Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Pa ździernik, 2012

r.

Zamawiaj ący : Urz ąd Miasta i Gminy w Mroczy Plac 1 Maja 20 89-115 Mrocza

Wykonawca: Green Key ul. Nowy Świat 10a/15 60-583 Pozna ń

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019

Kierownik projektu: mgr Joanna Masiota

Autorzy opracowania: mgr Joanna Masiota mgr Joanna Walkowiak mgr Sylwia Turowska Pa ździernik, 2012 r.

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

SPIS TRE ŚCI

ROZDZIAŁ I. WST ĘP …………………………………………………………………………………. 7

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA …..………………………………………………... 7 1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA ……...……………………………………………………. 7 1.3. METODA OPRACOWANIA PROGRAMU …...………………………………………………… 9

ROZDZIAŁ II. CHARAKTERYSTYKA GMINY …….. ……………………………………………... 10

2.1. DANE ADMINISTRACYJNE .…………………………………………………………………… 10 2.2. POŁO śENIE GEOGRAFICZNE …..……………………………………………………………. 11 2.3. SPOŁECZE ŃSTWO …...………………………………………………………………………… 11 2.3.1. LICZBA LUDNO ŚCI I JEJ ROZMIESZCZENIE ……...……………………………….. 11 2.3.2. PRZYROST NATURALNY ………..…………………………………………………….. 14 2.3.3. STRUKTURA EKONOMICZNA ...... …………………………………………………….. 15 2.4. UśYTKOWANIE TERENU ………………………………………………………………………. 15 2.5. DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA ……..………………………………………………………. 17 2.6. ROLNICTWO ……...……………………………………………………………………………… 19 2.7. TURYSTYKA I REKREACJA …………………………………………………………………... 20

ROZDZIAŁ III. INFRA STRUKTURA GMINY ……….. ….. ………………………………………… 22

3.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA …..…………………………………………………. 22 3.1.1. ZAOPATRZENIE W WOD Ę ………..…………………………………………………… 22 3.1.1.1. UJ ĘCIA KOMUNALNE WÓD ZAOPATRUJ ĄCE SIE Ć WODOCI ĄGOW Ą… 22 3.1.1.2. ZAKŁADOWE UJ ĘCIA WÓD …………………………………………………… 24 3.1.1.3. SIE Ć WODOCI ĄGOWA ……...………………………………………………….. 29 3.1.1.4. JAKO ŚĆ WÓD UJMOWANYCH I PRZEZNACZONYCH DO 29 ZAOPATRZENIA MIESZKA ŃCÓW DO CELÓW BYTOWYCH ……..……… 3.1.2. GOSPODARKA ŚCIEKOWA ……………………………………………………………. 31 3.1.2.1. SIE Ć KANALIZACYJNA …………………………………………………………. 31 3.1.2.2. ODPROWADZANIE WÓD OPADOWYCH I ROZTOPOWYCH ……..……... 32 3.1.2.3. SYSTEMY INDYWIDUALNE GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ ……...…………. 33 3.1.2.2.1. ZBIORNIKI BEZODPŁYWOWE ………..………………………………. 34 3.1.2.2.2. PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW ………..……………. 34 3.1.3. ODPROWADZANIE I OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW ………………………….……… 35 3.1.3.1. KOMUNALNA OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W MROCZY …………….. 35 3.2. ELEKTROENERGETYKA ……..……………………………………………………………….. 38 3.2.1. ŹRÓDŁA ENERGII ODNAWIALNEJ …………………………………………………… 38 3.3. INSTALACJE EMITUJ ĄCE POLE ELEKTROMAGNETYCZNE ……...…………………….. 39 3.4. GAZOWNICTWO …..……………………………………………………………………………. 39 3.5. CIEPŁOWNICTWO ………………………………………………………………………………. 40 3.6. KOMUNIKACJA ..………………………………………………………………………………… 40 3.6.1. DROGI .….………………………………………………………………………………… 40 3.6.2. KOLEJ ..….………………………………………………………………………………… 44 3.7. GOSPODARKA ODPADAMI W GMINIE ……………………………………………………… 45

ROZDZIAŁ IV. OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ………….. 49

4.1. RZE ŹBA TERENU ..……………………………………………………………………………… 49 4.1.1. ZAGRO śENIA POWIERZCHNI ZIEMI ………………………………………………… 50 4.2. BUDOWA GEOLOGICZNA …..………………………………………………………………… 50 4.2.1. SUROWCE MINERALNE ……………………………………………………………….. 50 4.3. GLEBY ..…………………………………………………………………………………………... 53 4.3.1. TYPY GENETYCZNE GLEB ..………………………………………………………….. 53 4.3.2. FIZYCZNA I CHEMICZNA DEGRADACJA GLEB ..………………………………….. 56

3 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4.4. WODY PODZIEMNE ..…………………………………………………………………………… 57 4.4.1. JAKO ŚĆ WÓD PODZIEMNYCH ..……………………………………………………... 58 4.4.2. ŹRÓDŁA PRZEOBRA śEŃ WÓD PODZIEMNYCH ..………………………………… 66 4.4.2.1. MIEJSCA POBORU WÓD PODZIEMNYCH, JAKO ŹRÓDŁA 66 PRZEOBRA śEŃ ..………………………………………………………………... 4.5. WODY POWIERZCHNIOWE ..…………………………………………………………………. 67 4.5.1. CIEKI I ZBIORNIKI WODNE …………………………………………………………….. 67 4.5.2. SYSTEMY MELIORACYJNE I URZ ĄDZENIA WODNE ……………………………… 68 4.5.3. ZAGRO śENIE POWODZI Ą ..…………………………………………………………… 68 4.5.4. MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH .….……………………………….…... 69 4.6. KLIMAT ……………………………………………………………………………………………. 73 4.6.1. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ..…………………………………………………… 74 4.6.1.1. STAN CZYSTO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ..……………….. 74 4.6.1.2. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZE Ń POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ..…… 75 4.6.2. KLIMAT AKUSTYCZNY ..……………………………………………………………….. 79 4.6.3. PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJ ĄCE ..……………………………………………… 79 4.6.4. POWA śNE AWARIE PRZEMYSŁOWE (ORAZ ZAGRO śENIA INNE) ….………… 81 4.7. RO ŚLINNO ŚĆ ..………………………………………………………………………………….. 83 4.7.1. ZIELE Ń URZ ĄDZONA …………………………….……………………………………. 83 4.7.2. ZAGRO śENIA ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH ……………………………………. 84 4.7.3. PRZYRODA CHRONIONA I JEJ ZASOBY ..………………………………………….. 84 4.7.3.1. REZERWAT PRZYRODY …………………….…………………………………. 84 4.7.3.2. OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU..…………………………………. 85 4.7.3.3. KRAJE ŃSKI PARK KRAJOBRAZOWY………………………………..………. 86 4.7.3.4. POMNIKI PRZYRODY …………………………………….…………………… 87 4.7.3.5. U śYTKI EKOLOGICZNE ………………………………….…………………… 92 4.7.3.6. NATURA 2000 ……………………………………………….…………………… 102

ROZDZIAŁ V. ZAŁO śENIA PROGRAMOWE ……………………………………………………... 10 4

5.1. WPROWADZENIE ………………………………………………………………………..……... 104 5.2. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MROCZA...…….………………….. 113

ROZDZIAŁ VI. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA …………………………………………………………………….. 116

ROZDZIAŁ VII. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ …………………………………… 121

7.1. ZAŁO śENIA OGÓLNE ...………………………………………………………………………… 121 7.2. POTRZEBA EDUKACJII EKOLOGICZNEJ ...…………………………………………………. 121

ROZDZIAŁ VIII. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI ……………………………………... 123

8.1. KRAJOWE I MI ĘDZYNARODOWE PROGRAMY PROMUJ ĄCE ROZWÓJ ZRÓWNOWA śONY, INTEGRACJ Ę I WSPÓŁPRAC Ę MI ĘDZYNARODOW Ą ..…………. 123

4 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

ROZDZIAŁ IX STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRAMU .. ………………….. 133

9.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ..……………………………... 133 9.1.1. INSTRUMENTY PRAWNE ..……………………………………………………………. 133 9.1.2. INSTRUMENTY FINANSOWE ..……………………………………………………….. 134 9.1.3. INSTRUMENTY SPOŁECZNE ..……………………………………………………….. 134 9.1.4. INSTRUMENTY STRUKTURALNE ..………………………………………………….. 135 9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ..………………………….. 136 9.2.1. ZASADY MONITORINGU ..……………………………………………………………... 136 9.2.2. MONITOROWANIE ZAŁO śONYCH EFEKTÓW EKOLOGICZNYCH ..……………. 138

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA 141

SPIS TABEL, RYCIN, WYKRESÓW 144

5 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

6 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

I. WST ĘP

1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA

Przedmiotem opracowania jest kolejna aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Mrocza, który został uchwalony w 2008 r. przez Rad ę Miejsk ą w Mroczy. Podj ęła ona Uchwał ę Nr XXIX/128/08 z dnia 19 grudnia 2008 r. w sprawie uchwalenia aktualizacji „Programu Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami dla gminy Mrocza na lata 2008 - 2011 z perspektyw ą na lata 2012 - 2015”. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2008 nr 25 poz. 150 z pó źn. zm.), Gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa, sporz ądzaj ą gminne programy ochrony środowiska (zwane dalej PO Ś lub Programem) uwzgl ędniaj ąc wymagania polityki ekologicznej pa ństwa, okre ślaj ąc cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Aktualizacja Programu pozwala na przeanalizowanie zmian, jakie zaszły w środowisku przyrodniczym w porównaniu z poprzednimi latami oraz uzupełnienie zada ń, których realizacja przyczyni si ę do ochrony środowiska Gminy. Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumian ą problematyk ę ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego Gminy Mrocza (gmina miejsko - wiejska), poło Ŝonej w powiecie nakielskim, województwie kujawsko - pomorskim. Obejmuje ono zagadnienia zwi ązane z: − charakterystyk ą obszaru Gminy, − analiz ą sytuacji demograficznej i gospodarczej, − analiz ą obecnego stanu środowiska przyrodniczego z uwzgl ędnieniem realizacji PO Ś z 2008 r. oraz analiz ą infrastruktury, − prognozowaniem zmian zachodz ących w środowisku przyrodniczym analizowanego obszaru, − wytyczeniem celów w zakresie ochrony środowiska, − okre śleniem działa ń zmierzaj ących do poprawy stanu środowiska przyrodniczego Gminy, − wytyczeniem konkretnych przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z ochron ą środowiska i popraw ą jego stanu, a tak Ŝe okre ślenie harmonogramu ich realizacji, − okre śleniem mo Ŝliwych sposobów finansowania, zało Ŝonych celów i zada ń, − okre śleniem sposobów monitoringu pozwalaj ącego na ocen ę realizacji zało Ŝonego Programu Ochrony Środowiska.

1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA

Powszechne zainteresowanie problematyk ą ochrony środowiska w ka Ŝdej dziedzinie Ŝycia człowieka wymaga opracowywania syntetycznych dokumentów, które zbieraj ą informacje o stanie środowiska przyrodniczego człowieka oraz wyznaczaj ą konkretne kierunki działa ń, które prowadz ą w konsekwencji do zrównowa Ŝonego rozwoju obszaru. Wa Ŝne jest równie Ŝ, aby prowadzi ć ci ągł ą aktualizacj ę zamierzonych celów, dostosowywa ć je do aktualnej sytuacji i mierzy ć ich stopie ń wykonania. Przeprowadzanie analiz czasowych

7 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 pozwala okre śli ć obszary, które faktycznie si ę rozwijaj ą, oczywi ście w kierunku ekologicznego rozwoju, a nad którymi trzeba nadal pracowa ć. Słu Ŝą temu raporty z realizacji programów ochrony środowiska, które nale Ŝy sporz ądza ć co dwa lata i przedstawia ć je Radzie Miejskiej oraz Zarz ądowi Powiatu. Na stan środowiska przyrodniczego maj ą nie tylko wpływ zakłady przemysłowe, czy rozwój komunikacji i urbanizacji. Wpływ na ten jak Ŝe dynamiczny i wra Ŝliwy system ma ka Ŝda działalno ść i aktywno ść człowieka, dlatego wa Ŝne jest, aby przeanalizowa ć funkcjonowanie człowieka w środowisku na ró Ŝnych płaszczyznach. Program ochrony środowiska jest wła śnie takim dokumentem, który analizuj ąc stan aktualny środowiska Ŝycia człowieka, proponuje w konsekwencji zasady zrównowaŜonego rozwoju i ochrony środowiska, wskazuje kierunki i hierarchi ę działa ń zmierzaj ących do ich wprowadzenia na terenie Gminy. Celem aktualizacji Programu jest przedstawienie wytycznych do racjonalnych działa ń programowych na dalsze lata i poprawa stanu środowiska przyrodniczego Gminy Mrocza. Zawarte w nim rozwi ązania organizacyjne oraz logistyczno – techniczne przyczyni ą si ę do wła ściwego, zgodnego z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju gospodarowania zasobami przyrodniczymi. Jest to ju Ŝ kolejna aktualizacji Programu. Pierwsza została wykonana w roku 2008, w stosunku do pierwszego Programu Ochrony Środowiska wykonanego jeszcze w roku 2004. Jak wida ć władze Gminy Mrocza powa Ŝnie podchodz ą do obowi ązków Gminy w zakresie aktualizacji strategicznych dokumentów gminnych, co pozwala im na bie Ŝą co kontrolowa ć stan środowiska oraz planowa ć na tej podstawie działania słu Ŝą ce ochronie środowiska. Najpilniejszymi do rozwi ązania kwestiami w zakresie racjonalnego gospodarowania w środowisku przyrodniczym s ą problemy gospodarki wodno - ściekowej, stanu czysto ści wód powierzchniowych, rekultywacji powierzchni ziemi. Ponadto na skutek rozwoju Gminy, w zakresie urbanizacji, komunikacji, gospodarki, pojawiaj ą si ę lub raczej intensyfikuj ą problemy, które dotychczas nie oddziaływały w sposób znacz ący na środowisko i mieszka ńców. Takimi problemami s ą np. zanieczyszczenie hałasem lub uszczuplanie terenów otwartych kosztem powstawania nowych osiedli. Powy Ŝsze przesłanki, daj ą podstaw ę do zdefiniowania ekologicznych celów strategicznych Gminy Mrocza. Natomiast realizacja poszczególnych celów strategicznych w powi ązaniu z aktywnie wdra Ŝanym programem edukacji ekologicznej społecze ństwa powinna zapewni ć tej jednostce zrównowa Ŝony rozwój. Przyj ęcie Programu Ochrony Środowiska jest form ą podejmowania strategicznej decyzji umo Ŝliwiaj ącej realizacj ę kierunków rozwoju tego zakresu działalno ści w okre ślonej perspektywie czasowej. Wynikiem procesu planowania jest dokument zawieraj ący wizj ę rozwoju systemu zarz ądzania ochron ą środowiska, okre ślaj ący opcje i warunki rozwi ąza ń. Jest on tak Ŝe wa Ŝnym środkiem informacji, narz ędziem kontroli i materiałem wykorzystywanym do rozwoju systemu w przyszło ści. Wła ściwy system zarz ądzania ochron ą środowiska musi opiera ć si ę na strategicznych wnioskach, które w tym przypadku s ą przedstawione w postaci dokumentów programowych.

8 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

1.3. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU

Analiza istniej ącego stanu środowiska przyrodniczego, ma na celu identyfikacj ę problemów, które dotycz ą Gminy Mrocza i okre ślenia jaka jest presja człowieka na to środowisko w aspekcie wykorzystywania zasobów przyrodniczych lub rozwijania działalno ści, która oddziałuje na środowisko. Niniejszy Program stanowi szczegółow ą diagnoz ę stanu środowiska przyrodniczego okre ślaj ąc szanse i zagro Ŝenia, przedstawia konkretne działania zmierzaj ące do poprawy jego stanu, ustala harmonogram ich realizacji oraz przedstawia prognoz ę dalszych zmian w środowisku przyrodniczym Gminy Mrocza w odniesieniu do regionu i kraju. Przy opracowywaniu Programu korzystano tak Ŝe z zapisów zawartych w ni Ŝej wymienionych dokumentach: − Polityce Ekologicznej Państwa w latach 2009 – 2012, z perspektyw ą do roku 2016, − Programie Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2011 - 2014, z perspektyw ą na lata 2015 – 2018 (2011 r.), − Programie Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla powiatu nakielskiego 2010, z perspektyw ą na lata 2011 - 2012 (2009 r.), − Programie Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami dla gminy Mrocza na lata 2008 – 2011 z perspektyw ą na lata 2012 – 2015 (2008 r.). Niniejszy Program opiera si ę na dostępnej bazie danych GUS, WIO Ś w Bydgoszczy, Urz ędu Marszałkowskiego w Toruniu, Starostwa Powiatowego w Nakle nad Noteci ą, Urz ędu Miasta i Gminy w Mroczy. Przy opracowaniu Programu wykorzystano materiały i informacje uzyskane tak Ŝe od jednostek działaj ących na omawianym terenie oraz na obszarze województwa kujawsko – pomorskiego (zarz ądców dróg, eksploatatorów sieci infrastruktury, przedsi ębiorstwa wodociągowo – kanalizacyjnego, zarz ądców instalacji). Dokumentami nadrz ędnymi wobec zaktualizowanego Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Mrocza powinny by ć zaktualizowane dokumenty wy Ŝszego szczebla tj. Powiatowy Program Ochrony Środowiska, Wojewódzki Program Ochrony Środowiska oraz Polityka Ekologiczna Pa ństwa. Powiatowy Program Ochrony Środowiska nie został do tej pory zaktualizowany.

9 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

II. CHARAKTERYSTYKA GMINY

2.1. DANE ADMINISTRACYJNE

Gmina Mrocza poło Ŝona jest w zachodniej cz ęś ci województwa kujawsko - pomorskiego, w północnej cz ęś ci powiatu nakielskiego i jest jedn ą z 5 gmin powiatu. Jednostka zajmuje obszar o powierzchni 150,71 km 2 (w tym miasto zajmuje powierzchni ę 4,32 km 2, a obszar wiejski – 146,39 km 2), granicz ąc: − na zachodzie – z Gmin ą Łob Ŝenica z powiatu pilskiego (województwo wielkopolskie) i Sadki z powiatu nakielskiego, − na północy – z Gmin ą Wi ęcbork i So śno z powiatu sępole ńskiego, − na wschodzie – z Gmin ą Sicienko z powiatu bydgoskiego, − na południu - z Gmin ą Nakło nad Noteci ą z powiatu nakielskiego. Sie ć osadnicz ą tworz ą miasto Mrocza oraz 29 miejscowo ści, w ramach 15 sołectw (Białowie Ŝa, Dr ąŜ no, Drzewianowo, Izabela, Jeziorki Zabartowskie, Kaźmierzewo, Kosowo, Krukówko, Matyldzin, Ostrowo, Ro ścimin, Samsieczynek, Wiele, Witosław, Wyrza). .

Ryc. 1. Poło Ŝenie Gminy Mrocza na tle s ąsiaduj ących gmin Źródło: opracowanie własne

10 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

2.2. POŁO śENIE GEOGRAFICZNE

Zgodnie z fizyczno - geograficzn ą regionalizacj ą Polski, wg J. Kondrackiego, w ogólnym podziale, obszar Gminy Mrocza jest poło Ŝony w obr ębie nast ępuj ących głównych jednostek: - megaregion – Pozaalpejska Europa Środkowa, - prowincja – Ni Ŝ Środkowoeuropejski, - podprowincja – Pojezierza Południowobałtyckie, - makroregion – Pojezierze Południowopomorskie. W podziale na mezoregiony, obszar Gminy Mrocza w cało ści znajduje si ę w mezoregionie Pojezierze Kraje ńskie.

2.3. SPOŁECZE ŃSTWO

2.3.1. LICZBA LUDNO ŚCI I JEJ ROZMIESZCZENIE

Liczba ludno ści zamieszkuj ąca Gmin ę wynosiła na koniec roku 2011, 9 331 osób. Miasto Mrocza liczyło wówczas 4 357 mieszka ńców, a obszar wiejski zamieszkiwało 4 974 ludzi. Z poni Ŝszego zestawienia (tabela nr 1) wynika, Ŝe mieszka ńcy obszaru miejskiego stanowili ponad 46 % mieszka ńców całej Gminy.

Tabela 1. Liczba ludno ści w poszczególnych miejscowo ściach Gminy Mrocza Nazwa Lp. jednostka Ilo ść mieszka ńców sołectwa 1 Miasto Mrocza 4 357

2 Białowie Ŝa 286, w tym:

Białowie Ŝa 131

Jadwigowo 64

Orlinek 91

3 Dr ąŜ no 343, w tym:

Dr ąŜ no 243

Dr ąŜ onek 100

4 Drzewianowo 310

5 Izabela 187, w tym:

Izabela 142

Podgórz 36

Zdrogowo 9 Jeziorki 6 207, w tym: Zabartowskie Jeziorki Zabartowskie 58

11 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Nazwa Lp. jednostka Ilo ść mieszka ńców sołectwa Rajgród 149

7 Ka źmierzewo 193, w tym:

Ka źmierzewo 178

Orzelski Młyn 15

8 Kosowo 450, w tym:

Kosowo 162

Kozia Góra Kraje ńska 106

Modrakowo 182

9 Krukówko 199

10 Matyldzin 280

11 Ostrowo 363, w tym:

Ostrowo 185

Chwałka 88

Słupówko 90

12 Ro ścimin 253

13 Samsieczynek 214

14 Wiele 515, w tym:

Wiele 373

Konstantowo 137

Dąbrowice 5

15 Witosław 814, w tym:

Witosław 660

Orle 154

16 Wyrza 360

razem 9 331 Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy w Mroczy

Miasto, jako o środek gminny, skupia przede wszystkim funkcje usługowe, mieszkaniowe i produkcyjne. Wsie głównie pełni ą funkcje zwi ązane z rolnictwem i mieszkalnictwem.

Na przestrzeni ostatnich lat obserwuje si ę widoczn ą tendencj ę w zmianach liczby ludno ści Gminy Mrocza, tendencja jest dodatnia. Liczba mieszka ńców obszaru wiejskiego kształtuje si ę cały czas na mniej wiecej tym samym poziomie. Natomiast na obszarze miejskim mo Ŝna zaobserwowa ć w ostatnich latach tendencje wzorstow ą licbzy mieszka ńców.

12 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 2. Analiza wieloletnia liczby ludno ści Gminy Mrocza Liczba ludno ści Rok Gmina obszar miejski obszar wiejski 2001 9 118 4 120* 4 998 2002 9 164 4 134* 5 030 2003 9 200 4 173* 5 027 2004 9 229 4 181* 5 048 2005 9 249 4 181* 5 068 2006 9 298 4 219* 5 079 2007 9 274 4 204* 5 070 2008 9 311 4 307* 5 004 2009 9 347 4 347* 5 000 2010 9 324 4 368* 4 956 2011 9 331 4 357 4 974 Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy w Mroczy * GUS – Bank Danych Lokalnych (faktyczne miejsca zamieszkania) obszar wiejski wg zasady liczba ludno ści na terenie Gminy – liczba ludno ści na obszarze miejskim

9400

9350 9347 9324 9331 9311 9300 9298 9274 9250 9249 9229 9200 9200

9164 9150 9118 9100

9050

9000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Wykres 1. Liczba ludno ści w Gminie Mrocza na przestrzeni lat 2001-2011

13 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

6000

5000

4000

liczba ludności na obszarze 3000 miejskim liczba ludności na obszarze wiejskim 2000

1000

0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Wykres 2. Liczba ludno ści na obszarze miejskim i wiejskim Gminy Mrocza w latach 2001 - 2011

Liczba mieszka ńców Gminy wykazuje ni Ŝszy od krajowego (122 osoby/km 2 w 2010 r.) wska źnik g ęsto ści zaludnienia. W Gminie Mrocza g ęsto ść zaludnienia wynosi 62 osóby/km 2 (2011 r.). Obszar miejski charakteryzuje si ę wi ększym zaludnieniem ni Ŝ obszar wiejski, odpowiednio w mie ście Mrocza mieszka 1 009 osób/km 2, a na obszarze wiejskim – 34 osób/km 2.

2.3.2. PRZYROST NATURALNY

Analizuj ąc przyrost naturalny Gminy Mrocza, w roku 2011 jego warto ść była dodatnia i osi ągn ęła do ść wysok ą liczb ę 51 mieszka ńców. Zarówno na obszarze miejskim jak i wiejskim liczba urodze ń kształtowała si ę na tym samym poziomie. Natomiast wi ęcej mieszka ńców zmarło na terenie wiejskim.

Tabela 3. Ruch naturalny ludno ści w Gminie Mrocza

Obszar Obszar Ogółem Wska źnik miejski wiejski Gmina

Urodzenia Ŝywe 58 58 116 Zgony 31 34 65

Przyrost naturalny 27 24 51 Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych (2011)

14 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

2.3.3. STRUKTURA EKONOMICZNA

Problem bezrobocia dotyka w znacznym stopniu rejon Gminy Mrocza. Według danych uzyskanych z PUP w Nakle nad Noteci ą, zarejestrowani bezrobotni, w I połowie roku 2012, stanowili 13,17 % bezrobotnych całego powiatu nakielskiego. W mie ście jest o 35 osób bezrobotnych mniej ni Ŝ na obszarze wiejskim. Liczba bezrobotnych kobiet przewy Ŝsza liczb ę bezrobotnych m ęŜ czyzn.

Tabela 4. Bezrobocie w Gminie Mrocza Ogółem Jednostka terytorialna W tym kobiet W tym m ęŜ czyzn bezrobotnych Gmina 909 513 396 w tym miasto 437 235 202 w tym obszar wiejski 472 278 194 powiat nakielski 6 901 3 685 3 216 Źródło: PUP w Nakle nad Noteci ą (stycze ń 2012 r.)

Struktura ekonomiczna ludno ści, według danych z 2010 roku pochodz ących z GUS-u (przy ogólnej liczbie mieszka ńców Gminy 9 296 – faktyczne miejsca zamieszkania, GUS, 2010 r.), przedstawia si ę nast ępuj ąco: − grupa ludno ści w wieku przedprodukcyjnym liczy 1 755 osób, co stanowi 19 % ogólnej liczby mieszka ńców (obszar miejski – 757, obszar wiejski – 998), − ludno ść w wieku produkcyjnym liczy 6 384 osób, co stanowi 69 % liczby mieszka ńców Gminy (obszar miejski – 3 055, obszar wiejski – 3 329), − ludno ść w wieku poprodukcyjnym liczy 1 157 osób, co stanowi 12 % ogólnej liczby ludno ści (obszar miejski – 556, obszar wiejski – 601).

2.4. UśYTKOWANIE TERENU

Podstawow ą form ą u Ŝytkowania terenu Gminy Mrocza jest u Ŝytkowanie rolnicze. UŜytki rolne zajmuj ą tutaj prawie 75 % powierzchni Gminy (w tym na obszarze miejskim zajmuj ą 369 ha, a na obszarze wiejskim – 10 898 ha). UŜytki le śne w obr ębie analizowanego obszaru zajmuj ą powierzchni ę 2 410 ha, co stanowi 16 % powierzchni Gminy (w tym w mie ście zajmuj ą one 12 ha, a na obszarze wiejskim – 2 398 ha). Pozostałe tereny w strukturze u Ŝytkowania gruntów zajmuj ą kolejno: grunty zabudowane i zurbanizowane – 3,6 % ogólnej powierzchni, grunty pod wodami 2,8 % oraz tereny pozostałe – 2,7 % ogólnej powierzchni.

15 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 5. UŜytkowanie ziemi w Gminie Mrocza (wg stanu na dzie ń 01.01.2012 r.) Powierzchnia geodezyjna Udział ogółem [ha] w ogólnej Rodzaje gruntów Obszar Obszar powierzchni Razem miejski wiejski [%] Powierzchnia ogólna 501 14 550 15 051 100 UŜytki rolne 369 10 898 11 267 74,9 grunty orne 303 9 667 9 970 66,2 sady 7 76 83 0,6 łąki trwałe 42 668 710 4,7 pastwiska trwałe 4 212 216 1,4 grunty rolne zabudowane 11 188 199 1,3 grunty pod stawami - 41 41 0,3 grunty pod rowami 2 46 48 0,3 UŜytki le śne 12 2 398 2 410 16 lasy 12 2 290 2 302 15,3 grunty zadrzewione i zakrzewione - 108 108 0,7 Grunty zabudowane 112 437 549 3,6 i zurbanizowane tereny mieszkalne 53 49 102 0,7 tereny przemysłowe 4 7 11 0,1 inne tereny zabudowane 17 7 24 0,2 zurbanizowane tereny 1 - 1 0,0 niezabudowane tereny rekreacyjne - 3 8 11 0,1 wypoczynkowe tereny drogi 29 325 354 2,4 komunikacyjne koleje 5 39 44 0,3 uŜytki kopalne - 2 2 0,0 Grunty pod wodami 2 417 419 2,8 powierzchniowymi płyn ącymi 2 268 270 1,8 powierzchniowymi stoj ącymi - 149 149 1,0 Tereny inne 6 400 406 2,7 uŜytki ekologiczne - 59 59 0,4 nieu Ŝytki 6 339 345 2,3 tereny ró Ŝne - 2 2 0,0 Źródło: Starostwo Powiatowe w Nakle nad Noteci ą

Użytki rolne 2 6 112 Użytki leśne

12 Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod wodami

369 Tereny inne

Wykres 3. Struktura uŜytkowania gruntów w mie ście Mrocza (powierzchnia w ha) Źródło: opracowanie własne

16 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

417 400 437 Użytki rolne 2398 Użytki leśne

Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod wodami

10898 Tereny inne

Wykres 4. Struktura uŜytkowania gruntów na terenie wiejskim Gminy Mrocza (powierzchnia w ha) Źródło: opracowanie własne

419 406 549 Użytki rolne

2410 Użytki leśne

Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod wodami

11267 Tereny inne

Wykres 5. Struktura u Ŝytkowania gruntów w Gminie Mrocza (powierzchnia w ha) Źródło: opracowanie własne

2.5. DZIAŁALNO ŚĆ GOSPODARCZA

Bior ąc pod uwag ę dane Głównego Urz ędu Statystycznego dotycz ące podmiotów gospodarczych zarejestrowanych (stan na rok 2011), na terenie Gminy Mrocza działało 585 podmiotów gospodarczych. Więcej podmiotów było zarejestrowanych w mie ście Mrocza – 61 %, ni Ŝ na pozostałym obszarze Gminy.

17 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 6. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD (2011) Ilo ść Sekcja Obszar Obszar Ogółem miejski wiejski Gmina Ogółem 369 216 585 W sekcji A - rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo, rybactwo 11 22 33 W sekcji B – górnictwo i wydobywanie 0 0 0 W sekcji C - przetwórstwo przemysłowe 31 15 46 W sekcji D – wytwarzanie i zaopatrywanie w energi ę elektryczn ą, gaz, par ę wodn ą i powietrze do 1 0 1 układów klimatyzacyjnych W sekcji E - dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalno ść zwi ązana 3 0 3 z rekultywacj ą W sekcji F - budownictwo 77 40 117 W sekcji G - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów 135 64 199 samochodów, wł ączaj ąc motocykle W sekcji H – transport, gospodarka magazynowa 16 14 30 W sekcji I – działalno ść zwi ązana z zakwaterowaniem i usługami 6 3 9 gastronomicznymi W sekcji J – informacja i komunikacja 2 3 5 W sekcji K – działalno ść finansowa i ubezpieczeniowa 12 3 15 W sekcji L – działalno ść zwi ązana z obsług ą rynku 2 3 5 nieruchomo ści W sekcji M – działalno ść profesjonalna, naukowa i techniczna 18 8 26 W sekcji N – działalno ść w zakresie usług administrowania 6 4 10 i działalno ść wspieraj ąca W sekcji O – administracja publiczna i obrona narodowa, 3 8 11 obowi ązkowe zabezpieczenia społeczne W sekcji P – edukacja 3 7 10 W sekcji Q – opieka zdrowotna i pomoc społeczna 16 8 24 W sekcji R – działalno ść zwi ązana z kultur ą, rozrywk ą i rekreacj ą 7 1 8 W sekcji S – pozostała działalno ść usługowa W sekcji T - gospodarstwa domowe zatrudniaj ące pracowników; 20 13 33 gospodarstwa domowe produkuj ące wyroby i świadcz ące usługi na własne potrzeby Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych (klasyfikacja PKD 2007)

Na terenie Gminy Mrocza najbardziej rozwini ętą działalno ści ą gospodarcz ą jest sekcja G - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodów, wł ączaj ąc motocykle oraz sekcja F - budownictwo. Wśród najwa Ŝniejszych podmiotów gospodarczych działaj ących na analizowanym terenie (w tym ze wzgl ędu na rolniczy charakter Gminy przedsi ębiorstwa działaj ące w przetwórstwie rolno – spo Ŝywczym) wymieni ć nale Ŝy: − PHPU „DARMARK-NAWOZY” – ul. Ko ściuszki, Mrocza,

18 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− PHPU „DARMARK-PASZ” – ul. Ko ściuszki, Mrocza, − PPPH „KASROL s.c.” – ul. Ł ąkowa, Mrocza, − PPUH Hubert Zieli ński, Mrocza, ul. Łob Ŝenicka, − Przedsi ębiorstwo Rolno-Produkcyjno-Usługowe s.c. „FARM-WET”, Witosław, − PPHU „JAWAL M”, ul. Polna, Mrocza, − PHUP „Skat” Włodzimierz Heymann, ul. 30-lecia LWP 24, 89 – 115 Mrocza, − Stacja Paliw CPN Polski Koncern Naftowy, ul. Nakielska, 89 - 115 Mrocza, − Przedsi ębiorstwo Rolno-Przemysłowe „Przem-Rol” spółka z o. o. w Modrakowie, − PPWUH „SŁARO” s.c. Mieszalnia Pasz, Ostrowo 89-115 Mrocza, − Zakład Krawiecki, „ZYG – ZAK”, Jolanta Sawi ńska, Konstantowo, 89 – 115 Mrocza, − Stefan Kowalski Przedsi ębiorstwo Usług Elektroenergetycznych Eleks, ul. Piotra 30, 89 – 115 Mrocza.

2.6. ROLNICTWO

Główne kierunki upraw gospodarstw indywidualnych to przede wszystkim zbo Ŝa, a wśród nich głównie pszenica, a dalej, ju Ŝ w mniejszym stopniu pszen Ŝyto, j ęczmie ń czy owies. Zdecydowanie mniejsz ą powierzchni ę zajmuj ą uprawy mieszanek zbo Ŝowo – str ączkowych jarych na ziarno, str ączkowych pastewnych na ziarno, innych oleistych, warzyw gruntowych czy te Ŝ truskawek.

Tabela 7. Produkcja rolnicza na terenie Gminy Mrocza Powierzchnia Powierzchnia Rodzaj zasiewów Rodzaj zasiewów upraw [ha] upraw [ha] pszenica ozima 1 620 kukurydza na ziarno 469 mieszanki zbo Ŝowo – pszenica jara 520 25 str ączkowe jare na ziarno str ączkowe pastewne na Ŝyto 780 30 ziarno jęczmie ń ozimy 92 ziemniaki 205 jęczmie ń jary 1 060 buraki cukrowe 273 owies 370 rzepak i rzepik ozimy 1 310 pszen Ŝyto ozime 1 460 Inne oleiste 2 pszen Ŝyto jare 42 warzywa gruntowe 60 truskawki gruntowe mieszanki zbo Ŝowe ozime - 10 i poziomki mieszanki zbo Ŝowe jare 420 Źródło: sprawozdanie R-05/G – szacunek plonów i zbiorów głównych ziemiopłodów w gospodarstwach indywidualnych (2011)

19 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 8. Hodowla zwierz ąt na terenie Gminy Mrocza Ilo ść gospodarstw Obsada gospodarstw Rodzaj hodowli [szt.] [szt.] bydło ogółem 105 3 014 - w tym krowy 84 1 594 trzoda chlewna ogółem 154 14 073 - w tym lochy 137 1 339 konie 21 63 drób ogółem 146 9 312 - w tym drób kurzy 142 7 088 Źródło: Powszechny Spis Rolny (2010), GUS – Bank Danych Lokalnych

Wśród pogłowia du Ŝych zwierz ąt gospodarskich podkre śli ć nale Ŝy dominacj ę trzody chlewnej. Du Ŝy udział ma tak Ŝe hodowla drobiu.

Zgodnie z danymi Urz ędu Miasta i Gminy na terenie Gminy jest 1 377 gospodarstw rolnych. Gospodarstwa bardzo małe, poni Ŝej 5 ha gruntów, stanowi ą 76,5 % ogólnej liczby gospodarstw. Gospodarstwa wi ększe, o powierzchni 5 - 20 ha stanowi ą około 15,8 % wszystkich gospodarstw. Natomiast gospodarstwa du Ŝe powy Ŝej 20 ha to tylko około 7,7 % wszystkich gospodarstw rolnych na terenie Gminy.

Tabela 9. Zestawienie ilo ści gospodarstw rolnych Grupa obszarowa gospodarstw Liczba gospodarstw 0 - 5 ha 1 053 5 - 10 ha 88 10 - 20 ha 130 20 – 50 ha 70 powy Ŝej 50 ha 36 Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy w Mroczy, stan na dzie ń 03.09.2012 r.

2.7. TURYSTYKA I REKREACJA

W Gminie Mrocza najbardziej atrakcyjne dla celów turystyki i rekreacji s ą obszary wyst ępowania wód. Wyst ępuje tu 21 jezior o powierzchni ponad 1 ha. Ponadto atrakcyjno ść podnosz ą przepływaj ące przez Gmin ę rzeki, obszary chronione oraz liczne zabytki. W wyniku działa ń proekologicznych wodom wszystkich jezior gminy przywrócono jako ść umo Ŝliwiaj ącą k ąpiel w nich oraz zagospodarowano na pla Ŝe wraz z k ąpieliskami, a tak Ŝe dla potrzeb wędkarstwa. Ponadto na jeziorach: Witosławskim i Ro ścimi ńskim Małym wyst ępuj ą warunki do Ŝeglugi. Do najciekawszych obiektów dziedzictwa kulturowego na terenie Miasta i Gminy Mrocza nale Ŝą : − Ko ściół w Orlu, najstarsza zachowana budowla, wybudowany w XV wieku i odbudowany w wieku XIX, − ruiny dworu obronnego z XV wieku w miejscowo ści Orle, na sztucznej wyspie jeziora Witosławskiego,

20 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− ko ściół parafialny w Mroczy wybudowany z 1932r. z zachowanym wyposa Ŝeniem wcze śniejszych świ ąty ń, − młyn wodny z XVIII i XIX wieku w miejscowo ści Orzelski Młyn, − zało Ŝenia parkowo – dworskie zachowane w miejscowo ściach Orle, Izabela, Rajgród, Matyldzin czy Ostrowo, − średniowieczny układ architektoniczny w mie ście Mrocza wraz z zabudow ą utworzon ą przez kamieniczki z ko ńca XVIII, XIX i pocz ątku XX wieku. Rozwojowi turystyki sprzyja równie Ŝ rozwini ęta infrastruktura. Składa si ę na ni ą baza noclegowa wraz z baz ą gastronomiczn ą, a tak Ŝe firmy oferuj ące usługi turystyczne takie jak np. wypo Ŝyczalnie sprz ętu wodnego. Ze wzgl ędu na poło Ŝenie w blisko ści Bydgoszczy, Gmina b ędzie poddawana coraz silniejszej presji zwi ązanej z penetracj ą lasów, jak te Ŝ rozwojem zabudowy letniskowej. Podstawowymi rodzajami turystyki i rekreacji, które mog ą by ć rozwijane na terenie Gminy ze wzgl ędu na obecne tu walory i predyspozycje przyrodnicze, s ą: agroturystyka, turystyka pobytowa, turystyka rowerowa, turystyka w ędrówkowa, turystyka kwalifikowana – wodna. Przez teren Gminy przebiega Mi ędzynarodowa Trasa Rowerowa EuroRoute R-1.

21 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

III. INFRASTRUKTURA GMINY

3.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA

3.1.1. ZAOPATRZENIE W WOD Ę

3.1.1.1. UJ ĘCIA KOMUNALNE WÓD ZAOPATRUJ ĄCE SIE Ć WODOCI ĄGOW Ą

Na terenie Gminy Mrocza eksploatowanych jest sze ść komunalnych uj ęć wód podziemnych. Poni Ŝej w tabeli zamieszczono charakterystyk ę ka Ŝdego uj ęcia wód podziemnych. W przyszło ści planuje si ę zlikwidowanie uj ęć w Ro ściminie, Drzewianowie oraz Witosławiu. W zamian ma powsta ć w Witosławiu stacja do podnoszenia ci śnienia. Ponadto w najbli Ŝszym czasie nie nast ąpi ą zmiany wielko ści poboru wody z istniej ących uj ęć . Nie planuje si ę tak Ŝe budowy nowych uj ęć . Na terenie Gminy Mrocza nie ma zlokalizowanych studni prywatnych.

22 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 10. Uj ęcia wód na cele komunalne eksploatowane na terenie Gminy Mrocza Studnia/ Nazwa uj ęcia Pozwolenie UŜytkownik gł ęboko ść , Wielko ść poboru wody Teren ochrony lokalizacja wodnoprawne wydajno ść WWR-6223-23/01/02 1 studnia 3 Qmaxh = 25 m /h teren ochrony z dn. 04.11.2002 r. SUW w Drzewianowie Nr 1 - 56 m 3 3 Qśrd = 45 m /d bezpo średniej wa Ŝne do wydajno ść Q = 30 m /h 05.11.2012 r. 2 studnie 3 Nr 1 - 33 m Qmaxh = 60 m /h SUW w Modrakowie 3 3 teren ochrony Qśrd = 250 m /d brak danych (obecnie w modernizacji) wydajno ść Q = 70 m /h 3 bezpo średniej Nr 2 - 31 m Qśrrok = 274 000 m /rok wydajno ść Q = 60 m 3/h 3 studnie Gmina Mrocza Zakład Gospodarki Nr 1A – 51,5 m 3 WW Ś-6223-21/07/08 z Komunalnej wydajno ść Q = 49 m /h 3 dn. w Mroczy Sp z o. o. Qmaxh = 110 m /h teren ochrony SUW w Mroczy Nr 5Q - 41 m 3 19.03.2008 r. ul. Łob Ŝenicka 11A Qśrd = 750 m /d bezpo średniej wydajno ść Q = 60 m 3/h wa Ŝne do 31.12.2017 89-115 Mrocza r. Nr 4 - 129 m wydajno ść Q = 85 m 3/h

1 studnia 3 Qmaxh = 4,87 m /h teren ochrony SUW w Ro ściminie Nr 3 - 41 m 3 brak danych Qmaxd = 15 m /d bezpo średniej wydajno ść Q = 35 m 3/h

Gmina Mrocza 2 studnie

Zakład Gospodarki WWR-6223-5/09 Nr 1 – 39,5 m 3 Komunalnej 3 Qmaxh = 61,5 m /h teren ochrony z dn. 01.06.2009 r. SUW w Wielu wydajno ść Q = 55 m /h 3 w Mroczy Sp z o. o. Qmaxd = 230 m /d bezpo średniej wa Ŝne do ul. Łob Ŝenicka 11A Nr 2 – 41,5 m 30.06.2014 r. 89-115 Mrocza wydajno ść Q = 63 m3/h

23 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Studnia/ Nazwa uj ęcia Pozwolenie UŜytkownik gł ęboko ść , Wielko ść poboru wody Teren ochrony lokalizacja wodnoprawne wydajno ść 3 studnie

Nr 1 – 64 m wydajno ść Q = 45,5 m 3/h 3 WWR-6223-17/05 z dn. Qmaxh = 16,5 m /h teren ochrony SUW w Witosławiu Nr 2 - 70 m 3 05.12.1005 r. Qmaxd = 25 m /d bezpo średniej wydajno ść Q = 56 m 3/h wa Ŝne do 31.12.2015 r.

Nr 3 - 51 m wydajno ść Q = 30 m 3/h Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy w Mroczy (2012), PO Ś dla powiatu nakielskiego

3.1.1.2. ZAKŁADOWE UJ ĘCIA WÓD

Oprócz uj ęć wód podziemnych, które zaopatruj ą mieszka ńców Gminy Mrocza w wod ę, na tym terenie eksploatowane s ą uj ęcia wód podziemnych przez ró Ŝne podmioty gospodarcze. W tabeli zostały zestawione wszystkie obowi ązuj ące pozwolenia wodnoprawne na pobór wód podziemnych i powierzchniowych przez te podmioty.

