Klankjuwelen 2021 Hoopt 16 Dat Er Dit Jaar Weer Volop Genoten Kan Wor- Den Van De Orgelconcerten

Home , Grote Kerk (Breda), Leens, Martinikerk (Doesburg), Martinitoren, Nieuwe Kerk (Delft)

Groningen Ost Friesland 2021 KLANKLANGK JUWELEN 23 | 06 Stef Tuinstra orgelconcerten martinikerk groningen Kerkorganist Martinikerk Groningen Woensdagavondconcerten

30 | 06 Els Biesemans aanvang 20.00 uur Organiste Bühlkirche Zürich entree € 10,- 07 | 07 Jochem Schuurman studenten € 8,- Organist Martinikerk Franeker 2021 jongeren van 13 t/m 17 jaar € 5,-

14 | 07 Eeuwe Zijlstra kinderen t/m 12 jaar gratis Organist Grote Kerk Harlingen

21 | 07 Leo van Doeselaar Titulair organist Martinikerk Erwin Wiersinga Titulair organist Martinikerk

28 | 07 Geerten Liefting Organist Heilige Bonaventura Woerden

04 | 08 Dirk Elsemann Organist Heilig-Kreuz-Kirche, Berlijn (docent improvisatie Berlijn en Hannover)

11 | 08 Martien de Vos Organist Open Hofkerk Rotterdam

08 | 09 Wolfgang Zerer Hochschule für Musik und Theater, Hamburg

15 | 09 Ben van Oosten Stichting Avondtmusyck Martinikerk Groningen zomerserie Organist Grote Kerk Den Haag

colofon

Jaargang 3, juni 2021

Klankjuwelen is een jaarlijkse uitgave van Erfgoedpartners en het ORGANEUM en wordt gratis verspreid.

redactie Erfgoedpartners Thea Pol, Hester Hazenberg, Filip Vedder en Roeli Broekhuis ORGANEUM Winfried Dahlke Stichting Groningen Orgelland Jaap de Kok en Rudi Diekstra

Erfgoedpartners Lopende Diep 8, 9712 NW Groningen, Nederland (050) 313 00 52 Voorzijde omslag: van links naar rechts Alex Vissering, Olaf Vos en www.erfgoedpartners.nl Ludolf Heikens in de kerk van Midwolda met op de achtergrond het Snitger/Freytagorgel. De heren voerden op 6 oktober 2019 voor een ORGANEUM, Orgelakademie Ostfriesland bomvolle kerk ‘Cash in de kerk’ uit met liederen van de beroemde Norderstraße 18, 26826 Weener, Duitsland Amerikaanse countryzanger Johnny Cash – the man in black – vertaald +49 4951 912203 in het Gronings. Mogelijk wordt in de tweede helft van dit jaar een www.organeum.org Cash-programma in Midwolda uitgevoerd. Foto: Jelte Oosterhuis

Vormgevingsconcept Geert de Koning Achterzijde omslag: De Litouwse orgelstudente Liana Dolgopolova Drukwerk Marnedrukkers tijdens een les achter het orgel van de Martinkerk in Groningen. Oplage 5.000 exemplaren Foto: Anjo de Haan Voorwoord | Vorwort

Voor u ligt een bijzondere editie van Klankjuwelen. Aan het begin van dit jaar wisten we nog niet of het mogelijk zou zijn om concerten en activiteiten te organiseren. Het lijkt erop dat vanaf de zomer weer publiek kan worden ontvangen. Daarom zijn we heel blij dat dit blad kan verschijnen met een overzicht van muzikale evenementen en excursies vanaf 1 juni 2021 tot 1 april 2022. Het blijft echter belangrijk om de website www.erfgoednieuws.nl in de gaten te houden voor de laatste informatie. Groningen en Ostfriesland werken nu voor de derde keer samen aan dit magazine om mensen te verleiden grenzen over te steken om zo van een breder aanbod te kunnen genieten. Beide regio’s vormen de orgeltuin van Europa en de mooiste instrumenten zijn hier te vinden en vooral ook te horen. Dat is niet alleen te danken aan het grote aantal toporganisten dat hier werkt en woont, maar ook aan de kwaliteit van de orgels. Veel internationale organisten komen graag naar ons gebied om concerten te geven. Dit is mogelijk door de niet aflatende zorg van veel orgelcommissies die ieder jaar weer in staat blijken om een prachtig concertprogram- ma aan te bieden. Laat u verrassen en inspireren!

Dies ist eine Sonderausgabe von Klankjuwelen. Zu Beginn dieses Jahres wussten wir nicht, ob es möglich sein würde, Konzerte und Aktivitäten zu organisieren. Es scheint, dass wir ab dem Sommer wieder die Öffentlichkeit begrüßen können. Deshalb freuen wir uns sehr, dass dieses Magazin mit einer Übersicht über musikalische Veranstaltungen und Ausflüge vom 1. Juni 2021 bis 1. April 2022 erscheinen kann. Es bleibt jedoch wichtig, die Website www.erfgoednieuws.nl für die neuesten Informationen im Auge zu behalten. Groningen und Ostfriesland arbeiten nun schon zum dritten Mal gemeinsam an diesem Magazin, um die Menschen dazu zu verleiten, die Grenzen zu überschreiten und ein breiteres Spektrum an Musik zu genießen. Beide Regionen bilden den Orgelgarten Europas und die schön- 1 sten Instrumente sind hier zu finden und vor allem zu hören. Das liegt nicht nur an der großen Zahl von Spitzenorganisten, die hier arbeiten und leben, sondern auch an der Qualität der Orgeln. Viele internationale Organisten kommen gerne in unsere Region, um Konzerte zu geben. Ermöglicht wird dies durch die unermüdliche Pflege vieler Orgelkomitees, die jedes Jahr ein wunderbares Konzertprogramm anbieten können. Lassen Sie sich überraschen und inspirieren!

Roeli Broekhuis, Erfgoedpartners Winfried Dahlke, ORGANEUM, Orgelakademie Ostfriesland Orgelleerling Lieuwe; foto: Jaap de Kok

Jong geleerd, oud gedaan

Dat orgelmuziek gelukkig niet alleen wordt gewaardeerd door vijftigplussers blijkt wel uit het enthousiasme van de twaalfjarige Lieuwe Medema, die orgellessen volgt bij Jaap de Kok. Gevraagd naar zijn motivatie om op orgelles te gaan zegt hij het volgende:

‘Ik heb orgels altijd heel mooi gevonden, al sinds ik klein ben. Ook draaiorgels vind ik heel mooi. Ik ga heel vaak mee met de stads-draaiorgelman Joris ten Have. Ook het draaiorgel van 2 Guus Diekstra heb ik heel vaak gehoord. Een aantal jaren geleden ben ik bij een concert van Tymen Jan Bronda geweest in de Lutherse kerk. De orgels zien er van buitenaf heel mooi uit. Ik begon orgels dus steeds interessanter te vinden. Daarom wilde ik het zelf ook leren, en ben ik op orgelles gegaan. Ik ga met mijn ouders wel af en toe naar de Tehuisgemeente in Groningen, maar daar hebben ze niet echt een groot orgel, alleen een kistorgel. Dus eigenlijk heb ik het orgel meer zelf ontdekt. Wat ik zo mooi vind aan het orgel, is dat je een heel or- kest na kunt doen. Het is niet een trompet, of een viool of een hobo, maar het is alles samen- gevoegd in één instrument.’ groningen | tekst: thea pol

Orgels in stad en ommeland: een lust voor oog en oor!

Orgelliefhebbers uit Groningen en (ver) daarbuiten kunnen zich op een nieuw orgelseizoen verheugen. Want de diverse orgelcommissies hebben voor 2021 een gevarieerd concertprogram- ma samengesteld met bekende maar ook onbekende(re) organisten. De wereldberoemde Groninger orgels zijn in al hun diversiteit en klankkleur te bewonderen en natuurlijk te beluisteren. Achterin dit tijdschrift vindt u de Orgelagenda 2021: een handig overzicht van de concerten in Groningen. Meer informatie over de orgelconcerten is te vinden op de websites www.erfgoednieuws.nl en www.groningenorgelland.nl. Deze sites geven de actuele stand van zaken weer zoals het programma dat de organist zal gaan spelen.

Om het de lezer gemakkelijk te maken is de Petruskerk Leens Programma informatie ingedeeld per regio. We beginnen op het Hogeland, in het noorden van de pro- 31 juli Hayo Boerema, organist vincie. Deze regio staat vanouds bekend om Laurenskerk te Rotterdam zijn rijkdom aan barokke orgels. 7 augustus Matthias Havinga, organist Ronde Lutherse Kerk te Amsterdam Hinszorgel Petruskerk Leens 14 augustus Laurens de Man, organist Al jaren is op het beroemde Hinszorgel in de Janskerk te Utrecht Petruskerk in Leens gedurende het orgelsei- 21 augustus Rien Donkersloot, organist 3 zoen een prachtige serie orgelconcerten te St. Joriskerk te Amersfoort horen. 2021 vormt daarop geen uitzondering. 28 augustus Gerwin Hoekstra, organist De concerten in Leens beginnen om 20:00 Grote- of Jacobijnerkerk te uur. Er volgt nu een overzicht van de gepro- Leeuwarden grammeerde concerten vanaf 31 juli. Voor 4 september Theo Jellema, stadsorganist uitgebreide informatie kan men terecht op van Leeuwarden bovengenoemde sites of op 11 Erwin Wiersinga, organist https://www.hinszorgelleens.nl/agenda/. september Martinikerk te Groningen Hinszorgel Petruskerk Leens na restauratie; foto: Hilda Rodenboog

Vijfentwintig kilometer naar het oosten ligt Door de Covid-19 pandemie zijn de commis- Uithuizen. Daar wordt deze zomer een uitge- sies doordrongen van het belang om niet breid programma aangeboden met niet alleen alleen veel van de concerten digitaal uit te orgelconcerten voor het Arp Schnitgerorgel in zenden maar ook om het aanwezige publiek de Jacobikerk in het dorp. De commissie heeft met behulp van camera’s de verrichtingen van zich ingespannen om tevens concerten elders de organisten te laten zien. te organiseren waarbij er ook aandacht is Vanaf 2022 willen de samenwerkende voor ander erfgoed. orgelcommissies bij jongeren belangstelling wekken voor de orgels. Dat kan onder meer via het project Piet Prestant en het Doe-Orgel- Arp Schnitgerorgel Jacobikerk Uithuizen Orgelkidsproject. Bij de totstandkoming van de gemeente Het Hogeland in 2020, een fusie tussen de Culturele omgeving voormalige gemeenten Bedum, De Marne, In 2021 worden naast avondconcerten Eemsmond en Winsum, hebben de meeste in Uithuizen, Usquert, Noordwolde en 4 orgelcommissies in die gemeente besloten sa- Zandeweer op enkele zaterdagmiddagen in men te werken bij de programmering van de de zomer korte concerten/orgeldemonstraties orgelconcerten. Daarbij vinden ze het waarde- gegeven waarbij naast de muziek het accent vol aansluiting te zoeken bij andere culturele ligt op de culturele omgeving zoals op de programma’s. verdwenen borg Dijksterhuis bij Pieterburen, de Menkemaborg in Uithuizen en dergelijke. Klinkend erfgoed laten horen De bewoners van deze borgen waren namelijk De samenwerkende orgelcommissies streven vaak beschermheer en bestuurder (collator) ernaar de komende jaren het klinkend erf- van de kerken en de orgels. goed, inclusief de middeleeuwse luidklokken, Nieuw zijn de inloop-marktconcerten in in al hun verscheidenheid te laten horen. Uithuizen tijdens de zomervakantie. Deze in- Jacobikerk Uithuizen; foto: Wikipedia loopconcerten sluiten aan bij de openstelling organist Dirk Molenaar een kort concert. Om van de Jacobikerk en beginnen om 16:00 uur. 20:00 uur is organist Bob van der Linde te horen op het onlangs gerestaureerde Hinsz- Landadel orgel in Leens. Zaterdagmiddag 12 juni is gewijd aan de ‘landadel’. In het programma is een be- Zonnewende-concert zoek aan de kerk van Pieterburen opgeno- Het traditionele ‘zonnewende-concert’ in de men en wordt het voormalige borgterrein Menkemaborg en de Jacobikerk vindt twee Dijksterhuis aldaar bezocht. Na een bezichti- dagen voor de langste dag van 2021 plaats, ging in Saaxumhuizen van de kerk met de bij- op zaterdag 19 juni. Het concert wordt gege- zondere toren volgt nog een kort bezoek aan ven door Henk de Vries, orgel, Joske van der het Schnitger-orgel in Mensingeweer. Zowel Hoeven sopraan en blokfluit en Gerrie Jonker in Pieterburen als in Saaxumhuizen verzorgt blokfluit. Het concert begint om 16:30 uur in

Maquette Dijksterhuis; foto: Bouwe Luurtsema Interieur kerk Pieterburen; foto: Bouwe Luurtsema Jacobikerk Uithuizen

Programma

Inloop marktconcerten in de Jacobikerk Uithuizen op zaterdagmiddagen om 16:00 uur – circa 16:45 uur

10 juli Jan Smid 17 juli Wietse Ouwejan 24 juli Patrick Rice (VS) 31 juli Marien van de Weg 7 augustus Ab Gramsbergen 14 augustus Dirk Molenaar

Kabinetorgel Menkemaborg; foto: Otto Kalkhoven

de Jacobikerk. Daarna volgt een maaltijd in maaltijden, kan men de websites erfgoed- of bij het Schathoes van de Menkemaborg. nieuws.nl, groningenorgelland.nl of Vervolgens vindt het borgconcert plaats in de www.arpschnitgerorgeluithuizen.nl raad grote zaal van de Menkemaborg plegen.

