Papur Bro Dyffryn Ogwen Rhifyn 479 . Gorffennaf 2017 . 50C Llechi a Llafur r Orffennaf y cyntaf fe Roberts Emyr Llun: orymdeithiodd mintai A o drigolion ardal Bethesda i Gastell y Penrhyn, mewn gorymdaith oedd yn rhan o waith artistiaid preswyl yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol, Walker & Bromwich. Cynllun oedd hwn a fyddai’n cludo hanes llawn y chwarel i galon y castell ei hun, a hynny am y tro cyntaf. Dywedodd yr artistiaid ei bod yn hen bryd trafod hanes a phwysigrwydd yr anghydfod diwydiannol hwyaf yn hanes Prydain, un a chwalodd gymunedau ac a newidiodd yr ardal - am byth. Roedd y parhau’n rhan o’n hetifeddiaeth cydnabod effaith y Streic Fawr ac emosiwn” a gafwyd cerddwyr yn ail-droedio’r daith yn y Dyffryn, gyda rhai, hyd ar yr ardal, a rhoi presenoldeb ddechrau’r mis. gymerodd y chwarelwyr dros heddiw, yn methu meddwl cadarn i’r hanes,oedd, cyn ganrif yn ôl i leisio’u pryderon a’u am gamu dros y rhiniog hyn, yn absennol o’r castell Y daith hanfodlonrwydd ynghylch telerau mawreddog sy’n cynrychioli un o ei hun. Ymgynghorodd yr Dechreuodd yr orymdaith yn ac amodau gwaith yr Arglwydd ddiwydiannau mwyaf llewyrchus artistiaid Walker & Bromwich Ysgol Dyffryn Ogwen, gyda Penrhyn. Yn goron ar y cyfan a dadleuol y ganrif ddiwethaf. â thrigiolion y fro, gan ofyn pherfformiad gan ddisgyblion roedd seremoni dadorchudio Ond, roedd yr Ymddiriedolaeth am unrhyw wybodaeth oedd yr ysgol a Chôr y Penrhyn, ac cerflun oedd, yn ôl yr artisitiaid, Genedlaethol yn awyddus i geisio gan bobl am y streic, ac am anerchiad gan Rhys Trimble. yn “cyfleu’r chwerwder a’r adfer y sefyllfa, a phenllanw eu syniadau ynghylch sut y Gorymdeithiwyd hyd furiau’r dioddefaint a achosodd yr gweledigaeth oedd y cynllun hwn. dylid coffau’r digwyddiad castell, cyn cludo’r cerflun Arglwydd Penrhyn i chwarelwyr y Nid i ddileu hanes, nac ychwaith a naddodd nid yn unig y trwy byrth y castell, i’w gartref fro,a’u teuluoedd” yn ystod cyfnod ei ail-ysgrifennu. Y bwriad oedd llechweddau gleision, ond ein newydd yn y brif neuadd. y Streic Fawr rhwng 1900-1903. coffau’r hanes yn gyflawn. hunaniaeth ni fel pobl yr ardal. Yno cafwyd perfformiadau Ymateb Walker & Bromwich gan Gôr Meibion y Penrhyn a Creithiau Gweithdai i hyn oll oedd y “digwyddiad pherfformiad gan Rhys Trimble Y mae creithiau’r streic yn Y bwriad cychwynnol oedd mawreddog llawn cerddoriaeth o ddarn a gomisiynwyd yn benodol ar gyfer yr achlysur. Yn nannedd miniocaf y Streic, fe gydiodd ewyllys trigolion y Dyffryn yn rhywbeth y tu hwnt Clwb Crawia i eiriau. Rhyw ruddin prin, rhyw mwy ar dudalen 16-17 ddycnwch penderfynol, rhyw styfnigrwydd heintus. Oedd wir, roedd rhywbeth arbennig iawn am y bobl a alwai’r ardal hon yn gartref iddynt bryd hynny. Ac y mae hynny’n wir hyd heddiw. Rhywbeth ydyw y dylai pawb ei drysori. Bob un ohonom. Mwy o luniau ar dudalen 20 2 Llais Ogwan | Gorffennaf | 2017 Panel Golygyddol Golygydd y mis Derfel Roberts Dyddiadur y Dyffryn 600965 Golygwyd rhifyn y mis hwn gan Gorffennaf [email protected] Lowri Roberts 22 “Folk Devils” a D.J. Rhys Mwyn. Ieuan Wyn Neuadd Ogwen am 7.30. 