Tabela 11. Eksploatowane zakładowe uj ęcia wód podziemnych Studnia Wła ściciel Pozwolenie Lp. Cel poboru wody gł ęboko ść Wielko ść poboru wody uŜytkownik wodnoprawne wydajno ść na szczególne 3 korzystanie z wód – Qmaxh = 22 m /h 3 Uj ęcie w Drzewianowie pobór wód Qmax dobowe = 265 m /dob ę Polski Zwi ązek Działkowców, powierzchniowych Q = 19 875 m3/rok max roczne WW Ś.6341.3.1.2012 1. Rodzinny Ogród Działkowy w celu prowadzenia brak danych (w czasie sezonu z dnia 04.06.2012 „DRZEWIANOWO” nawodnie ń wegetacyjnego od 1 w Drzewianowie ogrodniczych, z Jeziora kwietnia do 30 Słupowskiego pa ździernika) w m. Drzewianowo

24 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Studnia Wła ściciel Pozwolenie Lp. Cel poboru wody gł ęboko ść Wielko ść poboru wody uŜytkownik wodnoprawne wydajno ść na wykonanie obiektu 3 Qmaxh = 36 m /h WW Ś.6341.6.1.2012 słu Ŝą cego do ujmowania 3 Q = 440 m /dob ę z dnia 18.05.2012 Przedsi ębiorstwo Rolniczo- wody podziemnej oraz ñrednio dobowe Qmakszmalne dobowe = (orzekaj ąca Produkcyjno-Handlowe na szczególne 3 576 m /dob ę przeniesienie praw „KASROL” Marek Sowi ński korzystanie z wód – Qmax roczne (sezonowe) = i obowi ązków 2. Jerzy Kami ński Olga Kami ńska pobór wody podziemnej brak danych 3 66 000 m /rok wynikaj ących Michał Sowi ński Spółka do nawadniania upraw (w czasie sezonu z pozwolenia cywilna polowych ze studni wegetacyjnego od 1 wodnoprawnego (dz. ew. nr 98/14 m. Matyldzin) gł ębinowej kwietnia do 30 WW Ś.6223-15/10 w miejscowo ści pa ździernika) z dnia 10.11.2010 r.) Matyldzin na wykonanie PLANASA POLSKA Sp. z o. o. urz ądzenia wodnego – 3 Qmax godznowe = 35 m /h Ul. D ąbrowskiego 17 obiektu słu Ŝą cego do 3 Q = 132 m /dob ę WW Ś.6341.2.3.2012 3. 62 – 240 Trzemeszno ujmowania wód Nr 1 – 31,5 m średnio dobowe Qmaksymalne roczne = 48 213 z dnia 08.05.2012 (dz. ew. nr 89/9 obr ęb podziemnych ze studni 3 m /rok Ostrowo) gł ębinowej zło Ŝonej z 1 studni na wykonanie urz ądzenia wodnego – 3 PLANASA POLSKA Sp. z o. o. Q = 25 m /h obiektu słu Ŝą cego do max godznowe Ul. D ąbrowskiego 17 Qśrednio dobowe = 33,60 WW Ś.6341.2.2.2012 4. ujmowania wód Nr 2 – 27 m 3 62 – 240 Trzemeszno m /dob ę z dnia 08.05.2012 podziemnych ze studni 3 (dz. ew. nr 8/1 obr ęb Ostrowo) Q = 12 272 m /rok gł ębinowej zło Ŝonej z 1 max oczne studni 3 na wykonanie Qmax godznowe = 12 m /h Gmina Mrocza urz ądzenia wodnego – Qśrednio dobowe = 16,25 ul. Plac 1 Maja 20 obiektu słu Ŝą cego do m3/dob ę WW Ś.6341.2.1.2012 5. 89 – 115 Mrocza ujmowania wód Nr 1 – 27 m Qmaksymalne dobowe = 32,50 3 z dnia 19.03.2012 (dz. ew. nr 394/1 obr ęb podziemnych ze studni m /dob ę Mrocza) gł ębinowej zło Ŝonej z 1 Qmaksymalne roczne = 2 500 studni m3/rok

25 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Studnia Wła ściciel Pozwolenie Lp. Cel poboru wody gł ęboko ść Wielko ść poboru wody uŜytkownik wodnoprawne wydajno ść na szczególne Gmina Mrocza WWR-6223-21/05/11 korzystanie z wód – ul. Plac 1 Maja 20 z dnia 28.12.2011 pobór wód podziemnych Nr 3 – 41 m 6. 89 – 115 Mrocza 3 brak danych (zmieniaj ące decyzj ę dla celów pitnych, wydajno ść Q = 35 m /h (dz. ew. nr 175 WWR-6223-21/05 produkcyjnych m. Ro ścimin) z dnia 28.12.2005 r.) i ogólnokomunalnych na szczególne korzystanie z wód – pobór wód podziemnych Gmina Mrocza dla celów pitnych, ul. Plac 1 Maja 20 WWR-6223-17/05/11 produkcyjnych 89 – 115 Mrocza z dnia 28.12.2011 i ogólnokomunalnych 7. (dz. ew. nr 18/17 brak danych brak danych (zmieniaj ące decyzj ę oraz na odprowadzanie m. Witosław oraz WWR-6223-17/05 wód popłucznych do dz. ew. nr 18/18 z dnia 05.12.2005 r.) sztucznego m. Witosław) bezodpływowego ziemnego zbiornika poletka filtracyjnego Gospodarstwo Rolne 3 Mariola Hoekstra na pobór wody Qmaxh = 14 m /h 3 Orle 13 podziemnej na cele Qśrd = 96 m /d ŚG-I.ab.7322.17.2011 8. brak danych 3 89 – 114 Witosław produkcyjne Qmaxd = 121 m /d z dnia 18.08.2011 r. 3 (dz. ew. nr 8/6 gospodarstwa rolnego Qśr/rok = 35 040 m /rok m. Orle) Nadle śnictwo Runowo na rozbiórk ę urz ądzenia Runowo Kraje ńskie 55 wodnego – studni WW Ś.6341.1.7.2012 9 89 – 429 Runowo Kraje ńskie brak danych brak danych gł ębinowej na terenie z dnia 22.07.2011 (dz. ew. nr 3220 Le śnictwa D ąbrowice obr ęb Wiele)

na wprowadzanie, do Gospodarstwo Rolne miejskich urządze ń 3 Qśrd = 0,2 m /d Mariola Hoekstra kanalizacyjnych Mroczy, 3 ŚG-I.ab.7322.7.2011 10 brak danych Qmaxd = 0,3 m /d Orle 13 ścieków poprzemysłowych 3 z dnia 29.04.2011 r. Q = 73 m /rok 89 – 114 Witosław (z płukania aparatury śr/rok udojowej)

26 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Studnia Wła ściciel Pozwolenie Lp. Cel poboru wody gł ęboko ść Wielko ść poboru wody uŜytkownik wodnoprawne wydajno ść Zakład Gospodarki Komunalnej na wykonanie w Mroczy urz ądzenia wodnego – ul. Łob Ŝenicka 11A obiektu słu Ŝą cego do WW Ś.6223-17/10/11 11 brak danych brak danych 89 – 115 Mrocza ujmowania wód z dnia 14.01.2011 (dz. ew. nr 433/11 podziemnych – studnia obr ęb Mrocza) gł ębinowa Zakład Gospodarki Komunalnej w Mroczy na rozbiórk ę urz ądzenia ul. Łob Ŝenicka 11A Nr 3 – 129,5 m WW Ś.6224-33/10 12 wodnego – studni 3 brak danych 89 – 115 Mrocza wydajno ść Q = 82 m /h z dnia 10.12.2010 gł ębinowej (dz. ew. nr 432/7 obr ęb Mrocza) Qmaksymalne godznowe = 110 m3/h na szczególne Nr 4 – 129 m 3 Qśrednio dobowe = 1 980 Gmina Mrocza korzystanie z wód – wydajno ść Q = 85 m /h 3 m /dob ę WW Ś.6223-21/07/08 13 ul. Plac 1 Maja 20 pobór wód podziemnych Qmaksymalne dobowe = 2 420 z dnia 19.03.2008 89 – 115 Mrocza dla potrzeb socjalno – Nr 1A – 51,5 m 3 3 m /dob ę bytowych wydajno ść Q = 49 m /h Qśrednie roczne = 712 800 m3/rok Q = 60 m 3/h na szczególne maksymalne godznowe Gmina Mrocza Nr 3W – 33 m Qśrednio dobowe = 1 080 korzystanie z wód – 3 3 ul. Plac 1 Maja 20 wydajno ść Q = 70 m /h m /dob ę pobór wód podziemnych WW Ś.6223-40/08/09 14 89 – 115 Mrocza Qmaksymalne dobowe = 1 440 dla potrzeb socjalno – 3 z dnia 26.08.2009 (dz. ew. nr 15/1 i 15/2 Nr 2W – 31 m m /dob ę bytowych z dwóch 3 m. Modrakowo) wydajno ść Q = 60 m /h Qśrednie roczne = 394 200 studni 3 m /rok Qmaksymalne godznowe = 61,5 na szczególne 3 Nr 1 – 39,5 m m /h Uj ęcie komunalne w m. Wiele korzystanie z wód – 3 3 wydajno ść Q = 55 m /h Q = 900 m /dob ę Gmina Mrocza pobór wód podziemnych średnio dobowe WW Ś.6223-5/09 15 Qmaksymalne dobowe = 1 476 ul. Plac 1 Maja 20 dla potrzeb socjalno – 3 z dnia 01.06.2009 Nr 2 – 41,5 m m /dob ę 89 – 115 Mrocza bytowych z dwóch 3 wydajno ść Q = 63 m /h Qśrednie roczne = 328 500 studni 3 m /rok

27 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Studnia Wła ściciel Pozwolenie Lp. Cel poboru wody gł ęboko ść Wielko ść poboru wody uŜytkownik wodnoprawne wydajno ść na szczególne Qmaksymalne godznowe = 47,6 korzystanie z wód – 3 m /h pobór wód podziemnych 3 Q = 820 m /dob ę dla zaopatrzenia średnio dobowe WWR-6223-02/06 16 Danuta, Wiesław Szalscy brak danych Qmaksymalne dobowe = 952 w wod ę na cele 3 z dnia 09.02.2006 m /dob ę gospodarcze Qśrednie roczne = 14 000 podlewanie upraw 3 m /rok (poprzez deszczowanie) Qmaksymalne godznowe = 61,5 na szczególne 3 Nr 1 – 39,5 m m /h Uj ęcie komunalne w m. Wiele korzystanie z wód – 3 3 wydajno ść Q = 55 m /h Q = 900 m /dob ę Gmina Mrocza pobór wód podziemnych średnio dobowe WWR-6223-21/05 17 Qmaksymalne dobowe = 1 476 ul. Plac 1 Maja 20 dla potrzeb socjalno – 3 z dnia 28.12.2005 Nr 2 – 41,5 m m /dob ę 89 – 115 Mrocza bytowych z dwóch 3 wydajno ść Q = 63 m /h Qśrednie roczne = 328 500 studni 3 m /rok na pi ętrzenie rzeki Orla dla potrzeb podtrzymania stałego poziomu wody w zbiorniku retencyjnym Jacek Kujawa na obiekcie pi ętrz ącym 3 WWR-6223-5/06 18 Orzelski Młyn 1 brak danych Q – 30 853 m /h w km 31+298 w z dnia 12.12.2006 89 – 115 Mrocza m. Orzelski Młyn na pobór wód rzeki Orla dla utrzymania stałego poziomu wody w zbiorniku retencyjnym Źródło: PO Ś (2008), Urz ąd Miasta i Gminy w Mroczy (2012)

28 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

3.1.1.3. SIE Ć WODOCI ĄGOWA

Wszystkie miejscowo ści w Gminie s ą zwodoci ągowane. Dane na temat sieci wodoci ągowej na terenie Gminy Mrocza przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela 12. Dane dotycz ące wodoci ągów na terenie Gminy Mrocza Warto ść Informacje Obszar Obszar Ogółem miejski wiejski gmina długo ść czynnej sieci rozdzielczej [km] 8,9 94,5 103,4 brak brak w tym rur azbestowych 5,95* danych danych poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych 646 687 1333 i zbiorowego zamieszkania [szt.] woda dostarczona gospodarstwom domowym [dam 3] 153,4 152,1 305,5 ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej [os.] 4 018 3 935 7 953 korzystaj ący z instalacji [%] 92 79,8 85,6 sie ć rozdzielcza na 100 km 2 177,6 64,9 68,7 zu Ŝycie wody na 1 mieszka ńca 35,2 30,8 32,9 zu Ŝycie wody na 1 korzystaj ącego / odbiorc ę 38,2 38,7 38,4 Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych 2010 *Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dla Miasta i Gminy Mrocza 2010

Ogółem, zgodnie za rok 2010, sie ć wodoci ągowa na obszarze wiejskim Gminy liczyła 94,5 km i korzystało z niej 3 935 mieszka ńców. Natomiast sie ć wodoci ągowa na terenie miasta Mrocza miała długo ść 8,9 km i korzystało z niej 4 018 osób. Podsumowuj ąc na terenie całej Gminy Mrocza sie ć wodoci ągowa miała długo ść 103,4 km i korzystało z niej ogółem w 2010 roku 7 953 mieszka ńców.

3.1.1.4. JAKO ŚĆ WÓD UJMOWANYCH I PRZEZNACZONYCH DO ZAOPATRZENIA MIESZKA ŃCÓW DO CELÓW BYTOWYCH

Eksploatatorzy uj ęć wód podziemnych zobowi ązani s ą do wykonywania regularnych bada ń jako ści wody na podstawie przepisów ustawy z dnia 07.06.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. 2006, Nr 123, poz. 858 ze zm.) oraz postanowie ń pozwole ń wodnoprawnych. Na terenie Gminy Mrocza za jako ść wody i technologi ę oczyszczania wód odpowiada eksploatator wodoci ągów, czyli Zakład Gospodarki Komunalnej w Mroczy Sp. z o. o., który jest zobowi ązany do prowadzenia regularnej, wewn ętrznej kontroli jako ści wód. Zgodnie ze wspomnian ą ustaw ą nadzór nad jako ści ą wody przeznaczonej do spo Ŝycia sprawuje równie Ŝ PPIS w Nakle nad Noteci ą, który prowadzi monitoring jako ści wód przeznaczonych na cele bytowe mieszka ńców. Jako ść wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi powinna i spełnia wymagania Rozporz ądzenia Min. Zdrowia z dnia 29.03.2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. 2007, Nr 61 poz. 417 ze zm.). Oceny przydatno ści wody okre śla si ę dla parametrów fizykochemicznych oraz wska źników mikrobiologicznych. Wymagania, jakim powinna odpowiada ć woda okre ślono w zał ącznikach do ww. rozporz ądzenia. Zakres badanych wska źników jest uzale Ŝniony od formy monitoringu, kontrolny lub przegl ądowy. Jako ść wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi okre ślana jest dla:

29 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− wody surowej (woda ujmowana z uj ęcia i wprowadzana do stacji uzdatniania), − wody uzdatnionej podawanej do sieci ze SUW, − wody w punktach czerpania przez konsumentów (woda na sieci wodoci ągowej, woda pobierana z hydrantów, budynków u Ŝyteczno ści publicznej, sklepów, itp.). Zakład Gospodarki Komunalnej w Mroczy Sp. z o. o., regularnie zleca badania próbek wody z wodoci ągów przeznaczonej do spo Ŝycia. Haromonogram poboru próbek do bada ń na rok 2012 przedstawiony został w tabeli poni Ŝej:

Tabela 13. Harmonogram poboru próbek wody do bada ń na rok 2012 Stacja uzdatniania wody miesi ąc Mrocza Modrakowo Wiele Witosław* Drzewianowo* Ro ścimin* stycze ń luty Mk Mk Mk marzec kwiecie ń Mk Mk maj Mk Mk czerwiec lipiec Mk Mk Mp sierpie ń wrzesie ń Mp Mp Mp Mk Mk pa ździernik Mk Mk Mk listopad Mk Mk grudzie ń Mk – monitoring kontrolny Mp – monitoring przegl ądowy * – monitoring przegl ądowy – przy produkcji <100m3/dob ę zgodnie z zał ącznikiem nr 6 do rozporz ądzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 wykonywany raz na dwa lata (monitoring kontrolny jak i przegl ądowy w zakresie zgodnym z rozporz ądzeniem M.Z. z dnia 29 marca 2007 r. Dz. U. nr 61 poz. 417)

Według informacji dotycz ących oceny jako ści wody wodoci ągowej przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi za rok 2011, dostarczanej przez wodoci ągi sieciowe funkcjonuj ące na terenie Gminy Mrocza jako ść wody na wszystkich 6 stacjach oznaczono jako dobr ą. Wyst ępowanie zawy Ŝonych parametrów fizyko - chemicznych w wodzie pochodz ącej z wodoci ągów zlokalizowanych na terenie gminy: - wodoci ąg Modrakowo m ętno ść : 2,3 NTU - norma: 1 NTU - wodoci ąg Mrocza m ętno ść 16 NTU - norma: 1 NTU. Stwierdzono równie Ŝ incydentalne zanieczyszczenia mikrobiologiczne wody pochodz ącej z nast ępuj ących wodoci ągów: - wodoci ąg Drzewianowo - bakterie z grupy coli w przedziale 3-7 jtk w 100 ml wody (przy normie: 0 jtk w 100 ml wody) - wodoci ąg Wiele - ogólna liczba bakterii wyhodowanych w 22 0C – powy Ŝej 300jtk/1ml (przy normie - bez nieprawidłowych zmian). Na koniec roku 2011 wszystkie wodoci ągi zlokalizowane na terenie Gminy Mrocza dostarczały wod ę odpowiadaj ącą wymaganiom sanitarnym pod wzgl ędem mikrobiologicznym oraz fizykochemicznym. Bior ąc pod uwag ę zarówno stan techniczny urz ądze ń wodnych jak i jako ść wody dostarczanej w ramach zbiorowego zaopatrzenia ludności w wod ę Ŝaden z nadzorowanych

30 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 przez Pa ństwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Nakle nad Noteci ą wodoci ągów na terenie Gminy Mrocza nie uzyskał na koniec 2011 r. oceny negatywnej.

3.1.2. GOSPODARKA ŚCIEKOWA

3.1.2.1. SIE Ć KANALIZACYJNA

Na terenie Gminy Mrocza funkcjonuje system zbiorowego odprowadzania ścieków komunalnych poprzez system kanalizacji eksploatowany przez Zakład Gospodarki Komunalnej w Mroczy.

Tabela 14. Dane dotycz ące kanalizacji na terenie Gminy Mrocza Warto ść Informacje Obszar Obszar Ogółem miejski wiejski gmina długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej [km] 22,6 50,9 73,5 poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i zbiorowego 519 244 763 zamieszkania [szt.] ścieki odprowadzone [dam 3] 131 37 168 ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej 2257 1934 4191 korzystaj ący z instalacji [%] 51,7 39,2 45,1 sie ć rozdzielcza na 100 km 2 ** 451,1 35 48,8 Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych (2010)

Na terenach Gminy Mrocza nie obj ętych systemem kanalizacji gospodarka ściekowa oparta jest o gromadzenie ścieków w zbiornikach bezodpływowych (szambach), okresowe ich opró Ŝnianie i wywo Ŝenie do punktu zlewnego zlokalizowanego na obiekcie oczyszczalni komunalnej w Mroczy.

Ścieki do sieci kanalizacyjnej odprowadzane s ą nie tylko z gospodarstw domowych. Z sieci tej korzystaj ą tak Ŝe zakłady zlokalizowane na terenie miasta i gminy. Do podmiotów przemysłowych odprowadzj ących ścieki o charakterze przemysłowym nale Ŝy: − Gospodarstwo Rolne Mariola Hoekstra, Orle 13 (pozwolenie nr ŚG- I.ab.7322.7.2011 z dn. 29.04.2011 r., wydane przez Marszałka Województwa).

Aglomeracja kanalizacyjna

Dla Gminy Mrocza wyznaczono Aglomeracj ę Mrocza. Dokument ten został zatwierdzony rozporz ądzeniem Wojewody Kujawsko - Pomorskiego Nr 38/2005 z dnia 28 pa ździernika 2005 r. w sprawie wyznaczenia Aglomeracji Mrocza (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. Nr 119, poz. 2039 z dn. 2005 r.). W roku 2008 ww. rozporz ądzenie Wojewody uległo zmianie. Ostatecznie rozporz ądzeniem Nr 24/2008 z dnia 3 wrze śnia 2008 r. Wojewoda Kujawsko - Pomorski ponownie wyznaczył Aglomeracj ę Mrocza. W ostatecznym kształcie jest to aglomeracja o równowa Ŝnej liczbie mieszka ńców 11 111, z komunaln ą oczyszczalni ą ścieków zlokalizowan ą w miejscowo ści Mrocza. Obszar aglomeracji obejmuje:

31 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− miasto Mrocza, − miejscowo ści z terenu wiejskiego Gminy Mrocza: Białowie Ŝa, Chwałka, Dąbrowice, Dr ąŜ no, Dr ąŜ onek, Drzewianowo, Izabela, Jadwigowo, Ka Ŝmierzewo, Konstantowo, Kosowo, Kozia Góra Kraje ńska, Krukówko, Matyldzin, Modrakowo, Orle, Orlinek, Orzelski Młyn, Ostrowo, Podgórz, Rajgród, Ro ścimin, Samsieczynek, Słupówko, Wiele, Witosław, Wyrza, Zdrogowo.

3.1.2.2. ODPROWADZANIE WÓD OPADOWYCH I ROZTOPOWYCH

Na terenie miasta Mrocza w zbiorcz ą sie ć kanalizacyjn ą odprowadzane s ą równie Ŝ wody opadowe i roztopowe z niektórych terenów utwardzonych (głównie ulic, placów). W cz ęś ci miasta funkcjonuj ą kanały ogólnospławne, a wi ęc ścieki deszczowe zbierane s ą w sie ć kanalizacyjn ą razem ze ściekami sanitarnymi. W pozostałych miejscowo ściach brak jest systemu zbiorczej kanalizacji deszczowej, ale istniej ą przydro Ŝne rowy odwadniaj ące drogi utwardzone. Na terenie miasta i gminy mog ą wyst ępowa ć odr ębne systemy kanalizacji deszczowej, powstaj ące na terenach zakładów przemysłowych, w trakcie modernizacji dróg, itd. Systemy takie nie s ą zewidencjonowane co uniemo Ŝliwia ich dokładne zestawienie.

Tabela 15. Wykaz podmiotów, które posiadaj ą pozwolenie wodnoprawne na odprowadzanie wód opadowych i roztopowych Numer decyzji Podmiot odpowiedzialny Pozwolenie wodnoprawne wydane na: termin obowi ązywania

Gmina Mrocza odprowadzanie do rzeki Rokitka wód opadowych z terenu ul. Ko ścielnej w Mroczy WW Ś.6223-16/08 Pl. 1 Maja 20 3 3 Qmax – 8,18 dm /s, Q śr.roczne – 404,8 m /rok, Q max/d – 1,44 z dnia 19.08.2008 r. 89 – 115 Mrocza m3/d

Gmina Mrocza odprowadzanie do rzeki Rokitka w km 34+989 wód opadowych ze zlewni obejmuj ącą ulic ę Post ępu wraz WW Ś.6223-15/09 Pl. 1 Maja 20 z terenami przyległymi w Mroczy z dnia 10.11.2009 r. 89 – 115 Mrocza 3 3 Q – 112,5 dm /s, Q śr.roczne – 1815 m /rok,

Gmina Mrocza odprowadzanie do rzeki Rokitka w km 35+964 wód opadowych ze zlewni obejmuj ącą ulic ę Poln ą wraz WW Ś.6223-11/09 Pl. 1 Maja 20 z terenami przyległymi w Mroczy z dnia 19.08.2009 r. 89 – 115 Mrocza 3 3 Q – 13,06 dm /s, Q śr.roczne – 1217,7 m /rok, odprowadzanie do rowu melioracyjnego wód Gmina Mrocza opadowych z terenu zlewni obejmuj ącej ulice: 25-Lecia, 22 Lipca, Zwycięstwa i Słoneczn ą Rynek wraz WW Ś.6223-27/08/09 Pl. 1 Maja 20 z terenami przyległymi w Mroczy z dnia 05.01.2009 r. 89 – 115 Mrocza 3 3 Qmax – 106,53 dm /s, Q śr.roczne – 11690,54 m /rok, Q max/d – 41,64 m3/d odprowadzanie do rowu melioracyjnego wód Gmina Mrocza opadowych z terenu zlewni obejmuj ącej Osiedla Młodych, ul. Ko ściuszki, ul. Ł ąkowa, Rynek wraz z WW Ś.6223-32/08 Pl. 1 Maja 20 terenami przyległymi w Mroczy z dnia 08.12.2008 r. 89 – 115 Mrocza 3 3 Qmax – 296 dm /s, Q śr.roczne – 26712,95 m /rok, Q max/d – 95,15 m3/d Gmina Mrocza odprowadzanie do rowu melioracyjnego wód WW Ś.6223-25/08

32 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Numer decyzji Podmiot odpowiedzialny Pozwolenie wodnoprawne wydane na: termin obowi ązywania Pl. 1 Maja 20 opadowych z terenu zlewni obejmuj ącej fragment ul. z dnia 03.11.2008 r. 89 – 115 Mrocza Le śnej wraz z terenami przyległymi w Mroczy 3 3 Qmax – 17,26 dm /s, Q śr.roczne – 1665,4 m /rok, Q max/d – 5,92 m3/d odprowadzanie do rowu melioracyjnego wód Gmina Mrocza opadowych z terenu zlewni obejmuj ącej ul. Le śną, Drzewianowsk ą i Bocianowo wraz z terenami WW Ś.6223-26/08 Pl. 1 Maja 20 przyległymi w Mroczy z dnia 01.10.2008 r. 89 – 115 Mrocza 3 3 Qmax – 57,34 dm /s, Q śr.roczne – 6457,1 m /rok, Q max/d – 23,01 m3/d

„ROMICO” odprowadzanie do rowu melioracyjnego R-0, uchodz ącego do Jeziora Ostrowskiego oczyszczonych Romuald Hałabuda WW Ś.6223-10/06 ścieków deszczowych z terenu fermy trzody chlewnej w Ul. Kamienna 42 Ostrowie gm. Mrocza z dnia 26.06.2006 r. 34 – 300 śywiec 3 3 Qmax – 101,46 dm /s, Q max roczne – 15473 m /rok Źródło: na podstawie pozwole ń wodnoprawnych przekazanych przez Urz ąd Miasta i Gminy w Mroczy

3.1.2.3. SYSTEMY INDYWIDUALNE GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ

Zgodnie z ustaw ą z dn. 10.01.2012 r. Prawo Wodne (Dz. U. 2012, poz. 145 ze zm.) w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacji zbiorczej nie przyniosłaby korzy ści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, nale Ŝy stosowa ć systemy indywidualne lub inne rozwi ązania zapewniaj ące ochron ę środowiska. Do rozwi ąza ń takich zalicza si ę: − zbiorniki bezodpływowe (szamba) - indywidualne gromadzenie ścieków w szczelnych zbiornikach na nieczysto ści ciekłe i okresowym ich wypró Ŝnianiu poprzez pojazdy asenizacyjne, − przydomowe oczyszczalnie ścieków – niewielkich przepustowo ści oczyszczalnie lokalne na potrzeby jednego lub kilku gospodarstw, oparte o ró Ŝne dopuszczalne prawem technologie. Na podstawie ustawy z dn. 13.09.1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. 2012, poz. 391 ze zm.) przył ączenie nieruchomo ści do istniej ącej sieci kanalizacyjnej lub, w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposa Ŝenie nieruchomo ści w zbiornik bezodpływowy nieczysto ści ciekłych lub w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków bytowych, przył ączenie nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej nie jest obowi ązkowe, je Ŝeli nieruchomo ść jest wyposa Ŝona w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków jest obowi ązkiem wła ściciela nieruchomo ści. Ustawa nakłada na gminy obowi ązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli cz ęstotliwo ści ich opró Ŝniania oraz opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej.

33 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

3.1.2.3.1. ZBIORNIKI BEZODPŁYWOWE

Ustawa o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach okre śla, Ŝe zbiornik bezodpływowy to instalacja i urz ądzenie przeznaczone do gromadzenia nieczysto ści ciekłych w miejscu ich powstawania. Nie zostały okre ślone prawnie wymagania dotycz ące jako ści prowadzonej ewidencji zbiorników bezodpływowych. Wskazane byłoby jednak zewidencjonowanie zbiorników bezodpływowych w stopniu szczegółowo ści okre ślaj ącym: pojemno ść , ilo ść osób korzystaj ących ze zbiornika, stan techniczny (materiał wykonania, szczelno ść , rok budowy), zawarta umowa na opró Ŝnianie zbiornika. W Gminie Mrocza, zgodnie z urz ędow ą ewidencj ą funkcjonuje 342 zbiorników bezodpływowych. Na terenie miasta zlokalizowanych jest 28 zbiorników, a na terenie wiejskim Gminy 314 zbiorników. Wła ścicieli nieruchomo ści na terenie Gminy obowi ązuj ą przepisy Regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy. Nakłada on na wła ścicieli i zarz ądców nieruchomo ści szereg obowi ązków zwi ązanych z gospodark ą odpadami oraz nakłada obowi ązki zwi ązane z gospodark ą nieczysto ściami płynnymi. Na terenie Gminy obowi ązuj ą ustalenia „Regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie miasta i gminy Mrocza” uchwalonego w dniu 31 marca 2006 r. (uchwała nr XXXIX/25/06 Rady Miejskiej w Mroczy). W zwi ązku ze zmian ą ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach w najbli Ŝszym czasie Regulamin b ędzie aktualizowany. Analizuj ąc dokument Regulaminu mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe reguluje on w sposób odpowiedni przepisy utrzymania czysto ści i porz ądku w zakresie post ępowania z nieczysto ściami ciekłymi.

3.1.2.3.2. PRZYDOMOWE OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW

Przydomowe oczyszczalnie ścieków o przepustowo ści zazwyczaj do 5 m3 na dob ę, wykorzystywane na potrzeby gospodarstw domowych lub rolnych w ramach zwykłego korzystania z wód, z których emisja nie wymaga pozwolenia, mog ąca negatywnie oddziaływa ć na środowisko, podlega zgłoszeniu organowi ochrony środowiska. W my śl przepisów ustawy Prawo Budowlane oczyszczalnia podlega zgłoszeniu: − do Starostwa Powiatowego – zgłoszenie budowy (budowa indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków o wydajno ści do 7,5 m3 na dob ę nie wymaga uzyskania pozwolenia na budow ę, ale wymaga zgłoszenia wła ściwemu organowi), − do Gminy – zgłoszenie eksploatacji (zgłoszenie planowanej eksploatacji oczyszczalni ścieków nale Ŝy przedło Ŝyć Burmistrzowi, w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne nieb ędące przedsi ębiorcami).

Z danych przekazanych przez Starostwo Powiatowe, wynika, Ŝe na terenie Gminy Mrocza zostało zgłoszonych 51 oczyszczalni przydomowych.

34 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 16. Ewidencja zgłoszonych oczyszczalni przydomowych na terenie Gminy Mrocza

Lp. Miejscowo ść Ilo ść

1 Drzewianowo 8 2 Jeziorki Zabartowskie 1 3 Ka źmierzewo 16 4 Konstantowo 1 5 Matyldzin 1 6 Modrakowo 2 7 Mrocza 1 8 Orle 1 9 Orlinek 1 10 Podgórz 1 11 Ro ścimin 7 12 Samsieczynek 3 13 Wiele 6 14 Wyrza 2 razem 51 Źródło: Starosto powiatowe, Wydział Architektury i Budownictwa

W powy Ŝszej tabeli wskazano liczb ę zgłosze ń zamiaru wykonania przydomowych oczyszczalni ścieków natomiast nie ma mo Ŝliwo ści wskazania dokładnej ilo ści istniej ących przydomowych oczyszczalni, poniewa Ŝ inwestor nie ma obowi ązku zgłoszenia zako ńczenia budowy przydomowej oczyszczalni. W powy Ŝszym zestawieniu nie uzwgl ędniono tak Ŝe wydanych decyzji o pozwoleniu na budow ę budynków mieszkalnych wraz z przydomowymi oczyszczalniami ścieków. UŜytkownik przydomowej oczyszczalni ścieków powinien równie Ŝ wiedzie ć, Ŝe przył ączenie nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej nie jest obowi ązkowe, je Ŝeli nieruchomo ść jest wyposa Ŝona w przydomow ą oczyszczalni ę ścieków. Jest to element istotny zarówno dla u Ŝytkownika, jak i gminy. U Ŝytkownik planuj ąc budow ę przydomowej oczyszczalni ścieków powinien zasi ęgn ąć informacji dotycz ących planów skanalizowania jego działki, poniewa Ŝ mo Ŝe spotka ć si ę z odmow ą mo Ŝliwo ści eksploatacji przydomowej oczyszczalni. Gmina natomiast powinna zna ć dokładnie plany skanalizowania poszczególnych miejscowo ści i podł ączenia działek, aby przy zgłoszeniu eksploatacji móc wyda ć sprzeciw dla inwestycji, dla której planuje si ę skanalizowanie. Wybudowanie oczyszczalni przydomowej i brak odmowy eksploatacji, a w nast ępstwie odmowa podł ączenia działki do kanalizacji mogłaby, bowiem wpływa ć na ekonomiczno ść inwestycji skanalizowania terenu.

3.1.3. ODPROWADZANIE I OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW

3.1.3.1. KOMUNALNA OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW W MROCZY

Ścieki komunalne z terenu Gminy Mrocza odprowadzane s ą do komunalnej oczyszczalni ścieków zlokalizowanej w Mroczy, przy ul. Akacjowej, oddanej do eksploatacji w grudniu 1996 r.

35 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Starosta Nakielski wydał dla tego obiektu pozwolenie wodnoprawne na wprowadzanie oczyszczonych ścieków komunalnych do wód rzeki Rokitka – pozwolenie nr WWS.6223-11/09 z dnia19.08.2009 r. Oczyszczalnia ścieków w Mroczy to instalacja biologiczno – chemiczno - mechaniczna, której maksymalna przepustowo ść wynosi 1 854 m3/dob ę. Odbiornikami oczyszczonych ścieków są: - I rz ędu – Odra - II rz ędu Warta - bezpo średni odbiornik Rokitka.

Tabela 17. Informacja o oczyszczalni ścieków w Mroczy (2011 r.) Ilo ść Wielko ść Ścieki dopływaj ące Liczba ludno ści Liczba wytworzonych Rok oczyszczalni i oczyszczone korzystaj ąca 3 RLM 3 3 osadów (m /dob ę) (dam = tys.m /rok) z obiektu (tony) 7 457, w tym: z miasta Mrocza 2011 1 236 8 755 327 87 – 4 359 z obszaru wiejskiego – 3 098 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2011

Ci ąg technologiczny oczyszczalni ścieków przedstawia si ę nast ępuj ąco (na podstawie sprawozdania z rozruchu mechaniczno – energetycznego, hydraulicznego oraz technologicznego Oczyszczalni Ścieków w Mroczy): − przepompownia główna − komora wytłumienia energii kinetycznej, − punkt zlewny ścieków oczyszczonych, − stanowisko krat, − piaskowniki o ruchu okr ęŜ nym cieczy, − stanowisko odwadniania piasku − zbiornik wyrównawczy − komora rozdzielcza przed reaktorami biologicznymi − ci ąg technologiczny (komora defosfatacji, komora denitryfikacji, komora napowietrzania), − osadnik wtórny, − koryto pomiarowe ścieków oczyszczonych, − stacja dmuchaw, − przepompownia osadu powrotnego, − przepompownia wód technologicznych, − przepompownia tymczasowa osadu, − stacja dozowania PIX.

Ścieki z miejskiej sieci kanalizacyjnej dopływaj ą grawitacyjnie do centralnej przepompowni zlokalizowanej w Mroczy, zlokalizowanej ok. 2 km od oczyszczalni. Przepływaj ą przez krat ę koszow ą z urz ądzeniem skipowym, gdzie zatrzymywane s ą zanieczyszczenia grube, do komory czerpnej. Skratki gromadzone s ą w szczelnych

36 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 pojemnikach, dezynfekowane wapnem chlorowanym i okresowo wywo Ŝone na miejskie składowisko odpadów. Nast ępnie tłoczone s ą na oczyszczalni ę gdzie ł ącz ą si ę ze strumieniem ścieków dowo Ŝonych beczkowozami. Kolejno przepływaj ą przez dwie kraty schodkowe. Zatrzymane na kracie schodkowej skratki s ą prasowane w prasie, a nast ępnie gromadzone w szczelnych pojemnikach, dezynfekowane i wywo Ŝone na składowisko odpadów. Nast ępnie po oczyszczeniu mechanicznym dopływaj ą do komory wytłumienia, przepływaj ą przez piaskowniki, gdzie nast ępuje oddzielenie ze ścieków zawiesiny łatwo opadalnej (zwanej piaskiem). Odzielony piasek, który zostaje nast ępnie odwadniany podawany jest przez to urz ądzenie do podstawionego kontenera. Mo Ŝe on by ć higienizowany poprzez przesypywanie wapnem chlorowanym. Kontenery z piaskiem s ą wywo Ŝone okresowo poza oczyszczalni ę. W kolejnym etapie ścieki przepływaj ą do zbiornika wyrównawczego, którego zadaniem jest oczyszczenie ścieków po cz ęś ci mechanicznej metod ą fermentacji metanowej w warstwie silnie st ęŜ onego osadu. Nast ępuje obni Ŝenie 60 – 70 % zanieczyszcze ń organicznych wyra Ŝonych jako BZT5 oraz ChZT. Podczyszczone w zbiorniku wyrównawczym zbierane s ą korytem zbiorczym. Powstawj ący w wyniku oczyszczania osad beztlenowy odprowadzany jest do pompowni osadu nadmiernego i kierowany do odwodnienia na prasie filtracyjnej. Przewidziano tak Ŝe mo Ŝliwo ść omini ęcia zbiornika, gdzie ścieki po cz ęś ci mechanicznej kierowane s ą z piaskowników do komory rozdziału przed reaktorami biologicznymi. Oczyszczone mechanicznie ścieki odpływaj ą do komory rozdziału przed reaktorami biologicznymi, gdzie rozdzielone zostaj ą równomiernie na dwa reaktory. Reaktory biologiczne stanowi ą podstawowy element cz ęś ci biologicznej oczyszczalni i ich rol ą jest usuni ęcie ze scieków zanieczyszcze ń na drodze procesów biochemicznych. Nast ępnie z osadem czynnym z reaktorów odpływaj ą do osadnika wtórnego, gdzie nast ępuje oddzielenie zawiesin osadu czynnego od ścieków oczyszczonych. Ścieki oczyszczone kierowane s ą do kanału zrzutowego oczyszczalni, na którym zainstalowane jest koryto pomiarowe. Osad z dna osadnika przepływa do przepompowni osadu powrotnego sk ąd przetłaczany jest do reaktora wielofunkcyjnego, do ruroci ągu ścieków surowych lub do komór niedotlenionych. Nadmiar osadu odprowadzany jest do tymczasowej przepompowni osadu i dalej do stacji odwadniania osadu. Wody drena Ŝowe i odcieki z poletek wraz ze ściekami zakładowymi kierowane s ą do ścieków surowych w punkcie zlewnym.

Pod wzgl ędem ładunków ścieki poddawane oczyszczaniu na obiekcie oczyszczalni są zró Ŝnicowane. Najwi ększe obci ąŜ enie ładunkiem stanowi ą ścieki dowo Ŝone pochodz ące z przemysłu (przede wszystkim ubojni i przetwórni mi ęsnych). Du Ŝym st ęŜ eniem i ładunkiem charakteryzuj ą si ę równie Ŝ ścieki bytowe dowo Ŝone taborem asenizacyjnym, najmniejsze obci ąŜ enie dla obiektu oczyszczalni stanowi ą ścieki doprowadzane do oczyszczalni sieci ą kanalizacyjn ą.

37 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

3.2. ELEKTROENERGETYKA

Przez teren Gminy Mrocza, przebiegaj ą nast ępuj ące linie elektroenergetyczne: - GPZ 110/15 kV Nakło - GPZ 110/15 kV Runowo - WN 110 kV napowietrzna ł ącz ąca GPZ Nakło i GPZ Runowo. Na terenie Gminy Mrocza znajduje si ę 99 stacji transformatorowych o ł ącznej mocy 13 MVA.

Tabela 18. Dane dotycz ące odbiorców energii elektrycznej na terenie Gminy Mrocza Wska źnik Obszar miejski

zu Ŝycie energii na 1 mieszka ńca (kWh) 671,5 zu Ŝycie energii na 1 korzystaj ącego / odbiorc ę 2 471,0 (kWh) Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych (2010)

Przebieg sieci elektroenergetycznych nale Ŝy uwzgl ędnia ć przy planowaniu przestrzennym. Wzdłu Ŝ linii wyznacza si ę pas technologiczny, w obszarze którego obowi ązują ograniczenia w u Ŝytkowaniu i zagospodarowaniu terenu, zwi ązane z lokalizowaniem budynków mieszkalnych i innych przeznaczonych na pobyt stały ludzi, lokalizacj ą budowli zawieraj ących materiały niebezpieczne po Ŝarowo, stref zagro Ŝonych wybuchem oraz konstrukcji wysokich, a tak Ŝe z zalesianiem terenów rolnych. Lokalizacja innych obiektów lub zagospodarowanie terenu strefy mo Ŝe nast ąpi ć za zgod ą i na warunkach gestora sieci.

3.2.1. ŹRÓDŁA ENERGII ODNAWIALNEJ

Na terenie Gminy Mrocza planowano budow ę farm wiatrowych. W sprawie tej wszcz ęto odpowiednie post ępowania admininistracyjne m.in. dotycz ące uchwalenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszarów farm wiatrowych. Jednak w zwi ązku z przedłu Ŝaj ącymi si ę pracami planistycznymi, które były skutkiem ci ągłej niemo Ŝno ści precyzyjnego wskazania miejsca lokalizacji przyszłych elektrowni wiatrowych odst ąpiono od tych planów. W roku 2011 Burmistrz Miasta i Gminy Mrocza wydał decyzj ę o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsi ęwzi ęcia polegaj ącego na budowie biogazowni rolniczej o mocy 1,2 MW do docelowej mocy 1,9 MW. Biogazownia ma zosta ć zlokalizowana na działce nr 206/16 w miejscowo ści Ostrowo. Dla przedsi ęwzi ęcia przeprowadzono ocen ę oddziaływania na środowisko podczas której nie stwierdzono mo Ŝliwo ści negatywnego oddziaływania planowanego przedsi ęwzi ęcia. Ponadto w źródła energii odnawialnej wyposa Ŝone s ą pojedyncze gospodarstwa indywidualne. Zastosowanie tutaj znajduj ą przede wszystkim pompy ciepła oraz kolektory słoneczne.

38 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

3.3. INSTALACJE EMITUJ ĄCE POLA ELEKTROMAGNETYCZNE

Na terenie Gminy Mrocza funkcjonuje przynajmniej 7 anten nadawczych operatorów telefonii komórkowych, zainstalowanych na wysokich obiektach, tak aby wypromieniowywa ć pola elektromagnetyczne na du Ŝe wysoko ści. Wi ększo ść anten znajduje si ę w mie ście.

Tabela 19. Wykaz anten nadawczych na terenie Gminy Mrocza Lp. Operator Poło Ŝenie 1 Nordisk Mrocza, teren byłego GS-u 2 Mrocza, dz. nr 206/1 Orange 3 Witosław, dz. nr 32/2 4 Ostrowo, dz. nr 209/2 Play 5 Mrocza, Ostrowo dz. nr 209/2 6 Mrocza, teren byłego GS-u Plus 7. Orle, dz. nr 9/12 8. Witosław T - Mobile 9. Mrocza, ul. Ko ściuszki 57 Źródło: mapa.btsearch.pl

Ryc. 2. Rozmieszczenie anten nadawczych telefonii komórkowej Źródło: http://mapa.btsearch.pl/

3.4. GAZOWNICTWO

Miasto i Gmina Mrocza nie s ą zgazyfikowane. Plany Rozwoju i zamierzenia inwestycyjne Pomorskiej Spółki Gazownictwa do roku 2015 nie przewiduj ą gazyfikacji Miasta i Gminy Mrocza. W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko – Pomorskiego znalazły si ę zapisy mówi ące o obj ęciu terenu Gminy Mrocza projektowanym gazoci ągiem wysokopr ęŜ nym:

39 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

- Chełm Ŝa – Chełmno – Świecie – kierunek Bydgoszcz – Koronowo – Mrocza – Dn 300 mm

- Nakło – Mrocza – Sępólno Kraje ńskie – Dn 250/150 mm.