Bloemen en snaren Wie op chic wil kan op zaterdag 3 juli in de tuin van de Westerhuisheert in Usquert Wij richten het vizier nu op het buurdorp meedoen aan een high tea. Na een rondleiding Uithuizermeeden. Daar hoopt men alsnog door de bijzondere tuin volgt een bespeling een deel van het jubileumprogramma, dat in van een tweetal klavecimbels, kopieën van het kader van het vijftigjarig bestaan van de een 16e eeuws en een 18e eeuws instrument, Stichting Avondmuziek Uithuizermeeden in door Dirk Molenaar, Roelof Kuik en Albert 2020 niet door kon gaan, kan worden uitge- Gramsbergen. Roelof Kuik zal de geschiedenis voerd. Het programma speelt zich zowel af in en bouw van klavecimbels belichten. de Mariakerk als in PGU kerk Het Anker. ’s Avonds volgt een orgelconcert in de kerk van Zandeweer door Peter Westerbrink. Rien Donkersloot 6 Rien Donkersloot geeft op zaterdag 26 juni Tot slot om 20:00 op het Hinsz-orgel in de Mariakerk Naar verwachting zullen de beperkingen die een livestreamconcert. De organist zal impro- samenhangen met het besmettingsgevaar van viseren en orgelliteratuur ten gehore brengen. het Covid-19 virus nog tot in de herfst van dit De bezoeker(kijker) wordt de mogelijkheid ge- jaar duren. Bij alle concerten en demonstra- geven om een thema of lied op te geven waar ties zal strikt de hand gehouden worden aan de organist een improvisatie over kan spelen. de maatregelen in verband met de coronapan- Het opgeven van een thema of lied kan via demie. [email protected] Voor tijdstippen, kosten en opgave van alle Het livestreamconcert is te volgen via https:// hierboven genoemde activiteiten, inclusief youtu.be/7WMF0i7n068 Olivier Latry en Wibi Soerjadi Op dit moment is nog niet duidelijk of het Nicolaïkerk Appingedam concert met de organist Olivier Latry (12 september) en pianist Wibi Soerjadi (18 septem- Programma ber) door kan gaan. De andere twee geplande concerten, het 10 juli Sietze de Vries Luthers Bach Ensemble onder leiding van 24 juli Dirk Molenaar Tymen Jan Bronda op 13 november en de 7 augustus Vincent Hensen Roden Girl Choristers onder leiding van Sonja 21 augustus Adolph Rots de Vries op 11 december gaan vooralsnog door. Op 30 oktober verzorgt Vincent Hensen Het geplande concert in juni met het een orgelconcert in het kader van de Ensemble Sonus Vita onder leiding van Anjo Nacht van de Nacht. Toegang voor dit de Haan en organist Stef Tuinstra wordt concert bedraagt € 10,-. doorgeschoven naar een nog nader te bepalen datum in 2022. De reeds verkochte kaarten in de voorver- Maarlandse zomerconcerten in koop van de concerten blijven gewoon geldig. Zeerijp en Loppersum Raadpleeg voor een compleet overzicht De dorpen Zeerijp en Loppersum hebben en de laatste stand van zaken raadpleeg een bescheiden omvang maar er staan deson- de website van Stichting Avondmuziek danks imponerende kerken, respectievelijk de Uithuizermeeden Jacobuskerk en de Petrus & Pauluskerk. www.avondmuziekuithuizermeeden.nl. De Stichting Kerkconcerten Jacobuskerk Zeerijp heeft twee orgelconcerten in de beide ‘hoofdkerken’ in de serie Maarlandse zomer- Wij verlaten de gemeente Het Hogeland concerten voorbereid. en komen aan in de nieuwe gemeente Zeerijp: zondag 22 augustus om 16.00 uur Eemsdelta, waar eveneens een groot aantal door Henk de Vries Middeleeuwse kerken staat met prachti- Loppersum: zondag 19 september om 16.00 ge barokke orgels. De gemeente ontstond uur door Stef Tuinstra onlangs door een fusie van de gemeenten De entree bedraagt € 10,00. Maximum aan- Appingedam, Delfzijl en Loppersum. We be- tal bezoekers volgens de dan geldende limiet, ginnen in Appingedam, de enige plaats in de waarbij voorintekening geldt. provincie Groningen, naast natuurlijk de stad Groningen, met stadsrechten.

Eemsdelta

Appingedam 7 Marktconcerten in de Nicolaïkerk Het marktconcert dankt zijn naam aan de warenmarkt die elke zaterdag rondom de Nicolaïkerk wordt gehouden. Deze concerten zijn gratis toegankelijk.

Orgel Petrus & Pauluskerk Loppersum; foto: Kees Kugel Het naburige dorp Middelstum kent naast de Sint-Hippolytuskerk een kerkgebouw van een doopsgezinde gemeente. Ook daar worden orgelconcerten gegeven.

Middelstum Schnitger festival 20 Op 29 augustus concerteert Henk Veldman op groningen 2 1 het kabinetorgel van de Doopsgezinde Kerk. De sopraan Marjon Strijk verleent haar medewerking. Het orgel is in 1760 gebouwd door Schnitger Festival 2021 Detlef Onderhorst en bevat pijpwerk van de 14 tot en met 17 oktober vermaarde orgelbouwer Johannes Duyschot Het thema is deze keer ‘Grootse meerstem- (ca. 1645-1725) migheid’, waarmee het herdenkingsjaar van drie grote componisten uit de renaissance De Mariakerk van Krewerd, ook een dorp in en de vroeg barokke periode worden gevierd: de gemeente Eemsdelta, is vermaard om zijn Josquin De Prez (1450-1521), Jan Pieterszoon orgel uit 1531. Het instrument geldt als het Sweelinck (1562-1621) en Michael Praetorius op één na oudste van Nederland. (1571-1621). Alle drie op hun eigen manier bedreven kunstenaars in de polyfonie. Als hoofdgasten van deze editie zijn Krewerd Bernard Winsemius en Jürgen Essl uitgeno- Derde Krewerder Orgeldag digd, beiden organisten van naam en faam en In 2021 wordt op 18 september voor de derde gespecialiseerd in de meerstemmigheid van keer de Krewerder Orgeldag gehouden. Het de renaissance. Zij treden meerdere malen op programma zal te zijner tijd te vinden zijn op en verzorgen tevens de openbare masterclas- de website: www.kerkkrewerd.nl. Duidelijk ses. Ook zullen verschillende vocale ensem- is al wel dat Wim S. Ros ’s ochtend een lezing bles, al of niet samen met het orgel, prachtige over zijn recente onderzoek naar de geheimen programma’s brengen. van de orgelkas geeft. ’s Middags is er een mogelijkheid het orgel te bespelen. Ook kan het orgel van de kerk van Holwierde worden bezocht en vindt er een Cd-presentatie plaats. Via de website kan men zich (verplicht) opgeven.

Het volgende doel is de stad Groningen. Dit jaar staat daar weer het Schnitger Festival op het programma. Daarnaast kan de orgellief- hebber ook in de diverse stadskerken terecht 8 voor talloze orgelconcerten.

Groningen – stad

De Stichting Groningen Orgelstad organiseert bij afwisseling twee grote orgelevenementen: het Schnitger Festival en de International Martini Organ Competition Groningen (IMOCG). In 2021 is het de beurt aan het Schnitger Festival. Engelse topgezelschap Stile Antico; foto: Marco Borggreve list Aart Bergwerff de melancholische Zuid- Amerikaanse melodieën van Astor Piazzolla (dit jaar 100 jaar geleden geboren) ten gehore zal brengen. Op de website, www.schnitgerfestival.nl, vindt u de meest recente informatie over het programma en de kaartverkoop.

Martinikerk Zomerserie Dit jaar is een serie van tien concerten voorbereid. Eén van de twee kerkelijke organisten van de Martinikerk, Stef Tuinstra, zal de serie op woensdag 23 juni openen. De in Zürich wonende Belgische organiste Els Biesemans hoopt een week later achter de klavieren plaats te nemen. Jochem Schuurman, organist van de Martinikerk in Franeker, en Jürgen Essl; foto: www.juergen-essl.de Eeuwe Zijlstra, organist van de Grote Kerk in Harlingen, zullen achtereenvolgens concerte- Het Schnitger Festival staat bekend om ren. Op 22 juli staat het dubbelconcert door de verbinding dat het altijd legt tussen het de titulair-organisten van de Martinikerk, orgel en andere muziek- en kunstuitingen. Leo van Doeselaar en Erwin Wiersinga, op Ook bij deze editie zijn er echte cross-over het programma. Geerten Liefink is organist voorstellingen te bezoeken. Eén ervan is van de Heilige Bonaventura in Woerden en ‘Tango! Piazzolla’, een parel van een productie is een virtuoos improvisator en zal de laatste waarin de bekende bandoneonspeler Carel woensdag van juli concerteren. Op 4 augustus Kraayenhof samen met tango-orgelspecia- speelt Dirk Elsemann uit Berlijn. Elsemann is

Martinikerk; foto: Jan Ferdinand Hooikammer Detail orgel Martinikerk; foto: Jan Ferdinand Hooikammer De Martinikerk Groningen

Programma

23 juni Stef Tuinstra, kerkorganist Martinikerk Groningen 30 juni Els Biesemans, organiste Bühlkirche Zürich 7 juli Jochem Schuurman, organist Martinikerk Franeker 14 juli Eeuwe Zijlstra, organist Grote Kerk Harlingen 21 juli Leo van Doeselaar en Erwin Wiersinga, titulair organisten Martinikerk Groningen 28 juli Geerten Liefting, organist Heilige Bonaventura Woerden 4 augustus Dirk Elsemann, organist Heilig-Kreuz-Kirche Berlijn 11 augustus Martien de Vos, organist Open Hofkerk Rotterdam 8 september Wofgang Zerer, Hochschule für Musik und Theater, Hamburg 15 september Ben van Oosten, organist Grote Kerk Den Haag

docent improvisatie in Berlijn en Hannover en hij zal deze kwaliteiten ook tijdens het concert ten gehore brengen. Martien de Vos, organist van de Open Hofkerk in Rotterdam, volgt een week later. De laatste twee concerten in de zomerserie vinden begin september plaats. Op 8 september is Wolfgang Zerer de concertgever. Als gastdocent aan het Prins Claus Conservatorium is hij zeer vertrouwd met het Schnitgerorgel in de Martinikerk. Het slotconcert van de serie is een week later en Gerhard Löffler; foto: www.gerhardloeffler.com wordt verzorgd Ben van Oosten die organist is van de Grote Kerk in Den Haag.

De avondconcerten in de Martinikerk beginnen steeds om 20:00 uur. De deuren zijn altijd een half uur voor aanvang geopend. De entreeprijzen variëren van € 10, € 8 en € 5. Entreetickets kunnen vooraf besteld worden via de website van de Stichting Avondmuziek, www.avondmuziek.nl. Op deze website is ook meer informatie te vinden over de zomerse- 10 rie. Ook de volledige programma’s zijn hierop in te zien. Op de concertavond wordt een programmaboekje van de serie bij de ingang aangeboden.

