paribius. Lithuania, forming part of the PolishLithuanian Narodów, a po 1918 r. stanowiące tzw. Kresy Anuo laikotarpiu, tarpukario dvidešimtmečiu, Commonwealth, and after 1918 it constituted PółnocnoWschodnie II Rzeczypospolitej Polskiej. Vilniaus miestas tapo rimto konflikto tarp nau the socalled NorthEastern Borderlands of the W tym okresie, w dwudziestoleciu międzywojen jai susikūrusios Lietuvos Respublikos ir Lenki Second Polish Republic. At that time, in the in nym, Wilno stało się przyczyną poważnego kon jos Respublikos priežastimi, peraugusia į abie terwar period, the city of Vilnius became the fliktu pomiędzy nowo powstałą Republiką Litew jų šalių visuomenių abipusį nepakantumą ar net cause of a serious conflict between the newly ską a Rzecząpospolitą Polską, co przełożyło się priešiškumą. formed Republic of Lithuania and the Republic na niechęć czy nawet wrogość wzajemną społe Vilniaus krašte gyveno kelių tautybių žmonės, of Poland, which resulted in mutual reluctance or czeństw obu krajów. iš kurių lenkai buvo dominuojanti tautinė grupė even hostility between both nations. Wileńszczyznę zamieszkiwało kilka narodowo (apie 70 proc.). Antra pagal skaitlingumą buvo The Vilnius region was inhabited by several ści, z których najliczniejsza (blisko 70 proc.) to Po lietuvių tautinė mažuma (apie 18 proc.), likusią nationalities, the dominant one (almost 70 per lacy. Drugą w kolejności narodowością była mniej visuomenės dalį sudarė daugiausia baltarusiai ir cent) being the Poles. The second biggest nation szość litewska (około 18 proc.), pozostałe składowe žydai. Vilniaus krašte gyveno taip pat nedidelės ality was the Lithuanian minority (about 18 per tworzyła przede wszystkim ludność białoruska i ży rusų, karaimų ir totorių grupės. cent), the other were primarily the Belarusian dowska. Wileńszczyznę zamieszkiwały także nie Vilniuje tautinė sudėtis atrodė kitaip. Čia gy and the Jewish populations. The Vilnius region wielkie grupy Rosjan, Karaimów i Tatarów. veno daugiausia lenkai (daugiau nei 60 proc.), was also inhabited by a small group of Russians, Inną strukturę narodowościową miało Wil bet antrą pagal skaičių grupę sudarė žydai (apie Karaites and Tatars. 4 no. Zamieszkane było ono głównie przez lud 34 proc.). Lietuvių Vilniuje buvo vos 0,7 proc. Tai Vilnius had a different national structure. It was ność polską (ponad 60 proc.), ale drugą pod liudijo ne tik apie miesto, bet ir apie viso Vilniaus inhabited mainly by the Polish population (more względem liczebnym grupę tworzyli Żydzi (bli krašto lenkiškumą, mat Vilniuje buvo susitelkusi than 60 percent), but the second largest group con sko 34 proc.). Litwinów było wśród mieszkań beveik 1/6 vaivadijos gyventojų, čia buvo įsikūrę sisted of the Jews (almost 34 percent). The Lithua ców Wilna niecałe 0,7 proc. To stanowiło o pol visi aukščiausi valstybės valdymo organai, inte nians represented less than 0.7 percent of the in skości nie tylko miasta, ale i całej Wileńszczyzny, lektualus bei politinis elitas. Tačiau toks Lenkijos habitants of Vilnius. This determined the Polish w Wilnie skupiła się bowiem blisko 1/6 mieszkań šalies šių žemių etniškumo suvokimas –„Vilnijos character not only of the city but the entire Vilnius ców województwa, tutaj znajdowały się organa lenkiškumas“ – kėlė užgimstančios lietuvių tautos region, as Vilnius was inhabited by almost one sixth władzy, elity intelektualne i polityczne. Takie po ir valstybės pasipriešinimą1. of the residents of the region; it was there that pub strzeganie przez stronę polską etniczności tych Ir lenkams, ir lietuviams Vilnius ir Vilniaus lic authorities, intellectual and political elites func ziem – „polskości Wileńszczyzny”, budziło jednak kraštas istoriškai artimos žemės. Lietuviams tai tioned. However, such a perception of the ethnicity sprzeciw rodzącego się narodu i państwa litew istorinė jų valstybės sostinė, žemė, kurioje už of the area on the part of Poles – “the Polishness of skiego1. gimė Lietuvos didžiųjų kunigaikščių valdžia, kur the Vilnius region”, aroused opposition of the nas cent Lithuanian nation and state1. 1 B. Makowski, Litwini w Polsce, Warszawa 1986, s. 28; 1 B. Makauskas, Lietuviai Lenkijoje, Varšuva, 1986, 28 psl.; H. Wizner, Litwa i Litwini, Warszawa 1991, s. 201. H. Wizner, Lietuva ir lietuviai, Varšuva, 1991, 201 psl. 1 B. Makowski, Litwini w Polsce [Lithuanians in Poland], Wilno i Wileńszczyzna to ziemie historycz Vilnius and the Vilnius region is a land his nie bliskie zarówno Polakom, jak i Litwinom. torically close both to the Poles and the Lithua Dla Litwinów to historyczna stolica ich państwa, nians. For the latter, it was the historic capital of ziemia, na której narodziła się władza wielkich their country, the land where the authority of książąt litewskich, istniał odrębny od polskiego the Grand Dukes of Lithuania had emerged, with aparat administracyjny (Litwini zachowali samo an administrative apparatus separate from the dzielność nawet w czasach unii z Polską). To ma Polish authorities (the Lithuanians retained their cierz ich odrębności narodowej i państwowej. independence even at the time of the union with Z kolei Polacy uważali Wileńszczyznę za in Poland). This is the matrix of their national and tegralny element ziem polskich. W naszej historii state identity. Wilno pojawiało się jako miejsce związane z pol In turn, the Poles considered Vilnius an in ską państwowością. Faktycznie ziemie te zostały tegral part of the Polish territory. In our histo Wilno w ciągu wieków w dużej mierze spolonizowane. ry Vilnius appeared as the land associated with Po uniach polskolitewskich granica cywilizacji the Polish statehood. In fact, the land had been zachodniej przesunęła się na wschód, obejmując largely polonised over the centuries. After the swoimi wpływami także Litwę. Językiem urzędo egzistavo atskiras nuo Lenkijos administracinis PolishLithuanian unions, the border of the West 5 wym obok łaciny i języka ruskiego stał się polski, aparatas (lietuviai išsaugojo savarankiškumą net ern civilisation moved to the east, extending its którym posługiwała się głównie szlachta. Religią sudarę uniją su Lenkija). Lietuvių tautinio ir vals influence over Lithuania. Polish, which was used dominującą była religia katolicka. To tutaj rodzili tybinio atskirumo gimtinė. primarily by the nobility, became the official lan się i mieszkali wielcy Polacy: Adam Mickiewicz, Savo ruožtu lenkams Vilniaus kraštas buvo guage alongside Latin and Russian. The domi Joachim Lelewel, Józef Piłsudski. Te wydarzenia neatsiejamas Lenkijos žemių elementas. Mūsų is nant religion was

Load more