3.5. CIEPŁOWNICTWO

Na terenie Gminy zdecydowana wi ększo ść gospodarstw domowych wykorzystuje ogrzewanie piecowe lub lokalne instalacje c.o. opalane w ęglem. Na terenie Gminy zmodernizowano kotłownie w budynkach u Ŝyteczno ści publicznej, wymieniaj ąc stare urz ądzenia i instalacje grzewcze na nowoczesne, ekologiczne piece olejowe. Na obszarze miasta w obr ębie budownictwa wielorodzinnego funkcjonuj ą lokalne kotłownie małej mocy. Natomiast na obszarach wiejskich dominuj ą indywidualne źródła ogrzewania.

3.6. KOMUNIKACJA

3.6.1. DROGI

Sie ć drogow ą na terenie Gminy Mrocza tworz ą ogólnodost ępne drogi publiczne, które ze wzgl ędu na funkcj ę jak ą pełni ą, dzieli si ę na nast ępuj ące kategorie: drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne. Zarz ądcami dróg, do wła ściwo ści, których nale Ŝą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, s ą nast ępuj ące jednostki: − dróg wojewódzkich – Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Bydgoszczy, − dróg powiatowych – Zarz ąd Dróg Powiatowych w Nakle nad Noteci ą, − dróg gminnych – Burmistrz Miasta i Gminy Mrocza. Główn ą sie ć komunikacyjn ą na terenie stanowi ą nast ępuj ące odcinki dróg (opis ci ągów komunikacyjnych znajduje si ę w dalszej cz ęś ci opracowania): − drogi wojewódzkie nr 241, 243; − drogi powiatowe, − drogi gminne.

DROGI WOJEWÓDZKIE

Kujawsko – Pomorski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Bydgoszczy zarz ądza na terenie Gminy Mrocza dwoma odcinkami dróg wojewódzkich, które w sumie zajmuj ą długo ść 21,558 km: − nr 241 Tuchola – Wągrowiec, − nr 243 Mrocza – Koronowo. Długo ść drogi nr 241 na terenie Gminy wynosi 14,943 km, drogi nr 243 długo ść na terenie Gminy wynosi 6,615 km. Jako ść cz ęś ci drogi 241 oceniono jako dobr ą/średni ą, natomiast drogi 243 ocenia si ę jako średni ą.

40 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

DROGI POWIATOWE

Przez teren Gminy Mrocza przebiega 16 odcinków dróg powiatowych, których ł ączna długo ść wynosi 67,629 km. S ą to nast ępuj ące odcinki: − droga nr 1130 relacji Borzyszkowo – Ro ścimin (długo ść 4,810 km), − droga nr 1140 relacji So śno – Mrocza Las (długo ść 2,156 km), − droga nr 1901 relacji Dziegciarnia – Witosław (długo ść 3,697 km), − droga nr 1902 relacji Jeziorki Zabartow. – stacja PKP (długo ść 1,000 km), − droga nr 1150 relacji Zabartowo – Nakło n/Not. (długo ść 7,979 km), − droga nr 1903 relacji Wiele - Białowie Ŝa (długo ść 4,965 km), − droga nr 1904 relacji Witosław – stacja PKP (długość 0,320 km), − droga nr 1905 relacji Liszkowo - Mrocza (długo ść 12,863 km), − droga nr 1906 relacji Dziunin - Mrocza (długo ść 7,236 km), − droga nr 1907 relacji Mrocza - Ostrowo (długość 6,947 km), − droga nr 1908 relacji Murucin - Drzewianowo (długość 1,650 km), − droga nr 1909 relacji Krukówko - Witoldowo (długo ść 5,743 km), − droga nr 1910 relacji Samsieczynek - Wojnowo (długo ść 2,260 km), − droga nr 1920 relacji Wyrza - Chrz ąstowo (długo ść 2,500 km), − droga nr 1922 relacji Kosowo - Ślesin (długo ść 1,643 km), − droga nr 1923 relacji Dr ąŜ no - Trzeciewnica (długo ść 1,860 km).

DROGI GMINNE

Przez teren Gminy Mrocza, przez obszar wiejski, przebiega ok. 71 odcinków dróg gminnych, których ł ączna długo ść wynosi 161,180 km. Drogi gminne ci ągn ą si ę równie Ŝ przez miasto Mrocza. Długo ść ulic w mie ście wynosi ponad 14 km.

Odcinki dróg gminnych przebiegaj ące przez Gmin ę przedstawia tabela nr 21:

Tabela 20. Ewidencja dróg gminnych Długo ść Rodzaj Lp. Nazwa drogi Nr drogi (w km) nawierzchni 1 Ro ścimin - Witosław 090101C 3,490 gruntowa 2 Puszcza-Rocimin 090102C 1,943 gruntowa 3 Ro ścimin – droga nr 01150C (most Ru ść ) 090103C 1,230 gruntowa 4 Ro ścimin – Wiele – jezioro Witosławskie 090104C 1,850 gruntowa tłuczniowa/ 5 Ro ścimin — Wiele 090105C 3,980 brukowcowa 6 Wiele wie ś 090106C 1,040 gruntowa gruntowa, 7 Wiele - Mrocza 090107C 3,850 bitumiczna 8 Mrocza — Sitno 090108C 2,190 brukowa 9 Słupówko – Samsieczno 090109C 4,080 gruntowa 10 Drzewianowo – Samsieczynek 090110C 5,040 tłuczniowa bitumiczna/ 11 Drzewianowo – Jezioro Słupowskie 090111C 0,720 gruntowa

41 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 20. Ewidencja dróg gminnych Długo ść Rodzaj Lp. Nazwa drogi Nr drogi (w km) nawierzchni 12 Drzewianowo – Łukówiec 090112C 2,685 gruntowa 13 Ka źmierzewo – Orle 090113C 4,680 gruntowa brukowa/ 14 Witosław – Wyrza 090114C 3,920 bitumiczna/ gruntowa 15 Ka źmierzewo – Orzelski Młyn 090115C 4,584 gruntowa 16 Wyrza – Dębowo 090116C 2,730 bitumiczna 17 Kolonia Wyrza ńska – Dębowo (koło Baliniaka) 090117C 1,780 bitumiczna 18 Wyrza – Kozia Góra 090118C 3,768 gruntowa 19 Mrocza (stacja kolejowa) – Kosowo 090119C 2,830 gruntowa 20 Mrocza stacja kolejowa – Krukówko 090120C 1,600 gruntowa 21 Krukówko – Dr ąŜ no 090121C 3,080 gruntowa 22 Kozia Góra – Dr ąŜ onek 090122C 3,435 gruntowa 23 Krukówko – Karnówko 090123C 2,375 gruntowa 24 Dr ąŜ onek – Karnówko 090124C 0,580 gruntowa 25 Samsieczynek – granica gminy 090125C 1,600 tłuczniowa 26 Izabela – Ka źmierzewo 090126C 4,150 gruntowa 27 Podgórz – Dębionek 090127C 0,520 gruntowa 28 Izabela – Rajgród 090128C 2,250 gruntowa 29 Dr ąŜ no – Dr ąŜ no Wybudowanie 090129C 1,650 gruntowa 30 Samsieczynek – Bogacin 090130C 0,800 gruntowa 31 Samsieczynek – ogrody działkowe 090131C 1,375 gruntowa 32 Mrocza – Dąbrowice 090132C 1,000 gruntowa 33 Białowie Ŝa – Matyldzin 090133C 1,650 gruntowa 34 Wiele – droga 241 090134C 0,810 gruntowa 35 Wiele – droga nr 01150C 090135C 0,275 gruntowa 36 Wiele – Orlinek 090136C 2,525 gruntowa 37 Izabela – Izabela PGR 090137C 1,710 brukowa 38 Izabela – Dziegciarnia 090138C 1,120 gruntowa 39 Izabela – Izabela Wybudowanie 090139C 0,975 gruntowa 40 Izabela – Podgórz 090140C 1,125 gruntowa 41 Wiele – Orle 090141C 2,925 gruntowa 42 Wiele – Białowie Ŝa 090142C 1,850 gruntowa 43 Wiele – Białowie Ŝa (do byłej bazy opasowej) 090143C 0,530 gruntowa 44 Ro ścimin – Ro ścimin PGR 090144C 2,575 gruntowa 45 Wiele – Wiele Wybudowanie 090145C 1,100 gruntowa 46 Konstantowo – Dąbrowice 090146C 0,590 gruntowa 47 Drzewianowo – Jezioro D źwierznowskie 090147C 0,750 gruntowa 48 Modrakowo – Kosowo 090148C 0,875 gruntowa 49 Orzelski Młyn – Orlinek 090149C 1,450 gruntowa 50 Orle – Orzelski Młyn 090150C 1,475 gruntowa 51 Ka źmierzewo – Orzelski Młyn 090151C 1,550 gruntowa 52 Jeziorki Zab. – Ro ścimin 090152C 1,050 gruntowa 53 Rajgród – Ro ścimin 090153C 1,040 gruntowa 54 Ro ścimin – Rajgród 090154C 1,120 gruntowa 55 Jeziorki Zab. – Jeziorki Zab. Stacja kolejowa 090155C 0,510 bitumiczna 56 Dr ąŜ no – Krukówko 090156C 2,375 gruntowa

42 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 20. Ewidencja dróg gminnych Długo ść Rodzaj Lp. Nazwa drogi Nr drogi (w km) nawierzchni bitumiczna, kostka 57 Kosowo – Kozia Góra 090157C 0,750 (betonowa – most) 58 Dr ąŜ no – Suchary 090158C 1,125 gruntowa 59 Drzewianowo – Drzewianowo Wybudowanie 090159C 1,375 gruntowa 60 Drzewianowo – Drzewianowo Las 090160C 0,780 gruntowa 61 Ka źmierzewo – Broniewo 090161C 1,620 gruntowa 62 Dr ąŜ onek – Krukówko 090162C 1,775 gruntowa 63 Drzewianowo – Słupówko 090163C 2,870 gruntowa biutumiczna, 64 Ostrowo – Słupówko 090164C 1,225 gruntowa 65 Ostrowo – Ostrowo PGR 090165C 1,275 gruntowa bitumiczna/ 66 Orle – Orle (cmentarz) 090166C 0,625 gruntowa 67 Izabela – Jeziorki Zab. 090167C 1,250 gruntowa 68 Mrocza – Mrocza (stacja kolejowa) 090168C 0,980 gruntowa 69 Mrocza – Dr ąŜ no 090169C 1,250 gruntowa 70 Mrocza – Ostrowo (oczyszczalnia) 090170C 0,520 gruntowa drogi wyst ępuj ące w rejestrze gruntów gminy 71 Mrocza, prowadz ące do pól, lasów, jezior i bez numeru ok. 31,000 - innych obiektów razem 161,180 Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy w Mroczy

W tabeli poni Ŝej znajduje si ę natomiast wykaz ulic w mie ście Mrocza.

Tabela 21. Ewidencja ulic miasta Mrocza Rodzaj Długo ść Lp. Nazwa ulicy nawierzchni (w km) 1 22-Lipca kostka 0,177 2 25-Lecia LWP bitumiczna 0,425 kostka 3 27-Stycznia 0,497 gruntowa 4 Agatki kostka 0,196 5 Bocianowo kostka 0,207 6 Ci ąŜyńskiego kostka 0,277 kostka 7 Czere śniowa 0,595 gruntowa 8 Celtycka gruntowa 0,580 9 Dworzec bitumiczna 0,595 10 Drzewianowska kostka 0,405 kostka 11 Kozia 0,165 gruntowa 12 Krótka gruntowa 0,109 13 Kraje ńska kostka 0,141 14 Ko ścielna kostka 0,124 15 Le śna kostka 0,650 16 Łąkowa bitumiczna 0,806

43 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 21. Ewidencja ulic miasta Mrocza Rodzaj Długo ść Lp. Nazwa ulicy nawierzchni (w km) gruntowa 17 Łu Ŝycka gruntowa 0,420 kostka 18 Okr ęŜ na 0,279 gruntowa 19 Ogrodowa kostka 0,135 20 Poprzeczna brukowa 0,720 21 Piotra bitumiczna 1,370 kostka 22 Polna 0,482 gruntowa 23 Piaskowa kostka 0,228 bitumiczna 24 Post ępu betonowa 0,320 kostka 25 Plac Wolno ści bitumiczna 0,106 26 Plac 1 Maja bitumiczna 0,142 27 Piastowska gruntowa 0,380 28 Rzeczna gruntowa 0,485 29 Rzemie ślnicza kostka 0,247 30 Słoneczna bitumiczna 0,150 31 Śluzowa bitumiczna 0,161 32 Słowia ńska gruntowa 0,355 33 Spokojna gruntowa 0,514 34 Sportowa kostka 0,145 35 Wodna bitumiczna 0,090 36 Witosa kostka 0,131 37 Wyzwolenia kostka 0,235 betonowa 38 Zielona 0,365 brukowa kostka 39 Zwyci ęstwa 0,426 brukowa 40 śabia bitumiczna 0,119 Miasto Mrocza – droga od ul. 41 Nakielskiej do stacji bitumiczna 0,070 transformatowej przy placu PKS Miasto Mrocza – droga od ul. 42 bitumiczna 0,150 Nakielskiej do cmentarza razem 14,174 Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy w Mroczy

3.6.2. KOLEJ

Przez teren gminy Mrocza przebiega linia kolejowa drugorz ędna, niezelektryfikowana Nr 281 Ole śnica – Chojnice. Nie znalazła si ę ona w nowym wykazie linii pa ństwowych opublikowanych w Dz. U. Nr 13 z 2000 roku. W PZP Woj. Kujawsko – Pomorskiego w/w lini ę kolejow ą postuluje si ę na odcinku Nakło - Chojnice przeznaczy ć do wykorzystania w celach turystycznych.

44 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

3.7. GOSPODARKA ODPADAMI W GMINIE

Gospodarka odpadami prowadzona była dot ąd zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami dla Miasta i Gminy Mrocza, opracowanym w 2008 roku. Od stycznia 2012 roku zacz ęła obowi ązywa ć znowelizowana ustawa o utrzymaniu porz ądku i czysto ści w gminie, która to nakłada na Gminy inne, bardziej systemowe i szersze obowi ązki w zakresie gospodarki odpadami, a dokumentem strategicznym w tym wzgl ędzie staje si ę obecnie Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Miasta i Gminy Mrocza, który b ędzie aktualizowany zgodnie z wojewódzkim planem gospodarki odpadami. Do rejestru działalno ści Regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści wpisane zostały nast ępuj ące zakłady: - Zakład Usług Komunalnych Sp. z o. o. ul. Ciepła 4, 86 – 100 Świecie; - Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych „TARO” Sp. z o. o. Lisi Ogon, ul. Wiejska 3, 86 – 065 Łochowo; - Zakład Gospodarki Komunalnej w Mroczy Sp. z o. o. ul. Łob Ŝenicka 11A, 89 – 115 Mrocza; - Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych Corimp Sp. z o. o. ul. Wojska Polskiego 65, 85 – 825 Bydgoszcz; - „Remondis Bydgoszcz” Sp. z o. o., ul. Inwalidów 45, 85 – 749 Bydgoszcz; - Przedsi ębiorstwo Oczyszczania Miasta „EKO-NAKŁO” Mieczysław Klajda, Tomasz Brzykcy Spółka Jawna ul. Mły ńska 22, 89 – 100 Nakło nad Noteci ą; - Przedsi ębiorstwo Produkcyjno Usługowo - Handlowe Krzysztof Daro ń ul. Ogrodowa 16, 89-115 Mrocza. Ponadto Zakład Gospodarki Komunalnej w Mroczy Sp. z o. o. posiada umow ę z Gmin ą Mrocza na prowadzenie gminnego składowiska odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne na działce nr 206/14 w miejscowo ści Ostrowo, gm.Mrocza oraz umow ę z Gmin ą Mrocza na wykonywanie zada ń własnych w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wod ę, zbiorowego odprowadzania ścieków. Selektywna zbiórka odpadów jest wa Ŝnym składnikiem gospodarki odpadami komunalnymi na terenie analizowanej jednostki. W Gminie Mrocza prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów. Segregowane w pojemnikach typu „DZWON”' s ą szkło i tworzywa sztuczne. Zgodnie ze sprawozdaniem SG-01 za rok 2011 ilo ść zebranych odpadów komunalnych segregowanych przez Gmin ę wynosiła 209,2 Mg (w mie ście – 53,5 Mg, obszar wiejski – 155,7 Mg), w tym: − papier i tektura – 1,0 Mg (tylko na obszarze wiejskim), − szkło – 134,5 Mg (w mie ście – 27,6 Mg, obszar wiejski – 106,9 Mg), − tworzywa sztuczne – 64,6 Mg (w mie ście – 19,8 Mg, obszar wiejski – 44,8 Mg), − metale – 0,7 Mg (tylko na terenie miasta), − urz ądzenia zawieraj ące freon, zu Ŝyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne – 8,4 Mg (w mie ście – 5,4 Mg, obszar wiejski – 3,0 Mg). W zwi ązku z nowelizacj ą ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, Gmina Mrocza jest w trakcie przygotowywania uchwał m.in. nowego regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku. Na terenie Gminy Mrocza proponuje si ę utworzenie punktu selektywnej zbiórki odpadów, zlokalizowany w miejscowo ści Ostrowo (na składowisku), na którym odbierane b ędą nast ępuj ące frakcje odpadów komunalnych:

45 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

- papier i tektura, - szkło, - tworzywa sztuczne, - opakowania wielomateriałowe, - metal, - zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny, - meble i odpady wielkogabarytowe, - zu Ŝyte akumulatory, - zu Ŝyte opony, - inne odpady niebezpieczne wydzielone ze strumienia odpadów komunalnych. Gmina prowadzi edukacj ę mieszka ńców za pomoc ą strony www. Mieszka ńcy mog ą zapozna ć si ę na niej z informacjami odno śnie wprowadzania nowego systemu gospodarki odpadami zostały zamieszczone nast ępuj ące zasady post ępowania z odpadami: „przeterminowane leki nale Ŝy przekaza ć je do specjalistycznych pojemników znajduj ących si ę w aptekach na terenie Gminy Mrocza. Zu Ŝyte baterie i akumulatory małogabarytowe nale Ŝy przekazywa ć je do specjalistycznych pojemników znajduj ących si ę w szkołach, budynkach u Ŝyteczno ści publicznej udost ępnionych na stronie internetowej urz ędu. Odpady budowlano - remontowe i rozbiórkowe mog ą by ć dostarczone bezpłatnie do gminnego punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych lub poprzez zlecenie odebrane przez przedsi ębiorc ę, który wygrał przetarg w ramach dodatkowej opłaty. Na terenie Gminy Mrocza ustalono, Ŝe wła ściciele nieruchomo ści zapewniaj ą utrzymanie czysto ści i porz ądku na terenie nieruchomo ści poprzez wyposa Ŝenie nieruchomo ści w urz ądzenia słu Ŝą ce do zbierania odpadów komunalnych oraz utrzymywanie tych urz ądze ń w odpowiednim stanie sanitarnym, porz ądkowym i technicznym. Pojemniki i worki do prowadzenia selektywnej zbiórki ma obowiązek dostarczy ć wła ścicielom nieruchomo ści przedsi ębiorca wyłoniony w drodze przetargu. Prowadzenie selektywnego zbierania odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji w tym odpadów opakowaniowych ulegaj ących biodegradacji, a tak Ŝe odpadów zielonych z ogrodów i parków jest obowi ązkowe we wszystkich rodzajach zabudowy, wła ściciele nieruchomo ści mog ą korzysta ć z przydomowego kompostownika pod warunkiem, Ŝe jego wielko ść pozwala na co najmniej dwuletni okres przetrzymania w nim kompostowanego materiału przekładanego warstw ą gleby i dojrzałego kompostu; Wła ściciel nieruchomo ści, którzy b ędą prowadzi ć selektywn ą zbiórk ę odpadów ulegaj ących biodegradacji we własnym kompostowniku, maj ą obowi ązek zarejestrowa ć go w gminie i podpisa ć zobowi ązanie, Ŝe b ędzie realizowali obowi ązek w sposób zgodny z zasadami oraz wykorzystywali uzyskany materiał dla własnych potrzeb lub przekazywali go do wykorzystania przedsi ębiorcy”.

Zebrane odpady z terenu Miasta i Gminy Mrocza trafiaj ą na składowisko odpadów w m. Ostrowo, za którego prowadzenie odpowiedzialny jest Zakład Gospodarki Komunalnej Sp. z o. o. Składowisko odpadów komunalnych w Ostrowie zlokalizowane jest na dz. ew. nr 206/14. Działki te stanowi ą własno ść Gminy Mrocza. Składowisko odpadów w Ostrowie wykazuje korzystne poło Ŝenie przyrodnicze i topograficzne, co znacznie minimalizuje prawdopodobie ństwo negatywnego oddziaływania na otoczenie. Obszar składowiska poło Ŝony jest za południowymi granicami miasta Mrocza, ok. 500 m na wschód od drogi wojewódzkiej 241. Dojazd do terenu składowiska zapewnia ulica o nawierzchni utwardzonej płytami.

46 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Teren składowiska stanowi płaski obszar otoczony zieleni ą krzaczast ą i drzewami, a w dalszej odległo ści gruntami rolnymi. Najbli Ŝsze zabudowania znajduj ą si ę w odległo ści ok. 200 m – oczyszczalnia ścieków, natomiast budynki mieszkalne w odległo ści ok. 500 m. w kierunku zachodnim (nale Ŝą ce do miasta Mrocza). W najbli Ŝszym s ąsiedztwie składowiska nie wyst ępuj ą budynki mieszkalne, u Ŝyteczno ści publicznej, obszar parków narodowych oraz obszary ochrony uzdrowiskowej i obiekty poddane ochronie w my śl ustawy o ochronie przyrody. Ponadto bezpo średnio w otoczeniu składowiska nie wyst ępuj ą Ŝadne formy ochrony przyrody.

Ryc. 3. Lokalizacja składowiska odpadów w Ostrowie Źródło: opracowanie własne na podstawie geoportal.gov.pl

Tabela 22. Dane techniczne Składowiska Odpadów Komunalnych w Ostrowie (na podstawie karty składowiska za 2011 rok)

Lp. Dane techniczne

1. Powierzchnia całkowita 3 ha Powierzchnia wykorzystywana do 2. 0,605 ha składowania 3. Planowana pojemno ść składowiska: 75 000 m 3 / 21 750 Mg Nagromadzenie odpadów 3 4. 62 264,90 m /18 056,82 Mg (wykorzystana pojemno ść ) Data uruchomienia składowiska 5. 14.04.1994 rok odpadów

47 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Lp. Dane techniczne

Przewidywana data zako ńczenia 6. 2015 rok eksploatacji składowiska ŚG.I.es.7636-111/10 z dnia 09.06.2010 r. wydana przez Marszałka Województwa Kujawsko - Decyzja zatwierdzaj ąca instrukcj ę Pomorskiego 7. eksploatacji (zm. decyzji ŚG-I.7241.21.2011/MB z dnia 29.12.2011 r., Marszałek Województwa Kujawsko – Pomorskiego) odzysk – WSRiRW.III>PK/6618-6/07 z dnia 30 pa ździernika 2007 r. wydana przez Wojewod ę Kujawsko – Pomorskiego Zezwolenie na odzysk lub 8. (zm. decyzji ŚG.I.mb.7624/18/10 z dnia 01.06.2010 r. unieszkodliwianie wydana przez Marszałka Województwa Kujawsko – Pomorskiego) wa Ŝna do dnia 29 pa ździernika 2017 roku WSRiRW.III.PK/6618-6/07 z dnia 30 pa ździernika 2007 r. wydana przez Wojewod ę Kujawsko – Pomorskiego zmiany: ŚG.I.mb.7624/18/10 z dnia 01.06.2010 r. 9. Pozwolenie zintegrowane Marszałek Województwa Kujawsko – Pomorskiego; ŚG.I.7222.15.2011/MB z dnia 29.12.2011 r. Marszałek Województwa Kujawsko – Pomorskiego) Wa Ŝne do: 29 pa ździernika 2019 r. WWR 7627-03/2002r. z dnia 30.01.2002 r. 10. Przegl ąd ekologiczny wydany przez Starost ę Nakielskiego Ogrodzenie siatk ą na słupkach stalowych, wysoko ści 11. Zabezpieczenia składowiska 1,8 m.; ponadto składowisko wyposa Ŝone jest w pas zieleni izolacyjnej szeroko ści 12 m. Naturalne – warstwa gruntu stabilizowanego cementem 12. Uszczelnienie Sztuczne – czynna kwatera uszczelniona na dnie i skarpach geomembran ą HDPE o grubo ści 1 mm Drena Ŝ odcieków – zbudowany z s ączków PCV o średnicy 100 mm i zbieraczy z s ączków PCV o średnicy 110 mm, z odprowadzeniem do dwukomorowego zbiornika odcieków Zbiornik retencyjny – bezodpływowy zbiornik, 13. Inastalacja do zbierania odcieków składajacy si ę z dwóch studni z kr ęgów Ŝelbetowych o średnicy 180 cm, h = 90 cm, gł ęboko ść – 4,5 m, pojemno ść – 16,8 m3. Studnie przykryte włazami betonowymi. Odcieki kierowane ruroci ągiem tłocznym PCV o średnicy 80 mm do oczyszczalni ścieków w Mroczy Deszczomierz – do pomiaru wielko ści opadu 14. Post ępowania z wodami opadowymi atmosferycznego Na terenie składowiska istnieje 5 otworów słu Ŝą cych Instalacja do odprowadzania gazu do odgazowania czynnej kwatery, wydobywaj ący si ę 15. składowiskowego gaz jest odbierany przez otwory odgazowuj ące i okresowo b ędzie wypalany na pochodni świeczkowej

Monitoring Monitoring gazu Zakres: tlen, dwutlenek w ęgla, metan 16. składowiska wysypiskowego Cz ęstotliwo ść : co 1 miesi ąc

48 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Lp. Dane techniczne

Monitoring wód W najbli Ŝszym otoczeniu składowiska nie wyst ępuj ą powierzchniowych wody powierzchniowe

Zakres: odczyn pH, przewodno ść elektrolityczna Monitoring wód wła ściwa, ołów, kadm, mied ź, cynk, chrom, rt ęć , OWO, ociekowych WWA Cz ęstotliwo ść : co 3 miesi ące Zakres: odczyn pH, przewodno ść elektrolityczna Monitoring wód wła ściwa, ołów, kadm, mied ź, cynk, chrom, rt ęć , OWO, podziemnych WWA Cz ęstotliwo ść : co 3 miesi ące Źródło: na podstawie karty składowiska za 2011 r.

IV. OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

4.1. RZE ŹBA TERENU

Rze źba terenu Gminy Mrocza została ukształtowana w czasie ostatniego zlodowacenia skandynawskiego. Ukształtowanie terenu wykazuje klasyczne cechy krajobrazu młodoglacjalnego. Dominuj ącą przestrzennie form ą rze źby jest przewa Ŝnie płaska, miejscami falista wysoczyzna morenowa zbudowana z gliny i piasków zwałowych. Wysoczyzna jest urozmaicona licznymi formami wypukłymi i wkl ęsłymi zró Ŝnicowanej genezy. W północno - wschodniej cz ęś ci Gminy, na północ od Mroczy wyst ępuj ą pagórki i wzgórza morenowe zbudowane z piasków, Ŝwirów i gliny morenowej, wznosz ące si ę do 20 m ponad poziom wysoczyzny. W otoczeniu jezior Witosławskiego i Wieleckiego oraz w rejonie Ka źmierzewa i Jeziorek Zabartowskich wyst ępuj ą pagórki i wzgórza kemowe – utworzone w wyniku akumulacyjnej działalno ści wód z topniej ącego l ądolodu. Charakteryzuj ą si ę owalnym, czasem wydłu Ŝonym kształtem i wznosz ą si ę do 15 m ponad poziom wysoczyzny. Zbudowane s ą z warstwowanych piasków, Ŝwirów i mułków. Cz ęść z wymienionych form poro śni ęta jest lasem, natomiast niektóre zostały silnie zmienione w wyniku działalno ści człowieka. Na niewielkim pagórku kemowym w Konstantowie zlokalizowano rolne gospodarstwo hodowlane. Wysoczyzn ę morenow ą rozcinaj ą rynny polodowcowe utworzone w wyniku erozyjnej działalno ści wód lodowcowych. Najlepiej wykształcone i najwi ększe są rynny Jeziora Witosławskiego, Jeziora Mi ętus, Jezior Ro ścimi ńskiego Du Ŝego i Małego. Ponadto na obszarze Gminy wyst ępuj ą mniejsze rynny polodowcowe i doliny wód roztopowych, np. rzeki Rokitki, rzeki Orli, jezior Ostrowo i Mroteckiego oraz we fragmencie – rynna Jeziora Słupowskiego (Drzewianowskiego). Pasem o zmiennej szeroko ści (1 - 3 km) pocz ąwszy od Jeziora Witosławskiego, Jeziora Wieleckiego, wzdłu Ŝ Rokitki, przez Mrocz ę i Ostrowo przebiega strefa akumulacji osadów wodnolodowcowych zwi ązanych z odpływem wód podczas postoju czoła l ądolodu. Mi ąŜ szo ść osadów piaszczysto - Ŝwirowych jest niewielka, cz ęsto osady te maj ą charakter

49 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 nieci ągły. Na uwag ę zasługuje rozległe wytopisko w północnej cz ęś ci gminy, którego dno wypełnia zarastaj ące Jezioro Wieleckie. Dno wytopiska buduj ą osady akumulacji biogenicznej.

4.1.1. ZAGRO śENIA POWIERZCHNI ZIEMI

Zagro Ŝeniami dla powierzchni ziemi mog ą by ć procesy geodynamiczne czyli ruchy masowe ziemi, zwi ązane przede wszystkim z działaniem sił przyrody, takimi jak gwałtowne opady deszczu, intensywne topnienie śniegu, podnoszenie si ę poziomu wód gruntowych oraz wezbrania rzek. Oprócz procesów naturalnych maj ących wpływ na powierzchni ę ziemi, na terenie Gminy Mroczy obserwuje si ę tak Ŝe wpływ działalno ści człowieka. Wyra Ŝa si ę on poprzez eksploatacj ę kopalin, która mo Ŝe powodowa ć rozległe powierzchniowe zmiany terenu w formie wyrobisk oraz zmiany w pionowym ukształtowaniu rze źby, a co za tym idzie zwi ększa si ę podatno ść na erozj ę odkrytych warstw ziemi i mo Ŝe nast ępowa ć obni Ŝenie poziomu wód gruntowych. Istotne jest odpowiednie przygotowanie procesu wydobycia, a tak Ŝe wła ściwa rekultywacja po zako ńczonej eksploatacji. Przekształcenia powierzchni ziemi maj ą równie Ŝ miejsce podczas zabiegów agrotechnicznych zwi ązanych z upraw ą ziemi. Zmiany i przekształcenia nast ąpiły tak Ŝe podczas budowy dróg, a tak Ŝe budowy sieci infrastrukturalnych i systemów melioracyjnych.

4.2. BUDOWA GEOLOGICZNA

Cały obszar Gminy Mrocza znalazł si ę w zasi ęgu ostatniego zlodowacenia skandynawskiego. W zwi ązku z tym na obszarze tym wyst ępuj ą formy polodowcowe zwi ązane z działalno ści ą l ądolodu. Przestrzennie na obszarze Gminy przewa Ŝa glina zwałowa, która charakteryzuje si ę du Ŝym stopniem zmarglenia i zapiaszczenia. W północno - wschodniej cz ęś ci Gminy wyst ępuje strefa moren czołowych, zbudowanych z piasków, Ŝwirów, głazów i glin lodowcowych. W cz ęś ci północnej i wschodniej wyst ępuj ą nieliczne pagórki i wzgórza kemowe zbudowane z warstwowanych Ŝwirów, piasków i mułków. W północnej i wschodniej cz ęś ci Gminy, w otoczeniu jezior, wyst ępuj ą na powierzchni piaski i Ŝwiry akumulowane przez wody z topniej ącego l ądolodu. W dnach zagł ębie ń wytopiskowych i dolin rzecznych wyst ępuj ą torfy i mułki rzeczne, natomiast w otoczeniu jezior (Wieleckie, Ostrowo) wyst ępuj ą mułki, iły, piaski i kreda jeziorna oraz namuły. Na wschód od Kosowa wyst ępuj ą eluwia glin morenowych.

4.2.1. SUROWCE MINERALNE

Na obszarze Gminy wyst ępuj ą bogate zasoby kruszywa naturalnego zwi ązane z wyst ępowaniem piasków i Ŝwirów. Pozyskiwanie kruszywa naturalnego jest jednak zdeterminowane przez aktualne u Ŝytkowanie gruntów (lasy) oraz znaczenie naukowe i dydaktyczne form rze źby terenu. Lokalnie wyst ępuj ące kreda jeziorna i gytia nie maj ą znaczenia gospodarczego, a ponadto ich eksploatacja jest niemo Ŝliwa z uwagi na ograniczenia prawne (park krajobrazowy). Jak wynika z danych przekazanych przez Urz ąd Miasta i Gminy koncesj ę na poszukiwanie i rozpoznawanie złó Ŝ ropy naftowej i gazu ziemnego wydan ą przez Ministra

50 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Środowiska posiada CalEnergy Resources Poland Sp. z o. o. Koncesja ta obejmuje teren gmin: Lipka, Zakrzewo, Złotów, miast i gmin: Okonek, Łob Ŝenica w województwie wielkopolskim, na terenie miast i gmin: Mrocza, Wi ęcborek, S ępólno Krajeńskie, Kamie ń Kraje ński w województwie kujawsko – pomorskim oraz na terenie miasta i gminy Debrzno w województwie pomorskim. Dla zło Ŝa w ęgla brunatnego „Wi ęcbork” w roku 2009 do Ministerstwa Środowiska zło Ŝona została dokumentacja geologiczna, w której określono zasób geologiczny w ęgla brunatnego (stan na dzie ń 31 grudnia 2009) w ilo ści 509 113 tys. t w kat. D. Dokumentacja ta została opracowana na zamówienie Ministra Środowiska w ramach realizacji tematu „Aktualizacja bazy zasobowej wybranych złó Ŝ w ęgla brunatnego Polski”.

51 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 23. Wykaz złó Ŝ kopalin na terenie Gminy Mrocza Średnie Stan Rodzaj Powierzchnia Lp. Nazwa zło Ŝa Poło Ŝenie Rodzaj kopaliny Rekultywacja parametry Stratygrafia zagospodarowania eksploatacji [ha] zło Ŝa [m] grubo ść strop – nakładu – 0,60 czwartorz ęd - Wiele kruszywo naturalne zło Ŝe rozpoznane odkrywkowy miąŜ szo ść plejstocen 1 WIELE I (cz. działki nr - zło Ŝa piasków poza 1,78 - szczegółowo mechaniczny zło Ŝa – 5,34 sp ąg – 64/6) piaskami szklarskimi głęboko ść czwartorz ęd - sp ągu – 5,94 plejstocen grubo ść Zakrzewek nakładu – strop – Runowo 166,30 trzeciorz ęd - Kraje ńskie węgiel brunatny zło Ŝe rozpoznane le śno - mi ąŜ szo ść miocen 2 Wi ęcbork Borzyszkowo - zło Ŝa w ęgli brunatnych odkrywkowy 2 150,10 wst ępnie wodny zło Ŝa – 20,00 sp ąg – Jeziorki energetycznych trzeciorz ęd - Zabartowskie gł ęboko ść miocen Dziegciarnia sp ągu – 201,20 Źródło: www.pgi.gov.pl

52 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4.3. GLEBY

4.3.1. TYPY GENETYCZNE GLEB

Wykształcenie typów glebowych na obszarze obj ętym opracowaniem zdeterminowane jest budow ą geologiczn ą, a zwłaszcza litologi ą osadów powierzchniowych. Skał ą macierzyst ą gleb s ą najcz ęś ciej piaski i gliny zwałowe, st ąd przewa Ŝaj ą gleby brunatne wła ściwe i wyługowane (60% powierzchni u Ŝytków rolnych) oraz gleby rdzawe (23%). Trwałe u Ŝytki zielone zajmuj ą najcz ęś ciej gleby murszowo - mineralne (7%) oraz mułowo - torfowe (4%).

Z zestawienia przedstawionego poni Ŝej wynika, Ŝe na obszarze Gminy Mrocza przewa Ŝaj ą dobre gleby - gleby wysokich klas bonitacyjnych, tj. klasy I – IV, które stanowi ą łącznie a Ŝ 80,58 %. Gleby klasy I nie wyst ępuj ą wcale, najmniejszy % stanowi klasa II – 0,1%, gleby klasy III stanowi ą 29,68 %, natomiast IV – 50,82 %. Gleby klas V i VI stanowi ą 19,42 % (klasa V – 17,6 %, klasa VI – 1,9 %). Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe przeznaczenie gruntów klas I – IV na cele inwestycyjne wymaga przeprowadzenia odpowiedniej procedury i wi ąŜ e si ę z okre ślonymi kosztami.

Udział u Ŝytków zielonych w ogólnej powierzchni uŜytków rolnych jest niewielki, a ich rolnicza przydatno ść do ść zró Ŝnicowana.

53 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 24. Zestawienie powierzchni uŜytków rolnych na tereni Gminy Mrocza a a nazwa miejscowo ści Ŝ no no cimin cimin mierzewo mierzewo ś ź ąŜ Samsieczynek Samsieczynek Wiele Witosław Wyrza Kosowo Krukówko Matyldzin Ostrowo Ro Drzewianowo Drzewianowo Izabela Jeziorki Zab. Ka Białowie razem Dr

razem u Ŝytków rolnych 769,2 735,8 723,6 577,2 410,1 536,2 803,6 614,8 396,5 777,1 805,0 324,1 1416,7 1051,8 755,1 10696,7

II 3,6 3,2 6,7 a 25,1 56,2 43,0 23,6 17,3 60,5 31,3 0,9 5,8 4,8 10,3 108,8 123,3 510,8 III b 194,8 206,1 36,6 182,3 165,3 161,5 244,3 44,6 155,0 45,7 166,0 65,5 164,0 262,5 263,7 2357,8 a 242,6 154,0 152,3 266,5 186,0 216,2 204,5 206,2 182,8 162,7 425,9 167,1 299,4 418,1 136,6 3421,0

klasa IV b 81,4 52,8 177,5 33,9 17,5 93,2 140,5 169,8 32,2 139,4 90,5 38,6 232,5 98,7 92,7 1491,1 szacunek grunty orne V 100,7 217,6 273,8 18,8 6,5 28,0 118,9 106,1 10,4 248,8 79,8 18,5 309,2 60,0 99,4 1696,4 VI 1,1 10,6 14,0 0,3 2,5 8,3 1,0 31,8 8,7 9,1 73,0 4,3 16,5 181,0 razem 645,7 697,2 654,2 544,6 399,2 518,6 777,0 561,4 382,3 628,3 776,7 303,6 1088,4 955,5 732,1 9664,8 II 0,2 0,2 a 0,5 0,2 0,3 0,8 0,7 0,2 0,1 2,9 III b 1,7 1,3 1,1 0,3 0,5 2,8 0,7 0,6 5,8 0,1 2,3 2,1 0,8 19,9 ytki rolne rolne ytki Ŝ

u a 8,0 1,2 3,5 0,4 2,0 1,4 0,7 3,9 2,6 0,5 1,6 7,5 7,9 3,9 45,0 sady sady

klasa IV b 2,6 0,1 1,3 1,0 1,4 1,8 0,3 0,7 2,0 4,5 1,5 17,0 szacunek V 2,3 0,3 0,9 1,1 0,8 1,4 0,5 0,1 0,3 0,7 1,7 0,2 1,3 11,8 VI 0,3 0,2 0,5 1,1 razem 14,5 3,5 6,7 0,6 2,6 6,6 4,4 8,5 8,9 1,3 3,0 12,5 16,7 0,4 7,7 97,9 I 0,0 II 0,0

klasa III 2,3 1,9 0,8 19,0 19,0 43,0 ki trwałe ki trwałe ą szacunek ł IV 66,1 18,7 34,6 20,2 0,1 1,5 1,6 39,5 66,3 3,8 168,4 49,6 470,3

54 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

a a nazwa miejscowo ści Ŝ no no cimin cimin mierzewo mierzewo ś ź ąŜ Samsieczynek Samsieczynek Wiele Witosław Wyrza Kosowo Krukówko Matyldzin Ostrowo Ro Drzewianowo Drzewianowo Izabela Jeziorki Zab. Ka Białowie razem Dr V 20,7 5,0 12,4 5,7 0,3 0,1 1,3 1,1 0,2 39,1 4,9 59,6 12,0 0,3 162,8 VI 3,2 1,1 5,8 1,6 1,1 1,7 0,2 7,2 10,7 1,3 0,5 34,5 razem 92,3 24,9 52,8 27,5 1,5 1,6 4,6 40,8 0,2 114,5 9,5 0,0 257,8 81,9 0,8 710,5 I 0,0 II 0,0 III 4,1 0,9 3,1 1,8 9,9

klasa IV 14,6 7,0 5,3 4,1 4,6 8,4 10,0 2,1 4,5 15,0 6,5 3,7 34,5 2,7 7,2 130,2 szacunek pastwiska V 2,1 2,4 4,4 2,3 1,1 1,9 0,7 0,6 16,5 6,2 2,2 18,3 7,0 5,2 70,8 VI 0,9 0,2 0,4 1,6 0,4 1,5 2,1 1,0 2,5 2,1 12,7 razem 16,7 10,3 9,9 4,5 6,8 9,5 17,6 4,1 5,1 33,0 15,8 8,0 53,8 14,0 14,5 223,5 Źródło: Urz ąd Miasta i Gminy w Mroczy

55 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4.3.2. FIZYCZNA I CHEMICZNA DEGRADACJA GLEB

Gleby nara Ŝone s ą na degradacj ę w zwi ązku z rozwojem rolnictwa i sieci osadniczej. Ulegaj ą one zarówno degradacji chemicznej, jak i fizycznej. Stan i jako ść gleb s ą uzale Ŝnione od kompleksowego oddziaływania czynników naturalnych i antropogenicznych. Do obszarów problemowych zwi ązanych z ochron ą gleb na terenie Gminy Mrocza mo Ŝna zaliczy ć: − oddziaływanie odcinków dróg o du Ŝym nat ęŜ eniu ruchu, − oddziaływanie baz paliw, − obszary zwi ązane przemysłem wydobywczym, − obszary u Ŝytkowane rolniczo, − obszary zajmowane pod zabudow ę.

Naturalna odporno ść gleb na chemiczne czynniki niszcz ące zwi ązana jest ści śle z typem gleb. Najmniejsz ą odporno ść na tego typu zagro Ŝenia wykazuj ą gleby lu źne i słabo gliniaste, ubogie w składniki pokarmowe, a wi ęc głównie gleby bielicowe. Gleby brunatne, zasobne w składniki pokarmowe i wod ę, s ą odporne na zagro Ŝenia chemiczne. Działania antropogeniczne powoduj ą przechodzenie zwi ązków biogennych i innych zanieczyszcze ń bezpo średnio do gleby, wód podziemnych i powierzchniowych. Do zwi ększenia degradacji przyczyniaj ą si ę tak Ŝe rze źba terenu oraz warunki atmosferyczne. Jednym z głównych czynników zmian w strukturze chemicznej gleb jest rolnicze uŜytkowanie, które mo Ŝe powodowa ć nadmierne przechodzenie składników pokarmowych, takich jak fosfor, potas i magnez do gleby, a tym samym dalej do wód powierzchniowych i podziemnych powoduj ąc eutrofizacj ę. Niewła ściwe uŜywanie nawozów naturalnych i mineralnych mo Ŝe spowodować powa Ŝne straty w środowisku. W przypadku rolnictwa erozja i degradacja gleb najcz ęś ciej powi ązana jest z niewła ściwym nawo Ŝeniem mineralnym i organicznym, nieprawidłow ą upraw ą, likwidacj ą zakrzacze ń i zadrzewie ń śródpolnych. Znaczna cz ęść Gminy zagro Ŝona jest erozj ą gruntów. S ą to przede wszystkim zagro Ŝenia wynikaj ące z erozji wietrznej, a stopie ń zagro Ŝenia tym rodzajem erozji okre ślany jest jako „silny”, a miejscami jako „bardzo silny”. Dla gleb Gminy Mrocza problemem s ą równie Ŝ zanieczyszczenia pyłowe, których źródłem jest głównie rozwijaj ący si ę transport drogowy. Z komunikacj ą samochodow ą zwi ązane s ą takie zanieczyszczenia jak: substancje ropopochodne, metale ci ęŜ kie, zwi ązki azotu, w ęglowodory i inne, takie jak sól stosowana w czasie zimy, detergenty, itp. Zanieczyszczenia te wyst ępuj ą w pasach przyległych do dróg powoduj ąc lokalne zanieczyszczenia gruntu, a w przypadku gruntów podatnych na infiltracj ę, równie Ŝ środowiska wodnego. Zanieczyszczenia mog ą spływa ć z powierzchni dróg do rowów i dalej do rzek. Z terenów utwardzonych cz ęsto odprowadzane s ą do ziemi wody opadowe i roztopowe. Mog ą by ć wprowadzane do odbiorników wówczas kiedy spełniaj ą nast ępuj ące parametry: zawiesina ogólna – 100 mg/l, substancje ropopochodne – 15 mg/l. Urz ądzeniami do oczyszczania wód opadowych i roztopowych powinny by ć jednak separatory i inne filtry oraz osadniki. Najwa Ŝniejszymi zabiegami, które mog ą ograniczy ć degradacj ę fizyczn ą gleb są przede wszystkim: − ograniczenie przeznaczania gleb na cele nierolnicze i niele śne,

56 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− zapobieganie procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych i le śnych oraz szkodom w produkcji rolniczej lub le śnej oraz w drzewostanach powstaj ącym wskutek działalno ści nierolniczej lub niele śne, − rekultywacja i zagospodarowanie gruntów na cele rolnicze, − zachowanie torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych, odpowiednia melioracja (zarówno odwodnienia, jak i nawodnienia), − przywracanie i poprawianie warto ści u Ŝytkowej gruntom, które utraciły charakter gruntów le śnych wskutek działalno ści niele śnej, a tak Ŝe zapobieganie obni Ŝania produktywno ści gruntów le śnych, − rekultywacja gruntów po eksploatacji odkrywkowej. Do najwa Ŝniejszych elementów, które nale Ŝy analizowa ć, aby zapewni ć wła ściw ą chemiczn ą jako ść gleb zaliczy ć trzeba: − wła ściwe jako ściowo i ilo ściowo zu Ŝycie środków ochrony ro ślin, − wła ściwe jako ściowo i ilo ściowo zu Ŝycie nawozów mineralnych, − wła ściwe lokalizowanie pól uprawnych w stosunku do wód powierzchniowych, − wła ściw ą gospodark ę wodno - ściekow ą oraz system usuwania zwierz ęcych odchodów.