Els Biesemans; foto: Tatyana Jenni Der Aa-kerk; foto: John Stoel

Der Aa-kerk Groningen

Programma

14 juni Peter Westerbrink; Het eerste concert in de maandagavondserie op het Arp Schnitger- orgel van de Der Aa-kerk. Peter Westerbrink, organist van de Der Aa-kerk speelt onder meer composities van twee jubilarissen: Michaël Praetorius (1571-1621) en Jan Pietersz. Sweelinck (1562-1621). 21 juni Gerhard Löffler, organist van het Arp Schnitger-orgel in de St. Jacobikirche in Hamburg, verzorgt het tweede orgelconcert in de maandagavondserie op het Arp Schnitger-orgel van de Der Aa-kerk. 28 juni Leonore Lub, organiste van de Der Aa-kerk, verzorgt het derde concert in de maandag- 11 avondserie van de Der Aa-kerk. 5 juli Tymen Jan Bronda, organist van de Lutherse Kerk in Groningen, verzorgt het vierde concert in de maandagavondserie van de Der Aa-kerk. 12 juli Kees Nottrot, organist van de Martinikerk in Bolsward, verzorgt op 12 juli het vijfde concert in de maandagavondserie van de Der Aa-kerk. 19 juli De Italiaanse organist Gianluca Cagnani verzorgt het laatste concert in de maandagavondserie van de Der Aa-kerk. St. Jozefkathedraal; foto: John Stoel

Zomer-orgelconcerten St. Jozefkathedraal/Pelstergasthuiskerk Programma Juli - augustus 2021 De Zomer-orgelconcerten vinden plaats op Pelstergasthuiskerk Groningen zaterdagmiddag in juli en augustus; toelichting om 13:25 uur 13.30 – 14.00 uur. 3 juli Janny de Vries 3, 10, 17, 24 en 31 juli en 7, 14 en 21 augus- 17 juli Vincent van Laar tus. Aanmelden: informatie over aantal bezoe- 31 juli Pieter Pilon kers en aanmelden volgt te zijner tijd op de 14 augustus Eeuwe Zijlstra 12 website www.groningen-orgelstad.nl. Jozefkerk Groningen 10 juli Jan Harryvan Wij verlaten de stad Groningen en richten 24 juli Sjoerd Ruisch het vizier op Oost-Groningen. 7 augustus Johan Smit m.m.v. Jaap de Kok, zang 21 augustus Vincent van Laar Nieuwe Kerk Groningen Programma

13 juni Mannes Hofsink, orgel 28 augustus Bommen Berend concert, Eeuwe Zijlstra, orgel 12 september Open Monumentendag, Jelte Hulzebos, orgel 26 september Feestelijke cd-presentatie van de organisten Mannes Hofsink, Jelte Hulzebos en Stef Tuinstra 28 november Pieter Pilon, orgel en het Cantate Consort; concert in het kader van het Dupré-jaar

Alle concerten beginnen om 15:00 uur.

Oost-Groningen De ‘Clavierübung dritter Teil’ van Johann Sebastian Bach Eén van de meest imponerende kerken in Een uitvoering van Bachs ‘dritter Teil der Oost-Groningen staat in Noordbroek. En in Clavierübung’ uit 1739 is altijd weer een deze kerk bevindt zich een Schnitgerorgel uit belevenis. Op zaterdag 25 september wordt 1696, vermaard in binnen- en buitenland. het werk, beter bekend (maar niet geheel terecht) als ‘de grote orgelmis’ uitgevoerd op het vermaarde Arp Schnitger-orgel in de Noordbroek kerk van Noordbroek. Leonore Lub en Peter Orgelconcert Leonore Lub Westerbrink, organisten van de kerk, tekenen Op 24 juli geeft Leonore Lub een orgelcon- voor de uitvoering. cert in Noordbroek. Zij is behalve van de In deze beroemde cyclus worden koraal- kerk van Noordbroek ook organiste van de bewerkingen omraamd door een majestueus Der Aa-kerk in Groningen. Praeludium en een monumentale tripelfuga. De koralen hebben een hoofdonderwerp als doop, Avondmaal, wet uit de Heidelbergse Catechismus als onderwerp. Bach heeft daarbij steeds korte en langere bewerkingen van ongeëvenaarde schoonheid gecomponeerd.

interieur kerk Noordbroek; foto: Duncan Wijting detail kerk Noordbroek; foto: Duncan Wijting Voorbeelden zijn ‘Dies sind die heil’gen zehn Verdere informatie en het gedetailleerde Gebot’ of ‘Christ unser Herr, zum Jordan programma vindt u op kam’. De betreffende koralen worden vooraf www.peterwesterbrink.nl. gezongen door het Ensemble Sonus Vita onder leiding van Anjo de Haan. Tien kilometer naar het oosten ligt Midwolda. In dit dorp heeft in 2020 het 250-jaar oude Adventsconcert instrument (1772) een grondige onderhouds- Het traditionele Adventsconcert op de beurt gekregen. Het Hinszorgel kon op 5 sep- eerste zondag van Advent wordt dit keer tember van dat jaar weer feestelijk in gebruik gegeven door Peter Westerbrink. Prachtige worden genomen. bewerkingen van Dietrich Buxtehude, Nicolaus Bruhns en Johann Sebastian Bach over ‹Nun komm der Heiden Heiland›, het adventskoraal bij uitstek, wisselen af met vrije werken uit de Noord-Duitse orgel- school.

Concert ‘Zwischen den Jahren’ op woensdag 29 december In de kersttijd worden in de kerk van Noordbroek twee bijzondere concerten gege- Ludolf Heikens op het orgel van Midwolda; foto: Jelte Oosterhuis ven. Naast het traditionele Nieuwjaarsconcert op 1 januari is er op 29 december het concert Hintsorgel Midwolda ‘tussen de jaren’. 4 september Orgeltocht langs de historische Tot de invoering van de tijdskalender van orgels van Noordbroek, Nieuw-Scheemda, paus Gregorius XIII in 1582 werd daarmee de Midwolda en Zuidbroek. Dit dag-vullend pro- ‘lege’ tijd tussen het eind van het oude jaar (24 gramma begint om 9:30 uur in Noordbroek. december) en het begin van het nieuwe jaar Deelname kost € 45,- en is inclusief lunch. op 6 januari aangeduid. In Duitsland is met De orgels van Schnitger, Hinsz en Freytag ‘zwischen den Jahren‘ de associatie gebleven zullen worden gepresenteerd door Peter met een tijd van bezinning op dat wat werke- Westerbrink, Leonore Lub, Henk de Vries en lijk belangrijk is – ook een tijd om opnieuw Ludolf Heikens Meer info: vertrouwen te putten en met nieuwe moed www.hinszorgelmidwolda.nl Aanmelden kan door te gaan. Heimwee en verlangen, voltooi- tot 1 week voor aanvang bij ing en hoop zijn daarbij kernbegrippen, die [email protected]. voor velen juist in de laatste dagen van het jaren een bijzondere betekenis krijgen. Zo’n 25 kilometer ten zuidoosten van Midwolda ligt Bellingwolde. Hier bevindt Nieuwjaarsdag zich de Magnuskerk. Jaarlijks worden op het Op Nieuwjaarsdag is er, inmiddels voor de Snitger/Freytagorgel orgelconcerten uitge- 14 18e keer, het traditionele Nieuwjaarsconcert voerd. op het Schnitgerorgel. De formule is in al die jaren steeds gelijk gebleven. Er klinkt prachtige muziek van Johann Sebastian Bach en de Bellingwolde Programma organist is Peter Westerbrink. Na afloop is er een bonte mix van 6 juni Gert van Hoef Glühwein, chocolademelk, oliebollen en 4 juli Hayo Boerema nieuwjaarsrolletjes. Het concert begint, ook 15 augustus Cor de Jong zoals altijd, om 15:30 uur. De kerk is matig te 12 september Darija Schneiderova en verwarmen. Warme kleding wordt daarom Winfried Dahlke aanbevolen. Garnwerd Programma

5 juni Theo Jellema 12 juni Kees Kugel 19 juni Hein Zeevalking 26 juni Albert Viersen & Tjalling Nijboer 3 juli Ties Wildeboer Snitger/Freytagorgel Bellingwolde; foto: Stef Tuinstra 10 juli Kor van Dijk e.a. 17 juli Hans Nomen We eindigen dit overzicht van activiteiten rondom Groninger orgels in het Westerkwartier, dat zoals de naam al verraad, zich in het westen van de provincie bevindt. Ook in het Westerkwartier ligt Zuidhorn. Jaarlijks worden daar gedurende de zomer in de Dorpskerk onder de titel ‘Freytag op zon- Westerkwartier dag’ orgelbespelingen verzorgd. Dit jaar staan drie bespelingen gepland. In de Liudgerkerk in Garnwerd worden deze zomer een zevental orgelbespelingen gegeven, verzorgd door niet-onverdienstelijke amateur- Zuidhorn organisten. Freytag op zondag: orgelbespelingen in de Dorpskerk te Zuidhorn De Dorpskerk herbergt een kostbaar klei- Garnwerd nood: een orgel met één manuaal en dertien Het orgel van de Liudgerkerk in Garnwerd, registers, in 1792 gebouwd door Frans Casper dat in 1808 door Lambertus van Dam (1744 – Snitger en Heinrich Hermann Freytag. In 1820, leerling van Albert Antoni Hinz) werd 1924 verbouwde de firma P. van Dam uit gebouwd, werd in 1834 uitgebreid met een bo- Leeuwarden het instrument tot een twee- venwerk. In 1867 voerde Petrus van Oeckelen klaviers pneumatisch orgel. Omdat het orgel een grondige opknapbeurt uit, waarbij onder jarenlang zeer slecht functioneerde en nau- andere het orgelfront van nieuwe frontpij- welijks meer bespeelbaar was, volgde in 2012 pen werd voorzien. Ook werden toen de drie een restauratie/reconstructie door Mense bas-reliëfs op het orgel aangebracht, voorstel- Ruiter Orgelmakers, in samenwerking met lende Geloof, Hoop en Liefde. In 1986 is het Van der Putten Orgelbouw, onder advies van orgel, dat toen grotendeels onbespeelbaar Stef Tuinstra. Daarbij werden onder meer was, onder regie van Klaas Bolt grondig onder de mechanische tractuur hersteld en vier handen genomen door orgelbouwer Mense verdwenen registers bijgemaakt. Drie nieuwe Ruyter. keilbalgen zorgen voor de windvoorziening. In 2019/2020 werd het orgel opnieuw aan 15 een grote onderhoudsbeurt onderworpen. De orgelbespelingen kenmerken zich door een Op zaterdag 5 juni 16.00 uur zal het met informeel karakter, beginnen om 15:30 uur een speciaal concert door Theo Jellema weer en zijn gratis toegankelijk. Een bijdrage in de feestelijk in gebruik genomen worden. Het is onkosten is welkom. De bedoeling is dit fraaie de bedoeling dat er dit jaar, zoals vanouds, in orgel ook buiten de kerkdiensten te laten juni en juli elke zaterdag weer gratis toegan- horen. Er wordt een korte uitleg gegeven over kelijke orgelbespelingen zullen plaatsvinden. het orgel en de gespeelde werken. Dit alles natuurlijk onder voorbehoud in verband met mogelijke coronamaatregelen. Alle bespelingen zijn van 16:00 tot 17:00 uur. Detail Freytagorgel Dorpskerk Zuidhorn; foto: Kees Kugel

Zuidhorn

Programma

27 juni Kees Kugel 4 juli Wietse Ouwejan 11 juli Hans Beek

Wietse Ouwejan; foto: Jaap de Kok

De redactie van Klankjuwelen 2021 hoopt 16 dat er dit jaar weer volop genoten kan worden van de orgelconcerten. Wij wensen u dan ook veel luister- en kijkgenot. Voor actuele informatie verwijzen wij naar de websites erfgoednieuws.nl en groningenorgelland.nl. Actuele informatie is ook te vinden in de digitale nieuwsbrief Orgelagenda voor Groningen en Ostfriesland.

www.erfgoedpartners.nl/publicaties/ orgelagenda Orgeln in Stadt und Ommelanden: eine Augen- und Ohrenweide!