600297 Y golygydd ym mis Medi fydd [email protected] Derfel Roberts, Llys Artro, Awst Lowri Roberts 84 Ffordd Carneddi, Bethesda, LL57 3SG. 12 Marchnad Ogwen. Neuadd Ogwen. 600490 01248 600965 9.30 – 1.00. [email protected] Ebost: [email protected] 25 Meic Stevens a gwesteion. Neuadd Ogwen am 8.00. Dewi Llewelyn Siôn 30 Clwb Llanllechid 07940 905181 Pob deunydd i law erbyn [email protected] dydd Mercher, 30 Awst Medi Fiona Cadwaladr Owen os gwelwch yn dda. 07 Sefydliad y Merched Carneddi. 601592 Plygu nos Iau, 14 Medi yng Dr. Huw John Hughes. Cefnfaes [email protected] Nghanolfan Cefnfaes am 6.45. am 7.00 Neville Hughes Cyhoeddir gan 09 Marchnad Ogwen. Neuadd Ogwen, 600853 9.30 – 1.00. Bwyllgor Llais Ogwan @Llais_Ogwan [email protected] 09 Bore Coffi NSPCC. Caffi Coed y Dewi A Morgan Brenin. 10.00 – 12.00 Cysodwyd gan Elgan Griffiths, 602440 14 Plygu Llais Ogwan. Cefnfaes 6.45. [email protected] [email protected] 16 Bore Coffi Clwb camera. Cefnfaes. 01970 627916 10.00 – 12.00. Trystan Pritchard Argraffwyd gan y Lolfa 07402 373444 23 Bore Coffi Capel Jerusalem. [email protected] Cefnfaes. 10.00 – 12.00. Walter a Menai Williams Nid yw pwyllgor Llais Ogwan na’r panel 601167 Hydref golygyddol o angenrheidrwydd yn cytuno 04 Theatr Bara Caws. “Dim Byd Ynni”. [email protected] â phob barn a fynegir gan ein cyfranwyr. Neuadd Ogwen am 7.30 Orina Pritchard 20 Noson yng ngwmni Welsh 01248 602119 Whisperer – Clwb Criced am 8yb [email protected] Mae Llais Ogwan ar werth Rhodri Llŷr Evans yn y siopau isod yn Nyffryn Ogwen: 07713 865452 Dyffryn Ogwen [email protected] Londis, Bethesda Archebu Siop Ogwen, Bethesda Swyddogion trwy’r Cig Ogwen, Bethesda post Cadeirydd: Tesco Express, Bethesda Dewi A Morgan, Park Villa, SPAR, Bethesda Lôn Newydd Coetmor, Siop y Post, Rachub Gwledydd Prydain - £20 Bethesda, Gwynedd Ewrop - £30 LL57 3DT 602440 Bangor Gweddill y Byd - £40 [email protected] Siop Forest Siop Menai Owen G. Jones, 1 Erw Las, Bethesda, Trefnydd hysbysebion: Gwynedd LL57 3NN Siop Ysbyty Gwynedd Neville Hughes, 14 Pant, [email protected] 01248 600184 Bethesda LL57 3PA Caernarfon 600853 Palas Print [email protected] Porthaethwy Ysgrifennydd: Awen Menai Gareth Llwyd, Talgarnedd, Rhiwlas 3 Sgwâr Buddug, Bethesda Garej Beran LL57 3AH 601415 [email protected] Llais Ogwan ar CD Trysorydd: Godfrey Northam, 4 Llwyn Gellir cael copi trwy gysylltu â Bryn yn Bedw, Rachub, Llanllechid swyddfa’r deillion, Bangor LL57 3EZ 600872 01248 353604 [email protected] Os gwyddoch am rywun sy’n cael trafferth â’i olwg, ac a hoffai dderbyn Y Llais drwy’r post: copi o’r Llais ar CD bob mis, cysylltwch Owen G Jones, 1 Erw Las, ag un o’r canlynol: Bethesda, Gwynedd Gareth Llwyd 601415 LL57 3NN 600184 Neville Hughes 600853 [email protected] Llais Ogwan | Gorffennaf | 2017 3 Rhoddion i’r Llais Partneriaeth Ogwen yn £50.00 Er cof am John Owen Roberts, Allt Pen y Bryn oddi Dathlu Gŵyl Gwenllian wrth y teulu. (Cywiriad: