Hooibergen in De Stichtse Vecht – Inventarisatie 2010-2015 1
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
2015 Hooibergen in de Stichtse Vecht Inventarisatie 2010-2015 Peter Bos COLOFON Het onderzoek naar Hooibergen in de Stichtse Vecht door Peter Bos (2015) is mogelijk gemaakt door een subsidie van Provincie Utrecht – Agenda Vitaal Platteland. Opdrachtgever: Cultuurplatform Vechtstreek Initiatiefnemer: Arie A. Manten Onderzoek, verslaglegging en digitalisering: Peter Bos Projectleiding en redactie: Steven de Clercq en Agaath Witteman Vrijwilligers: H. Boele J. Brouwer A. de Groot K.W. van der Lee W. van Schaik N. Strijland F.A. van Vliet R.W. Yntema Met dank aan: Historische Kringen van Breukelen, Loenen en Maarssen ©Cultuurplatform Vechtstreek Foto omslag: (Hooiberg gelegen aan de Vreelandseweg 36 in Nigtevecht) Hooibergen in de Stichtse Vecht – Inventarisatie 2010-2015 1 HOOIBERGEN IN DE STICHTSE VECHT Inventarisatie - 2010-2015 Cultuurplatvorm Vechtstreek Peter Bos Februari 2015 Hooibergen in de Stichtse Vecht – Inventarisatie 2010-2015 2 VOORWOORD Met trots presenteert de voormalige werkgroep Monumenten van Cultuurplatform Vechtstreek het eindverslag van het Hooibergenproject dat op initiatief van een van haar leden: Arie A. Manten werd uitgevoerd in de jaren 2010-2015. Dit eindverslag bestaat uit twee delen: Deel I. behelst de inleiding door Arie A. Manten: Hooibouw en hooibergen in de Utrechtse Vechtstreek (2010), eerder verschenen in Tijdschrift Historische Kring Breukelen, jrg. 25, nr. 1, Maart 2010; Deel II. omvat het eigenlijke eindverslag door Peter Bos: Hooibergen in de Stichtse Vecht (2015). In dit deel zijn eerst de conclusies en aanbevelingen te lezen, waarna het onderzoeksverslag volgt. Het Hooibergproject is een langdurig, maar mooi project geworden waaraan velen hebben bijgedragen. De inventarisatie heeft een schat aan gegevens opgeleverd en even zo vele vragen voor verder onderzoek. Bovenal heeft het ons doen beseffen hoe kwetsbaar ons agrarisch erfgoed is. Moge deze inventarisatie bijdragen aan dit besef en beleidsmakers aanzetten tot een hooibergenbeleid dat aan het behoud van en de kennis over de hooiberg kan bijdragen. Mede namens de voorzitter van Cultuurplatform Vechtstreek, de heer Frans Olieman en de werkgroep Monumenten, Agaath Witteman Vz. Werkgroep Monumenten Leden werkgroep: Hans van Bemmel, Steven de Clercq, Nicolette Ledeboer, Arie A. Manten, Lucile van Tuyll, Kees Verhaar. Hooibergen in de Stichtse Vecht – Inventarisatie 2010-2015 3 VERANTWOORDING GANG VAN ZAKEN 2009. Arie A. Manten rondt zijn nota Pleidooi voor een Hooibergenbeleid af. In deze nota wijst hij op het verdwijnen van de hooibergen uit het Vechtse landschap, hun slechte staat en het ontbreken van inventarisaties en beschrijvingen. ‘Zelfs in de monumenteninventarisaties van onze gemeenten wordt er weinig melding van gemaakt’. Daarom pleitte Manten voor een systeem van inventarisatie voor alle hooibergen in Maarssen, Loenen aan de Vecht en Breukelen en het ontwikkelen van een hooibergenbeleid. 2010. In Tijdschrift Historische Kring Breukelen verschijnt: Hooibouw en hooibergen in de Utrechtse Vechtstreek, inleiding op het hooibergenproject door Arie A. Manten. Voor de werkgroep Monumenten van Cultuurplatform Vechtstreek was deze inleiding het startsein voor een inventarisatieproject dat - met de steun van Landschap Erfgoed Utrecht (LEU), Boerderijen Stichting Utrecht (BSU) en de drie gemeenten - uitgevoerd zou worden door vrijwilligers van de Historische Kringen. Bij provincie Utrecht - Agenda Vitaal Platteland werd subsidie aangevraagd en verkregen. Om de vrijwilligers op hun taak voor te bereiden gaf Manten workshops met inzichtelijke powerpointpresentaties. Ook stelde hij de vragenlijst samen ten behoeve van de inventarisaties door de vrijwilligers. Peter Bos, ambtenaar Monumenten van de gemeente Loenen aan de Vecht, was bereid de data van de inventarisatie te digitaliseren. Een tiental vrijwilligers ging in 2010 van start. 2014. Afronding Hooibergproject door Peter Bos. In 2012 kwam het onderzoek door omstandigheden tot stilstand, totdat begin 2014 Peter Bos zich bereid verklaarde de afronding van het project op zich te nemen, nu als zelfstandig ondernemer. Arie A. Manten stemde met deze gang van zaken in. De Provincie verleende daarop uitstel tot 2015. Er kwam een nieuwe opdracht bij: de geïnventariseerde hooibergen zo aan te leveren dat ze digitaal opgenomen konden worden in de Cultuurhistorische Atlas Utrecht. In 2014 werkte Peter Bos, onder begeleiding van Agaath Witteman en Steven de Clercq, verder aan de inventarisatie, het verslag en de digitalisering van de data – wat het laatste betreft bijgestaan door drs. E.L. Poppe, specialist geo-informatie (FLO), Provincie Utrecht. December 2014. Handreiking Nieuwe Functies op Vrijkomende Agrarische Bedrijfspercelen. Het voortschrijden der tijd brengt nieuwe