4.4. WODY PODZIEMNE

Na terenie Gminy Mrocza wyst ępuje jedno pi ętro wodono śne o charakterze uŜytkowym. Wody ujmowane do eksploatacji zalegaj ą w obr ębie utworu czwartorz ędowego. Wody czwartorz ędowe stanowi ą główne źródło wody pitno - gospodarczej dla uj ęć komunalnych, wodoci ągów ogólnowiejskich i zakładowych. Czwartorz ędowy poziom wodono śny wyst ępuje najcz ęś ciej na gł ęboko ści od kilkunastu do ponad 50 metrów poni Ŝej powierzchni terenu. W dolinach rzecznych tworzy jedn ą warstw ę wodono śną o du Ŝej mi ąŜszo ści, natomiast na obszarze wysoczyzny morenowej wody czwartorz ędowe wyst ępuj ą w formie 2 – 3 śródglinowych warstw wodono śnych, pozostaj ących ze sob ą w wi ęzi hydraulicznej. Średnie wydajno ści eksploatacyjne z pojedynczych otworów studziennych, ujmuj ących do eksploatacji wody poziomu czwartorz ędowego osi ągaj ą warto ść od kilkunastu do kilkudziesi ęciu m 3/h. Wschodni ą cz ęść Gminy Mrocza obejmuje swym zasi ęgiem zbiornik nr 132 o nazwie „Zbiornik mi ędzymorenowy Byszewo”, zwi ązany z form ą jezior rynnowych. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynosz ą 12,5 tys. m³/dob ę, natomiast średnia gł ęboko ść uj ęć 60 m.

57 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Ryc. 4. Poło Ŝenie Gminy Mrocza na tle GZWP Źródło: www.psh.gov.pl

4.4.1. JAKO ŚĆ WÓD PODZIEMNYCH

Wody podziemne, jako główne źródło zaopatrzenia w wod ę pitn ą dla ludno ści, musz ą by ć pod szczególn ą ochron ą. Ze wzgl ędu na stosunkowo powolne zmiany w ich jako ści, i co za tym idzie, rozci ągni ęcie w czasie odpowiedzi na zagro Ŝenia antropopresyjne, monitoring jako ści musi by ć prowadzony na wszystkich wyznaczonych jednolitych cz ęś ciach wód podziemnych. Monitoring wód podziemnych jest systemem kontrolnym oceny dynamiki antropogenicznych przemian wód podziemnych. Polega na prowadzeniu w wybranych, charakterystycznych punktach powtarzalnych bada ń jako ści oraz interpretacji wyników w aspekcie ochrony środowiska wodnego. Jego celem jest wspomaganie działa ń zmierzaj ących do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych na wody podziemne. Oceny jako ści wód podziemnych w punktach pomiarowych dokonuje si ę w oparciu o Rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 23.07.2008 r., w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). Monitoring wód podziemnych uwzgl ędnia tak Ŝe obszary zagro Ŝone zanieczyszczeniami zwi ązanymi z eksploatacj ą składowisk odpadów. Zakres bada ń wód podziemnych realizowany jest wg Rozporz ądzenia Min. Środowiska z dn. 09.12.2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. Nr 220, poz. 1858 oraz rozporz ądzenie zmieniaj ące Dz. U. Nr 238, poz. 1588).

Gmina Mrocza poło Ŝona jest w wi ększo ści na obszarze jednolitej cz ęś ci wód podziemnych, JCWPd nr 36. Nieznaczny fragment Gminy na północnym - wschodzie poło Ŝony jest na JCWPd nr 37 oraz południowo - wschodni kraniec na JCWPd nr 43.

58 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

JCWPd nr 36 charakteryzuje si ę wyst ępowaniem w utworach czwartorz ędowych jednego poziomu wodono śnego zwi ązanego głównie z pradolin ą toru ńsko - eberswaldzk ą. Natomiast poziom mioce ński stanowi jedna warstwa wodono śna dobrze izolowana od poziomu czwartorz ędowego. W omawianej JCWPd wyst ępuj ą wody porowe w utworach piaszczystych.

Ryc. 5. Poło Ŝenie Gminy Mrocza na tle JCWPd 36 Źródło: www.gios.gov.pl

JCWPd nr 37 charakteryzuje si ę wyst ępowaniem w czwartorz ędzie jednego lub dwóch poziomów nie b ędących w kontakcie z poziomem neoge ńskim. Poziom neoge ński nie ma łączno ści z pi ętrem kredowym. Wyst ępuj ą wody porowe w utworach piaszczystych oraz wody szczelinowe w utworach w ęglanowych. Cech ą szczególn ą obszaru JCWPd 37 jest obejmowanie swoim zasi ęgiem zlewni Brdy. Główne poziomy wodono śne wyst ępuj ą w warstwach mi ędzymorenowych i lokalnie w sandrach. W południowej cz ęś ci JCWPd stwierdzono wyst ępowanie wód w osadach kredy górnej.

59 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Ryc. 6. Poło Ŝenie Gminy Mrocza na tle JCWPd 37 Źródło: www.gios.gov.pl

JCWPd nr 43 charakteryzuje si ę wyst ępowaniem wód w utworach czwartorz ędowych tworz ących jeden poziom wodono śny o zró Ŝnicowanym wykształceniu wyst ępuj ący na cz ęś ci obszaru JCWPd. Poziom mioce ński wyst ępuje na całym obszarze, cz ęsto maj ąc kontakt hydrauliczny z poziomem czwartorz ędowym. W cz ęś ci północno - wschodniej wyst ępuj ą wody podziemne w utworach kredowych. W omawianej JCWPd wyst ępuj ą wody porowe w utworach piaszczystych oraz wody szczelinowe w utworach w ęglanowych. Cech ą szczególn ą JCWPd jest występowanie w rejonie północno - wschodnim wód zasolonych w utworach trzeciorz ędowych, przy braku izolacji lokalnie nast ępuje acsenzja wód zasolonych (wznosz ący ruch wody podziemnej w środowisku skalnym pod wpływem ró Ŝnicy wysoko ści hydraulicznych) do poziomów plejstoce ńskich.

60 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Ryc. 7. Poło Ŝenie Gminy Mrocza na tle JCWPd 43 Źródło: www.gios.gov.pl

Wody podziemne, w ramach monitoringu ilo ściowego i chemicznego były badane na terenie wymienionych cz ęś ci wód w 2011 roku, jednak nie ma jeszcze dost ępnych szczegółowych danych monitoringowych z tego okresu. Najbardziej aktualne dane monitoringowe dla wszystkich JCWPd pochodz ą z roku 2010, ale dotycz ą przede wszystkim punktów poło Ŝonych poza granicami analizowanej jednostki.

Ryc. 2. Poło Ŝenie punktów monitoringu ilo ściowego w pobli Ŝu Gminy Mrocza Źródło: www.gios.gov.pl

61 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Wody podziemne w granicach JCWPd 36 w ramach monitoringu ilo ściowego badane były w 13 punktach, wytypowanych do oceny stanu ilościowego JCWPd. Punktami zlokalizowanymi najbli Ŝej Gminy Mrocza były punkty nr 526/1 (zlokalizowany w Wi ęcborku) oraz 796/1 (zlokalizowany w Broniewie). Klasa jako ści wód we wskazanych punktach okre ślona została jako III. Wody podziemne w granicach JCWPd 37 w ramach monitoringu ilo ściowego badane były w 8 punktach, wytypowanych do oceny stanu ilo ściowego JCWPd. Punktem zlokalizowanym najbli Ŝej Gminy Mrocza był punkt nr 257/1 (zlokalizowany w Jagodowie). Wody w punkcie osi ągn ęły III klas ę jako ści. Wody podziemne w granicach JCWPd 43 badane były w 4 punktach. Wszystkie punkty wytypowane do oceny stanu ilo ściowego poło Ŝone były z znacznej odległo ści od Gminy Mrocza.

Ryc. 9. Poło Ŝenie punktów monitoringu chemicznego w pobli Ŝu Gminy Mrocza Źródło: www.gios.gov.pl

Wody podziemne w granicach JCWPd 36 w ramach monitoringu chemicznego badane były w 14 punktach. Punktami zlokalizowanymi najbli Ŝej Gminy Mrocza były punkty nr 1555 (zlokalizowany w Wi ęcborku) oraz 782 (zlokalizowany w Broniewie). Klasa jakości wód we wskazanych punktach okre ślona została jako III. Wody podziemne w granicach JCWPd 37 w ramach monitoringu chemicznego badane były w 8 punktach. Punktem zlokalizowanym najbli Ŝej Gminy Mrocza był punkt nr 216 (zlokalizowany w Jagodowie). Wody w punkcie osiągn ęły III klas ę jako ści. Wody podziemne w granicach JCWPd 43 w ramach monitoringu chemicznego badane były w 8 punktach. Ka Ŝdy z punktów poło Ŝony był w znacznej odległo ści od Gminy Mrocza.

Ocena stanu ilo ściowego jak i chemicznego na wszystkich wymienionych JSWPd okre ślona została jako dobra. Na terenie Gminy Mrocza w latach 2000 – 2006 prowadzony był przez WIO Ś Bydgoszcz regionalny monitoring wód podziemnych. W ramach tego monitoringu na terenie

62 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Gminy zlokalizowany był jeden punkt o nazwie Dr ąŜ no. W roku 2006 jako ść zwykłych wód podziemnych okre ślona została IV klas ą jako ści.

Sie ć lokalna – monitoring składowiska odpadów

Sie ć monitoringowa na składowisku odpadów obejmuje: − system sieci monitoringowej wód podziemnych - 3 piezometry które monitoruj ą I poziom wodono śny: • P1 - kontroluje wody odpływaj ące spod składowiska, • P2 - zafiltrowany w strefie odpływu wód I poziomu, • P3 - monitoruje wody dopływaj ące do składowiska oraz piezometrów zafiltrowanych w II warstwie wodono śnej: • PA – kontroluje wody II poziomu odpływaj ące spod składowiska • PB – nafiltrowany w strefie dopływu wód II poziomu do składowiska. − sie ć monitoringow ą wód odciekowych – • ilo ść wód odciekowych – zbiornik wód odciekowych, przepływomierz elektromagnetyczny w studzience na odpływie • jako ść wód odciekowych – studzienka na kolektorze wód odciekowych. Jako ść wód podziemnych z piezometrów okre ślono na podstawie wytycznych zawartych w Rozporz ądzeniu Min. Środowiska z dn. 23.07.2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. 2008, Nr 143, poz. 896). W powy Ŝszym rozporz ądzeniu wyró Ŝnia si ę pi ęć klas jakości wód: I (wody bardzo dobrej jako ści), II (wody dobrej jako ści), III (wody zadowalaj ącej jako ści), IV (wody niezadowalaj ącej jako ści) oraz V (wody złej jako ści). Według Rozporz ądzenia klasy jako ści wód podziemnych I, II i III oznaczaj ą dobry stan chemiczny, natomiast IV oraz V oznaczają słaby stan chemiczny. Powy Ŝsze rozporz ądzenie zostało opracowane na potrzeby ustawy Prawo wodne, podczas gdy monitoring składowisk jest prowadzony na podstawie Rozporz ądzenia z dn. 09.12.2002 r. (Dz. U. 2002, Nr 220, poz. 1858), będącego aktem wykonawczym do ustawy o odpadach. Wyniki bada ń wód odciekowych ze składowiska odpadów komunalnych w m. Ostrowo zestawiono z dopuszczalnymi warto ściami wska źników zanieczyszczenia zawartymi w rozporz ądzeniu Min. Budownictwa z dn. 14.07.2006 r. w sprawie sposobu realizacji obowi ązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urz ądze ń kanalizacyjnych (Dz. U. 2006, Nr 136, poz. 964) oraz w rozporz ądzeniu Min. Środowiska z dn. 28.01.2009 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2009, Nr 27, poz. 169). Wyniki bada ń monitoringowych składowiska odpadów w m. Ostrowo zostały opracowane na podstawie raportów z monitoringu składowiska za rok 2011.

63 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 25. Zestawienie wyników bada ń wód podziemnych na składowisku odpadów w Zm. Ostrowo w roku 2011, na dzie ń 04.11.2011 Wyniki monitoringu z poszczególnych piezometrów Oznaczenie Jednostka P1 P2 P3 PA PB

Odczyn (pH) - 7,5 7,3 7,3 7,4 7,4 Przewodno ść elektryczna µS/cm 1266 720 8380 1942 359 wła ściwa (PEW) Ołów (Pb) mg/l <0,0040 <0,0040 <0,0040 <0,0040 <0,0040 Kadm (Cd) mg/l <0,00030 <0,00030 <0,00030 <0,00030 <0,00030 Mied ź (Cu) mg/l <0,0020 <0,0020 0,018 <0,0020 <0,0020 Cynk (Zn) mg/l <0,050 <0,050 0,090 <0,050 <0,050 Chrom (VI) mg/l <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 Rt ęć (Hg) mg/l <0,000050 <0,000050 <0,000050 <0,000050 <0,000050 Ogólny w ęgiel organiczny mg/l 8,4 1,3 73,8 8,6 2,6 (OWO) Suma wielopier ścieniowych mg/l <0,000017 <0,000017 <0,000017 <0,000017 <0,000017 węglowodorów aromatycznych (WWA) Źródło: sprawozdanie z monitoringu I klasa jako ści II klasa jako ści III klasa jako ści IV klasa jako ści V klasa jako ści

64 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Na podstawie otrzymanych wyników analiz stwierdzono, podwy Ŝszone warto ści przewodno ści elektrolitycznej wła ściwej oraz ogólnego w ęgla organicznego w piezometrze P3 i kształtuj ące si ę na poziomie V klasy jako ści wód. Tak Ŝe w piezometrze P1 stwierdzono podwy Ŝszone koncentracje ogólnego w ęgla organicznego – IV klasa jako ści wód. Nieco wy Ŝsze warto ści odnotowano dla przewodno ści elektrolitycznej wła ściwej w piezometrach P1 i P2, ogólnego w ęgla organicznego w piezometrach P1 i P2, a tak Ŝe metali ci ęŜ kich (mied ź, cynk) w piezometrze P3. Pozostałe parametry posiadały warto ści na poziomie wód I klasy jako ści. W piezometrze PA zaobserwowano podwy Ŝszone koncentracje ogólnego w ęgla organicznego, typowe dla wód w IV klasie jako ści. Stwierdzono tak Ŝe nieco wy Ŝsze warto ści dla parametrów takich jak: przewodno ść elektrolityczna wła ściwa. Warto ść pozostałych wska źników kształtowała si ę na poziomie wód I klasy jako ści. Odnosz ąc si ę do wyników bada ń monitoringowych z 2010 r. stwierdzono, Ŝe podwy Ŝszone warto ści przewodno ści elektrolitycznej wła ściwej oraz ogólnego w ęgla organicznego utrzymuj ą si ę w dalszym ci ągu. W przypadku pozostałych badanych parametrów nie odnotowano istotnych zmian warto ści w odniesieniu do roku poprzedniego.

Tabela 26. Zestawienie wyników bada ń wód powierzchniowych na składowisku odpadów w m. Ostrowo w roku 2011

Wyniki monitoringu ze zbiornika odcieków Oznaczenie Jednostka 11.02.2011 17.05.2011 12.08.2011 04.11.2011 Odczyn (pH) - 8,54 8,52 8,00 8,50 Przewodno ść elektryczna wła ściwa µS/cm 6269 6216 4340 4730 (PEW) Ołów (Pb) mg/l 0,06 0,025 0,019 0,015 Kadm (Cd) mg/l 0,017 <0,0025 <0,0025 <0,0025 Mied ź (Cu) mg/l 0,07 0,12 0,081 0,043 Cynk (Zn) mg/l <0,05 <0,051 0,029 <0,025 Chrom (VI) mg/l 0,019 0,011 <0,010 0,015 Rt ęć (Hg) mg/l <0,0005 <0,0005 <0,0005 <0,0005 Ogólny w ęgiel mg/l 102 93,0 89,5 100 organiczny (OWO) Suma wielopier ścieniowych mg/l <0,000017 0,00011 <0,000017 <0,000017 węglowodorów aromatycznych (WWA) Źródło:sprawozdanie z monitoringu

Analiza wyników bada ń wód powierzchniowych nie wykazała przekrocze ń dopuszczalnych warto ści parametrów wska źnikowych.

65 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4.4.2. ŹRÓDŁA PRZEOBRA śEŃ WÓD PODZIEMNYCH

Wody podziemne, podobnie jak wody powierzchniowe, stale podlegaj ą antropopresji. Mog ą by ć nara Ŝone na ró Ŝnego rodzaju czynniki degraduj ące wpływaj ące na ich jako ść i zasobno ść . Wśród potencjalnych i rzeczywistych źródeł zanieczyszcze ń wód podziemnych wyst ępuj ących na terenie miasta i gminy mo Ŝna wyliczy ć: − komunalne: składowisko odpadów, tak Ŝe „dzikie wysypiska”, ścieki, oczyszczalnia ścieków, zrzut ścieków, uj ęcia wód podziemnych, − transportowe: stacje paliw, szlaki komunikacyjne, obszary magazynowo – składowe, − rolnicze: nawozy, pestycydy i środki ochrony ro ślin, gnojownie przy gospodarstwach rolnych, składowanie obornika bez płyt obornikowych, − atmosferyczne: zwi ązane z emisj ą zanieczyszcze ń do atmosfery i ich opadem, − naturalne. Z pierwszej grupy nale Ŝy wymieni ć składowisko odpadów w m. Ostrowo, wymienione w rozdziale 3.7. Du Ŝe zagro Ŝenie drugiej grupy stanowi ą wszystkie stacje benzynowe oraz transport materiałów niebezpiecznych drog ą samochodow ą, ale tak Ŝe przesyłow ą (ruroci ąg). Ostatnie trzy wymienione grupy zanieczyszcze ń maj ą charakter wielkoobszarowy. Zanieczyszczenia grupy trzeciej zwi ązane s ą przede wszystkim z rolnictwem. Niewykorzystane w procesach produkcji nawozy oraz środki ochrony ro ślin czy te Ŝ pestycydy infiltruj ą w gł ąb ziemi, stwarzaj ąc istotne źródła zanieczyszczenia przede wszystkim w rejonach zasilania wód podziemnych. Zanieczyszczenia rolnicze mog ą objawia ć si ę ponadnormatywnymi st ęŜ eniami zwi ązków azotu w wodach podziemnych, jednak do tej pory na terenie analizowanej jednostki nie wyznaczono obszarów nara Ŝonych na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu.

4.4.2.1. MIEJSCA POBORU WÓD PODZIEMNYCH JAKO ŹRÓDŁA PRZEOBRA śEŃ

W celu ograniczenia wpływu na zasób i jako ść wód podziemnych ujmowanych na cele komunalne i zaopatrzenia ludno ści w wod ę pitn ą, wprowadza si ę strefy ochrony wokół uj ęć wód podziemnych. Strefy ochronne wokół poszczególnych uj ęć wody podziemnej ustanawia dyrektor regionalnego zarz ądu gospodarki wodnej lub w przypadku wyznaczenia tylko terenu ochrony bezpo średniej – organ wydaj ący pozwolenie wodnoprawne (Starosta), wskazuj ąc zakazy, nakazy, ograniczenia oraz obszary, na których obowiązuj ą. Konieczno ść ustanowienia terenów ochronnych wynika z analizy warunków hydrogeologicznych rejonów uj ęcia. Zadaniem tych terenów jest pełne zabezpieczenie terenu uj ęcia oraz obszaru oddziaływania na uj ęcie przed przypadkowym lub umy ślnym zanieczyszczeniem, co mo Ŝe doprowadzi ć do pogorszenia jako ści zasobów wodnych. Na terenie ochrony bezpo średniej zabronione jest u Ŝytkowanie gruntów do celów niezwi ązanych z eksploatacj ą uj ęcia wody. Na terenie ochrony bezpo średniej uj ęć wód nale Ŝy: − odprowadza ć wody opadowe w sposób uniemo Ŝliwiaj ący przedostawanie si ę ich do urz ądze ń słu Ŝą cych do poboru wody, − zagospodarowa ć teren zieleni ą,

66 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− odprowadza ć poza granic ę terenu ochrony bezpo średniej ścieki z urz ądze ń sanitarnych, przeznaczonych do u Ŝytku osób zatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu Ŝą cych do poboru wody, − ograniczy ć do niezb ędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu Ŝą cych do poboru wody. Teren ochrony bezpo średniej nale Ŝy ogrodzi ć, a jego granice przebiegaj ące przez wody powierzchniowe oznaczy ć za pomoc ą rozmieszczonych w widocznych miejscach stałych znaków, a na ogrodzeniu oraz znakach nale Ŝy umie ści ć tablice zawieraj ące informacje o uj ęciu wody i zakazie wst ępu osób nieupowa Ŝnionych.

4.5. WODY POWIERZCHNIOWE

4.5.1. CIEKI I ZBIORNIKI WODNE

System hydrologiczny Gminy jest bardzo bogaty, ma na to wpływ du Ŝa liczba cieków wodnych i jezior. Północno - wschodnia cz ęść Gminy poło Ŝona jest w zlewni rzeki Wisły (I rz ędu), w której wyró Ŝniamy - zlewni ę III rz ędu rzeki Krówki. Pozostała cz ęść Gminy poło Ŝona jest w zlewni rzeki Odry (I rz ędu), w której wyró Ŝniamy zlewni ę IV rz ędu rzeki Rokitki oraz zlewni ę V rz ędu rzeki Orli z Kanałem Orla. Głównymi rzekami Gminy s ą: - Rokitka - prawoboczny dopływ Noteci. Długo ść cieku wynosi 45,0 km, Ciek odwadnia obszar o powierzchni 218 km 2. Źródła rzeki znajduj ą na południe od Jez. Wi ęcborskiego, w okolicy miejscowo ści P ęperzyn. - Orla - lewobocznym dopływem Łob Ŝonki. Odwadnia obszar o powierzchni 325,4 km 2. Obszar źródłowy rzeki znajduje si ę w zabagnionym obni Ŝeniu na południe od Rado ńska. Rzeka odwadnia Jez.: Wi ęcborskie, Runowskie Du Ŝe, Ro ścimi ńskie, Witosławskie i uchodzi do Łob Ŝonki na 9,2 km biegu.

Na terenie Gminy wyst ępuje 21 jezior o powierzchni przekraczaj ącej 1 ha. Łączna powierzchnia jezior wynosi 374,1 hektarów, z czego 324 ha to powierzchnia zajmowana przez 6 najwi ększych jezior Gminy: Witosławskie - 148 ha, Wieleckie – 52,9 ha, Ro ścimi ńskie Du Ŝe - 47.3 ha, Ro ścimi ńskie Małe - 24,4 ha, Mi ętus - 23,3 ha i Ostrowo - 18,5 ha. Oprócz powy Ŝszych, stwierdzono tak Ŝe ponad 150 zbiorników o powierzchni poni Ŝej 1 ha, których powierzchnia ł ączna wynosi 35 ha.

Tabela 27. Wykaz najwi ększych jezior na terenie Gminy Mrocza wraz ze sposobem wykorzystania rekreacyjnego średnia powierzchnia sposób wykorzystania Lp. nazwa jeziora gł ęboko ść (ha) rekreacyjnego

1 Hetma ńskie (Mroteckie) brak danych 11.0 pla Ŝa i k ąpielisko , w ędkarstwo pla Ŝa i k ąpielisko z pomostem, 2 Mintarz (Mi ętus) 4,4 23,3 zagospodarowane pole namiotowe 3 Ro ścimi ńskie Du Ŝe 9,4 47,3 pla Ŝa i k ąpielisko, w ędkarstwo

67 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

średnia powierzchnia sposób wykorzystania Lp. nazwa jeziora gł ęboko ść (ha) rekreacyjnego 4 Ro ścimi ńskie Małe 3,2 24,4 pla Ŝa i k ąpielisko, w ędkarstwo

5 Wieleckie brak danych 52,9 wędkarstwo nadjeziorny zespół rekreacyjny 6 Wielkie 6,4 8,2 ogródków działkowych 7 Witosławskie 6,9 148 pla Ŝa i k ąpielisko, w ędkarstwo cz ęść Jeziora Ostrowo 8 brak danych 18,5 pla Ŝa i k ąpielisko , w ędkarstwo Małe Źródło: mrocza.pl

4.5.2. SYSTEMY MELIORACYJNE I URZ ĄDZENIA WODNE

Na terenie Gminy Mrocza funkcjonuje Gminna Spółka Wodna, która zajmuje si ę utrzymaniem i eksploatacj ą urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych. Według sprawozdania ze stanu ilo ściowego oraz utrzymania wód i urz ądze ń melioracji wodnych przekazanego przez Gminn ą Spółk ę Wodn ą powierzchnia zmeliorowanych gruntów na analizowanym terenie Gminy Mrocza wynosi prawie 1 800 ha. Zmeliorowane grunty zajmuj ą powierzchni ę 1 373 ha, natomiast u Ŝytki trwałe 350 ha. Rowy melioracyjne ci ągn ą si ę na długo ści 62 km.

4.5.3. ZAGRO śENIE POWODZI Ą

Według mapy obszarów zagro Ŝonych podtopieniami (ryc. 10) stworzonej przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny teren Gminy Mrocza znajduje si ę poza terenami zagro Ŝonymi powodzi ą. Nie oznacza to jednak, Ŝe nie mog ą wyst ąpi ć lokalne podtopienia w przypadku nagłego podniesienia si ę poziomu wody w ciekach przebiegaj ących przez teren Gminy w wyniku wyst ąpienia nieprzewidzianych zjawisk meteorologicznych, takich jak: intensywne opady atmosferyczne, zlodowacenie powierzchni koryta rzeki, gwałtowne topnienie pokrywy śnie Ŝnej. Zagro Ŝenie to mo Ŝe wyst ąpi ć jako podtopienia pastwisk i ł ąk wzdłu Ŝ cieków.

68 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Ryc. 30. Obszary zagro Ŝone podtopieniami w pobli Ŝu Gminy Mrocza Źródło: www.psh.gov.pl

4.5.4. MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Obecnie zakres i cz ęstotliwo ść wykonywanych bada ń wód powierzchniowych opiera si ę na nast ępuj ących rozporz ądzeniach: − rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 09.11.2011 r., w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jako ści jednolitych wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. Nr 257, poz. 1545), − rozporz ądzenie Min. Zdrowia z dn. 08.04.2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpielisku i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli (Dz. U. Nr 86, poz. 478).

Zlewnia Rokitki jest obszarem typowo rolniczym, na którym zlokalizowanych jest szereg zakładów przetwórstwa rolnego. Stanowi ą one obok spływów powierzchniowych istotne źródło zanieczyszczenia jej wód. Drugim czynnikiem kształtuj ącym jako ść wód Rokitki są zanieczyszczenia z Mroczy i Sadek - dwóch najwi ększych miejscowo ści poło Ŝonych nad Rokitk ą i odprowadzaj ących bezpo średnio do niej swoje ścieki.

69 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 28. Wyniki monitoringu rzek na terenie Gminy Mrocza Klasa Nazwa cieku kilometra Ŝ Numer WIO Ś Nazwa punktu Lata bada ń czysto ści wód Pon. jez. 1997 n. o. n. Rokitka 27 52092 Ostrowo (Krukówko) 2002 n. o. n. 1997 n. o. n. Rokitka 31 52090 Pon. Mroczy 2002 n. o. n. Pon.jez. 1997 n. o. n. Rokitka 34 52089 Wieleckiego 2002 III pon. jez. 1999 III Orla 27 52145 Witosławskiego 2006 III Źródło: WIO Ś Bydgoszcz

W ostatnich latach na terenie Gminy Mrocza nie prowadzono bada ń monitoringowych wód powierzchniowych. Ciekiem badanym była rzeka Orla jednak punkt monitoringowy znajdował si ę poza granicami Gminy Mrocza, w Gminie Wi ęcbork, a badania wykonane były w 2009 roku. Ocena bakteriologiczna rzeki została okre ślona jako niezadowalaj ąca, stwierdzono tak Ŝe eutrofizacj ę cieku. Ocena biologiczna była dobra, a stan fizykochemiczny i ekologiczny umiarkowany.

Ryc. 41. Średnioroczne st ęŜ enia podstawowych wska źników w latach 1999 – 2009 w punkcie w Wi ęcborku Źródło: WIO Ś Bydgoszcz

70 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 29. Wyniki monitoringu jezior z terenu Gminy Mrocza kategoria podatno ści nazwa jeziora klasa czysto ści lata bada ń jeziora na degradacj ę Ro ścimi ńskie Du Ŝe II kategoria III 2006 Ro ścimi ńskie Małe poza kategori ą III 2006 Wieleckie poza kategori ą III 2006 poza klas ą 1997 Witosławskie II kategoria III 2006 Źródło: WIO Ś Bydgoszcz

Ryc. 5. Monitoring jezior na terenie powiatu nakielskiego Źródło: WIO Ś Bydgoszcz

71 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

W roku 2012 na terenie Gminy Mrocza miejscem badanym przez PSSE pod k ątem przydatno ści do celów k ąpielowych było wła śnie jezioro w Wielu. Sanepid ocenił wody jako przydatne do celów k ąpielowych, przeprowadzone badania próbek wody z ww. jeziora nie wykazały przekrocze ń mikrobiologicznych.

Źródła zanieczyszcze ń wód powierzchniowych (tak Ŝe podziemnych) mo Ŝemy podzieli ć na punktowe (np. wyloty ścieków), liniowe (np. drogi – spływ zanieczyszcze ń), obszarowe (np. rolnictwo – nawo Ŝenie, środki ochrony ro ślin). W przypadku wód powierzchniowych na terenie Gminy główn ą przyczyn ą zanieczyszcze ń jest eutrofizacja, która jest efektem spływaj ących zanieczyszcze ń obszarowych zwi ązanych z rolniczym wykorzystaniem zlewni tych jezior oraz słab ą naturaln ą odporno ści ą na czynniki degradacyjne. W rolnictwie do źródeł zanieczyszcze ń obszarowych wód nale Ŝy zaliczy ć środki chemiczne (nawozy sztuczne, środki ochrony ro ślin) oraz rolnicze wykorzystanie ścieków. Rozmiar zagro Ŝeń dla środowiska wodnego spowodowany spływami powierzchniowymi z pól zale Ŝy od fizjografii zlewni oraz sposobu ich zagospodarowania. Wi ększo ść powierzchni Gminy to głównie pola uprawne poddawane intensywnym zabiegom agrotechnicznym. Przy braku barier biogeochemicznych w postaci zieleni redukuj ącej zanieczyszczenia, tereny rolne mog ą stanowi ć zagro Ŝenie dla środowiska wodnego. Du Ŝym obci ąŜ eniem dla środowiska wodnego, a w szczególno ści dla rzeki Rokitka jest zrzut oczyszczonych ścieków z oczyszczalni ścieków w Mroczy. Oczyszczone ścieki nie mog ą wywoływa ć zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych. NaleŜy tak sterowa ć technologi ą oczyszczania ścieków, aby umo Ŝliwi ć prawidłowe funkcjonowanie ekosystemu wodnego. Zrzut wód nie mo Ŝe powodowa ć zmian w naturalnej biocenozie, zmian m ętno ści wody, jej barwy i zapachu, a tak Ŝe formowania si ę piany czy gromadzenia osadów. Oczyszczone ścieki nie mog ą zawiera ć nast ępuj ących zanieczyszcze ń: − odpadów, zanieczyszcze ń pływaj ących, − DDT, PCB oraz innych zwi ązków chemicznych, − chorobotwórczych drobnoustrojów. Dla tego obiektu okre ślone zostały warto ści dopuszczalne wska źników zanieczyszcze ń, jakie nale Ŝy spełnia ć przy wprowadzaniu wód do jeziora: 1. w zakresie oczyszczonych ścieków komunalnych: 2 3 − BZT 5 - 25 mg O /dm (lub 70 - 90% redukcji), 3 − ChZT - 125 mg O2/dm (lub 75% redukcji), − zawiesina og. - 35 mg/dm 3 (lub 90% redukcji).

Tabela 30. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Mroczy (2011 r.) Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach w ściekach surowych w ściekach oczyszczonych Rodzaje zanieczyszcze ń (dopływaj ących) (odpływaj ących) kg/rok kg/rok

BZT 5 89 351 3 895 ChZT 223 367 13 784 Zawiesiny 76 696 2 180 Azot ogólny 20 104 3 141 Fosfor ogólny 5 313 76 Źródło: Sprawozdanie statystyczne OS-5 Sprawozdanie z oczyszczalni ścieków miejskich i wiejskich za rok 2011 (Zakład Gospodarki Komunalnej w Mroczy)

72 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Ponadto bezpo średnio do wód powierzchniowych, lub po średnio poprzez odprowadzanie do gruntu, odprowadzane s ą wody opadowe i roztopowe. Wody opadowe i roztopowe mog ą by ć wprowadzane do odbiorników wówczas kiedy spełniaj ą nast ępuj ące parametry: zawiesina ogólna – 100 mg/l, substancje ropopochodne – 15 mg/l. Spływaj ące zanieczyszczenia z dróg i placów mog ą stanowi ć znaczne zagro Ŝenie dla jako ści wód i gleb. Urz ądzeniami do oczyszczania wód opadowych i roztopowych s ą separatory i inne filtry oraz osadniki. Na terenie Gminy na obszarach nie obj ętych kanalizacj ą ścieki gromadzone w zbiornikach bezodpływowych i wywo Ŝone na oczyszczalni ę komunaln ą. Stan techniczny szamb nie jest znany. Mo Ŝna zakłada ć, Ŝe cz ęść z nich mo Ŝe stanowi ć zagro Ŝenie dla środowiska gruntowo – wodnego. Zagro Ŝeniem dla stanu czysto ści wód mog ą by ć tak Ŝe ścieki pohodowlane (odcieki z obornika, czy te Ŝ gnojowica). Zanieczyszczenia te mog ą przedostawa ć si ę do wód powierzchniowych poprzez spływy wód opadowych, systemy drena Ŝowe, rowy melioracyjne oraz płytkie wody gruntowe maj ące kontakt z wodami powierzchniowymi. Do wód wgł ębnych zanieczyszczenia mog ą przedosta ć si ę poprzez infiltracj ę oraz kontakt hydrauliczny z wodami powierzchniowymi. Zagro Ŝeniem mog ą by ć gospodarstwa rolne funkcjonuj ące na analizowanym obszarze.

4.6. KLIMAT

Klimat Gminy Mrocza jest charakterystyczny dla dzielnicy bydgoskiej (Kondracki, 1980). Klimat znajduj ący si ę w strefie umiarkowanej cechuje si ę zmienno ści ą i przej ściowo ści ą pomi ędzy chłodn ą i do ść wilgotn ą dzielnic ą pomorsk ą a cieplejsz ą i such ą dzielnic ą środkow ą. Szczegółowe parametry charakteryzuj ące klimat, s ą nast ępuj ące: − opady atmosferyczne wynosz ą około 500 - 550 mm rocznie, − średnia roczna temperatura wynosi ok. 7,6˚C, przy czym w lipcu 17,8˚C, a w lutym wynosz ą ok. -3,2˚C, − okres wegetacyjny trwa 210 - 215 dni, − średnia liczba dni mro źnych wynosi ok. 30 - 40, − pokrywa śnie Ŝna wyst ępuje w okresie trwaj ącym ok. 40 - 60 dni, − notuje si ę przewag ę wiatrów zachodnich, w nast ępnej kolejno ści południowo – zachodnich.

73 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4.6.1. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

4.6.1.1. STAN CZYSTO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Według rocznej oceny jako ści powietrza w województwie kujawsko - pomorskim za rok 2011, w strefie kujawsko - pomorskiej, do której zaliczana jest Gmina Mrocza nie stwierdzono przekrocze ń NO 2, SO 2, PM 2,5 , CO, Pb, kadmu, niklu i benzenu. Tym samym jest to strefa A, czyli strefa gdzie st ęŜ enia zanieczyszczenia nie przekraczaj ą odpowiednich poziomów dopuszczalnych. Ze wzgl ędu na poziom pyłu PM10, benzo(a)pirenu oraz ozonu stref ę kujawsko – pomorsk ą zaliczono do strefy C, czyli st ęŜ enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne powi ększone o margines tolerancji. Klasyfikacja stref ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin okazała si ę bardzo korzystna dla strefy kujawsko - pomorskiej ze wzgl ędu na SO 2 i NO x, poniewa Ŝ uzyskała klas ę A. Natomiast w przypadku ozonu strefa ta otrzymała klas ę C na podstawie wyników pomiarów ze stacji spoza województwa kujawsko - pomorskiego - Krzy Ŝówka w województwie wielkopolskim. Na terenie Gminy Mrocza nie prowadzi si ę bada ń monitoringowych jako ści powietrza atmosferycznego. Najbli Ŝsza i jedyna stacja monitoringowa z terenu powiatu nakielskiego znajduje si ę w Nakle nad Noteci ą przy ul. P. Skargi. Pomiary prowadzone s ą wspólnie przez Wojewódzk ą Stacj ą Sanitarno – Epidemiologiczn ą oraz Wojewódzk ą Inspekcj ę Ochrony Środowiska.

Tabela 31. Wyniki bada ń monitoringowych jako ści powietrza Lokalizacja Metoda Rodzaj St ęŜ enie średnie stanowiska wykonywania zanieczyszczenia roczne pomiarów (g/m³)

SO 2 4,3

NO 2 20,7 pył zaw. PM10 43,4 benzo-a-piren * 0,0141 Nakło ołów * 0,14 manualna ul. P. Skargi chrom * kadm * 0,0036 nikiel * 0,0046 arsen * 0,0092 benzen 6,9 Źródło: WIO Ś Bydgoszcz * - w pyle zawieszonym PM10

Ponadto na składowisku odpadów komunalnych w m. Ostrowo prowadzony jest monitoring gazu składowiskowego. Gaz składowiskowy składa si ę głównie z metanu i dwutlenku w ęgla, siarkowodoru, amoniaku, w ęglowodorów aromatycznych i innych składników. Ilo ść powstaj ącego gazu zale Ŝy od składu i wilgotno ści odpadów, przyj ętej techniki składowania, formy, kształtu i wysoko ści składowiska , warunków technologicznych eksploatacji, temperatury powietrza, sposobu uszczelniania. W ramach monitoringu składowiska odpadów komunalnych w Ostrowie prowadzona jest analiza udziału poszczególnych gazów oraz ich emisja. Sie ć monitoringowa składa si ę

74 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 z 5 studzienek odgazowuj ących. Monitoring obejmuje pomiar metanu, dwutlenku w ęgla oraz tlenu.

Tabela 32. Wyniki bada ń monitoringowych gazu składowiskowego Pr ędko ść Procentowa zawarto ść Emisja (kg/h) Nazwa Data obj ęto ściowa poszczególnych gazów punktu pomiaru wypływu 3 O CO CH O CO CH gazu (m /h) 2 2 4 2 2 4 nie nie nie S1 02.12.2011 nie wykryto 20,8 <0,6 <0,3 wykryto wykryto wykryto nie nie nie S2 02.12.2011 nie wykryto 19,9 0,8 <0,3 wykryto wykryto wykryto nie nie nie S3 02.12.2011 nie wykryto 20,1 1,0 <0,3 wykryto wykryto wykryto nie nie nie S4 02.12.2011 nie wykryto 20,8 <0,6 <0,3 wykryto wykryto wykryto nie nie nie S5 02.12.2011 nie wykryto 17,3 2,9 0,9 wykryto wykryto wykryto śródło: monitoring składowiska, 2011

Z powy Ŝszych danych monitoringowych wynika i Ŝ gaz składowiskowy charakteryzował si ę przewa Ŝaj ącym udziałem tlenu, przy znakomitej zawarto ści dwutlenku węgla oraz metanu. Średnia warto ść procentowa udziału poszczególnych gazów przedstawia si ę nast ępuj ąco: - tlen – 20 % - dwutlenek w ęgla - <0,9 % - metan - < 0,4 %.

4.6.1.2. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZE Ń POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Na terenie Gminy Mrocza najistotniejsze zanieczyszczenia to emisje energetyczne z gospodarstw domowych korzystaj ących z tradycyjnych źródeł energii, z zakładów produkcyjnych i obiektów komunalnych. Uci ąŜ liwo ść jednak Ŝe charakteryzuje si ę wahaniami sezonowymi. W sezonach grzewczych wzrost zanieczyszcze ń zwi ązany jest ze spalaniem węgla w paleniskach domowych, poniewa Ŝ wi ększo ść mieszka ń w gminie ogrzewana jest nadal paliwami stałymi, głównie w ęglem kamiennym. Ilo ść odbiorców gazu ogrzewaj ących swoje mieszkania jest ci ągle niska. Wpływ na stan czysto ści powietrza atmosferycznego w Gminie ma równie Ŝ emisja ze źródeł mobilnych. Dotyczy to bezpo średniego otoczenia dróg wojewódzkich, zwłaszcza na terenie zawartej zabudowy miejscowo ści. Uci ąŜ liwe mog ą by ć emisje odorów z gospodarstw rolnych oraz zakładów przetwórstwa rolno – spo Ŝywczego, a tak Ŝe oczyszczalni ścieków, w szczególno ści w letniej porze roku. Poni Ŝej zamieszczono tabel ę, w której zestawiono rzeczywiste (a nie ich poziomy dopuszczalne) ilo ści emitowanych substancji maj ąc wpływ na jako ść powietrza w Gminie.