Orgelliebhaber aus Groningen und (weit) Jan Bronda und am 11. Dezember mit den darüber hinaus können sich auf eine neue Roden Girl Choristers unter der Leitung von Orgelsaison freuen. Die unterschiedlichen Sonja de Vries. Die Maarlander Konzerte in Orgelkommissionen haben für 2021 wieder Zeerijp und Loppersum sind für August und ein abwechslungsreiches Konzertprogramm September vorgesehen. Und am 18. September mit bekannten und auch unbekannte(re) stehen Krewerd und Holwierde ganz im n Organisten zusammengestellt. Man kann Zeichen des dritten Krewerder Orgeltags. die Vielfalt und die Klangfarben der weltbe- Im Oktober findet in der Stadt Groningen rühmten Groninger Orgeln bewundern und das Schnitger-Festival statt, auf dem Musik natürlich belauschen. Die Übersicht führt von De Prez, Sweelinck sowie Praetorius den die Leser vom Hogeland im Norden über das Ton angibt. In den Kirchen Martinikerk, Der Eemsdelta in die Stadt Groningen und dann Aa-Kerk, Nieuwe Kerk, Pelstergasthuiskerk Richtung Osten mit dem Westerkwartier als und Sint Jozefkathedraal gibt es kommenden Endstation. Sommer eine Vielzahl von Orgelkonzerten. Die Orgelkommission in Leens hat für 2021 Die Kirche von Noordbroek bietet traditions- bekannte Organisten buchen können, die gemäß wieder eine Reihe von Orgelkonzerten, Konzerte auf der vor kurzem restaurierten darunter im September die ‚Clavierübung Hinsz-Orgel geben. Die Schwesterkommission dritter Teil‘ von Johann Sebastian Bach, ein in Uithuizen konnte ebenfalls ein ab- wahrlich grandioses Werk. Am 4. September wechslungsreiches Sommerprogramm zu- findet für Interessenten eine Orgeltour zu den sammenstellen, neben Orgelkonzerten historischen Orgeln in Noordbroek, Nieuw- und Orgelvorführungen steht auch an- Scheemda, Midwolda und Zuidbroek statt. Im deres Kulturerbe auf dem Programm. In Westerkwartier kann man sich am Orgelspiel Uithuizermeeden hofft man, einen Teil des in der Liudgerkerk in Garnwerd und der für 2020 geplanten Jubiläumsprogramms Dorpskerk von Zuidhorn erfreuen. Ende dieses Jahres nachholen zu können und zwar am 13. November mit dem Luthers Die Redaktion von Klankjuwelen wünscht Bach Ensemble unter der Leitung von Tymen Ihnen viel Hör- und Sehgenuss.

17 advertorial SGO Orgelconcours 2021 in Leens

Op zaterdag 9 oktober 2021 wordt op het pas gerestaureerde Hinszorgel van Leens het 34ste SGO orgelconcours gehouden. De Stichting Groningen Orgelland heeft als één van haar hoofddoelen het stimuleren van jonge mensen tot het spelen op één van de prachtige historische Groningse orgels. Alleen met voldoende aanwas van organisten die historische orgels willen veroveren en bespelen is de continuïteit gewaarborgd. Een orgel moet bespeeld worden! De SGO stimuleert ook een lage drempel met betrek- king tot de toegang tot de instrumenten. Gemakkelijk te regelen en voor niet te veel geld. Op veel plaatsen is dat in de provincie gelukkig al geregeld. SGO wil bij drempels graag bemiddelen. Neem zonodig contact op via de website www.groningenorgelland.nl. Deelnemersbijdrage De juryleden zijn Leo van Doeselaar (vz), Tymen Jan Jongeren : € 25,00 Bronda en Gerrie Meijers. Amateurs: € 35,00 Er zijn dit jaar twee categorieën, te weten de jonge- Entree voor belangstellenden: € 10,00 ren tot 25 jaar die voor 1 september 2021 nog niet met Vrije toegang: jeugd onder de 18 en per kandidaat één een conservatoriumopleiding zijn gestart en de cate- registrant. gorie amateurs boven de 25 jaar. Van iedere categorie worden maximaal twaalf deelnemers toegelaten en Wilt u meer weten over het concours of wilt u zich op- daarvan gaan maximaal twee naar de finale. geven mail dan naar [email protected]. De voorronden starten om 9:00 uur en de finale om 15:30 uur. Iedere deelnemer brengt in voorronden en fi- Bijdrage graag overmaken op NL97 INGB 0001 8066 45 nale maximaal tien minuten orgelliteratuur ten gehore. t.n.v. Stichting Groningen Orgelland o.v.v. concours 2021 Voor iedere kandidaat is twee uur oefentijd beschik- Leens. baar. tekst en foto’s: hilda rodenboog

18 SGO Orgelconcours Am Samstag, den 9. Oktober, findet zum 34. Mal der Wettbewerb SGO Orgelconcours statt auf der neu restaurierten Hinsz-Orgel von Leens. Die Juroren sind Leo van Doeselaar, Tymen Jan Bronda und Gerrie Meijers. In diesem Jahr gibt es zwei Kategorien, nämlich Jugendliche bis zu 25 Jahren, die vor dem 1. September 2021 noch nicht mit einer Ausbil- dung am Konservatorium angefangen haben, sowie die Kategorie Amateure über 25 Jahre. In jeder Kategorie werden maximal 12 Teilnehmer zugelassen, von denen nicht mehr als 2 ins Finale kommen. Die Vorrunden beginnen um 9:00 Uhr und das Finale startet um 15:30 Uhr. Jeder Teilnehmer bringt in Vorrunden und Finale höchstens zehn Minuten Orgelliteratur zu Gehör. Die Teilnahmekosten für Jugendliche betragen 25 € und für Amateure 35 €. Wenn Sie zuhören möchten, können Sie für 10 € eine Tageskarte erwerben. Freier Zutritt für Jugendliche unter 18 und für 1 Registranten pro Kandidat. Möchten Sie mehr über diesen Wettbewerb erfahren oder wollen Sie sich anmelden? Senden Sie einfach eine E-Mail an [email protected]. advertorial Beiaardnieuws provincie Groningen 2021 Waar tijdens de corona-pandemie veel muzikale evenementen moeten worden uitgesteld of afgelast kunnen de bespelingen van de carillons onverminderd doorgaan. De Stichting Klokkenspel Groningen (S.K.G., opgericht in 1993), het samenwerkingsverband tussen plaatse- Vincent Hensen-Oosterdijk; foto Huisman Media lijke beiaard- en luidklokkeninstanties in de provincie Groningen, heeft als doelstelling bekendheid te geven Open Toren aan het belangwekkende bezit aan carillons en luid- Het doorgaan van de jaarlijkse Open Torendag op klokken in deze provincie. Het jubileumboek Wellui- zaterdag 12 juni is afhankelijk van de coronamaatre- dend Erfgoed (64 pag., met een stichtingschronologie, gelen die dan gelden. Beoogd wordt dat tussen 13:00 een overzicht over de jubileumactiviteiten en het arti- en 16:00 uur de carillons in de torens te Appingedam, kel Adel en klokken door Redmer Alma), het Gronings Groningen (Martini, vanaf 12:00 uur), Heiligerlee, Mid- Beiaardboek IX (zeven composities/arrangementen delstum, Veendam en Winschoten gratis kunnen wor- door Groninger beiaardiers) en een CD met opnames den bezichtigd. Deskundige beiaardiers zullen daarbij van alle zeven carillons in de provincie Groningen zijn aanwezig zijn om uitleg te geven over de instrumenten te bestellen (€ 5,- voor het jubileumboek en voor de CD en het beiaardspel te demonstreren. Op die middag en € 15,- voor het beiaardboek) bij het secretariaat van is eveneens een groot aantal torens met interessante de S.K.G.: Parallelweg 4, 9986 ST Beerta of via luidklokensembles te bezichtigen. Uiteraard kan men [email protected] . ook van de fraaie uitzichten genieten. Via de pers en andere media zal het doorgaan worden meegedeeld. Ook op Open Monumentendag (11 en 12 september) zijn sommige carillons te bezoeken.

Glockenspiel aktuell Während der Corona-Pandemie müssen viele musikalische Veranstaltungen verschoben oder abgesagt werden, Glockenspieler dahingegen können ihre Künste nach wie vor zum Besten geben. Die Stichting Klokkenspel Groningen, die Institution, die die Zusammenarbeit zwischen den lokalen Glockenspielen koordiniert, hat als Ziel, den großen Reichtum an Carillons und Glocken in dieser Provinz zu vermitteln. Diverse Bücher sowie eine CD mit Aufnahmen aller sieben Glockenspiele in Groningen gibt es über [email protected].

Offene Türme Ob der Tag der offenen Türme am Samstag, den 12. Juni, stattfinden kann, hängt von den dann geltenden Corona 19 Maßnahmen ab. Vorgesehen ist, dass zwischen 13.00 und 16.00 Uhr die Carillons in den Türmen von Appingedam, Groningen (Martini, ab 12.00 Uhr), Heiligerlee, Middelstum, Veendam und Winschoten kostenfrei zu besichtigen sind. Fachkundige Glockenspieler werden zugegen sein, um die Instrumente zu erläutern und das Spiel auf dem Carillon vorzuführen. Auch an den Tagen des offenen Denkmals (11. und 12. September) kann man einige Carillons besichtigen.

Exkursion Die jährliche Exkursion der Stichting Klokkenspel Groningen findet am Samstag, den 9. Oktober, statt. Die kostenlose Exkursion, im eigenen Auto, führt zu einigen interessanten Carillons und Glocken im Norden des Landes. Weitere Infor- mationen gibt es beim Sekretariat der S.K.G unter der Rufnummer +31-(0)597-331835 oder über [email protected]. Hier kann man sich auch für diese Exkursion anmelden. advertorial

Excursie Heiligerlee, Klokkengieterijmuseum De jaarlijkse excursie van de Stichting Klokkenspel (www.museaheiligerlee.nl/klokkengieterijmuseum) Groningen vindt plaats op zaterdag 9 oktober. De incidentele bespeling, nader aan te kondigen voor iedere belangstellende gratis, met eigen vervoer mee te maken, tocht voert naar enkele interessan- Middelstum, Hippolytustoren te carillons en luidklokken in het noorden van het (www.carillonmiddelstum.nl) land. Nadere informatie over excursiedoel en deelne- op de eerste zondag van de maand, ming is te verkrijgen bij het secretariaat van de S.K.G.: 14.00 uur Henk Veldman Parallelweg 4, 9986 ST Beerta, tel.: 0597-331835, of via 12 juni Open Torendag infoskg@planet.nl. Hier kan ook de opgave voor deze 16:00 uur Henk Veldman excursie plaats vinden. concerten op zondagmiddag: 20 juni 16:00 uur Gerda Peters (Almere, Beiaardbespelingen in 2021 Beverwijk, Voorburg) Appingedam, Nicolaïtoren 18 juli 19:00 uur Rosemarie Seuntiëns (Asten, (www.museumstadappingedam.nl/stichting- Eindhoven, Helmond, Oirschot, damster-klokkenspel) Roermond, Venray) Bespelingen zijn afhankelijk van de voortgang van de 15 augustus 16:00 uur Malgosia Fiebig (Utrecht, restauratie van de toren. Nijmegen) april t/m september wekelijks op zaterdag 11:00 uur Adolph Rots Veendam, toren Grote Kerk zomerconcerten op zaterdagmiddag 3 juli, 31 juli, (www.stichtingcarillonveendam.nl) 14 augustus wekelijks op donderdag, 13:30 uur: Vincent Hensen 15:00 uur: Adolph Rots Winschoten, Olle Witte Groningen, Martinitoren (www.martinicarillon.nl) tweewekelijkse bespeling op vrijdag (meestal de eerste Nieuwe stadsbeiaardiers worden benoemd per 1 mei en derde van een maand; in juni en september elke 2021. vrijdag) 15.30 uur: Vincent Hensen Wekelijks op dinsdag, 12.00 uur en zaterdag, tekst: adolph rots 11.00 uur: stadsbeiaardiers

Bijzondere bespeling 12 juni Open Torendag, 12:00-17:00 uur, in Orgelreis SOL en SGO samenwerking met het Groninger Klokkenluiders Gilde 2021 28 augustus Gronings Ontzet, 9:00 uur 9 september Verzoekprogramma 19:30 uur Zoals eerder bekendgemaakt, gaat de meerdaagse or- 11 september Open Monumentendag, gelreis van de SGO naar de Elzas niet door. Dit als gevolg 12.00-17.00 uur: beiaard- en van de onzekerheden rondom de Covid19 pandemie. luidklokkendemonstraties De SOL, onze orgelvrienden uit Limburg, zaten met 11 november Sint Maartenconcert 12:15 uur hetzelfde probleem. We hebben daarom de koppen bij 20 17 en 23 december elkaar gestoken en een prachtige excursie-week in het Kerstspecial, 19.30 uur: noorden van Nederland georganiseerd.

