De Voerstreek (2005) (Berwijn, Voer, Gulp, Veurs En Noorbeek)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Visbestandopnames in het Maasbekken: de Voerstreek (2005) (Berwijn, Voer, Gulp, Veurs en Noorbeek) Berwijn, Voeren stroomafwaarts de stuw Moelingen Gerlinde Van Thuyne, Jan Breine & Yves Maes Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Duboislaan 14 B-1560 Hoeilaart-Groenendaal September 2005 IBW.Wb.V.R.2005.142 Gerlinde Van Thuyne, Jan Breine, Yves Maes Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer Wetenschappelijke Instelling van de Vlaamse Gemeenschap Duboislaan 14, 1560 Groenendaal www.ibw.vlaanderen.be e-mail: [email protected] Wijze van citeren: Van Thuyne, G., Breine, J. & Y. Maes 2005. Visbestandopnames in het Maasbekken: de Voerstreek (2005). IBW.Wb.V.R.2005.142, 14 pp. Druk: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement L.I.N. A.A.D. afd. Logistiek-Digitale drukkerij Depotnummer: D/2005/3241/230 Trefwoorden: Voer, Gulp, Veurs, Noorbeek, Mabroekbeek, Berwijn, visbestandopname, waterkwaliteit; Keywords: Voer, Gulp, Veurs, Noorbeek, Mabroekbeek, Berwijn, fish assemblage survey, water quality; Summary We surveyed some tributaries of the river Grensmaas, Flanders, on 25, 26 and 27 April 2005. These are: The Voer, Veurs, Gulp, Berwijn, Gulp and Mabroekbeek. The locations belong to the upstream type (Breine et al., 2004 and are represented in table 1 and the map in annex. Fish assemblage data were obtained by electrofishing using a 5 kW generator (DEKA 7000, 3000 and Z) with an adjustable output voltage ranging from 300 to 500 V. The pulse frequency is 480 Hz. Electrofishing was carried out from a boat covering both banks over a distance of 250 m (Table 2). Abiotic parameters were recorded. They are pH, oxygen concentration, stream velocity, conductivity and temperature. These results and a description of the sites are given in table 3. Fish data include species, individual total length and weight. Table 4 gives an overview of the collected species. Table 5 represents morphometric information of the species per location and in table 6 we give the catch per unit effort per species and methodology. Table 7 gives an overview of the IBI for the surveys executed in 1994, 1998, 2000 and 2005. The four locations in the river Voer resulted in a total of nine different species: three-spined stickleback, eel, brown trout, stone loach, roach, rainbow trout, bullhead and brook lamprey. Three or four species were captured in each location. Brown trout was present in all locations indicating a moderate to good status of this river. The index of biotic integrity (IBI) increased in value compared to previous surveys but the appreciation remained the same in two locations. One location scored poorly it contained only 14 specimens among which the tolerant stickleback. In the river Berwijn one location was sampled resulting in 12 different species. We collected: three-spined stickleback, brown trout, stone loach, chub, minnow, European chub, eel, gudgeon, asp, dace, nose carp and sea trout. Though more species were captured than in previous surveys the biomass was less. The IBI value increased compared to the catches in 1994 but decreased to that in 1998. The appreciation is now moderate. In the Veurs we only collected three specimens of the brown trout. In 2000 we also only collected brown trout but more abundantly. The IBI decreased from moderate to poor. In the Noorbeek we collected three-spined stickleback, brown trout and bullhead in low densities. The IBI appreciation is poor. Two sites were surveyed in the river Gulp. In one site we collected three- spined stickleback, stone loach, bullhead and gudgeon. The other site only contained brown trout and stone loach.. The site with four species has a moderate status the other one a poor status. No fish were found in the Mabroekbeek. The brooks in this area, which is one of the most natural sites in Flanders, should all have a good status which is not the case yet. The reasons why are not clear. Possibly the moderate status attributed is close to the good status, but that does not explain why some sites have a poor status. More detailed surveys can answer these questions. INHOUD summary 1. Inleiding 1 2. Situering 1 3. Materiaal en methode 2 4. Resultaten 3 4.1 Biotoopbeschrijving en fysisch en chemisch onderzoek 3 4.2 Resultaten en van de visbestandopnames 4 5. Bespreking 8 6. Gebruikte afkortingen en wetenschappelijke benamingen van de aangetroffen vissoorten 9 7. Dankwoord 10 8. Referenties 10 Kaartje 11 1. Inleiding Het IBW voerde op 25, 26 en 27 april 2005 visbestandopnames uit op de Voer, Gulp, Veurs, Noorbeek, Mabroekbeek en Berwijn (Limburg). Deze waterlopen behoren tot het ‘upstream’ type en zijn gekenmerkt door een groot verhang en snelstromend water (Breine et al., 2004). Sommige van de locaties werden eerder bevist in 1994, 1998 en 2000 (Ercken et al., 1994, Breine et al., 1999, Triest at al., 2001) 2. Situering De Voer ontspringt ten zuidoosten van het dorpje Fouron St. Pierre (Sint)Pietersvoeren). Zij wordt gevoed door bronnen uit