75 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 33. Zakłady korzystaj ące ze środowiska – emituj ące substancje do powietrza z instalacji o mocy poniŜej 5 MW Rodzaj instalacji / Zu Ŝycie paliwa Lp. Nazwa i adres podmiotu Rodzaj paliwa urz ądzenia I półrocze II półrocze 1 5,21 - kotłownia węgiel kamienny 10,01 2 - 19,7 kotłownia lokal 3 węgiel kamienny 11,57 - uŜytkowy mieszkania komunalne 4 węgiel kamienny 8,14 - Zakład Gospodarki Komunalnej w Mroczy Sp. z o. o. kotłownia ul. Łob Ŝenicka 11a oczyszczalnia ścieków 89 – 115 Mrocza Mrocza kotłownia 5 olej 1,5741 - kotły o nominalnej mocy cieplnej <= 5 MW opalane olejem ośrodek wsparcia kotły o nominalnej 6 olej 4,7888 - mocy cieplnej <= 5 MW opalane olejem Przem Rol Sp. z o.o. Przedsi ębiorstwo Rolno Przemysłowe 7 Modrakowo 1 kotłownia węgiel kamienny 10 13 89 - 115 Mrocza Komenda Wojewódzka Policji posterunek policji 12,02 8 Powsta ńców Wielkopolskich 7 Mrocza węgiel kamienny 7,84 85 – 090 Bydgoszcz kotłownia 1,95 Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjno Usługowa 9 Wyrza 9/1 kotłownia węgiel kamienny 7 6,6 89-115 Mrocza kotły opalane w ęglem 10 węgiel kamienny 30 21,07 Miejsko Gminny O środek Kultury i Rekreacji kamiennym Śluzowa 6 kotły o nominalnej 11 89 - 115 Mrocza mocy cieplnej <= 5 olej 19,2 18,85 MW opalane olejem

76 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Rodzaj instalacji / Zu Ŝycie paliwa Lp. Nazwa i adres podmiotu Rodzaj paliwa urz ądzenia I półrocze II półrocze Węglo Złom Sp. z o.o. 12 Łob Ŝenicka 18 kotłownia węgiel kamienny 5,44 4,1 89 - 115 Mrocza kotłownia węgiel kamienny 3,84 kotłownia węgiel kamienny 5,935 kotłownia węgiel kamienny 9,936 Zakład Gospodarki Komunalnej w Mroczy Sp. z o.o. kotłownia węgiel kamienny 11,3 13 Łob Ŝenicka 11 A kotły o nominalnej - 0,9454 89 - 115 Mrocza mocy cieplnej <= 5 olej MW opalane olejem kotły o nominalnej 3,5859 mocy cieplnej <= 5 olej MW opalane olejem Jeronimo Martins Polska S.A. kotły o nominalnej 14 śniwna 5 mocy cieplnej <= 5 olej - 7,21 62-025 Kostrzyn MW opalane olejem kotłownie nominalna moc cieplna <= 5 MW. 1,272 0,954 15 Cz.B ębnista U.Duda A.Dro ŜdŜ S.Słomczewski Słaro S.J. paliwo gazowe kotły opalane paliwem Przedsi ębiorstwo Produkcyjno Handlowe gazowym Kosztowo 81 kotłownie 89-300 Wyrzysk kotły o nominalnej 16 olej 6,72 6,72 mocy cieplnej <= 5 MW opalane olejem Agroma Olsztyn Grupa Sznajder Sp. z o.o. Agroma Olsztyn 17 Towarowa 9 kotły opalane w ęglem węgiel kamienny 5,01 - 10-416 Olsztyn kamiennym Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Kujawsko – Pomorskiego – na podstawie wnoszonych opłat za korzystanie ze środowiska (2011) węgiel kamienny [Mg] gaz ziemny wysokometanowy [hm 3] drewno [Mg] gaz płynny propan-butan [Mg] koks [Mg] gaz ziemny zaazotowany [hm 3] olej [Mg]

77 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 34. Zakłady korzystaj ące ze środowiska – emituj ące substancje do powietrza z instalacji o mocy powyŜej 5 MW Nazwa i adres podmiotu Wielko ść rocznej emisji Lp. (pozwolenie na emisj ę gazów Rodzaj instalacji / urz ądzenia Rodzaj emitowanej substancji I półrocze II półrocze i pyłów) Orlen S.A. Polski Koncern Naftowy Stacja Paliw 1 Chemików 7 Nr 1053 Węglowodory alifatyczne i pochodne 0,39039 0,539335 09 - 411 Płock Mrocza Amoniak 764,5625 818,75 Hodowla bydła – 2 bydło pozostałe > 120 szt. Metan 2,3958331 2,565635 Pyły pozostałe 54,3145 58,164 Amoniak 1355,25 1296,87 Hodowla bydła – 3 Metan 4,53375 4,33845 krowy > 90 szt. Pyły pozostałe 43,29 41,4252 Hodowla trzody – Amoniak 4 10 2,92 Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjno lochy oproszone > 25 szt. Usługowa Amoniak Hodowla trzody – 5,432 8,36 5 Wyrza 9/1 89-115 Mrocza lochy, knury > 25 szt. Metan 0,286538 0,44099 Amoniak Hodowla trzody – 7,9398 9,708 6 prosi ęta > 240 szt. Metan 0,516087 0,63102 Amoniak 72,618 84 Hodowla trzody – 7 tuczniki > 60 szt. Metan 0,031122 0,036 Pyły pozostałe 1,729 2

Cz.B ębnista U.Duda A.Dro ŜdŜ S.Słomczewski Słaro S.J. Pyły pozostałe 600 600 Przedsi ębiorstwo Produkcyjno mieszalnia Mrocza Mieszalnia 8 Handlowe Pasz Ostrowo Kosztowo 81 Pyły pozostałe 650 720 89-300 Wyrzysk

Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Kujawsko – Pomorskiego – na podstawie wnoszonych opłat za korzystanie ze środowiska (2011)

Wielko ść emisji CO 2, CH 4, N 2O [Mg], pozostałe substancje [kg]

78 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4.6.2. KLIMAT AKUSTYCZNY

Post ępuj ąca urbanizacja i rozwój komunikacji drogowej powoduj ą, Ŝe z ka Ŝdym dniem zwi ększaj ą si ę uci ąŜ liwo ści wynikaj ące ze stałego narastania hałasu. Maj ą one wpływ na stan psychiczny i zdrowie człowieka. Zagro Ŝenie hałasem i wibracjami charakteryzuje si ę mnogo ści ą źródeł i powszechno ści ą wyst ępowania. Najbardziej uci ąŜ liwymi emitorami hałasu i wibracji, maj ącymi zasadniczy wpływ na klimat akustyczny środowiska, s ą: trasy komunikacyjne (pojazdy samochodowe, motocykle, ci ągniki, poci ągi), zakłady produkcyjne, place budowy oraz miejsca publiczne takie jak: centra handlowe, deptaki, skwery oraz inne miejsca zbiorowego nagromadzenia ludno ści. Hałas jest obecnie traktowany jako jeden z czynników zanieczyszczaj ących środowisko. Do oceny akustycznej środowiska stosuje si ę poziom równowa Ŝny d źwi ęku

(L Aeq ), który jest u średnionym poziomem d źwi ęku w funkcji czasu. Poziom ten mierzony jest w decybelach. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku uzale Ŝnione s ą od źródła hałasu, pory dnia oraz przeznaczenia terenu. Na terenach zabudowy zagrodowej dopuszczalny poziom d źwi ęku w porze dziennej wynosi wzdłu Ŝ dróg 60 dB (w porze nocnej 50 dB), a od pozostałych obiektów w porze dziennej 50 dB, a w porze nocnej 40 dB. Klimat akustyczny na tym terenie, w najwi ększym stopniu kształtuj ą źródła komunikacyjne - główne trasy ruchu samochodowego. Wśród nich szczególnie istotne s ą: drogi wojewódzkie nr 241, 243. Zgodnie z danymi przekazanymi przez ZDW w Bydgoszczy na tym terenie nat ęŜ enie ruchu badano na wszystkich drogach. Według GPR z roku 2011, dobowe nat ęŜ enie ruchu dla tej drogi wynosi, w podziale na nast ępuj ące kategorie pojazdów: − na drodze 241 – nat ęŜ enie ruchu samochód osobowych wynosiło 3 498 szt./h, a samochodów ci ęŜ arowych – 318 szt./h, − na drodze 243 – nat ęŜ enie ruchu samochód osobowych wynosiło 1 359 szt./h, a samochodów ci ęŜ arowych – 45 szt./h. Głównym powodem uci ąŜ liwej emisji hałasu, ogólnie, obok stosunkowo wysokiego nat ęŜ enia ruchu pojazdów, jest wysoki udział w potoku ruchu pojazdów ci ęŜ kich, który w szczególno ści negatywnie oddziałuje na terenach zabudowy śródmiejskiej. Uci ąŜ liwo ść ze strony zakładów produkcyjnych czy usługowych moŜe wynika ć z braku zachowania standardów i dopuszczalnych norm, odpowiedzialno ść za negatywne oddziaływania nale Ŝy przede wszystkim do u Ŝytkowników urz ądze ń, instalacji będących źródłami hałasu. Źródła te nie mog ą powodowa ć przekraczania standardów jako ści środowiska poza terenem, do którego zarz ądzaj ący ma tytuł prawny.

4.6.3. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE

Do promieniowania niejonizuj ącego mo Ŝemy zaliczy ć promieniowanie radiowe, mikrofalowe, podczerwone, a tak Ŝe światło widzialne. Znacz ące oddziaływanie na środowisko pól elektromagnetycznych wyst ępuje: - w pa śmie 50 Hz od urz ądze ń i sieci energetycznych; źródłem najwi ększych oddziaływa ń mog ących powodowa ć przekroczenia poziomów dopuszczalnych s ą napowietrzne linie elektroenergetyczne wysokiego napi ęcia 110 kV, 220 kV i 400 kV oraz zwi ązane z nimi stacje elektroenergetyczne,

79 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

- w pa śmie od 300 MHz do 40000 MHz od urz ądze ń radiokomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Najwi ększy udział w emisji maj ą stacje bazowe telefonii komórkowej ze swoimi antenami sektorowymi i antenami radiolinii (antena sektorowa słu Ŝy do komunikacji z telefonem komórkowym, natomiast antena radiolinii słu Ŝy do komunikacji mi ędzy stacjami bazowymi). Istniej ące sieci telefonii komórkowej wykorzystuj ą nast ępuj ące zakresy cz ęstotliwo ści: ok. 900 MHz (sie ć GSM 900), około 1800 MHz (sie ć GSM 1800) oraz ok. 2 100 MHz (sie ć UMTS). - w pa śmie 50 Hz od urz ądze ń elektrycznych pracuj ących w zakładach pracy i gospodarstwach domowych. Wi ększo ść urz ądze ń jest zasilana z sieci energetycznej. W tej kategorii wyst ępuje lawinowy wzrost liczby źródeł, a ewidencja ich nie jest mo Ŝliwa. Brak jest wiarygodnych informacji na temat oddziaływania na zdrowie i środowisko przy ekspozycjach długoletnich na promieniowanie elektromagnetyczne. W roku 2010 WIO Ś wykonywał na terenie Gminy (Mrocza ul. Le śna 4) pomiary promieniowania elektromagnetycznego. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów nat ęŜ enia pola elektromagnetycznego w Ŝadnym punkcie pomiarowym. W krajowych przepisach dopuszcza si ę wyst ępowanie pochodz ących od linii elektroenergetycznych pól elektrycznych o nat ęŜ eniach mniejszych od 1 kV/m m. in. na obszarach zabudowy mieszkaniowej. Z punktu widzenia ochrony środowiska człowieka istotne wi ęc mog ą by ć linie i stacje elektroenergetyczne o napi ęciach znamionowych równych co najmniej 110 kV, b ądź wy Ŝszych. Zasi ęg promieniowania mog ącego wpływa ć niekorzystnie na człowieka si ęga do 40 m po obu stronach linii. Trzeba te Ŝ wzi ąć pod uwag ę, Ŝe napowietrzne linie elektroenergetyczne, zarówno wysokiego, jak i średniego napi ęcia, mog ą oddziaływa ć niekorzystnie na ptaki, które rozbijaj ą si ę o linie, a tak Ŝe wpływa ć niekorzystnie na krajobraz. Linie 110 kV s ą źródłami pola elektromagnetycznego mog ącego powodowa ć przekroczenie warto ści dopuszczalnych na terenach zamieszkałych. Najwi ększa warto ść nat ęŜ enia pola elektrycznego jaka mo Ŝe wyst ąpi ć pod lini ą lub w jej pobli Ŝu nie przekracza tutaj 3 kV/m. Najwi ększa warto ść nat ęŜ enia pola elektrycznego, jaka mo Ŝe wyst ąpi ć pod lini ą 220 kV lub w jej pobli Ŝu nie przekracza 6 kV/m. Maksymalne warto ści nat ęŜ enia pola elektrycznego pod linią 400 kV, na wysoko ści 1,8 m od powierzchni ziemi, wynosz ą 10 kV/m. Przez teren Gminy linie te przebiegaj ą bezkolizyjnie, nie stwarzaj ąc zagro Ŝenia polem elektromagnetycznym dla ludzi w środowisku. Obiektami, o istotnym z punktu widzenia ochrony środowiska, oddziaływaniu mog ą by ć tak Ŝe stacje bazowe telefonii komórkowych, anteny nadawcze. Wpływ stacji bazowych telefonii komórkowej na zdrowie i samopoczucie człowieka nie jest jeszcze dokładnie rozpoznany, jednak traktuje si ę je jako obiekty potencjalnie niebezpieczne. W praktyce, w otoczeniu anten stacji bazowych GSM, znajduj ących si ę w miastach, pola o warto ściach wy Ŝszych od dopuszczalnych w praktyce wyst ępuj ą w odległo ści do 25 metrów od anten na wysoko ści zainstalowania tych anten. Poniewa Ŝ anteny s ą instalowane na dachach wysokich budynków lub na specjalnie stawianych wie Ŝach, prawdopodobnie nie stwarzaj ą one zagro Ŝenia dla mieszka ńców. Mog ą jednak stanowi ć zagro Ŝenie dla ptaków oraz wpływa ć niekorzystnie na krajobraz. Na terenie Gminy zlokalizowanych jest kilka anten nadawczych telefonii komórkowej. Według analizy rozkładu pól elektromagnetycznych, obszar przekrocze ń dopuszczalnego poziomu elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego o g ęsto ści mocy 0,1 W/m 2 (szkodliwego dla zdrowia ludzi), wyst ępowa ć

80 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 będzie na znacznych wysoko ściach: powy Ŝej 20 m n.p.t. i maksymalnym zasi ęgu do 71 m od anten (ł ącznie dla wszystkich stacji bazowych), a wi ęc w miejscach niedost ępnych dla przebywania tam ludzi. Aby ograniczy ć uci ąŜ liwo ści promieniowania elektromagnetycznego koniecznym jest podejmowanie niezb ędnych działa ń polegaj ących na analizie wpływu na środowisko nowych obiektów emituj ących promieniowanie elektromagnetyczne (na etapie wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu i pozwole ń na budow ę). Inwestorzy s ą zobowi ązani do wykonywania pomiarów kontrolnych promieniowania przenikaj ącego do środowiska w otoczeniu stacji. Pomiary kontrolne rzeczywistego rozkładu g ęsto ści mocy promieniowania powinny by ć przeprowadzane bezpo średnio po pierwszym uruchomieniu instalacji. Pomiary te powinno si ę przeprowadza ć tak Ŝe ka Ŝdorazowo w razie istotnej zmiany warunków pracy urz ądze ń, mog ących mie ć wpływ na zmian ę poziomów elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego wytwarzanego przez te urz ądzenia. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku reguluje rozporz ądzenie Min. Środowiska z dn. 30.10.2003 r. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883).

4.6.4. POWA śNE AWARIE PRZEMYSŁOWE (ORAZ ZAGRO śENIA INNE)

Powa Ŝne awarie obejmuj ą skutki dla środowiska powstałe w wyniku awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Zapobieganie powa Ŝnym awariom w odniesieniu do przemysłu wykorzystuj ącego niebezpieczne substancje chemiczne ma ogromne znaczenie ekonomiczne i decyduje o jego wizerunku i akceptacji w społecze ństwie. W ustawie z dn. 27.04.2001 r. – Prawo ochrony środowiska, okre ślone zostały podstawowe zasady zapobiegania i przeciwdziałania powa Ŝnym awariom przemysłowym, podmioty, których dotycz ą wprowadzone przepisy, oraz ich obowi ązki i zadania, a tak Ŝe główne procedury i dokumenty. W przypadku wyst ąpienia awarii Gmina oraz inne organy administracji maj ą obowi ązek zabezpieczenia środowiska przed awariami. Główne obowi ązki „administracyjne” ci ąŜą tutaj na władzach wojewódzkich i Stra Ŝy Po Ŝarnej, działania bezpo średnie z pewno ści ą na prowadz ących działalno ść , która mo Ŝe spowodowa ć awari ę, w ustawie okre ślonych jako „prowadz ący zakład o zwi ększonym lub du Ŝym ryzyku”. Na terenie Gminy nie funkcjonuj ą jednak zakłady okre ślone jako zakłady o zwi ększonym lub du Ŝym ryzyku. Nale Ŝy liczy ć si ę jednak z tym, Ŝe strefa potencjalnego zagro Ŝenia mo Ŝe przekroczy ć teren zakładów działaj ących na terenie Gminy, tworz ąc bezpo średnie zagro Ŝenie dla ludzi i wymagaj ąc znacznego zaanga Ŝowania słu Ŝb ratowniczych. Innym typem zagro Ŝeń na terenie Gminy s ą zagro Ŝenia pochodz ące z komunikacji. W transporcie samochodowym najwi ększe zagroŜenie wyst ępuje na drogach wojewódzkich, po których odbywa si ę transport w ruchu tranzytowym. W efekcie du Ŝego i stale rosn ącego nat ęŜ enia przewozów materiałów, stanu technicznego dróg oraz niejednokrotnie fatalnego stanu technicznego taboru ci ęŜ arowego ro śnie ryzyko zagro Ŝenia. Bior ąc to pod uwag ę, za potencjalne źródło awarii przemysłowych mo Ŝna uzna ć drogi wojewódzkie oraz stacje paliw jako miejsca wypadków drogowych i zagro Ŝeń produktami ropopochodnymi dla gleb i wód. W ostatnich latach na terenie miasta i gminy nie zanotowano zdarze ń o znamionach powa Ŝnych awarii. Na terenie Gminy istniej ą tak Ŝe inne zagro Ŝenia, wynikaj ące z funkcjonowania ró Ŝnych sieci i instalacji komunikacyjnych. Zagro Ŝenie po Ŝarowe i wybuchowe stanowi ą na przykład zbiorniki paliw płynnych znajduj ące si ę na nast ępuj ących stacjach:

81 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− Polski Koncern Naftowy ORLEN Spólka Akcyjna z siedzib ą w Płocku przy ul. Chemików 7, 09 – 411 Płock, Stacja paliw Mrocza, ul. Nakielska 6a, − LPG Stacja Paliw Krukówko, − LPG – Stacja paliw LPG, ul. Ko ściuszki 80a, Mrocza. Skutkami zagro Ŝenia po Ŝarowego ze strony awarii na tego typu obiektach to zagro Ŝenie Ŝycia i zdrowia, straty w gospodarce. W przypadku wyst ąpienia po Ŝarów i wybuchów zbiorników niezb ędna będzie ewakuacja zamieszkałej w pobli Ŝu ludno ści oraz nast ąpi ą utrudnienia w ruchu kołowym. Ryzyko wyst ąpienia tego typu zagro Ŝenia okre śla si ę jako prawdopodobne. Najwi ększe zagro Ŝenie po Ŝarowe budynków mieszkalnych wyst ępuje w rejonach miasta ze star ą zabudow ą Mroczy, spowodowane jest to m.in.: brakiem oddziele ń przeciwpo Ŝarowych pomi ędzy budynkami, zastosowaniem do budowy palnych elementów konstrukcji budowlanych takich jak stropy, konstrukcje no śne dachów wraz z pokryciem, klatki schodowe, ścianki działowe, przechowywanie palnych materiałów w piwnicach oraz na poddaszach, adaptacja poddaszy, strychów na pomieszczenia mieszkalne, niezachowanie terminów przeglądów instalacji stanowi ących uzbrojenie budynku (kominowej, elektrycznej, gazowej). Zagro Ŝenie po Ŝarowe w budynkach mieszkalnych wzrasta na terenie całej Gminy w okresie grzewczym. Wi ększo ść mieszka ń i domów posiada tradycyjny system ogrzewania tj. piece opalane w ęgIem lub centralne ogrzewanie opalane równie Ŝ węglem rzadziej gazem. W tym przypadku najcz ęstszymi przyczynami po Ŝarów s ą po Ŝary sadzy w przewodach kominowych spowodowane brakiem okresowych przegl ądów kominiarskich. W celu ogrzania mieszka ń stosuje si ę ró Ŝnego rodzaju urz ądzenia grzewcze zasilane energi ą elektryczn ą za pomoc ą przestarzałych instalacji nieprzystosowanych do takich obci ąŜ eń. Brak przegl ądów kominiarskich i stara instalacja elektryczna stwarza du Ŝe zagro Ŝenie po Ŝarowe, a nawet wybuchowe w przypadku rozszczelnienia instalacji gazowej. Ryzyko wyst ąpienia tego typu zagro Ŝenia okre śla się jako wysoce prawdopodobne. Na terenie Gminy nie ma zakładów wytwarzaj ących materiały po Ŝarowo niebezpieczne. Zagro Ŝenia te, po cz ęś ci wi ąŜ e si ę tylko z transportem materiałów niebezpiecznych. W transporcie drogowym mo Ŝe wyst ąpi ć zagro Ŝenie ze strony dowolnego materiału niebezpiecznego. Przy zmiennym charakterze zagro Ŝenia i jego ró Ŝnorodno ści, mo Ŝe by ć on ustalony dopiero podczas akcji ratowniczej. Zagro Ŝenie materiałami niebezpiecznymi jest stosunkowo niewielkie, niemniej jednak odbywaj ą si ę regularne transporty przewo Ŝą ce etyIen, olej nap ędowy, gaz LPG i gaz w butlach do Stacji Paliw. Zagro Ŝenie Ŝycia i zdrowia, straty sanitarne (ofiary w Iudziach), ska Ŝenia środowiska, ograniczenia komunikacyjne to niektóre mo Ŝliwe skutki zagro Ŝeń tego rodzaju. Ryzyko powstania zagro Ŝenia chemiczno - ekologicznego w komunikacji drogowej okre śla si ę jako prawdopodobne. Najwi ększym zagro Ŝeniem meteorologicznym jest mo Ŝliwo ść wyst ępowania gwałtownych zjawisk atmosferycznych takich jak burze, wichury, du Ŝe opady śniegu i nawalne deszcze. Mog ą one wyst ąpi ć na obszarze całej Gminy. Skutki to lokalne utrudnienia w przejezdno ści dróg, uszkodzenia napowietrznych linii energetycznych i telefonicznych, zalanie upraw i podtopienia budynków gospodarskich, uszkodzenia budynków, ofiary śmiertelne ludno ści. Ryzyko wyst ąpienia gwałtownych zjawisk atmosferycznych okre śla si ę jako prawdopodobne. Zaka Ŝenia biologiczne mog ą spowodowa ć ogniska epidemii. Rozmiary zaka Ŝeń biologicznych trudno przewidzie ć. Istnieje mo Ŝliwo ść wyst ąpienia epidemii przede wszystkim wokół skupisk zwierz ąt gospodarskich. Ryzyko wyst ępowania tego typu zagro Ŝenia okre śla si ę jako prawdopodobne.

82 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4.7. RO ŚLINNO ŚĆ

Lasy i grunty le śne na obszarze Gminy Mrocza zajmuj ą ok. 15 % ogólnej powierzchni. Rozmieszczenie lasów na terenie Gminy jest bardzo nierównomierne. Najwi ększy kompleks le śny znajduje si ę w północno - wschodniej cz ęś ci Gminy mi ędzy miastem Mrocza, Drzewianowem i Konstantowem. Ponadto, du Ŝe powierzchnie zajmuj ą lasy w otoczeniu Jeziora Witosławskiego, Ro ścimi ńskiego Du Ŝego i Małego, na wschód od Mroczy w rejonie Ostrowa, wzdłu Ŝ biegu Orli poni Ŝej Orzelskiego Młyna i na zachód od Izabeli. Pod wzgl ędem typów siedliskowych przewa Ŝaj ą siedliska o wysokich walorach ekologicznych: las świe Ŝy, las mieszany świe Ŝy i bór mieszany świe Ŝy. Mniejsze powierzchnie zajmuj ą siedliska boru wilgotnego, boru świe Ŝego i olsu. Przeci ętny wiek drzewostanu wynosi 64 lata. W drzewostanach najwi ększy udział maj ą: d ąb szypułkowy, brzoza brodawkowata, grab, jesion wyniosły, sosna zwyczajna, olsza czarna i buk. Wi ększo ść lasów na terenie gminy to lasy pa ństwowe administrowane przez Nadle śnictwo Runowo. Szczegółowe zasady gospodarki le śnej, w której obok funkcji gospodarczych du Ŝe znaczenie ma równie Ŝ funkcja ekologiczna lasów, okre śla plan urz ądzenia lasu Nadle śnictwa Runowo. Wa Ŝną rol ę ekologiczn ą w krajobrazie rolniczym oraz funkcj ę ochronn ą przed ró Ŝnymi formami erozji pełni ą zadrzewienia. Najcz ęś ciej wyst ępuj ą w obni Ŝeniach wytopiskowych w obr ębie gruntów ornych oraz w obr ębie trwałych u Ŝytków zielonych. Ze wzgl ędu na funkcj ę ochronn ą nale Ŝy preferowa ć zadrzewienia na stromych zboczach rynien jeziornych i dolin cieków oraz w szczególno ści w strefach przybrze Ŝnych jezior. Spełniaj ą one rol ę naturalnego buforu przeciw spływom powierzchniowym z terenów rolnych. Ponadto ogromne znaczenie ochronne i krajobrazotwórcze maj ą zadrzewienia przydro Ŝne. Znacz ącą rolę w kształtowaniu środowiska odgrywaj ą tak Ŝe ekosystemy niele śne wyst ępuj ące w postaci zbiorowisk naturalnych, półnaturalnych oraz zieleni urz ądzonej. Zbiorowiska naturalne to głównie zespoły ro ślinno ści wodnej, błotnej i szuwarowej wyst ępuj ącej w rynnach jeziornych, w otoczeniu oczek wodnych i dolinach cieków.

4.7.1. ZIELE Ń URZ ĄDZONA

Przez poj ęcie zieleni urz ądzonej nale Ŝy rozumie ć ziele ń planowan ą, której układ, fizjonomia oraz ró Ŝnorodno ść s ą efektem przemy ślanych działa ń człowieka. Formy zieleni urz ądzonej mo Ŝna traktowa ć jako ekosystemy sztuczne, których przetrwanie cz ęsto uzale Ŝnione jest od ingerencji człowieka. Do form zieleni urz ądzonej zalicza si ę: parki, parki podworskie, czy te Ŝ zespoły parkowo - pałacowe, cmentarze, skwery, ziele ńce, kwietniki, aleje i szpalery, klomby, ogródki działkowe, ziele ń obiektów sportowych, ale tak Ŝe zielone dachy, itp. Na terenie Gminy Mrocza na uwag ę zasługuj ą Parki podworskie, które zajmuj ą obszary pokryte drzewostanem, ponadto zostały ukształtowane funkcjonalnie i planistycznie w ogrody, posiadaj ą warto ść historyczn ą, przestrzenno - kompozycyjn ą i przyrodnicz ą, wzbogacaj ąc i urozmaicaj ąc środowisko przyrodnicze. Na terenie miasta Mrocza znajduje si ę park podworski o powierzchni 2,23 ha, poło Ŝony we wschodniej cz ęś ci miasta, natomiast na obszarze gminy znajduje si ę 10 parków wiejskich, w miejscowo ściach: Dr ąŜ no, Dr ąŜ onek, Izabela, Jadwigowo, Kosowo, Krukówko, Modrakowo, Orle, Samsieczynek i Wyrza. Pod wzgl ędem powierzchni zdecydowanie wyró Ŝnia si ę park w Izabeli (około 9 ha), a pod

83 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 wzgl ędem warto ści drzewostanów na uwag ę zasługuj ą parki w: Witosławiu, Izabeli i Modrakowie. Wszystkie parki wymagaj ą rewaloryzacji, w szczególno ści piel ęgnacji drzewostanu oraz rekonstrukcji układu przestrzennego i urz ądze ń parkowych. Według danych GUS do terenów o charakterze zieleni urz ądzonej, których piel ęgnowane i utrzymywane le Ŝy w gestii jednostek samorz ądowych na terenie Gminy zaliczy ć nale Ŝy: − park spacerowo – wypoczynkowy – 1 obiekt o powierzchni 4,1 ha, − ziele ńce – 3 obiekty o powierzchni 3,1 ha, − ziele ń osiedlowa – 0,5 ha.

4.7.2. ZAGRO śENIA ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH

Zagro Ŝeniem dla zasobów le śnych s ą ogólnie: − po Ŝary ziemne czyli po Ŝary warstwy próchnicy, murszu lub gleby torfowej, podczas których spala si ę warstwa pod powierzchni ą ziemi niszcz ąc korzenie drzew, − po Ŝary przyziemne to po Ŝary warstwy ro ślinnej oraz poszycia i runa Ie śnego, − po Ŝary wierzchołkowe (koronne) powstaj ą, gdy po Ŝary przyziemne dosi ęgn ą koron drzew lub od wyładowania atmosferycznego. Zagro Ŝenie po Ŝarowe Iasów uzale Ŝnione jest przede wszystkim od pory roku. Szczególnie du Ŝe wyst ępuje w okresie wczesnowiosennym przy małej wilgotności ściółki oraz w czasie dłu Ŝszych okresach posuchy. Poza tym zagro Ŝenie dla obszarów le śnych stwarza bezpo średnie sąsiedztwo szlaków komunikacyjnych drogowych oraz penetracja terenów przez ludno ść . Zagro Ŝenie rozprzestrzeniania si ę po Ŝarów mo Ŝe spowodowa ć straty w gospodarce Ie śno - uprawowej i zwierzyny Ie śnej oraz zagro Ŝenie dla gospodarstw rolnych i Iudno ści zamieszkałej w pobli Ŝu. Ryzyko wyst ąpienia po Ŝaru na terenach Ie śnych okre śla si ę jako wysoce prawdopodobne.

4.7.3. PRZYRODA CHRONIONA I JEJ ZASOBY

Ustawa z dn. 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2009 r. Nr 151 poz. 1220, ze zm.) przedstawia poszczególne formy ochrony przyrody, na które składaj ą si ę formy wielkoobszarowe takie jak rezerwat przyrody i obszar NATURA 2000 oraz formy indywidualnej ochrony takie jak pomniki przyrody.

4.7.3.1. REZERWAT PRZYRODY

Najwa Ŝniejsz ą pod wzgl ędem rangi, formą ochrony przyrody na terenie Gminy jest rezerwat przyrody „Jezioro Wieleckie”. Zajmuje on powierzchni ę 3,286 ha. Rezerwat przyrody Jezioro Wieleckie, powołany został Rozporządzeniem Nr 17 Wojewody Kujawsko – Pomorskiego z 11 sierpnia 2005 r. (Dz. Urz. Woj. Kuj.- Pom. Nr 102, poz. 1804), plan ochrony ustanowiony Zarz ądzeniem Nr 8/0210/2011 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dnia 5 grudnia 2011 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Jezioro Wieleckie” (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. Nr 312, poz. 3402). Celem ochrony rezerwatu jest zabezpieczenie i zachowanie ze wzgl ędów przyrodniczych, naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych cennych środowisk wodnych,

84 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 bagiennych oraz le śnych stanowi ących miejsca l ęgów i wyst ępowania licznych gatunków ptaków w tym gatunków rzadkich w skali kraju i Europy.

Ryc. 63. Lokazlizacja rezerwatu przyrody na terenie Gminy Mrocza Źródło: http://mapa.ekoportal.pl/

4.7.3.2. OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU

Obszar Chronionego Krajobrazu Rynny Jezior Byszewskich powołany Uchwał ą Nr VI/106/11 Sejmiku Województwa Kujawsko - Pomorskiego z dnia 21 marca 2011 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. Nr 99, poz. 793); Celem ochrony jest zachowanie ró Ŝnorodno ści biologicznej siedlisk, ochrona zbiorników wód powierzchniowych (naturalnych, płyn ących i stoj ących) wraz z pasem otaczaj ącej ro ślinno ści, tworzenie stref buforowych wokół zbiorników wodnych w postaci pasów zadrzewie ń celem ograniczenia spływu substancji biogennych i zwi ększenia bioró Ŝnorodno ści biologicznej.

85 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Ryc. 74. Lokazlizacja obszaru chronionego krajobrazu na terenie Gminy Mrocza Źródło: http://mapa.ekoportal.pl/

4.7.3.3. KRAJE ŃSKI PARK KRAJOBRAZOWY

Kraje ński Park Krajobrazowy powołany Rozporz ądzeniem Nr 21/2005 Wojewody Kujawsko - Pomorskiego z dnia 12 wrze śnia 2005 r. w sprawie Kraje ńskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. Nr 108, poz. 1875). Szczególnym celem ochrony Parku jest ochrona centralnej cz ęś ci regionu Pojezierza Kraje ńskiego ze wzgl ędu na warto ści przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania i popularyzacji tych warto ści w warunkach zrównowa Ŝonego rozwoju. Tereny le śne parku przedstawiaj ą du Ŝe zró Ŝnicowanie ro ślinno ści, co jest zwi ązane z bogactwem form rze źby terenu. W runie le śnym, na bagnach i torfowiskach napotka ć mo Ŝna liczne stanowiska ro ślin chronionych i rzadkich. Licznie wyst ępuje zwierzyna łowna. Z gatunków chronionych do najciekawszych nale Ŝą : bocian czarny, Ŝuraw, czapla, łab ędź, rybołów bielik i cietrzewie, a spo śród ssaków: wydry, bobry oraz rzadziej spotykane łosie. Z gadów i płazów spotka ć mo Ŝna: jaszczurki, zaskro ńce, padalce, Ŝmije i Ŝaby.

86 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Ryc. 85. Zasi ęg terytorialny powierzchniowych form ochrony przyrody wyst ępuj ących na terenie Gminy Mrocza Źródło: RDO Ś Bydgoszcz

4.7.3.4. POMNIKI PRZYRODY

Pomnikami przyrody na terenie Gminy Mrocza są pojedyncze drzewa oraz skupiska drzew o szczególnej warto ści przyrodniczej i krajobrazowej. Wyst ępuj ą one głównie w parkach podworskich, wiejskich, przyko ścielnych oraz przy drogach. Wśród chronionych gatunków s ą: d ąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy, d ąb czerwony, platan klonolistny, buk zwyczajny, wi ąz pospolity, wi ąz szypułkowy, jodła biała, buk zwyczajny, grab zwyczajny, sosna wejmutka, klon polny, daglezja zielona, lipa drobnolistna, cis pospolity, jesion wyniosły.

87 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Tabela 35. Ewidencja pomników przyrody na terenie Gminy Mrocza

ca ca ą ci ść ś dca zuj ą ą bewid. Lp. (m) (cm) Data ę Forma Nazwa Obwód prawna pomnika zarz przyrody nr działki nr podstawa własno Wysoko utworzenia liczbasztuk Obr Obowi Opislokalizacji Uchwała Nr XXV/247/52/01 Rady Własno ść Miejskiej w Mroczy z dnia 7 wrze śnia 76 prywatna - 1 Dąb szypułkowy 1 360 24 2002-07-13 2001 r. w sprawie uznania pomnika Ka źmierzewo Jarosław przyrody (Dz.Urz.Woj.Kuj.-Pom. z 2002 r. Gronowski Nr 80, poz. 1633) Uchwała Nr XXV/247/52/01 Rady 246, 252, 16, 19, Miejskiej w Mroczy z dnia 7 wrze śnia Dąb (249 i 247), 18, 20, 223 Brzeg jeziora 2 7 Gmina Mrocza 2002-07-13 2001 r. w sprawie uznania pomnika bezszypułkowy 304, 375, 20, 19, Ostrowo Hetma ńskiego przyrody (Dz.Urz.Woj.Kuj.-Pom. z 2002 r. 344, 319 19 Nr 80, poz. 1633) Db.sz.:280, Rozporz ądzenie Nr 13/97 Wojewody Dąb szypułkowy; 280, 270, Bydgoskiego z dnia 14 kwietnia 1997 r. w Skarb Dąb czerwony; 260; sprawie uznania za pomniki przyrody 21/2 Pa ństwa pod 3 Buk zwyczajny; 9 Db.cz. 260; b.d. Park 1997-04-14 tworów przyrody na terenie województwa Modrakowo zarz ądem Wi ąz pospolity, B. 220, 220; bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1997 r. AWR SP Jodła biała W. 300; J. Nr 16, poz. 78) 125 Własno ść Rozporz ądzenie Nr 322/95 Wojewody ko ścielna pod Bydgoskiego z dnia 29 grudnia 1995 r. w Dąb Db 315, 300, zarz ądem sprawie uznania za pomniki przyrody bezszypułkowy, 295; 31 Przy ko ściele Parafii tworów przyrody na terenie województwa 4 5 b.d. 1995-12-29 Buk zwyczajny, B. 300; Orle w Orlu Rzymsko - bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1996 r. Grab zwyczajny G. 295 Katolickiej pw. Nr 6, poz. 30) Św. Macieja w Orlu Rozporz ądzenie Nr 36 Wojewody Dąb 320 i Skarb Bydgoskiego z dnia 14 lutego 1995 r. w Dąb 280; 18/15 Park dworski Pa ństwa pod sprawie uznania za pomniki przyrody 5 bezszypułkowy; 6 Sosna 240, b.d. 1995-02-14 Witosław w Witosławiu zarz ądem tworów przyrody na terenie województwa Sosna wejmutka 230, 220 i AWR SP bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. 219 Nr 3, poz. 11) 65/2 Przy drodze Rozporz ądzenie Nr 36 Wojewody 6 Dąb szypułkowy 1 345 b.d. Gmina Mrocza 1995-02-14 Matyldzin gruntowej Bydgoskiego z dnia 14 lutego 1995 r. w

88 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

ca ca ą ci ść ś dca zuj ą ą bewid. Lp. (m) (cm) Data ę Forma Nazwa Obwód prawna pomnika zarz przyrody nr działki nr podstawa własno Wysoko utworzenia liczbasztuk Obr Obowi Opislokalizacji sprawie uznania za pomniki przyrody tworów przyrody na terenie województwa bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr 3, poz. 11) Dąb Rozporz ądzenie Nr 305/93 Wojewody bezszypułko Bydgoskiego z dnia 26 pa ździernika 1993 Dąb wy 325, 365, r. w sprawie uznania za pomniki przyrody 132 Pobocze drogi 7 bezszypułkowy, 6 353, 338, 22 Gmina Mrocza 1993-10-26 tworów przyrody na terenie województwa Białowie Ŝa gminnej Klon polny 329, bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1994 r. klon polny Nr 20, poz. 316) 310 Buk Rozporz ądzenie Nr 305/93 Wojewody zwyczajny Bydgoskiego z dnia 26 pa ździernika 1993 354, 278, r. w sprawie uznania za pomniki przyrody 260, 216, tworów przyrody na terenie województwa Buk zwyczajny, 269, 206, bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1994 r. Jesion wyniosły, Jesion 27 Park dworski Powiat Nr 20, poz. 316) 8 10 32 1993-10-26 Dąb wyniosły Izabela w Izabeli Nakielski bezszypułkowy 295, Dąb bezszypułko wy 317, 303, 328 Rozporz ądzenie Nr 305/93 Wojewody Bydgoskiego z dnia 26 pa ździernika 1993 370 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody 9 Wi ąz szypułkowy 1 300 26 Park dworski Gmina Mrocza 1993-10-26 Mrocza tworów przyrody na terenie województwa bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1994 r. Nr 20, poz. 316) Rozporz ądzenie Nr 305/93 Wojewody Bydgoskiego z dnia 26 pa ździernika 1993 117/2 Pobocze drogi Zarz ąd Dróg r. w sprawie uznania za pomniki przyrody 10 Dąb szypułkowy 1 425 23 1993-10-26 Ro ścimin powiatowej Powiatowych tworów przyrody na terenie województwa bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1994 r. Nr 20, poz. 316)

89 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

ca ca ą ci ść ś dca zuj ą ą bewid. Lp. (m) (cm) Data ę Forma Nazwa Obwód prawna pomnika zarz przyrody nr działki nr podstawa własno Wysoko utworzenia liczbasztuk Obr Obowi Opislokalizacji Rozporz ądzenie Nr 18/92 Wojewody Bydgoskiego z dnia 8 czerwca 1992 r. w Dąb Na skraju Nadle śnictwo sprawie uznania za pomniki przyrody 11 1 347 26 Wiele 1992-06-22 bezszypułkowy bagienka Runowo tworów przyrody na terenie województwa bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1992 r. Nr 8, poz. 124) Rozporz ądzenie Nr 18/92 Wojewody Bydgoskiego z dnia 8 czerwca 1992 r. w Nadle śnictwo sprawie uznania za pomniki przyrody 12 Daglezja zielona 1 262 28 Wiele 1992-06-22 Runowo tworów przyrody na terenie województwa bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1992 r. Nr 8, poz. 124) Rozporz ądzenie Nr 18/92 Wojewody Bydgoskiego z dnia 8 czerwca 1992 r. w Cis pospolity, Lipa 120; 380, Pierwsza z lip: Nadle śnictwo sprawie uznania za pomniki przyrody 13 3 b.d. Wiele 1992-06-22 drobnolistna 176 Józef Piłsudski Runowo tworów przyrody na terenie województwa bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1992 r. Nr 8, poz. 124) Rozporz ądzenie Nr 11/91 Wojewody Bydgoskiego z dnia 1 lipca 1991 r. w Agencja 45/2 Łąki w sprawie uznania za pomniki przyrody 14 Dąb szypułkowy 14 290-465 b.d. Nieruchomo ści 1991-07-15 Witosław Witosławiu tworów przyrody na terenie województwa Rolnych bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1991 r. Nr 15, poz. 120) Rozporz ądzenie Nr 11/91 Wojewody Bydgoskiego z dnia 1 lipca 1991 r. w Ogród przy 98 sprawie uznania za pomniki przyrody 15 Dąb szypułkowy 1 347 22 szkole Gmina Mrocza 1991-07-15 Wyrza tworów przyrody na terenie województwa w Wyrzy bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1991 r. Nr 15, poz. 120) Dąb Dąb 450, Skarb Rozporz ądzenie Nr 11/91 Wojewody bezszypułkowy, 420 i 415; Pa ństwa pod Bydgoskiego z dnia 1 lipca 1991 r. w 18/15 Park dworski 16 Jesion wyniosły, 6 Jesion 390; b.d. zarz ądem 1991-07-15 sprawie uznania za pomniki przyrody Witosław w Witosławiu Buk zwyczajny, Buk 400; PGR tworów przyrody na terenie województwa Platan klonolistny Platan 380 w Mroczy, bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1991 r.

90 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

ca ca ą ci ść ś dca zuj ą ą bewid. Lp. (m) (cm) Data ę Forma Nazwa Obwód prawna pomnika zarz przyrody nr działki nr podstawa własno Wysoko utworzenia liczbasztuk Obr Obowi Opislokalizacji Zakładu Nr 15, poz. 120) Rolnego w Witosławiu Rozporz ądzenie Nr 11/91 Wojewody Skarb Bydgoskiego z dnia 1 lipca 1991 r. w Pa ństwa sprawie uznania za pomniki przyrody 17 Dąb szypułkowy 1 335 b.d. 1991-07-15 Nadle śnictwo tworów przyrody na terenie województwa Runowo bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1991 r. Nr 15, poz. 120) Rozporz ądzenie Nr 11/91 Wojewody Lipa 440; Skarb Bydgoskiego z dnia 1 lipca 1991 r. w Lipa drobnolistna, Dąb 405; Pa ństwa sprawie uznania za pomniki przyrody 18 Dąb szypułkowy, 5 b.d. 1991-07-15 Jesion 375, Nadle śnictwo tworów przyrody na terenie województwa Jesion wyniosły 320 i 310 Runowo bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1991 r. Nr 15, poz. 120) Rozporz ądzenie Nr 11/91 Wojewody Miejscowo ść Skarb Bydgoskiego z dnia 1 lipca 1991 r. w Ka źmierzewo Pa ństwa sprawie uznania za pomniki przyrody 19 Dąb szypułkowy 1 390 b.d. 1991-07-15 – Orzelski Nadle śnictwo tworów przyrody na terenie województwa Młyn Runowo bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1991 r. Nr 15, poz. 120) Rozporz ądzenie Nr 11/91 Wojewody Skarb Bydgoskiego z dnia 1 lipca 1991 r. w Las nad Pa ństwa sprawie uznania za pomniki przyrody 20 Dąb szypułkowy 1 390 b.d. jeziorem 1991-07-15 Nadle śnictwo tworów przyrody na terenie województwa Witosławskim Runowo bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1991 r. Nr 15, poz. 120) Rozporz ądzenie Nr 11/91 Wojewody Bydgoskiego z dnia 1 lipca 1991 r. w Dąb 416/1 Boisko szkolne sprawie uznania za pomniki przyrody 21 1 310 24 Gmina Mrocza 1991-07-15 bezszypułkowy Mrocza w Mroczy tworów przyrody na terenie województwa bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1991 r. Nr 15, poz. 120) Źródło: RDO Ś Bydgoszcz

91 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4.7.3.5. UśYTKI EKOLOGICZNE

Na terenie Gminy Mrocza ustanowionych zostało 38 uŜytków ekologicznych. Ich dokładna charakterystyka przedstawiona została w tabeli poni Ŝej.