Groningen, Academietoren De geheel verzorgde reis gaat met een bus vanuit Lim- wekelijks op dinsdag burg via Arnhem naar een hotel in Dokkum waar wordt 10:00 uur Auke de Boer overnacht. Voorwaarde om aan de reis deel te nemen bijzondere bespelingen door Auke de Boer is dat u volledig ingeënt bent. Deze meerdaagse reis 2 juli 15:00 uur Summer Ceremony wordt georganiseerd door de SOL. 6 september 15:00 uur opening Academisch jaar 23 december 16:00 uur kerstborrel De SGO organiseert in deze orgelweek de dagreizen. advertorial

Deze worden - in principe -met eigen vervoer gedaan. Donderdag 23 september Waar mogelijk kan worden bemiddeld voor het vinden Midwolde Levenius Eekman 1630/ van hotel-accommodatie. Ook hier geldt vaccinatie- Andreas de Mare 1657 plicht. Roden A.A. Hinsz 1780 Peize Anthonie Verbeeck 1631/ Voor beide opties geldt dat alle door de overheid voor- Arp Schnitger 1697/ A.A. Hinsz 1757 geschreven maatregelen zorgvuldig worden opgevolgd Organisten : Jo Louppen en Remy Syrier en nageleefd. Vrijdag 24 september Maandagmiddag 20 september Leens A.A. Hinsz 1733 Midwolda Hinsz 1772 Kampen A.A. Hinsz 1741-1743/ F.C. Schnitger Loppersum De Mare 1562/H.Huisz1665/Hinsz1735/ en H.H. Freytag 1788 Freytag1803 Koororgel Reil 1999 Organisten: Jo Louppen en Remy Syrier Excursieleider: Sietze de Vries

Dinsdag 21 september Sneek Arp Schnitger 1709-1711/ Kosten en opgave dagexcursies: L. van Dam 1898 Voor opgave of informatie kunt u mailen naar Bolsward A.A. Hinsz 1781/ L. van Dam 1861 Hilda Rodenboog: Franeker L. van Dam 1842 [email protected], 06-13955540. Organisten: Jo Louppen en Remy Syrier Kosten middag-excursie Woensdag 22 september maandag 20 september Leeuwarden Grote of Jacobijnerkerk: voor donateurs € 25,00 en niet donateurs € 27,50. Christian Müller 1727 Waalse kerk: Johann Michaël Kosten dag-excursies Schwartzburg 1740 voor donateurs € 35,00 en niet donateurs € 37,50. Berlicum Johannes Mitterreither 1780 Hallum A. van Gruisen en Zonen 1811/ Voor de meerdaagse volledig verzorgde reis zijn nog W. Hardorff 1871 een paar plaatsen beschikbaar. Excursieleider: Sietze de Vries U kunt daarvoor informatie verkrijgen of aanmelden bij de penningmeester van SOL de heer Roel Sluypers [email protected].

tekst: albert rodenboog

Orgeltour Samenwerkende Orgelvrienden Limburg und Stichting Groningen Orgelland 2021 Wie bereits angekündigt, wird die mehrtägige SGO-Orgeltour ins Elsass nicht stattfinden. Dies ist auf die Unsicherheiten 21 im Zusammenhang mit der Covid19-Pandemie zurückzuführen. Die SOL, unsere Orgelfreunde aus Limburg, hatten das gleiche Problem. Deshalb haben wir die Köpfe zusammengesteckt und eine wunderschöne Ausflugswoche im Norden der Niederlande organisiert. Die All-Inclusive-Reise führt mit dem Bus von Limburg über Arnhem zu einem Hotel in Dokkum, wo Sie übernachten werden. Voraussetzung für die Teilnahme an der Reise ist, dass Sie vollständig geimpft sind. Diese mehrtägige Reise wird von der SOL organisiert. Die SGO organisiert die Tagesausflüge während dieser Or- gelwoche. Diese werden - im Prinzip - mit eigenem Transport durchgeführt. Für beide Optionen gilt, dass alle von der Regierung vorgeschriebenen Maßnahmen sorgfältig befolgt und eingehalten werden. Für Anmeldungen oder Informationen können Sie sich an Hilda Rodenboog wenden: [email protected] oder +31 (0)613955540. Für die mehrtägige Reise sind noch einige Plätze frei. Für Anmeldungen oder Informationen können Sie sich an Herr Roel Sluypers wenden: [email protected]. Een nieuw begin voor het ORGANEUM als kenniscentrum van historische toetsinstrumenten

Informatie over historische klavierinstru- lingszalen en een vernieuwde website (www. menten en de orgelcultuur werd in het organeum.org). ORGANEUM vóór corona voornamelijk via Het ORGANEUM in Weener is het cen- rondleidingen gegeven. Deze rondleidin- trum voor orgelcultuur in Ost-Friesland. Het gen werden verzorgd door Ludolf Heikens herbergt een collectie historische klavierin- (Midwolda), die vanaf het begin als freel- strumenten die bespeeld kunnen worden in ancer aan het ORGANEUM verbonden is, de historische zalen van het instituut. In het en Winfried Dahlke, de directeur van het huis staat een twaalftal toetsinstrumenten instituut. Vanwege de smalle gangen en de waaronder orgels, klavecimbels en tafelpia- kleine tentoonstellingszalen moesten de no’s. Al deze instrumenten vertegenwoordigen rondleidingen vanaf maart 2020 worden een breed spectrum aan klanken uit de re- gestaakt. Om toch een indruk te kunnen naissance tot de laat-romantiek. Het instituut geven van de collectie werd een langgekoes- met haar bijzondere collectie is gehuisvest in terde wens van het ORGANEUM gereali- een prachtige villa uit 1873, die halverwege seerd: het digitaal toegankelijk maken van de jaren negentig ingrijpend is gerestaureerd. 22 een deel van de collectie via foto’s en geluid. Het historische gebouw is een van de weini- Naast een vernieuwde website werkt het ge voorbeelden van een bewaard gebleven instituut ook aan het geschikt maken van stadsvilla uit de hogere middenklasse, die als de tuin achter het gebouw voor kamermu- buitenverblijf diende van welgestelde burgers ziekmanifestaties. Dankzij het NEUSTART in de Hanzesteden. KULTUR-programma van de Bundesverband Op dit moment kan nog niet worden voor- Soziokultur kon de basis worden gelegd speld of de serie orgelconcerten in de zomer voor dit vernieuwingsproject. De onderdelen door kan gaan. Voor 2021 is daarom een van het project zijn: artistieke fotografie, programma opgesteld die in de beschutte ach- hoogwaardige geluids- en video-opnamen, tertuin van het instituut plaats kan vinden, multimediale displays in de zes tentoonstel- uiteraard onder voorbehoud van wijzigingen. ostfriesland | tekst: Winfried Dahlke

Neustart der Vermittlung historischer Tasteninstrumente im ORGANEUM

mit (digitalen) Erlebnisräumen für Einzelbesucher und Kleingruppen

Die Vermittlung der Welt historischer Tas- Musikvermittlung, wie wir sie kannten, auch teninstrumente und der Orgelkultur geschah im Jahr 2021 noch nicht zur Normalität zu- im ORGANEUM „vor Corona“ hauptsächlich rückkehrt. über musikalische Führungen für angemelde- Auf der anderen Seite war bereits im Som- te Gruppen sowie über öffentliche Führungen mer 2020 bemerkbar, dass viele Menschen von April bis September am Mittwochnach- wieder individuell auf Reisen gehen. Wenn mittag um 15.00 Uhr. Diese Führungen wer- Besucher unangemeldet kommen, ist es aber den von Ludolf Heikens (Midwolda) gestaltet, nicht möglich, eine Präsentation der Samm- der von Beginn an mit dem ORGANEUM lung durch Fachpersonal zu gewährleisten. als freier Mitarbeiter verbunden ist und Es ging es deshalb darum, auch für Einzel- auch von Winfried Dahlke, dem Direktor der besucher einen Erlebniswert zu schaffen. Einrichtung. Bei den Führungen bleibt es Daher haben wir einen langgehegten Wunsch nicht aus, dass man sich in den Fluren und verwirklichen wollen, die Exponate der in den kleineren Ausstellungsräumen nahe- Sammlung in filmischen Beiträgen zu erläu- kommt. Das ist seit März 2020 plötzlich zum tern und erklingen zu lassen. Einzelbesucher 23 „Problem“ geworden und hat zur Absage der sollen mithilfe dieser Medien in der besonde- meisten angemeldeten Besuche von Gruppen ren Atmosphäre des Hauses die Instrumente geführt. kennenlernen können. Immerhin konnten mit einem Hygiene- Daneben war die Erstellung einer eigenen konzept von Mai bis Oktober Führungen für Internetseite für das ORGANEUM dringende kleine Gruppen bis 15 Personen durchgeführt Notwendigkeit geworden. Zum zukünftigen werden. Es ist aber damit zu rechnen, dass die Konzept „nach Corona“ soll es ferner auch Scheu, sich einer Reisegruppe anzuschließen, gehören, dass der Garten für das Musikhören noch längere Zeit anhalten wird. So rechnen einbezogen werden kann, indem für kammer- wir damit, dass die Arbeit für die Orgel- und musikalische Ereignisse eine Übertragung oder Verstärkung mittels einer geeigneten im Rahmen des Projekts als Eigenleistung Anlage ermöglicht wird. keine Kosten verursacht. Hierbei gab es staatliche Hilfe: Um die negativen Corona-Folgen für den Kulturbe- trieb aufzufangen, hat die Staatsministerin Multimediale Stelen in sechs für Kultur und Medien in Berlin, Frau Prof. Ausstellungsräumen Grütters, gezielte Förderprogramme aufgelegt. Kernstück der neuen medialen Vermittlungs- Mithilfe des Programms NEUSTART KUL- technik sind sechs multimediale Stelen. Die TUR beim Bundesverband Soziokultur ist Herstellung dieser Stelen war eine besondere es möglich gewesen, die Grundlagen für den Herausforderung. Die historischen Räume zukünftigen Museumsbetrieb zu legen. vertragen keine Fremdkörper, die den Blick auf das Eigentliche verstellen. Eine Verkabe- lung musste vermieden werden. In Anleh- Die Bestandteile dieses Projekts: nung an vorhandene kleine Aufsteller sollten die Stelen transparent aus Acrylglas gefertigt Kunstvolle Fotografie: werden. Als Markenzeichen für das ORGA- Von der historischen ORGANEUM-Villa und NEUM entwickelte die Gestalterin Lisa Wol- den Exponaten sind von Jens Schulze hervor- ters ein „Fenstermotiv“, das in die Frontseiten ragende Fotografien erstellt worden. Diese der Stelen eingeschnitten wurde. Das Ergeb- sind von beeindruckender Farbtiefe und schaf- nis ist sehr überzeugend, optisch ansprechend fen über den Umgang mit der Tiefenschärfe und wertig. inspirierende Einsichten und wecken das Interesse, bei einem Besuch das Original zu sehen. Die neue Internetseite wird mit diesen Webseite Bildern illustriert. Die Internetseite bedurfte dringend der Profilierung. Im Rahmen des neuen digitalen Vermittlungskonzeptes wurde daher erstma- Hochwertige Audio-Aufnahmen und lig ein eigenes System für das ORGANEUM filmische Präsentationen: entwickelt. Dafür wurde eine freie Domain In Zusammenarbeit mit dem Label Lunaris mit kurzem Namen gewählt: entstanden zu 24 Instrumenten und einem www.ORGANEUM.org. Technikmodell mehr als 100 Filme mit einer Die neue Seite hat eine klare Gliederung Gesamtspielzeit von fast fünf Stunden. Jedes in drei Hauptmenüpunkte Haus, Sammlung, Instrument wird durchschnittlich mit 4 bis 5 Angebote und verfügt über einen Kalender Kurzfilmen dargestellt. Zu jedem Instrument mit Suchfunktion. Für die Sammlung ist eine wurde eine gesprochene Einführung produ- Gliederung in 6 Kategorien erstellt worden, ziert, in welche viele Details eingeblendet wer- die den Weg zu jedem Exponat gleich kurz den. Jedes Instrument wird mit einer passen- ausfallen lässt. Die Gestaltung räumt dem den Auswahl kurzer Musikstücke vorgestellt, Bild breiten Raum ein. wobei auch alle diese Aufnahmen als Videos Mit dieser Seite korrespondiert eine In- 24 produziert worden sind. nenseite, die nur aus dem Hausnetzwerk Auf diese Weise ist eine umfassende Dar- aufgerufen werden kann, in welche die Filme stellung der Instrumentensammlung ent- zur Instrumentensammlung eingebunden standen, die für das Museum einen großen werden. Die Internetseite wurde von Lisa Fortschritt bedeutet. Es wird eine Fülle und Wolters (Aurich) gestaltet und von Klaus Tiefe der Darstellung erreicht, die in einem Vogler (Lingen) programmiert. Durch die be- einzelnen Besuch kaum zu erfassen sein währte Zusammenarbeit mit Lisa Wolters, die wird. Auf diese Weise kann auch bei wieder- seit 2003 gestalterisch für das ORGANEUM holten Besuchen immer wieder etwas Neues arbeitet, ist eine hervorragende Konzeption entdeckt werden. Die Präsentationen sind von entstanden. Die dafür notwendige technische Winfried Dahlke gestaltet worden und haben Lösung ist komplex, was das Zusammenspiel der inneren und äußeren Inhalte angeht. Der Jahr 2021 wurde erstellt, wobei auch hier alles komplette Neuaufbau erfordert eine zeit- unter Vorbehalt steht. aufwendige redaktionelle Durchsicht aller Mit Mitteln der Regionalen Kulturförde- Inhalte und kann zukünftig um weitere Kom- rung der Ostfriesischen Landschaft sowie des ponenten erweitert werden. Förderkreises ORGANEUM in Weener e.V. Schwierigkeiten bereitet wegen der Corona- und des Vereins Orgel- und Musikkultur in der Schutzmaßnahmen insbesondere die Ver- Ems-Dollart-Region e.V. (OMGO e.V.) plant das anstaltungsplanung. Die Kirchengemeinden ORGANEUM eine Reihe von Gartenkonzer- stehen in der Verantwortung, die Schutzmaß- ten und Musikalischen Andachten. nahmen umzusetzen. Weil Kirchengemeinden Mit Mitteln des Landes Niedersachsen aus teilweise schon über längere Zeit auf Präsenz- dem Programm „Niedersachsen dreht auf“ veranstaltungen verzichten, sind auch Musi- wird unter dem Titel „Momente der Selig- kalische Andachten nicht möglich, geschweige keit“ eine Reihe von Bach-Kantaten im Rah- denn Konzerte. Es kann derzeit (Mitte April) men von Musikalischen Gottesdiensten in noch nicht vorausgesagt werden, ob die Orgel- Leer, Weener und Papenburg aufgeführt. Die konzertreihen im Sommer stattfinden dürfen. Trägerschaft für die vom Barockorchester Le Für das ORGANEUM bildet der geschützt Chardon konzipierte Reihe hat der Verein Or- liegende Garten hinter dem Haus eine beson- gel- und Musikkultur in der Ems-Dollart-Region dere Ressource. In der Zeit des Abstandsgebo- e .V . (OMGO e.V.) übernommen. tes soll dieser für Musikdarbietungen genutzt Für den Fall, dass es möglich ist, im Freien werden. Es wurde eine Übertragungsanlage zu musizieren oder im Rahmen von Gottes- für Musikangebote in den Garten angeschafft. diensten zu musizieren, wird zu folgenden Eine Veranstaltungsplanung für das laufende Veranstaltungen eingeladen: (Siehe Seite 26 und 27).