NID £30.00 fel yr adroddwyd yn Dros benwythnos Mehefin 16 /17eg cafwyd Cymru, trigolion Dyffryn Ogwen a rhai o rhifyn Mehefin.) dau ddigwyddiad i goffau’r Dywysoges ychydig bellach i ffwrdd – ymgasglu ym Gwenllian. maes parcio gwaelod Pant Dreiniog yn £10.00 Wynn ac Eurwen Williams, Ar nos Wener Mehefin 16eg daeth tyrfa barod am her, sef esgyn i gopa Carnedd Tyddyn Dicwm, Pont y Pandy. luosog iawn i’r Douglas i wrando ar ddarlith Gwenllïan. Roedd cacen ffrwythau ddwys o gan y Prifardd Ieuan Wyn ar “Gwenllian y ddarlith Ieuan Wyn am hanes y Dywysoges £5.00 Di-enw. Dywysoges Goll” – bu’n rhaid cario cadeiriau Gwenllïan dal i droelli ym meddyliau a stoliau ychwanegol i ‘stafell y ddarlith a nifer ohonom, wedi’r noson flaenorol yn y £5.50 Mair a Meirion, 41 Abercaseg, hyd yn oed wedyn roedd pobl yn sefyll yn y Douglas. Bethesda. drws i wrando! Roedd rhai ohonom eisoes yn ‘nabod ein Cafwyd darlith wirioneddol ysgubol gilydd yn iawn ond roedd hen ddigon o £10.00 Er cof annwyl am Joan M gan Ieuan. Llwyddodd i wau dyddiadau sgwrsio p’un ai’n gydnabod ai peidio wrth Morris, 38 Adwy’r Nant, a digwyddiadau allweddol yn hanes i ni ddringo’r llechweddau. A ninnau’n a fuasai’n 75 mlwydd oed ar 26 Gwenllian, ei thad Llywelyn (Ein Llyw Olaf) cydgerdded dan awyr digwmwl cawsom Gorffennaf, oddi wrth Meirion, a’i mam Eleanor De Montford a fu farw ar ei y chwa o awel braf cyntaf wrth i ni frigo Alison, Verna a’r holl wyrion a genedigaeth, ei ewyrthr Dafydd, sef brawd ysgwydd Y Garth ac yn wir roedd yn ddigon wyresau. Llywelyn, a’i saith cyfneither a dau gefnder braf wrth i ni ymlwybro, ar ôl ein hoe paned yn un stori ddiddorol, er yn ddirdynnol o ar ben Gyrn Wigau, heibio’r Drosgl a Bera £30.00 Er cof am dad, John Williams greulon ar adegau. Daeth â’r hanes i derfyn Bach. (Broadway), oddi wrth Joan a’r trwy ein hatgoffa am frad a arweiniodd Yn naturiol roedd dipyn o ddisgwyliad teulu. at lofruddiaeth Llywelyn, dienyddiad wrth i ni nesáu at y copa ond roedd yn rhaid Dafydd a charchariad y plant am eu hoes, cytuno gydag un aelod, mymryn o ‘swigen’ Diolch yn fawr. gan gynnwys Gwenllian a oedd ychydig ddirodres yng nghanol mwclis copaon y fisoedd oed yn cael ei chyrchu i leiandy Carneddau yw Carnedd Gwenllïan – neu Sempringham ble bu fyw am 54 mlynedd Garnedd Uchaf fel y’i henwid gynt – o bell. hyd ei marwolaeth yn 1337. Er mwyn sicrhau bod digon o danwydd yn y Clwb Cyfeillion Dangosodd Ieuan sut y bu i’r Brenin tanc i fynd am y copa, dyma stopio am ginio Edward 1af ddefnyddio yr union dactegau islaw’r Aryg a rhai ohonom yn sôn nad yw’r Llais Ogwan rhyfela a’r un dulliau o arteithio a chosbi a pentwr trawiadol yma o gerrig yma’n cael Gwobrau Gorffennaf ddioddefodd y Cymry yn eu goresgyniad hanner digon o sylw ag y mae’n haeddu. £30.00 (143) Joy Evans, Llwyn Onn, ganddo rai blynyddoedd yn ddiweddarach Gyda bwyd yn ein boliau aethom i’r copa Talybont. wrth oresgyn yr Albanwyr dan arweiniad yn ddigon handi a dyma ni’n eistedd yn £20.00 (111) Gwen Davies, William Wallace.