Tabela 36. Wykaz u Ŝytków ekologicznych na terenie Gminy Mrocza Nr działki Forma Rodzaj u Ŝytku Pow. Lp. Obr ęb Opis lokalizacji własno ści Data utworzenia Obowi ązuj ąca podstawa prawna ekologicznego [ha] ewid. zarz ądca Le śnictwo Czarmu ń, Rozporz ądzenie Nr 1/2004 Wojewody obr ęb Runowo, Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 stycznia Teren trwale Lasy 1 0,10 Ro ścimin nadle śnictwo 2004-02-19 2004 r. w sprawie uznania za u Ŝytki zabagniony Pa ństwowe Runowo, oddział ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2004 le śny nr 281s. r. Nr 8, poz. 76) Rozporz ądzenie Nr 346/94 Wojewody Le śnictwo Czarmu ń, Bydgoskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. Jar poro śni ęty obr ęb Runowo, Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 2 drzewami i 0,20 Ro ścimin nadle śnictwo 1995-01-13 Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa krzewami Runowo, oddział nr bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr 281/6. 1, poz. 3)

Le śnictwo Czarmu ń, Rozporz ądzenie Nr 1/2004 Wojewody obr ęb Runowo, Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 stycznia Teren trwale Lasy 3 0,41 Rajgród nadle śnictwo 2004-02-19 2004 r. w sprawie uznania za u Ŝytki zabagniony Pa ństwowe Runowo, oddział ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2004 le śny nr 281t, 281x. r. Nr 8, poz. 76)

Rozporz ądzenie Nr 346/94 Wojewody Le śnictwo Czarmu ń, Bydgoskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. Jar poro śni ęte obr ęb Runowo, Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 4 drzewami i 0,41 Rajgród nadleśnictwo 1995-01-13 Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa krzewami Runowo, oddział bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr leśny 281/8. 1, poz. 3)

92 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Nr działki Forma Rodzaj u Ŝytku Pow. Lp. Obr ęb Opis lokalizacji własno ści Data utworzenia Obowi ązuj ąca podstawa prawna ekologicznego [ha] ewid. zarz ądca

Le śnictwo Witosław, Rozporz ądzenie Nr 1/2004 Wojewody obr ęb Runowo, Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 stycznia Lasy 5 Bagno 0,45 Orle nadle śnictwo 2004-02-19 2004 r. w sprawie uznania za u Ŝytki Pa ństwowe Runowo, oddział ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2004 le śny nr 299f. r. Nr 8, poz. 76)

Rozporz ądzenie Nr 346/94 Wojewody Le śnictwo Bydgoskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. Samsieczno, obr ęb Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 6 Bagno 0,50 Ostrowo So śno, nadleśnictwo 1995-01-13 Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa Runowo, oddział bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr le śny 242g. 1, poz. 3)

Le śnictwo Rozporz ądzenie Nr 1/2004 Wojewody Dąbrowice, obr ęb Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 stycznia Lasy 7 Bagno 0,52 Wiele So śno, nadle śnictwo 2004-02-19 2004 r. w sprawie uznania za u Ŝytki Pa ństwowe Runowo, oddział ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2004 le śny 217h. r. Nr 8, poz. 76)

Rozporz ądzenie Nr 66/98 Wojewody Le śnictwo Czarmu ń, Bydgoskiego z dnia 24 grudnia 1998 r. obr ęb Runowo, Teren trwale Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 8 0,65 Rajgród nadle śnictwo 1998-12-24 zabagniony Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa Runowo, oddział bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1998 r. Nr le śny nr 281l. 68, poz. 441)

93 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Nr działki Forma Rodzaj u Ŝytku Pow. Lp. Obr ęb Opis lokalizacji własno ści Data utworzenia Obowi ązuj ąca podstawa prawna ekologicznego [ha] ewid. zarz ądca Rozporz ądzenie Nr 346/94 Wojewody Le śnictwo Bydgoskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. Drzewianowo, obr ęb Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 9 Bagno 0,98 Wiele So śno, nadle śnictwo 1995-01-13 Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa Runowo. Oddział bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr le śny 228a. 1, poz. 3)

Rozporz ądzenie Nr 346/94 Wojewody Le śnictwo Witosław, Bydgoskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. obr ęb Runowo, Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 10 Bagno 0,98 Wyrza nadle śnictwo 1995-01-13 Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa Runowo, oddział bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr le śny 308j. 1, poz. 3)

Rozporz ądzenie Nr 346/94 Wojewody Le śnictwo Bydgoskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. Samsieczno, obr ęb Bagno i Samsiecz Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 11 1,04 So śno, nadle śnictwo 1995-01-13 trzcinowisko ynek Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa Runowo, oddział bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr le śny 256i. 1, poz. 3)

Le śnictwo Rozporz ądzenie Nr 1/2004 Wojewody Samsieczno, obr ęb Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 stycznia Samsiecz Lasy 12 Bagno 1,04 So śno, nadle śnictwo 2004-02-19 2004 r. w sprawie uznania za u Ŝytki ynek Pa ństwowe Runowo, oddział ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2004 le śny 256j. r. Nr 8, poz. 76)

94 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Nr działki Forma Rodzaj u Ŝytku Pow. Lp. Obr ęb Opis lokalizacji własno ści Data utworzenia Obowi ązuj ąca podstawa prawna ekologicznego [ha] ewid. zarz ądca Rozporz ądzenie Nr 346/94 Wojewody Le śnictwo Witosław, Bydgoskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. obr ęb Runowo, Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 13 Bagno 1,10 Witosław nadle śnictwo 1995-01-13 Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa Runowo, oddział bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr le śny nr 294g. 1, poz. 3)

Rozporz ądzenie Nr 346/94 Wojewody Le śnictwo Witosław, Bydgoskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. obr ęb Runowo, Bagno, Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 14 1,62 Ro ścimin nadle śnictwo 1995-01-13 trz ęsawisko Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa Runowo. Oddział bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr le śny nr 296b. 1, poz. 3)

Le śnictwo Witosław, Rozporz ądzenie Nr 1/2004 Wojewody obr ęb Runowo, Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 stycznia Lasy 15 Bagno 1,62 Witosław nadle śnictwo 2004-02-19 2004 r. w sprawie uznania za u Ŝytki Pa ństwowe Runowo, oddział ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2004 le śny nr 296b. r. Nr 8, poz. 76)

Rozporz ądzenie Nr 346/94 Wojewody Le śnictwo Bydgoskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. Samsieczno, obr ęb Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 16 Bagno 1,74 Ostrowo So śno, nadlesnictwo 1995-01-13 Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa Runowo, oddział bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr le śny 242h. 1, poz. 3)

95 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Nr działki Forma Rodzaj u Ŝytku Pow. Lp. Obr ęb Opis lokalizacji własno ści Data utworzenia Obowi ązuj ąca podstawa prawna ekologicznego [ha] ewid. zarz ądca Rozporz ądzenie Nr 346/94 Wojewody Le śnictwo Witosław, Bydgoskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. obr ęb Runowo, Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 17 Bagno 1,80 Orle nadle śnictwo 1995-01-13 Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa Runowo, oddział bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr le śny nr 299f. 1, poz. 3)

Rozporz ądzenie Nr 66/98 Wojewody Le śnictwo D ąbrowice Bydgoskiego z dnia 24 grudnia 1998 r. obr ębu So śno, Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 18 Bagno 1,90 Mrocza nadle śnictwo 1998-12-24 Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa Runowo. Oddział nr bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1998 r. Nr 230d, g. 68, poz. 441)

Le śnictwo Rozporz ądzenie Nr 1/2004 Wojewody Dąbrowice, obr ęb Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 stycznia Lasy 19 Bagno 1,90 Wiele So śno, nadle śnictwo 2004-02-19 2004 r. w sprawie uznania za u Ŝytki Pa ństwowe Runowo, oddział ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2004 le śny 236d, 236g. r. Nr 8, poz. 76)

Rozporz ądzenie Nr 66/98 Wojewody Le śnictwo Bydgoskiego z dnia 24 grudnia 1998 r. Dąbrowice, obr ęb Konstanto Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 20 Bagno 1,91 So śno, nadle śnictwo 1998-12-24 wo Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa Runowo. Oddział bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1998 r. Nr le śny nr 197l, 197k. 68, poz. 441)

96 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Nr działki Forma Rodzaj u Ŝytku Pow. Lp. Obr ęb Opis lokalizacji własno ści Data utworzenia Obowi ązuj ąca podstawa prawna ekologicznego [ha] ewid. zarz ądca Rozporz ądzenie Nr 346/94 Wojewody Le śnictwo Witosław, Bydgoskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. obr ęb Runowo, Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 21 Bagno 2,00 Wyrza nadle śnictwo 1995-01-13 Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa Runowo, oddział bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr le śny 308b. 1, poz. 3)

Le śnictwo Czarmu ń, Rajgród obr ęb Runowo, Lasy 22 Bagno 2,65 dz. nr nadle śnictwo brak danych brak danych Pa ństwowe 283/4 LP Runowo, oddział le śny 283i .

Dz. nr 310 LP Bagno – nadle śnictwo Nadle śnictwo 23 szuwary przy 2,70 Rajgród Runowo, obr ęb brak danych brak danych Runowo cieku wodnym Runowo, Leśnictwo Czarmu ń 310 g

Le śnictwo Rozporz ądzenie Nr 1/2004 Wojewody Drzewianowo, obr ęb Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 stycznia Lasy 24 Bagno 2,86 Wiele So śno, nadle śnictwo 2004-02-19 2004 r. w sprawie uznania za u Ŝytki Pa ństwowe Runowo. Oddział ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2004 le śny nr 216g. r. Nr 8, poz. 76)

97 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Nr działki Forma Rodzaj u Ŝytku Pow. Lp. Obr ęb Opis lokalizacji własno ści Data utworzenia Obowi ązuj ąca podstawa prawna ekologicznego [ha] ewid. zarz ądca Rozporz ądzenie Nr 66/98 Wojewody Bydgoskiego z dnia 24 grudnia 1998 r. Drzewian w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 25 Bagno 2,86 brak danych brak danych 1998-12-24 owo tworów przyrody na terenie województwa bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1998 r. Nr 68, poz. 441)

Rozporz ądzenie Nr 66/98 Wojewody Le śnictwo Witosław, Bydgoskiego z dnia 24 grudnia 1998 r. obr ęb Runowo, Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 26 Bagno 2,90 Wyrza nadle śnictwo 1998-12-24 Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa Runowo. Oddział bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1998 r. Nr le śny nr 311p. 68, poz. 441)

Rozporz ądzenie Nr 346/94 Wojewody Le śnictwo Bydgoskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. Dąbrowice, obr ęb Bagno – Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 27 3,32 Wiele So śno, nadle śnictwo 1995-01-13 szuwary Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa Runowo, oddział bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr le śny 216f, 217g. 1, poz. 3)

Le śnictwo Witosław, Rozporz ądzenie Nr 1/2004 Wojewody obr ęb Runowo, Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 stycznia Lasy 28 Bagno 4,52 Witosław nadle śnictwo 2004-02-19 2004 r. w sprawie uznania za u Ŝytki Pa ństwowe Runowo, oddział ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2004 le śny nr 298d. r. Nr 8, poz. 76)

98 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Nr działki Forma Rodzaj u Ŝytku Pow. Lp. Obr ęb Opis lokalizacji własno ści Data utworzenia Obowi ązuj ąca podstawa prawna ekologicznego [ha] ewid. zarz ądca Rozporz ądzenie Nr 346/94 Wojewody Bydgoskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 29 Bagno 4,92 Rajgród brak danych 1995-01-13 Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr 1, poz. 3)

Rozporz ądzenie Nr 346/94 Wojewody Le śnictwo Witosław, Bydgoskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. obr ęb Runowo, Bagno – Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 30 5,00 Witosław nadle śnictwo 1995-01-13 szuwary Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa Runowo, oddział bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr le śny nr 298c. 1, poz. 3)

Rozporz ądzenie Nr 66/98 Wojewody Le śnictwo Bydgoskiego z dnia 24 grudnia 1998 r. Dąbrowice, obr ęb Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 31 Bagno 5,21 Mrocza So śno, nadle śnictwo 1998-12-24 Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa Runowo. Oddział nr bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1998 r. Nr 224h, g; 230d. 68, poz. 441)

Le śnictwo Rozporz ądzenie Nr 1/2004 Wojewody Dąbrowice, obr ęb Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 stycznia Teren trwale So śno, nadle śnictwo Lasy 32 5,21 Wiele 2004-02-19 2004 r. w sprawie uznania za u Ŝytki zabagniony Runowo, oddział Pa ństwowe ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2004 le śny 224f, 230b, r. Nr 8, poz. 76) 230d.

99 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Nr działki Forma Rodzaj u Ŝytku Pow. Lp. Obr ęb Opis lokalizacji własno ści Data utworzenia Obowi ązuj ąca podstawa prawna ekologicznego [ha] ewid. zarz ądca Rozporz ądzenie Nr 346/94 Wojewody Le śnictwo Bydgoskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. Samsieczno, obr ęb Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 33 Bagno 5,77 Ostrowo So śno, nadle śnictwo 1995-01-13 Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa Runowo, oddział bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr le śny 249 Ad. 1, poz. 3)

Rozporz ądzenie Nr 346/94 Wojewody Le śnictwo Bydgoskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. Drzewianowo, obr ęb Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 34 Bagno 6,32 Wiele So śno, nadle śnictwo 1995-01-13 Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa Runowo, oddział bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr le śny 214d, 215 f. 1, poz. 3)

Le śnictwo Rozporz ądzenie Nr 1/2004 Wojewody Drzewianowo, obr ęb Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 stycznia Lasy 35 Bagno 6,58 Wiele So śno, nadle śnictwo 2004-02-19 2004 r. w sprawie uznania za u Ŝytki Pa ństwowe Runowo. Oddział ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2004 le śny nr 214d, 215f. r. Nr 8, poz. 76)

Le śnictwo Witosław, Rozporz ądzenie Nr 346/94 Wojewody obr ęb Runowo, Bydgoskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. nadle śnictwo Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 36 Bagno 11,33 Wyrza 1995-01-13 Runowo, oddział Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa le śny 310g, 311o, bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr 312i, 312j. 1, poz. 3)

100 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Nr działki Forma Rodzaj u Ŝytku Pow. Lp. Obr ęb Opis lokalizacji własno ści Data utworzenia Obowi ązuj ąca podstawa prawna ekologicznego [ha] ewid. zarz ądca Rozporz ądzenie Nr 346/94 Wojewody Bydgoskiego z dnia 30 grudnia 1994 r. Ostrowo, Lasy w sprawie uznania za u Ŝytki ekologiczne 37 Bagno 10,44 Samsiecz brak danych 1995-01-13 Pa ństwowe tworów przyrody na terenie województwa no bydgoskiego (Dz.Urz.Woj.Bydg. z 1995 r. Nr 1, poz. 3)

Rozporz ądzenie Nr 1/2004 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 19 stycznia Czarmu ń, 38 Bagno 5,20 brak danych brak danych 2004-02-19 2004 r. w sprawie uznania za u Ŝytki Rajgród ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. z 2004 r. Nr 8, poz. 76)

Źródło: RDO Ś Bydgoszcz

101 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4.7.3.6. NATURA 2000 1

Na terenie Gminy Mrocza nie wyst ępuj ą obszary wł ączone do sieci NATURA 2000. Najbli Ŝsze tereny Natura 2000 znajduj ą si ę na południe (dolina Noteci) i zachód (Dolina Łob Ŝonki) od granicy Gminy. Obszar Dolina Noteci (oddalony o ok. 11 km od miejscowo ści Mrocza) - obszar obejmuje fragment doliny Noteci mi ędzy miejscowo ści ą Wiele ń, a miastem Bydgoszcz. Obszar jest w du Ŝej cz ęś ci zaj ęty przez torfowiska niskie, z fragmentami zalewowych ł ąk i trzcinowisk, z enklawami zakrzewie ń i zadrzewie ń. Na zboczach doliny znajduj ą si ę płaty muraw kserotermicznych. W okolicach Goraja, Pianówki i Góry oraz Ślesina wyst ępuj ą kompleksy buczyn i d ąbrów, w tym m. in. siedlisk przyrodniczych: ciepłolubnej d ąbrowy i mieszanych lasów zboczowych. Teren przecinaj ą kanały i rowy odwadniaj ące. Liczne s ą starorzecza i wypełnione wod ą doły potorfowe. Miejscami wyst ępuj ą rozległe płaty ł ęgów. Łąki s ą intensywnie u Ŝytkowane. Zagro Ŝeniem dla omawianego obszaru jest zarówno intensyfikacja u Ŝytkowania ł ąk, zwłaszcza ich nawo Ŝenie, jak równie Ŝ zarastanie ich w procesie sukcesji przez zaro śla wierzbowe. Potencjalnym zagro Ŝeniem dla środowiska jest osuszanie terenu, wycinka drzew i krzewów oraz eutrofizacja i zanieczyszczenie wód, m.in. napływ zanieczyszczonych wód z Gwdy. W sąsiedztwie obszaru znajduj ą si ę liczne zakłady przemysłowe, np. pozyskuj ące Ŝwiry (Walkowice), browar (Czarnków), zakłady drzewne (Czarnków), mog ące by ć źródłem zanieczyszcze ń. Obszar Dolina Łob Ŝonki (oddalony o ok. 22 km od miejscowo ści Mrocza) - obszar chroni rzek ę Łob Ŝonk ę (Łobzonk ę) wraz z fragmentami dopływów - Lubcz ą i Orl ą oraz tereny do nich przyległe, stanowi ąc jeden z najcenniejszych obszarów przyrodniczych na Krajnie (Pojezierzu Kraje ńskim). Osi ą obszaru jest około 60 kilometrowa dolina rzeki ŁobŜonki od okolic Białobłocia i Lutówka a Ŝ po dolin ę rzeki Note ć (poni Ŝej Osieka n/Not). W rzekach dominuje Ŝwirowo - piaszczysty charakter dna i Ŝwawy nurt nawi ązuj ący do rzek podgórskich. Ostoj ę wyró Ŝnia obecno ść bogatych florystycznie, wła ściwie wykształconych gr ądów w odmianie kraje ńskiej oraz znaczne powierzchnie ekstensywnie u Ŝytkowanych łąk. Cech ą ostoi jest bogactwo w siedliska i gatunki oraz rola korytarza ekologicznego o znaczeniu ponadregionalnym. Podstawowym zagro Ŝeniem dla walorów przyrodniczych obszaru s ą zaburzenia naturalne i antropogeniczne zwi ązane z destabilizacj ą warunków hydrologicznych siedlisk hydrogenicznych. Wyst ępuj ące tu ł ąki wykazuj ą znaczne cechy odwodnienia i degeneracji zwi ązanej z zaprzestaniem lub nieregularno ści ą ich u Ŝytkowania po roku 1990. Na cz ęś ci z nich (tak Ŝe na siedliskach ciepłolubnych), obserwuje zaawansowany proces zarastania. Ekosystemy te wymagaj ą opracowania kompleksowego programu rewitalizacji poprzez wła ściwe u Ŝytkowanie.

1 Na podstawie Standardowego Formularza Danych dla obszarów specjalnej ochrony (OSO) dla obszarów spełniaj ących kryteria obszarów o znaczeniu wspólnotowym (OZW) i dla specjalnych obszarów ochrony (SOO)

102 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Ryc. 96. Zasi ęg obszarów NATURA 2000 w s ąsiedztwie Gminy Mrocza Źródło: ekoportal.gov.pl, ekomapa

103 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

V. ZAŁO śENIE PROGRAMOWE

5.1. WPROWADZENIE

We wcze śniejszych rozdziałach przeprowadzono analiz ę stanu środowiska oraz uwarunkowa ń społeczno - gospodarczych na terenie Gminy Mrocza. Szczegółowo omówiono poszczególne elementy środowiska, towarzysz ące im zagro Ŝenia zwi ązane m.in. z działalno ści ą człowieka, w tym z funkcjonowaniem ró Ŝnych obiektów i instalacji. Konsekwencj ą dokonanej analizy i zidentyfikowanych zagro Ŝeń jest zaproponowanie działa ń zmierzaj ących do naprawy niekorzystnego stanu środowiska i stworzenie w Gminie warunków do zrównowa Ŝonego rozwoju. W celu realizacji przyj ętego zało Ŝenia konieczne jest zastosowanie głównych zasad polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymaga to wyznaczenia: − celów ekologicznych po osi ągnięciu których, ma nast ąpi ć poprawa stanu i jako ści danego elementu środowiska, − kierunków działa ń słu Ŝą cych do osi ągni ęcia wyznaczonych celów ekologicznych (kierunki priorytetowe w ramach celów strategicznych), − zada ń ekologicznych, czyli konkretnych przedsi ęwzi ęć prowadz ących do realizacji wyznaczonych kierunków działa ń w ramach danego celu ekologicznego. Poprzez realizacj ę zada ń ekologicznych mo Ŝna b ędzie osi ągn ąć wymiern ą popraw ę środowiska przyrodniczego, mierzon ą za pomoc ą wska źników środowiskowych (mierników realizacji). Cele, zadania, limity i okresy ich uzyskania wynikaj ą przede wszystkim z opracowanych i zatwierdzonych dokumentów, takich jak: − Polityka ekologiczna pa ństwa na lata 2009 - 2012, z perspektyw ą do roku 2016, − Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko – pomorskiego na lata 2011 - 2014 z perspektyw ą na lata 2015 - 2018, − Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu nakielskiego 2010, z perspektyw ą na lata 2011 – 2014, − Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza (aktualizowany w roku 2008). Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mrocza oparty zostanie wi ęc o postanowienia wy Ŝej wymienionych dokumentów oraz o postanowienia wynikaj ące z dokumentów planistycznych, koncepcji i innych opracowa ń lokalnych, z uwzgl ędnieniem wymogów wynikaj ących z obowi ązuj ących przepisów.

Poni Ŝej przedstawiono cele i kierunki działa ń dla Gminy Mrocza w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Ich realizacja zło Ŝy si ę na wypełnianie zada ń okre ślonych w Polityce Ekologicznej Pa ństwa oraz Programie ochrony środowiska województwa kujawsko - pomorskiego oraz innych dokumentów strategicznych, co powinno prowadzi ć do zrównowa Ŝonego rozwoju całego obszaru. Osi ągni ęcie okre ślonych celów w ramach wyznaczonych kierunków działa ń, powinno by ć realizowane za pomoc ą konkretnych zada ń ekologicznych, które okre ślono szczegółowo w harmonogramie realizacyjnym Programu Ochrony Środowiska. Wiele z zaproponowanych zada ń w zało Ŝeniu powinno by ć realizowanych wła śnie przez Gmin ę lub przez jednostki działaj ące na tym

104 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 terenie oraz w regionie. Urz ąd Miasta i Gminy będzie w nich pełni ć funkcje nadzoru działalno ści, b ędzie wspiera ć działalno ść w charakterze administracyjnym lub b ędzie to bezpo średni współudział, jedynie w konkretnych zadaniach będzie współfinansowa ć lub finansowa ć zało Ŝone zadania. Nawi ązuj ąc do Polityki Ekologicznej Pa ństwa, Program Ochrony Środowiska powinien realizowa ć zawarte w niej nast ępuj ące priorytety ekologiczne: I. Działania systemowe: 1. Uwzgl ędnianie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych - kryteria rozwoju zrównowa Ŝonego powinny by ć uwzgl ędnione we wszystkich dokumentach strategicznych. 2. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska - tworzenie rozwi ąza ń prawno - ekonomicznych sprzyjaj ących rozwojowi gospodarczemu, kontrola przestrzegania prawa przez podmioty działaj ące na rynku. 3. Zarz ądzanie środowiskowe - jak najszersze przyst ępowanie do systemu EMAS, rozpowszechnianie wiedzy w śród społecze ństwa o tym systemie i tworzenie korzy ści ekonomicznych dla firm i instytucji b ędących w systemie. 4. Udział społecze ństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska - podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, zgodnie z zasad ą „my śl globalnie, działaj lokalnie”. 5. Rozwój bada ń i post ęp techniczny - zwi ększenie roli placówek badawczych we wdra Ŝaniu ekoinnowacji w przemy śle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalaj ącego stanu systemu monitoringu środowiska. 6. Odpowiedzialno ść za szkody w środowisku - stworzenie systemu prewencyjnego, maj ącego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizuj ącego mo Ŝliwo ść wyst ąpienia szkody. 7. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym - przywrócenie wła ściwej roli planowania przestrzennego, w szczególno ści dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny by ć podstaw ą lokalizacji nowych inwestycji. II. Ochrona zasobów naturalnych: 1. Ochrona przyrody - zachowanie bogatej ró Ŝnorodno ści biologicznej polskiej przyrody: na poziomie wewn ątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym), wraz z umo Ŝliwieniem zrównowa Ŝonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z ró Ŝnorodno ści ą biologiczn ą. 2. Ochrona i zrównowa Ŝony rozwój lasów - racjonalne u Ŝytkowanie zasobów le śnych przez kształtowanie ich wła ściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego, rozwijanie idei trwale zrównowa Ŝonej i wielofunkcyjnej gospodarki le śnej. 3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wody - racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych, aby chroni ć od deficytów wody i zabezpieczy ć przed skutkami powodzi oraz zwi ększenie retencji wodnej, skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem. 4. Ochrona powierzchni ziemi - rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i le śnych, przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, ł ąkowych i wodno - błotnych przez czynniki antropogeniczne, zwi ększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracaj ąc im funkcj ę przyrodnicz ą, rekreacyjn ą lub rolnicz ą.

105 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi - racjonalizacja zaopatrzenia ludno ści oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wod ę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochron ą przed ilo ściow ą i jako ściow ą degradacj ą. III. Poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego - celem działa ń w obszarze zdrowia środowiskowego jest dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszka ńców w wyniku wspólnych działa ń sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami b ędącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powoduj ących zanieczyszczenie środowiska. 1. Jako ść powietrza - dąŜ enie do spełnienia zobowi ąza ń wynikaj ących z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych: Dyrektywy LCP i CAFE. 2. Ochrona wód - utrzymanie lub osi ągni ęcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym równie Ŝ zachowanie i przywracanie ci ągło ści ekologicznej cieków. 3. Oddziaływania hałasu i pól elektromagnetycznych - dokonanie wiarygodnej oceny nara Ŝania społecze ństwa na ponadnormatywny hałas i pola elektromagnetyczne i podj ęcie kroków do zmniejszenia tego zagro Ŝenia tam, gdzie jest ono najwi ększe. 4. Substancje chemiczne w środowisku - stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporz ądzenia REACH. Jako naczeln ą zasad ę ochrony środowiska województwa kujawsko - pomorskiego, podobnie jak polityki ekologicznej pa ństwa, przyjmuje si ę sformułowan ą w Konstytucji RP zasad ę zrównowa Ŝonego rozwoju. Lista celi i priorytetów województwa jest podzielona na nast ępuj ące elementy: cele ekologiczne – priorytety ekologiczne oraz kierunki działa ń (gminne zało Ŝenia powinny opiera ć si ę na celach strategicznych wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska) – w poni Ŝszym zestawieniu wskazano głównie wytyczne, które bezpo średnio odnosz ą si ę do Gminy Mrocza i sytuacji oraz problemów środowiskowych istniej ących na tym terenie, a tak Ŝe odnosz ących si ę do jednostek samorz ądu terytorialnego: I. Cel ekologiczny – Poprawa jako ści środowiska 1. Poprawa jako ści wód: − na uj ęciach czynnych uwzgl ędnienie ich stratygrafii i litologii rzutuj ących na przenikanie zanieczyszcze ń z powierzchni ziemi, a tym samym ochron ę warstwy wodono śnej, − systematyczna likwidacja nieczynnych uj ęć , aby poprzez nieeksploatowane studnie nie dochodziło do ska Ŝenia u Ŝytkowej warstwy wodono śnej, − realizacja inwestycji, zapisanych w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych, w zakresie budowy, rozbudowy, modernizacji oczyszczalni ścieków oraz sieci kanalizacji zbiorczej w aglomeracjach o RLM powy Ŝej, poni Ŝej 2 000 mieszka ńców, − wspieranie realizacji projektów w zakresie zagospodarowania komunalnych osadów ściekowych, w tym w kierunku ich termicznego przekształcania, − wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków lub innych odpowiednich rozwi ąza ń zapewniaj ących ten sam poziom ochrony środowiska w miejscach gdzie nie jest mo Ŝliwa technicznie lub jest nieuzasadniona ekonomicznie budowa sieci kanalizacyjnej, − budowa i rozbudowa systemów odbioru wód opadowych i roztopowych oraz ich oczyszczanie;

106 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− wspieranie działa ń kontrolnych w zakresie likwidacji punktowych i obszarowych źródeł emisji nieoczyszczonych ścieków do środowiska wodnego i do ziemi, − analiza wyników monitoringu jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, wytyczanie kierunków naprawczych dla poprawy złej jako ści wód, − identyfikacja potencjalnych źródeł zanieczyszcze ń, − edukacja ekologiczna społecze ństwa zakresie potrzeb i mo Ŝliwo ści d ąŜ enia do ochrony stanu jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, − realizacja zało Ŝeń Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej w gospodarce rolnej, − wspieranie działa ń inwestycyjnych, których wynikiem b ędzie eliminacja emisji zanieczyszcze ń przemysłowych do środowiska wodnego i do ziemi, w tym substancji szczególnie szkodliwych oraz powoduj ących zasolenie, − inicjowanie i wspieranie działa ń inwestycyjnych, których wynikiem b ędzie poprawa jako ści wód przeznaczonych do spo Ŝycia, − inicjowanie, wspieranie opracowania i wdra Ŝania programów naprawczych dla jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych sklasyfikowanych poni Ŝej stanu dobrego ze szczególnym uwzgl ędnieniem tych, posiadaj ących zły stan ekologiczny, − realizacja zada ń inwestycyjnych zapisanych w dokumentach planistycznych wynikaj ących z wdra Ŝania Ramowej Dyrektywy Wodnej. 2. Poprawa jako ści powietrza atmosferycznego i ochrona klimatu: − analiza wyników monitoringu jako ści powietrza atmosferycznego według ocen rocznych, okre ślanie kierunków działa ń naprawczych dla stref nale Ŝą cych do klasy C oraz analiza skuteczno ści wdra Ŝanych programów naprawczych, a tak Ŝe sporz ądzanie i wdra Ŝanie programów naprawczych dla stref zaklasyfikowanych do klasy C, − podejmowanie działa ń w celu zapewnienia skutecznej ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska poprzez utrzymywanie poziomu substancji w powietrzu poni Ŝej lub co najwy Ŝej na poziomie celu długoterminowego, − wyznaczanie stref ograniczonej dost ępno ści komunikacji w miastach, a zwłaszcza w miastach du Ŝych, centrach zabytkowych, strefach uzdrowiskowych i szpitalnych w poł ączeniu z wła ściwie prowadzon ą polityk ą parkingow ą, − budowa obwodnic ze szczególnym uwzgl ędnieniem miejscowo ści, przez które przebiegaj ą główne drogi, − ograniczenie, docelowo eliminacja niskiej emisji ze źródeł komunalnych w miastach i terenach zwartej zabudowy mieszkaniowej poprzez: sukcesywn ą budow ę sieci gazowej, zast ępowanie paliw wysokoemisyjnych paliwami ekologicznymi (paliwami niskoemisyjnymi) energi ą ze źródeł zbiorczych lub energi ą ze źródeł odnawialnych oraz promocj ę budownictwa energooszcz ędnego, − wspieranie w uzyskaniu oraz promocja jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych uzyskuj ących certyfikat ISO, − edukacja ekologiczna w zakresie potrzeb i mo Ŝliwo ści d ąŜ enia do ochrony powietrza atmosferycznego i klimatu m.in. poprzez oszcz ędno ść energii elektrycznej, promowanie stosowania niskoemisyjnych lub odnawialnych źródeł energii, biopaliw itp.

107 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

3. Poprawa klimatu akustycznego: − wspieranie działa ń prowadz ących do eliminacji b ądź ograniczenia do poziomów dopuszczalnych emisji hałasu przemysłowego, − wspieranie realizacji inwestycji wpływaj ących na zmniejszenie uci ąŜ liwo ści hałasu komunikacyjnego – budow ę obwodnic, budow ę i przebudow ę dróg, realizacja elementów technicznych zieleni izolacyjnej, itp., − kontynuacja działa ń monitoruj ących u Ŝywanie spalinowego sprz ętu motorowodnego na wodach powierzchniowych, − monitorowanie przestrzegania zasad strefowania terenów w planowaniu przestrzennym w odniesieniu do nowo zagospodarowywanych terenów, 4. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi: − monitorowanie przestrzegania zasad ochrony ludzi przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych w planowaniu przestrzennym w odniesieniu do terenów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą i miejsc dost ępnych dla ludno ści. 5. Ochrona przed powa Ŝnymi awariami i powa Ŝnymi awariami przemysłowymi oraz zapobieganie szkodom w środowisku: − edukacja ekologiczna w celu wykreowania wła ściwych zachowa ń społecze ństwa w sytuacjach wyst ąpienia zagro Ŝeń środowiska powodowanych wyst ąpieniem zdarze ń o znamionach powa Ŝnych awarii, − wyznaczanie bezpiecznych miejsc parkingowych dla pojazdów przewo Ŝą cych substancje niebezpieczne, − wspieranie Jednostek Ratowniczo-Ga śniczych w doposa Ŝaniu w specjalistyczny sprz ęt ratownictwa technicznego, − zapobieganie bezpo średnim zagro Ŝeniom wyst ąpienia szkody w środowisku i szkodom w środowisku, − w przypadku wyst ąpienia szkody w środowisku - egzekwowanie od podmiotów korzystaj ących środowiska obowi ązku podj ęcia działa ń naprawczych, działa ń zapobiegawczych oraz naprawy elementów przyrodniczych do przywrócenia stanu pocz ątkowego oraz usuni ęcia zagro Ŝenia dla zdrowia ludzi. 6. Zarz ądzanie środowiskiem w aspekcie ochrony zdrowia: − wdra Ŝanie strategicznego programu rz ądowego „ Środowisko, a zdrowie”, zgodnego z wytycznymi Europejskiego Biura Światowej Organizacji Zdrowia, − stwarzanie i doskonalenie dost ępnych systemów informacyjnych dla celów monitoringu „ Środowiskowych zagro Ŝeń zdrowia i ich skutków”, − wprowadzenie ekologicznych systemów grzewczych w miastach, w których notuje si ę przekroczenia dopuszczalnych poziomów substancji, w celu zmniejszenia zapadalno ści na choroby układu oddechowego, − ochrona Głównych Zbiorników Wód Podziemnych jako jedynych rezerwuarów czystych wód podziemnych, − przyspieszenie budowy systemów oczyszczania i odprowadzania ścieków na terenach wiejskich, − łagodzenie istniejących nieprawidłowo ści lokalizacyjnych przez budow ę ekranów akustycznych i innych zabezpiecze ń, − restrukturyzacja produkcji rolniczej na obszarach o glebach nadmiernie zanieczyszczonych substancjami chemicznymi, − opracowanie i wdra Ŝanie zintegrowanych programów edukacji ekologicznej, zdrowotnej i konsumenckiej,

108 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

II. Cel ekologiczny: Zrównowa Ŝone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii 1. Materiałochłonno ść , wodochłonno ść , energochłonno ść i odpadowo ść : − wspieranie działa ń zmierzaj ących do zmniejszenia zu Ŝycia wody i podniesienia efektywno ści wykorzystania energii w gospodarce komunalnej, − wspieranie działa ń maj ących na celu minimalizacj ę i ograniczanie ilo ści powstawania odpadów, − wspieranie projektowania i realizacji energooszcz ędnego budownictwa, − zwi ększenie sprawno ści wytwarzania energii i zmniejszenia strat energii w przesyle. 2. Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzi ą i skutkami suszy: − realizacja działa ń zmierzaj ących do obni Ŝenia zagro Ŝenia powodziowego wynikaj ących z wdra Ŝania Dyrektywy 2007/60/WE w sprawie oceny i zarz ądzania ryzykiem powodziowym, − tworzenie warunków do szerokiego korzystania z wód (rekreacja, energetyka, Ŝegluga, modernizacja i rozwój śródl ądowych dróg wodnych,) przy niepogarszaniu ich jako ści, − realizacja programu małej retencji, programu ochrony przeciwpowodziowej województwa kujawsko - pomorskiego, − przebudowa, rozbudowa, budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych, − monitoring wła ściwego utrzymania wód i urz ądze ń wodnych, − utrzymanie koryt rzecznych, − modernizacja urz ądze ń wodnych melioracji podstawowych poprzez udra Ŝnianie rzek i kanałów dla ryb dwu środowiskowych, − poprawa warunków do korzystania z wód (tworzenie rezerw wodnych) oraz ochrona obszarów wodno - błotnych, − wyznaczenie obszarów zalewowych i polderów, − budowa, przebudowa i modernizacja melioracji szczegółowych (w tym tworzenie zasobów wodnych poprzez nawadnianie). 3. Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych: − sporz ądzenie analizy dotycz ącej wyznaczenia terenów dla lokalizacji instalacji OZE, − intensyfikacja wykorzystania mechanizmów wsparcia rozwoju OZE z prowadzeniem działa ń edukacyjnych oraz popularyzacyjnych, − wspieranie i aktywizacja samorz ądów gminnych w kierunku wykorzystania lokalnych zasobów dla zwi ększenia ilo ści energii uzyskiwanej ze źródeł odnawialnych, − realizacja przedsi ęwzi ęć z zakresu małej retencji (hydroelektrownie) z zachowaniem dro Ŝno ści korytarzy ekologicznych. III. Cel ekologiczny: Ochrona i racjonalne u Ŝytkowanie zasobów przyrodniczych 1. Ochrona przyrody i krajobrazu: − opiniowanie planów ochrony dla rezerwatów przyrody, sporz ądzanie i aktualizacja planów ochrony dla parków krajobrazowych, − dostosowanie re Ŝimów ochronnych na obszarach chronionych do potrzeb ochrony przyrody i krajobrazu oraz do zamierze ń rozwoju społeczno-gospodarczego,

109 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− realizacja powszechnej inwentaryzacji przyrodniczej ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów chronionych i korytarzy ekologicznych, − utrzymanie ró Ŝnorodno ści siedlisk przyrodniczych oraz gatunków i ich siedlisk, − ochrona krajobrazu otwartego przed inwestycjami dysharmonijnymi, − wprowadzenie programu udro Ŝnienia rzek w celu umo Ŝliwienia migracji organizmów wodnych, − intensyfikacja wdra Ŝania i promocji programów rolno środowiskowych, − poprawa stanu zniszczonych cennych przyrodniczo ekosystemów, zwłaszcza dolin rzecznych oraz siedlisk, w tym wodno-błotnych i le śnych, − wspieranie kompleksowych bada ń florystycznych, faunistycznych i krajobrazowych oraz rozwój systemu wymiany informacji przyrodniczej, − sukcesywna rewaloryzacja parków podworskich i miejskich, − przeciwdziałanie wprowadzaniu gatunków obcej flory i fauny. 2. Ochrona i zrównowa Ŝony rozwój lasów: − zwi ększanie lesisto ści województwa w wyniku dalszego zalesienia gruntów porolnych, − uwzgl ędnianie uwarunkowa ń przyrodniczo-krajobrazowych w planowaniu nowych zalesie ń, − działania na rzecz dostosowania składu gatunkowego drzewostanów do siedlisk poprzez ograniczenia nasadze ń sosny na rzecz gatunków li ściastych, − zwi ększenie stabilno ści ekosystemów le śnych poprzez zró Ŝnicowanie struktury pionowej drzewostanów, urozmaicenie formy zmieszania, − racjonalne rekreacyjne udost ępnianie lasów, − tworzenie spójnych kompleksów le śnych szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych i wododziałów, − kontynuowanie przebudowy drzewostanów zniekształconych lub uszkodzonych w wyniku działalno ści człowieka, − kontynuowanie i rozwijanie monitoringu środowiska le śnego w celu rozpoznania stanu lasu przeciwdziałania po Ŝarom, rozwojowi szkodników i chorób. 3. Ochrona powierzchni ziemi i gleb: − prowadzenie działa ń prewencyjnych w zakresie przeciwdziałania wył ączania z uŜytkowania rolniczego gleb o wysokich walorach u Ŝytkowych, − przestrzeganie zasad dobrej praktyki rolniczej w zakresie ochrony gleb uŜytkowanych rolniczo, − ograniczanie procesów erozji wodnej i wietrznej, − rekultywacja gleb zdegradowanych metodami biologicznymi i technicznymi, − wdra Ŝanie programów rolno środowiskowych uwzgl ędniaj ących działania prewencyjne, − prowadzenie bie Ŝą cej rekultywacji i zagospodarowania gruntów zdegradowanych, w tym terenów poprzemysłowych, − przestrzeganie i egzekwowanie wymogu rekultywacji terenów poeksploatacyjnych, − preferowanie rekultywacji terenów poeksploatacyjnych w kierunku le śnym i wodnym.

110 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4. Ochrona zasobów kopalin: − unikanie lokalizacji inwestycji strategicznych na terenach złó Ŝ kopalin, − ograniczanie tendencji polegaj ącej na eksploatacji kopalin (w szczególno ści piasków i Ŝwirów) z małych złó Ŝ o powierzchni do 2 ha, − zast ępowanie kopalin surowcami z innych źródeł, w szczególno ści surowcami odtwarzalnymi i odzyskiwanymi z odpadów, − przeciwdziałanie nielegalnej eksploatacji kopalin. IV. Cel ekologiczny: Działania systemowe w ochronie środowiska 1. Edukacja ekologiczna i udział społecze ństwa w ochronie środowiska: − opracowanie i wdra Ŝanie programów szkolnych z zakresu ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego, − szkolenie kadry nauczycielskiej oraz organizatorów turystyki i wypoczynku w zakresie tre ści i metodyki przekazywania wiedzy ekologicznej, − podnoszenie świadomo ści ekologicznej decydentów, − przygotowywanie i publikowanie rzetelnej łatwodostępnej informacji o stanie i zagro Ŝeniach środowiska, − prowadzenie skutecznej edukacji ekologicznej, realizacja szeregu działalno ści promuj ących tematyk ę ekologiczn ą – organizacja wydarze ń i imprez, prowadzenie działalno ści wydawniczej i promocyjnej, w tym w oparciu o produkty markowe regionu, − tworzenie i rozwijanie bazy dydaktycznej edukacji ekologicznej, − opracowywanie i realizacja programu regionalnego z zakresu edukacji ekologicznej oraz programów dla szczebla powiatowego i gminnego, − rozwijanie współpracy z organizacjami pozarz ądowymi wraz z zapewnieniem im udziału w działaniach edukacyjnych oraz podejmowaniu decyzji dotycz ących środowiska. 2. Rozwój bada ń i post ęp techniczny: − zwi ększenie środków finansowych kierowanych na potrzeby rozwoju szkolnictwa wy Ŝszego i instytucji naukowo - badawczych regionu zajmuj ących si ę problematyk ą ochrony środowiska poł ączon ą z racjonalizacj ą ich wydatkowania, − zwi ększenie wagi opinii i doradztwa naukowych środowisk z zakresu nauk przyrodniczych i ochrony środowiska w procesie podejmowania decyzji administracyjnych, − wsparcie dla przedsi ębiorstw wdra Ŝaj ących i stosuj ących rozwi ązania technologiczne o innowacyjnym charakterze. 3. Planowanie przestrzenne w ochronie środowiska: − uwzgl ędnianie w planach zagospodarowania przestrzennego wymaga ń ochrony środowiska, − przestrzeganie zasad ładu przestrzennego i ochrony krajobrazu, − przestrzeganie zasad strefowania poszczególnych funkcji terenu (np. mieszkaniowa, usługowa, produkcyjna), − ograniczenie rozpraszania budownictwa i jego koncentracja, intensyfikacja wykorzystania terenów w ramach istniej ącego zainwestowania, w szczególno ści budownictwa mieszkaniowego, − przestrzeganie w planach miejscowych optymalizacji ustale ń dotycz ących ochrony środowiska w tym odprowadzenie ścieków do kanalizacji, podł ączenie zabudowy do sieci ciepłowniczej, gazowej, b ądź stosowanie źródeł energii odnawialnej,

111 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− zalecanie w planach miejscowych okre ślania poziomów docelowych substancji w powietrzu celem ograniczenia „niskiej emisji”, − uwzgl ędnianie w polityce przestrzennej progów poziomu „chłonno ści” środowiskowa i „pojemno ści” przestrzennej, − wyznaczenie korytarzy ekologicznych rangi ponadlokalnej dla potrzeb opracowa ń ekofizjograficznych i prognoz oddziaływania na środowisko oraz ich zagospodarowanie zgodnie ze specyfik ą, − prowadzenie efektywnego monitoringu obecnych i planowanych zmian zachodz ących w środowisku, − planowanie obiektów energetyki wiatrowej w maksymalnym odizolowaniu od obiektów przeznaczonych na stały pobyt ludzi, − prowadzenie analiz scenariuszowych i budowanie modeli zmian funkcji przestrzeni w relacji do istniej ących i potencjalnych zagro Ŝeń środowiskowych, − ograniczanie zagospodarowania na terenach zagro Ŝonych powodzi ą. 4. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska: − stosowanie w systemie zamówie ń publicznych oraz publicznych dotacji i dofinansowa ń preferencji dla przedsi ębiorstw o proekologicznym podej ściu w ramach prowadzonych działalno ści (stosowanie systemów zarz ądzania środowiskowego, certyfikacja działalno ści), − promocja i wsparcie dla zastosowania w przedsi ęwzi ęciach i procesach koncepcji najlepszych dost ępnych technik (BAT), − wsparcie dla jednostek publicznych i podmiotów gospodarczych uzyskuj ących certyfikaty norm ISO, − stosowanie innowacyjnych pro środowiskowych rozwi ąza ń w inwestycjach finansowanych ze środków publicznych, − rekompensowanie samorz ądom lokalnym strat w środowisku na skutek realizowanych inwestycji. Zgodnie z zasad ą sporz ądzania strategicznych dokumentacji, Program powinien równie Ŝ nawi ązywa ć do zapisów powiatowego programu ochrony środowiska. Program ten w swoich zapisach zawiera wiele wytycznych, które bezpo średnio powinno si ę wykorzysta ć w harmonogramie dla Gminy, w tym mi ędzy innymi: 1. Gospodarka wodno – ściekowa - modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno – ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców, 2. Zasoby przyrodnicze - zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego składników przyrody, w szczególno ści ekosystemów zachowanych w stanie naturalnym lub zbli Ŝonym do naturalnego, 3. Powierzchnia ziemi - ograniczenie przekształce ń ziemi w wyniku eksploatacji kopalin oraz zmniejszenie uci ąŜ liwo ści zwi ązanych z istnieniem zdegradowanego nieu Ŝytku, 4. Wody powierzchniowe i podziemne - zapewnienie wystarczaj ącej ilo ści wody o odpowiedniej jako ści u Ŝytkowej oraz ochrona przed powodzi ą, 5. Powietrze atmosferyczne - utrzymanie standardów jako ści powietrza, redukcja emisji pyłów, gazów i odorów, 6. Hałas - zminimalizowanie uci ąŜ liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska,

112 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

7. Pole elektromagnetyczne - ochrona mieszka ńców przed polami elektromagnetycznymi, 8. Racjonalne u Ŝytkowanie zasobów naturalnych - racjonalne u Ŝytkowanie zasobów wodnych i złó Ŝ kopalin, 9. Edukacja ekologiczna - upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej, 10. Przeciwdziałanie powa Ŝnym awariom - minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ększego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego lub biologicznego, w tzw. „gor ących punktach”.