25 Sa. 12 / So. 13. Juni Leer und Papenburg

Momente der Seligkeit J.S. Bach: Kantate BWV 84 Ich bin vergnügt Fanie Antonelou (Sopran) Hajo Wienroth (Traversflöte) Barockorchester Le Chardon, Winfried Dahlke (Orgel)

Freitag, 16. Juli Leer | Große Kirche 20.30 Uhr im Rahmen der „Kulturnacht anners“

Kostbarkeiten der Kammermusik Johann Ludwig Krebs (1713-1780) Trios I und VI für Traversflöte, Violine und Cembalo Kammersonaten für Traversflöte und obligates Cembalo Hajo Wienroth (Traversflöte), Marie Wienroth (Violine), Winfried Dahlke (Cembalo)

Sonntag, 27. Juni Weener | ORGANEUM Garten 15.00 Uhr Carl Philipp Emanuel Bach Die späten Flötenquartette Hajo Wienroth (Traversflöte); Johanne Wienroth (Viola) Winfried Dahlke (Tafelklavier)

Sonntag, 25. Juli Weener | ORGANEUM Garten 15.00 Uhr Renaissancemusik mit der Baldachinorgel Hajo Wienroth (Renaissanceflöte), Ute Schildt (Laute) Marie Wienroth (Renaissanceflöte/Fidel), N.N. (Schlagwerk) Winfried Dahlke (Baldachinorgel)

Sonntag, 5. September Weener | ORGANEUM Garten 15.00 Uhr 15.00 Uhr Gartenfest Kammermusik im Garten

17.00 Uhr Weener | Georgskirche 17.00 Uhr

26 Momente der Seligkeit Kantaten „Freude und Abschied“ mit M. Hunter (Sopran) Johann Sebastian Bach: Ich bin vergnügt BWV 84 Johann Sebastian Bach: Non sa che sia dolore BWV 209 Hajo Wienroth (Traversflöte), Arwen Bouw, Marie Wienroth (Violine), Johanne Wienroth (Viola), Christoph Beyer (Cello), Ute Schildt (Kontrabass), Pieter Dirksen (Cembalo) Sa. 25 / So. 26. September Papenburg und Leer

Momente der Seligkeit J.S. Bach: Kantate BWV 147 Herz und Mund und Tat und Leben Motette Jesu, meine Freude; Schulchor des UEG und Kantorei Leer; Ltg. Christian Meyer, Barockorchester Le Chardon BWV 106: Actus tragicus: Gottes Zeit ist die allerbeste Zeit

Sa. 6. / So. 7. November Papenburg, Leer, Weener

Momente der Seligkeit J.S. Bach Kantate BWV 106 Actus Tragicus Schulchor des UEG und Kantorei Leer; Ltg. Christian Meyer Hajo Wienroth, Marie Wienroth (Blockflöten) Rosa Canellas (Cello); Takeshi Sudo, Marike Tuin (Gamben) Kontrabass (Ute Schildt); Pieter Dirksen (Truhenorgel)

Mi. 10. November Weener | Georgskirche, Chorraum 18.00 Uhr Musikalische Andacht: Clavichord und Traversflöte Hajo Wienroth (Traversflöte), Winfried Dahlke (Clavichord)

Mi. 8. Dezember ORGANEUM oder Georgskirche 18.00 Uhr Musikalische Andacht zum Advent Vivaldi-Konzerte Mark Baigent (Oboe), Hajo Wienroth (Traversflöte), James o’Toole (Violine), Inga Klauke (Fagott), Christoph Otto Beyer (Cello), Winfried Dahlke (Cembalo)

27 Einblicke in die Sammlung historischer Tasteninstrumente im ORGANEUM

Bureaux-Orgel Frans Caspar Schnitger & Heinrich Hermann Freytag, Groningen 1796 (?)

Musik für das Comptoir: eine Hausorgel in Form eines Sekretärs Bei dieser Orgel handelt es sich vermutlich um jenes Instrument, das 1796 über eine Annonce im Groninger Courant bewor- ben wurde. Dort wurde eine neu gemachte „Bureaux-Orgel“ von F.C. Schnitger (jr) mit 4 1/2 Stimmen angeboten. Das innere Orgelwerk der Schnitger & Freytag-Bureaux-Orgel ist bis auf eine rekons- truierte Pfeife vollständig original erhalten. Das Klangbild ist hell und brillant. Als einzi- ge Schnitger & Freytag-Orgel verfügt sie über Kabinett-Orgel eine hohe Quint 1 1/2-Fuß als Einzelregister Ibe Peters Iben, Emden 1790 und Klangkrone. Von betörender Schönheit ist auch die Fluit Travers aus Eichenholz. Die Kabinettorgel von Ibe Peters Iben (Em- den) wurde im Jahre 1790 als Hausorgel für die Boerderij Waalkens in Blijham erbaut. Das Orgelgehäuse zeigt die Formensprache des Rokoko und zeugt von einer großen Meis- terschaft im Tischlerhandwerk. Mit Flügel- türen und Klaviaturabdeckung lässt sich die Orgel vollständig verschließen, sodass die Ansicht eines Kabinettschranks zu sehen ist. Das original erhaltene Orgelwerk mit vierein- halb Registern wurde 2007 von Reinalt Klein restauriert. Helmer Hut (Beerta) rekonstru ierte meisterhaft die ursprüngliche Mahago- ni-Imitationsfassung.

28 Jürgen Ahrend (Leer-Loga) 1994 Orgel im Renaissance-Stil nach Michael Strobl (1559) Leihgabe der EKHN

Diese Baldachin-Orgel wurde 1994 von Jürgen Ahrend für die Frankfurter Kirchenmusik- Jürgen Ahrend (Leer-Loga) 1990 schule erbaut. Als Vorbild diente die Balda- Hausorgel mit 11 Registern auf zwei Manualen chin-Orgel der Churburg, die 1559 von Micha- und freiem Pedal el Strobl für den Ritter Jakob Trapp erbaut wurde. Über zwei große Mehrfaltenschöpfbäl- Im Jahr 2014 konnte das ORGANEUM mit ge wird sie mit Wind versorgt. Die Klaviatur maßgeblicher Unterstützung der Ev.-ref. umfasst den Renaissance-Umfang mit 41 Kirche eine Hausorgel erwerben, die 1990 von Tasten. Die 287 Pfeifen der sechs Register der Orgelbauwerkstatt Jürgen Ahrend für ein sind im Chorton in mitteltöniger Temperatur Privathaus gebaut worden war. Dieses klang- eingestimmt. Die Baldachin-Orgel ist eine schöne Instrument verfügt über 11 Register Leihgabe der Evangelischen Kirche in Hessen auf zwei Manualen und freiem Pedal, sodass und Nassau (EKHN). es für die Darstellung einer Vielzahl von Orgelwerken geeignet ist. Die Pfeifen der Ma- nualwerke stehen hintereinander auf einer Zwillingslade, das Pedalwerk ist hinterständig.

29 Christian Zell, Hamburg 1741 Cembalo der Bach-Zeit

Das älteste Exponat der Sammlung ist das Cembalo von Christian Zell, das 1741 in Hamburg gebaut wurde. Dieses hervorragend Orgelmakerij van der Putten erhaltene Instrument ist ein bedeutendes (Finsterwolde) 2010 Zeugnis ostfriesischer Zeitgeschichte: Es wur- Orgel im Klassenzimmer de in der Regierungszeit Carl Edzards (1716- 1744) für den ostfriesischen Hof in Aurich Orgel mit 19 Tönen, 5 Registern und 3 Effek- erworben. ten (Cymbelstern, Nachtegaal, Tremulant) 1749 kommt es zu Verkauf und wird wie Diese Orgel wurde für den Einsatz im Klas- folgt annonciert: „… ein sehr schönes, von senzimmer entwickelt. Sie klingt und funktio- dem berühmten Meister [Christian] Zell in niert wie eine historische Orgel. Schöpf- und Hamburg verfertigtes wohl konditioniertes Vorratsbalg, Tasten, Wellenbrett und Abstrak- Clavicimbel von sehr starkem und angeneh- ten, Manubrien, Wellenbäume und Schleifen, men Ton mit elfenbeinernen Clavieren, kom- Windkasten, Pulpeten, Ventile und viele pletten Oktaven bis 3gestrichenen d inclusive Dinge mehr sind in ihrem Zusammenspiel zu und vollständigen dreien Chören nebst einem beobachten. Lautenzug versehen. Es ist dasselbe, wie auch das dabei befindliche Fußgestell blau lackieret, auch an den Leisten, Hängen und Haken fein verguldet, inwendig aber rot lackieret.“

30 Cembalo UniversaleKeith Hill, Grand Rapids 1983

Das Cembalo Universale wurde im Jahre 1983 von Keith Hill nach Beschreibungen von Mi- chael Praetorius gebaut. Praetorius nennt das Instrument, das er bei Carl Luyton in Prag Clavichord nach Praetorius | kennengelernt hat Clavicymbalum Universale Gemein Clavichord oder Clavicymbalum perfectum. Matthias Griewisch, Bammental 2007

Es hat einen Tonumfang von vier Oktaven Das Gemein Clavichord ist ein instrumenten- mit insgesamt 77 Tasten. Pro Oktave gibt es bauliches Kleinod, das Matthias Griewisch 7 Subsemitonien. Dies bietet die Möglichkeit 2007 nach einem Kupferstich bei Michael der Einstimmung in 19-stufiger Gleichstufig- Praetorius – De organographia 1619 geschaf- keit nach Costeley oder eine auf 16 Dur-Ton- fen hat. Das gebunde Clavichord verfügt über arten erweitere mitteltönige Stimmung. einen Umfang von vier Oktaven mit kurzer Oktave im Bass. Die „praetorianische“ Stim- mung ist bereits in den Abständen der Tan- Cembalo nach Ruckers genten angelegt, welche den Tonabstand be- Keith Hill, Grand Rapids 1976, nachbarter Töne vorgeben. Eingestimmt wird private Leihgabe Prof. Harald Vogel das Instrument eine Quarte höher (e1 =415

Hz). Die von Praetorius gerühmten Vorzüge Das Cembalo nach Ruckers, erbaut von Keith des Clavichords sind auf diesem Clavichord Hill im Jahre 1976, gibt ein Beispiel für die erlebbar. flämische Tradition im Cembalobau. Das reich dekorierte Instrument verfügt über zwei 8-Fuß-Register und einen Tonumfang von vier Oktaven, wobei die tiefste Oktave als so genannte kurze Oktave ausgeführt ist. Die klanglichen Eigenschaften dieses Instrumen- 31 tes sind sehr überzeugend. Tafelklavier Johann Peter Hinrichs, Hamburg 1822

Dieses Hamburger Instrument steht in der Tradition englischer Tafelklaviere. Es hat einen Tonumfang von F1 bis f3 und eine so genannte „Single Action“, bei welcher die Hämmerchen von schräg auf der Taste be- festigten Stößeln nach oben geschleudert werden. Es zeigt auch klanglich noch eine starke Verwandtschaft zu den Clavichorden.