de formatie van Gulpen (Paarlberg, 1990). De Voer stroomt nabij Mesch de grens over en mondt ten zuiden van Eijsden in de Maas uit. De totale lengte bedraagt ongeveer 12 km. De Noorbeek ontspringt in Nederland nabij Wesch en mondt ter hoogte van ’s Gravenvoeren uit in de Voer. De Veurs is ook een zijbeek van de Voer. Deze zijbeek ontspringt in Veurs en stroomt via Krindaal en Sint-Martens-Voeren naar Kwinten waar ze in de Voer uitmondt. De Gulp stroomt ontspringt ten zuiden van Gulpen en stroomt via Bach en Teuven om ten noorden van Nurop de Belgische Nederlandse grens te overschrijden. Ten noorden van Schasberg mondt de Mabroekbeek uit in de Gulp.. De bronnen van de Berwijn zijn te vinden in het gehucht de Birven in het meest oostelijke deel van de gemeente Aubel. Dankzij talrijke bronnen valt de Berwijn zelden droog. Doorheen het land van Herve tussen de grens met Wallonië en Nederland stroomt de Berwijn op de oostelijke oever van de Maas. Slechts 4,5 km stroomt in Vlaanderen en neemt een oppervlakte van 1.6 ha in. De Berwijn bevindt zich in het AWP-II-gebied (Jeker- Bosbeek), zone 900 een gebied van 3445 ha rond de Maas vanaf de grens met Wallonië tot aan de monding van de Bosbeek. Tabel 1 geeft een omschrijving van de staalnameplaatsen, hun locatie is weergegeven op de kaart achteraan in bijlage. Tabel 1: Situering van de staalnameplaatsen IBW nummer Lambert-coördinaten Waterloop Gemeente + beschrijving X-Y 90032150 245324 161470 Berwijn Voeren, stroomafwaarts de stuw van Moelingen 90034100 252505 159637 Voer Sint-Pieters-Voeren, SA Commanderie S' Gravenvoeren (Ketten), landweg in waar de 90034175 250340 161338 Voer voer overstroomt 90034250 249989 161434 Voer S' Gravenvoeren (Ketten) 90034300 247357 162164 Voer s' Gravenvoeren, oude molen 90036100 253337 160404 Veurs Sint-Martens Voeren, Krindaal 90040100 249432 162169 Noorbeek S' Gravenvoeren 91033100 256088 162165 Gulp Teuven, Wad 91033200 258202 159314 Gulp Voeren, Remersdaal 91035100 258314 158720 Mabroekbeek Voeren, Remersdaal 1 3. Materiaal en methode Op elke staalnameplaats werden de visbestandopnames uitgevoerd door middel van elektrovisserij, de gebruikte toestellen waren van het type Deka 7000 en Deka 3000. Voor een gedetailleerde beschrijving van de technische specificaties van de gebruikte apparatuur verwijzen wij naar Van Thuyne (1996). Afhankelijk van de breedte van de beek op de bemonsteringsplaats werd gevist met 1, 2 of 3 elektroden (Zie Tabel. 2). Op elke locatie werden beide oevers wadend afgevist of van op de boot en dit over een afstand van 100 m. In Tabel 2 zijn de specificaties van de uitgevoerde afvissingen weergegeven Tabel 2: Specificaties van de uitgevoerde afvissingen IBW Datum Beviste afstand Methode nummer 90032150 27-4-05 100m SA stuw Moelingen Elektrisch, wadend met 3 vangststokken 90034100 25-4-05 100m SA commanderij Elektrisch, wadend met 2 vangststokken Extra punt 1 25-4-05 100m SA de weg Elektrisch, wadend met 2 vangststokken 90034250 25-4-05 100m langs weg (50m SO,50mS A brug) Elektrisch, wadend met 2 vangststokken 90034300 27-4-05 100m SA oude molen Elektrisch, wadend met 2 vangststokken 90036100 26-4-05 50m SA en 50m SO de weg Elektrisch, draagbare met 1 vangststok 90040100 27-4-05 100m parallel de weg op Altenbroek Elektrisch, draagbare met 1 vangststok 91033100 26-4-05 100m SO doodlopende straat Elektrisch, wadend met 2 vangststokken 91033200 26-4-05 50m SO en 50m SA brug Elektrisch, wadend met 2 vangststokken 91035100 25-4-05 100m SA de weg Elektrisch, draagbare met 1 vangststok SO: stroomopwaarts; SA: stroomafwaarts Op de verschillende staalnameplaatsen werden enkele fysische en chemische metingen uitgevoerd. (zie 4. resultaten, Tabel 3). 2 4. Resultaten 4.1 Biotoopbeschrijving en fysisch en chemisch onderzoek Tabel 3: Fysische en chemische metingen: zuurgraad (pH), zuurstofconcentratie (O2 in mg/l), conductiviteit (Cond in µS/cm), watertemperatuur (T in °C), stroomsnelheid (v in ms-1) en de biotoopbeschrijving op het moment van de visbestandopname (LO: linker oever) IBW nummer PH O2 T Cond v Biotoopbeschrijving (mg/l) (°C) (µS/cm) (m/s) 90032150 7.9 10.7 12.8 502 0.63 Oevers natuurlijk met steil talud, breedte aan stuw 10.2 m en doorzicht 74 cm, diepte tot 1.5m, grindbedden verspreid in het traject, achter stuw aangeslibd materiaal en een kleine inham (veel broed), veel bodemwaterplanten aanwezig, natuurlijke, beboste oevers met steil talud, snelstromend (0.6 m/s) 90034100 7.9 10.5 11.8 622 0.71 Natuurlijke oevers met flauw talud, goede meanderende structuur en pool-riffle structuur aanwezig, aan straat versteviging met beton, diepte max. 25 cm, riet en gras in en rond het water 90034175 - - - - - Natuurlijke oevers met matig steil talud, sterk meanderend en natuurlijke pool-riffle structuur aanwezig, diepte gem. 52 cm en breedte gem.2.75 m, graskluiten in het water 90034250 7.8 10.7 13.2 647 0.59 Oevers SA brugje zijn natuurlijk over 50 m, aan de brug versteviging met schanskorven, SO brug is LO van beton, twee houten dwarsbalken vormen telkens een klein vervalletje, bodem zand met stenen, doorzicht tot bodem en diepte max.