Aktualizowany Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mrocza powinien równie Ŝ uwzgl ędnia ć zapisy dotychczas obowi ązuj ącego Programu Ochrony Środowiska, poniewa Ŝ wa Ŝnym aspektem prowadzenia polityki ochrony środowiska jest ci ągło ść podejmowanych działa ń.

5.2. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MROCZA

Harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska zakłada realizacj ę działa ń Gminy, zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami prawnymi oraz planowanymi przez jednostk ę inwestycjami. Obowi ązki samorz ądu gminnego wynikaj ą bezpo średnio z nast ępuj ących ustaw: − ustawy o samorz ądzie gminnym, − ustawy Prawo ochrony środowiska, − ustawy Prawo Wodne, − ustawy o odpadach, − ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, − ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, − ustawy o ochronie przyrody. Przy sporz ądzaniu celi strategicznych w zakresie szeroko poj ętej ochrony środowiska dla Gminy Mroczy opierano si ę na zapisach wspomnianych ustaw, jednak w wi ększo ści do harmonogramu wprowadzano zaplanowane przez Gmin ę inwestycje i przedsi ęwzi ęcia. Zapisane w harmonogramie realizacyjnym działania wynikaj ące bezpo średnio z ustaw, to zadania, na które w szczególno ści organy Gminy powinny zwróci ć uwag ę, ze wzgl ędu na problemy w danym zakresie b ądź niedoci ągni ęcia administracyjne lub finansowe.

Głównymi celami strategicznymi dla Gminy Mrocza, w nawi ązaniu do prowadzonej obecnie polityki zrównowa Ŝonego rozwoju (obowi ązuj ącego dot ąd Programu Ochrony Środowiska) s ą nast ępuj ące kierunki: 1. Cel ekologiczny: modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno – ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców. 2. Cel ekologiczny: zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego składników przyrody. 3. Cel ekologiczny: ograniczenie przekształce ń ziemi w wyniku procesów naturalnych oraz antropogenicznych.

113 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

4. Cel ekologiczny: zapewnienie wystarczaj ącej ilo ści wody o odpowiedniej jako ści u Ŝytkowej oraz ochrona przed powodzi ą. 5. Cel ekologiczny: utrzymanie standardów jako ści powietrza, redukcja emisji pyłów gazów i odorów. 6. Cel ekologiczny: zminimalizowanie uci ąŜ liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska. 7. Cel ekologiczny: ochrona mieszka ńców przed polami elektromagnetycznymi. 8. Cel ekologiczny: racjonalizacja zu Ŝycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych. 9. Cel ekologiczny: upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. 10. Cel ekologiczny: minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ększego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego lub biologicznego. 11. Cel ekologiczny: gospodarka odpadami.

Najwa Ŝniejszymi kwestiami dla Gminy Mrocza w ramach prowadzonych działa ń s ą inwestycje w zakresie gospodarki wodno – ściekowej, drogownictwa oraz innych sieci infrastruktury oraz monitoringu składowiska odpadów. Wszelkie inne działania, ju Ŝ pozainwestycyjne, zwi ązane s ą z prowadzeniem rejestrów, ewidencji, kontrolami oraz prowadzeniem post ępowa ń administracyjnych.

Wyznaczone cele ekologiczne, a w ich ramach kierunki działa ń (wymienione w tabeli harmonogramu), jakie nale Ŝy podj ąć w zakresie ochrony środowiska na terenie Gminy Mrocza, stanowi ą podstaw ę dla realizacji konkretnych zada ń ekologicznych na przestrzeni kilkunastu lat. Zadania zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego na tym terenie, przewidywanych kierunków rozwoju oraz informacji w zakresie planowanych inwestycji (w dziedzinie ochrony środowiska), które przekazane zostały przez Urz ąd Miasta i Gminy oraz instytucje i podmioty zajmuj ące si ę ochron ą środowiska w całym regionie. Cele strategiczne i kierunki działa ń okre ślono jako obowi ązuj ące w czasie krótkoterminowego i długoterminowego harmonogramu Programu Ochrony Środowiska (od roku 2012 do roku 2015, wraz z perspektyw ą do roku 2019). Z uwagi na szeroki zakres przedsięwzi ęć koniecznych do osi ągni ęcia wyznaczonych celów, spo śród wszystkich zada ń ekologicznych wybrano pewn ą grup ę zada ń, któr ą nale Ŝy realizowa ć w pierwszej kolejno ści. Ich zestawienie stanowi krótkookresowy harmonogram (4 – letni, w latach 2012 - 2015) i są to przede wszystkim konkretne inwestycje infrastrukturalne. Cz ęść pozostałych zada ń ekologicznych b ędzie realizowana w okresie długoterminowym (8 – letnim, do roku 2019), w ramach długookresowego harmonogramu znajduj ą si ę zadania wymagaj ące kontynuacji, np. edukacja ekologiczna, szkolenia, kontrole, monitoring, itd.).

W ramach wyznaczonego harmonogramu realizacyjnego, zadania podzielono na zadania własne Urz ędu Miasta i Gminy (zadania Gminy) i zadania koordynowane (wspólne z innymi jednostkami oraz innymi podmiotami zajmuj ącymi si ę działaniami proekologicznymi oraz infrastruktur ą zapewniaj ącą ochron ę środowiska). W harmonogramie nie zamieszczano

114 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 zada ń, jakie prowadzone s ą na terenie Gminy, tylko i wył ącznie przez inne ni Ŝ Gmina organy ochrony środowiska i instytucje, takie jak np. WIO Ś, RZGW, Lasy Pa ństwowe, RDO Ś. Zadania własne Gminy to przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków b ędących w dyspozycji Gminy. Natomiast zadania koordynowane to pozostałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków przedsi ębiorstw oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie Gminy, ale podległych bezpo średnio organom powiatowym, wojewódzkim, b ądź centralnym. Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe szeroko poj ęta ochrona środowiska oraz działania maj ące prowadzi ć do zrównowa Ŝonego rozwoju nie s ą tylko zadaniami realizowanymi na poziomie lokalnym, przez samorz ąd gminny. Działania Gminy Mrocza są ukierunkowane poprzez działania prowadzone na szczeblu krajowym, wojewódzkim oraz regionalnym przez takie jednostki i instytucje, jak: Ministerstwo Środowiska, Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, Marszałka, Wojewod ę i Sejmik Województwa Kujawsko - Pomorskiego, Regionaln ą Dyrekcj ę Lasów Państwowych (Nadle śnictwa, Le śnictwa), Agencj ę Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, O środki Edukacji Ekologicznej, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Pa ństwow ą Stra Ŝ Po Ŝarn ą, Inspekcj ę Ruchu Drogowego, zarz ądców dróg wszystkich kategorii, organy nadzoru budowlanego, inspekcj ę sanitarn ą, zarz ądzaj ący składowiskami odpadów oraz innymi instalacjami, starostwo powiatowe, podmioty gospodarcze, czy te Ŝ wła ścicieli gruntów. Proces zarz ądzania środowiskiem w postaci planowania konkretnych inwestycji spoczywa niew ątpliwie głównie na władzach samorz ądowych. Maj ąc na uwadze spójno ść koordynacji działa ń pomi ędzy poszczególnymi szczeblami władz samorz ądowych i rz ądowych, a tak Ŝe współprac ę z pozostałymi partnerami, zarz ądzanie środowiskiem Gminy Mrocza przy pomocy Programu Ochrony Środowiska wymaga ć b ędzie ustalenia roli i zakresu działania poszczególnych podmiotów zaanga Ŝowanych w jego realizacj ę, struktury organizacji Programu oraz systemu monitoringu. Władze Gminy pełni ą w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedn ą z wa Ŝniejszych jest funkcja regulacyjna, na któr ą składaj ą si ę akty prawa lokalnego – uchwały oraz decyzje administracyjne zwi ązane odpowiednio z okre ślonymi obszarami zagadnie ń środowiskowych. Władze pełni ą równie Ŝ funkcje wykonawcze i kontrolne. Po Ŝą dane jest, aby władze Gminy pełniły równie Ŝ funkcje wspieraj ące dla podmiotów zaanga Ŝowanych w rozwój obszaru oraz funkcje kreuj ące działania ukierunkowane na popraw ę środowiska przyrodniczego. Do podstawowych instrumentów prawnych odnosz ących si ę do zagadnie ń ochrony środowiska nale Ŝą : standardy i normy środowiskowe, pozwolenia i odpowiedzialno ść administracyjna, karna i cywilna. Głównymi instrumentami finansowymi s ą opłaty ekologiczne, kary, fundusze celowe, ulgi podatkowe. W śród instrumentów o charakterze społecznym wyró Ŝnia si ę dost ęp do informacji, komunikacj ę społeczn ą, edukacj ę i promocj ę ekologiczn ą.

115 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

VI. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Termin Podmiot Cele i zadania 2012 2013 2014 2015 2016-2019 realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania Cel ekologiczny: modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno – ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców

Przebudowa stacji uzdatniania wody w Modrakowie wraz 1 216 736 z rozbudow ą sieci wodnokanalizacyjnej na terenie Gminy 2012 Gmina, ZGK Mrocza Środki własne jednostek realizuj ących, Gmina, kredyty, RPO, WFO ŚiGW, PROW 50 000 Projekt kanalizacji sanitarnej i wodoci ągowej na odcinku Mrocza 2012 Gmina, ZGK – Ostrowo- Drzewianowo Środki własne jednostek realizuj ących, Gmina, kredyty, RPO, WFO ŚiGW, PROW 70 000 Projekt kanalizacji sanitarnej i wodoci ągowej na odcinku Mrocza 2012 Gmina, ZGK – Wyrza Środki własne jednostek realizuj ących, Gmina, kredyty, RPO, WFO ŚiGW, PROW Aktualizacja ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz koszty administracyjne oczyszczalni przydomowych kontynuacja działa ń w zakresie ich zadanie ci ągłe Gmina kontroli technicznej oraz cz ęstotliwo ści opró Ŝniania. Środki własne gminy

Cel ekologiczny: zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego składników przyrody

organizacje społeczne, Ustanawianie (wraz z opracowaniem dokumentacji) nowych brak szczegółowych danych kosztowych stowarzyszenia, form ochrony przyrody (np. pomników przyrody), planów zadanie ci ągłe RDO Ś, Rada Miejska, ochrony oraz ich wdra Ŝanie. środki własne jednostek realizuj ących Ministerstwo 50 000 Przebudowa Parku Jagiełły wraz z budow ą ście Ŝki rowerowej 2012 Gmina środki własne Gminy brak szczegółowych danych kosztowych Utrzymanie zieleni w Gminie zadanie ci ągłe Gmina środki własne Gminy Tworzenie i realizacja kompleksowych i długoterminowych brak danych kosztowych planów zalesiania terenów z niskimi klasami gleb, obszarów zadanie ci ągłe Gmina, ODR zagro Ŝonych erozj ą gleb (uwzgl ędnianie zalesie ń w MPZP). środki własne jednostek realizuj ących Kontrola wydawania pozwole ń na wycink ę drzew przez koszty administracyjne zadanie ci ągłe Gmina mieszka ńców (wizja lokalna). środki własne Gminy

116 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Realizacja Programu opieki nad zwierz ętami, w tym wydatki brak szczegółowych danych kosztowych zadanie ci ągłe Gmina zwi ązane z bezdomnymi zwierz ętami. środki własne Gminy Cel ekologiczny: ograniczenie przekształce ń ziemi w wyniku procesów naturalnych oraz antropogenicznych brak szczegółowych danych kosztowych Wydatki zwi ązane z utrzymaniem czysto ści w mie ście 2012 / corocznie Gmina środki własne Gminy brak szczegółowych danych kosztowych Od śnie Ŝanie 2012 / corocznie Gmina środki własne Gminy

Ochrona gleb najlepszych kompleksów w MPZP przed koszty administracyjne zadanie ci ągłe Gmina zabudowaniem środki własne Gminy Gmina, prywatni Kontrolowanie działa ń zmierzaj ących do rekultywacji miejsc koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń, koszty administracyjne wła ściciele eksploatacji surowców mineralnych, tak Ŝe likwidacja miejsc zadanie ci ągłe środki własne Gminy, wła ścicieli nieruchomo ści, nieruchomo ści, nielegalnej eksploatacji kopalin. przedsi ębiorstwa prowadz ące działalno ść wydobywcz ą przedsi ębiorstwa Stopniowe opracowywanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z zało Ŝeniami koszty administracyjne Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania zadanie ci ągłe Gmina przestrzennego wraz z prowadzeniem procedury strategicznej środki własne Gminy oceny oddziaływania projektów MPZP. Cel ekologiczny: zapewnienie wystarczaj ącej ilo ści wody o odpowiedniej jako ści u Ŝytkowej oraz ochrona przed powodzi ą Edukacja ekologiczna rolników w zakresie wdra Ŝania Kodeksu brak szczegółowych danych kosztowych Gmina (szkolenia), zadanie ci ągłe Dobrych Praktyk Rolniczych. środki własne jednostek realizuj ących sołtysi Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Kozia Góra wraz z budow ą 109 656 109 656 109 656 109 656 328 968 nawierzchni drogi Kosowo – Kozia Góra (wykup wierzytelno ści Środki własne jednostek realizuj ących, Gmina, kredyty, RPO, 2009 – 2019 Gmina z BO Ś Bydgoszcz WFO ŚiGW, PROW Prowadzenie corocznych działa ń zwi ązanych z konserwacj ą, brak szczegółowych danych kosztowych modernizacj ą i odbudow ą urz ądze ń wodnych, rowów, Gmina, ZMiUW, przepustów, studzienek, oczyszczaniem przepustów drogowych zadanie ci ągłe spółka wodna, i wylotów drenarskich, poprzedzone corocznym przeglądem środki własne Gminy, jednostek realizuj ących wła ściciele gruntów stanu technicznego urz ądze ń melioracyjnych. Ochrona terenów zalewowych przed wprowadzeniem koszty administracyjne zabudowy, uwzgl ędnianie terenów zalewowych w miejscowych zadanie ci ągłe Gmina środki własne Gminy planach zagospodarowania przestrzennego (uwzgl ędniaj ąc

117 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

zapisy Opracowa ń ekofizjograficznych, uregulowa ń RZGW). Realizacja planu ochrony przed powodzi ą w przypadku jej brak szczegółowych danych kosztowych Gmina, ZmiUW, wyst ąpienia. Współpraca z podmiotami odpowiedzialnymi za w razie potrzeb środki własne jednostek realizuj ących RZGW, UW, Powiat stan infrastruktury przeciwpowodziowej. 3 100 2012 / zadanie Melioracje wodne Gmina, spółka wodna środki własne Gminy ci ągłe Cel ekologiczny: utrzymanie standardów jako ści powietrza, redukcja emisji pyłów gazów brak danych kosztowych, ze wzgl ędu na brak planów operator sieci gazowej Gazyfikacja miasta i gminy. zadanie ci ągłe Pomorska Spółka środki własne Gminy, środki zewn ętrzne Gazownicza, Gmina Wprowadzanie energii odnawialnej na terenie Gminy koszty administracyjne (promocja kolektorów słonecznych, biomasy, elektrowni zadanie ci ągłe Gmina, inwestorzy Gmina, przedsi ębiorcy, organizacje wiatrowych) 3 928 000 4 861 194 2012 / zadanie Budowa obwodnicy miasta Mrocza ciagłe Budowa ul. Piaskowej oraz remont ulic: Agatki, Czarnej drogi, 239 460 239 460 239 460 239 460 698 425 Ko ścielnej, Post ępu, Rzemie ślniczej, Ogrodowej, śabiej 2008 - 2018 Gmina Środki własne Gminy, kredyty, RPO, WFO ŚiGW, PROW w Mroczy – wykup wierzytelno ści z BO Ś O Bydgoszcz 205 000 Budowa nawierzchni ul. Koziej 2012 Gmina Środki własne Gminy, kredyty, RPO, WFO ŚiGW, PROW 240 000 2012 / zadanie Budowa ulic i dróg w Gminie Mrocza Gmina Środki własne Gminy, kredyty, RPO, WFO ŚiGW, PROW ciagłe Uło Ŝenie nawierzchni bitumicznej na drodze Borzyszkowo – brak danych kosztowych 2013 ZDP Ro ścimin środki własne jednostek realizuj ących brak danych kosztowych Uło Ŝenie nawierzchni bitumicznej na drodze So śno – Mrocza las 2014 ZDP środki własne jednostek realizuj ących brak danych kosztowych Uło Ŝenie nawierzchni bitumicznej na drodze Wiele - Białowie Ŝa 2015 ZDP środki własne jednostek realizuj ących

Uło Ŝenie nawierzchni bitumicznej na drodze Dziegciarnia - brak danych kosztowych 2012 ZDP Witosław środki własne jednostek realizuj ących Uło Ŝenie nawierzchni bitumicznej na drodze Mrocza - Ostrowo brak danych kosztowych 2016 ZDP

118 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

środki własne jednostek realizuj ących brak danych kosztowych Powierzchniowe utrwalenie na drodze Liszkowo - Mrocza 2014 - 2015 ZDP środki własne jednostek realizuj ących brak danych kosztowych Powierzchniowe utrwalenie na drodze Dziunin - Mrocza 2016 ZDP środki własne jednostek realizuj ących

Powierzchniowe utrwalenie na drodze Zabartowo – Nakło n. brak danych kosztowych 2017 ZDP Noteci ą środki własne jednostek realizuj ących 15 000 2012 / zadanie Dotacje za azbest Gmina Środki własne Gminy, kredyty, RPO, WFO ŚiGW, PROW ci ągłe Budowa centrum turystyki rowerowej oraz wyposa Ŝenie świetlic 40 000 2012 Gmina w system centralnego ogrzewania – pompy ciepła Środki własne Gminy, kredyty, RPO, WFO ŚiGW, PROW Powierzchniowe utrwalenie nawierzchni na drodze wojewódzkiej brak szczegółowych danych kosztowych 2012 ZDW nr 241 na odcinku 6,000 km Wiele - Mrocza Zarz ąd Dróg Wojewódzkich Powierzchniowe utrwalenie nawierzchni na drodze wojewódzkiej brak szczegółowych danych kosztowych 2012 ZDW nr 243 na odcinku 6,000 km Mrocza - Słupowo Zarz ąd Dróg Wojewódzkich Cel ekologiczny: zminimalizowanie uci ąŜ liwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska

Modernizacja i budowa dróg (budowa obwodnic, optymalizacja przebiegu tras komunikacyjnych oraz optymalizacja płynno ści zgodnie z zało Ŝeniami poszczególnych zarz ądców dróg ruchu, tworzenie zabezpiecze ń akustycznych). Wprowadzanie zapisów dotycz ących standardów akustycznych koszty administracyjne zadanie ci ągłe Gmina w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. środki własne Gminy Cel ekologiczny: ochrona mieszka ńców przed polami elektromagnetycznym Lokalizowanie emitorów pól elektromagnetycznych koszty administracyjne zadanie ci ągłe Gmina w nawi ązaniu do obszarów zabudowy mieszkaniowej. środki własne jednostek realizuj ących Wprowadzanie zapisów dotycz ących standardów emisji pól koszty administracyjne elektromagnetycznych w miejscowych planach zadanie ci ągłe Gmina środki własne Gminy zagospodarowania przestrzennego. Cel ekologiczny: racjonalizacja zu Ŝycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej w systemach brak danych kosztowych ze wzgl ędu na szeroki zakres zada ń przedsi ębiorstwa, zadanie ci ągłe przesyłowych, poprawy parametrów energetycznych budynków, w ramach działalno ści ró Ŝnych operatorów sieci infrastruktury ZGK, operatorzy

119 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

podnoszenie sprawno ści wytwarzania energii, zmniejszenie strat gazowi środki własne jednostki realizuj ącej, dotacje, kredyty wody na sieciach przesyłowych. Cel ekologiczny: upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej Realizacja szkole ń obejmuj ących zagadnienia środowiskowe dla brak szczegółowych danych kosztowych Gmina, Powiat, pracowników Urz ędu Miasta i Gminy, rolników, mieszka ńców zadanie ci ągłe Nadle śnictwa, ODR, (w zakresie: gospodarki wodnej, ściekowej, gospodarki środki własne Gminy, ODR, środki WFO ŚiGW organizacje odpadami, nawo Ŝenia, unieszkodliwiania azbestu, itp.). Prowadzenie edukacji ekologicznej poprzez konkursy, festyny, brak szczegółowych danych kosztowych Gmina, Powiat, zadanie ci ągłe pikniki o tematyce ekologicznej. środki własne Gminy, środki zewn ętrzne, WFO ŚiGW Nadle śnictwa, szkoły Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska oraz b.d. b.d. co 4 lata Gmina opracowywanie raportów z realizacji PO Ś (co 2 lata) środki własne Gminy Informowanie mieszka ńców o prowadzonych post ępowaniach, koszty administracyjne wydawanych decyzjach, prowadzonych inwestycjach, zadanie ci ągłe Gmina opracowywanych planach i programach oraz jako ści środowiska środki własne Gminy na terenie Gminy (BIP, tablica ogłosze ń, lokalna prasa, itd.). Cel ekologiczny: minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach najwi ększego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego lub biologicznego Współpraca przy realizacji powiatowego planu zarz ądzania koszty zale Ŝne od podj ętych działa ń zadanie ci ągłe Gmina, Powiat, ryzykiem. środki własne jednostki realizuj ącej w razie potrzeb KPPSP Uwzgl ędnianie zagadnie ń zagro Ŝenia powa Ŝnymi awariami koszty administracyjne w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz zadanie ci ągłe Gmina wydawanych decyzjach. środki własne Gminy

Cel ekologiczny: Gospodarka odpadami

Zadania z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi będą wynika ć z ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach. Okre ślone przez ustaw ę obowi ązki Gminy b ędą stopniowo i zgodnie z obowi ązuj ącymi terminami realizowane przez Gmin ę Mrocza.

120 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

VII. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

7.1. ZAŁO śENIA OGÓLNE

Edukacja ekologiczna znalazła stosown ą rang ę zarówno w Konstytucji RP jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo ochrony środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie o światy. Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika równie Ŝ z podpisanych przez Polsk ę dokumentów mi ędzynarodowych przede wszystkim Agendy 21. Podstawowym celem edukacji ekologicznej jest upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach Ŝycia oraz wdro Ŝenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. Wa Ŝnym celem jest równie Ŝ kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowania społecze ństwa sprawami środowiska, rozpatruj ąc jego walory w ramach ekonomii, ekologii i warto ści społecznych. Ponadto nale Ŝy umo Ŝliwi ć ka Ŝdemu człowiekowi zdobywanie wiedzy i umiej ętno ści niezb ędnych dla poprawy stanu środowiska i zach ęca ć mieszka ńców do anga Ŝowania si ę w sprawy ochrony środowiska i wła ściwego korzystania z jego zasobów.

7.2. POTRZEBA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

Edukacja ekologiczna jest koncepcj ą kształcenia i wychowywania społecze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „my śle ć globalnie, działa ć lokalnie” . Wa Ŝnym elementem jest ł ączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczn ą oraz działaniami praktycznymi. Potrzeba wdro Ŝenia ekorozwoju, m. in. poprzez edukacj ę ekologiczn ą, pojmowanego jako całokształt harmonijnych działa ń człowieka, korzystaj ącego z zasobów środowiska przyrodniczego w sposób racjonalny, odpowiedzialny oraz gwarantuj ący ich zachowanie dla przyszłych pokole ń jest obecnie spraw ą piln ą, godn ą stawiania jej ponad wszelkimi podziałami. Dlatego te Ŝ edukacyjne działania proekologiczne powinny integrowa ć całe społecze ństwo. Obejmuje ona uwzgl ędnianie, we wszystkich działaniach, tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska. Zagadnienia szeroko poj ętej ekologii, powinny dociera ć do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W zwi ązku z tym wa Ŝne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w jak najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą. Niewiele osób rozumie, jaki wpływ na stan i jako ść środowiska maj ą zachowania poszczególnych osób, rodzin i grup społecznych, jak równie Ŝ ich przyzwyczajenia, styl Ŝycia, sposoby wypoczynku lub od Ŝywiania. Dlatego te Ŝ edukacja ekologiczna, wspomagaj ąca zrozumienie zale Ŝno ści mi ędzy człowiekiem, jego wytworami i przyrod ą, obejmowa ć musi wszystkich ludzi bez wyj ątku, w pierwszej kolejno ści najmłodszych, którzy mog ą skutecznie przekazywa ć osobom starszym wzorce zachowa ń proekologicznych. Jedynie wspólny wysiłek wszystkich ludzi razem i ka Ŝdego z osobna, podejmowany codziennie, w ka Ŝdym miejscu: w domu, w pracy, podczas wypoczynku, jest w stanie zahamowa ć degradacj ę środowiska, wpłyn ąć na popraw ę jako ści naszego Ŝycia i zdrowia oraz zapewni ć perspektywy godziwego Ŝycia przyszłym pokoleniom.

121 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Przewidziany do realizacji program edukacji ekologicznej powinien zawiera ć nast ępuj ące zagadnienia: - potrzeb ę edukacji ekologicznej, - uwzgl ędnianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, - znalezienie i zró Ŝnicowanie form i tre ści przekazu, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywa ć informacj ę ekologiczn ą, - podział mieszka ńców na grupy, do których trafia ć b ędą odpowiednio przygotowane formy edukacyjne (np. pracowników samorządowych, dziennikarzy i nauczycieli, dzieci i młodzie Ŝ, dorosłych mieszka ńców oraz przedsi ębiorców). Nale Ŝy równocze śnie wyznaczyć cele i efekty, jakie ma przynie ść prowadzona akcja edukacyjno - informacyjna. Wła ściwie opracowany program edukacji ekologicznej powinien równie Ŝ uwzgl ędnia ć nakłady finansowe oraz mo Ŝliwo ści finansowania zada ń edukacyjnych przewidzianych harmonogramem programu. Istotna jest równie Ŝ spójno ść tego programu z zało Ŝeniami programów edukacyjnych wy Ŝszych szczebli (powiatowym i wojewódzkim).

Gmina Mrocza corocznie organizuje wiele działa ń i organizuje liczne akcje w zakresie edukacji ekologicznej. Wiele zada ń wi ąŜ e si ę z gospodark ą odpadami. Z roku na rok Gmina powi ększa ilo ść pojemników słu Ŝą cych do selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych. prowadzona jest ponadto selektywna zbiórk ą baterii małogabarytowych. W szkołach prowadzone s ą zaj ęcia oraz organizowane s ą konkursy maj ące na celu informowanie dzieci i młodzie Ŝy o aktualnych problemach zwi ązanych z ochron ą środowiska. Ka Ŝdego roku, przy współpracy placówek o światowych, Urz ędu Miasta i Gminy oraz Nadle śnictwa organizowany jest Dzie ń Sprz ątania Świata. Gmina prowadzi równie Ŝ na bie Ŝą co działania informacyjne dla mieszka ńców, np. z zakresu wła ściwego post ępowania z odpadami niebezpiecznymi, jak na przykład azbestem. Podczas ró Ŝnych konkursów i akcji ekologicznych warto jest pogł ębia ć znajomo ść problemów środowiskowych zwi ązanych z odpadami komunalnymi, pokaza ć korzy ści płyn ące ze zbiórki makulatury oraz innych surowców wtórnych, kształci ć umiej ętno ści ograniczenia ilo ści odpadów wytwarzanych w domu oraz aktywnego udziału w działaniach na rzecz środowiska. Działacze zajmuj ący si ę tematyk ą ochrony środowiska powinni równie Ŝ zwróci ć uwag ę na problem spalania odpadów w gospodarstwach domowych. U świadamiaj ąc szkodliwo ść , jaka wynika z wprowadzania do atmosfery substancji pochodz ących ze spalania w nieprzystosowanych do tego urz ądzeniach, mog ą doprowadzi ć do mierzalnej poprawy faktycznego stanu środowiska przyrodniczego w skali regionu. Akcje ekologiczne powinny by ć prowadzone cyklicznie oraz anga Ŝowa ć coraz wi ęcej mieszka ńców. Aby propagowa ć postawy ekologiczne nale Ŝy informowa ć społecze ństwo np. za pomoc ą rozdawania ulotek informacyjnych, b ądź poprzez udost ępnianie informacji w Internecie. W dobie informatyzacji społecze ństwa, ekologiczny serwis internetowy byłby bardziej przyst ępny, na przykład dla młodzie Ŝy. Serwis ten mógłby zawiera ć informacje przydatne dla mieszka ńców gminy i regionu w zakresie obowi ązków mieszka ńców, odno śnie gospodarki odpadami i prawidłowego gospodarowania nimi. Wa Ŝne jest tak Ŝe aby Gmina działała wspólnie z innymi jednostkami w zakresie ochrony środowiska, gospodarki odpadami i infrastruktury komunalnej. Współpraca pozwala na osi ągni ęcie szerszych celów, pozyskanie wi ększych środków finansowych na inwestycje.

122 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

VIII. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI

8.1. KRAJOWE I MI ĘDZYNARODOWE PROGRAMY PROMUJ ĄCE ROZWÓJ ZRÓWNOWA śONY, INTEGRACJ Ę I WSPÓŁPRAC Ę MI ĘDZYNARODOW Ą

Po uzyskaniu przez Polsk ę członkostwa w Unii Europejskiej pojawiły si ę nowe mo Ŝliwo ści i szanse na lepszy rozwój gospodarczy zgodny z ide ą ekorozwoju. Uzyskanie funduszy pochodz ących ze źródeł unijnych b ądź innych organizacji mi ędzynarodowych jest obecnie mo Ŝliwe poprzez przyst ępowanie zainteresowanych stron do konkretnych programów i projektów. W obecnych warunkach gospodarczych kraju, s ą to cz ęsto jedyne źródła finansowania i realizacji inwestycji. Bardzo wa Ŝnym jest, aby władze lokalne podejmowały próby uzyskania tych funduszy, a tym samym wykorzystały szans ę na rozwój zrównowa Ŝony swojego regionu i polepszenie w nim warunków Ŝycia ludno ści. Poni Ŝej przedstawiono wybrane programy dotycz ące działa ń w zakresie ochrony oraz kształtowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, dzi ęki którym mo Ŝliwe jest uzyskanie środków na konkretne projekty rozwojowe.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (2007 - 2013)

Głównym celem programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska przyrodniczego, zdrowia, zachowaniu to Ŝsamo ści kulturowej i rozwijaniu spójno ści terytorialnej. Źródłem finansowania projektów s ą środki Funduszu Spójno ści i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Wzrost atrakcyjno ści Polski i regionów b ędzie osi ągni ęty dzi ęki inwestycjom w sze ściu obszarach – transportu, środowiska, energetyki, kultury, ochrony zdrowia i szkolnictwa wy Ŝszego – poprzez realizacj ę nast ępuj ących celów szczegółowych programu: 1. Budowa infrastruktury zapewniaj ącej, Ŝe rozwój gospodarczy Polski b ędzie dokonywał si ę przy równoczesnym zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego. 2. Zwi ększenie dost ępno ści głównych o środków gospodarczych w Polsce poprzez powi ązanie ich sieci ą autostrad i dróg ekspresowych oraz alternatywnych wobec transportu drogowego środków transportu. 3. Zapewnienie długookresowego bezpiecze ństwa energetycznego Polski poprzez dywersyfikacj ę dostaw, zmniejszenie energochłonno ści gospodarki i rozwój odnawialnych źródeł energii. 4. Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego o znaczeniu światowym i europejskim dla zwi ększenia atrakcyjno ści Polski. 5. Wspieranie utrzymania dobrego poziomu zdrowia zasobów pracy. 6. Rozwój nowoczesnych o środków akademickich, w tym kształc ących specjalistów w zakresie nowoczesnych technologii.

123 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Do głównych priorytetów POIi Ś zalicza si ę:

I. Gospodark ę wodno - ściekow ą II. Gospodark ę odpadami i ochron ę powierzchni ziemi III. Zarz ądzanie zasobami i przeciwdziałanie zagro Ŝeniom środowiska IV. Przedsi ęwzi ęcia dostosowuj ące przedsi ębiorstwa do wymogów ochrony środowiska V. Ochron ę przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych VI. Drogow ą i lotnicz ą sie ć TEN-T VII. Transport przyjazny środowisku VIII. Bezpiecze ństwo transportu i krajowe sieci transportowe IX. Infrastruktur ę energetyczn ą przyjazn ą środowisku i efektywno ść energetyczn ą X. Bezpiecze ństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii XI. Kultur ę i dziedzictwo kulturowe XII. Bezpiecze ństwo zdrowotne i popraw ę efektywno ści systemu ochrony zdrowia XIII. Infrastruktur ę szkolnictwa wy Ŝszego

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko oraz Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka realizuj ą cele Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO). Instytucj ą Zarz ądzaj ącą w obu tych programach jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.

Program Operacyjny Europa Środkowa (2007 – 2013)

Głównym celem programu jest wzmocnienie spójno ści terytorialnej, promowanie wewn ętrznej integracji oraz poprawa konkurencyjno ści obszaru Europy Środkowej. Cele cz ąstkowe przyczyniaj ące si ę do realizacji celu głównego to: 1. Podnoszenie konkurencyjno ści obszaru Europy Środkowej poprzez wzmacnianie struktur innowacyjno ści i dost ępno ści. 2. Poprawa równomiernego i zrównowa Ŝonego terytorialnego rozwoju poprzez podniesienie jako ści środowiska oraz rozwój atrakcyjnych miast i regionów w obszarze Europy Środkowej.

Jednym z najwa Ŝniejszych priorytetów programu, który w szczególny sposób porusza aspekt środowiskowy jest priorytet 3 – Odpowiedzialne korzystanie ze środowiska. Priorytet ten wspiera ć b ędzie wykorzystanie źródeł energii odnawialnej oraz wzrost efektywno ści energetycznej na przestrzeni obszaru współpracy. Obszarami interwencji omawianego priorytetu s ą: 1. Rozwój środowiska wysokiej jako ści poprzez zarz ądzanie naturalnymi zasobami i dziedzictwem. 2. Redukcja ryzyka i wpływu zagro Ŝeń naturalnych i wywołanych działalno ści ą człowieka. 3. Wspieranie wykorzystywania źródeł energii odnawialnej i zwi ększania efektywno ści energetycznej. 4. Wspieranie ekologicznych (przyjaznych środowisku) technologii i działa ń. Podstawowymi grupami docelowymi są wszyscy krajowi, regionalni, lokalni decydenci oraz instytucje działaj ące w obszarze środowiska, zarz ądzania zasobami naturalnymi, gospodarki wodnej, zarz ądzania zagro Ŝeniami środowiskowymi, efektywno ści energetycznej

124 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 takie jak: władze lokalne i regionalne, środowiskowe grupy interesu, stowarzyszenia środowiskowe, instytuty stosowanych bada ń środowiskowych, stowarzyszenia, dostawcy energii, jak i wszystkie grupy obywateli i ich przedstawiciele działaj ący w danym obszarze interwencji.

Program Unii Europejskiej „Inteligentna Energia dla Europy (IEE)”

Program Unii Europejskiej „Inteligentna Energia dla Europy (IEE)” to cz ęść Programu Ramowego na rzecz Konkurencyjno ści i Innowacji na lata 2007 – 2013. Głównymi celami IEE jest przede wszystkim: 1. Promowanie wydajno ści energetycznej oraz racjonalnego wykorzystania zasobów energetycznych. 2. Promowanie nowych i odnawialnych źródeł energii i wspieranie ró Ŝnorodno ści energetycznej. 3. Promowanie wydajno ści energetycznej oraz zastosowania nowych i odnawialnych źródeł energii w transporcie.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (2007 - 2013)

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich składa si ę z czterech osi priorytetowych, w ramach których realizowane s ą działania w ró Ŝnych kierunkach. Zgodnie z ka Ŝdą osi ą Program ma na celu: 1. Popraw ę konkurencyjno ści sektora rolnego i le śnego: − szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i le śnictwie, − ułatwianie startu młodym rolnikom, − renty strukturalne, − korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów, − modernizacja gospodarstw rolnych, − zwi ększanie warto ści dodanej podstawowej produkcji rolnej i le śnej, − poprawianie i rozwijanie infrastruktury zwi ązanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i le śnictwa, − przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku wyst ąpienia kl ęsk Ŝywiołowych oraz wprowadzenie odpowiednich działa ń zapobiegawczych, − uczestnictwo rolników w systemach jako ści Ŝywno ści, − działania informacyjne i promocyjne, − grupy producentów rolnych, 2. Popraw ę środowiska naturalnego i obszarów wiejskich: − wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), − program rolno środowiskowy, − zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych ni Ŝ rolne, − odtwarzanie potencjału produkcji le śnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych, 3. Popraw ę jako ści Ŝycia na obszarach wiejskich i ró Ŝnicowanie gospodarki wiejskiej: − ró Ŝnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej,

125 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw, − podstawowe usługi dla gospodarki i ludno ści wiejskiej, − odnowa i rozwój wsi, 4. Realizacj ę osi LEADER: − wdra Ŝanie lokalnych strategii rozwoju, − wdra Ŝanie projektów współpracy, − funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiej ętno ści i aktywizacja.

Program współpracy mi ędzyregionalnej INTERREG IVC

Program INTERREG IVC jest realizowany w ramach celu Europejskiej Współpracy Terytorialnej wspieranej w zgodzie z zało Ŝeniami polityki Funduszy Strukturalnych na lata 2007 - 2013. Ogólnym celem Programu INTERREG IVC, skupiaj ącego si ę równie Ŝ na współpracy mi ędzyregionalnej, jest poprawa skuteczno ści polityki rozwoju regionalnego w obszarach: innowacji, gospodarki opartej na wiedzy, ochrony środowiska i zapobiegania ryzyku, a tak Ŝe wkład w unowocze śnianie gospodarki oraz wzrost konkurencyjno ści w Europie. Cel ten nale Ŝy realizowa ć poprzez wymian ę, współdzielenie oraz transfer do świadcze ń, wiedzy i dobrych praktyk. Promuj ąc ogólnoeuropejsk ą współprac ę, INTERREG IVC wspiera władze regionalne i lokalne w postrzeganiu współpracy mi ędzyregionalnej jako środka rozwoju poprzez dost ęp do do świadcze ń innych. Program INTERREG IVC jest finansowany przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR). Program opiera si ę na dwóch priorytetach tematycznych powi ązanych z agendami z Lizbony i Goteborga, z których najwa Ŝniejszym w analizowanym aspekcie jest priorytet 2 – Środowisko naturalne i zapobieganie ryzyku. Do głównych zagadnie ń zawartych w tym priorytecie nale Ŝą : 1. Ryzyko naturalne i technologiczne. 2. Gospodarka wodna. 3. Gospodarka odpadami. 4. Ró Ŝnorodno ść biologiczna i zachowanie dziedzictwa naturalnego. 5. Energia i zrównowa Ŝony transport. 6. Dziedzictwo kulturowe i krajobraz.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko - Pomorskiego (2007 - 2013)

Cel główny RPO jest to Ŝsamy ze strategi ą województwa i wynika z unijnych i krajowych dokumentów strategicznych. W swoich zało Ŝeniach cel główny obejmuje całokształt przedstawionych w analizie społeczno - gospodarczej stosunków społecznych, ekonomicznych, warunków pracy, zamieszkiwania i obsługi ludno ści (m.in. dost ępno ść usług dla ludno ści w sferze: bytowej, o światy, kultury, ochrony zdrowia, rekreacji i wypoczynku), a tak Ŝe warunków tworzonych przez walory i niedostatki środowiska przyrodniczego oraz ład przestrzenny i funkcjonalno ść zagospodarowania terenów. Zarówno podniesienie poziomu gospodarczej i społecznej konkurencyjno ści regionu, jak i poprawa jako ści Ŝycia ludno ści uwzgl ędnia ć musi u Ŝytkowanie zasobów naturalnych zgodnie z zasadami ekorozwoju. Celem głównym Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko - Pomorskiego w latach 2007 - 2013 jest tworzenie warunków dla poprawy konkurencyjno ści

126 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 województwa oraz spójno ści społeczno-gospodarczej i przestrzennej jego obszaru. Cele szczegółowe programu to: 1. Zwi ększenie atrakcyjno ści województwa kujawsko-pomorskiego jako obszaru aktywno ści gospodarczej, lokalizacji inwestycji, jako obszaru atrakcyjnego dla zamieszkania i wypoczynku zarówno dla mieszka ńców regionu, jak i turystów. 2. Zwi ększenie konkurencyjno ści gospodarki regionu. 3. Poprawa poziomu i jako ści Ŝycia mieszka ńców. Cele programu b ędą realizowane poprzez ukierunkowane działania okre ślane jako osie priorytetowe. Kujawsko – Pomorski RPO dzieli si ę na osiem osi priorytetowych, w śród których znajduj ą si ę: − Oś priorytetowa 1 - Rozwój infrastruktury technicznej: infrastruktura drogowa, infrastruktura transportu publicznego, infrastruktura kolejowa, infrastruktura portu lotniczego, − Oś priorytetowa 2 - Zachowanie i racjonalne u Ŝytkowanie środowiska: rozwój infrastruktury wodno-ściekowej, gospodarka odpadami, rozwój infrastruktury w zakresie ochrony powietrza, infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku, rozwój infrastruktury bezpiecze ństwa powodziowego i przeciwdziałanie zagro Ŝeniom środowiska, ochrona i promocja zasobów przyrodniczych, − Oś priorytetowa 3 - Rozwój infrastruktury społecznej: rozwój infrastruktury edukacyjnej, rozwój infrastruktury ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rozwój infrastruktury kultury, − Oś priorytetowa 4 - Rozwój infrastruktury społecze ństwa informacyjnego: rozwój infrastruktury ICT, rozwój usług i aplikacji dla ludno ści, rozwój komercyjnych e- usług, − Oś priorytetowa 5 - Wzmocnienie konkurencyjno ści przedsi ębiorstw: rozwój instytucji otoczenia biznesu, wsparcie inwestycji przedsi ębiorstw, wspieranie przedsi ębiorstw w zakresie dostosowania do wymogów ochrony środowiska, wzmocnienie regionalnego potencjału bada ń i rozwoju technologii, promocja i rozwój markowych produktów, kompleksowe uzbrojenie terenów pod inwestycje, − Oś priorytetowa 6 - Wsparcie rozwoju turystyki: rozwój usług turystycznych w oparciu o zasoby przyrodnicze, rozwój usług turystycznych i uzdrowiskowych, − Oś priorytetowa 7 - Wspieranie przemian w miastach i w obszarach wymagaj ących odnowy: rewitalizacja zdegradowanych dzielnic miast, adaptacja do nowych funkcji społeczno-gospodarczych terenów poprzemysłowych i powojskowych, − Oś priorytetowa 8 - Pomoc techniczna: wsparcie procesu zarz ądzania i wdra Ŝania RPO, działania informacyjne i promocyjne.