Clavichord nach Hubert 1789 Gregor Bergmann, Leer 2012

Dieses vorzügliche Clavichord ist ein Nachbau des Leeraner Instrumentenmachers Gregor Bergmann nach Christian Gottlob Hubert (1789). Als gebundenes Clavichord hat es eine schlanke und elegante Bauform und sehr vor- teilhafte Spielweise. Das kunstvoll getischlerte Gehäuse mit herrlichen Holzeinlegearbeiten entspricht ganz der hervorragenden Spielart und dem klaren, tragfähigen Klang und er- weist seinen Erbauer als Meister seines Fachs.

Tafelklavier Ludwig Kulmbach, Heilbronn, ca. 1825

Ludwig Kulmbach zählte zu den renommier- ten Klavierbauern seiner Zeit und hatte seine Werkstatt in Heilbronn. Dieses Tafelklavier 32 gelangte als Schenkung aus Landshut an das ORGANEUM. Nach einer Restaurierung durch Bartelt Immer ist es wieder spielbar und wird im ORGANEUM gerne für Kam- mermusik eingesetzt. Physharmonika Kunstharmonium (Harmonium d’Art) Anonym, 1. Hälfte 19. Jahrhundert, private Leih- Victor Mustel, Paris, (1881), private Leihgabe gabe Winfried Dahlke Winfried Dahlke

Die Physharmonika verkörpert die frühe Das Kunstharmonium von Mustel repräsen- Form des Harmoniums. Der Name geht auf tiert die höchste handwerkliche Vollendung Anton Haeckl zurück, der ein gleichnamiges im Harmoniumbau. Charles Victor Mustel Instrument im Jahr 1821 in Wien patentieren erweiterte die Registerpalette des klassischen ließ. Die Physharmonika ist ein einspieliges Harmoniums, veredelte seinen Klang und Druckwindharmonium. Die Windversorgung erreichte mit der Erfindung der Doppelex- erfolgt über zwei Schöpfbälge mit angehäng- pression bisher ungeahnte Ausdrucksmöglich- ten Tretarmen, die mit den Füßen bedient keiten. Das Kunstharmonium ist das Ideal- werden. instrument für den romantischen Stil. Dieses Instrument wurde nach London ausgeliefert und hat den hohen englischen Stimmton von a1= 454 Hertz.

Fotos: Jens Schulze www.jens-schulze.com Das ORGANEUM in Weener ist das Zentrum für die Orgelkultur in Ostfriesland. Es beherbergt eine beispielhafte Sammlung spielbereiter historischer Tasteninstrumente, die in den historischen Räumen ganzjährig vorgeführt werden können. Rund zwei Dutzend Tasteninstrumente, Orgeln, Cembali, Clavichorde, Tafelklaviere und Harmonien repräsentieren ein Klangspektrum von der Renaissance bis zur Spätromantik.

Das ORGANEUM ist in einer prunkvollen Villa aus dem Jahre 1873 beheimatet, die Mitte der 1990er Jahre nach denkmalpflegerischen Maßstäben umfassend restauriert wurde. Das historische Gebäude gehört zu den wenigen in der Bausubstanz fast unverändert erhaltenen Beispielen einer großbürgerlichen Stadtvilla, die den Landsitzen reicher Bürger der Hansestädte nachempfunden war.

Kontakt: Email: [email protected] Tel.: +49 (0)49 51/91 22 03 34 Fax: +49 (0)49 51/91 22 05 www.organeum.org

Öffnungszeiten: Di. bis Fr. 10:00 - 12:00 Uhr Di. bis Fr. 15:00 - 17:00 Uhr und nach Vereinbarung

Anschrift: ORGANEUM Weener Norderstraße 18 D-26826 Weener (Ems) 35 nieuwbouw | restauratie | onderhoud

Midwolda

Wolvega Mense Ruiter Orgelmakers bv

Rijksweg 167 9792 pd Ten Post Werkplaats en post: Hauptstraße 24 | D-26826 Weener-Stapelmoor t 050 301 05 50 Vestigingsadres: Burg. Venemastraat 4 | NL-9671 AB Winschoten [email protected] [email protected] • orgelmakerij.nl • 06 - 22 90 94 79

ORGELKIDSORGELKIDS IN IN GRONINGENGRONINGEN

NieuwNieuw in hetin het educatieaanbod educatieaanbod vanvan Erfgoedpartners Erfgoedpartners voor voor primairprimair onderwijs: onderwijs: Orgelkids! Orgelkids!

KijkKijk voor voor meer meer informatie informatie op op www.erfgoedpartners.nl/www.erfgoedpartners.nl/ product/orgelkidsproduct/orgelkids

36 OktoberOktober Kindermaand Kindermaand gaat gaat ook ook in 2021in 2021 door! door! KijkKijk voor voor alle alle activiteiten activiteiten op op www.kindermaand.nl www.kindermaand.nl Orgelagenda 2021

Kijk voor actuele informatie op www.erfgoednieuws.nl Für aktuelle Informationen besuchen Sie bitte www.erfgoednieuws.nl