inzichten die kansen scheppen voor ons agrarisch erfgoed. In december 2014 verscheen de Handreiking Nieuwe Functies op Vrijkomende Agrarische Bedrijfspercelen. Hierin schetst de Provincie hoe zij, om de kwaliteit en de vitaliteit van het landelijk gebied te waarborgen, terughoudend om wil gaan met sloop en bij de verplichte sloop een uitzondering wil maken voor historisch waardevolle bebouwing, op voorwaarde dat deze een passende functie krijgt die bijdraagt aan behoud. Binnen dit kader lijkt de hooiberg gered van de ondergang! Aanbeveling. Cultuurplatform Vechtstreek beveelt de ervenconsulent en een (inter)gemeentelijke landschapscoördinator van harte aan mee te helpen met het ontwikkelen van voorbeelden van historisch waardevolle bebouwingen die passende, aan behoud bijdragende functies hebben gekregen. 18 februari 2015. Eindverslag wordt aangeboden aan wethouder Pieter de Groene. Hooibergen in de Stichtse Vecht – Inventarisatie 2010-2015 4 INHOUD Colofon .................................................................................................................................................................... 1 Voorwoord .............................................................................................................................................................. 3 Verantwoording gang van zaken ............................................................................................................................. 4 1.0 Inleiding ............................................................................................................................................................. 6 Werkwijze en indeling ........................................................................................................................................ 6 2.0 Resultaten, conclusies en aanbevelingen ......................................................................................................... 7 2.1 Resultaten ..................................................................................................................................................... 8 2.2 Vastlegging gegevens .................................................................................................................................. 10 2.3 Conclusies ................................................................................................................................................... 11 2.4 Aanbevelingen ............................................................................................................................................ 11 3.0 Verslag onderzoek en inventarisatie ............................................................................................................... 13 3.1 Type hooibergen ......................................................................................................................................... 14 3.2 Kapberg ....................................................................................................................................................... 14 3.3 Steltenberg ................................................................................................................................................. 15 3.4 Schuurberg .................................................................................................................................................. 16 3.5 Verbouwde hooiberg .................................................................................................................................. 17 4.0 Constructie Hooiberg ...................................................................................................................................... 18 4.1 Vorm ........................................................................................................................................................... 18 4.2 Roede .......................................................................................................................................................... 20 4.3 Kap .............................................................................................................................................................. 21 4.4 Constructie kap ........................................................................................................................................... 22 4.5 Hefwerk ...................................................................................................................................................... 24 4.6 Windvaan .................................................................................................................................................... 25 5.0 Functie en verspreiding ..................................................................................................................................