Realizacja zało Ŝeń i celów wymienionych w Programie Ochrony Środowiska wymaga znacznych nakładów finansowych. Zdaj ąc sobie z tego spraw ę nale Ŝy d ąŜ yć do zwi ększania wpływów do bud Ŝetu Gminy. Innym źródłem finansowania zada ń w zakresie gospodarki odpadami, gospodarki wodno - ściekowej i szeroko rozumianej ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego na terenie Gminy Mrocza powinny by ć tak Ŝe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Narodowy FO ŚiGW, Wojewódzki FO ŚiGW). Od 1 stycznia 2010 r. został zlikwidowany gminny fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Środki funduszy gminnych przej ęli wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast. Przychody obecnych funduszy z tytułu opłat i kar stanowi ą nadal dochody bud Ŝetu Gminy.

127 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oferuje mo Ŝliwo ść dofinansowania szerokiej gamy projektów w ramach ró Ŝnych programów priorytetowych ogłaszanych cz ęsto jako konkursy (stan na lipiec 2012 roku), Jest on tak Ŝe podmiotem, który koordynuje dofinansowanie z innych instrumentów finansowych. 1. Ochrona wód: a) I priorytet Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko: − współfinansowanie I osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko - gospodarka wodno-ściekowa. b) KPO ŚK: − gospodarka ściekowa w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. c) Osady: − zagospodarowanie osadów ściekowych. d) PBO Ś i podł ączenia: − dofinansowanie przydomowych oczyszczalni ścieków oraz podł ącze ń budynków do zbiorczego systemu kanalizacyjnego 2. Gospodarka wodna: a) Budowa, odbudowa i przebudowa obiektów hydrotechnicznych. b) Ekologiczne formy transportu - Ŝegluga śródl ądowa. c) Budowa zbiornika wodnego Świnna Por ęba w latach 2011-2013. 3. Ochrona ziemi: a) Gospodarowanie odpadami komunalnymi: − rozwój systemów słu Ŝą cych zagospodarowaniu odpadów komunalnych, − rozwój selektywnej zbiórki odpadów, − współfinansowanie opracowania wojewódzkich planów gospodarki odpadami lub ich aktualizacji. b) Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych. c) Gospodarowanie odpadami innymi ni Ŝ komunalne: − rozwój systemów gospodarowania odpadami innymi ni Ŝ komunalne, w szczególno ści niebezpiecznymi, − usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest, − mi ędzynarodowe przemieszczanie odpadów. d) Dofinansowanie systemu recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji: − dofinansowanie demonta Ŝu pojazdów wycofanych z eksploatacji, − dofinansowanie gmin w zakresie zbierania porzuconych pojazdów wycofanych z eksploatacji, − dofinansowanie działa ń inwestycyjnych w zakresie demonta Ŝu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz gospodarowania odpadami powstałymi w wyniku demonta Ŝu pojazdów. e) Rekultywacja terenów zdegradowanych i likwidacja źródeł szczególnie negatywnego oddziaływania na środowisko: − przedsi ęwzi ęcia wskazane przez GIO Ś – „bomby ekologiczne”, − rekultywacja terenów zdegradowanych. f) Współfinansowanie II osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko – gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi: − uzupełnienie dofinansowania II osi PO Ii Ś, − dofinansowanie potencjalnych beneficjentów POIi Ś,

128 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− wdra Ŝana przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. 4. Geologia i górnictwo: a) Energetyczne wykorzystanie zasobów geotermalnych. b) Poznanie budowy geologicznej kraju oraz gospodarka zasobami. c) Przeciwdziałanie osuwiskom ziemi i likwidowanie ich skutków. d) Zmniejszenie uci ąŜ liwo ści wynikaj ącej z wydobywania kopalin 5. OZE i Kogeneracja: a) Biogaz. b) Biomasa. c) Wiatr. d) Geotermia, 6. Opracowanie programów ochrony powietrza: a) Współfinansowanie opracowania programów ochrony powietrza i planów działania 7. System Zielonych Inwestycji – GIS: a) Zarz ądzanie energi ą w budynkach u Ŝyteczno ści publicznej. b) Biogazownie rolnicze. c) Elektrociepłownie i ciepłownie na biomas ę. d) Budowa, rozbudowa i przebudowa sieci elektroenergetycznych w celu przył ączenia źródeł wytwórczych energetyki wiatrowej (OZE). e) Zarz ądzanie energi ą w budynkach wybranych podmiotów sektora finansów publicznych. 8. Efektywne wykorzystanie energii: a) Dofinansowanie audytów energetycznych i elektroenergetycznych w przedsi ębiorstwach, b) Dofinansowanie zada ń inwestycyjnych prowadz ących do oszcz ędno ści energii lub wzrostu efektywno ści energetycznej przedsi ębiorstw: − wdra Ŝanie systemów zarz ądzania energi ą i jej jako ści ą, − racjonalizacja zu Ŝycia energii elektrycznej, − racjonalizacja zu Ŝycia energii cieplnej i gazu, − modernizacja procesów przemysłowych. 9. ISE - Inteligentne Sieci Energetyczne: a) konkurs – Inteligentne Sieci Energetyczne. 10. Ochrona przyrody: a) Ochrona przyrody i krajobrazu: − ochrona przyrody i ograniczenie zagro Ŝeń dla zachowania ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej na obszarach parków narodowych poprzez: ochron ę ex situ zagro Ŝonych gatunków, wyposa Ŝenie w podstawowy sprz ęt informatyczny i oprogramowanie pod k ątem wdra Ŝania planów ochrony oraz zarz ądzania obszarami chronionymi, prowadzenie hodowli zachowawczej zanikaj ących pierwotnych ras zwierz ąt, ochron ę przeciwpo Ŝarow ą, ograniczenie niskiej emisji gazów i pyłów bezpo średnio oddziałuj ącej na ekosystemy parków narodowych, poprzez termomodernizacj ę oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, uregulowanie gospodarki wodno- ściekowej na obszarach parków narodowych, usuni ęcie i unieszkodliwienie odpadów zawieraj ących azbest z obszarów parków narodowych,

129 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− ochrona siedlisk i gatunków wymienionych w zał ącznikach I i II Dyrektywy Siedliskowej, oraz gatunków ptaków wymienionych w zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej, w ramach sieci obszarów Natura 2000, poprzez opracowanie planów zada ń ochronnych i planów ochrony oraz opracowa ń niezb ędnych do ich powstania i funkcjonowania, − powstrzymanie spadku liczebno ści i odbudowa populacji zagro Ŝonych gatunków zwierz ąt, ro ślin i grzybów, poprzez ochron ę ex situ gatunków prawnie chronionych oraz wpisanych na czerwone listy lub umieszczonych w czerwonych ksi ęgach gatunków zagro Ŝonych, − ochrona i rewaloryzacja zabytkowych parków i ogrodów. b) Ochrona i zrównowa Ŝony rozwój lasów. c) Zrównowa Ŝony rozwój rejonu Puszczy Białowieskiej. d) Wsparcie działa ń Białowieskiego PN ze środków EkoFunduszu. e) Utrwalenie efektów ekologicznych w projektach przyrodniczych. 11. V priorytet PO Ii Ś - ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych (w ramach Parków Narodowych). 12. Edukacja ekologiczna. 13. Ekspertyzy: a) Ekspertyzy i prace badawcze wskazane przez Ministra Środowiska. b) Ekspertyzy i prace badawcze na rzecz gospodarki wodnej. c) Zadania wynikaj ące ze zobowi ąza ń mi ędzynarodowych Rzeczypospolitej Polskiej. d) Wspieranie systemu ocen oddziaływania na środowisko i obszarów Natura 2000 14. LIFE+ - jest jedynym instrumentem finansowym Unii Europejskiej koncentruj ącym si ę wył ącznie na współfinansowaniu projektów w dziedzinie ochrony środowiska. Jego głównym celem jest wspieranie procesu wdra Ŝania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, realizacja polityki ochrony środowiska oraz identyfikacja i promocja nowych rozwi ąza ń dla problemów dotycz ących ochrony środowiska. W szczególno ści, LIFE+ wspiera wdra Ŝanie szóstego Programu Działania Środowiskowego Wspólnoty, wł ącznie z jego strategiami tematycznymi, oraz zapewnia wsparcie finansowe dla środków i przedsi ęwzi ęć wnosz ących warto ść dodan ą w dziedzinie ochrony przyrody i środowiska pa ństw członkowskich UE. Program ten b ędzie realizowany w latach 2007 – 2013. LIFE+ obejmuje ró Ŝnorodne zagadnienia: ochrona przyrody i ró Ŝnorodno ści biologicznej, zmiany klimatu, ochrona powietrza, ochrona gleb i wód, przeciwdziałanie hałasowi, ochrona zdrowia, działania maj ące na celu wzrost świadomo ści społecznej w dziedzinie środowiska: a) Przyroda i ró Ŝnorodno ść biologiczna - finansowanie projektów zwi ązanych z ochron ą, zachowywaniem lub odbudow ą naturalnych ekosystemów, naturalnych siedlisk, dzikiej flory i fauny oraz róŜnorodno ści biologicznej, wł ącznie z ró Ŝnorodno ści ą zasobów genetycznych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów NATURA 2000. b) Polityka i zarz ądzanie w ochronie środowiska - finansowanie innowacyjnych lub demonstracyjnych projektów z zakresu szeroko rozumianej ochrony środowiska, w szczególno ści: zapobiegania zmianom klimatycznym; ochrony zdrowia i polepszania jako ści Ŝycia; ochrony wód, ochrony powietrza, ochrony gleb; ochrony przed hałasem; monitorowania lasów oraz ochrony przed po Ŝarami; zrównowa Ŝonego gospodarowania zasobami naturalnymi i odpadami, jak

130 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

równie Ŝ tworzenia, wdra Ŝania i oceny polityk oraz prawa UE w zakresie ochrony środowiska. c) Informacja i komunikacja - finansowanie projektów informacyjnych i komunikacyjnych, kampanii na rzecz zwi ększania świadomo ści ekologicznej społecze ństwa oraz wymian ę najlepszych do świadcze ń i praktyk. d) Promowanie innowacyjno ści na rzecz ochrony środowiska. 15. Wspieranie projektów i inwestycji poza granicami kraju: a) Wsparcie finansowe w ramach realizacji Konwencji Klimatycznej. 16. Monitoring środowiska i PSHM: a) Wspieranie działalno ści monitoringu środowiska. b) Wspieranie działalno ści słu Ŝby hydrologiczno-meteorologicznej. 17. Przeciwdziałanie zagro Ŝeniom środowiska z likwidacj ą ich skutków.

Natomiast Kujawsko – Pomorski Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu , na rok 2012 ustalił nast ępuj ącą list ę zada ń priorytetowych (stan na lipiec 2012 roku): 1. Priorytety Polityki Ekologicznej: a) wspieranie przedsi ęwzi ęć , które obj ęte zostały dofinansowaniem z funduszy Unii Europejskiej, innych źródeł bezzwrotnej pomocy zagranicznej oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, b) wspomaganie przedsi ęwzi ęć prowadz ących do wypełnienia postanowie ń traktatu akcesyjnego z obszaru środowisko a niedofinansowywanych środkami UE. 2. Priorytety dziedzinowe: a) ochrona wód i gospodarka wodna: − realizacja zada ń z terenu województwa kujawsko-pomorskiego umieszczonych w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych, − budowa lub modernizacja oczyszczalni o przepustowości ponad 5 m3/dob ę oraz budowa systemów kanalizacji sanitarnej ze szczególnym uwzgl ędnieniem: - terenów głównych zbiorników wód podziemnych i obszarów ich zasilania, - obszarów prawnie chronionych, - zlewni rzek b ędących źródłem zaopatrzenia w wod ę pitn ą, - doci ąŜ enia istniej ących oczyszczalni ścieków, - działania dotycz ące ograniczania zanieczyszcze ń obszarowych terenów szczególnie nara Ŝonych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu okre ślonych przez Regionalne Zarz ądy Gospodarki Wodnej, - budowa lub modernizacja instalacji lub urz ądze ń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji, - budowa lub modernizacja komunalnych uj ęć wody oraz stacji uzdatniania wody. b) gospodarka odpadami: − realizacji zada ń wynikaj ących z Krajowego planu gospodarki odpadami i „Planu gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego”, − wspieranie systemów zagospodarowania odpadów ze szczególnym uwzgl ędnieniem odzysku i recyklingu surowców wtórnych, − wspieranie technik i technologii ograniczaj ących ilo ść wytwarzanych odpadów, − dofinansowywanie budowy i modernizacji instalacji oraz przedsi ęwzi ęć maj ących na celu unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych. c) ochrona powietrza:

131 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− wspomaganie działa ń wskazanych w programach ochrony powietrza, − ograniczenie niskiej emisji w miejscowo ściach posiadaj ących status uzdrowiska i obszarach szczególnie chronionych, − wspieranie działa ń dotycz ących wykorzystania odnawialnych źródeł energii, − działania zwi ązane ze zwi ększeniem efektywno ści energetycznej, w tym termomodernizacja budynków. d) ochrona przyrody: − dofinansowywanie Konserwatorskiej Ochrony Przyrody, − wspieranie działa ń zwi ązanych z tworzeniem i zachowaniem obszarów Natura 2000, − dofinansowanie programu kompensacji przyrodniczej. e) edukacja ekologiczna: − dofinansowywanie programów edukacyjnych i konkursów dotycz ących ochrony środowiska skierowanych do dzieci i młodzie Ŝy, − wspieranie działalno ści regionalnych i lokalnych Centrów Edukacji Ekologicznej i organizacji ekologicznych w zakresie realizacji programów ekologicznych w tym wyposa Ŝenia dydaktycznego. f) powa Ŝne awarie: − dofinansowywanie słu Ŝb ratownictwa chemiczno-ekologicznego. g) monitoring: − dofinansowywanie bada ń jako ści elementów środowiska realizowanych w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska.

Jednostki samorz ądowe mog ą korzysta ć tak Ŝe z dotacji i preferencyjnych kredytów, oferowanych oraz finansowanych ze środków Banku Ochrony Środowiska. Wśród wielu mo Ŝliwych źródeł finansowania inwestycji, jednostki samorz ądowe, ka Ŝdorazowo i indywidualnie powinny dopasowywa ć system mo Ŝliwo ści finansowania do danej inwestycji i przedsi ęwzi ęcia.

132 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

IX. STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRAMU

9.1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA

Warunkiem realizacji Programu Ochrony Środowiska jest ustalenie systemu zarz ądzania tym Programem. Zarz ądzanie Programem odbywa si ę z uwzgl ędnieniem zasad zrównowa Ŝonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarz ądzania zgodne z kompetencjami i obowi ązkami podmiotów zarz ądzaj ących. W odniesieniu do gminnego Programu Ochrony Środowiska jednostk ą, na której spoczywa ć b ędą główne zadania zarz ądzania tym Programem b ędzie Gmina Mrocza, jednak cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w mie ście i gminie b ędzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. Oprócz szczebla gminnego s ą jeszcze szczeble powiatowy i wojewódzki, obejmuj ące działania podejmowane w skali powiatu i województwa, a tak Ŝe szczeble jednostek organizacyjnych, obejmujących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska. Na ka Ŝdą z tych jednostek nało Ŝone s ą ró Ŝne (czasami zbie Ŝne) obowi ązki. Na innych zasadach odbywa si ę zarz ądzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystaj ących ze środowiska. Kieruj ą si ę one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej, cho ć powszechne staje si ę tak Ŝe uwzgl ędnianie głosu opinii społecznej. Na tym szczeblu zarz ądzane środowiskiem odbywa si ę przez: − dotrzymywanie wymaga ń stawianych przez przepisy prawa, − porz ądkowanie technologii i re Ŝimów obsługi urz ądze ń, − modernizacje stosowanych technologii, − eliminowanie technologii uci ąŜ liwych dla środowiska, − instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska, − stał ą kontrole zanieczyszcze ń. Instytucje działaj ące w ramach administracji, a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa maj ą głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez: − racjonalne planowanie przestrzenne, − kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, − porz ądkowanie działalno ści zwi ązanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska, − instalowanie urz ądze ń i instalacji ochrony środowiska. Instrumenty słu Ŝą ce do zarz ądzania Programem Ochrony Środowiska wynikaj ą z obowi ązuj ących aktów prawnych (np. Prawo ochrony środowiska, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, itp.) i mo Ŝna je podzieli ć na instrumenty prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne.

9.1.1. INSTRUMENTY PRAWNE

Do instrumentów prawnych zaliczamy: − pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, − decyzje zwi ązane z gospodark ą odpadami, − koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatacje surowców mineralnych,

133 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

− raporty oddziaływania na środowisko planowanych czy istniej ących inwestycji, − uchwały zatwierdzaj ące plany zagospodarowania przestrzennego, − decyzje ustalaj ące lokalizacj ę inwestycji celu publicznego lub warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, − decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsi ęwzi ęć , − strategiczne oceny oddziaływania inwestycji oraz opracowywanych planów i programów na środowiska. Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring, czyli kontrola jako ści stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jako ści środowiska, jak te Ŝ w odniesieniu do ilo ści zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych jako obowi ązuj ących, czyni ą je instrumentem o znaczeniu prawym.

9.1.2. INSTRUMENTY FINANSOWE

Do instrumentów finansowych zaliczamy: − opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszcze ń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchni ę, z której odprowadzane s ą ścieki, − administracyjne kary pieni ęŜ ne, − odpowiedzialno ść cywilna, karna i administracyjna, − kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska, − pomoc publiczna na ochron ę środowiska w postaci preferencyjnych po Ŝyczek i kredytów, dotacji, odrocze ń, rozło Ŝenia na raty i umorze ń płatno ści wobec bud Ŝetu pa ństwa i funduszy ekologicznych, zwolnie ń i ulg podatkowych.

9.1.3. INSTRUMENTY SPOŁECZNE

Uzgodnienia ze społecze ństwem poprzez udział społecze ństwa w podejmowaniu decyzji i uchwalaniu dokumentacji są wa Ŝnym elementem skutecznego zarz ądzania, opartego o zasady zrównowa Ŝonego rozwoju i uwzgl ędnianie racji społecznych. Mo Ŝna je podzieli ć na: 1. Narz ędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa tzw. „uczenie si ę poprzez działanie”. Mo Ŝna w nich wyró Ŝni ć dwie kategorie dotycz ące: − działa ń samorz ądów (dokształcanie profesjonalne i system szkole ń, interdyscyplinarny model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych), − powi ąza ń mi ędzy władzami samorz ądowymi a społecze ństwem (udział społecze ństwa w zarz ądzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych, wprowadzenie mechanizmów, tzw. budowania świadomo ści – kampanie edukacyjne). 2. Narz ędzia dla formułowania, integrowania i wdro Ŝenia polityk środowiskowych: − środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty, − strategie i plany działa ń, − systemy zarz ądzania środowiskiem, − ocena wpływu na środowisko (udział społecze ństwa w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko), − ocena strategii środowiskowych.

134 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

3. Narz ędzia wł ączaj ące mechanizmy rynkowe w realizacje zrównowa Ŝonego rozwoju: − opłaty, podatki, grzywny (na rzecz środowiska), − regulacje cenowe, − regulacje u Ŝytkowania, oceny inwestycji, − środowiskowe zalecenia dla bud Ŝetowania, − kryteria środowiskowe w procedurach przetargowych. 4. Narz ędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównowa Ŝonego rozwoju: − wska źniki równowagi środowiskowej, − ustalenie wyra źnych celów operacyjnych, − monitorowanie skuteczno ści procesów zarz ądzania.

Kolejnym, bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Pod tym poj ęciem nale Ŝy rozumie ć ró Ŝnorodne działania, które zmierzaj ą do kształtowania świadomo ści ekologicznej społecze ństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków. Podstaw ą jest tu rzetelne i ci ągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie si ę władz samorz ądów lokalnych ze społecze ństwem na drodze podejmowanych działa ń inwestycyjnych.

Wa Ŝna dla ochrony środowiska jest równie Ŝ współpraca pomi ędzy powiatowymi i gminnymi słu Ŝbami ochrony środowiska, instytucjami naukowymi, organizacjami społecznymi oraz podmiotami gospodarczymi. Wzajemne relacje powinny opiera ć si ę na partnerstwie, które b ędą prowadziły do wspólnej realizacji poszczególnych przedsi ęwzi ęć . Pozarz ądowe organizacje ekologiczne mog ą zajmowa ć si ę zarówno działaniami planistycznymi (opracowywa ć operaty ochrony przyrody dla Nadle śnictw), prowadzi ć konstruktywne, fachowe programy ochrony ró Ŝnych gatunków czy typów siedlisk, realizowa ć pro środowiskowe inwestycje (np. zwi ązane z alternatywnymi źródłami energii), itp. Tradycyjn ą rol ą organizacji jest te Ŝ prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów ochrony środowiska i monitoringu i wł ączanie si ę do strategicznych ocen oddziaływania inwestycji i projektów na środowisko.

Niezb ędne jest, aby prowadzona komunikacja społeczna obj ęła swym zasi ęgiem wszystkie grupy społecze ństwa. Bardzo wa Ŝną spraw ą jest wła ściwe, rzetelne i odpowiednio wcze śniejsze informowanie tych mieszka ńców, których planowane inwestycje b ędą dotyczyły w sposób bezpo średni. Podmioty zajmuj ące si ę rozwojem lokalnym oraz podmioty gospodarcze nie mog ą dopu ści ć do zaistnienia sytuacji, kiedy to mieszka ńcy dowiaduj ą si ę o planowanych zamierzeniach z „innych” źródeł np. prasy. W takim przypadku wielokrotnie zajm ą oni postaw ę negatywn ą w stosunku do planowanej inwestycji. Edukacja i informacja z komunikacj ą s ą ze sob ą ści śle powi ązane, bowiem dobra i wła ściwa informacja pot ęguje proces edukacji.

9.1.4. INSTRUMENTY STRUKTURALNE

Do instrumentów strukturalnych nale Ŝą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju, plany rozwoju lokalnego wraz z programami sektorowymi, a tak Ŝe program ochrony środowiska, i to one wytyczaj ą główne tendencje i kierunki działa ń w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego, infrastrukturalnego i ochrony środowiska. Nadrz ędnym

135 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019 dokumentem powinna by ć Strategia rozwoju Gminy, któr ą Gmina Mrocza ju Ŝ posiada (Strategia rozwoju społeczno – gospodarczego Miasta i Gminy Mrocza). Dokument ten jest baz ą dla opracowania programów sektorowych np. dotycz ących rozwoju obszarów wiejskich, przemysłu, ochrony zdrowia, turystyki, ochrony środowiska, itp. W programach tych powinny by ć uwzgl ędnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczone pewne ramy tego rozwoju, warunkowane trosk ą o stan środowiska. Oznacza to, Ŝe ochrona środowiska na terenie Gminy wymaga podejmowania pewnych działa ń w okre ślonych dziedzinach gospodarki, jak i codziennego Ŝycia jego mieszka ńców. Ka Ŝda Gmina decyduje o kształtowaniu swojej przestrzeni geograficznej, sposobie zarz ądzania środowiskiem i tworzeniem lepszego modelu Ŝycia swoich mieszka ńców. Program Ochrony Środowiska jest jednym z elementów prowadzenia ekorozwoju gminy, który powinien nawi ązywa ć do: − Polityki Ekologicznej Polski, − programów ekologicznych wy Ŝszego szczebla, − lokalnych warto ści zasobów i zagro Ŝenia środowiskowego, − lokalnej świadomo ści, ch ęci i mo Ŝliwo ści działania. Lokalny rozwój powinien nast ępowa ć bez degradacji zasobów przyrody i jej ekosystemów oraz uwzgl ędnia ć warunki przyrodnicze i społeczne. Podstawowe zało Ŝenie ekorozwoju wymaga zast ąpienia filozofii maksymalnego zysku, filozofi ą wspólnego interesu. Dlatego tak wa Ŝne jest współdziałanie samorz ądu gminnego i mieszka ńców Gminy (wspomniane wcze śniej rozmowy z mieszka ńcami i edukacja ekologiczna). Wła śnie w Gminie, wspólny interes jest szczególnie wa Ŝny i musi uwzgl ędnia ć potrzeby wszystkich mieszka ńców. Jest to model Ŝycia, w którym ludzie staraj ą si ę Ŝyć w zgodzie z przyrod ą i mie ć wpływ na otaczaj ącą ich rzeczywisto ść społeczn ą i gospodarcz ą. Dobre warunki środowiskowe wpływaj ą na rozwój gospodarczy miasta i gminy i popraw ę warunków zdrowotnych. Drog ą ich osi ągni ęcia powinien by ć program ekorozwoju Gminy, którego cz ęś ci ą jest aktualizowany Program Ochrony Środowiska oraz przestrzeganie jego zało Ŝeń.

9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

9.2.1. ZASADY MONITORINGU

W procesie wdra Ŝania Programu wa Ŝna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zada ń w nim wyznaczonych z punktu widzenia osi ągni ęcia zało Ŝonych celów. Z tego wzgl ędu wa Ŝne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie, którego b ędzie mo Ŝliwe dokonanie oceny procesu wdra Ŝania oraz b ędą mogły by ć dokonane modyfikacje Programu. Monitoring powinien by ć sprawowany w nast ępuj ących zakresach: − monitoring środowiska, − monitoring programu, − monitoring odczu ć społecznych.

136 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Monitoring środowiska System kontroli środowiska, jest narz ędziem wspomagaj ącym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarz ądzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działa ń na rzecz ochrony środowiska i mo Ŝe by ć traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najwa Ŝniejszych kryteriów, na podstawie, których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych s ą w znacznym stopniu dost ępne jako wielko ści mierzone w ramach istniej ących systemów kontroli i monitoringu. Pomiary poziomów emisji i immisji zanieczyszcze ń do powietrza atmosferycznego, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, s ą wykonywane w ramach działalno ści np. WIO Ś, PIG, a przyrost obszarów aktywnych przyrodniczo (lasów, łąk, terenów parkowych, form ochrony przyrody) znany jest instytucjom takim jak np. Urz ąd Miasta i Gminy, RDLP, RDO Ś, zarz ądcom parków i innym.

Monitoring Programu Najwa Ŝniejszym wska źnikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zada ń. Rada Miejska b ędzie oceniała, co dwa lata stopie ń wdro Ŝenia Programu, natomiast na bie Ŝą co b ędzie kontrolowany post ęp w zakresie wykonania przedsi ęwzi ęć zdefiniowanych w Programie. Okresowa ocena realizacji przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w harmonogramie PO Ś i analiza wyników tej oceny b ędą stanowiły wkład dla listy przedsi ęwzi ęć , obejmuj ących kolejne okresy realizacji zada ń. Cykl ten b ędzie si ę powtarzał, co ka Ŝde dwa lata, co zapewni ci ągły nadzór nad wykonaniem Programu. W przypadku nie osi ągni ęcia zaplanowanych zamierze ń nale Ŝy dokona ć analizy sytuacji i pozna ć jej przyczyny. Powodem mog ą by ć np. brak czasu, środków finansowych, zasobów ludzkich lub te Ŝ zmiana kolejno ści przewidzianych w Programie zada ń priorytetowych. W cyklach czteroletnich b ędzie oceniany stopie ń realizacji celów ekologicznych (okre ślonych w tym dokumencie do ko ńca 2015 roku). Ocena ta b ędzie baz ą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, a dotycz ących okresu, na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska. Na poni Ŝszym schemacie przedstawiono harmonogram monitoringu realizacji Programu.

Tabela 37. Harmonogram monitoringu i sprawozda ń z Programu Monitoring 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Monitoring stanu środowiska Mierniki efektywno ści Programu Ocena za lata za lata za lata za lata realizacji listy 2010-2011 2012-2013 2014-2015 2016-2017 przedsi ęwzi ęć Raporty z realizacji Programu Aktualizacja Programu

Ochrony Środowiska

137 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Monitoring odczu ć społecznych Monitoring odczu ć społecznych jest sprawowany na podstawie bada ń opinii społecznej i specjalistycznych opracowa ń słu Ŝą cych jako ściowej ocenie udziału społecze ństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a tak Ŝe ocenie odbioru przez społecze ństwo efektów Programu, mi ędzy innymi przez ilo ść i jako ść interwencji zgłaszanych do organów kontrolnych w stosunku na naruszania norm środowiskowych.

9.2.2. MONITOROWANIE ZAŁO śONYCH EFEKTÓW EKOLOGICZNYCH

W ocenie post ępu wdra Ŝania Programu Ochrony Środowiska oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie załoŜonych efektów ekologicznych. Powinno by ć ono realizowane przy pomocy wska źników (mierników) stanu środowiska i zmian presji na środowisko, a tak Ŝe na wska źnikach świadomo ści społecznej. W tabeli zamieszczonej poni Ŝej zaproponowano najistotniejsze wska źniki, przyjmuj ąc, Ŝe lista ta nie jest wyczerpuj ąca i mo Ŝe by ć modyfikowana.

Tabela 38. Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu Poszczególne lata Poniesione nakłady Jedno- finansowe – obowi ązywania Programu Źródło informacji Wska źnik stka % wykorzystania o wska źnikach miary zało Ŝonych nakładów (lata 2012 - 2015) finansowych Zasoby przyrodnicze % powierzchni Gminy obj ętej prawn ą % pow. RDO Ś, Gmina, GUS ochron ą przyrody powierzchnia rezerwatu przyrody ha RDO Ś powierzchnia obszaru chronionego krajobrazu liczba u Ŝytków ekologicznych szt. Gmina liczba pomników przyrody szt. RDO Ś, Gmina % powierzchni Gminy obj ęty u Ŝytkami % pow. RDLP, GUS, Gmina le śnymi roczna powierzchnia nasadze ń / ha Gminy, Nadle śnictwo zalesie ń ilo ść wykonanych działa ń szt,/ ha Gmina piel ęgnacyjnych parków Powierzchnia ziemi powierzchnia terenów ha Gmina, Powiat zrekultywowanych powierzchnia obszarów ha Gmina, Powiat eksploatowanych złó Ŝ ha / powierzchnia gruntów ornych Gmina, Powiat % pow. Okr ęgowa Stacja udział gleb kwa śnych i bardzo % Chemiczno – Rolnicza, kwa śnych WIO Ś Okr ęgowa Stacja udział poszczególnych klas % pow. Chemiczno – Rolnicza, bonitacyjnych gleb (grunty orne) Powiat powierzchnia gleb ochronnych ha Gmina Wody powierzchniowe i podziemne klasa jako ść cieków wodnych WIO Ś, PSSE wód klasa jako ść wód w zbiornikach wodnych WIO Ś, PSSE wód przekraczane wska źniki w wodach rodzaj WIO Ś, PSSE powierzchniowych

138 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Poszczególne lata Poniesione nakłady Jedno- finansowe – obowi ązywania Programu Źródło informacji Wska źnik stka % wykorzystania o wska źnikach miary zało Ŝonych nakładów (lata 2012 - 2015) finansowych klasa jako ść wód podziemnych WIO Ś, PIG wód WIO Ś, PIG, PSSE, ZGK przekraczane wska źniki rodzaj w Mroczy przekraczane wska źniki rodzaj Gmina w monitoringu składowiska odpadów liczba uj ęć wody komunalnych szt. Gmina, ZGK w Mroczy m3/d wydajno ść uj ęć wody Gmina, ZGK w Mroczy m3/rok długo ść sieci wodoci ągowej km Gmina, ZGK w Mroczy, GUS liczba przył ączy wodoci ągowych szt. Gmina, ZGK w Mroczy, GUS % procent mieszka ńców obj ętych sieci ą ogółu Gmina, ZGK w Mroczy, GUS wodoci ągow ą miesz. długo ść zlikwidowanej sieci km Gmina, ZGK w Mroczy z materiałów azbestowych % udział ludno ści obsługiwanej przez ogółu Gmina, ZGK w Mroczy, GUS oczyszczalnie ścieków miesz. długo ść sieci kanalizacyjnej km Gmina, ZGK w Mroczy, GUS długo ść sieci kanalizacji deszczowej km Gmina, ZGK w Mroczy liczba przył ączy kanalizacyjnych szt. Gmina, ZGK w Mroczy, GUS liczba szamb szt. Gmina liczba przydomowych oczyszczalni szt. Gmina, Powiat ścieków ilo ść odprowadzonych ścieków dam 3 ZGK w Mroczy, GUS, Gmina ilo ść wytworzonych osadów Mg ZGK w Mroczy, GUS, Gmina ściekowych, w tym wykorzystanych ilo ść ładunków zanieczyszcze ń w ściekach dopływaj ących do kg/rok ZGK w Mroczy oczyszczalni ilo ść ładunków zanieczyszcze ń w ściekach odpływaj ących kg/rok ZGK w Mroczy z oczyszczalni powierzchnia gruntów ha / Gmina, ZMiUW, Spółka zmeliorowanych % pow. Wodna ilo ść zmodernizowanych urz ądze ń szt. / Gmina, ZMiUW, Spółka wodnych km Wodna Powietrze atmosferyczne roczna emisja zanieczyszcze ń z zakładów produkcyjnych / Mg/rok Urz ąd Marszałkowski transportu ilo ść zakładów przekraczaj ących szt. WIO Ś dopuszczalne poziomy emisji jako ść powietrza w strefie ocena WIO Ś przekraczane wska źniki jako ści rodzaj WIO Ś powietrza ilo ść przeprowadzonych szt. Gmina termomodernizacji ilo ść funkcjonuj ących kotłowni szt. Gmina zbiorczych Hałas ilo ść zakładów przekraczaj ących szt. WIO Ś dopuszczalne poziomy emisji ilo ść przekrocze ń dopuszczalnych poziomów hałasu na trasach szt. WIO Ś, zarz ądcy dróg, GPR komunikacyjnych Pola elektromagnetyczne

139 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Poszczególne lata Poniesione nakłady Jedno- finansowe – obowi ązywania Programu Źródło informacji Wska źnik stka % wykorzystania o wska źnikach miary zało Ŝonych nakładów (lata 2012 - 2015) finansowych ilo ść emitorów pól elektromagnetycznych: liniowych, szt. Powiat, Gmina, WIO Ś punktowych wielko ść zanotowanej emisji WIO Ś Racjonalne uŜytkowanie zasobów naturalnych ilo ść zu Ŝytej wody 3 m - na 1 mieszka ńca na rok Gmina, ZGK w Mroczy, GUS osoba - na 1 korzystaj ącego na rok zu Ŝycie energii kW Zakład Energetyczny, GUS - na 1 mieszka ńca na rok liczba instalacji działaj ących szt. WIO Ś, Gmina, GUS w oparciu o energi ę odnawialn ą Edukacja ekologiczna liczba projektów zrealizowanych na Gmina, Powiat, organizacje, szt. rzecz ochrony środowiska Nadle śnictwo ilo ść ście Ŝek przyrodniczo – szt. Powiat, Gmina dydaktycznych Powa Ŝne awarie Gmina, Powiat, WIO Ś, KP ilo ść sytuacji awaryjnych szt. PSP ilo ść wyemitowanych substancji Mg, l KP PSP, WIO Ś niebezpiecznych ilo ść zakładów o zwi ększonym ryzyku szt. Gmina, WIO Ś wyst ąpienia powa Ŝnej awarii długo ść przesyłowych ruroci ągów km Gmina, eksploatatorzy sieci

140 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA

Wybrane akty prawne: stan prawny na wrzesie ń 2012r.

Regulacje prawne w zakresie ochrony środowiska zawarte są w wielu ustawach i aktach wykonawczych (rozporz ądzeniach). Do najwa Ŝniejszych z nich, w kontek ście realizacji niniejszego Programu, nale Ŝy zaliczy ć: − ustawa z dn. 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U 2008 r. Nr 25 poz. 150 ze zm.), − ustawa z dn. 10.01.2012 r. Prawo Wodne (Dz. U. 2012, poz. 145 ze zm.), − ustawa z dn. 06.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2009 r. Nr 151 poz. 1220 ze zm.), − ustawa z dn. 13.09.1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminie (Dz. U. 2012 r. poz. 391), − ustawa z dn. 07.06.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. 2006 r., Nr 123, poz. 858 ze zm.), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dn. 29.03.2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. 2007, Nr 61 poz. 417 ze zm.), − rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dn. 08.04.2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jako ści ą wody w k ąpieliskach i miejscu wykorzystywanym do k ąpieli (Dz. U. 2011 r., Nr 86 poz. 478), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 03.03.2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2008 r., Nr 47, poz. 281), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 22.12.2004 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz. U. 2004 r. Nr 283 poz. 2841), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 24.07.2006 r. w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2006 r. Nr 137 poz. 984), − Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 23.07.2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. 2008 r. Nr 143 poz. 896), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 14.06.2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2007 r. Nr 120 poz. 826), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 30.10.2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. 2003 r. Nr 192 poz. 1883), − rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dn. 30.12.2002 r. w sprawie powa Ŝnych awarii obj ętych obowi ązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz. U. 2003 r. Nr 5 poz. 58), − rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dn. 27.10.2008 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. 2008 r. Nr 198 poz. 1226).

141 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Literatura i wybrane dokumenty programowe:

− Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzie ń 2002 r., − Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016, − Program Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2011 - 2014, z perspektyw ą na lata 2015 – 2018 (2011 r.), − Program Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami dla powiatu nakielskiego 2010, z perspektyw ą na lata 2011 - 2014 (2010 r.), − Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla miasta i gminy Mrocza (2008 r.), − Strategia Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Miasta i Gminy Mrocza (2000 r.), − Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Mrocza, − Wieloletni Plan Inwestycyjny Gminy Mrocza na lata 2005 – 2015, − Bud Ŝet Miasta i Gminy Mrocza na 2012 rok, − Raporty o stanie środowiska województwa kujawsko - pomorskiego, WIO Ś Bydgoszcz,

Dost ępne strony internetowe:

www.sejm.gov.pl www.gios.gov.pl www.stat.gov.pl www.wios.bydgoszcz.pl natura2000.gdos.gov.pl http://www.mrocza.pl/ www.nfosigw.gov.pl http://zgk.mrocza.net/ www.wfosigw.torun.pl http://www.bip.mrocza.pl www.bip.powiat.nakielski.lo.pl

Materiały w posiadaniu Urz ędu Miasta i Gminy w Mroczy:

− decyzje, − pozwolenia, − umowy, − raporty i sprawozdania ilo ściowe, − opracowania, − statystyki, − uchwały.

142 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Materiały przekazane przez instytucje:

- Urz ąd Marszałkowski w Toruniu, - Starostwo Powiatowe w Nakle nad Noteci ą, - Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Bydgoszczy, - Zarz ąd Dróg Powiatowych w Nakle nad Noteci ą, - Zakład Gospodarki Komunalnej w Mroczy Sp. z o. o. - Pomorsk ą Spółk ę Gazownicz ą Sp. z o.o.

143 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Spis tabel

NR TYTUŁ TABELI STR.

1 Liczba ludno ści w poszczególnych miejscowo ściach Gminy Mrocza 11 2 Analiza wieloletnia liczby ludno ści Gminy Mrocza 13 3 Ruch naturalny ludno ści w Gminie Mrocza 14 4 Bezrobocie w Gminie Mrocza 15 5 UŜytkowanie ziemi w Gminie Mrocza (wg stanu na dzie ń 01.01.2012 r.) 16 6 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg 18 sekcji PKD (2011) 7 Produkcja rolnicza na terenie Gminy Mrocza 19 8 Hodowla zwierz ąt na terenie Gminy Mrocza 20 9 Zestawienie ilo ści gospodarstw rolnych 20 10 Uj ęcia wód na cele komunalne eksploatowane na terenie Gminy Mrocza 23 11 Eksploatowane zakładowe uj ęcia wód podziemnych 24 12 Dane dotycz ące wodoci ągów na terenie Gminy Mrocza 29 13 Harmonogram poboru próbek wody do bada ń na rok 2012 30 14 Dane dotycz ące kanalizacji na terenie Gminy Mrocza 31 15 Wykaz podmiotów, które posiadaj ą pozwolenie wodnoprawne na 32 odprowadzanie wód opadowych i roztopowych 16 Ewidencja zgłoszonych oczyszczalni przydomowych na terenie Gminy 35 Mrocza 17 Informacja o oczyszczalni ścieków w Mroczy (2011 r.) 36 18 Dane dotycz ące odbiorców energii elektrycznej na terenie Gminy Mrocza 38 19 Wykaz anten nadawczych na terenie Gminy Mrocza 39 20 Ewidencja dróg gminnych 41 21 Ewidencja ulic miasta Mrocza 43 22 Dane techniczne Składowiska Odpadów Komunalnych w Ostrowie (na 47 podstawie karty składowiska za 2011 rok) 23 Wykaz złó Ŝ kopalin na terenie Gminy Mrocza 52 24 Zestawienie powierzchni u Ŝytków rolnych na terenie Gminy Mrocza 54 25 Zestawienie wyników bada ń wód podziemnych na składowisku odpadów 64 w m. Ostrowo w roku 2011, na dzie ń 04.11.2011 26 Zestawienie wyników bada ń wód powierzchniowych na składowisku odpadów 65 w m. Ostrowo w roku 2011 27 Wykaz najwi ększych jezior na terenie Gminy Mrocza wraz ze sposobem 67 wykorzystania rekreacyjnego 28 Wyniki monitoringu rzek na terenie Gminy Mrocza 70 29 Wyniki monitoringu jezior z terenu Gminy Mrocza 71 30 Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach na oczyszczalni w Mroczy (2011 r.) 72 31 Wyniki bada ń monitoringowych jako ści powietrza 74 32 Wyniki bada ń monitoringowych gazu składowiskowego 75 33 Zakłady korzystaj ące ze środowiska – emituj ące substancje do powietrza 76 z instalacji o mocy poni Ŝej 5 MW 34 Zakłady korzystaj ące ze środowiska – emituj ące substancje do powietrza 78 z instalacji o mocy powy Ŝej 5 MW 35 Ewidencja pomników przyrody na terenie Gminy Mrocza 88 36 Wykaz u Ŝytków ekologicznych na terenie Gminy Mrocza 92 37 Harmonogram monitoringu i sprawozda ń z Programu 137 38 Wska źniki monitorowania efektywno ści Programu 138

144 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Mrocza Green Key na lata 2012 – 2019 z perspektyw ą do roku 2019

Spis rycin

NR TYTUŁ RYCINY STR.

1 Poło Ŝenie Gminy Mrocza na tle s ąsiaduj ących gmin 10 2 Rozmieszczenie anten nadawczych telefonii komórkowej 39 3 Lokalizacja składowiska odpadów w Ostrowie 47 4 Poło Ŝenie Gminy Mrocza na tle GZWP 58 5 Poło Ŝenie Gminy Mrocza na tle JCWPd 36 59 6 Poło Ŝenie Gminy Mrocza na tle JCWPd 37 60 7 Poło Ŝenie Gminy Mrocza na tle JCWPd 43 61 8 Poło Ŝenie punktów monitoringu ilo ściowego w pobli Ŝu Gminy Mrocza 61 9 Poło Ŝenie punktów monitoringu chemicznego w pobli Ŝu Gminy Mrocza 62 10 Obszary zagro Ŝone podtopieniami w pobli Ŝu Gminy Mrocza 69 11 Średnioroczne st ęŜ enia podstawowych wska źników w latach 1999 – 2009 70 w punkcie w Wi ęcborku 12 Monitoring jezior na terenie powiatu nakielskiego 71 13 Lokalizacja rezerwatu przyrody na terenie Gminy Mrocza 85 14 Lokalizacja obszaru chronionego krajobrazu na terenie Gminy Mrocza 86 15 Zasi ęg terytorialny powierzchniowych form ochrony przyrody wyst ępuj ących na 87 terenie Gminy Mrocza 16 Zasi ęg obszarów NATURA 2000 w s ąsiedztwie Gminy Mrocza 103

Spis wykresów

NR TYTUŁ WYKRESU STR.

1 Liczba ludno ści w Gminie Mrocza na przestrzeni lat 2001-2011 13 2 Liczba ludno ści na obszarze miejskim i wiejskim Gminy Mrocza w latach 2001 14 – 2011 3 Struktura u Ŝytkowania gruntów w mie ście Mrocza (powierzchnia w ha) 16 4 Struktura u Ŝytkowania gruntów na terenie wiejskim Gminy Mrocza 17 (powierzchnia w ha) 5 Struktura u Ŝytkowania gruntów w Gminie Mrocza (powierzchnia w ha) 17

145