Datum Organist Aanvang Plaats Locatie Info Juni 05-06-21 Theo Jellema 16:00 Garnwerd Liudgerkerk Inloopconcert: feestelijke ingebruikname orgel na onderhoud 05-06-21 Leo van Doeselaar 20:00 Leens Petruskerk Organist Martinikerk te Groningen 06-06-21 Matthias Havinga 15:30 Appingedam Nicolaïkerk Organist van de Koepelkerk en de Oude Kerk te Amsterdam 06-06-21 Gert van Hoef 19:30 Bellingwolde Magnuskerk Na de pauze worden er ook verzoeknummers gespeeld 12-06-21 Dirk Molenaar 14:00 Pieterburen, Domies Toen Over de landadel van Pieterburen en welke uitstraling die heeft gehad Saaxumhuizen, naar de kerkgebouwen van Pieterburen en Saaxumhuizen. Ook bezoek aan Mensingeweer de borgplaats Dijksterhuis. Aanvang 14:00 uur in de Theeschenkerij van Domies Toen. 12-06-21 Kees Kugel 16:00 Garnwerd Liudgerkerk Inloopconcert 12-06-21 Bob van der Linde 20:00 Leens Petruskerk Organist Martinikerk te Sneek 13-06-21 Mannes Hofsink 15:00 Groningen Nieuwe Kerk Cantor-organist Nieuwe Kerk te Groningen 14-06-21 Peter Westerbrink 20:00 Groningen Der Aa-kerk Concert in de Internationale Orgelserie van de Der Aa-kerk 19-06-21 Hein Zeevalking 16:00 Garnwerd Liudgerkerk Inloopconcert 19-06-21 Henk de Vries 16:30 Uithuizen Jacobikerk Het traditionele "zonnewende-concert" in de Jacobikerk en in de Menkemaborg 19-06-21 Peter Westerbrink 20:00 Leens Petruskerk Organist Der Aa-Kerk te Groningen 21-06-21 Gerhard Löffler 20:00 Groningen Der Aa-kerk Internationale Orgelserie van de Der Aa-kerk: Gerhard Löffler (Hamburg) 23-06-21 Stef Tuinstra 20:00 Groningen Martinikerk Kerkorganist Martinikerk te Groningen Info: www.avondmuziek.nl 26-06-21 Albert Viersen en 16:00 Garnwerd Liudgerkerk Inloopconcert Tjalling Nijboer 26-06-21 Dorien Schouten 20:00 Leens Petruskerk Cantor-organist Tuindorpkerk te Utrecht 26-06-21 Rien Donkersloot 20:00 Uithuizermeeden Mariakerk Livestreamconcert, niet toegankelijk voor publiek, te volgen via: https://youtu.be/7WMF0i7n068 27-06-21 Kees Kugel 15:30 Zuidhorn Dorpskerk Feytag op zondag 28-06-21 Leonore Lub 20:00 Groningen Der Aa-kerk Concert in de Internationale Orgelserie van de Der Aa-kerk 30-06-21 Els Biesemans 20:00 Groningen Martinikerk Titularis-organiste in de Predigerkirche en Bühlkirche in Zürich. Info: www.avondmuziek.nl Juli 03-07-21 Janny de Vries 13:30 Groningen Pelstergasthuiskerk Zomer-orgelconcerten: meer informatie op www.groningen-orgelstad.nl. 03-07-21 Dirk Molenaar, Roelof Kuik 15:30 Usquert Westerhuisheert High Tea en rondleiding in de tuin van de Westerhuisheert, gevolgd door en Albert Gramsbergen bespeling van 16e eeuwse en 18e eeuwse klavecimbels. 03-07-21 Ties Wildeboer 16:00 Garnwerd Liudgerkerk Inloopconcert 37 03-07-21 Aart Bergwerff 20:00 Leens Petruskerk Organist Grote- of O.L.V.-Kerk te Breda 03-07-21 Peter Westerbrink 20:00 Zandeweer Protestantse kerk 04-07-21 Wietse Ouwejan 15:30 Zuidhorn Dorpskerk Feytag op zondag 04-07-21 Hayo Boerema 16:00 Bellingwolde Magnuskerk Organist-titulair van de Laurenskerk in Rotterdam 05-07-21 Tymen Jan Bronda 20:00 Groningen Der Aa-kerk Orgelconcert in de Internationale zomerserie van de Der Aa-kerk 07-07-21 Jochem Schuurman 20:00 Groningen Martinikerk Organist Martinikerk te Franeker Info: www.avondmuziek.nl 10-07-21 Sietze de Vries 11:30 Appingedam Nicolaïkerk Markt/inloop-concert 10-07-21 Jan Harryvan 13:30 Groningen Sint Jozefkathedraal Zomer-orgelconcerten: meer informatie op www.groningen-orgelstad.nl. 10-07-21 Jan Smid 16:00 Uithuizen Jacobikerk Markt/inloop-concert Datum Organist Aanvang Plaats Locatie Info 10-07-21 Kor van Dijk 16:00 Garnwerd Liudgerkerk Inloopconcert: Kor van Dijk e.a. 10-07-21 Gerrie Meijers 20:00 Leens Petruskerk Organist Remonstrantse Kerk te Haarlem 11-07-21 Hans Beek 15:30 Zuidhorn Dorpskerk Feytag op zondag 12-07-21 Kees Nottrot 20:00 Groningen Der Aa-kerk Orgelconcert in de Internationale zomerserie van de Der Aa-kerk 14-07-21 Eeuwe Zijlstra 20:00 Groningen Martinikerk Organist van de Grote Kerk te Harlingen Info: www.avondmuziek.nl 17-07-21 Dirk Molenaar 12:30 Eenrum Protestantse kerk 17-07-21 Vincent van Laar 13:30 Groningen Pelstergasthuiskerk Zomer-orgelconcerten: meer informatie op www.groningen-orgelstad.nl 17-07-21 Wietse Ouwejan 16:00 Uithuizen Jacobikerk Markt/inloop-concert 17-07-21 Hans Nomen 16:00 Garnwerd Liudgerkerk Inloopconcert 17-07-21 Jochem Schuurman 20:00 Leens Petruskerk Organist Martinuskerk te Franeker 19-07-21 Gianluca Cagnani 20:00 Groningen Der Aa-kerk Orgelconcert in de Internationale zomerserie van de Der Aa-kerk 21-07-21 Leo van Doeselaar en 20:00 Groningen Martinikerk Orgelconcert titulair organisten Martinikerk Groningen Erwin Wiersinga Info: www.avondmuziek.nl 24-07-21 Dirk Molenaar 11:30 Appingedam Nicolaïkerk Markt/inloop-concert 24-07-21 Sjoerd Ruisch 13:30 Groningen St. Jozefkathedraal Zomer-orgelconcerten: meer informatie op www.groningen-orgelstad.nl 24-07-21 Patrick Rice 16:00 Uithuizen Jacobikerk Inloopconcert door Patrick Rice (VS) 24-07-21 Rolf Wassens 16:00 Garnwerd Liudgerkerk Inloopconcert 24-07-21 Vincent van Laar 20:00 Leens Petruskerk Cantor-organist Dorpskerk te Eelde 24-07-21 Leonore Lub 20:00 Noordbroek Kerk Noordbroek 28-07-21 Geerten Lieftink 20:00 Groningen Martinikerk Organist van de Heilige Bonaventura te Woerden Info: www.avondmuziek.nl 31-07-21 Pieter Pilon 13:30 Groningen Pelstergasthuiskerk Zomer-orgelconcerten: meer informatie op www.groningen-orgelstad.nl 31-07-21 Marien van de Weg 16:00 Uithuizen Jacobikerk Markt/inloop-concert 31-07-21 Hans Beek 16:00 Garnwerd Liudgerkerk Inloopconcert 31-07-21 Hayo Boerema 20:00 Leens Petruskerk Organist Laurenskerk te Rotterdam m.m.v. dubbelkwartet uit Laurenscantorij o.l.v. Wiecher Mandemaker Augustus 04-08-21 Dirk Elsemann 20:00 Groningen Martinikerk Organist Heilig-Kreuz-Kirche te Berlijn Info: www.avondmuziek.nl 07-08-21 Vincent Hensen 11:30 Appingedam Nicolaïkerk Markt/inloop-concert 07-08-21 Dirk Molenaar 12:30 Eenrum Protestantse kerk 07-08-21 Johan Smit 13:30 Groningen St. Jozefkathedraal Zomer-orgelconcert met Jaap de Kok (zang): meer informatie op www.groningen-orgelstad.nl 07-08-21 Ab Gramsbergen 16:00 Uithuizen Jacobikerk Inloopconcert 07-08-21 Matthias Havinga 20:00 Leens Petruskerk Organist Ronde Lutherse Kerk te Amsterdam 11-08-21 Martien de Vos 20:00 Groningen Martinikerk Organist Open Hofkerk Rotterdam. Info: www.avondmuziek.nl 14-08-21 Eeuwe Zijlstra 13:30 Groningen Pelstergasthuiskerk Zomer-orgelconcerten: meer informatie op www.groningen-orgelstad.nl 14-08-21 Dirk Molenaar 16:00 Uithuizen Jacobikerk Markt/inloop-concert 38 14-08-21 Laurens de Man 20:00 Leens Petruskerk Organist Janskerk te Utrecht 15-08-21 Cor de Jong 16:00 Bellingwolde Magnuskerk 21-08-21 Adolph Rots 11:30 Appingedam Nicolaïkerk Marktconcert 21-08-21 Vincent van Laar 13:30 Groningen St. Jozefkathedraal Zomer-orgelconcert 21-08-21 Rien Donkersloot 20:00 Leens Petruskerk Organist St. Joriskerk te Amersfoort 22-08-21 Henk de Vries 16:00 Zeerijp Jacobskerk Het eerste Maarlandse zomerconcert: www.jacobuskerkzeerijp.nl 28-08-21 Eeuwe Zijlstra 15:00 Groningen Nieuwe Kerk Bommen Berendconcert 28-08-21 Gerwin Hoekstra 20:00 Leens Petruskerk Organist Grote- of Jacobijnerkerk te Leeuwarden 28-08-21 Gerben Budding 20:00 Noordbroek Kerk Noordbroek Organist van de Sint Jan te Gouda (www.gerbenbudding.nl) 29-08-21 Henk Veldman 15:00 Middelstum Doopsgezinde Kerk Marjon Strijk (sopraan) verleent medewerking Datum Organist Aanvang Plaats Locatie Info September 04-09-21 Diverse 9:30 Noordbroek, Protestantse kerk Orgeltocht Oost-Groningen naar Noordbroek, Nieuw-Scheemda, Midwolda Nieuw- en Zuidbroek. Informatie en verplichte opgave t.z.t. via Scheemda, www.peterwesterbrink.nl. Midwolda en Zuidbroek 04-09-21 Theo Jellema 20:00 Leens Petruskerk Stadsorganist van Leeuwarden 08-09-21 Wolfgang Zerer 20:00 Groningen Martinikerk Orgelconcert door Wolfgang Zerer, docent Hochschule fur Musik und Theater te Hamburg. Info: www.avondmuziek.nl 11-09-21 Erwin Wiersinga 20:00 Leens Petruskerk Organist van de Martinikerk te Groningen 12-09-21 Jelte Hulzebos 15:00 Groningen Nieuwe Kerk Open Monumentendag orgelconcert 12-09-21 Stef Tuinstra 16:00 Loppersum Petrus & Pauluskerk 12-09-21 Darija Schneiderova en 16:00 Bellingwolde Magnuskerk Jaarlijkse orgelconcert door het ORGANEUM Winfried Dahlke 12-09-21 Olivier Latry 20:00 Uithuizermeeden Mariakerk Organist Notre Dame, Parijs. Voor de laatste stand van zaken: www.avondmuziekuithuizermeeden.nl. Reeds verkochte kaarten in de voorverkoop van de concerten blijven geldig. 15-09-21 Ben van Oosten 20:00 Groningen Martinikerk Organist Grote Kerk te Den Haag. Info: www.avondmuziek.nl 18-09-21 Diverse 10:00 Krewerd Protestantse kerk Voor de derde keer vindt de Krewerder Orgeldag plaats. Meer informatie:www.kerkrewerd.nl 18-09-21 Gerwin Hoekstra 20:00 Farmsum Farmsumer kerk Organist van de Grote of Jacobijnerkerk Leeuwarden 19-09-21 Stef Tuinstra 16:00 Loppersum Petrus & Pauluskerk Tweede Maarlandse zomerconcert: www.jacobuskerkzeerijp.nl 20-09-21 Jo Louppen en Remy Syrier Midwolda en SGO dagtochten, voor meer informatie: Loppersum www.groningenorgelland.nl/sgo-orgelreis-2021/ 21-09-21 Jo Louppen en Remy Syrier Sneek, Bolsward SGO dagtochten, voor meer informatie: en Franeker www.groningenorgelland.nl/sgo-orgelreis-2021/ 22-09-21 Sietze de Vries Leeuwarden, SGO dagtochten, voor meer informatie: Berlikum en www.groningenorgelland.nl/sgo-orgelreis-2021/ Hallum 23-09-21 Jo Louppen en Remy Syrier Midwolde, Roden SGO dagtochten, voor meer informatie: en Peize www.groningenorgelland.nl/sgo-orgelreis-2021/ 24-09-21 Sietze de Vries Leens en Kampen SGO dagtochten, voor meer informatie: www.groningenorgelland.nl/sgo-orgelreis-2021/ 25-09-21 Diverse 20:00 Noordbroek Kerk Noordbroek Integrale uitvoering van de Clavier-Übung III ('Orgelmis') van Johann Sebastian Bach door Leonore Lub, Peter Westerbrink en Sonus Vita o.l.v. Anjo de Haan 26-09-21 Diverse 15:00 Groningen Nieuwe Kerk Feestelijke cd-presentatie van de organisten Mannes Hofsink, Jelte Hulzebos en Stef Tuinstra 26-09-21 Kees Steketee 19:30 Huizinge Johannes de Vaste organist Kees Steketee van de Johannes de Doperkerk te Huizinge Doperkerk verzorgt een orgelconcert op het monumentale Van Dam orgel. Oktober 09-10-21 SGO Orgelconcours 2021 9:00 Leens Petruskerk De juryleden zijn Leo van Doeselaar, Tymen Jan Bronda en Gerrie Meijers. Er zijn dit jaar twee categorieën: tot 25 jaar en de amateurs boven de 25 jaar. De voorronden starten om 9:00 uur en de finale om 15:30 uur. Dagkaart € 10,00 (vrije toegang tot onder de 18 jaar). 39 14-10-21 Matthias Havinga 20:00 Groningen Martinikerk Openingsconcert Schnitgerfestival "Sweelinck onze muzikale Rembrandt" 15-10-21 Sietze de Vries 14:00 Nadere Nadere informatie Orgelexcursie "Orgels uit de 16e en 17e eeuw". Op deze tweede dag van informatie volgt volgt het Schnitgerfestival neemt orgelkenner Sietze de Vries de deelnemers mee langs het weergaloze orgelbezit in de provincie Groningen en laat de pracht van de Gouden Eeuw in middentoonstemming zien en horen. 15-10-21 Jos van Veldhoven 20:00 Groningen Martinikerk Luthers Bach Ensemble o.l.v. Jos van Veldhoven – Polyfonie van Sweelinck, Praetorius en Buxtehude 15-10-21 Aart Bergwerff 20:00 Groningen Nieuwe Kerk Tango! Piazzolla 16-10-21 Jürgen Essl 9:00 Groningen Martinikerk Masterclass 16-10-21 Bernard Winsemius 9:00 Groningen Pelstergasthuiskerk Masterclass Datum Organist Aanvang Plaats Locatie Info 16-10-21 Auke de Boer 12:00 Groningen Martinitoren Carillonconcert 16-10-21 Vincent Hensen 15:00 Groningen Lutherse Kerk Dans, orgel en slagwerk met dansacademie Lucia Marthas 16-10-21 Pieter Jan Belder 15:00 Groningen Pelstergasthuiskerk Albinoni e.a. 16-10-21 Bernard Winsemius en 20:00 Groningen Der Aa-Kerk Wandelconcert Jürgen Essl 16-10-21 Laurens de Man 20:00 Farmsum Farmsumer kerk Organist van de Janskerk te Utrecht 17-10-21 Studenten Prins Claus 12:15 Groningen Pelstergasthuiskerk Lunchconcert Conservatorium o.l.v. Erwin Wiersinga 17-10-21 Jürgen Essl 15:00 Groningen Martinikerk Slotconcert Schnitgerfestival "Josquin des Prez, Father of the Renaissance" – Stile Antico 30-10-21 Vincent Hensen 22:00 Appingedam Nicolaïkerk Orgelconcert in het kader van de Nacht van de Nacht November 13-11-21 Tymen Jan Bronda 20:00 Uithuizermeeden Mariakerk "Luthers Bach Ensemble o.l.v. Tymen Jan Bronda (onder voorbehoud, verkochte kaarten blijven geldig) Zie www.avondmuziekuithuizermeeden.nl" 20-11-21 Evan Bogert 20:00 Farmsum Farmsumer kerk Organist van de Westerkerk te Amsterdam 28-11-21 Peter Westerbrink 15:00 Noordbroek Kerk Noordbroek Adventsconcert Noordbroek 28-11-21 Pieter Pilon 15:00 Groningen Nieuwe Kerk In het kader van het Dupré-jaar, Pieter Pilon (orgel) met het Cantateconsort December 26-12-21 Jochem Schuurman 14:30 Farmsum Farmsumer kerk Organist van de Martinikerk Franeker met Tetsje van de Kooi (sopraan) 29-12-21 Orgelconcert Noordbroek 20:00 Noordbroek Kerk Noordbroek “Tussen de jaren” concert Januari 01-01-22 Peter Westerbrink 15:30 Noordbroek Kerk Noordbroek Nieuwjaarsconcert Noordbroek

ORGELAGENDA 40 Wilt u op de hoogte gehouden worden over nieuws rondom orgels en carillons in Groningen en Ostfriesland?

Meld u dan aan voor de digitale nieuwsbrief Orgelagenda, die gedurende de zomer twee keer per maand verschijnt.

www.erfgoedpartners.nl/publicaties/orgelagenda Grootse MetMeerstemmigheid o.a. Jürgen Essl

Gesualdo Consort & Matthias Havinga

Luthers Bach Ensemble o.l.v. Jos van Veldhoven

Duo Belder Kimura

Vincent Hensen-Oosterdijk & Dansacademie Lucia Marthas

Bernard Winsemius

Stile Antico Schnitger Muziekfestival 14-17 rond de Groninger oktober Schnitgerorgels 2021

Kijk voor meer informatie op: www.schnitgerfestival.nl